Liṅgapurāṇa, 1-108

namo rudrāya haraye brahmaṇe paramātmane
pradhānapuruṣeśāya sargasthityantakāriṇe // LiP_1,1.1

nārado 'bhyarcya śaileśe śaṅkaraṃ saṅgameśvare
hiraṇyagarbhe svarlīne hy avimukte mahālaye // LiP_1,1.2

raudre goprekṣake caiva śreṣṭhe pāśupate tathā
vighneśvare ca kedāre tathā gomāyukeśvare // LiP_1,1.3

hiraṇyagarbhe candreśe īśānye ca triviṣṭape
śukreśvare yathānyāyaṃ naimiṣaṃ prayayau muniḥ // LiP_1,1.4

naimiṣeyāstadā dṛṣṭvā nāradaṃ hṛṣṭamānasāḥ
samabhyarcyāsanaṃ tasmai tadyogyaṃ samakalpayan // LiP_1,1.5

so 'pi hṛṣṭo munivarair dattaṃ bheje tadāsanam
sampūjyamāno munibhiḥ sukhāsīno varāsane // LiP_1,1.6

cakre kathāṃ vicitrārthāṃ liṅgamāhātmyamāśritām
etasminnevakāle tu sūtaḥ paurāṇikaḥ svayam // LiP_1,1.7

jagāma naimiṣaṃ dhīmān praṇāmārthaṃ tapasvinām
tasmai sāma ca pūjāṃ ca yathāvaccakrire tadā // LiP_1,1.8

naimiṣeyāstu śiṣyāya kṛṣṇadvaipāyanasya tu
atha teṣāṃ purāṇasya śuśrūṣā samapadyata // LiP_1,1.9

dṛṣṭvā tam ativiśvastaṃ vidvāṃsaṃ romaharṣaṇam
apṛcchaṃśca tataḥ sūtam ṛṣiṃ sarve tapodhanāḥ // LiP_1,1.10

purāṇasaṃhitāṃ puṇyāṃ liṅgamāhātmyasaṃyutām
naimiṣeyā ūcuḥ tvayā sūta mahābuddhe kṛṣṇadvaipāyano muniḥ // LiP_1,1.11

upāsitaḥ purāṇārthaṃ labdhā tasmācca saṃhitā
tasmādbhavantaṃ pṛcchāmaḥ sūta paurāṇikottamam // LiP_1,1.12

purāṇasaṃhitāṃ divyāṃ liṅgamāhātmyasaṃyutām
nārado 'pyasya devasya rudrasya paramātmanaḥ // LiP_1,1.13

kṣetrāṇyāsādya cābhyarcya liṅgāni munipuṅgavaḥ
iha saṃnihitaḥ śrīmān nārado brahmaṇaḥ sutaḥ // LiP_1,1.14

bhavabhakto bhavāṃścaiva vayaṃ vai nāradastathā
asyāgrato muneḥ puṇyaṃ purāṇaṃ vaktumarhasi // LiP_1,1.15

saphalaṃ sādhitaṃ sarvaṃ bhavatā viditaṃ bhavet
evamuktaḥ sa hṛṣṭātmā sūtaḥ paurāṇikottamaḥ // LiP_1,1.16

abhivādyāgrato dhīmān nāradaṃ brahmaṇaḥ sutam
naimiṣeyāṃśca puṇyātmā purāṇaṃ vyājahāra saḥ // LiP_1,1.17

sūta uvāca

namaskṛtya mahādevaṃ brahmāṇaṃ ca janārdanam
munīśvaraṃ tathā vyāsaṃ vaktuṃ liṅgaṃ smarāmyaham // LiP_1,1.18

śabdaṃ brahmatanuṃ sākṣāc chabdabrahmaprakāśakam
varṇāvayavam avyaktalakṣaṇaṃ bahudhā sthitam // LiP_1,1.19

akārokāramakāraṃ sthūlaṃ sūkṣmaṃ parātparam
oṅkārarūpam ṛgvaktraṃ samajihvāsamanvitam // LiP_1,1.20

yajurvedamahāgrīvam atharvahṛdayaṃ vibhum
pradhānapuruṣātītaṃ pralayotpattivarjitam // LiP_1,1.21

tamasā kālarudrākhyaṃ rajasā kanakāṇḍajam
sattvena sarvagaṃ viṣṇuṃ nirguṇatve maheśvaram // LiP_1,1.22

pradhānāvayavaṃ vyāpya saptadhādhiṣṭhitaṃ kramāt
punaḥ ṣoḍaśadhā caiva ṣaḍviṃśakam ajodbhavam // LiP_1,1.23

sargapratiṣṭhāsaṃhāralīlārthaṃ liṅgarūpiṇam
praṇamya ca yathānyāyaṃ vakṣye liṅgodbhavaṃ śubham // LiP_1,1.24

iti śrīlaiṅge mahāpurāṇe prathamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

īśānakalpavṛttāntam adhikṛtya mahātmanā
brahmaṇā kalpitaṃ pūrvaṃ purāṇaṃ laiṅgam uttamam // LiP_1,2.1

granthakoṭipramāṇaṃ tu śatakoṭipravistare
caturlakṣeṇa saṃkṣipte vyāsaiḥ sarvāntareṣu vai // LiP_1,2.2

vyasteṣṭā daśadhā caiva brahmādau dvāparādiṣu
liṅgamekādaśaṃ proktaṃ mayā vyāsācchrutaṃ ca tat // LiP_1,2.3

asyaikādaśasāhasre granthamānamiha dvijāḥ
tasmātsaṃkṣepato vakṣye na śrutaṃ vistareṇa yat // LiP_1,2.4

caturlakṣeṇa saṃkṣipte kṛṣṇadvaipāyanena tu
atraikādaśasāhasraiḥ kathito liṅgasambhavaḥ // LiP_1,2.5

sargaḥ prādhānikaḥ paścāt prākṛto vaikṛtāni ca
aṇḍasyāsya ca sambhūtir aṇḍasyāvaraṇāṣṭakam // LiP_1,2.6

aṇḍodbhavatvaṃ śarvasya rajoguṇasamāśrayāt
viṣṇutvaṃ kālarudratvaṃ śayanaṃ cāpsu tasya ca // LiP_1,2.7

prajāpatīnāṃ sargaś ca pṛthivyuddharaṇaṃ tathā
brahmaṇaś ca divārātram āyuṣo gaṇanaṃ punaḥ // LiP_1,2.8

savanaṃ brahmaṇaścaiva yugakalpaś ca tasya tu
divyaṃ ca mānuṣaṃ varṣam ārṣaṃ vai dhrauvyameva ca // LiP_1,2.9

pitryaṃ pitṝṇāṃ sambhūtir dharmaścāśramiṇāṃ tathā
avṛddhirjagato bhūyo devyāḥ śaktyudbhavastathā // LiP_1,2.10

strīpumbhāvo viriñcasya sargo mithunasambhavaḥ
ākhyāṣṭakaṃ hi rudrasya kathitaṃ rodanāntare // LiP_1,2.11

brahmaviṣṇuvivādaś ca punarliṅgasya sambhavaḥ
śilādasya tapaścaiva vṛtrārerdarśanaṃ tathā // LiP_1,2.12

prārthanā yonijasyātha durlabhatvaṃ sutasya tu
śilādaśakrasaṃvādaḥ padmayonitvameva ca // LiP_1,2.13

bhavasya darśanaṃ caiva tiṣyeṣvācāryaśiṣyayoḥ
vyāsāvatārāś ca tathā kalpamanvantarāṇi ca // LiP_1,2.14

kalpatvaṃ caiva kalpānām ākhyābhedeṣvanukramāt
kalpeṣu kalpe vārāhe vārāhatvaṃ hares tathā // LiP_1,2.15

meghavāhanakalpasya vṛttāntaṃ rudragauravam
punarliṅgodbhavaścaiva ṛṣimadhye pinākinaḥ // LiP_1,2.16

liṅgasyārādhanaṃ snānavidhānaṃ śaucalakṣaṇam
vārāṇasyāś ca māhātmyaṃ kṣetramāhātmyavarṇanam // LiP_1,2.17

bhuvi rudrālayānāṃ tu saṃkhyā viṣṇorgṛhasya ca
antarikṣe tathāṇḍe 'smin devāyatanavarṇanam // LiP_1,2.18

dakṣasya patanaṃ bhūmau punaḥ svārociṣe 'ntare
dakṣaśāpaś ca dakṣasya śāpamokṣastathaiva ca // LiP_1,2.19

kailāsavarṇanaṃ caiva yogaḥ pāśupatas tathā
caturyugapramāṇaṃ ca yugadharmaḥ suvistaraḥ // LiP_1,2.20

saṃdhyāṃśakapramāṇaṃ ca saṃdhyāvṛttaṃ bhavasya ca
śmaśānanilayaścaiva candrarekhāsamudbhavaḥ // LiP_1,2.21

udvāhaḥ śaṃkarasyātha putrotpādanameva ca
maithunātiprasaṅgena vināśo jagatāṃ bhayam // LiP_1,2.22

śāpaḥ satyā kṛto devānpurā viṣṇuṃ ca pālitam
śukrotsargastu rudrasya gāṅgeyodbhava eva ca // LiP_1,2.23

grahaṇādiṣu kāleṣu snāpya liṅgaṃ phalaṃ tathā
kṣubdhadhī ca vivādaś ca dadhīcopendrayos tathā // LiP_1,2.24

utpattirnandināmnā tu devadevasya śūlinaḥ
pativratāyāścākhyānaṃ paśupāśavicāraṇā // LiP_1,2.25

pravṛttilakṣaṇaṃ jñānaṃ nivṛttyadhikṛtā tathā
vasiṣṭhatanayotpattir vāsiṣṭhānāṃ mahātmanām // LiP_1,2.26

munīnāṃ vaṃśavistāro rājñāṃ śaktervināśanam
daurātmyaṃ kauśikasyātha surabherbandhanaṃ tathā // LiP_1,2.27

sutaśoko vasiṣṭhasya arundhatyāḥ pralāpanam
snuṣāyāḥ preṣaṇaṃ caiva garbhasthasya vacas tathā // LiP_1,2.28

parāśarasyāvatāro vyāsasya ca śukasya ca
vināśo rākṣasānāṃ ca kṛto vai śaktisūnunā // LiP_1,2.29

devatāparamārthaṃ tu vijñānaṃ ca prasādataḥ
purāṇakaraṇaṃ caiva pulastyasyājñayā guroḥ // LiP_1,2.30

bhuvanānāṃ pramāṇaṃ ca grahāṇāṃ jyotiṣāṃ gatiḥ
jīvacchrāddhavidhānaṃ ca śrāddhārhāḥ śrāddhameva ca // LiP_1,2.31

nāndīśrāddhavidhānaṃ ca tathādhyayanalakṣaṇam
pañcayajñaprabhāvaś ca pañcayajñavidhis tathā // LiP_1,2.32

rajasvalānāṃ vṛttiś ca vṛttyā putraviśiṣṭatā
maithunasya vidhiścaiva prativarṇamanukramāt // LiP_1,2.33

bhojyābhojyavidhānaṃ ca sarveṣāmeva varṇinām
prāyaścittam aśeṣasya pratyekaṃ caiva vistarāt // LiP_1,2.34

narakāṇāṃ svarūpaṃ ca daṇḍaḥ karmānurūpataḥ
svarginārakiṇāṃ puṃsāṃ cihnaṃ janmāntareṣu ca // LiP_1,2.35

nānāvidhāni dānāni pretarājapuraṃ tathā
kalpaṃ pañcākṣarasyātha rudramāhātmyameva ca // LiP_1,2.36

vṛtrendrayormahāyuddhaṃ viśvarūpavimardanam
śvetasya mṛtyoḥ saṃvādaḥ śvetārthe kālanāśanam // LiP_1,2.37

devadāruvane śambhoḥ praveśaḥ śaṃkarasya tu
sudarśanasya cākhyānaṃ kramasaṃnyāsalakṣaṇam // LiP_1,2.38

śraddhāsādhyo 'tha rudrastu kathitaṃ brahmaṇā tadā
madhunā kaiṭabhenaiva purā hṛtagatervibhoḥ // LiP_1,2.39

brahmaṇaḥ paramaṃ jñānam ādātuṃ mīnatā hareḥ
sarvāvasthāsu viṣṇoś ca jananaṃ līlayaiva tu // LiP_1,2.40

rudraprasādādviṣṇoś ca jiṣṇoścaiva tu sambhavaḥ
manthānadhāraṇārthāya hareḥ kūrmatvamevaca // LiP_1,2.41

saṃkarṣaṇasya cotpattiḥ kauśikyāś ca punarbhavaḥ
yadūnāṃ caiva sambhūtir yādavatvaṃ hareḥ svayam // LiP_1,2.42

bhojarājasya daurātmyaṃ mātulasya harervibhoḥ
bālabhāve hareḥ krīḍā putrārthaṃ śaṃkarārcanam // LiP_1,2.43

nārasya ca tathotpattiḥ kapāle vaiṣṇavāddharāt
bhūbhāranigrahārthe tu rudrasyārādhanaṃ hareḥ // LiP_1,2.44

vainyena pṛthunā bhūmeḥ purā dohapravartanam
devāsure purā labdho bhṛguśāpaś ca viṣṇunā // LiP_1,2.45

kṛṣṇatve dvārakāyāṃ tu nilayo mādhavasya tu
labdho hitāya śāpastu durvāsasyānanāddhareḥ // LiP_1,2.46

vṛṣṇyandhakavināśāya śāpaḥ piṇḍāravāsinām
erakasya tathotpattis tomarasyodbhavas tathā // LiP_1,2.47

erakālābhato 'nyonyaṃ vivāde vṛṣṇivigrahaḥ
līlayā caiva kṛṣṇena svakulasya ca saṃhṛtiḥ // LiP_1,2.48

erakāstrabalenaiva gamanaṃ svecchayaiva tu
brahmaṇaścaiva mokṣasya vijñānaṃ tu suvistaram // LiP_1,2.49

purāndhakāgnidakṣāṇāṃ śakrebhamṛgarūpiṇām
madanasyādidevasya brahmaṇaś cāmarāriṇām // LiP_1,2.50

halāhalasya daityasya kṛtāvajñā pinākinā
jālaṃdharavadhaścaiva sudarśanasamudbhavaḥ // LiP_1,2.51

viṣṇorvarāyudhāvāptis tathā rudrasya ceṣṭitam
tathānyāni ca rudrasya caritāni sahasraśaḥ // LiP_1,2.52

hareḥ pitāmahasyātha śakrasya ca mahātmanaḥ
prabhāvānubhavaścaiva śivalokasya varṇanam // LiP_1,2.53

bhūmau rudrasya lokaṃ ca pātāle hāṭakeśvaram
tapasāṃ lakṣaṇaṃ caiva dvijānāṃ vaibhavaṃ tathā // LiP_1,2.54

ādhikyaṃ sarvamūrtīnāṃ liṅgamūrterviśeṣataḥ
liṅge 'sminnānupūrvyeṇa vistareṇānukīrtyate // LiP_1,2.55

etajjñātvā purāṇasya saṃkṣepaṃ kīrtayettu yaḥ
sarvapāpavinirmukto brahmalokaṃ sa gacchati // LiP_1,2.56

sūta uvāca

aliṅgo liṅgamūlaṃ tu avyaktaṃ liṅgamucyate
aliṅgaḥ śiva ityukto liṅgaṃ śaivamiti smṛtam // LiP_1,3.1

pradhānaṃ prakṛtiśceti yadāhurliṅgamuttamam
gandhavarṇarasairhīnaṃ śabdasparśādivarjitam // LiP_1,3.2

aguṇaṃ dhruvamakṣayyam aliṅgaṃ śivalakṣaṇam
gandhavarṇarasairyuktaṃ śabdasparśādilakṣaṇam // LiP_1,3.3

jagadyoniṃ mahābhūtaṃ sthūlaṃ sūkṣmaṃ dvijottamāḥ
vigraho jagatāṃ liṅgam aliṅgād abhavatsvayam // LiP_1,3.4

saptadhācāṣṭadhā caiva tathaikādaśadhā punaḥ
liṅgānyaliṅgasya tathā māyayā vitatāni tu // LiP_1,3.5

tebhyaḥ pradhānadevānāṃ trayamāsīcchivātmakam
ekasmāttriṣvabhūdviśvam ekena parirakṣitam // LiP_1,3.6

ekenaiva hṛtaṃ viśvaṃ vyāptaṃ tvevaṃ śivena tu
aliṅgaṃ caiva liṅgaṃ ca liṅgāliṅgāni mūrtayaḥ // LiP_1,3.7

yathāvatkathitāścaiva tasmādbrahma svayaṃ jagat
aliṅgī bhagavān bījī sa eva parameśvaraḥ // LiP_1,3.8

bījaṃ yoniś ca nirbījaṃ nirbījo bījamucyate
bījayonipradhānānām ātmākhyā vartate tviha // LiP_1,3.9

paramātmā munirbrahma nityabuddhasvabhāvataḥ
viśuddho 'yaṃ tathā rudraḥ purāṇe śiva ucyate // LiP_1,3.10

śivena dṛṣṭā prakṛtiḥ śaivī samabhavaddvijāḥ
sargādau sā guṇairyuktā purāvyaktā svabhāvataḥ // LiP_1,3.11

avyaktādiviśeṣāntaṃ viśvaṃ tasyāḥ samucchritam
viśvadhātrī tvajākhyā ca śaivī sā prakṛtiḥ smṛtā // LiP_1,3.12

tāmajāṃ lohitāṃ śuklāṃ kṛṣṇāmekāṃ bahuprajām
janitrīmanuśete sma juṣamāṇaḥ svarūpiṇīm // LiP_1,3.13

tāmevājāmajo 'nyastu bhuktabhogāṃ jahāti ca
ajā janitrī jagatāṃ sājena samadhiṣṭhitā // LiP_1,3.14

prādurbabhūva sa mahān puruṣādhiṣṭhitasya ca
ajājñayā pradhānasya sargakāle guṇais tribhiḥ // LiP_1,3.15

sisṛkṣayā codyamānaḥ praviśyāvyaktamavyayam
vyaktasṛṣṭiṃ vikurute cātmanādhiṣṭhito mahān // LiP_1,3.16

mahatastu tathā vṛttiḥ saṃkalpādhyavasāyikā
mahatas triguṇas tasmād ahaṃkāro rajo 'dhikaḥ // LiP_1,3.17

tenaiva cāvṛtaḥ samyag ahaṃkāras tamo 'dhikaḥ
mahato bhūtatanmātraṃ sargakṛdvai babhūva ca // LiP_1,3.18

ahaṃkārācchabdamātraṃ tasmādākāśamavyayam
saśabdamāvṛṇotpaścād ākāśaṃ śabdakāraṇam // LiP_1,3.19

tanmātrādbhūtasargaś ca dvijāstvevaṃ prakīrtitaḥ
sparśamātraṃ tathākāśāt tasmādvāyur mahānmune // LiP_1,3.20

tasmācca rūpamātraṃ tu tato 'gniśca rasastataḥ
rasādāpaḥ śubhāstābhyo gandhamātraṃ dharā tataḥ // LiP_1,3.21

āvṛṇoddhi tathākāśaṃ sparśamātraṃ dvijottamāḥ
āvṛṇodrūpamātraṃ tu vāyurvāti kriyātmakaḥ // LiP_1,3.22

āvṛṇodrasamātraṃ vai devaḥ sākṣādvibhāvasuḥ
āvṛṇvānā gandhamātram āpaḥ sarvarasātmikāḥ // LiP_1,3.23

kṣmā sā pañcaguṇā tasmād ekonā rasasambhavāḥ
triguṇo bhagavānvahnir dviguṇaḥ sparśasambhavaḥ // LiP_1,3.24

avakāśastato deva ekamātrastu niṣkalaḥ
tanmātrādbhūtasargaś ca vijñeyaś ca parasparam // LiP_1,3.25

vaikārikaḥ sāttviko vai yugapatsampravartate
sargas tathāpyahaṃkārād evamatra prakīrtitaḥ // LiP_1,3.26

pañca buddhīndriyāṇyasya pañca karmendriyāṇi tu
śabdādīnāmavāptyarthaṃ manaścaivobhayātmakam // LiP_1,3.27

mahadādiviśeṣāntā hy aṇḍamutpādayanti ca
jalabudbudavattasmād avatīrṇaḥ pitāmahaḥ // LiP_1,3.28

sa eva bhagavān rudro viṣṇurviśvagataḥ prabhuḥ
tasminnaṇḍe tvime lokā antarviśvamidaṃ jagat // LiP_1,3.29

aṇḍaṃ daśaguṇenaiva vāriṇā prāvṛtaṃ bahiḥ
āpo daśaguṇenaiva tadbāhyastejasā vṛtāḥ // LiP_1,3.30

tejo daśaguṇenaiva bāhyato vāyunā vṛtam
vāyurdaśaguṇenaiva bāhyato nabhasā vṛtaḥ // LiP_1,3.31

ākāśenāvṛto vāyur ahaṃkāreṇa śabdajaḥ
mahatā śabdaheturvai pradhānenāvṛtaḥ svayam // LiP_1,3.32

saptāṇḍāvaraṇānyāhus tasyātmā kamalāsanaḥ
koṭikoṭiyutānyatra cāṇḍāni kathitāni tu // LiP_1,3.33

tatratatra caturvaktrā brahmāṇo harayo bhavāḥ
sṛṣṭāḥ pradhānena tadā labdhvā śambhostu saṃnidhim // LiP_1,3.34

layaścaiva tathānyonyam āndyantam iti kīrtitam
sargasya pratisargasya sthiteḥ kartā maheśvaraḥ // LiP_1,3.35

sarge ca rajasā yuktaḥ sattvasthaḥ pratipālane
pratisarge tamodriktaḥ sa eva trividhaḥ kramāt // LiP_1,3.36

ādikartā ca bhūtānāṃ saṃhartā paripālakaḥ
tasmānmaheśvaro devo brahmaṇo 'dhipatiḥ śivaḥ // LiP_1,3.37

sadāśivo bhavo viṣṇur brahmā sarvātmako yataḥ
ekadaṇḍe tathā lokā ime kartā pitāmahaḥ // LiP_1,3.38

prākṛtaḥ kathitastveṣa puruṣādhiṣṭhito mayā
sargaś cābuddhipūrvastu dvijāḥ prāthamikaḥ śubhaḥ // LiP_1,3.39

sūta uvāca

atha prāthamikasyeha yaḥ kālastadahaḥ smṛtam
sargasya tādṛśī rātriḥ prākṛtasya samāsataḥ // LiP_1,4.1

divā sṛṣṭiṃ vikurute rajanyāṃ pralayaṃ vibhuḥ
aupacārikamasyaitad ahorātraṃ na vidyate // LiP_1,4.2

divā vikṛtayaḥ sarve vikārā viśvadevatāḥ
prajānāṃ patayaḥ sarve tiṣṭhantyanye maharṣayaḥ // LiP_1,4.3

rātrau sarve pralīyante niśānte sambhavanti ca
ahastu tasya vaikalpo rātristādṛgvidhā smṛtā // LiP_1,4.4

caturyugasahasrānte manavastu caturdaśa
catvāri tu sahasrāṇi vatsarāṇāṃ kṛtaṃ dvijāḥ // LiP_1,4.5

tāvacchatī ca vai saṃdhyā saṃdhyāṃśaś ca kṛtasya tu
triśatī dviśatī saṃdhyā tathā caikaśatī kramāt // LiP_1,4.6

aṃśakaḥ ṣaṭśataṃ tasmāt kṛtasaṃdhyāṃśakaṃ vinā
tridvyekasāhasramito vinā saṃdhyāṃśakena tu // LiP_1,4.7

tretādvāparatiṣyāṇāṃ kṛtasya kathayāmi vaḥ
nimeṣapañcadaśakā kāṣṭhā svasthasya suvratāḥ // LiP_1,4.8

martyasya cākṣṇostasyāś ca tatas triṃśatikā kalā
kalātriṃśatiko viprā muhūrta iti kalpitaḥ // LiP_1,4.9

muhūrtapañcadaśikā rajanī tādṛśaṃ tvahaḥ
pitrye rātryahanī māsaḥ pravibhāgastayoḥ punaḥ // LiP_1,4.10

kṛṣṇapakṣastvahasteṣāṃ śuklaḥ svapnāya śarvarī
triṃśadye mānuṣā māsāḥ pitryo māsastu sa smṛtaḥ // LiP_1,4.11

śatāni trīṇi māsānāṃ ṣaṣṭyā cāpyadhikāni vai
pitryaḥ saṃvatsaro hyeṣa mānuṣeṇa vibhāvyate // LiP_1,4.12

mānuṣeṇaiva mānena varṣāṇāṃ yacchataṃ bhavet
pitṝṇāṃ trīṇi varṣāṇi saṃkhyātānīha tāni vai // LiP_1,4.13

daśa vai dvyadhikā māsāḥ pitṛsaṃkhyeha saṃsmṛtā
laukikenaiva mānena abdo yo mānuṣaḥ smṛtaḥ // LiP_1,4.14

etaddivyamahorātram iti laiṅge 'tra paṭhyate
divye rātryahanī varṣaṃ pravibhāgastayoḥ punaḥ // LiP_1,4.15

ahastatrodagayanaṃ rātriḥ syāddakṣiṇāyanam
ete rātryahanī divye prasaṃkhyāte viśeṣataḥ // LiP_1,4.16

triṃśadyāni tu varṣāṇi divyo māsastu sa smṛtaḥ
mānuṣaṃ tu śataṃ viprā divyamāsāstrayastu te // LiP_1,4.17

daśa caiva tathāhāni divyo hyeṣa vidhiḥ smṛtaḥ
trīṇi varṣaśatānyeva ṣaṣṭivarṣāṇi yāni tu // LiP_1,4.18

divyaḥ saṃvatsaro hyeṣa mānuṣeṇa prakīrtitaḥ
trīṇi varṣasahasrāṇi mānuṣāṇi pramāṇataḥ // LiP_1,4.19

triṃśadanyāni varṣāṇi mataḥ saptarṣivatsaraḥ
nava yāni sahasrāṇi varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu // LiP_1,4.20

anyāni navatīścaiva dhrauvaḥ saṃvatsarastu saḥ
ṣaṭtriṃśattu sahasrāṇi varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu // LiP_1,4.21

varṣāṇāṃ tacchataṃ jñeyaṃ divyo hyeṣa vidhiḥ smṛtaḥ
trīṇyeva niyutānyāhur varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu // LiP_1,4.22

ṣaṣṭiścaiva sahasrāṇi saṃkhyātāni tu saṃkhyayā
divyaṃ varṣasahasraṃ tu prāhuḥ saṃkhyāvido janāḥ // LiP_1,4.23

divyenaiva pramāṇena yugasaṃkhyāprakalpanam
pūrvaṃ kṛtayugaṃ nāma tatastretā vidhīyate // LiP_1,4.24

dvāparaśca kaliścaiva yugānyetāni suvratāḥ
atha saṃvatsarā dṛṣṭā mānuṣeṇa pramāṇataḥ // LiP_1,4.25

kṛtasyādyasya viprendrā divyamānena kīrtitam
sahasrāṇāṃ śatānyāsaṃś caturdaśa ca saṃkhyayā // LiP_1,4.26

catvāriṃśatsahasrāṇi tathānyāni kṛtaṃ yugam
tathā daśasahasrāṇāṃ varṣāṇāṃ śatasaṃkhyayā // LiP_1,4.27

aśītiś ca sahasrāṇi kālastretāyugasya ca
saptaiva niyutānyāhur varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu // LiP_1,4.28

viṃśatiś ca sahasrāṇi kālastu dvāparasya ca
tathā śatasahasrāṇi varṣāṇāṃ trīṇi saṃkhyayā // LiP_1,4.29

ṣaṣṭiścaiva sahasrāṇi kālaḥ kaliyugasya tu
evaṃ caturyugaḥ kāla ṛte saṃdhyāṃśakātsmṛtaḥ // LiP_1,4.30

niyutānyeva ṣaṭtriṃśan niraṃśāni tu tāni vai
catvāriṃśattathā trīṇi niyutānīha saṃkhyayā // LiP_1,4.31

viṃśatiś ca sahasrāṇi saṃdhyāṃśaś ca caturyugaḥ
evaṃ caturyugākhyānāṃ sādhikā hyekasaptatiḥ // LiP_1,4.32

kṛtatretādiyuktānāṃ manorantaramucyate
manvantarasya saṃkhyā ca varṣāgreṇa prakīrtitā // LiP_1,4.33

triṃśatkoṭyastu varṣāṇāṃ mānuṣeṇa dvijottamāḥ
saptaṣaṣṭistathānyāni niyutānyadhikāni tu // LiP_1,4.34

viṃśatiś ca sahasrāṇi kālo 'yam adhikaṃ vinā
manvantarasya saṃkhyaiṣā laiṅge 'sminkīrtitā dvijāḥ // LiP_1,4.35

caturyugasya ca tathā varṣasaṃkhyā prakīrtitā
caturyugasahasraṃ vai kalpaścaiko dvijottamāḥ // LiP_1,4.36

niśānte sṛjate lokān naśyante niśi jantavaḥ
tatra vaimānikānāṃ tu aṣṭāviṃśatikoṭayaḥ // LiP_1,4.37

manvantareṣu vai saṃkhyā sāntareṣu yathātathā
trīṇi koṭiśatānyāsan koṭyo dvinavatis tathā // LiP_1,4.38

kalpe 'tīte tu vai viprāḥ sahasrāṇāṃ tu saptatiḥ
punastathāṣṭasāhasraṃ sarvatraiva samāsataḥ // LiP_1,4.39

kalpāvasānikāṃstyaktvā pralaye samupasthite
maharlokāt prayāntyete janalokaṃ janāstataḥ // LiP_1,4.40

koṭīnāṃ dve sahasre tu aṣṭau koṭiśatāni tu
dviṣaṣṭiś ca tathā koṭyo niyutāni ca saptatiḥ // LiP_1,4.41

kalpārdhasaṃkhyā divyā vai kalpamevaṃ tu kalpayet
kalpānāṃ vai sahasraṃ tu varṣamekamajasya tu // LiP_1,4.42

varṣāṇāmaṣṭasāhasraṃ brāhmaṃ vai brahmaṇo yugam
savanaṃ yugasāhasraṃ sarvadevodbhavasya tu // LiP_1,4.43

savanānāṃ sahasraṃ tu trividhaṃ triguṇaṃ tathā
brahmaṇastu tathā proktaḥ kālaḥ kālātmanaḥ prabho // LiP_1,4.44

bhavodbhavastapaścaiva bhavyo rambhaḥ kratuḥ punaḥ
ṛturvahnirhavyavāhaḥ sāvitraḥ śuddha eva ca // LiP_1,4.45

uśikaḥ kuśikaścaiva gāndhāro munisattamāḥ
ṛṣabhaś ca tathā ṣaḍjo majjālīyaś ca madhyamaḥ // LiP_1,4.46

vairājo vai niṣādaś ca mukhyo vai meghavāhanaḥ
pañcamaścitrakaścaiva ākūtir jñāna eva ca // LiP_1,4.47

manaḥ sudarśo bṛṃhaś ca tathā vai śvetalohitaḥ
raktaś ca pītavāsāś ca asitaḥ sarvarūpakaḥ // LiP_1,4.48

evaṃ kalpāstu saṃkhyātā brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ
koṭikoṭisahasrāṇi kalpānāṃ munisattamāḥ // LiP_1,4.49

gatāni tāvaccheṣāṇi aharniśyāni vai punaḥ
parānte vai vikārāṇi vikāraṃ yānti viśvataḥ // LiP_1,4.50

vikārasya śivasyājñāvaśenaiva tu saṃhṛtiḥ
saṃhṛte tu vikāre ca pradhāne cātmani sthite // LiP_1,4.51

sādharmyeṇāvatiṣṭhete pradhānapuruṣāvubhau
guṇānāṃ caiva vaiṣamye viprāḥ sṛṣṭiriti smṛtā // LiP_1,4.52

sāmye layo guṇānāṃ tu tayorheturmaheśvaraḥ
līlayā devadevena sargāstvīdṛgvidhāḥ kṛtāḥ // LiP_1,4.53

asaṃkhyātāś ca saṃkṣepāt pradhānād anvadhiṣṭhitāt
asaṃkhyātāś ca kalpākhyā hy asaṃkhyātāḥ pitāmahāḥ // LiP_1,4.54

harayaścāpyasaṃkhyātās tv eka eva maheśvaraḥ
pradhānādipravṛttāni līlayā prākṛtāni tu // LiP_1,4.55

guṇātmikā ca tadvṛttis tasya devasya vai tridhā
aprākṛtasya tasyādir madhyāntaṃ nāsti cātmanaḥ // LiP_1,4.56

pitāmahasyātha paraḥ parārdhadvayasaṃmitaḥ
divā sṛṣṭaṃ tu yatsarvaṃ niśi naśyati cāsya tat // LiP_1,4.57

bhūrbhuvaḥsvarmahastatra naśyate cordhvato na ca
rātrau caikārṇave brahmā naṣṭe sthāvarajaṅgame // LiP_1,4.58

suṣvāpāmbhasi yastasmān nārāyaṇa iti smṛtaḥ
śarvaryante prabuddho vai dṛṣṭvā śūnyaṃ carācaram // LiP_1,4.59

sraṣṭuṃ tadā matiṃ cakre brahmā brahmavidāṃ varaḥ
udakairāplutāṃ kṣmāṃ tāṃ samādāya sanātanaḥ // LiP_1,4.60

pūrvavatsthāpayāmāsa vārāhaṃ rūpamāsthitaḥ
nadīnadasamudrāṃś ca pūrvavaccākarotprabhuḥ // LiP_1,4.61

kṛtvā dharāṃ prayatnena nimnonnativivarjitām
dharāyāṃ so 'cinotsarvān girīn dagdhān purāgninā // LiP_1,4.62

bhūrādyāṃś caturo lokān kalpayāmāsa pūrvavat
sraṣṭuṃ ca bhagavāṃścakre tadā sraṣṭā punarmatim // LiP_1,4.63

sūta uvāca

yadā sraṣṭuṃ matiṃ cakre mohaścāsīnmahātmanaḥ
dvijāś ca buddhipūrvaṃ tu brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ // LiP_1,5.1

tamo moho mahāmohas tāmisraścāndhasaṃjñitaḥ
avidyā pañcadhā hyeṣā prādurbhūtā svayambhuvaḥ // LiP_1,5.2

avidyayā munergrastaḥ sargo mukhya iti smṛtaḥ
asādhaka iti smṛtvā sargo mukhyaḥ prajāpatiḥ // LiP_1,5.3

abhyamanyata so 'nyaṃ vai nagā mukhyodbhavāḥ smṛtāḥ
tridhā kaṇṭho munestasya dhyāyato vai hyavartata // LiP_1,5.4

prathamaṃ tasya vai jajñe tiryaksroto mahātmanaḥ
ūrdhvasrotaḥ parastasya sāttvikaḥ sa iti smṛtaḥ // LiP_1,5.5

arvāksroto 'nugrahaś ca tathā bhūtādikaḥ punaḥ
brahmaṇo mahatastvādyo dvitīyo bhautikas tathā // LiP_1,5.6

sargastṛtīyaścaindriyas turīyo mukhya ucyate
tiryagyonyaḥ pañcamastu ṣaṣṭho daivika ucyate // LiP_1,5.7

saptamo mānuṣo viprā aṣṭamo 'nugrahaḥ smṛtaḥ
navamaścaiva kaumāraḥ prākṛtā vaikṛtāstvime // LiP_1,5.8

purastādasṛjaddevaḥ sanandaṃ sanakaṃ tathā
sanātanaṃ muniśreṣṭhā naiṣkarmyeṇa gatāḥ param // LiP_1,5.9

marīcibhṛgvaṅgirasaḥ pulastyaṃ pulahaṃ kratum
dakṣamatriṃ vasiṣṭhaṃ ca so 'sṛjadyogavidyayā // LiP_1,5.10

navaite brahmaṇaḥ putrā brahmajñā brāhmaṇottamāḥ
brahmavādina evaite brahmaṇaḥ sadṛśāḥ smṛtāḥ // LiP_1,5.11

saṃkalpaścaiva dharmaś ca hy adharmo dharmasaṃnidhiḥ
dvādaśaiva prajāstvetā brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ // LiP_1,5.12

ṛbhuṃ sanatkumāraṃ ca sasarjādau sanātanaḥ
tāvūrdhvaretasau divyau cāgrajau brahmavādinau // LiP_1,5.13

kumārau brahmaṇas tulyau sarvajñau sarvabhāvinau
vakṣye bhāryākulaṃ teṣāṃ munīnāmagrajanmanām // LiP_1,5.14

samāsato muniśreṣṭhāḥ prajāsambhūtimeva ca
śatarūpāṃ tu vai rājñīṃ virājamasṛjatprabhuḥ // LiP_1,5.15

svāyambhuvāttu vai rājñī śatarūpā tvayonijā
lebhe putradvayaṃ puṇyā tathā kanyādvayaṃ ca sā // LiP_1,5.16

uttānapādo hyavaro dhīmāñjyeṣṭhaḥ priyavrataḥ
jyeṣṭhā variṣṭhā tvākūtiḥ prasūtiścānujā smṛtā // LiP_1,5.17

upayeme tadākūtiṃ rucirnāma prajāpatiḥ
prasūtiṃ bhagavāndakṣo lokadhātrīṃ ca yoginīm // LiP_1,5.18

dakṣiṇāsahitaṃ yajñam ākūtiḥ suṣuve tathā
dakṣiṇā janayāmāsa divyā dvādaśa putrikāḥ // LiP_1,5.19

prasūtiḥ suṣuve dakṣāc caturviṃśatikanyakāḥ
śraddhāṃ lakṣmīṃ dhṛtiṃ puṣṭiṃ tuṣṭiṃ medhāṃ kriyāṃ tathā // LiP_1,5.20

buddhiṃ lajjāṃ vapuḥśāntiṃ siddhiṃ kīrtiṃ mahātapāḥ
khyātiṃ śāntiṃ ca sambhūtiṃ smṛtiṃ prītiṃ kṣamāṃ tathā // LiP_1,5.21

saṃnatiṃ cānasūyāṃ ca ūrjāṃ svāhāṃ surāraṇim
svadhāṃ caiva mahābhāgāṃ pradadau ca yathākramam // LiP_1,5.22

śraddhādyāścaiva kīrtyantās trayodaśa sudārikāḥ
dharmaṃ prajāpatiṃ jagmuḥ patiṃ paramadurlabhāḥ // LiP_1,5.23

upayeme bhṛgurdhīmān khyātiṃ tāṃ bhārgavāraṇim
sambhūtiṃ ca marīcistu smṛtiṃ caivāṅgirā muniḥ // LiP_1,5.24

prītiṃ pulastyaḥ puṇyātmā kṣamāṃ tāṃ pulaho muniḥ
kratuś ca saṃnatiṃ dhīmān atristāṃ cānasūyakām // LiP_1,5.25

ūrjāṃ vasiṣṭho bhagavān variṣṭho vārijekṣaṇām
vibhāvasus tathā svāhāṃ svadhāṃ vai pitaras tathā // LiP_1,5.26

putrīkṛtā satī yā sā mānasī śivasambhavā
dakṣeṇa jagatāṃ dhātrī rudramevāsthitā patim // LiP_1,5.27

ardhanārīśvaraṃ dṛṣṭvā sargādau kanakāṇḍajaḥ
vibhajasveti cāhādau yadā jātā tadābhavat // LiP_1,5.28

tasyāścaivāṃśajāḥ sarvāḥ striyastribhuvane tathā
ekādaśāvidhā rudrās tasya cāṃśodbhavās tathā // LiP_1,5.29

strīliṅgamakhilaṃ sā vai puṃliṅgaṃ nīlalohitaḥ
taṃ dṛṣṭvā bhagavān brahmā dakṣamālokya suvratām // LiP_1,5.30

bhajasva dhātrīṃ jagatāṃ mamāpi ca tavāpi ca
punnāmno narakāttrāti iti putrītvihoktitaḥ // LiP_1,5.31

praśastā tava kānteyaṃ syāt putrī viśvamātṛkā
tasmāt putrī satī nāmnā tavaiṣā ca bhaviṣyati // LiP_1,5.32

evamuktastadā dakṣo niyogādbrahmaṇo muniḥ
labdhvā putrīṃ dadau sākṣāt satīṃ rudrāya sādaram // LiP_1,5.33

dharmasya patnyaḥ śraddhādyāḥ kīrtitā vai trayodaśa
tāsu dharmaprajāṃ vakṣye yathākramamanuttamam // LiP_1,5.34

kāmo darpo 'tha niyamaḥ saṃtoṣo lobha eva ca
śrutastu daṇḍaḥ samayo bodhaścaiva mahādyutiḥ // LiP_1,5.35

apramādaś ca vinayo vyavasāyo dvijottamāḥ
kṣemaṃ sukhaṃ yaśaścaiva dharmaputrāś ca tāsu vai // LiP_1,5.36

dharmasya vai kriyāyāṃ tu daṇḍaḥ samaya eva ca
apramādas tathā bodho buddherdharmasya tau sutau // LiP_1,5.37

tasmātpañcadaśaivaite tāsu dharmātmajāstviha
bhṛgupatnī ca suṣuve khyātirviṣṇoḥ priyāṃ śriyam // LiP_1,5.38

dhātāraṃ ca vidhātāraṃ merorjāmātarau sutau
prabhūtirnāma yā patnī marīceḥ suṣuve sutau // LiP_1,5.39

pūrṇamāsaṃ tu mārīcaṃ tataḥ kanyācatuṣṭayam
tuṣṭirjyeṣṭhā ca vai dṛṣṭiḥ kṛṣiścāpacitis tathā // LiP_1,5.40

kṣamā ca suṣuve putrān putrīṃ ca pulahācchubhām
kardamaṃ ca varīyāṃsaṃ sahiṣṇuṃ munisattamāḥ // LiP_1,5.41

tathā kanakapītāṃ sa pīvarīṃ pṛthivīsamām
prītyāṃ pulastyaś ca tathā janayāmāsa vai sutān // LiP_1,5.42

dattorṇaṃ vedabāhuṃ ca putrīṃ cānyāṃ dṛṣadvatīm
putrāṇāṃ ṣaṣṭisāhasraṃ saṃnatiḥ suṣuve śubhā // LiP_1,5.43

kratostu bhāryā sarve te vālakhilyā iti śrutāḥ
sinīvālīṃ kuhūṃ caiva rākāṃ cānumatiṃ tathā // LiP_1,5.44

smṛtiś ca suṣuve patnī muneścāṅgirasas tathā
labdhānubhāvamagniṃ ca kīrtimantaṃ ca suvratā // LiP_1,5.45

atrerbhāryānasūyā vai suṣuve ṣaṭprajāstu yāḥ
tāsvekā kanyakā nāmnā śrutiḥ sā sūnupañcakam // LiP_1,5.46

satyanetro munirbhavyo mūrtirāpaḥ śanaiścaraḥ
somaś ca vai śrutiḥ ṣaṣṭhī pañcātreyāstu sūnavaḥ // LiP_1,5.47

ūrjā vasiṣṭhādvai lebhe sutāṃś ca sutavatsalā
jyāyasī puṇḍarīkākṣān vāsiṣṭhān varalocanā // LiP_1,5.48

rajaḥ suhotro bāhuś ca savanaścānaghas tathā
sutapāḥ śukra ityete munervai sapta sūnavaḥ // LiP_1,5.49

yaścābhimānī bhagavān bhavātmā paitāmaho vahnirasuḥ prajānām
svāhā ca tasmātsuṣuve sutānāṃ trayaṃ trayāṇāṃ jagatāṃ hitāya // LiP_1,5.50

sūta uvāca

pavamānaḥ pāvakaś ca śuciragniś ca te smṛtāḥ
nirmathyaḥ pavamānastu vaidyutaḥ pāvakaḥ smṛtaḥ // LiP_1,6.1

śuciḥ saurastu vijñeyaḥ svāhāputrāstrayastu te
putraiḥ pautraistvihaiteṣāṃ saṃkhyā saṃkṣepataḥ smṛtā // LiP_1,6.2

visṛjya saptakaṃ cādau catvāriṃśannavaiva ca
ityete vahnayaḥ proktāḥ praṇīyante 'dhvareṣu ca // LiP_1,6.3

sarve tapasvinastvete sarve vratabhṛtaḥ smṛtāḥ
prajānāṃ patayaḥ sarve sarve rudrātmakāḥ smṛtāḥ // LiP_1,6.4

ayajvānaś ca yajvānaḥ pitaraḥ prītimānasāḥ
agniṣvāttāś ca yajvānaḥ śeṣā barhiṣadaḥ smṛtāḥ // LiP_1,6.5

menāṃ tu mānasīṃ teṣāṃ janayāmāsa vai svadhā
agniṣvāttātmajā menā mānasī lokaviśrutā // LiP_1,6.6

asūta menā mainākaṃ krauñcaṃ tasyānujāmumām
gaṅgāṃ haimavatīṃ jajñe bhavāṅgāśleṣapāvanīm // LiP_1,6.7

dharaṇīṃ janayāmāsa mānasīṃ yajñayājinīm
svadhā sā merurājasya patnī padmasamānanā // LiP_1,6.8

pitaro 'mṛtapāḥ proktās teṣāṃ caiveha vistaraḥ
ṛṣīṇāṃ ca kulaṃ sarvaṃ śṛṇudhvaṃ tatsuvistaram // LiP_1,6.9

vadāmi pṛthagadhyāyasaṃsthitaṃ vastadūrdhvataḥ
dākṣāyaṇī satī yātā pārśvaṃ rudrasya pārvatī // LiP_1,6.10

paścāddakṣaṃ vinindyaiṣā patiṃ lebhe bhavaṃ tathā
tāṃ dhyātvā vyasṛjadrudrān anekānnīlalohitaḥ // LiP_1,6.11

ātmanastu samānsarvān sarvalokanamaskṛtān
yācito muniśārdūlā brahmaṇā prahasan kṣaṇāt // LiP_1,6.12

taistu saṃchāditaṃ sarvaṃ caturdaśavidhaṃ jagat
tāndṛṣṭvā vividhān rudrān nirmalānnīlalohitān // LiP_1,6.13

jarāmaraṇanirmuktān prāha rudrānpitāmahaḥ
namo 'stu vo mahādevās trinetrā nīlalohitāḥ // LiP_1,6.14

sarvajñāḥ sarvagā dīrghā hrasvā vāmanakāḥ śubhāḥ
hiraṇyakeśā dṛṣṭighnā nityā buddhāś ca nirmalāḥ // LiP_1,6.15

nirdvaṃdvā vītarāgāś ca viśvātmāno bhavātmajāḥ
evaṃ stutvā tadā rudrān rudraṃ cāha bhavaṃ śivam
pradakṣiṇīkṛtya tadā bhagavānkanakāṇḍajaḥ // LiP_1,6.16

namo 'stu te mahādeva prajā nārhasi śaṃkara
mṛtyuhīnā vibho sraṣṭuṃ mṛtyuyuktāḥ sṛja prabho // LiP_1,6.17

tatastamāha bhagavān na hi me tādṛśī sthitiḥ
sa tvaṃ sṛja yathākāmaṃ mṛtyuyuktāḥ prajāḥ prabho // LiP_1,6.18

labdhvā sasarja sakalaṃ śaṃkarāccaturānanaḥ
jarāmaraṇasaṃyuktaṃ jagadetaccarācaram // LiP_1,6.19

śaṃkaro 'pi tadā rudrair nivṛttātmā hyadhiṣṭhitaḥ
sthāṇutvaṃ tasya vai viprāḥ śaṃkarasya mahātmanaḥ // LiP_1,6.20

niṣkalasyātmanaḥ śambhoḥ svecchādhṛtaśarīriṇaḥ
śaṃ rudraḥ sarvabhūtānāṃ karoti ghṛṇayā yataḥ // LiP_1,6.21

śaṃkaraścāprayatnena tadātmā yogavidyayā
vairāgyasthaṃ viraktasya vimuktiryacchamucyate // LiP_1,6.22

aṇostu viṣayatyāgaḥ saṃsārabhayataḥ kramāt
vairāgyājjāyate puṃso virāgo darśanāntare // LiP_1,6.23

vimukhyo viguṇatyāgo vijñānasyāvicārataḥ
tasya cāsya ca saṃdhānaṃ prasādātparameṣṭhinaḥ // LiP_1,6.24

dharmo jñānaṃ ca vairāgyam aiśvaryaṃ śaṃkarādiha
sa eva śaṃkaraḥ sākṣāt pinākī nīlalohitaḥ // LiP_1,6.25

ye śaṃkarāśritāḥ sarve mucyante te na saṃśayaḥ
na gacchantyeva narakaṃ pāpiṣṭhā api dāruṇam // LiP_1,6.26

āśritāḥ śaṃkaraṃ tasmāt prāpnuvanti ca śāśvatam
ṛṣaya ūcuḥ māyāntāścaiva ghorādyā hy aṣṭaviṃśatireva ca // LiP_1,6.27

koṭayo narakāṇāṃ tu pacyante tāsu pāpinaḥ
anāśritāḥ śivaṃ rudraṃ śaṃkaraṃ nīlalohitam // LiP_1,6.28

āśrayaṃ sarvabhūtānām avyayaṃ jagatāṃ patim
puruṣaṃ paramātmānaṃ puruhūtaṃ puruṣṭutam // LiP_1,6.29

tamasā kālarudrākhyaṃ rajasā kanakāṇḍajam
sattvena sarvagaṃ viṣṇuṃ nirguṇatve maheśvaram // LiP_1,6.30

kena gacchanti narakaṃ narāḥ kena mahāmate
karmaṇākarmaṇā vāpi śrotuṃ kautūhalaṃ hi naḥ // LiP_1,6.31

sūta uvāca

rahasyaṃ vaḥ pravakṣyāmi bhavasyāmitatejasaḥ
prabhāvaṃ śaṃkarasyādyaṃ saṃkṣepātsarvadarśinaḥ // LiP_1,7.1

yoginaḥ sarvatattvajñāḥ paraṃ vairāgyamāsthitāḥ // LiP_1,7.2

prāṇāyāmādibhiścāṣṭasādhanaiḥ sahacāriṇaḥ // LiP_1,7.3

karuṇādiguṇopetāḥ kṛtvāpi vividhāni te
karmāṇi narakaṃ svargaṃ gacchantyeva svakarmaṇā // LiP_1,7.4

prasādājjāyate jñānaṃ jñānādyogaḥ pravartate
yogena jāyate muktiḥ prasādādakhilaṃ tataḥ // LiP_1,7.5

ṛṣaya ūcuḥ

prasādād yadi vijñānaṃ svarūpaṃ vaktumarhasi
divyaṃ māheśvaraṃ caiva yogaṃ yogavidāṃ vara // LiP_1,7.6

kathaṃ karoti bhagavān cintayā rahitaḥ śivaḥ
prasādaṃ yogamārgeṇa kasminkāle nṛṇāṃ vibhuḥ // LiP_1,7.7

romaharṣaṇa uvāca

devānāṃ ca ṛṣīṇāṃ ca pitṝṇāṃ saṃnidhau purā
śailādinā tu kathitaṃ śṛṇvantu brahmasūnave // LiP_1,7.8

vyāsāvatārāṇi tathā dvāparānte ca suvratāḥ
yogācāryāvatārāṇi tathā tiṣye tu śūlinaḥ // LiP_1,7.9

tatratatra vibhoḥ śiṣyāś catvāraḥ śamabhājanāḥ
praśiṣyā bahavasteṣāṃ prasīdatyevamīśvaraḥ // LiP_1,7.10

evaṃ kramāgataṃ jñānaṃ mukhādeva nṛṇāṃ vibhoḥ
vaiśyāntaṃ brāhmaṇādyaṃ hi ghṛṇayā cānurūpataḥ // LiP_1,7.11

ṛṣaya ūcuḥ

dvāpare dvāpare vyāsāḥ ke vai kutrāntareṣu vai
kalpeṣu kasminkalpe no vaktumarhasi cātra tān // LiP_1,7.12

sūta uvāca

śṛṇvantu kalpe vārāhe dvijā vaivasvatāntare
vyāsāṃś ca sāmprataṃ rudrāṃs tathā sarvāntareṣu vai // LiP_1,7.13

vedānāṃ ca purāṇānāṃ tathā jñānapradarśakān
yathākramaṃ pravakṣyāmi sarvāvarteṣu sāmpratam // LiP_1,7.14

kratuḥ satyo bhārgavaś ca aṅgirāḥ savitā dvijāḥ
mṛtyuḥ śatakraturdhīmān vasiṣṭho munipuṃgavaḥ // LiP_1,7.15

sārasvatastridhāmā ca trivṛto munipuṃgavaḥ
śatatejāḥ svayaṃdharmo nārāyaṇa iti śrutaḥ // LiP_1,7.16

tarakṣuścāruṇirdhīmāṃs tathā devaḥ kṛtaṃjayaḥ
ṛtaṃjayo bharadvājo gautamaḥ kavisattamaḥ // LiP_1,7.17

vācaśravā muniḥ sākṣāt tathā śuṣmāyaṇiḥ śuciḥ
tṛṇabindur munī rūkṣaḥ śaktiḥ śākteya uttaraḥ // LiP_1,7.18

jātūkarṇyo hariḥ sākṣāt kṛṣṇadvaipāyano muniḥ
vyāsāstvete ca śṛṇvantu kalau yogeśvarān kramāt // LiP_1,7.19

asaṃkhyātā hi kalpeṣu vibhoḥ sarvāntareṣu ca
kalau rudrāvatārāṇāṃ vyāsānāṃ kila gauravāt // LiP_1,7.20

vaivasvatāntare kalpe vārāhe ye ca tān punaḥ
avatārān pravakṣyāmi tathā sarvāntareṣu vai // LiP_1,7.21

ṛṣaya ūcuḥ

manvantarāṇi vārāhe vaktumarhasi sāmpratam
tathaiva cordhvakalpeṣu siddhānvaivasvatāntare // LiP_1,7.22

romaharṣaṇa uvāca

manuḥ svāyambhuvastvādyas tataḥ svārociṣo dvijāḥ
uttamastāmasaścaiva raivatāścākṣuṣas tathā // LiP_1,7.23

vaivasvataś ca sāvarṇir dharmaḥ sāvarṇikaḥ punaḥ
piśaṅgaścāpiśaṅgābhaḥ śabalo varṇakas tathā // LiP_1,7.24

aukārāntā akārādyā manavaḥ parikīrtitāḥ
śvetaḥ pāṇḍus tathā raktas tāmraḥ pītaśca kāpilaḥ // LiP_1,7.25

kṛṣṇaḥ śyāmas tathā dhūmraḥ sudhūmraś ca dvijottamāḥ
apiśaṅgaḥ piśaṅgaś ca trivarṇaḥ śabalas tathā // LiP_1,7.26

kālaṃdhurastu kathitā varṇato manavaḥ śubhāḥ
nāmato varṇataścaiva varṇataḥ punareva ca // LiP_1,7.27

svarātmānaḥ samākhyātāś cāntareśāḥ samāsataḥ
vaivasvata ṛkārastu manuḥ kṛṣṇaḥ sureśvaraḥ // LiP_1,7.28

saptamastasya vakṣyāmi yugāvarteṣu yoginaḥ
samatīteṣu kalpeṣu tathā cānāgateṣu vai // LiP_1,7.29

vārāhaḥ sāmprataṃ jñeyaḥ saptamāntarataḥ kramāt
yogāvatārāṃś ca vibhoḥ śiṣyāṇāṃ saṃtatis tathā // LiP_1,7.30

samprekṣya sarvakāleṣu tathāvarteṣu yoginām
ādye śvetaḥ kalau rudraḥ sutāro madanas tathā // LiP_1,7.31

suhotraḥ kaṅkaṇaścaiva lokākṣir munisattamāḥ
jaigīṣavyo mahātejā bhagavān dadhivāhanaḥ // LiP_1,7.32

ṛṣabhaś ca munirdhīmān ugraścātriḥ subālakaḥ
gautamaścātha bhagavān sarvadevanamaskṛtaḥ // LiP_1,7.33

vedaśīrṣaś ca gokarṇo guhāvāsī śikhaṇḍabhṛt
jaṭāmālyaṭṭahāsaś ca dāruko lāṅgalī tathā // LiP_1,7.34

mahākāyamuniḥ śūlī daṇḍī muṇḍīśvaraḥ svayam
sahiṣṇuḥ somaśarmā ca nakulīśo jagadguruḥ // LiP_1,7.35

vaivasvate 'ntare samyak proktā hi paramātmanaḥ
yogācāryāvatārā ye sarvāvarteṣu suvratāḥ // LiP_1,7.36

vyāsāścaivaṃ muniśreṣṭhā dvāpare dvāpare tvime
yogeśvarāṇāṃ catvāraḥ śiṣyāḥ pratyekamavyayāḥ // LiP_1,7.37

śvetaḥ śvetaśikhaṇḍī ca śvetāśvaḥ śvetalohitaḥ
dundubhiḥ śatarūpaś ca ṛcīkaḥ ketumāṃs tathā // LiP_1,7.38

viśokaśca vikeśaś ca vipāśaḥ pāpanāśanaḥ
sumukho durmukhaścaiva durdamo duratikramaḥ // LiP_1,7.39

sanakaś ca sanandaś ca prabhuryaś ca sanātanaḥ
ṛbhuḥ sanatkumāraś ca sudhāmā virajās tathā // LiP_1,7.40

śaṅkhapād vairajaścaiva meghaḥ sārasvatas tathā
suvāhano muniśreṣṭho meghavāho mahādyutiḥ // LiP_1,7.41

kapilaścāsuriścaiva tathā pañcaśikho muniḥ
vālkalaś ca mahāyogī dharmātmāno mahaujasaḥ // LiP_1,7.42

parāśaraś ca gargaś ca bhārgavaścāṅgirās tathā
balabandhur nirāmitraḥ ketuśṛṅgastapodhanaḥ // LiP_1,7.43

lambodaraś ca lambaśca lambākṣo lambakeśakaḥ
sarvajñaḥ samabuddhiś ca sādhyaḥ sarvastathaiva ca // LiP_1,7.44

sudhāmā kāśyapaścaiva vāsiṣṭho virajās tathā
atrir devasadaścaiva śravaṇo 'tha śraviṣṭhakaḥ
kuṇiś ca kuṇibāhuś ca kuśarīraḥ kunetrakaḥ // LiP_1,7.45

kaśyapo 'pyuśanāścaiva cyavano 'tha bṛhaspatiḥ
utathyo vāmadevaś ca mahāyogo mahābalaḥ // LiP_1,7.46

vācaśravāḥ sudhīkaśca śyāvāśvaś ca yatīśvaraḥ
hiraṇyanābhaḥ kauśalyo logākṣiḥ kuthumis tathā // LiP_1,7.47

sumanturbarbarī vidvān kabandhaḥ kuśikaṃdharaḥ
plakṣo dālbhyāyaṇiścaiva ketumān gopanas tathā // LiP_1,7.48

bhallāvī madhupiṅgaśca śvetaketustaponidhiḥ
uśiko bṛhadaśvaś ca devalaḥ kavireva ca // LiP_1,7.49

śālihotro 'gniveśaśca yuvanāśvaḥ śaradvasuḥ
chagalaḥ kuṇḍakarṇaś ca kumbhaścaiva pravāhakaḥ // LiP_1,7.50

ulūko vidyutaścaiva maṇḍūko hyāśvalāyanaḥ
akṣapādaḥ kumāraś ca ulūko vatsa eva ca // LiP_1,7.51

kuśikaścaiva garbhaś ca mitraḥ kauruṣya eva ca
śiṣyāstvete mahātmānaḥ sarvāvarteṣu yoginām // LiP_1,7.52

vimalā brahmabhūyiṣṭhā jñānayogaparāyaṇāḥ
ete pāśupatāḥ siddhā bhasmoddhūlitavigrahāḥ // LiP_1,7.53

śiṣyāḥ praśiṣyāścaiteṣāṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ
prāpya pāśupataṃ yogaṃ rudralokāya saṃsthitāḥ // LiP_1,7.54

devādayaḥ piśācāntāḥ paśavaḥ parikīrtitāḥ
teṣāṃ patitvātsarveśo bhavaḥ paśupatiḥ smṛtaḥ // LiP_1,7.55

tena praṇīto rudreṇa paśūnāṃ patinā dvijāḥ
yogaḥ pāśupato jñeyaḥ parāvaravibhūtaye // LiP_1,7.56

sūta uvāca

saṃkṣepataḥ pravakṣyāmi yogasthānāni sāmpratam
kalpitāni śivenaiva hitāya jagatāṃ dvijāḥ // LiP_1,8.1

galādadho vitastyā yan nābherupari cottamam
yogasthānamadho nābher āvartaṃ madhyamaṃ bhruvoḥ // LiP_1,8.2

sarvārthajñānaniṣpattir ātmano yoga ucyate
ekāgratā bhaveccaiva sarvadā tatprasādataḥ // LiP_1,8.3

prasādasya svarūpaṃ yat svasaṃvedyaṃ dvijottamāḥ
vaktuṃ na śakyaṃ brahmādyaiḥ kramaśo jāyate nṛṇām // LiP_1,8.4

yogaśabdena nirvāṇaṃ māheśaṃ padamucyate
tasya heturṛṣerjñānaṃ jñānaṃ tasya prasādataḥ // LiP_1,8.5

jñānena nirdahetpāpaṃ nirudhya viṣayān sadā
niruddhendriyavṛttestu yogasiddhirbhaviṣyati // LiP_1,8.6

yogo nirodho vṛtteṣu cittasya dvijasattamāḥ
sādhanānyaṣṭadhā cāsya kathitānīha siddhaye // LiP_1,8.7

yamastu prathamaḥ prokto dvitīyo niyamas tathā
tṛtīyamāsanaṃ proktaṃ prāṇāyāmastataḥ param // LiP_1,8.8

pratyāhāraṃ pañcamo vai dhāraṇā ca tataḥ parā
dhyānaṃ saptamamityuktaṃ samādhistvaṣṭamaḥ smṛtaḥ // LiP_1,8.9

tapasyuparamaścaiva yama ityabhidhīyate
ahiṃsā prathamo hetur yamasya yamināṃ varāḥ // LiP_1,8.10

satyamasteyamaparaṃ brahmacaryāparigrahau
niyamasyāpi vai mūlaṃ yama eva na saṃśayaḥ // LiP_1,8.11

ātmavat sarvabhūtānāṃ hitāyaiva pravartanam
ahiṃsaiṣā samākhyātā yā cātmajñānasiddhidā // LiP_1,8.12

dṛṣṭaṃ śrutaṃ cānumitaṃ svānubhūtaṃ yathārthataḥ
kathanaṃ satyamityuktaṃ parapīḍāvivarjitam // LiP_1,8.13

nāślīlaṃ kīrtayedevaṃ brāhmaṇānāmiti śrutiḥ
paradoṣān parijñāya na vadediti cāparam // LiP_1,8.14

anādānaṃ parasvānām āpadyapi vicārataḥ
manasā karmaṇā vācā tadasteyaṃ samāsataḥ // LiP_1,8.15

maithunasyāpravṛttirhi manovākkāyakarmaṇā
brahmacaryamiti proktaṃ yatīnāṃ brahmacāriṇām // LiP_1,8.16

iha vaikhānasānāṃ ca vidārāṇāṃ viśeṣataḥ
sadārāṇāṃ gṛhasthānaṃ tathaiva ca vadāmi vaḥ // LiP_1,8.17

svadāre vidhivatkṛtvā nivṛttiścānyataḥ sadā
manasā karmaṇā vācā brahmacaryamiti smṛtam // LiP_1,8.18

medhyā svanārī sambhogaṃ kṛtvā snānaṃ samācaret
evaṃ gṛhastho yuktātmā brahmacārī na saṃśayaḥ // LiP_1,8.19

ahiṃsāpyevamevaiṣā dvijagurvagnipūjane
vidhinā yādṛśī hiṃsā sā tvahiṃsā iti smṛtā // LiP_1,8.20

striyaḥ sadā parityājyāḥ saṅgaṃ naiva ca kārayet
kuṇapeṣu yathā cittaṃ tathā kuryādvicakṣaṇaḥ // LiP_1,8.21

viṇmūtrotsargakāleṣu bahirbhūmau yathā matiḥ
tathā kāryā ratau cāpi svadāre cānyataḥ kutaḥ // LiP_1,8.22

aṅgārasadṛśī nārī ghṛtakumbhasamaḥ pumān
tasmānnārīṣu saṃsargaṃ dūrataḥ parivarjayet // LiP_1,8.23

bhogena tṛptirnaivāsti viṣayāṇāṃ vicārataḥ
tasmādvirāgaḥ kartavyo manasā karmaṇā girā // LiP_1,8.24

na jātu kāmaḥ kāmānām upabhogena śāmyati
haviṣā kṛṣṇavartmeva bhūya evābhivardhate // LiP_1,8.25

tasmāttyāgaḥ sadā kāryas tv amṛtatvāya yoginā
avirakto yato martyo nānāyoniṣu vartate // LiP_1,8.26

tyāgenaivāmṛtatvaṃ hi śrutismṛtividāṃ varāḥ
karmaṇā prajayā nāsti dravyeṇa dvijasattamāḥ // LiP_1,8.27

tasmādvirāgaḥ kartavyo manovākkāyakarmaṇā
ṛtau ṛtau nivṛttistu brahmacaryamiti smṛtam // LiP_1,8.28

yamāḥ saṃkṣepataḥ proktā niyamāṃś ca vadāmi vaḥ
śaucamijyā tapo dānaṃ svādhyāyopasthanigrahaḥ // LiP_1,8.29

vratopavāsamaunaṃ ca snānaṃ ca niyamā daśa
niyamaḥ syādanīhā ca śaucaṃ tuṣṭistapas tathā // LiP_1,8.30

japaḥ śivapraṇīdhānaṃ padmakādyaṃ tathāsanam
bāhyamābhyantaraṃ proktaṃ śaucamābhyantaraṃ varam // LiP_1,8.31

bāhyaśaucena yuktaḥ saṃs tathā cābhyantaraṃ caret
āgneyaṃ vāruṇaṃ brāhmaṃ kartavyaṃ śivapūjakaiḥ // LiP_1,8.32

snānaṃ vidhānataḥ samyak paścād ābhyantaraṃ caret
ā dehāntaṃ mṛdālipya tīrthatoyeṣu sarvadā // LiP_1,8.33

avagāhyāpi malino hy antaḥ śaucavivarjitaḥ
śaivalā jhaṣakā matsyāḥ sattvā matsyopajīvinaḥ // LiP_1,8.34

sadāvagāhya salile viśuddhāḥ kiṃ dvijottamāḥ
tasmādābhyantaraṃ śaucaṃ sadā kāryaṃ vidhānataḥ // LiP_1,8.35

ātmajñānāmbhasi snātvā sakṛdālipya bhāvataḥ
suvairāgyamṛdā śuddhaḥ śaucamevaṃ prakīrtitam // LiP_1,8.36

śuddhasya siddhayo dṛṣṭā naivāśuddhasya siddhayaḥ
nyāyenāgatayā vṛttyā saṃtuṣṭo yastu suvrataḥ // LiP_1,8.37

saṃtoṣastasya satatam atītārthasya cāsmṛtiḥ
cāndrāyaṇādinipuṇas tapāṃsi suśubhāni ca // LiP_1,8.38

svādhyāyastu japaḥ proktaḥ praṇavasya tridhā smṛtaḥ
vācikaścādhamo mukhya upāṃśuścottamottamaḥ // LiP_1,8.39

mānaso vistareṇaiva kalpe pañcākṣare smṛtaḥ
tathā śivapraṇīdhānaṃ manovākkāyakarmaṇā // LiP_1,8.40

śivajñānaṃ gurorbhaktir acalā supratiṣṭhitā
nigraho hyapahṛtyāśu prasaktānīndriyāṇi ca // LiP_1,8.41

viṣayeṣu samāsena pratyāhāraḥ prakīrtitaḥ
cittasya dhāraṇā proktā sthānabandhaḥ samāsataḥ // LiP_1,8.42

tasyāḥ svāsthyena dhyānaṃ ca samādhiś ca vicārataḥ
tatraikacittatā dhyānaṃ pratyayāntaravarjitam // LiP_1,8.43

cidbhāsamarthamātrasya dehaśūnyamiva sthitam
samādhiḥ sarvahetuś ca prāṇāyāma iti smṛtaḥ // LiP_1,8.44

prāṇaḥ svadehajo vāyur yamastasya nirodhanam
tridhā dvijairyamaḥ prokto mando madhyottamas tathā // LiP_1,8.45

prāṇāpānanirodhastu prāṇāyāmaḥ prakīrtitaḥ
prāṇāyāmasya mānaṃ tu mātrādvādaśakaṃ smṛtam // LiP_1,8.46

nīco dvādaśamātrastu uddhāto dvādaśaḥ smṛtaḥ
madhyamas tu dviruddhātaś caturviṃśatimātrakaḥ // LiP_1,8.47

mukhyastu yastriruddhātaḥ ṣaṭtriṃśanmātra ucyate
prasvedakampanotthānajanakaśca yathākramam // LiP_1,8.48

ānandodbhavayogārthaṃ nidrāghūrṇistathaiva ca
romāñcadhvanisaṃviddhasvāṅgamoṭanakampanam // LiP_1,8.49

bhramaṇaṃ svedajanyā sā saṃvinmūrchā bhavedyadā
tadottamottamaḥ proktaḥ prāṇāyāmaḥ suśobhanaḥ // LiP_1,8.50

sagarbho 'garbha ityuktaḥ sajapo vijapaḥ kramāt
ibho vā śarabho vāpi durādharṣo 'tha kesarī // LiP_1,8.51

gṛhīto damyamānastu yathāsvasthastu jāyate
tathā samīraṇo 'svastho durādharṣaś ca yoginām // LiP_1,8.52

nyāyataḥ sevyamānastu sa evaṃ svasthatāṃ vrajet
yathaiva mṛgarāṅnāgaḥ śarabho vāpi durmadaḥ // LiP_1,8.53

kālāntaravaśādyogād damyate paramādarāt
tathā paricayātsvāsthyaṃ samatvaṃ cādhigacchati // LiP_1,8.54

yogādabhyasate yastu vyasanaṃ naiva jāyate
evamabhyasyamānastu muneḥ prāṇo vinirdahet // LiP_1,8.55

manovākkāyajān doṣān karturdehaṃ ca rakṣati
saṃyuktasya tathā samyak prāṇāyāmena dhīmataḥ // LiP_1,8.56

doṣāttasmācca naśyanti niśvāsastena jīryate
prāṇāyāmena sidhyanti divyāḥ śāntyādayaḥ kramāt // LiP_1,8.57

śāntiḥ praśāntirdīptiś ca prasādaś ca tathā kramāt
ādau catuṣṭayasyeha proktā śāntiriha dvijāḥ // LiP_1,8.58

sahajāgantukānāṃ ca pāpānāṃ śāntir ucyate
praśāntiḥ saṃyamaḥ samyag vacasāmiti saṃsmṛtā // LiP_1,8.59

prakāśo dīptirityuktaḥ sarvataḥ sarvadā dvijāḥ
sarvendriyaprasādastu buddhervai marutāmapi // LiP_1,8.60

prasāda iti samproktaḥ svānte tviha catuṣṭaye
prāṇo 'pānaḥ samānaś ca udāno vyāna eva ca // LiP_1,8.61

nāgaḥ kūrmastu kṛkalo devadatto dhanaṃjayaḥ
eteṣāṃ yaḥ prasādastu marutāmiti saṃsmṛtaḥ // LiP_1,8.62

prayāṇaṃ kurute tasmād vāyuḥ prāṇa iti smṛtaḥ
apānayatyapānastu āhārādīn krameṇa ca // LiP_1,8.63

vyāno vyānāmayatyaṅgaṃ vyādhyādīnāṃ prakopakaḥ
udvejayati marmāṇi udāno 'yaṃ prakīrtitaḥ // LiP_1,8.64

samaṃ nayati gātrāṇi samānaḥ pañca vāyavaḥ
udgāre nāga ākhyātaḥ kūrma unmīlane tu saḥ // LiP_1,8.65

kṛkalaḥ kṣutakāyaiva devadatto vijṛmbhaṇe
dhanaṃjayo mahāghoṣaḥ sarvagaḥ sa mṛte 'pi hi // LiP_1,8.66

iti yo daśavāyūnāṃ prāṇāyāmena sidhyati
prasādo 'sya turīyā tu saṃjñā viprāścatuṣṭaye // LiP_1,8.67

visvarastu mahān prajño mano brahmā citiḥ smṛtiḥ
khyātiḥ saṃvittataḥ paścād īśvaro matireva ca // LiP_1,8.68

buddheretāḥ dvijāḥ saṃjñā mahataḥ parikīrtitāḥ
asyā buddheḥ prasādastu prāṇāyāmena sidhyati // LiP_1,8.69

visvaro visvarībhāvo dvaṃdvānāṃ munisattamāḥ
agrajaḥ sarvatattvānāṃ mahānyaḥ parimāṇataḥ // LiP_1,8.70

yatpramāṇaguhā prajñā manastu manute yataḥ
bṛhattvād bṛṃhaṇatvācca brahmā brahmavidāṃvarāḥ // LiP_1,8.71

sarvakarmāṇi bhogārthaṃ yaccinoti citiḥ smṛtā
smarate yatsmṛtiḥ sarvaṃ saṃvidvai vindate yataḥ // LiP_1,8.72

khyāyate yattviti khyātir jñānādibhir anekaśaḥ
sarvatattvādhipaḥ sarvaṃ vijānāti yadīśvaraḥ // LiP_1,8.73

manute manyate yasmān matirmatimatāṃvarāḥ
arthaṃ bodhayate yacca budhyate buddhirucyate // LiP_1,8.74

asyā buddheḥ prasādastu prāṇāyāmena sidhyati
doṣānvinirdahetsarvān prāṇāyāmādasau yamī // LiP_1,8.75

pātakaṃ dhāraṇābhistu pratyāhāreṇa nirdahet
viṣayānviṣavaddhyātvā dhyānenānīśvarān guṇān // LiP_1,8.76

samādhinā yatiśreṣṭhāḥ prajñāvṛddhiṃ vivardhayet
sthānaṃ labdhvaiva kurvīta yogāṣṭāṅgāni vai kramāt // LiP_1,8.77

labdhvāsanāni vidhivad yogasiddhyartham ātmavit
ādeśakāle yogasya darśanaṃ hi na vidyate // LiP_1,8.78

agnyabhyāse jale vāpi śuṣkaparṇacaye tathā
jantuvyāpte śmaśāne ca jīrṇagoṣṭhe catuṣpathe // LiP_1,8.79

saśabde sabhaye vāpi caityavalmīkasaṃcaye
aśubhe durjanākrānte maśakādisamanvite // LiP_1,8.80

nācareddehabādhāyāṃ daurmanasyādisambhave
sugupte tu śubhe ramye guhāyāṃ parvatasya tu // LiP_1,8.81

bhavakṣetre sugupte vā bhavārāme vane 'pi vā
gṛhe tu suśubhe deśe vijane jantuvarjite // LiP_1,8.82

atyantanirmale samyak supralipte vicitrite
darpaṇodarasaṃkāśe kṛṣṇāgarusudhūpite // LiP_1,8.83

nānāpuṣpasamākīrṇe vitānopari śobhite
phalapallavamūlāḍhye kuśapuṣpasamanvite // LiP_1,8.84

samāsanastho yogāṅgāny abhyaseddhṛṣitaḥ svayam
praṇipatya guruṃ paścād bhavaṃ devīṃ vināyakam // LiP_1,8.85

yogīśvarān saśiṣyāṃś ca yogaṃ yuñjīta yogavit
āsanaṃ svastikaṃ baddhvā padmamardhāsanaṃ tu vā // LiP_1,8.86

samajānus tathā dhīmān ekajānurathāpivā
samaṃ dṛḍhāsano bhūtvā saṃhṛtya caraṇāvubhau // LiP_1,8.87

saṃvṛtāsyopabaddhākṣa uro viṣṭabhya cāgrataḥ
pārṣṇibhyāṃ vṛṣaṇau rakṣaṃs tathā prajananaṃ punaḥ // LiP_1,8.88

kiṃcidunnāmitaśira dantairdantānna saṃspṛśet
samprekṣya nāsikāgraṃ svaṃ diśaścānavalokayan // LiP_1,8.89

tamaḥ pracchādya rajasā rajaḥ sattvena chādayet
tataḥ sattvasthito bhūtvā śivadhyānaṃ samabhyaset // LiP_1,8.90

oṃkāravācyaṃ paramaṃ śuddhaṃ dīpaśikhākṛtim
dhyāyedvai puṇḍarīkasya karṇikāyāṃ samāhitaḥ // LiP_1,8.91

nābheradhastādvā vidvān dhyātvā kamalamuttamam
tryaṅgule cāṣṭakoṇaṃ vā pañcakoṇamathāpi vā // LiP_1,8.92

trikoṇaṃ ca tathāgneyaṃ saumyaṃ sauraṃ svaśaktibhiḥ
sauraṃ saumya tathāgneyam atha vānukrameṇa tu // LiP_1,8.93

āgneyaṃ ca tataḥ sauraṃ saumyamevaṃ vidhānataḥ
agneradhaḥ prakalpyaivaṃ dharmādīnāṃ catuṣṭayam // LiP_1,8.94

guṇatrayaṃ krameṇaiva maṇḍalopari bhāvayet
sattvasthaṃ cintayedrudraṃ svaśaktyā parimaṇḍitam // LiP_1,8.95

nābhau vātha gale vāpi bhrūmadhye vā yathāvidhi
lalāṭaphalikāyāṃ vā mūrdhni dhyānaṃ samācaret // LiP_1,8.96

dvidale ṣoḍaśāre vā dvādaśāre krameṇa tu
daśāre vā ṣaḍasre vā caturasre smarecchivam // LiP_1,8.97

kanakābhe tathāgārasaṃnibhe susite 'pi vā
dvādaśādityasaṃkāśe candrabimbasame 'pi vā // LiP_1,8.98

vidyutkoṭinibhe sthāne cintayetparameśvaram
agnivarṇe 'thavā vidyud valayābhe samāhitaḥ // LiP_1,8.99

vajrakoṭiprabhe sthāne padmarāganibhe 'pi vā
nīlalohitabimbe vā yogī dhyānaṃ samabhyaset // LiP_1,8.100

maheśvaraṃ hṛdi dhyāyen nābhipadme sadāśivam
candracūḍaṃ lalāṭe tu bhrūmadhye śaṃkaraṃ svayam // LiP_1,8.101

divye ca śāśvatasthāne śivadhyānaṃ samabhyaset
nirmalaṃ niṣkalaṃ brahma suśāntaṃ jñānarūpiṇam // LiP_1,8.102

alakṣaṇamanirdeśyam aṇoralpataraṃ śubham
nirālambam atarkyaṃ ca vināśotpattivarjitam // LiP_1,8.103

kaivalyaṃ caiva nirvāṇaṃ niḥśreyasam anuttamam
amṛtaṃ cākṣaraṃ brahma hy apunarbhavam adbhutam // LiP_1,8.104

mahānandaṃ parānandaṃ yogānandamanāmayam
heyopādeyarahitaṃ sūkṣmātsūkṣmataraṃ śivam // LiP_1,8.105

svayaṃvedyamavedyaṃ tac chivaṃ jñānamayaṃ param
atīndriyam anābhāsaṃ paraṃ tattvaṃ parātparam // LiP_1,8.106

sarvopādhivinirmuktaṃ dhyānagamyaṃ vicārataḥ
advayaṃ tamasaścaiva parastātsaṃsthitaṃ param // LiP_1,8.107

manasyevaṃ mahādevaṃ hṛtpadme vāpi cintayet
nābhau sadāśivaṃ cāpi sarvadevātmakaṃ vibhum // LiP_1,8.108

dehamadhye śivaṃ devaṃ śuddhajñānamayaṃ vibhum
kanyasenaiva mārgeṇa codghātenāpi śaṃkaram // LiP_1,8.109

kramaśaḥ kanyasenaiva madhyamenāpi suvrataḥ
uttamenāpi vai vidvān kumbhakena samabhyaset // LiP_1,8.110

dvātriṃśad recayeddhīmān hṛdi nābhau samāhitaḥ
recakaṃ pūrakaṃ tyaktvā kumbhakaṃ ca dvijottamāḥ // LiP_1,8.111

sākṣātsamarasenaiva dehamadhye smarecchivam
ekībhāvaṃ sametyaivaṃ tatra yadrasasambhavam // LiP_1,8.112

ānandaṃ brahmaṇo vidvān sākṣātsamarase sthitaḥ
dhāraṇā dvādaśāyāmā dhyānaṃ dvādaśa dhāraṇam // LiP_1,8.113

dhyānaṃ dvādaśakaṃ yāvat samādhir abhidhīyate
athavā jñānināṃ viprāḥ samparkādeva jāyate // LiP_1,8.114

prayatnādvā tayostulyaṃ cirādvā hyacirāddvijāḥ
yogāntarāyās tasyātha jāyante yuñjataḥ punaḥ // LiP_1,8.115

naśyanty abhyāsatas te 'pi praṇidhānena vai guroḥ // LiP_1,8.116

sūta uvāca

ālasyaṃ prathamaṃ paścād vyādhipīḍā prajāyate
pramādaḥ saṃśayasthāne cittasyehānavasthitiḥ // LiP_1,9.1

aśraddhādarśanaṃ bhrāntir duḥkhaṃ ca trividhaṃ tataḥ
daurmanasyamayogyeṣu viṣayeṣu ca yogyatā // LiP_1,9.2

daśadhābhiprajāyante muneryogāntarāyakāḥ
ālasyaṃ cāpravṛttiś ca gurutvātkāyacittayoḥ // LiP_1,9.3

vyādhayo dhātuvaiṣamyāt karmajā doṣajās tathā
pramādastu samādhestu sādhanānām abhāvanam // LiP_1,9.4

idaṃ vetyubhayaspṛktaṃ vijñānaṃ sthānasaṃśayaḥ
anavasthitacittatvam apratiṣṭhā hi yoginaḥ // LiP_1,9.5

labdhāyāmapi bhūmau ca cittasya bhavabandhanāt
aśraddhābhāvarahitā vṛttirvai sādhaneṣu ca // LiP_1,9.6

sādhye cittasya hi gurau jñānācāraśivādiṣu
viparyayajñānamiti bhrāntidarśanam ucyate // LiP_1,9.7

anātmanyātmavijñānam ajñānāttasya saṃnidhau
duḥkhamādhyātmikaṃ proktaṃ tathā caivādhibhautikam // LiP_1,9.8

ādhidaivikamityuktaṃ trividhaṃ sahajaṃ punaḥ
icchāvighātātsaṃkṣobhaś cetasastadudāhṛtam // LiP_1,9.9

daurmanasyaṃ niroddhavyaṃ vairāgyeṇa pareṇa tu
tamasā rajasā caiva saṃspṛṣṭaṃ durmanaḥ smṛtam // LiP_1,9.10

tadā manasi saṃjātaṃ daurmanasyamiti smṛtam
haṭhātsvīkaraṇaṃ kṛtvā yogyāyogyavivekataḥ // LiP_1,9.11

viṣayeṣu vicitreṣu jantorviṣayalolatā
antarāyā iti khyātā yogasyaite hi yoginām // LiP_1,9.12

atyantotsāhayuktasya naśyanti na ca saṃśayaḥ
pranaṣṭeṣvantarāyeṣu dvijāḥ paścāddhi yoginaḥ // LiP_1,9.13

upasargāḥ pravartante sarve te 'siddhisūcakāḥ
pratibhā prathamā siddhir dvitīyā śravaṇā smṛtā // LiP_1,9.14

vārttā tṛtīyā viprendrās turīyā ceha darśanā
āsvādā pañcamī proktā vedanā ṣaṣṭhikā smṛtā // LiP_1,9.15

svalpaṣaṭsiddhisaṃtyāgāt siddhidāḥ siddhayo muneḥ
pratibhā pratibhāvṛtiḥ pratibhāva iti sthitiḥ // LiP_1,9.16

buddhirvivecanā vedyaṃ budhyate buddhirucyate
sūkṣme vyavahite 'tīte viprakṛṣṭe tvanāgate // LiP_1,9.17

sarvatra sarvadā jñānaṃ pratibhānukrameṇa tu
śravaṇātsarvaśabdānām aprayatnena yoginaḥ // LiP_1,9.18

hrasvadīrghaplutādīnāṃ guhyānāṃ śravaṇādapi
sparśasyādhigamo yas tu vedanā tūpapāditā // LiP_1,9.19

darśanāddivyarūpāṇāṃ darśanaṃ cāprayatnataḥ
saṃviddivyarase tasminn āsvādo hyaprayatnataḥ // LiP_1,9.20

vārttā ca divyagandhānāṃ tanmātrā buddhisaṃvidā
vindante yoginastasmād ābrahmabhuvanaṃ dvijāḥ // LiP_1,9.21

jagatyasmin hi dehasthaṃ catuḥṣaṣṭiguṇaṃ samam
aupasargikam eteṣu guṇeṣu guṇitaṃ dvijāḥ // LiP_1,9.22

saṃtyājyaṃ sarvathā sarvam aupasargikamātmanaḥ
paiśāce pārthivaṃ cāpyaṃ rākṣasānāṃ pure dvijāḥ // LiP_1,9.23

yākṣe tu taijasaṃ proktaṃ gāndharve śvasanātmakam
aindre vyomātmakaṃ sarvaṃ saumye caiva tu mānasam // LiP_1,9.24

prājāpatye tvahaṅkāraṃ brāhme bodhamanuttamam
ādye cāṣṭau dvitīye ca tathā ṣoḍaśarūpakam // LiP_1,9.25

caturviṃśattṛtīye tu dvātriṃśacca caturthake
catvāriṃśat pañcame tu bhūtamātrātmakaṃ smṛtam // LiP_1,9.26

gandho rasas tathā rūpaṃ śabdaḥ sparśastathaiva ca
pratyekamaṣṭadhā siddhaṃ pañcame tacchatakratoḥ // LiP_1,9.27

tathāṣṭacatvāriṃśac ca ṣaṭpañcāśattathaiva ca
catuḥṣaṣṭiguṇaṃ brāhmaṃ labhate dvijasattamāḥ // LiP_1,9.28

aupasargikam ā brahma bhuvaneṣu parityajet
lokeṣvālokya yogena yogavitparamaṃ sukham // LiP_1,9.29

sthūlatā hrasvatā bālyaṃ vārdhakyaṃ yauvanaṃ tathā
nānājātisvarūpaṃ ca caturbhir dehadhāraṇam // LiP_1,9.30

pārthivāṃśaṃ vinā nityaṃ surabhir gandhasaṃyutaḥ
etadaṣṭaguṇaṃ proktam aiśvaryaṃ pārthivaṃ mahat // LiP_1,9.31

jale nivasanaṃ yadvad bhūmyāmiva vinirgamaḥ
icchecchaktaḥ svayaṃ pātuṃ samudramapi nāturaḥ // LiP_1,9.32

yatrecchati jagatyasmiṃs tatrāsya jaladarśanam
yadyadvastu samādāya bhoktumicchati kāmataḥ // LiP_1,9.33

tattadrasānvitaṃ tasya trayāṇāṃ dehadhāraṇam
bhāṇḍaṃ vinātha hastena jalapiṇḍasya dhāraṇam // LiP_1,9.34

avraṇatvaṃ śarīrasya pārthivena samanvitam
etat ṣoḍaśakaṃ proktam āpyamaiśvaryamuttamam // LiP_1,9.35

dehādagnivinirmāṇaṃ tattāpabhayavarjitam
lokaṃ dagdhamapīhānyad adagdhaṃ svavidhānataḥ // LiP_1,9.36

jalamadhye hutavahaṃ cādhāya parirakṣaṇam
agninigrahaṇaṃ haste smṛtimātreṇa cāgamaḥ // LiP_1,9.37

bhasmībhūtavinirmāṇaṃ yathāpūrvaṃ sakāmataḥ
dvābhyāṃ rūpaviniṣpattir vinā taistribhir ātmanaḥ // LiP_1,9.38

caturviṃśātmakaṃ hyetat taijasaṃ munipuṅgavāḥ
manogatitvaṃ bhūtānām antarnivasanaṃ tathā // LiP_1,9.39

parvatādimahābhāraskandhenodvahanaṃ punaḥ
laghutvaṃ ca gurutvaṃ ca pāṇibhyāṃ vāyudhāraṇam // LiP_1,9.40

aṅgulyagranighātena bhūmeḥ sarvatra kaṃpanam
ekena dehaniṣpattir vātaiśvaryaṃ smṛtaṃ budhaiḥ // LiP_1,9.41

chāyāvihīnaniṣpattir indriyāṇāṃ ca darśanam
ākāśagamanaṃ nityam indriyārthaiḥ samanvitam // LiP_1,9.42

dūre ca śabdagrahaṇaṃ sarvaśabdāvagāhanam
tanmātraliṅgagrahaṇaṃ sarvaprāṇinidarśanam // LiP_1,9.43

aindram aiśvaryam ityuktam etairuktaḥ purātanaḥ
yathākāmopalabdhiś ca yathākāmavinirgamaḥ // LiP_1,9.44

sarvatrābhibhavaścaiva sarvaguhyanidarśanam
kāmānurūpanirmāṇaṃ vaśitvaṃ priyadarśanam // LiP_1,9.45

saṃsāradarśanaṃ caiva mānasaṃ guṇalakṣaṇam
chedanaṃ tāḍanaṃ bandhaṃ saṃsāraparivartanam // LiP_1,9.46

sarvabhūtaprasādaś ca mṛtyukālajayas tathā
prājāpatyamidaṃ proktam āhaṅkārikamuttamam // LiP_1,9.47

akāraṇajagatsṛṣṭis tathānugraha eva ca
pralayaścādhikāraś ca lokavṛttapravartanam // LiP_1,9.48

asādṛśyamidaṃ vyaktaṃ nirmāṇaṃ ca pṛthakpṛthak
saṃsārasya ca kartṛtvaṃ brāhmam etad anuttamam // LiP_1,9.49

etāvattattvamityuktaṃ prādhānyaṃ vaiṣṇavaṃ padam
brahmaṇā tadguṇaṃ śakyaṃ vettumanyairna śakyate // LiP_1,9.50

vidyate tatparaṃ śaivaṃ viṣṇunā nāvagamyate
asaṃkhyeyaguṇaṃ śuddhaṃ ko jānīyācchivātmakam // LiP_1,9.51

vyutthāne siddhayaścaitā hy upasargāś ca kīrtitāḥ
niroddhavyāḥ prayatnena vairāgyeṇa pareṇa tu // LiP_1,9.52

nāśātiśayatāṃ jñātvā viṣayeṣu bhayeṣu ca
aśraddhayā tyajetsarvaṃ virakta iti kīrtitaḥ // LiP_1,9.53

vaitṛṣṇyaṃ puruṣe khyātaṃ guṇavaitṛṣṇyamucyate
vairāgyeṇaiva saṃtyājyāḥ siddhayaścaupasargikāḥ // LiP_1,9.54

aupasargikam ā brahmabhuvaneṣu parityajet
nirudhyaiva tyajetsarvaṃ prasīdati maheśvaraḥ // LiP_1,9.55

prasanne vimalā muktir vairāgyeṇa pareṇa vai
athavānugrahārthaṃ ca līlārthaṃ vā tadā muniḥ // LiP_1,9.56

anirudhya viceṣṭedyaḥ so 'pyevaṃ hi sukhī bhavet
kvacidbhūmiṃ parityajya hy ākāśe krīḍate śriyā // LiP_1,9.57

udgirecca kvacidvedān sūkṣmānarthān samāsataḥ
kvacicchrute tadarthena ślokabandhaṃ karoti saḥ // LiP_1,9.58

kvaciddaṇḍakabandhaṃ tu kuryādbandhaṃ sahasraśaḥ
mṛgapakṣisamūhasya rutajñānaṃ ca vindati // LiP_1,9.59

brahmādyaṃ sthāvarāntaṃ ca hastāmalakavadbhavet
bahunātra kimuktena vijñānāni sahasraśaḥ // LiP_1,9.60

utpadyante muniśreṣṭhā munestasya mahātmanaḥ
abhyāsenaiva vijñānaṃ viśuddhaṃ ca sthiraṃ bhavet // LiP_1,9.61

tejorūpāṇi sarvāṇi sarvaṃ paśyati yogavit
devabimbānyanekāni vimānāni sahasraśaḥ // LiP_1,9.62

paśyati brahmaviṣṇvindrayamāgnivaruṇādikān
grahanakṣatratārāś ca bhuvanāni sahasraśaḥ // LiP_1,9.63

pātālatalasaṃsthāś ca samādhisthaḥ sa paśyati
ātmavidyāpradīpena svasthenācalanena tu // LiP_1,9.64

prasādāmṛtapūrṇena sattvapātrasthitena tu
tamo nihatya puruṣaḥ paśyati hyātmanīśvaram // LiP_1,9.65

tasya prasādāddharmaś ca aiśvaryaṃ jñānameva ca
vairāgyamapavargaś ca nātra kāryā vicāraṇā // LiP_1,9.66

na śakyo vistaro vaktuṃ varṣāṇāmayutairapi
yoge pāśupate niṣṭhā sthātavyaṃ ca munīśvarāḥ // LiP_1,9.67

sūta uvāca

satāṃ jitātmanāṃ sākṣād dvijātīnāṃ dvijottamāḥ
dharmajñānāṃ ca sādhūnām ācāryāṇāṃ śivātmanām // LiP_1,10.1

dayāvatāṃ dvijaśreṣṭhās tathā caiva tapasvinām
saṃnyāsināṃ viraktānāṃ jñānināṃ vaśagātmanām // LiP_1,10.2

dānināṃ caiva dāntānāṃ trayāṇāṃ satyavādinām
alubdhānāṃ sayogānāṃ śrutismṛtividāṃ dvijāḥ // LiP_1,10.3

śrautasmārtāviruddhānāṃ prasīdati maheśvaraḥ
saditi brahmaṇaḥ śabdas tadante ye labhantyuta // LiP_1,10.4

sāyujyaṃ brahmaṇo yāti tena santaḥ pracakṣate
daśātmake ye viṣaye sādhane cāṣṭalakṣaṇe // LiP_1,10.5

na krudhyanti na hṛṣyanti jitātmānastu te smṛtāḥ
sāmānyeṣu ca dravyeṣu tathā vaiśeṣikeṣu ca // LiP_1,10.6

brahmakṣatraviśo yasmād yuktāstasmāddvijātayaḥ
varṇāśrameṣu yuktasya svargādisukhakāriṇaḥ // LiP_1,10.7

śrautasmārtasya dharmasya jñānāddharmajña ucyate
vidyāyāḥ sādhanātsādhubrahmacārī gurorhitaḥ // LiP_1,10.8

kriyāṇāṃ sādhanāccaiva gṛhasthaḥ sādhurucyate
sādhanāttapaso 'raṇye sādhurvaikhānasaḥ smṛtaḥ // LiP_1,10.9

yatamāno yatiḥ sādhuḥ smṛto yogasya sādhanāt
evamāśramadharmāṇāṃ sādhanātsādhavaḥ smṛtāḥ // LiP_1,10.10

gṛhastho brahmacārī ca vānaprastho yatis tathā
dharmādharmāviha proktau śabdāvetau kriyātmakau // LiP_1,10.11

kuśalākuśalaṃ karma dharmādharmāviti smṛtau
dhāraṇārthe mahān hy eṣa dharmaśabdaḥ prakīrtitaḥ // LiP_1,10.12

adhāraṇe mahattve ca adharma iti cocyate
atreṣṭaprāpako dharma ācāryairupadiśyate // LiP_1,10.13

adharmaścāniṣṭaphalo hy ācāryairupadiśyate
vṛddhāścālolupāścaiva ātmavanto hyadāmbhikāḥ // LiP_1,10.14

samyagvinītā ṛjavas tānācāryān pracakṣate
svayamācarate yasmād ācāre sthāpayatyapi // LiP_1,10.15

ācinoti ca śāstrārthān ācāryastena cocyate
vijñeyaṃ śravaṇācchrautaṃ smaraṇātsmārtamucyate // LiP_1,10.16

ijyā vedātmakaṃ śrautaṃ smārtaṃ varṇāśramātmakam
dṛṣṭvānurūpamarthaṃ yaḥ pṛṣṭo naivāpi gūhati // LiP_1,10.17

yathādṛṣṭapravādastu satyaṃ laiṅge 'tra paṭhyate
brahmacaryaṃ tathā maunaṃ nirāhāratvameva ca // LiP_1,10.18

ahiṃsā sarvataḥ śāntis tapa ityabhidhīyate
ātmavat sarvabhūteṣu yo hitāyāhitāya ca // LiP_1,10.19

vartate tvasakṛdvṛttiḥ kṛtsnā hyeṣā dayā smṛtā
yadyadiṣṭatamaṃ dravyaṃ nyāyenaivāgataṃ kramāt // LiP_1,10.20

tattadguṇavate deyaṃ dātustaddānalakṣaṇam
dānaṃ trividhamityetat kaniṣṭhajyeṣṭhamadhyamam // LiP_1,10.21

kāruṇyātsarvabhūtebhyaḥ saṃvibhāgastu madhyamaḥ
śrutismṛtibhyāṃ vihito dharmo varṇāśramātmakaḥ // LiP_1,10.22

śiṣṭācārāviruddhaś ca sa dharmaḥ sādhurucyate
māyākarmaphalatyāgī śivātmā parikīrtitaḥ // LiP_1,10.23

nivṛttaḥ sarvasaṅgebhyo yukto yogī prakīrtitaḥ
asakto bhayato yastu viṣayeṣu vicārya ca // LiP_1,10.24

alubdhaḥ saṃyamī proktaḥ prārthito 'pi samantataḥ
ātmārthaṃ vā parārthaṃ vā indriyāṇīha yasya vai // LiP_1,10.25

na mithyā sampravartante śamasyaiva tu lakṣaṇam
anudvigno hyaniṣṭeṣu tatheṣṭānnābhinandati // LiP_1,10.26

prītitāpaviṣādebhyo vinivṛttirviraktatā
saṃnyāsaḥ karmaṇāṃ nyāsaḥ kṛtānāmakṛtaiḥ saha // LiP_1,10.27

kuśalākuśalānāṃ tu prahāṇaṃ nyāsa ucyate
avyaktādyaviśeṣānte vikāre 'sminnacetane // LiP_1,10.28

cetanācetanānyatvavijñānaṃ jñānamucyate
evaṃ tu jñānayuktasya śraddhāyuktasya śaṅkaraḥ // LiP_1,10.29

prasīdati na saṃdeho dharmaścāyaṃ dvijottamāḥ
kiṃ tu guhyatamaṃ vakṣye sarvatra parameśvare // LiP_1,10.30

bhave bhaktirna saṃdehas tayā yukto vimucyate
ayogyasyāpi bhagavān bhaktasya parameśvaraḥ // LiP_1,10.31

prasīdati na saṃdeho nigṛhya vividhaṃ tamaḥ
jñānamadhyāpanaṃ homo dhyānaṃ yajñastapaḥ śrutam // LiP_1,10.32

dānamadhyayanaṃ sarvaṃ bhavabhaktyai na saṃśayaḥ
cāndrāyaṇasahasraiś ca prājāpatyaśatais tathā // LiP_1,10.33

māsopavāsaiścānyairvā bhaktirmunivarottamāḥ
abhaktā bhagavatyasmiṃl loke giriguhāśaye // LiP_1,10.34

patanti cātmabhogārthaṃ bhakto bhāvena mucyate
bhaktānāṃ darśanādeva nṛṇāṃ svargādayo dvijāḥ // LiP_1,10.35

na durlabhā na sandeho bhaktānāṃ kiṃ punas tathā
brahmaviṣṇusurendrāṇāṃ tathānyeṣāmapi sthitiḥ // LiP_1,10.36

bhaktyā eva munīnāṃ ca balasaubhāgyameva ca
bhavena ca tathā proktaṃ samprekṣyomāṃ pinākinā // LiP_1,10.37

devyai devena madhuraṃ vārāṇasyāṃ purā dvijāḥ
avimukte samāsīnā rudreṇa paramātmanā // LiP_1,10.38

rudrāṇī rudramāhedaṃ labdhvā vārāṇasīṃ purīm
śrīdevyuvāca kena vaśyo mahādeva pūjyo dṛśyastvamīśvaraḥ // LiP_1,10.39

tapasā vidyayā vāpi yogeneha vada prabho
sūta uvāca niśamya vacanaṃ tasyās tathā hyālokya pārvatīm // LiP_1,10.40

āha bālendutilakaḥ pūrṇenduvadanāṃ hasan
smṛtvātha menayā patnyā girergāṃ kathitāṃ purā // LiP_1,10.41

cirakālasthitiṃ prekṣya girau devyā mahātmanaḥ
devi labdhā purī ramyā tvayā yatpraṣṭumarhasi // LiP_1,10.42

sthānārthaṃ kathitaṃ mātrā vismṛteha vilāsini
purā pitāmahenāpi pṛṣṭaḥ praśnavatāṃ vare // LiP_1,10.43

yathā tvayādya vai pṛṣṭo draṣṭuṃ brahmātmakaṃ tvaham
śvete śvetena varṇena dṛṣṭvā kalpe tu māṃ śubhe // LiP_1,10.44

sadyojātaṃ tathā rakte raktaṃ vāmaṃ pitāmahaḥ
pīte tatpuruṣaṃ pītam aghore kṛṣṇamīśvaram // LiP_1,10.45

īśānaṃ viśvarūpākhyo viśvarūpaṃ tadāha mām // LiP_1,10.46

pitāmaha uvāca

vāma tatpuruṣāghora sadyojāta maheśvara
dṛṣṭo mayā tvaṃ gāyatryā devadeva maheśvara
kena vaśyo mahādeva dhyeyaḥ kutra ghṛṇānidhe // LiP_1,10.47

dṛśyaḥ pūjyas tathā devyā vaktumarhasi śaṅkara
śrībhagavānuvāca avocaṃ śraddhayaiveti vaśyo vārijasaṃbhava // LiP_1,10.48

dhyeyo liṅge tvayā dṛṣṭe viṣṇunā payasāṃ nidhau
pūjyaḥ pañcāsyarūpeṇa pavitraiḥ pañcabhirdvijaiḥ // LiP_1,10.49

bhava bhaktyādya dṛṣṭo 'haṃ tvayāṇḍaja jagadguro
so 'pi māmāha bhāvārthaṃ dattaṃ tasmai mayā purā // LiP_1,10.50

bhāvaṃ bhāvena deveśi dṛṣṭavānmāṃ hṛdīśvaram
tasmāttu śraddhayā vaśyo dṛśyaḥ śreṣṭhagireḥ sute // LiP_1,10.51

pūjyo liṅge na saṃdehaḥ sarvadā śraddhayā dvijaiḥ
śraddhā dharmaḥ paraḥ sūkṣmaḥ śraddhā jñānaṃ hutaṃ tapaḥ // LiP_1,10.52

śraddhā svargaś ca mokṣaś ca dṛśyo 'haṃ śraddhayā sadā // LiP_1,10.53

ṛṣaya ūcuḥ

kathaṃ vai dṛṣṭavānbrahmā sadyojātaṃ maheśvaram
vāmadevaṃ mahātmānaṃ purāṇapuruṣottamam // LiP_1,11.1

aghoraṃ ca tatheśānaṃ yathāvadvaktumarhasi
sūta uvāca ekonatriṃśakaḥ kalpo vijñeyaḥ śvetalohitaḥ // LiP_1,11.2

tasmiṃstatparamaṃ dhyānaṃ dhyāyato brahmaṇastadā
utpannastu śikhāyuktaḥ kumāraḥ śvetalohitaḥ // LiP_1,11.3

taṃ dṛṣṭvā puruṣaṃ śrīmān brahmā vai viśvatomukhaḥ
hṛdi kṛtvā mahātmānaṃ brahmarūpiṇamīśvaram // LiP_1,11.4

sadyojātaṃ tato brahmā dhyānayogaparo 'bhavat
dhyānayogātparaṃ jñātvā vavande devamīśvaram // LiP_1,11.5

sadyojātaṃ tato brahma brahma vai samacintayat
tato 'sya pārśvataḥ śvetāḥ prādurbhūtā mahāyaśāḥ // LiP_1,11.6

sunando nandanaścaiva viśvanandopanandanau
śiṣyāste vai mahātmāno yaistadbrahma sadāvṛtam // LiP_1,11.7

tasyāgre śvetavarṇābhaḥ śveto nāma mahāmuniḥ
vijajñe 'tha mahātejās tasmājjajñe harastvasau // LiP_1,11.8

tatra te munayaḥ sarve sadyojātaṃ maheśvaram
prapannāḥ parayā bhaktyā gṛṇanto brahma śāśvatam // LiP_1,11.9

tasmādviśveśvaraṃ devaṃ ye prapadyanti vai dvijāḥ
prāṇāyāmaparā bhūtvā brahmatatparamānasāḥ // LiP_1,11.10

te sarve pāpanirmuktā vimalā brahmavarcasaḥ
viṣṇulokamatikramya rudralokaṃ vrajanti te // LiP_1,11.11

sūta uvāca

tatastriṃśattamaḥ kalpo rakto nāma prakīrtitaḥ
brahmā yatra mahātejā raktavarṇamadhārayat // LiP_1,12.1

dhyāyataḥ putrakāmasya brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
prādurbhūto mahātejāḥ kumāro raktabhūṣaṇaḥ // LiP_1,12.2

raktamālyāmbaradharo raktanetraḥ pratāpavān
sa taṃ dṛṣṭvā mahātmānaṃ kumāraṃ raktavāsasam // LiP_1,12.3

paraṃ dhyānaṃ samāśritya bubudhe devamīśvaram
sa taṃ praṇamya bhagavān brahmā paramayantritaḥ // LiP_1,12.4

vāmadevaṃ tato brahmā brahma vai samacintayat
tathā stuto mahādevo brahmaṇā parameśvaraḥ // LiP_1,12.5

pratītahṛdayaḥ sarva idamāha pitāmaham
dhyāyatā putrakāmena yasmātte 'haṃ pitāmaha // LiP_1,12.6

dṛṣṭaḥ paramayā bhaktyā stutaś ca brahmapūrvakam
tasmāddhyānabalaṃ prāpya kalpe kalpe prayatnataḥ // LiP_1,12.7

vetsyase māṃ prasaṃkhyātaṃ lokadhātāramīśvaram
tatastasya mahātmānaś catvāraste kumārakāḥ // LiP_1,12.8

saṃbabhūvurmahātmāno viśuddhā brahmavarcasaḥ
virajāś ca vibāhuś ca viśoko viśvabhāvanaḥ // LiP_1,12.9

brahmaṇyā brahmaṇastulyā vīrā adhyavasāyinaḥ
raktāṃbaradharāḥ sarve raktamālyānulepanāḥ // LiP_1,12.10

raktakuṅkumaliptāṅgā raktabhasmānulepanāḥ
tato varṣasahasrānte brahmatve 'dhyavasāyinaḥ // LiP_1,12.11

gṛṇantaś ca mahātmāno brahma tadvāmadaivikam
anugrahārthaṃ lokānāṃ śiṣyāṇāṃ hitakāmyayā // LiP_1,12.12

dharmopadeśamakhilaṃ kṛtvā te brahmaṇaḥ priyāḥ
punareva mahādevaṃ praviṣṭā rudramavyayam // LiP_1,12.13

ye 'pi cānye dvijaśreṣṭhā yuñjānā vāmamīśvaram
prapaśyanti mahādevaṃ tadbhaktās tatparāyaṇāḥ // LiP_1,12.14

te sarve pāpanirmuktā vimalā brahmacāriṇaḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham // LiP_1,12.15

sūta uvāca

ekatriṃśattamaḥ kalpaḥ pītavāsā iti smṛtaḥ
brahmā yatra mahābhāgaḥ pītavāsā babhūva ha // LiP_1,13.1

dhyāyataḥ putrakāmasya brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
prādurbhūto mahātejāḥ kumāraḥ pītavastradhṛk // LiP_1,13.2

pītagandhānuliptāṅgaḥ pītamālyāṃbaro yuvā
hemayajñopavītaś ca pītoṣṇīṣo mahābhujaḥ // LiP_1,13.3

taṃ dṛṣṭvā dhyānasaṃyukto brahmā lokamaheśvaram
manasā lokadhātāraṃ prapede śaraṇaṃ vibhum // LiP_1,13.4

tato dhyānagatastatra brahmā māheśvarīṃ varām
gāṃ viśvarūpāṃ dadṛśe maheśvaramukhāccyutām // LiP_1,13.5

catuṣpadāṃ caturvaktrāṃ caturhastāṃ catuḥstanīm
caturnetrāṃ catuḥśṛṅgīṃ caturdaṃṣṭrāṃ caturmukhīm // LiP_1,13.6

dvātriṃśadguṇasaṃyuktām īśvarīṃ sarvatomukhīm
sa tāṃ dṛṣṭvā mahātejā mahādevīṃ maheśvarīm // LiP_1,13.7

punarāha mahādevaḥ sarvadevanamaskṛtaḥ
matiḥ smṛtirbuddhiriti gāyamānaḥ punaḥ punaḥ // LiP_1,13.8

ehyehīti mahādevi sātiṣṭhatprāñjalirvibhum
viśvamāvṛtya yogena jagatsarvaṃ vaśīkuru // LiP_1,13.9

atha tāmāha deveśo rudrāṇī tvaṃ bhaviṣyasi
brāhmaṇānāṃ hitārthāya paramārthā bhaviṣyasi // LiP_1,13.10

tathaināṃ putrakāmasya dhyāyataḥ parameṣṭhinaḥ
pradadau devadeveśaḥ catuṣpādāṃ jagadguruḥ // LiP_1,13.11

tatastāṃ dhyānayogena viditvā parameśvarīm
brahmā lokaguroḥ so 'tha pratipede maheśvarīm // LiP_1,13.12

gāyatrīṃ tu tato raudrīṃ dhyātvā brahmānuyantritaḥ
ityetāṃ vaidikīṃ vidyāṃ raudrīṃ gāyatrīmīritām // LiP_1,13.13

japitvā tu mahādevīṃ brahmā lokanamaskṛtām
prapannastu mahādevaṃ dhyānayuktena cetasā // LiP_1,13.14

tatastasya mahādevo divyayogaṃ bahuśrutam
aiśvaryaṃ jñānasaṃpattiṃ vairāgyaṃ ca dadau prabhuḥ // LiP_1,13.15

tato 'sya pārśvato divyāḥ prādurbhūtāḥ kumārakāḥ
pītamālyāṃbaradharāḥ pītasraganulepanāḥ // LiP_1,13.16

pītābhoṣṇīṣaśirasaḥ pītāsyāḥ pītamūrdhajāḥ
tato varṣasahasrānta uṣitvā vimalaujasaḥ // LiP_1,13.17

yogātmānastapohlādāḥ brāhmaṇānāṃ hitaiṣiṇaḥ
dharmayogabalopetā munīnāṃ dīrghasattriṇām // LiP_1,13.18

upadiśya mahāyogaṃ praviṣṭāste maheśvaram
evametena vidhinā ye prapannā maheśvaram // LiP_1,13.19

anye 'pi niyatātmāno dhyānayuktā jitendriyāḥ
te sarve pāpamutsṛjya vimalā brahmavarcasaḥ // LiP_1,13.20

praviśanti mahādevaṃ rudraṃ te tvapunarbhavāḥ // LiP_1,13.21

sūta uvāca

tatastasmingate kalpe pītavarṇe svayaṃbhuvaḥ
punaranyaḥ pravṛttastu kalpo nāmnāsitastu saḥ // LiP_1,14.1

ekārṇave tadā vṛtte divye varṣasahasrake
sraṣṭukāmaḥ prajā brahmā cintayāmāsa duḥkhitaḥ // LiP_1,14.2

tasya cintayamānasya putrakāmasya vai prabhoḥ
kṛṣṇaḥ samabhavadvarṇo dhyāyataḥ parameṣṭhinaḥ // LiP_1,14.3

athāpaśyanmahātejāḥ prādurbhūtaṃ kumārakam
kṛṣṇavarṇaṃ mahāvīryaṃ dīpyamānaṃ svatejasā // LiP_1,14.4

kṛṣṇāṃbaradharoṣṇīṣaṃ kṛṣṇayajñopavītinam
kṛṣṇena maulinā yuktaṃ kṛṣṇasraganulepanam // LiP_1,14.5

sa taṃ dṛṣṭvā mahātmānam aghoraṃ ghoravikramam
vavande devadeveśam adbhutaṃ kṛṣṇapiṅgalam // LiP_1,14.6

prāṇāyāmaparaḥ śrīmān hṛdi kṛtvā maheśvaram
manasā dhyānuyuktena prapannastu tamīśvaram // LiP_1,14.7

aghoraṃ tu tato brahmā brahmarūpaṃ vyacintayat
tathā vai dhyāyamānasya brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ // LiP_1,14.8

pradadau darśanaṃ devo hy aghoro ghoravikramaḥ
athāsya pārśvataḥ kṛṣṇāḥ kṛṣṇasraganulepanāḥ // LiP_1,14.9

catvārastu mahātmānaḥ saṃbabhūvuḥ kumārakāḥ
kṛṣṇaḥ kṛṣṇaśikhaścaiva kṛṣṇāsyaḥ kṛṣṇavastradhṛk // LiP_1,14.10

tato varṣasahasraṃ tu yogataḥ parameśvaram
upāsitvā mahāyogaṃ śiṣyebhyaḥ pradaduḥ punaḥ // LiP_1,14.11

yogena yogasampannāḥ praviśya manasā śivam
amalaṃ nirguṇaṃ sthānaṃ praviṣṭā viśvamīśvaram // LiP_1,14.12

evametena yogena ye 'pi cānye manīṣiṇaḥ
cintayanti mahādevaṃ gantāro rudramavyayam // LiP_1,14.13

sūta uvāca

tatastasmin gate kalpe kṛṣṇavarṇe bhayānake
tuṣṭāva devadeveśaṃ brahmā taṃ brahmarūpiṇam // LiP_1,15.1

anugṛhya tatastuṣṭo brahmāṇamavadaddharaḥ
anenaiva tu rūpeṇa saṃharāmi na saṃśayaḥ // LiP_1,15.2

brahmahatyādikān ghorāṃs tathānyānapi pātakān
hīnāṃścaiva mahābhāga tathaiva vividhānyapi // LiP_1,15.3

upapātakamapyevaṃ tathā pāpāni suvrata
mānasāni sutīkṣṇāni vācikāni pitāmaha // LiP_1,15.4

kāyikāni sumiśrāṇi tathā prāsaṃgikāni ca
buddhipūrvaṃ kṛtānyeva sahajāgantukāni ca // LiP_1,15.5

mātṛdehotthitānyevaṃ pitṛdehe ca pātakam
saṃharāmi na saṃdehaḥ sarvaṃ pātakajaṃ vibho // LiP_1,15.6

lakṣaṃ japtvā hyaghorebhyo brahmahā mucyate prabho
tadardhaṃ vācike vatsa tadardhaṃ mānase punaḥ // LiP_1,15.7

caturguṇaṃ buddhipūrve krodhādaṣṭaguṇaṃ smṛtam
vīrahā lakṣamātreṇa bhrūṇahā koṭimabhyaset // LiP_1,15.8

mātṛhā niyutaṃ japtvā śudhyate nātra saṃśayaḥ
goghnaścaiva kṛtaghnaś ca strīghnaḥ pāpayuto naraḥ // LiP_1,15.9

ayutāghoramabhyasya mucyate nātra saṃśayaḥ
surāpo lakṣamātreṇa buddhyābuddhyāpi vai prabho // LiP_1,15.10

mucyate nātra saṃdehas tadardhena ca vāruṇīm
asnātāśī sahasreṇa ajapī ca tathā dvijaḥ // LiP_1,15.11

ahutāśī sahasreṇa adātā ca viśudhyati
brāhmaṇasvāpahartā ca svarṇasteyī narādhamaḥ // LiP_1,15.12

niyutaṃ mānasaṃ japtvā mucyate nātra saṃśayaḥ
gurutalparato vāpi mātṛghno vā narādhamaḥ // LiP_1,15.13

brahmaghnaś ca japedevaṃ mānasaṃ vai pitāmaha
saṃparkātpāpināṃ pāpaṃ tatsamaṃ paribhāṣitam // LiP_1,15.14

tathāpyayutamātreṇa pātakādvai pramucyate
saṃsargātpātakī lakṣaṃ japedvai mānasaṃ dhiyā // LiP_1,15.15

upāṃśu yaccaturdhā vai vācikaṃ cāṣṭadhā japet
pātakādardhameva syād upapātakināṃ smṛtam // LiP_1,15.16

tadardhaṃ kevale pāpe nātra kāryā vicāraṇā
brahmahatyā surāpānaṃ suvarṇasteyameva ca // LiP_1,15.17

kṛtvā ca gurutalpaṃ ca pāpakṛdbrāhmaṇo yadi
rudragāyatriyā grāhyaṃ gomūtraṃ kāpilaṃ dvijāḥ // LiP_1,15.18

gandhadvāreti tasyā vai gomayaṃ svastham āharet
tejo 'si śuktam ityājyaṃ kāpilaṃ saṃharedbudhaḥ // LiP_1,15.19

āpyāyasveti ca kṣīraṃ dadhikrāvṇeti cāharet
gavyaṃ dadhi navaṃ sākṣāt kāpilaṃ vai pitāmaha // LiP_1,15.20

devasya tveti mantreṇa saṃgrahedvai kuśodakam
ekasthaṃ hemapātre vā kṛtvāghoreṇa rājate // LiP_1,15.21

tāmre vā padmapātre vā pālāśe vā dale śubhe
sakūrcaṃ sarvaratnāḍhyaṃ kṣiptvā tatraiva kāñcanam // LiP_1,15.22

japellakṣamaghorākhyaṃ hutvā caiva ghṛtādibhiḥ
ghṛtena caruṇā caiva samidbhiś ca tilais tathā // LiP_1,15.23

yavaiś ca vrīhibhiścaiva juhuyādvai pṛthakpṛthak
pratyekaṃ saptavāraṃ tu dravyālābhe ghṛtena tu // LiP_1,15.24

hutvāghoreṇa deveśaṃ snātvāghoreṇa vai dvijāḥ
aṣṭadroṇaghṛtenaiva snāpya paścādviśodhya ca // LiP_1,15.25

ahorātroṣitaḥ snātaḥ pibetkūrcaṃ śivāgrataḥ
brāhmaṃ brahmajapaṃ kuryād ācamya ca yathāvidhi // LiP_1,15.26

evaṃ kṛtvā kṛtaghno 'pi brahmahā bhrūṇahā tathā
vīrahā gurughātī ca mitraviśvāsaghātakaḥ // LiP_1,15.27

steyī suvarṇasteyī ca gurutalparataḥ sadā
madyapo vṛṣalīsaktaḥ paradāravidharṣakaḥ // LiP_1,15.28

brahmasvahā tathā goghno mātṛhā pitṛhā tathā
devapracyāvakaścaiva liṅgapradhvaṃsakas tathā // LiP_1,15.29

tathānyāni ca pāpāni mānasāni dvijo yadi
vācikāni tathānyāni kāyikāni sahasraśaḥ // LiP_1,15.30

kṛtvā vimucyate sadyo janmāntaraśatairapi
etadrahasyaṃ kathitam aghoreśaprasaṃgataḥ // LiP_1,15.31

tasmājjapeddvijo nityaṃ sarvapāpaviśuddhaye // LiP_1,15.32

sūta uvāca

athānyo brahmaṇaḥ kalpo vartate munipuṅgavāḥ
viśvarūpa iti khyāto nāmataḥ paramādbhutaḥ // LiP_1,16.1

vinivṛtte tu saṃhāre punaḥ sṛṣṭe carācare
brahmaṇaḥ putrakāmasya dhyāyataḥ parameṣṭhinaḥ // LiP_1,16.2

prādurbhūtā mahānādā viśvarūpā sarasvatī
viśvamālyāṃbaradharā viśvayajñopavītinī // LiP_1,16.3

viśvoṣṇīṣā viśvagandhā viśvamātā mahoṣṭhikā
tathāvidhaṃ sa bhagavān īśānaṃ parameśvaram // LiP_1,16.4

śuddhasphaṭikasaṃkāśaṃ sarvābharaṇabhūṣitam
atha taṃ manasā dhyātvā yuktātmā vai pitāmahaḥ // LiP_1,16.5

vavande devamīśānaṃ sarveśaṃ sarvagaṃ prabhum
omīśāna namaste 'stu mahādeva namo 'stu te // LiP_1,16.6

namo 'stu sarvavidyānām īśāna parameśvara
namo 'stu sarvabhūtānām īśāna vṛṣavāhana // LiP_1,16.7

brahmaṇo 'dhipate tubhyaṃ brahmaṇe brahmarūpiṇe
namo brahmādhipataye śivaṃ me 'stu sadāśiva // LiP_1,16.8

oṅkāramūrte deveśa sadyojāta namonamaḥ
prapadye tvāṃ prapanno 'smi sadyojātāya vai namaḥ // LiP_1,16.9

abhave ca bhave tubhyaṃ tathā nātibhave namaḥ
bhavodbhava bhaveśāna māṃ bhajasva mahādyute // LiP_1,16.10

vāmadeva namastubhyaṃ jyeṣṭhāya varadāya ca
namo rudrāya kālāya kalanāya namo namaḥ // LiP_1,16.11

namo vikaraṇāyaiva kālavarṇāya varṇine
balāya balināṃ nityaṃ sadā vikaraṇāya te // LiP_1,16.12

balapramathanāyaiva baline brahmarūpiṇe
sarvabhūteśvareśāya bhūtānāṃ damanāya ca // LiP_1,16.13

manonmanāya devāya namastubhyaṃ mahādyute
vāmadevāya vāmāya namastubhyaṃ mahātmane // LiP_1,16.14

jyeṣṭhāya caiva śreṣṭhāya rudrāya varadāya ca
kālahantre namastubhyaṃ namastubhyaṃ mahātmane // LiP_1,16.15

iti stavena deveśaṃ nanāma vṛṣabhadhvajam
yaḥ paṭhet sakṛdeveha brahmalokaṃ gamiṣyati // LiP_1,16.16

śrāvayedvā dvijān śrāddhe sa yāti paramāṃ gatim
evaṃ dhyānagataṃ tatra praṇamantaṃ pitāmaham // LiP_1,16.17

uvāca bhagavānīśaḥ prīto 'haṃ te kimicchasi
tatastu praṇato bhūtvā vāgviśuddhaṃ maheśvaram // LiP_1,16.18

uvāca bhagavān rudraṃ prītaṃ prītena cetasā
yadidaṃ viśvarūpaṃ te viśvagauḥ śreyasīśvarī // LiP_1,16.19

etadveditumicchāmi yatheyaṃ parameśvara
kaiṣā bhagavatī devī catuṣpādā caturmukhī // LiP_1,16.20

catuḥśṛṅgī caturvaktrā caturdaṃṣṭrā catuḥstanī
caturhastā caturnetrā viśvarūpā kathaṃ smṛtā // LiP_1,16.21

kiṃnāmagotrā kasyeyaṃ kiṃvīryā cāpi karmataḥ
tasya tadvacanaṃ śrutvā devadevo vṛṣadhvajaḥ // LiP_1,16.22

prāha devavṛṣaṃ brahmā brahmāṇaṃ cātmasaṃbhavam
rahasyaṃ sarvamantrāṇāṃ pāvanaṃ puṣṭivardhanam // LiP_1,16.23

śṛṇuṣvaitatparaṃ guhyam ādisarge yathā tathā
evaṃ yo vartate kalpo viśvarūpastvasau mataḥ // LiP_1,16.24

brahmasthānamidaṃ cāpi yatra prāptaṃ tvayā prabho
tvattaḥ parataraṃ deva viṣṇunā tatpadaṃ śubham // LiP_1,16.25

vaikuṇṭhena viśuddhena mama vāmāṅgajena vā
tadāprabhṛti kalpaś ca trayastriṃśattamo hyayam // LiP_1,16.26

śataṃ śatasahasrāṇām atītā ye svayaṃbhuvaḥ
purastāttava deveśa tacchṛṇuṣva mahāmate // LiP_1,16.27

ānandastu sa vijñeya ānandatve vyavasthitaḥ
māṇḍavyagotrastapasā mama putratvamāgataḥ // LiP_1,16.28

tvayi yogaṃ ca sāṃkhyaṃ ca tapovidyāvidhikriyāḥ
ṛtaṃ satyaṃ dayā brahma ahiṃsā sanmatiḥ kṣamā // LiP_1,16.29

dhyānaṃ dhyeyaṃ damaḥ śāntir vidyāvidyā matirdhṛtiḥ
kāntirnītiḥ prathā medhā lajjā dṛṣṭiḥ sarasvatī // LiP_1,16.30

tuṣṭiḥ puṣṭiḥ kriyā caiva prasādaś ca pratiṣṭhitāḥ
dvātriṃśatsuguṇā hyeṣā dvātriṃśākṣarasaṃjñayā // LiP_1,16.31

prakṛtirvihitā brahmaṃs tvatprasūtirmaheśvarī
viṣṇorbhagavataścāpi tathānyeṣāmapi prabho // LiP_1,16.32

saiṣā bhagavatī devī matprasūtiḥ pratiṣṭhitā
caturmukhī jagadyoniḥ prakṛtir gauḥ pratiṣṭhitā // LiP_1,16.33

gaurī māyā ca vidyā ca kṛṣṇā haimavatīti ca
pradhānaṃ prakṛtiścaiva yāmāhustattvacintakāḥ // LiP_1,16.34

ajāmekāṃ lohitāṃ śuklakṛṣṇāṃ viśvaprajāṃ sṛjamānāṃ sarūpām
ajo 'haṃ māṃ viddhi tāṃ viśvarūpaṃ gāyatrīṃ gāṃ viśvarūpāṃ hi buddhyā // LiP_1,16.35

evamuktvā mahādevaḥ sasarja parameśvaraḥ
tataś ca pārśvagā devyāḥ sarvarūpakumārakāḥ // LiP_1,16.36

jaṭī muṇḍī śikhaṇḍī ca ardhamuṇḍaś ca jajñire
tatastena yathoktena yogena sumahaujasaḥ // LiP_1,16.37

divyavarṣasahasrānte upāsitvā maheśvaram
dharmopadeśamakhilaṃ kṛtvā yogamayaṃ dṛḍham // LiP_1,16.38

śiṣṭāś ca niyatātmānaḥ praviṣṭā rudramīśvaram // LiP_1,16.39

sūta uvāca

evaṃ saṃkṣepataḥ proktaḥ sahyādīnāṃ samudbhavaḥ
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi śrāvayedvā dvijottamān // LiP_1,17.1

sa yāti brahmasāyujyaṃ prasādātparameṣṭhinaḥ
ṛṣaya ūcuḥ kathaṃ liṅgamabhūlliṅge samabhyarcyaḥ sa śaṅkaraḥ // LiP_1,17.2

kiṃ liṅgaṃ kas tathā liṅgī sūta vaktumihārhasi
romaharṣaṇa uvāca evaṃ devāś ca ṛṣayaḥ praṇipatya pitāmaham // LiP_1,17.3

apṛcchan bhagavaṃlliṅgaṃ kathamāsīditi svayam
liṅge maheśvaro rudraḥ samabhyarcyaḥ kathaṃ tviti // LiP_1,17.4

kiṃ liṅgaṃ kas tathā liṅgī so 'pyāha ca pitāmahaḥ
pitāmaha uvāca pradhānaṃ liṅgamākhyātaṃ liṅgī ca parameśvaraḥ // LiP_1,17.5

rakṣārthamaṃbudhau mahyaṃ viṣṇostvāsīt surottamāḥ
vaimānike gate sarge janalokaṃ saharṣibhiḥ // LiP_1,17.6

sthitikāle tadā pūrṇe tataḥ pratyāhṛte tathā
caturyugasahasrānte satyalokaṃ gate surāḥ // LiP_1,17.7

vinādhipatyaṃ samatāṃ gate 'nte brahmaṇo mama
śuṣke ca sthāvare sarve tv anāvṛṣṭyā ca sarvaśaḥ // LiP_1,17.8

paśavo mānuṣā vṛkṣāḥ piśācāḥ piśitāśanāḥ
gandharvādyāḥ krameṇaiva nirdagdhā bhānubhānubhiḥ // LiP_1,17.9

ekārṇave mahāghore tamobhūte samantataḥ
suṣvāpāṃbhasi yogātmā nirmalo nirupaplavaḥ // LiP_1,17.10

sahasraśīrṣā viśvātmā sahasrākṣaḥ sahasrapāt
sahasrabāhuḥ sarvajñaḥ sarvadevabhavodbhavaḥ // LiP_1,17.11

hiraṇyagarbho rajasā tamasā śaṅkaraḥ svayam
sattvena sarvago viṣṇuḥ sarvātmatve maheśvaraḥ // LiP_1,17.12

kālātmā kālanābhastu śuklaḥ kṛṣṇastu nirguṇaḥ
nārāyaṇo mahābāhuḥ sarvātmā sadasanmayaḥ // LiP_1,17.13

tathābhūtamahaṃ dṛṣṭvā śayānaṃ paṅkajekṣaṇam
māyayā mohitastasya tamavocamamarṣitaḥ // LiP_1,17.14

kastvaṃ vadeti hastena samutthāpya sanātanam
tadā hastaprahāreṇa tīvreṇa sa dṛḍhena tu // LiP_1,17.15

prabuddho 'hīyaśayanāt samāsīnaḥ kṣaṇaṃ vaśī
dadarśa nidrāviklinnanīrajāmalalocanaḥ // LiP_1,17.16

māmagre saṃsthitaṃ bhāsādhyāsito bhagavān hariḥ
āha cotthāya bhagavān hasanmāṃ madhuraṃ sakṛt // LiP_1,17.17

svāgataṃsvāgataṃ vatsa pitāmaha mahādyute
tasya tadvacanaṃ śrutvā smitapūrvaṃ surarṣabhāḥ // LiP_1,17.18

rajasā baddhavairaś ca tamavocaṃ janārdanam
bhāṣase vatsa vatseti sargasaṃhārakāraṇam // LiP_1,17.19

mām ihāntaḥsmitaṃ kṛtvā guruḥ śiṣyamivānagha
kartāraṃ jagatāṃ sākṣāt prakṛteś ca pravartakam // LiP_1,17.20

sanātanamajaṃ viṣṇuṃ viriñciṃ viśvasaṃbhavam
viśvātmānaṃ vidhātāraṃ dhātāraṃ paṅkajekṣaṇam // LiP_1,17.21

kimarthaṃ bhāṣase mohād vaktumarhasi satvaram
so 'pi māmāha jagatāṃ kartāhamiti lokaya // LiP_1,17.22

bhartā hartā bhavān aṅgād avatīrṇo mamāvyayāt
vismṛto 'si jagannāthaṃ nārāyaṇamanāmayam // LiP_1,17.23

puruṣaṃ paramātmānaṃ puruhūtaṃ puruṣṭutam
viṣṇumacyutamīśānaṃ viśvasya prabhavodbhavam // LiP_1,17.24

tavāparādho nāstyatra mama māyākṛtaṃ tvidam
śṛṇu satyaṃ caturvaktra sarvadeveśvaro hyayam // LiP_1,17.25

kartā netā ca hartā ca na mayāsti samo vibhuḥ
ahameva paraṃ brahma paraṃ tattvaṃ pitāmaha // LiP_1,17.26

ahameva paraṃ jyotiḥ paramātmā tvahaṃ vibhuḥ
yadyaddṛṣṭaṃ śrutaṃ sarvaṃ jagatyasmiṃścarācaram // LiP_1,17.27

tattadviddhi caturvaktra sarvaṃ manmayamityatha
mayā sṛṣṭaṃ purāvyaktaṃ caturviṃśatikaṃ svayam // LiP_1,17.28

nityāntā hyaṇavo baddhāḥ sṛṣṭāḥ krodhodbhavādayaḥ
prasādāddhi bhavānaṇḍāny anekānīha līlayā // LiP_1,17.29

sṛṣṭā buddhirmayā tasyām ahaṅkārastridhā tataḥ
tanmātrāpañcakaṃ tasmān manaḥ ṣaṣṭhendriyāṇi ca // LiP_1,17.30

ākāśādīni bhūtāni bhautikāni ca līlayā
ityuktavati tasmiṃś ca mayi cāpi vacas tathā // LiP_1,17.31

āvayoścābhavadyuddhaṃ sughoraṃ romaharṣaṇam
pralayārṇavamadhye tu rajasā baddhavairayoḥ // LiP_1,17.32

etasminnantare liṅgam abhavaccāvayoḥ puraḥ
vivādaśamanārthaṃ hi prabodhārthaṃ ca bhāsvaram // LiP_1,17.33

jvālāmālāsahasrāḍhyaṃ kālānalaśatopamam
kṣayavṛddhivinirmuktam ādimadhyāntavarjitam // LiP_1,17.34

anaupamyamanirdeśyam avyaktaṃ viśvasaṃbhavam
tasya jvālāsahasreṇa mohito bhagavān hariḥ // LiP_1,17.35

mohitaṃ prāha māmatra parīkṣāvo 'gnisaṃbhavam
adhogamiṣyāmyanalastaṃbhasyānupamasya ca // LiP_1,17.36

bhavānūrdhvaṃ prayatnena gantumarhasi satvaram
evaṃ vyāhṛtya viśvātmā svarūpamakarottadā // LiP_1,17.37

vārāhamahamapyāśu haṃsatvaṃ prāptavānsurāḥ
tadāprabhṛti māmāhurh aṃsaṃ haṃso virāḍiti // LiP_1,17.38

haṃsahaṃseti yo brūyān māṃ haṃsaḥ sa bhaviṣyati
suśveto hyanalākṣaś ca viśvataḥ pakṣasaṃyutaḥ // LiP_1,17.39

mano 'nilajavo bhūtvā gato 'haṃ cordhvataḥ surāḥ
nārāyaṇo 'pi viśvātmā nīlāñjanacayopamam // LiP_1,17.40

daśayojanavistīrṇaṃ śatayojanamāyatam
meruparvatavarṣmāṇaṃ gauratīkṣṇāgradaṃṣṭriṇam // LiP_1,17.41

kālādityasamābhāsaṃ dīrghaghoṇaṃ mahāsvaram
hrasvapādaṃ vicitrāṅgaṃ jaitraṃ dṛḍham anaupamam // LiP_1,17.42

vārāhamasitaṃ rūpam āsthāya gatavānadhaḥ
evaṃ varṣasahasraṃ tu tvaranviṣṇuradhogataḥ // LiP_1,17.43

nāpaśyadalpamapyasya mūlaṃ liṅgasya sūkaraḥ
tāvatkālaṃ gato hyūrdhvam ahamapyarisūdanaḥ // LiP_1,17.44

satvaraṃ sarvayatnena tasyāntaṃ jñātumicchayā
śrānto hyadṛṣṭvā tasyāntam ahaṅkārādadhogataḥ // LiP_1,17.45

tathaiva bhagavān viṣṇuḥ śrāntaḥ saṃtrastalocanaḥ
sarvadevabhavastūrṇam utthitaḥ saḥ mahāvapuḥ // LiP_1,17.46

samāgato mayā sārdhaṃ praṇipatya mahāmanāḥ
māyayā mohitaḥ śaṃbhos tasthau saṃvignamānasaḥ // LiP_1,17.47

pṛṣṭhataḥ pārśvataścaiva cāgrataḥ parameśvaram
praṇipatya mayā sārdhaṃ sasmāra kimidaṃ tviti // LiP_1,17.48

tadā samabhavattatra nādo vai śabdalakṣaṇaḥ
omomiti suraśreṣṭhāḥ suvyaktaḥ plutalakṣaṇaḥ // LiP_1,17.49

kimidaṃ tviti saṃcintya mayā tiṣṭhanmahāsvanam
liṅgasya dakṣiṇe bhāge tadāpaśyatsanātanam // LiP_1,17.50

ādyavarṇamakāraṃ tu ukāraṃ cottare tataḥ
makāraṃ madhyataścaiva nādāntaṃ tasya caumiti // LiP_1,17.51

sūryamaṇḍalavaddṛṣṭvā varṇamādyaṃ tu dakṣiṇe
uttare pāvakaprakhyam ukāraṃ puruṣarṣabhaḥ // LiP_1,17.52

śītāṃśumaṇḍalaprakhyaṃ makāraṃ madhyamaṃ tathā
tasyopari tadāpaśyac chuddhasphaṭikavat prabhum // LiP_1,17.53

turīyātītam amṛtaṃ niṣkalaṃ nirupaplavam
nirdvandvaṃ kevalaṃ śūnyaṃ bāhyābhyantaravarjitam // LiP_1,17.54

sabāhyābhyantaraṃ caiva sabāhyābhyantarasthitam
ādimadhyāntarahitam ānandasyāpi kāraṇam // LiP_1,17.55

mātrāstisrastvardhamātraṃ nādākhyaṃ brahmasaṃjñitam
ṛgyajuḥsāmavedā vai mātrārūpeṇa mādhavaḥ // LiP_1,17.56

vedaśabdebhya eveśaṃ viśvātmānamacintayat
tadābhavadṛṣirveda ṛṣeḥ sāratamaṃ śubham // LiP_1,17.57

tenaiva ṛṣiṇā viṣṇur jñātavān parameśvaram
deva uvāca cintayā rahito rudro vāco yanmanasā saha // LiP_1,17.58

aprāpya taṃ nivartante vācyastvekākṣareṇa saḥ
ekākṣareṇa tadvācyam ṛtaṃ paramakāraṇam // LiP_1,17.59

satyamānandamamṛtaṃ paraṃ brahma parātparam
ekākṣarādakārākhyo bhagavānkanakāṇḍajaḥ // LiP_1,17.60

ekākṣarādukārākhyo hariḥ paramakāraṇam
ekākṣarānmakārākhyo bhagavānnīlalohitaḥ // LiP_1,17.61

sargakartā tvakārākhyo hy ukārākhyastu mohakaḥ
makārākhyas tayor nityam anugrahakaro 'bhavat // LiP_1,17.62

makārākhyo vibhurbījī hy akāro bījamucyate
ukārākhyo hariryoniḥ pradhānapuruṣeśvaraḥ // LiP_1,17.63

bījī ca bījaṃ tadyonir nādākhyaś ca maheśvaraḥ
bījī vibhajya cātmānaṃ svecchayā tu vyavasthitaḥ // LiP_1,17.64

asya liṅgādabhūdbījam akāro bījinaḥ prabhoḥ
ukārayonau nikṣiptam avardhata samantataḥ // LiP_1,17.65

sauvarṇamabhavaccāṇḍam āveṣṭyādyaṃ tadakṣaram
anekābdaṃ tathā cāpsu divyamaṇḍaṃ vyavasthitam // LiP_1,17.66

tato varṣasahasrānte dvidhā kṛtamajodbhavam
aṇḍam apsu sthitaṃ sākṣād ādyākhyeneśvareṇa tu // LiP_1,17.67

tasyāṇḍasya śubhaṃ haimaṃ kapālaṃ cordhvasaṃsthitam
jajñe yaddyaustadaparaṃ pṛthivī pañcalakṣaṇā // LiP_1,17.68

tasmādaṇḍodbhavo jajñe tv akārākhyaścaturmukhaḥ
sa sraṣṭā sarvalokānāṃ sa eva trividhaḥ prabhuḥ // LiP_1,17.69

evamomomiti proktam ityāhuryajuṣāṃ varāḥ
yajuṣāṃ vacanaṃ śrutvā ṛcaḥ sāmāni sādaram // LiP_1,17.70

evameva hare brahmann ityāhuḥ śrutayastadā
tato vijñāya deveśaṃ yathāvacchrutisaṃbhavaiḥ // LiP_1,17.71

mantrairmaheśvaraṃ devaṃ tuṣṭāva sumahodayam
āvayoḥ stutisaṃtuṣṭo liṅge tasminnirañjanaḥ // LiP_1,17.72

divyaṃ śabdamayaṃ rūpam āsthāya prahasan sthitaḥ
akārastasya mūrdhā tu lalāṭaṃ dīrghamucyate // LiP_1,17.73

ikāro dakṣiṇaṃ netram īkāro vāmalocanam
ukāro dakṣiṇaṃ śrotram ūkāro vāmamucyate // LiP_1,17.74

ṛkāro dakṣiṇaṃ tasya kapolaṃ parameṣṭhinaḥ
vāmaṃ kapolam ṝkāro ḷ ḹ nāsāpuṭe ubhe // LiP_1,17.75

ekāram oṣṭhamūrddhvaś ca aikārastvadharo vibhoḥ
okāraś ca tathaukāro dantapaṅktidvayaṃ kramāt // LiP_1,17.76

amastu tālunī tasya devadevasya dhīmataḥ
kādipañcākṣarāṇyasya pañca hastāni dakṣiṇe // LiP_1,17.77

cādipañcākṣarāṇyevaṃ pañca hastāni vāmataḥ
ṭādipañcākṣaraṃ pādas tādipañcākṣaraṃ tathā // LiP_1,17.78

pakāramudaraṃ tasya phakāraḥ pārśvamucyate
bakāro vāmapārśvaṃ vai bhakāraṃ skandhamasya tat // LiP_1,17.79

makāraṃ hṛdayaṃ śaṃbhor mahādevasya yoginaḥ
yakārādisakārāntaṃ vibhorvai sapta dhātavaḥ // LiP_1,17.80

hakāra ātmarūpaṃ vai kṣakāraḥ krodha ucyate
taṃ dṛṣṭvā umayā sārdhaṃ bhagavantaṃ maheśvaram // LiP_1,17.81

praṇamya bhagavān viṣṇuḥ punaścāpaśyadūrddhvataḥ
oṅkāraprabhavaṃ mantraṃ kalāpañcakasaṃyutam // LiP_1,17.82

śuddhasphaṭikasaṃkāśaṃ subhāṣṭatriṃśadakṣaram
medhākaram abhūdbhūyaḥ sarvadharmārthasādhakam // LiP_1,17.83

gāyatrīprabhavaṃ mantraṃ haritaṃ vaśyakārakam
caturviṃśativarṇāḍhyaṃ catuṣkalamanuttamam // LiP_1,17.84

atharvamasitaṃ mantraṃ kalāṣṭakasamāyutam
abhicārikamatyarthaṃ trayastriṃśacchubhākṣaram // LiP_1,17.85

yajurvedasamāyuktaṃ pañcatriṃśacchubhākṣaram
kalāṣṭakasamāyuktaṃ suśvetaṃ śāntikaṃ tathā // LiP_1,17.86

trayodaśakalāyuktaṃ bālādyaiḥ saha lohitam
sāmodbhavaṃ jagatyādyaṃ vṛddhisaṃhārakāraṇam // LiP_1,17.87

varṇāḥ ṣaḍadhikāḥ ṣaṣṭir asya mantravarasya tu
pañca mantrāṃs tathā labdhvā jajāpa bhagavān hariḥ // LiP_1,17.88

atha dṛṣṭvā kalāvarṇam ṛgyajuḥsāmarūpiṇam
īśānamīśamukuṭaṃ puruṣāsyaṃ purātanam // LiP_1,17.89

aghorahṛdayaṃ hṛdyaṃ vāmaguhyaṃ sadāśivam
sadyaḥ pādaṃ mahādevaṃ mahābhogīndrabhūṣaṇam // LiP_1,17.90

viśvataḥ pādavadanaṃ viśvato 'kṣikaraṃ śivam
brahmaṇo 'dhipatiṃ sargasthitisaṃhārakāraṇam // LiP_1,17.91

tuṣṭāva punariṣṭābhir vāgbhir varadamīśvaram // LiP_1,17.92

viṣṇur uvāca

ekākṣarāya rudrāya akārāyātmarūpiṇe
ukārāyādidevāya vidyādehāya vai namaḥ // LiP_1,18.1

tṛtīyāya makārāya śivāya paramātmane
sūryāgnisomavarṇāya yajamānāya vai namaḥ // LiP_1,18.2

agnaye rudrarūpāya rudrāṇāṃ pataye namaḥ
śivāya śivamantrāya sadyojātāya vedhase // LiP_1,18.3

vāmāya vāmadevāya varadāyāmṛtāya te
aghorāyātighorāya sadyojātāya raṃhase // LiP_1,18.4

īśānāya śmaśānāya ativegāya vegine
namo 'stu śrutipādāya ūrdhvaliṅgāya liṅgine // LiP_1,18.5

hemaliṅgāya hemāya vāriliṅgāya cāṃbhase
śivāya śivaliṅgāya vyāpine vyomavyāpine // LiP_1,18.6

vāyave vāyuvegāya namaste vāyuvyāpine
tejase tejasāṃ bhartre namastejo 'dhivyāpine // LiP_1,18.7

jalāya jalabhūtāya namaste jalavyāpine
pṛthivyai cāntarikṣāya pṛthivīvyāpine namaḥ // LiP_1,18.8

śabdasparśasvarūpāya rasagandhāya gandhine
gaṇādhipataye tubhyaṃ guhyādguhyatamāya te // LiP_1,18.9

anantāya virūpāya anantānāmayāya ca
śāśvatāya variṣṭhāya vārigarbhāya yogine // LiP_1,18.10

saṃsthitāyāmbhasāṃ madhye āvayormadhyavarcase
goptre hartre sadā kartre nidhanāyeśvarāya ca // LiP_1,18.11

acetanāya cintyāya cetanāyāsahāriṇe
arūpāya surūpāya anaṅgāyāṅgahāriṇe // LiP_1,18.12

bhasmadigdhaśarīrāya bhānusomāgnihetave
śvetāya śvetavarṇāya tuhinādricarāya ca // LiP_1,18.13

suśvetāya suvaktrāya namaḥ śvetaśikhāya ca
śvetāsyāya mahāsyāya namaste śvetalohita // LiP_1,18.14

sutārāya viśiṣṭāya namo dundubhine hara
śatarūpavirūpāya namaḥ ketumate sadā // LiP_1,18.15

ṛddhiśokaviśokāya pinākāya kapardine
vipāśāya supāśāya namaste pāśanāśine // LiP_1,18.16

suhotrāya haviṣyāya subrahmaṇyāya sūriṇe
sumukhāya suvaktrāya durdamāya damāya ca // LiP_1,18.17

kaṅkāya kaṅkarūpāya kaṅkaṇīkṛtapannaga
sanakāya namastubhyaṃ sanātana sanandana // LiP_1,18.18

sanatkumārasāraṅgam āraṇāya mahātmane
lokākṣiṇe tridhāmāya namo virajase sadā // LiP_1,18.19

śaṅkhapālāya śaṅkhāya rajase tamase namaḥ
sārasvatāya meghāya meghavāhana te namaḥ // LiP_1,18.20

suvāhāya vivāhāya vivādavaradāya ca
namaḥ śivāya rudrāya pradhānāya namonamaḥ // LiP_1,18.21

triguṇāya namastubhyaṃ caturvyūhātmane namaḥ
saṃsārāya namastubhyaṃ namaḥ saṃsārahetave // LiP_1,18.22

mokṣāya mokṣarūpāya mokṣakartre namonamaḥ
ātmane ṛṣaye tubhyaṃ svāmine viṣṇave namaḥ // LiP_1,18.23

namo bhagavate tubhyaṃ nāgānāṃ pataye namaḥ
oṅkārāya namastubhyaṃ sarvajñāya namo namaḥ // LiP_1,18.24

sarvāya ca namastubhyaṃ namo nārāyaṇāya ca
namo hiraṇyagarbhāya ādidevāya te namaḥ // LiP_1,18.25

namo 'stvajāya pataye prajānāṃ vyūhahetave
mahādevāya devānām īśvarāya namo namaḥ // LiP_1,18.26

śarvāya ca namastubhyaṃ satyāya śamanāya ca
brahmaṇe caiva bhūtānāṃ sarvajñāya namo namaḥ // LiP_1,18.27

mahātmane namastubhyaṃ prajñārūpāya vai namaḥ
citaye citirūpāya smṛtirūpāya vai namaḥ // LiP_1,18.28

jñānāya jñānagamyāya namaste saṃvide sadā
śikharāya namastubhyaṃ nīlakaṇṭhāya vai namaḥ // LiP_1,18.29

ardhanārīśarīrāya avyaktāya namonamaḥ
ekādaśavibhedāya sthāṇave te namaḥ sadā // LiP_1,18.30

namaḥ somāya sūryāya bhavāya bhavahāriṇe
yaśaskarāya devāya śaṅkarāyeśvarāya ca // LiP_1,18.31

namo 'ṃbikādhipataye umāyāḥ pataye namaḥ
hiraṇyabāhave tubhyaṃ namaste hemaretase // LiP_1,18.32

nīlakeśāya vittāya śitikaṇṭhāya vai namaḥ
kapardine namastubhyaṃ nāgāṅgābharaṇāya ca // LiP_1,18.33

vṛṣārūḍhāya sarvasya hartre kartre namonamaḥ
vīrarāmātirāmāya rāmanāthāya te vibho // LiP_1,18.34

namo rājādhirājāya rājñāmadhigatāya te
namaḥ pālādhipataye pālāśākṛntate namaḥ // LiP_1,18.35

namaḥ keyūrabhūṣāya gopate te namonamaḥ
namaḥ śrīkaṇṭhanāthāya namo likucapāṇaye // LiP_1,18.36

bhuvaneśāya devāya vedaśāstra namo 'stu te
sāraṅgāya namastubhyaṃ rājahaṃsāya te namaḥ // LiP_1,18.37

kanakāṅgadahārāya namaḥ sarpopavītine
sarpakuṇḍalamālāya kaṭisūtrīkṛtāhine // LiP_1,18.38

vedagarbhāya garbhāya viśvagarbhāya te śiva
brahmovāca virarāmeti saṃstutvā brahmaṇā sahito hariḥ // LiP_1,18.39

etatstotravaraṃ puṇyaṃ sarvapāpapraṇāśanam
yaḥ paṭhecchrāvayedvāpi brāhmaṇān vedapāragān // LiP_1,18.40

sa yāti brahmaṇo loke pāpakarmarato 'pi vai
tasmājjapetpaṭhennityaṃ śrāvayedbrāhmaṇāñchubhān // LiP_1,18.41

sarvapāpaviśuddhyarthaṃ viṣṇunā paribhāṣitam // LiP_1,18.42

sūta uvāca

athovāca mahādevaḥ prīto 'haṃ surasattamau
paśyatāṃ māṃ mahādevaṃ bhayaṃ sarvaṃ vimucyatām // LiP_1,19.1

yuvāṃ prasūtau gātrābhyāṃ mama pūrvaṃ mahābalau
ayaṃ me dakṣiṇe pārśve brahmā lokapitāmahaḥ // LiP_1,19.2

vāme pārśve ca me viṣṇur viśvātmā hṛdayodbhavaḥ
prīto 'haṃ yuvayoḥ samyag varaṃ dadmi yathepsitam // LiP_1,19.3

evamuktvā tu taṃ viṣṇuṃ karābhyāṃ parameśvaraḥ
pasparśa subhagābhyāṃ tu kṛpayā tu kṛpānidhiḥ // LiP_1,19.4

tataḥ prahṛṣṭamanasā praṇipatya maheśvaram
prāha nārāyaṇo nāthaṃ liṅgasthaṃ liṅgavarjitam // LiP_1,19.5

yadi prītiḥ samutpannā yadi deyo varaś ca nau
bhaktirbhavatu nau nityaṃ tvayi cāvyabhicāriṇī // LiP_1,19.6

devaḥ pradattavān devāḥ svātmanyavyabhicāriṇīm
brahmaṇe viṣṇave caiva śraddhāṃ śītāṃśubhūṣaṇaḥ // LiP_1,19.7

jānubhyāmavanīṃ gatvā punarnārāyaṇaḥ svayam
praṇipatya ca viśveśaṃ prāha mandataraṃ vaśī // LiP_1,19.8

āvayordevadeveśa vivādamatiśobhanam
ihāgato bhavān yasmād vivādaśamanāya nau // LiP_1,19.9

tasya tadvacanaṃ śrutvā punaḥ prāha haro harim
praṇipatya sthitaṃ mūrdhnā kṛtāñjalipuṭaṃ smayan // LiP_1,19.10

śrīmahādeva uvāca

pralayasthitisargāṇāṃ kartā tvaṃ dharaṇīpate
vatsa vatsa hare viṣṇo pālayaitaccarācaram // LiP_1,19.11

tridhā bhinno hyahaṃ viṣṇo brahmaviṣṇubhavākhyayā
sargarakṣālayaguṇair niṣkalaḥ parameśvaraḥ // LiP_1,19.12

saṃmohaṃ tyaja bho viṣṇo pālayainaṃ pitāmaham
pādme bhaviṣyati sutaḥ kalpe tava pitāmahaḥ // LiP_1,19.13

tadā drakṣyasi māṃ caivaṃ so 'pi drakṣyati padmajaḥ
evamuktvā sa bhagavāṃs tatraivāntaradhīyata // LiP_1,19.14

tadāprabhṛti lokeṣu liṅgārcā supratiṣṭhitā
liṅgavedī mahādevī liṅgaṃ sākṣānmaheśvaraḥ // LiP_1,19.15

layanālliṅgamityuktaṃ tatraiva nikhilaṃ surāḥ
yastu laiṅgaṃ paṭhennityam ākhyānaṃ liṅgasannidhau // LiP_1,19.16

sa yāti śivatāṃ vipro nātra kāryā vicāraṇā // LiP_1,19.17

ṛṣaya ūcuḥ

kathaṃ pādme purā kalpe brahmā padmodbhavo 'bhavat
bhavaṃ ca dṛṣṭavāṃstena brahmaṇā puruṣottamaḥ // LiP_1,20.1

etatsarvaṃ viśeṣeṇa sāṃprataṃ vaktumarhasi
sūta uvāca āsīdekārṇavaṃ ghoram avibhāgaṃ tamomayam // LiP_1,20.2

madhye caikārṇave tasmin śaṅkhacakragadādharaḥ
jīmūtābho 'mbujākṣaś ca kirīṭī śrīpatirhariḥ // LiP_1,20.3

nārāyaṇamukhodgīrṇasarvātmā puruṣottamaḥ
aṣṭabāhurmahāvakṣā lokānāṃ yonirucyate // LiP_1,20.4

kimapyacintyaṃ yogātmā yogamāsthāya yogavit
phaṇāsahasrakalitaṃ tamapratimavarcasam // LiP_1,20.5

mahābhogapaterbhogaṃ sādhvāstīrya mahocchrayam
tasminmahati paryaṅke śete caikārṇave prabhuḥ // LiP_1,20.6

evaṃ tatra śayānena viṣṇunā prabhaviṣṇunā
ātmārāmeṇa krīḍārthaṃ līlayākliṣṭakarmaṇā // LiP_1,20.7

śatayojanavistīrṇaṃ taruṇādityasannibham
vajradaṇḍaṃ mahotsedhaṃ nābhyāṃ sṛṣṭaṃ tu puṣkaram // LiP_1,20.8

tasyaivaṃ krīḍamānasya samīpaṃ devamīḍhuṣaḥ
hemagarbhāṇḍajo brahmā rukmavarṇo hyatīndriyaḥ // LiP_1,20.9

caturvaktro viśālākṣaḥ samāgamya yadṛcchayā
śriyā yuktena divyena suśubhena sugandhinā // LiP_1,20.10

krīḍamānaṃ ca padmena dṛṣṭvā brahmā śubhekṣaṇam
savismayamathāgamya saumyasampannayā girā // LiP_1,20.11

provāca ko bhavāñchete hy āśrito madhyamambhasām
atha tasyācyutaḥ śrutvā brahmaṇastu śubhaṃ vacaḥ // LiP_1,20.12

udatiṣṭhata paryaṅkād vismayotphullalocanaḥ
pratyuvācottaraṃ caiva kalpe kalpe pratiśrayaḥ // LiP_1,20.13

kartavyaṃ ca kṛtaṃ caiva kriyate yacca kiṃcana
dyaurantarikṣaṃ bhūścaiva paraṃ padamahaṃ bhuvaḥ // LiP_1,20.14

tamevamuktvā bhagavān viṣṇuḥ punarathābravīt
kastvaṃ khalu samāyātaḥ samīpaṃ bhagavānkutaḥ // LiP_1,20.15

kva vā bhūyaś ca gantavyaṃ kaś ca vā te pratiśrayaḥ
ko bhavān viśvamūrtirvai kartavyaṃ kiṃ ca te mayā // LiP_1,20.16

evaṃ bruvantaṃ vaikuṇṭhaṃ pratyuvāca pitāmahaḥ
māyayā mohitaḥ śaṃbhor avijñāya janārdanam // LiP_1,20.17

māyayā mohitaṃ devam avijñātaṃ mahātmanaḥ
yathā bhavāṃstathaivāham ādikartā prajāpatiḥ // LiP_1,20.18

savismayaṃ vacaḥ śrutvā brahmaṇo lokatantriṇaḥ
anujñātaś ca te nātha vaikuṇṭho viśvasaṃbhavaḥ // LiP_1,20.19

kautūhalānmahāyogī praviṣṭo brahmaṇo mukham
imānaṣṭādaśa dvīpān sasamudrān saparvatān // LiP_1,20.20

praviśya sumahātejāś cāturvarṇyasamākulān
brahmaṇastambhaparyantaṃ saptalokān sanātanān // LiP_1,20.21

brahmaṇastūdare dṛṣṭvā sarvānviṣṇurmahābhujaḥ
aho 'sya tapaso vīryam ityuktvā ca punaḥ punaḥ // LiP_1,20.22

aṭitvā vividhāṃllokān viṣṇurnānāvidhāśrayān
tato varṣasahasrānte nāntaṃ hi dadṛśe yadā // LiP_1,20.23

tadāsya vaktrānniṣkramya pannagendraniketanaḥ
nārāyaṇo jagaddhātā pitāmahamathābravīt // LiP_1,20.24

bhagavānādiraṅkaś ca madhyaṃ kālo diśo nabhaḥ
nāhamantaṃ prapaśyāmi udarasya tavānagha // LiP_1,20.25

evamuktvābravīdbhūyaḥ pitāmahamidaṃ hariḥ
bhagavānevamevāhaṃ śāśvataṃ hi mamodaram // LiP_1,20.26

praviśya lokān paśyaitān anaupamyānsurottama
tataḥ prāhlādinīṃ vāṇīṃ śrutvā tasyābhinandya ca // LiP_1,20.27

śrīpaterudaraṃ bhūyaḥ praviveśa pitāmahaḥ
tāneva lokān garbhasthān apaśyat satyavikramaḥ // LiP_1,20.28

paryaṭitvā tu devasya dadṛśe 'ntaṃ na vai hareḥ
jñātvā gatiṃ tasya pitāmahasya dvārāṇi sarvāṇi pidhāya viṣṇuḥ
vibhurmanaḥ kartumiyeṣa cāśu sukhaṃ prasupto 'hamiti pracintya // LiP_1,20.29

tato dvārāṇi sarvāṇi pihitāni samīkṣya vai
sūkṣmaṃ kṛtvātmano rūpaṃ nābhyāṃ dvāramavindata // LiP_1,20.30

padmasūtrānusāreṇa cānvapaśyatpitāmahaḥ
ujjahārātmano rūpaṃ puṣkarāccaturānanaḥ // LiP_1,20.31

virarājāravindasthaḥ padmagarbhasamadyutiḥ
brahmā svayaṃbhūrbhagavāñ jagadyoniḥ pitāmahaḥ // LiP_1,20.32

etasminnantare tābhyām ekaikasya tu kṛtsnaśaḥ
vartamāne tu saṃgharṣe madhye tasyārṇavasya tu // LiP_1,20.33

kuto 'pyaparimeyātmā bhūtānāṃ prabhurīśvaraḥ
śūlapāṇirmahādevo hemavīrāṃbaracchadaḥ // LiP_1,20.34

agacchadyatra so 'nanto nāgabhogapatir hariḥ
śīghraṃ vikramatastasya padbhyām ākrāntapīḍitāḥ // LiP_1,20.35

udbhūtāstūrṇamākāśe pṛthulāstoyabindavaḥ
atyuṣṇaścātiśītaś ca vāyustatra vavau punaḥ // LiP_1,20.36

taddṛṣṭvā mahadāścaryaṃ brahmā viṣṇumabhāṣata
abbindavaś ca śītoṣṇāḥ kampayantyaṃbujaṃ bhṛśam // LiP_1,20.37

etanme saṃśayaṃ brūhi kiṃ vā tvanyaccikīrṣasi
etadevaṃvidhaṃ vākyaṃ pitāmahamukhodgatam // LiP_1,20.38

śrutvāpratimakarmā hi bhagavānasurāntakṛt
kiṃ nu khalvatra me nābhyāṃ bhūtamanyatkṛtālayam // LiP_1,20.39

vadati priyamatyarthaṃ manyuścāsya mayā kṛtaḥ
ityevaṃ manasā dhyātvā pratyuvācedamuttaram // LiP_1,20.40

kimatra bhagavānadya puṣkare jātasaṃbhramaḥ
kiṃ mayā ca kṛtaṃ deva yanmāṃ priyamanuttamam // LiP_1,20.41

bhāṣase puruṣaśreṣṭha kimarthaṃ brūhi tattvataḥ
evaṃ bruvāṇaṃ deveśaṃ lokayātrānugaṃ tataḥ // LiP_1,20.42

pratyuvācāmbujābhākṣaṃ brahmā vedanidhiḥ prabhuḥ
yo 'sau tavodaraṃ pūrvaṃ praviṣṭo 'haṃ tvadicchayā // LiP_1,20.43

yathā mamodare lokāḥ sarve dṛṣṭāstvayā prabho
tathaiva dṛṣṭāḥ kārtsnyena mayā lokāstavodare // LiP_1,20.44

tato varṣasahasrāttu upāvṛttasya me 'nagha
tvayā matsarabhāvena māṃ vaśīkartumicchatā // LiP_1,20.45

āśu dvārāṇi sarvāṇi pihitāni samantataḥ
tato mayā mahābhāga saṃcintya svena tejasā // LiP_1,20.46

labdho nābhipradeśena padmasūtrādvinirgamaḥ
mā bhūtte manaso 'lpo 'pi vyāghāto 'yaṃ kathaṃcana // LiP_1,20.47

ityeṣānugatirviṣṇo kāryāṇām aupasarpiṇī
yanmayānantaraṃ kāryaṃ brūhi kiṃ karavāṇyaham // LiP_1,20.48

tataḥ paramameyātmā hiraṇyakaśipo ripuḥ
anavadyāṃ priyāmiṣṭāṃ śivāṃ vāṇīṃ pitāmahāt // LiP_1,20.49

śrutvā vigatamātsaryaṃ vākyamasmai dadau hariḥ
na hyevamīdṛśaṃ kāryaṃ mayādhyavasitaṃ tava // LiP_1,20.50

tvāṃ bodhayitukāmena krīḍāpūrvaṃ yadṛcchayā
āśu dvārāṇi sarvāṇi ghāṭitāni mayātmanaḥ // LiP_1,20.51

na te 'nyathāvagantavyaṃ mānyaḥ pūjyaś ca me bhavān
sarvaṃ marṣaya kalyāṇa yanmayāpakṛtaṃ tava // LiP_1,20.52

asmān mayohyamānastvaṃ padmādavatara prabho
nāhaṃ bhavantaṃ śaknomi soḍhuṃ tejomayaṃ gurum // LiP_1,20.53

sa hovāca varaṃ brūhi padmādavatara prabho
putro bhava mamārighna mudaṃ prāpsyasi śobhanām // LiP_1,20.54

sadbhāvavacanaṃ brūhi padmādavatara prabho
sa tvaṃ ca no mahāyogī tvamīḍyaḥ praṇavātmakaḥ // LiP_1,20.55

adyaprabhṛti sarveśaḥ śvetoṣṇīṣavibhūṣitaḥ
padmayoniriti hyevaṃ khyāto nāmnā bhaviṣyasi // LiP_1,20.56

putro me tvaṃ bhava brahman saptalokādhipaḥ prabho
tataḥ sa bhagavāndevo varaṃ dattvā kirīṭine // LiP_1,20.57

evaṃ bhavatu cetyuktvā prītātmā gatamatsaraḥ
pratyāsannam athāyāntaṃ bālārkābhaṃ mahānanam // LiP_1,20.58

bhavamatyadbhutaṃ dṛṣṭvā nārāyaṇamathābravīt
aprameyo mahāvaktro daṃṣṭrī dhvastaśiroruhaḥ // LiP_1,20.59

daśabāhustriśūlāṅko nayanairviśvataḥ sthitaḥ
lokaprabhuḥ svayaṃ sākṣād vikṛto muñjamekhalī // LiP_1,20.60

meṇḍhreṇordhvena mahatā nardamāno 'tibhairavam
kaḥ khalveṣa pumān viṣṇo tejorāśir mahādyutiḥ // LiP_1,20.61

vyāpya sarvā diśo dyāṃ ca ita evābhivartate
tenaivamukto bhagavān viṣṇurbrahmāṇamabravīt // LiP_1,20.62

padbhyāṃ talanipātena yasya vikramato 'rṇave
vegena mahatākāśe 'pyutthitāś ca jalaśayāḥ // LiP_1,20.63

sthūlādbhir viśvato 'tyarthaṃ sicyase padmasaṃbhava
ghrāṇajena ca vātena kampyamānaṃ tvayā saha // LiP_1,20.64

dodhūyate mahāpadmaṃ svacchandaṃ mama nābhijam
samāgato bhavānīśo hy anādiścāntakṛtprabhuḥ // LiP_1,20.65

bhavānahaṃ ca stotreṇa upatiṣṭhāva godhvajam
tataḥ kruddho 'mbujābhākṣaṃ brahmā provāca keśavam // LiP_1,20.66

bhavānna nūnamātmānaṃ vetti lokaprabhuṃ vibhum
brahmāṇaṃ lokakartāraṃ māṃ na vetsi sanātanam // LiP_1,20.67

ko hyasau śaṅkaro nāma āvayorvyatiricyate
tasya tatkrodhajaṃ vākyaṃ śrutvā harirabhāṣata // LiP_1,20.68

mā maivaṃ vada kalyāṇa parivādaṃ mahātmanaḥ
mahāyogendhano dharmo durādharṣo varapradaḥ // LiP_1,20.69

heturasyātha jagataḥ purāṇapuruṣo 'vyayaḥ
bījī khalveṣa bījānāṃ jyotirekaḥ prakāśate // LiP_1,20.70

bālakrīḍanakairdevaḥ krīḍate śaṅkaraḥ svayam
pradhānamavyayo yonir avyaktaṃ prakṛtistamaḥ // LiP_1,20.71

mama caitāni nāmāni nityaṃ prasavadharmiṇaḥ
yaḥ kaḥ sa iti duḥkhārtair dṛśyate yatibhiḥ śivaḥ // LiP_1,20.72

eṣa bījī bhavānbījam ahaṃ yoniḥ sanātanaḥ
sa evamukto viśvātmā brahmā viṣṇumapṛcchata // LiP_1,20.73

bhavān yonirahaṃ bījaṃ kathaṃ bījī maheśvaraḥ
etanme sūkṣmamavyaktaṃ saṃśayaṃ chettumarhasi // LiP_1,20.74

jñātvā ca vividhotpattiṃ brahmaṇo lokatantriṇaḥ
imaṃ paramasādṛśyaṃ praśnam abhyavadaddhariḥ // LiP_1,20.75

asmānmahattaraṃ bhūtaṃ guhyamanyanna vidyate
mahataḥ paramaṃ dhāma śivam adhyātmināṃ padam // LiP_1,20.76

dvividhaṃ caivamātmānaṃ pravibhajya vyavasthitaḥ
niṣkalastatra yo 'vyaktaḥ sakalaś ca maheśvaraḥ // LiP_1,20.77

yasya māyāvidhijñasya agamyagahanasya ca
purā liṅgodbhavaṃ bījaṃ prathamaṃ tvādisargikam // LiP_1,20.78

mama yonau samāyuktaṃ tadbījaṃ kālaparyayāt
hiraṇmayamakūpāre yonyāmaṇḍamajāyata // LiP_1,20.79

śatāni daśa varṣāṇām aṇḍam apsu pratiṣṭhitam
ante varṣasahasrasya vāyunā taddvidhā kṛtam // LiP_1,20.80

kapālamekaṃ dyaurjajñe kapālamaparaṃ kṣitiḥ
ulbaṃ tasya mahotsedho yo 'sau kanakaparvataḥ // LiP_1,20.81

tataś ca pratisaṃdhyātmā devadevo varaḥ prabhuḥ
hiraṇyagarbho bhagavāṃs tv abhijajñe caturmukhaḥ // LiP_1,20.82

ā tārārkendunakṣatraṃ śūnyaṃ lokamavekṣya ca
ko 'hamityapi ca dhyāte kumārāste 'bhavaṃstadā // LiP_1,20.83

priyadarśanāstu yatayo yatīnāṃ pūrvajās tava
bhūyo varṣasahasrānte tata evātmajāstava // LiP_1,20.84

bhuvanānalasaṃkāśāḥ padmapatrāyatekṣaṇāḥ
śrīmānsanatkumāraś ca ṛbhuścaivordhvaretasau // LiP_1,20.85

sanakaḥ sanātanaścaiva tathaiva ca sanandanaḥ
utpannāḥ samakālaṃ te buddhyātīndriyadarśanāḥ // LiP_1,20.86

utpannāḥ pratibhātmāno jagatāṃ sthitihetavaḥ
nārapsyante ca karmāṇi tāpatrayavivarjitāḥ // LiP_1,20.87

alpasaukhyaṃ bahukleśaṃ jarāśokasamanvitam
jīvanaṃ maraṇaṃ caiva saṃbhavaś ca punaḥ punaḥ // LiP_1,20.88

alpabhūtaṃ sukhaṃ svarge duḥkhāni narake tathā
viditvā cāgamaṃ sarvam avaśyaṃ bhavitavyatām // LiP_1,20.89

ṛbhuṃ sanatkumāraṃ ca dṛṣṭvā tava vaśe sthitau
trayastu trīn guṇān hitvā cātmajāḥ sanakādayaḥ // LiP_1,20.90

vavartena tu jñānena pravṛttāste mahaujasaḥ
tatasteṣu pravṛtteṣu sanakādiṣu vai triṣu // LiP_1,20.91

bhaviṣyasi vimūḍhastvaṃ māyayā śaṅkarasya tu
evaṃ kalpe tu vaivṛtte saṃjñā naśyati te 'nagha // LiP_1,20.92

kalpe śeṣāṇi bhūtāni sūkṣmāṇi pārthivāni ca
sarveṣāṃ hyaiśvarī māyā jāgṛtiḥ samudāhṛtā // LiP_1,20.93

yathaiṣa parvato merur devaloko hyudāhṛtaḥ
tasya cedaṃ hi māhātmyaṃ viddhi devavarasya ha // LiP_1,20.94

jñātvā ceśvarasadbhāvaṃ jñātvā māmaṃbujekṣaṇam
mahādevaṃ mahābhūtaṃ bhūtānāṃ varadaṃ prabhum // LiP_1,20.95

praṇavenātha sāmnā tu namaskṛtya jagadgurum
tvāṃ ca māṃ caiva saṃkruddho niḥśvāsānnirdahedayam // LiP_1,20.96

evaṃ jñātvā mahāyogam abhyuttiṣṭhanmahābalam
ahaṃ tvāmagrataḥ kṛtvā stoṣyāmyanalasaprabham // LiP_1,20.97

sūta uvāca

brahmāṇamagrataḥ kṛtvā tataḥ sa garuḍadhvajaḥ
atītaiś ca bhaviṣyaiś ca vartamānaistathaiva ca // LiP_1,21.1

nāmabhiśchāndasaiścaiva idaṃ stotramudīrayat
viṣṇuruvāca namastubhyaṃ bhagavate suvratānantatejase // LiP_1,21.2

namaḥ kṣetrādhipataye bījine śūline namaḥ
sumeḍhrāyārcyameḍhrāya daṇḍine rūkṣaretase // LiP_1,21.3

namo jyeṣṭhāya śreṣṭhāya pūrvāya prathamāya ca
namo mānyāya pūjyāya sadyojātāya vai namaḥ // LiP_1,21.4

gahvarāya ghaṭeśāya vyomacīrāṃbarāya ca
namaste hyasmadādīnāṃ bhūtānāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.5

vedānāṃ prabhave caiva smṛtīnāṃ prabhave namaḥ
prabhave karmadānānāṃ dravyāṇāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.6

namo yogasya prabhave sāṃkhyasya prabhave namaḥ
namo dhruvanibaddhānām ṛṣīṇāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.7

ṛkṣāṇāṃ prabhave tubhyaṃ grahāṇāṃ prabhave namaḥ
vaidyutāśanimeghānāṃ garjitaprabhave namaḥ // LiP_1,21.8

mahodadhīnāṃ prabhave dvīpānāṃ prabhave namaḥ
adrīṇāṃ prabhave caiva varṣāṇāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.9

namo nadīnāṃ prabhave nadānāṃ prabhave namaḥ
mahauṣadhīnāṃ prabhave vṛkṣāṇāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.10

dharmavṛkṣāya dharmāya sthitīnāṃ prabhave namaḥ
prabhave ca parārdhasya parasya prabhave namaḥ // LiP_1,21.11

namo rasānāṃ prabhave ratnānāṃ prabhave namaḥ
kṣaṇānāṃ prabhave caiva lavānāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.12

ahorātrārdhamāsānāṃ māsānāṃ prabhave namaḥ
ṛtūnāṃ prabhave tubhyaṃ saṃkhyāyāḥ prabhave namaḥ // LiP_1,21.13

prabhave cāparārdhasya parārdhaprabhave namaḥ
namaḥ purāṇaprabhave sargāṇāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.14

manvantarāṇāṃ prabhave yogasya prabhave namaḥ
caturvidhasya sargasya prabhave 'nantacakṣuṣe // LiP_1,21.15

kalpodayanibandhānāṃ vātānāṃ prabhave namaḥ
namo viśvasya prabhave brahmādhipataye namaḥ // LiP_1,21.16

vidyānāṃ prabhave caiva vidyādhipataye namaḥ
namo vratādhipataye vratānāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.17

mantrāṇāṃ prabhave tubhyaṃ mantrādhipataye namaḥ
pitṝṇāṃ pataye caiva paśūnāṃ pataye namaḥ // LiP_1,21.18

vāgvṛṣāya namastubhyaṃ purāṇavṛṣabhāya ca
namaḥ paśūnāṃ pataye govṛṣendradhvajāya ca // LiP_1,21.19

prajāpatīnāṃ pataye siddhīnāṃ pataye namaḥ
daityadānavasaṃghānāṃ rakṣasāṃ pataye namaḥ // LiP_1,21.20

gandharvāṇāṃ ca pataye yakṣāṇāṃ pataye namaḥ
garuḍoragasarpāṇāṃ pakṣiṇāṃ pataye namaḥ // LiP_1,21.21

sarvaguhyapiśācānāṃ guhyādhipataye namaḥ
gokarṇāya ca goptre ca śaṅkukarṇāya vai namaḥ // LiP_1,21.22

varāhāyāprameyāya ṛkṣāya virajāya ca
namaḥ surāṇāṃ pataye gaṇānāṃ pataye namaḥ // LiP_1,21.23

aṃbhasāṃ pataye caiva ojasāṃ pataye namaḥ
namo 'stu lakṣmīpataye śrīpāya kṣitipāya ca // LiP_1,21.24

balābalasamūhāya akṣobhyakṣobhaṇāya ca
dīptaśṛṅgaikaśṛṅgāya vṛṣabhāya kakudmine // LiP_1,21.25

namaḥ sthairyāya vapuṣe tejasānuvratāya ca
atītāya bhaviṣyāya vartamānāya vai namaḥ // LiP_1,21.26

suvarcase ca vīryāya śūrāya hyajitāya ca
varadāya vareṇyāya puruṣāya mahātmane // LiP_1,21.27

namo bhūtāya bhavyāya mahate prabhavāya ca
janāya ca namastubhyaṃ tapase varadāya ca // LiP_1,21.28

aṇave mahate caiva namaḥ sarvagatāya ca
namo bandhāya mokṣāya svargāya narakāya ca // LiP_1,21.29

namo bhavāya devāya ijyāya yājakāya ca
pratyudīrṇāya dīptāya tattvāyātiguṇāya ca // LiP_1,21.30

namaḥ pāśāya śastrāya namastvābharaṇāya ca
hutāya upahūtāya prahutaprāśitāya ca // LiP_1,21.31

namo 'stviṣṭāya pūrtāya agniṣṭomadvijāya ca
sadasyāya namaścaiva dakṣiṇāvabhṛthāya ca // LiP_1,21.32

ahiṃsāyāpralobhāya paśumantrauṣadhāya ca
namaḥ puṣṭipradānāya suśīlāya suśīline // LiP_1,21.33

atītāya bhaviṣyāya vartamānāya te namaḥ
suvarcase ca vīryāya śūrāya hyajitāya ca // LiP_1,21.34

varadāya vareṇyāya puruṣāya mahātmane
namo bhūtāya bhavyāya mahate cābhayāya ca // LiP_1,21.35

jarāsiddha namastubhyam ayase varadāya ca
adhare mahate caiva namaḥ sastupatāya ca // LiP_1,21.36

namaścendriyapatrāṇāṃ lelihānāya sragviṇe
viśvāya viśvarūpāya viśvataḥ śirase namaḥ // LiP_1,21.37

sarvataḥ pāṇipādāya rudrāyāpratimāya ca
namo havyāya kavyāya havyavāhāya vai namaḥ // LiP_1,21.38

namaḥ siddhāya medhyāya iṣṭāyejyāparāya ca
suvīrāya sughorāya akṣobhyakṣobhaṇāya ca // LiP_1,21.39

suprajāya sumedhāya dīptāya bhāskarāya ca
namo buddhāya śuddhāya vistṛtāya matāya ca // LiP_1,21.40

namaḥ sthūlāya sūkṣmāya dṛśyādṛśyāya sarvaśaḥ
varṣate jvalate caiva vāyave śiśirāya ca // LiP_1,21.41

namaste vakrakeśāya ūruvakṣaḥśikhāya ca
namo namaḥ suvarṇāya tapanīyanibhāya ca // LiP_1,21.42

virūpākṣāya liṅgāya piṅgalāya mahaujase
vṛṣṭighnāya namaścaiva namaḥ saumyekṣaṇāya ca // LiP_1,21.43

namo dhūmrāya śvetāya kṛṣṇāya lohitāya ca
piśitāya piśaṅgāya pītāya ca niṣaṅgiṇe // LiP_1,21.44

namaste saviśeṣāya nirviśeṣāya vai namaḥ
nama ījyāya pūjyāya upajīvyāya vai namaḥ // LiP_1,21.45

namaḥ kṣemyāya vṛddhāya vatsalāya namonamaḥ
namo bhūtāya satyāya satyāsatyāya vai namaḥ // LiP_1,21.46

namo vai padmavarṇāya mṛtyughnāya ca mṛtyave
namo gaurāya śyāmāya kadrave lohitāya ca // LiP_1,21.47

mahāsaṃdhyābhravarṇāya cārudīptāya dīkṣiṇe
namaḥ kamalahastāya digvāsāya kapardine // LiP_1,21.48

apramāṇāya sarvāya avyayāyāmarāya ca
namo rūpāya gandhāya śāśvatāyākṣatāya ca // LiP_1,21.49

purastādbṛṃhate caiva vibhrāntāya kṛtāya ca
durgamāya maheśāya krodhāya kapilāya ca // LiP_1,21.50

tarkyātarkyaśarīrāya baline raṃhasāya ca
sikatyāya pravāhyāya sthitāya prasṛtāya ca // LiP_1,21.51

sumedhase kulālāya namaste śaśikhaṇḍine
citrāya citraveṣāya citravarṇāya medhase // LiP_1,21.52

cekitānāya tuṣṭāya namaste nihitāya ca
namaḥ kṣāntāya dāntāya vajrasaṃhananāya ca // LiP_1,21.53

rakṣoghnāya viṣaghnāya śitikaṇṭhordhvamanyave // LiP_1,21.54

lelihāya kṛtāntāya tigmāyudhadharāya ca // LiP_1,21.55

pramodāya saṃmodāya yativedyāya te namaḥ
anāmayāya sarvāya mahākālāya vai namaḥ // LiP_1,21.56

praṇavapraṇaveśāya bhaganetrāntakāya ca
mṛgavyādhāya dakṣāya dakṣayajñāntakāya ca // LiP_1,21.57

sarvabhūtātmabhūtāya sarveśātiśayāya ca
puraghnāya suśastrāya dhanvine 'tha paraśvadhe // LiP_1,21.58

pūṣadantavināśāya bhaganetrāntakāya ca
kāmadāya variṣṭhāya kāmāṅgadahanāya ca // LiP_1,21.59

raṅge karālavaktrāya nāgendravadanāya ca
daityānāmantakeśāya daityākrandakarāya ca // LiP_1,21.60

himaghnāya ca tīkṣṇāya ārdracarmadharāya ca
śmaśānaratinityāya namo 'stūlmukadhāriṇe // LiP_1,21.61

namaste prāṇapālāya muṇḍamālādharāya ca
prahīṇaśokairvividhair bhūtaiḥ parivṛtāya ca // LiP_1,21.62

naranārīśarīrāya devyāḥ priyakarāya ca
jaṭine muṇḍine caiva vyālayajñopavītine // LiP_1,21.63

namo 'stu nṛtyaśīlāya upanṛtyapriyāya ca
manyave gītaśīlāya munibhir gāyate namaḥ // LiP_1,21.64

kaṭakaṭāya tigmāya apriyāya priyāya ca
vibhīṣaṇāya bhīṣmāya bhagapramathanāya ca // LiP_1,21.65

siddhasaṃghānugītāya mahābhāgāya vai namaḥ
namo muktāṭṭahāsāya kṣveḍitāsphoṭitāya ca // LiP_1,21.66

nardate kūrdate caiva namaḥ pramuditātmane
namo mṛḍāya śvasate dhāvate 'dhiṣṭhite namaḥ // LiP_1,21.67

dhyāyate jṛmbhate caiva rudate dravate namaḥ
valgate krīḍate caiva lambodaraśarīriṇe // LiP_1,21.68

namo 'kṛtyāya kṛtyāya muṇḍāya kīkaṭāya ca
nama unmattadehāya kiṅkiṇīkāya vai namaḥ // LiP_1,21.69

namo vikṛtaveṣāya krūrāyāmarṣaṇāya ca
aprameyāya goptre ca dīptāyānirguṇāya ca // LiP_1,21.70

vāmapriyāya vāmāya cūḍāmaṇidharāya ca
namastokāya tanave guṇairapramitāya ca // LiP_1,21.71

namo guṇyāya guhyāya agamyagamanāya ca
lokadhātrī tviyaṃ bhūmiḥ pādau sajjanasevitau // LiP_1,21.72

sarveṣāṃ siddhiyogānām adhiṣṭhānaṃ tavodaram
madhye 'ntarikṣaṃ vistīrṇaṃ tārāgaṇavibhūṣitam // LiP_1,21.73

svāteḥ patha ivābhāti śrīmān hārastavorasi
diśo daśabhujāstubhyaṃ keyūrāṅgadabhūṣitāḥ // LiP_1,21.74

vistīrṇapariṇāhaś ca nīlāñjanacayopamaḥ
kaṇṭhaste śobhate śrīmān hemasūtravibhūṣitaḥ // LiP_1,21.75

daṃṣṭrākarālaṃ durdharṣam anaupamyaṃ mukhaṃ tathā
padmamālākṛtoṣṇīṣaṃ śiro dyauḥ śobhate 'dhikam // LiP_1,21.76

dīptiḥ sūrye vapuścandre sthairyaṃ śaile 'nile balam
auṣṇyamagnau tathā śaityam apsu śabdo 'mbare tathā // LiP_1,21.77

akṣarāntaraniṣpandād guṇānetānvidurbudhāḥ
japo japyo mahādevo mahāyogomaheśvaraḥ // LiP_1,21.78

pureśayo guhāvāsī khecaro rajanīcaraḥ
taponidhirguhagurur nandano nandavardhanaḥ // LiP_1,21.79

hayaśīrṣā payodhātā vidhātā bhūtabhāvanaḥ
boddhavyo bodhitā netā durdharṣo duṣprakampanaḥ // LiP_1,21.80

bṛhadratho bhīmakarmā bṛhatkīrtir dhanañjayaḥ
ghaṇṭāpriyo dhvajī chattrī pinākī dhvajinīpatiḥ // LiP_1,21.81

kavacī paṭṭiśī khaḍgī dhanurhastaḥ paraśvadhī
aghasmaro 'naghaḥ śūro devarājo 'rimardanaḥ // LiP_1,21.82

tvāṃ prasādya purāsmābhir dviṣanto nihatā yudhi
agniḥ sadārṇavāṃbhastvaṃ pibannapi na tṛpyase // LiP_1,21.83

krodhākāraḥ prasannātmā kāmadaḥ kāmagaḥ priyaḥ
brahmacāri cāgādhaś ca brahmaṇyaḥ śiṣṭapūjitaḥ // LiP_1,21.84

devānām akṣayaḥ kośas tvayā yajñaḥ prakalpitaḥ
havyaṃ tavedaṃ vahati vedoktaṃ havyavāhanaḥ
prīte tvayi mahādeva vayaṃ prītā bhavāmahe // LiP_1,21.85

bhavānīśo 'nādimāṃstvaṃ ca sarvalokānāṃ tvaṃ brahmakartādisargaḥ
sāṃkhyāḥ prakṛteḥ paramaṃ tvāṃ viditvā kṣīṇadhyānāstvāmamṛtyuṃ viśanti // LiP_1,21.86

yogāś ca tvāṃ dhyāyino nityasiddhaṃ jñātvā yogān saṃtyajante punastān
ye cāpyanye tvāṃ prasannā viśuddhāḥ svakarmabhiste divyabhogā bhavanti // LiP_1,21.87

aprasaṃkhyeyatattvasya yathā vidmaḥ svaśaktitaḥ
kīrtitaṃ tava māhātmyam apārasya mahātmanaḥ // LiP_1,21.88

śivo no bhava sarvatra yo 'si so 'si namo 'stu te
sūta uvāca ya idaṃ kīrtayedbhaktyā brahmanārāyaṇastavam // LiP_1,21.89

śrāvayedvā dvijān vidvān śṛṇuyādvā samāhitaḥ
aśvamedhāyutaṃ kṛtvā yatphalaṃ tadavāpnuyāt // LiP_1,21.90

pāpācāro 'pi yo martyaḥ śṛṇuyācchivasannidhau
japedvāpi vinirmukto brahmalokaṃ sa gacchati // LiP_1,21.91

śrāddhe vā daivike kārye yajñe vāvabhṛthāntike
kīrtayedvā satāṃ madhye sa yāti brahmaṇo 'ntikam // LiP_1,21.92

sūta uvāca

atyantāvanatau dṛṣṭvā madhupiṅgāyatekṣaṇaḥ
prahṛṣṭavadano 'tyartham abhavatsatyakīrtanāt // LiP_1,22.1

umāpatirvirūpākṣo dakṣayajñavināśanaḥ
pinākī khaṇḍaparaśuḥ suprītastu trilocanaḥ // LiP_1,22.2

tataḥ sa bhagavāndevaḥ śrutvā vāgamṛtaṃ tayoḥ
jānannapi mahādevaḥ krīḍāpūrvamathābravīt // LiP_1,22.3

kau bhavantau mahātmānau parasparahitaiṣiṇau
sametāvaṃbujābhakṣāv asmin ghore mahāplave // LiP_1,22.4

tāvūcaturmahātmānau saṃnirīkṣya parasparam
bhagavān kiṃ tu yatte 'dya na vijñānaṃ tvayā vibho // LiP_1,22.5

vibho rudra mahāmāya icchayā vāṃ kṛtau tvayā
tayostadvacanaṃ śrutvā abhinandyābhimānya ca // LiP_1,22.6

uvāca bhagavāndevo madhuraṃ ślakṣṇayā girā
bho bho hiraṇyagarbha tvāṃ tvāṃ ca kṛṣṇa bravīmyaham // LiP_1,22.7

prīto 'hamanayā bhaktyā śāśvatākṣarayuktayā
bhavantau hṛdayasyāsya mama hṛdyatarāvubhau // LiP_1,22.8

yuvābhyāṃ kiṃ dadāmyadya varāṇāṃ varamīpsitam
athovāca mahābhāgo viṣṇurbhavamidaṃ vacaḥ // LiP_1,22.9

sarvaṃ mama kṛtaṃ deva parituṣṭo 'si me yadi
tvayi me supratiṣṭhā tu bhaktirbhavatu śaṅkaraḥ // LiP_1,22.10

evamuktastu vijñāya saṃbhāvayata keśavam
pradadau ca mahādevo bhaktiṃ nijapadāṃbuje // LiP_1,22.11

bhavānsarvasya lokasya kartā tvamadhidaivatam
tadevaṃ svasti te vatsa gamiṣyāmyaṃbujekṣaṇa // LiP_1,22.12

evamuktvā tu bhagavān brahmāṇaṃ cāpi śaṅkaraḥ
anugṛhyāspṛśaddevo brahmāṇaṃ parameśvaraḥ // LiP_1,22.13

karābhyāṃ suśubhābhyāṃ ca prāha hṛṣṭataraḥ svayam
matsamastvaṃ na saṃdeho vatsa bhaktaś ca me bhavān // LiP_1,22.14

svastyastu te gamiṣyāmi saṃjñā bhavatu suvrata
evamuktvā tu bhagavāṃs tato 'ntardhānamīśvaraḥ // LiP_1,22.15

gatavān gaṇapo devaḥ sarvadevanamaskṛtaḥ
avāpya saṃjñāṃ govindāt padmayoniḥ pitāmahaḥ // LiP_1,22.16

prajāḥ sraṣṭumanāścakre tapa ugraṃ pitāmahaḥ
tasyaivaṃ tapyamānasya na kiṃcit samavartata // LiP_1,22.17

tato dīrgheṇa kālena duḥkhātkrodho hyajāyata
krodhāviṣṭasya netrābhyāṃ prāpatannaśrubindavaḥ // LiP_1,22.18

tatastebhyo 'śrubindubhyo vātapittakaphātmakāḥ
mahābhāgā mahāsattvāḥ svastikairapyalaṃkṛtāḥ // LiP_1,22.19

prakīrṇakeśāḥ sarpāste prādurbhūtā mahāviṣāḥ
sarpāṃstānagrajāndṛṣṭvā brahmātmānam anindayat // LiP_1,22.20

aho dhik tapaso mahyaṃ phalamīdṛśakaṃ yadi
lokavaināśikī jajñe ādāveva prajā mama // LiP_1,22.21

tasya tīvrābhavanmūrcchā krodhāmarṣasamudbhavā
mūrcchābhiparitāpena jahau prāṇānprajāpatiḥ // LiP_1,22.22

tasyāpratimavīryasya dehātkāruṇyapūrvakam
athaikādaśa te rudrā rudanto 'bhyakramaṃs tathā // LiP_1,22.23

rodanātkhalu rudratvaṃ teṣu vai samajāyata
ye rudrāste khalu prāṇā ye prāṇāste tadātmakāḥ // LiP_1,22.24

prāṇāḥ prāṇavatāṃ jñeyāḥ sarvabhūteṣvavasthitāḥ
atyugrasya mahattvasya sādhurācaritasya ca // LiP_1,22.25

prāṇāṃstasya dadau bhūyas triśūlī nīlalohitaḥ
labdhvāsūn bhagavānbrahma devadevamumāpatim // LiP_1,22.26

praṇamya saṃsthito 'paśyad gāyatryā viśvamīśvaram
sarvalokamayaṃ devaṃ dṛṣṭvā stutvā pitāmahaḥ // LiP_1,22.27

tato vismayamāpannaḥ praṇipatya muhurmuhuḥ
uvāca vacanaṃ śarvaṃ sadyāditvaṃ kathaṃ vibho // LiP_1,22.28

sūta uvāca

tasya tadvacanaṃ śrutvā brahmaṇo bhagavān bhavaḥ
brahmarūpī prabodhārthaṃ brahmāṇaṃ prāha sasmitam // LiP_1,23.1

śvetakalpo yadā hyāsīd ahameva tadābhavam
śvetoṣṇīṣaḥ śvetamālyaḥ śvetāṃbaradharaḥ sitaḥ // LiP_1,23.2

śvetāsthiḥ śvetaromā ca śvetāsṛk śvetalohitaḥ
tena nāmnā ca vikhyātaḥ śvetakalpastadā hyasau // LiP_1,23.3

matprasūtā ca deveśī śvetāṅgā śvetalohitā
śvetavarṇā tadā hyāsīd gāyatrī brahmasaṃjñitā // LiP_1,23.4

tasmādahaṃ ca deveśa tvayā guhyena vai punaḥ
vijñātaḥ svena tapasā sadyojātatvamāgataḥ // LiP_1,23.5

sadyojāteti brahmaitad guhyaṃ caitatprakīrtitam
tasmādguhyatvamāpannaṃ ye vetsyanti dvijātayaḥ // LiP_1,23.6

matsamīpaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
yadā caiva punastvāsīl lohito nāma nāmataḥ // LiP_1,23.7

matkṛtena ca varṇena kalpo vai lohitaḥ smṛtaḥ
tadā lohitamāṃsāsthilohitakṣīrasaṃbhavā // LiP_1,23.8

lohitākṣī stanavatī gāyatrī gauḥ prakīrtitā
tato 'syā lohitatvena varṇasya ca viparyayāt // LiP_1,23.9

vāmatvāccaiva devasya vāmadevatvamāgataḥ
tatrāpi ca mahāsattva tvayāhaṃ niyatātmanā // LiP_1,23.10

vijñātaḥ svena yogena tasminvarṇāntare sthitaḥ
tataś ca vāmadeveti khyātiṃ yāto 'smi bhūtale // LiP_1,23.11

ye cāpi vāmadeva tvāṃ jñāsyantīha dvijātayaḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham // LiP_1,23.12

yadāhaṃ punareveha pītavarṇo yugakramāt
matkṛtena ca nāmnā vai pītakalpo 'bhavattadā // LiP_1,23.13

matprasūtā ca deveśī pītāṅgī pītalohitā
pītavarṇā tadā hyāsīd gāyatrī brahmasaṃjñitā // LiP_1,23.14

tatrāpi ca mahāsattva yogayuktena cetasā
yasmādahaṃ tairvijñāto yogatatparamānasaiḥ // LiP_1,23.15

tatra tatpuruṣatvena vijñāto 'haṃ tvayā punaḥ
tasmāttatpuruṣatvaṃ vai mamaitatkanakāṇḍaja // LiP_1,23.16

ye māṃ rudraṃ ca rudrāṇīṃ gāyatrīṃ vedamātaram
vetsyanti tapasā yuktā vimalā brahmasaṃgatāḥ // LiP_1,23.17

rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
yadāhaṃ punarevāsaṃ kṛṣṇavarṇo bhayānakaḥ // LiP_1,23.18

matkṛtena ca varṇena saṃkalpaḥ kṛṣṇa ucyate
tatrāhaṃ kālasaṃkāśaḥ kālo lokaprakālakaḥ // LiP_1,23.19

vijñāto 'haṃ tvayā brahman ghoro ghoraparākramaḥ
matprasūtā ca gāyatrī kṛṣṇāṅgī kṛṣṇalohitā // LiP_1,23.20

kṛṣṇarūpā ca deveśa tadāsīdbrahmasaṃjñitā
tasmād ghoratvamāpannaṃ ye māṃ vetsyanti bhūtale // LiP_1,23.21

teṣāmaghoraḥ śāntaś ca bhaviṣyāmyahamavyayaḥ
punaś ca viśvarūpatvaṃ yadā brahmanmamābhavat // LiP_1,23.22

tadāpyahaṃ tvayā jñātaḥ parameṇa samādhinā
viśvarūpā ca saṃvṛttā gāyatrī lokadhāriṇī // LiP_1,23.23

tasmin viśvatvam āpannaṃ ye māṃ vetsyanti bhūtale
teṣāṃ śivaś ca saumyaś ca bhaviṣyāmi sadaiva hi // LiP_1,23.24

yasmācca viśvarūpo vai kalpo 'yaṃ samudāhṛtaḥ
viśvarūpā tathā ceyaṃ sāvitrī samudāhṛtā // LiP_1,23.25

sarvarūpā tathā ceme saṃvṛttā mama putrakāḥ
catvāraste mayā khyātāḥ putra vai lokasaṃmatāḥ // LiP_1,23.26

yasmācca sarvavarṇatvaṃ prajānāṃ ca bhaviṣyati
sarvabhakṣā ca medhyā ca varṇataś ca bhaviṣyati // LiP_1,23.27

mokṣo dharmastathārthaś ca kāmaśceti catuṣṭayam
yasmādvedāś ca vedyaṃ ca caturdhā vai bhaviṣyati // LiP_1,23.28

bhūtagrāmāś ca catvāra āśramāś ca tathaiva ca
dharmasya pādāścatvāraś catvāro mama putrakāḥ // LiP_1,23.29

tasmāccaturyugāvasthaṃ jagadvai sacarācaram
caturdhāvasthitaścaiva catuṣpādo bhaviṣyati // LiP_1,23.30

bhūrloko 'tha bhuvarlokaḥ svarlokaś ca mahas tathā
janastapaś ca satyaṃ ca viṣṇulokastataḥ param // LiP_1,23.31

aṣṭākṣarasthito lokaḥ sthāne sthāne tadakṣaram
bhūrbhuvaḥ svarmahaścaiva pādāścatvāra eva ca // LiP_1,23.32

bhūrlokaḥ prathamaḥ pādo bhuvarlokastataḥ param
svarloko vai tṛtīyaś ca caturthastu mahas tathā // LiP_1,23.33

pañcamastu janastatra ṣaṣṭhaś ca tapa ucyate
satyaṃ tu saptamo loko hy apunarbhavagāminām // LiP_1,23.34

viṣṇulokaḥ smṛtaṃ sthānaṃ punarāvṛttidurlabham
skāndamaumaṃ tathā sthānaṃ sarvasiddhisamanvitam // LiP_1,23.35

rudralokaḥ smṛtastasmāt padaṃ tadyogināṃ śubham
nirmamā nirahaṅkārāḥ kāmakrodhavivarjitāḥ // LiP_1,23.36

drakṣyanti taddvijā yuktā dhyānatatparamānasāḥ
yasmāccatuṣpadā hyeṣā tvayā dṛṣṭā sarasvatī // LiP_1,23.37

pādāntaṃ viṣṇulokaṃ vai kaumāraṃ śāntamuttamam
aumaṃ māheśvaraṃ caiva tasmāddṛṣṭā catuṣpadā // LiP_1,23.38

tasmāttu paśavaḥ sarve bhaviṣyanti catuṣpadāḥ
tataścaiṣāṃ bhaviṣyanti catvāraste payodharāḥ // LiP_1,23.39

somaś ca mantrasaṃyukto yasmānmama mukhāccyutaḥ
jīvaḥ prāṇabhṛtāṃ brahman punaḥ pītastanāḥ smṛtāḥ // LiP_1,23.40

tasmātsomamayaṃ caiva amṛtaṃ jīvasaṃjñitam
catuṣpādā bhaviṣyanti śvetatvaṃ cāsya tena tat // LiP_1,23.41

yasmāccaiva kriyā bhūtvā dvipadā ca maheśvarī
dṛṣṭā punastathaivaiṣā sāvitrī lokabhāvinī // LiP_1,23.42

tasmācca dvipadāḥ sarve dvistanāś ca narāḥ śubhāḥ
tasmācceyamajā bhūtvā sarvavarṇā maheśvarī // LiP_1,23.43

yā vai dṛṣṭā mahāsattvā sarvabhūtadharā tvayā
tasmācca viśvarūpatvaṃ prajānāṃ vai bhaviṣyati // LiP_1,23.44

ajaścaiva mahātejā viśvarūpo bhaviṣyati
amogharetāḥ sarvatra mukhe cāsya hutāśanaḥ // LiP_1,23.45

tasmātsarvagato medhyaḥ paśurūpī hutāśanaḥ
tapasā bhāvitātmāno ye māṃ drakṣyanti vai dvijāḥ // LiP_1,23.46

īśitve ca vaśitve ca sarvagaṃ sarvataḥ sthitam
rajastamobhyāṃ nirmuktās tyaktvā mānuṣyakaṃ vapuḥ // LiP_1,23.47

matsamīpamupeṣyanti punarāvṛttidurlabham
ityevamukto bhagavān brahmā rudreṇa vai dvijāḥ // LiP_1,23.48

praṇamya prayato bhūtvā punarāha pitāmahaḥ
ya evaṃ bhagavān vidvān gāyatryā vai maheśvaram // LiP_1,23.49

viśvātmānaṃ hi sarvaṃ tvāṃ gāyatryāstava ceśvara
tasya dehi paraṃ sthānaṃ tathāstviti ca so 'bravīt // LiP_1,23.50

tasmādvidvān hi viśvatvam asyāścāsya mahātmanaḥ
sa yāti brahmasāyujyaṃ vacanād brahmaṇaḥ prabhoḥ // LiP_1,23.51

sūta uvāca

śrutvaivamakhilaṃ brahmā rudreṇa paribhāṣitam
punaḥ praṇamya deveśaṃ rudramāha prajāpatiḥ // LiP_1,24.1

bhagavandevadeveśa viśvarūpaṃ maheśvara
umādhava mahādeva namo lokābhivandita // LiP_1,24.2

viśvarūpa mahābhāga kasminkāle maheśvara
yā imāste mahādeva tanavo lokavanditāḥ // LiP_1,24.3

kasyāṃ vā yugasaṃbhūtyāṃ drakṣyantīha dvijātayaḥ
kena vā tapasā deva dhyānayogena kena vā // LiP_1,24.4

namaste vai mahādeva śakyo draṣṭuṃ dvijātibhiḥ
tasya tadvacanaṃ śrutvā śarvaḥ samprekṣya taṃ puraḥ // LiP_1,24.5

smayanprāha mahādeva ṛgyajuḥsāmasaṃbhavaḥ
śrībhagavānuvāca tapasā naiva vṛttena dānadharmaphalena ca // LiP_1,24.6

na tīrthaphalayogena kratubhir vāptadakṣiṇaiḥ
na vedādhyayanairvāpi na vittena na vedanaiḥ // LiP_1,24.7

na śakyaṃ mānavairdraṣṭum ṛte dhyānādahaṃ tviha
saptame caiva vārāhe tatastasminpitāmaha // LiP_1,24.8

kalpeśvaro 'tha bhagavān sarvalokaprakāśanaḥ
manurvaivasvataścaiva tava pautro bhaviṣyati // LiP_1,24.9

tadā caturyugāvasthe tasminkalpe yugāntike
anugrahārthaṃ lokānāṃ brāhmaṇānāṃ hitāya ca // LiP_1,24.10

utpatsyāmi tadā brahman punar asmin yugāntike
yugapravṛttyā ca tadā tasmiṃś ca prathame yuge // LiP_1,24.11

dvāpare prathame brahman yadā vyāsaḥ svayaṃ prabhuḥ
tadāhaṃ brāhmaṇārthāya kalau tasmin yugāntike // LiP_1,24.12

bhaviṣyāmi śikhāyuktaḥ śveto nāma mahāmuniḥ
himavacchikhare ramye chāgale parvatottame // LiP_1,24.13

tatra śiṣyāḥ śikhāyuktā bhaviṣyanti tadā mama
śvetaḥ śvetaśikhaścaiva śvetāsyaḥ śvetalohitaḥ // LiP_1,24.14

catvārastu mahātmāno brāhmaṇā vedapāragāḥ
tataste brahmabhūyiṣṭhā dṛṣṭvā brahmagatiṃ parām // LiP_1,24.15

matsamīpaṃ gamiṣyanti dhyānayogaparāyaṇāḥ
tataḥ punaryadā brahman dvitīye dvāpare prabhuḥ // LiP_1,24.16

prajāpatiryadā vyāsaḥ sadyo nāma bhaviṣyati
tadā lokahitārthāya sutāro nāma nāmataḥ // LiP_1,24.17

bhaviṣyāmi kalau tasmin śiṣyānugrahakāmyayā
tatrāpi mama te śiṣyā nāmataḥ parikīrtitāḥ // LiP_1,24.18

dundubhiḥ śatarūpaś ca ṛcīkaḥ ketumāṃstadā
prāpya yogaṃ tathā dhyānaṃ sthāpya brahma ca bhūtale // LiP_1,24.19

rudralokaṃ gamiṣyanti sahacāritvameva ca
tṛtīye dvāpare caiva yadā vyāsastu bhārgavaḥ // LiP_1,24.20

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi damanastu yugāntike
tatrāpi ca bhaviṣyanti catvāro mama putrakāḥ // LiP_1,24.21

vikośaś ca vikeśaś ca vipāśaḥ śāpanāśanaḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa yogoktena mahaujasaḥ // LiP_1,24.22

rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
caturthe dvāpare caiva yadā vyāso 'ṅgirāḥ smṛtaḥ // LiP_1,24.23

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi suhotro nāma nāmataḥ
tatrāpi mama te putrāś catvāro 'pi tapodhanāḥ // LiP_1,24.24

dvijaśreṣṭhā bhaviṣyanti yogātmāno dṛḍhavratāḥ
sumukho durmukhaścaiva durdaro duratikramaḥ // LiP_1,24.25

prāpya yogagatiṃ sūkṣmāṃ vimalā dagdhakilbiṣāḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa yogayuktā mahaujasaḥ // LiP_1,24.26

rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
pañcame dvāpare caiva vyāsastu savitā yadā // LiP_1,24.27

tadā cāpi bhaviṣyāmi kaṅko nāma mahātapāḥ
anugrahārthaṃ lokānāṃ yogātmaikakalāgatiḥ // LiP_1,24.28

catvārastu mahābhāgā vimalāḥ śuddhayonayaḥ
śiṣyā mama bhaviṣyanti yogātmāno dṛḍhavratāḥ // LiP_1,24.29

sanakaḥ sanandanaś caiva prabhuryaś ca sanātanaḥ
vibhuḥ sanatkumāraś ca nirmamā nirahaṃkṛtāḥ // LiP_1,24.30

matsamīpamupeṣyanti punarāvṛttidurlabham
parīvarte punaḥ ṣaṣṭhe mṛtyurvyāso yadā vibhuḥ // LiP_1,24.31

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi logākṣīr nāma nāmataḥ
tatrāpi mama te śiṣyā yogātmāno dṛḍhavratāḥ // LiP_1,24.32

bhaviṣyanti mahābhāgāś catvāro lokasaṃmatāḥ
sudhāmā virajāścaiva śaṅkhapādraja eva ca // LiP_1,24.33

yogātmāno mahātmānaḥ sarve vai dagdhakilbiṣāḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa dhyānayogasamanvitāḥ // LiP_1,24.34

matsamīpaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
saptame parivarte tu yadā vyāsaḥ śatakratuḥ // LiP_1,24.35

vibhunāmā mahātejāḥ prathitaḥ pūrvajanmani
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi kalau tasmin yugāntike // LiP_1,24.36

jaigīṣavyo vibhuḥ khyātaḥ sarveṣāṃ yogināṃ varaḥ
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti yuge tathā // LiP_1,24.37

sārasvataś ca meghaś ca meghavāhaḥ suvāhanaḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa dhyānayogaparāyaṇāḥ // LiP_1,24.38

gamiṣyanti mahātmāno rudralokaṃ nirāmayam
vasiṣṭhaścāṣṭame vyāsaḥ parīvarte bhaviṣyati // LiP_1,24.39

yadā tadā bhaviṣyāmi nāmnāhaṃ dadhivāhanaḥ
tatrāpi mama te putrā yogātmāno dṛḍhavratāḥ // LiP_1,24.40

bhaviṣyanti mahāyogā yeṣāṃ nāsti samo bhuvi
kapilaścāsuriścaiva tathā pañcaśikho muniḥ // LiP_1,24.41

bāṣkalaś ca mahāyogī dharmātmāno mahaujasaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ jñānino dagdhakilbiṣāḥ // LiP_1,24.42

matsamīpaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
parivarte tu navame vyāsaḥ sārasvato yadā // LiP_1,24.43

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi ṛṣabho nāma nāmataḥ
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti mahaujasaḥ // LiP_1,24.44

parāśaraś ca gargaś ca bhārgavāṅgirasau tadā
bhaviṣyanti mahātmāno brāhmaṇā vedapāragāḥ // LiP_1,24.45

dhyānamārgaṃ samāsādya gamiṣyanti tathaiva te
sarve tapobalotkṛṣṭāḥ śāpānugrahakovidāḥ // LiP_1,24.46

te 'pi tenaiva mārgeṇa yogoktena tapasvinaḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham // LiP_1,24.47

daśame dvāpare vyāsaḥ tripādvai nāma nāmataḥ
yadā bhaviṣyate vipras tadāhaṃ bhavitā muniḥ // LiP_1,24.48

himavacchikhare ramye bhṛgutuṅge nagottame
nāmnā bhṛgostu śikharaṃ prathitaṃ devapūjitam // LiP_1,24.49

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti dṛḍhavratāḥ
balabandhurnirāmitraḥ ketuśṛṅgastapodhanaḥ // LiP_1,24.50

yogātmāno mahātmānas tapoyogasamanvitāḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti tapasā dagdhakilbiṣāḥ // LiP_1,24.51

ekādaśe dvāpare tu vyāsastu trivrato yadā
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi gaṅgādvāre kalau tathā // LiP_1,24.52

ugro nāma mahātejāḥ sarvalokeṣu viśrutaḥ
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti mahaujasaḥ // LiP_1,24.53

lambodaraś ca lambākṣo lambakeśaḥ pralambakaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokaṃ gatā hi te // LiP_1,24.54

dvādaśe parivarte tu śatatejā yadā muniḥ
bhaviṣyati mahātejā vyāsastu kavisattamaḥ // LiP_1,24.55

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi kalāviha yugāntike
haitukaṃ vanamāsādya atrirnāmnā pariśrutaḥ // LiP_1,24.56

tatrāpi mama te putrā bhasmasnānānulepanāḥ
bhaviṣyanti mahāyogā rudralokaparāyaṇāḥ // LiP_1,24.57

sarvajñaḥ samabuddhiś ca sādhyaḥ sarvastathaiva ca
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokaṃ gatā hi te // LiP_1,24.58

trayodaśe punaḥ prāpte parivarte krameṇa tu
dharmo nārāyaṇo nāma vyāsastu bhavitā yadā // LiP_1,24.59

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi vālirnāma mahāmuniḥ
vālakhilyāśrame puṇye parvate gandhamādane // LiP_1,24.60

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti tapodhanāḥ
sudhāmā kāśyapaścaiva vāsiṣṭho virajāstathā // LiP_1,24.61

mahāyogabalopetā vimalā ūrdhvaretasaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokaṃ gatā hi te // LiP_1,24.62

yadā vyāsastarakṣustu paryāye tu caturdaśe
tatrāpi punarevāhaṃ bhaviṣyāmi yugāntike // LiP_1,24.63

vaṃśe tvaṅgirasāṃ śreṣṭhe gautamo nāma nāmataḥ
bhaviṣyati mahāpuṇyaṃ gautamaṃ nāma tadvanam // LiP_1,24.64

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti kalau tadā
atrirdevasadaścaiva śravaṇo 'tha śraviṣṭhakaḥ // LiP_1,24.65

yogātmāno mahātmānaḥ sarve yogasamanvitāḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya te gatāḥ // LiP_1,24.66

tataḥ pañcadaśe prāpte parivarte kramāgate
traiyyāruṇiryadā vyāso dvāpare samapadyata // LiP_1,24.67

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi nāmnā vedaśirā dvijaḥ
tatra vedaśiro nāma astraṃ tatpārameśvaram // LiP_1,24.68

bhaviṣyati mahāvīryaṃ vedaśīrṣaś ca parvataḥ
himavatpṛṣṭhamāsādya sarasvatyāṃ nagottame // LiP_1,24.69

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti tapodhanāḥ
kuṇiś ca kuṇibāhuś ca kuśarīraḥ kunetrakaḥ // LiP_1,24.70

yogātmāno mahātmānaḥ sarve te hyūrdhvaretasaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya te gatāḥ // LiP_1,24.71

vyāso yuge ṣoḍaśe tu yadā devo bhaviṣyati
tatra yogapradānāya bhaktānāṃ ca yatātmanām // LiP_1,24.72

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi gokarṇo nāma nāmataḥ
bhaviṣyati supuṇyaṃ ca gokarṇaṃ nāma tadvanam // LiP_1,24.73

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti ca yoginaḥ
kāśyapo hyuśanāścaiva cyavano 'tha bṛhaspatiḥ // LiP_1,24.74

te 'pi tenaiva mārgeṇa dhyānayogasamanvitāḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ gantāro rudrameva hi // LiP_1,24.75

tataḥ saptadaśe caiva parivarte kramāgate
yadā bhaviṣyati vyāso nāmnā devakṛtañjayaḥ // LiP_1,24.76

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi guhāvāsīti nāmataḥ
himavacchikhare ramye mahottuṅge mahālaye // LiP_1,24.77

siddhakṣetraṃ mahāpuṇyaṃ bhaviṣyati mahālayam
tatrāpi mama te putrā yogajñā brahmavādinaḥ // LiP_1,24.78

bhaviṣyanti mahātmāno nirmamā nirahaṃkṛtāḥ
utathyo vāmadevaś ca mahāyogo mahābalaḥ // LiP_1,24.79

teṣāṃ śatasahasraṃ tu śiṣyāṇāṃ dhyānayoginām
bhaviṣyanti tadā kāle sarve te dhyānayuñjakāḥ // LiP_1,24.80

yogābhyāsaratāścaiva hṛdi kṛtvā maheśvaram
mahālaye padaṃ nyastaṃ dṛṣṭvā yānti śivaṃ padam // LiP_1,24.81

ye cānye 'pi mahātmānaḥ kalau tasmin yugāntike
dhyāne manaḥ samādhāya vimalāḥ śuddhabuddhayaḥ // LiP_1,24.82

mama prasādādyāsyanti rudralokaṃ gatajvarāḥ
gatvā mahālayaṃ puṇyaṃ dṛṣṭvā māheśvaraṃ padam // LiP_1,24.83

tīrṇastārayate jantur daśa pūrvāndaśottarān
ātmānamekaviṃśaṃ tu tārayitvā mahālaye // LiP_1,24.84

mama prasādādyāsyanti rudralokaṃ gatajvarāḥ
tato 'ṣṭādaśame caiva parivarte yadā vibho // LiP_1,24.85

tadā ṛtañjayo nāma vyāsastu bhavitā muniḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi śikhaṇḍī nāma nāmataḥ // LiP_1,24.86

siddhakṣetre mahāpuṇye devadānavapūjite
himavacchikhare ramye śikhaṇḍī nāma parvataḥ // LiP_1,24.87

śikhaṇḍino vanaṃ cāpi yatra siddhaniṣevitam
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti tapodhanāḥ // LiP_1,24.88

vācaśravā ṛcīkaś ca śyāvāśvaś ca yatīśvaraḥ
yogātmāno mahātmānaḥ sarve te vedapāragāḥ // LiP_1,24.89

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya saṃvṛtāḥ
atha ekonaviṃśe tu parivarte kramāgate // LiP_1,24.90

vyāsastu bhavitā nāmnā bharadvājo mahāmuniḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi jaṭāmālī ca nāmataḥ // LiP_1,24.91

himavacchikhare ramye jaṭāyuryatra parvataḥ
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti mahaujasaḥ // LiP_1,24.92

hiraṇyanābhaḥ kauśalyo lokākṣī kuthumis tathā
īśvarā yogadharmāṇaḥ sarve te hyūrdhvaretasaḥ // LiP_1,24.93

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya saṃsthitāḥ
tato viṃśatimaścaiva parivarto yadā tadā // LiP_1,24.94

gautamastu tadā vyāso bhaviṣyati mahāmuniḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi aṭṭahāsastu nāmataḥ // LiP_1,24.95

aṭṭahāsapriyāścaiva bhaviṣyanti tadā narāḥ
tatraiva himavatpṛṣṭhe aṭṭahāso mahāgiriḥ // LiP_1,24.96

devadānavayakṣendrasiddhacāraṇasevitaḥ
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti mahaujasaḥ // LiP_1,24.97

yogātmāno mahātmāno dhyāyino niyatavratāḥ
sumanturbarbarī vidvān kabandhaḥ kuśikaṃdharaḥ // LiP_1,24.98

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya te gatāḥ
ekaviṃśe punaḥ prāpte parivarte kramāgate // LiP_1,24.99

vācaśravāḥ smṛto vyāso yadā sa ṛṣisattamaḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi dāruko nāma nāmataḥ // LiP_1,24.100

tasmādbhaviṣyate puṇyaṃ devadāruvanaṃ śubham
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti mahaujasaḥ // LiP_1,24.101

plakṣo dārbhāyaṇiścaiva ketumān gautamas tathā
yogātmāno mahātmāno niyatā ūrdhvaretasaḥ // LiP_1,24.102

naiṣṭhikaṃ vratamāsthāya rudralokāya te gatāḥ
dvāviṃśe parivarte tu vyāsaḥ śuṣmāyaṇo yadā // LiP_1,24.103

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi vārāṇasyāṃ mahāmuniḥ
nāmnā vai lāṅgalī bhīmo yatra devāḥ savāsavāḥ // LiP_1,24.104

drakṣyanti māṃ kalau tasmin bhavaṃ caiva halāyudham
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti sudhārmikāḥ // LiP_1,24.105

bhallavī madhupiṅgaś ca śvetaketuḥ kuśas tathā
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ te 'pi dhyānaparāyaṇāḥ // LiP_1,24.106

vimalā brahmabhūyiṣṭhā rudralokāya saṃsthitāḥ
parivarte trayoviṃśe tṛṇabinduryadā muniḥ // LiP_1,24.107

vyāso hi bhavitā brahmaṃs tadāhaṃ bhavitā punaḥ
śveto nāma mahākāyo muniputrastu dhārmikaḥ // LiP_1,24.108

tatra kālaṃ jariṣyāmi tadā girivarottame
tena kālañjaro nāma bhaviṣyati sa parvataḥ // LiP_1,24.109

tatrāpi mama te śiṣyā bhaviṣyanti tapasvinaḥ
uśiko bṛhadaśvaś ca devalaḥ kavireva ca // LiP_1,24.110

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya te gataḥ
parivarte caturviṃśe vyāsa ṛkṣo yadā vibho // LiP_1,24.111

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi kalau tasmin yugāntike
śūlī nāma mahāyogī naimiṣe devavandite // LiP_1,24.112

tatrāpi mama te śiṣyā bhaviṣyanti tapodhanāḥ
śālihotro 'gniveśaś ca yuvanāśvaḥ śaradvasuḥ // LiP_1,24.113

te 'pi tenaiva mārgeṇa rudralokāya saṃsthitāḥ
pañcaviṃśe punaḥ prāpte parivarte kramāgate // LiP_1,24.114

vāsiṣṭhastu yadā vyāsaḥ śaktirnāmnā bhaviṣyati
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi daṇḍī muṇḍīśvaraḥ prabhuḥ // LiP_1,24.115

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti tapodhanāḥ
chagalaḥ kuṇḍakarṇaś ca kubhāṇḍaś ca pravāhakaḥ // LiP_1,24.116

prāpya māheśvaraṃ yogam amṛtatvāya te gatāḥ
ṣaḍviṃśe parivarte tu yadā vyāsaḥ parāśaraḥ // LiP_1,24.117

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi sahiṣṇurnāma nāmataḥ
puraṃ bhadravaṭaṃ prāpya kalau tasmin yugāntike // LiP_1,24.118

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti sudhārmikāḥ
ulūko vidyutaścaiva śaṃbūko hyāśvalāyanaḥ // LiP_1,24.119

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya te gatāḥ
saptaviṃśe punaḥ prāpte parivarte kramāgate // LiP_1,24.120

jātūkarṇyo yadā vyāso bhaviṣyati tapodhanaḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi somaśarmā dvijottamaḥ // LiP_1,24.121

prabhāsatīrthamāsādya yogātmā yogaviśrutaḥ
tatrāpi mama te śiṣyā bhaviṣyanti tapodhanāḥ // LiP_1,24.122

akṣapādaḥ kumāraś ca ulūko vatsa eva ca
yogātmāno mahātmāno vimalāḥ śuddhabuddhayaḥ // LiP_1,24.123

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokaṃ tato gatāḥ
aṣṭāviṃśe punaḥ prāpte parivarte kramāgate // LiP_1,24.124

parāśarasutaḥ śrīmān viṣṇurlokapitāmahaḥ
yadā bhaviṣyati vyāso nāmnā dvaipāyanaḥ prabhuḥ // LiP_1,24.125

tadā ṣaṣṭhena cāṃśena kṛṣṇaḥ puruṣasattamaḥ
vasudevādyaduśreṣṭho vāsudevo bhaviṣyati // LiP_1,24.126

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi yogātmā yogamāyayā
lokavismayanārthāya brahmacāriśarīrakaḥ // LiP_1,24.127

śmaśāne mṛtam utsṛṣṭaṃ dṛṣṭvā kāyam anāthakam
brāhmaṇānāṃ hitārthāya praviṣṭo yogamāyayā // LiP_1,24.128

divyāṃ meruguhāṃ puṇyāṃ tvayā sārdhaṃ ca viṣṇunā
bhaviṣyāmi tadā brahmaṃl lakulī nāma nāmataḥ // LiP_1,24.129

kāyāvatāra ityevaṃ siddhakṣetraṃ ca vai tadā
bhaviṣyati suvikhyātaṃ yāvad bhūmir dhariṣyati // LiP_1,24.130

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti tapasvinaḥ
kuśikaś caiva gargaś ca mitraḥ kauruṣya eva ca // LiP_1,24.131

yogātmāno mahātmāno brāhmaṇā vedapāragāḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ vimalā hyūrdhvaretasaḥ // LiP_1,24.132

rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
ete pāśupatāḥ siddhā bhasmoddhūlitavigrahāḥ // LiP_1,24.133

liṅgārcanaratā nityaṃ bāhyābhyantarataḥ sthitāḥ
bhaktyā mayi ca yogena dhyānaniṣṭhā jitendriyāḥ // LiP_1,24.134

saṃsārabandhacchedārthaṃ jñānamārgaprakāśakam
svarūpajñānasiddhyarthaṃ yogaṃ pāśupataṃ mahat // LiP_1,24.135

yogamārgā anekāś ca jñānamārgās tv anekaśaḥ
na nivṛttimupāyānti vinā pañcākṣarīṃ kvacit // LiP_1,24.136

yadācarettapaścāyaṃ sarvadvandvavivarjitam
tadā sa mukto mantavyaḥ pakvaṃ phalamiva sthitaḥ // LiP_1,24.137

ekāhaṃ yaḥ pumānsamyak caretpāśupatavratam
na sāṃkhye pañcarātre vā na prāpnoti gatiṃ kadā // LiP_1,24.138

ityetadvai mayā proktam avatāreṣu lakṣaṇam
manvādikṛṣṇaparyantam aṣṭāviṃśad yugakramāt // LiP_1,24.139

tatra śrutisamūhānāṃ vibhāgo dharmalakṣaṇaḥ
bhaviṣyati tadā kalpe kṛṣṇadvaipāyano yadā // LiP_1,24.140

sūta uvāca

niśamyaivaṃ mahātejā mahādevena kīrtitam
rudrāvatāraṃ bhagavān praṇipatya maheśvaram // LiP_1,24.141

tuṣṭāva vāgbhir iṣṭābhiḥ punaḥ prāha ca śaṅkaram
pitāmaha uvāca sarve viṣṇumayā devāḥ sarve viṣṇumayā gaṇāḥ // LiP_1,24.142

na hi viṣṇusamā kācid gatiranyā vidhīyate
ityevaṃ satataṃ vedā gāyanti nātra saṃśayaḥ // LiP_1,24.143

sa devadevo bhagavāṃs tava liṅgārcane rataḥ
tava praṇāmaparamaḥ kathaṃ devo hyabhūtprabhuḥ // LiP_1,24.144

sūta uvāca

niśamya vacanaṃ tasya brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
prapibanniva cakṣurbhyāṃ prītastatpraśnagauravāt // LiP_1,24.145

pūjāprakaraṇaṃ tasmai tamālokyāha śaṅkaraḥ
bhavānnārāyaṇaścaiva śakraḥ sākṣātsurottamaḥ // LiP_1,24.146

munayaś ca sadā liṅgaṃ sampūjya vidhipūrvakam
svaṃsvaṃ padaṃ vibho prāptās tasmāt sampūjayanti te // LiP_1,24.147

liṅgārcanaṃ vinā niṣṭhā nāsti tasmājjanārdanaḥ
ātmano yajate nityaṃ śraddhayā bhagavānprabhuḥ // LiP_1,24.148

ityevamuktvā brahmāṇam anugṛhya maheśvaraḥ
punaḥ samprekṣya deveśaṃ tatraivāntaradhīyata // LiP_1,24.149

tamuddiśya tadā brahmā namaskṛtya kṛtāñjaliḥ
sraṣṭuṃ tvaśeṣaṃ bhagavāṃl labdhasaṃjñastu śaṅkarāt // LiP_1,24.150

ṛṣaya ūcuḥ

kathaṃ pūjyo mahādevo liṅgamūrtirmaheśvaraḥ
vaktumarhasi cāsmākaṃ romaharṣaṇa sāṃpratam // LiP_1,25.1

sūta uvāca

devyā pṛṣṭo mahādevaḥ kailāse tāṃ nagātmajām
aṅkasthāmāha deveśo liṅgārcanavidhiṃ kramāt // LiP_1,25.2

tadā pārśve sthito nandī śālaṅkāyanakātmajaḥ
śrutvākhilaṃ purā prāha brahmaputrāya suvratāḥ // LiP_1,25.3

sanatkumārāya śubhaṃ liṅgārcanavidhiṃ param
tasmādvyāso mahātejāḥ śrutavāñchrutisaṃmitam // LiP_1,25.4

snānayogopacāraṃ ca yathā śailādino mukhāt
śrutavān tatpravakṣyāmi snānādyaṃ cārcanāvidhim // LiP_1,25.5

śailādiruvāca

atha snānavidhiṃ vakṣye brāhmaṇānāṃ hitāya ca
sarvapāpaharaṃ sākṣāc chivena kathitaṃ purā // LiP_1,25.6

anena vidhinā snātvā sakṛtpūjya ca śaṅkaram
brahmakūrcaṃ ca pītvā tu sarvapāpaiḥ pramucyate // LiP_1,25.7

trividhaṃ snānamākhyātaṃ devadevena śaṃbhunā
hitāya brāhmaṇādyānāṃ caturmukhasutottama // LiP_1,25.8

vāruṇaṃ purataḥ kṛtvā tataścāgneyamuttamam
mantrasnānaṃ tataḥ kṛtvā pūjayetparameśvaram // LiP_1,25.9

bhāvaduṣṭo 'mbhasi snātvā bhasmanā ca na śudhyati
bhāvaśuddhaścarecchaucam anyathā na samācaret // LiP_1,25.10

saritsarastaḍāgeṣu sarveṣv ā pralayaṃ naraḥ
snātvāpi bhāvaduṣṭaścen na śudhyati na saṃśayaḥ // LiP_1,25.11

nṛṇāṃ hi cittakamalaṃ prabuddhamabhavadyadā
prasuptaṃ tamasā jñānabhānorbhāsā tadā śuciḥ // LiP_1,25.12

mṛcchakṛttilapuṣpaṃ ca snānārthaṃ bhasitaṃ tathā
ādāya tīre niḥkṣipya snānatīrthe kuśāni ca // LiP_1,25.13

prakṣālyācamya pādau ca malaṃ dehādviśodhya ca
dravyaistu tīradeśasthais tataḥ snānaṃ samācaret // LiP_1,25.14

uddhṛtāsītimantreṇa punardehaṃ viśodhayet
mṛdādāya tataścānyad vastraṃ snātvā hyanulbaṇam // LiP_1,25.15

gandhadvārāṃ durādharṣām iti mantreṇa mantravit
kapilāgomayenaiva khasthenaiva tu lepayet // LiP_1,25.16

punaḥ snātvā parityajya tadvastraṃ malinaṃ tataḥ
śuklavastraparīdhāno bhūtvā snānaṃ samācaret // LiP_1,25.17

sarvapāpaviśuddhyartham āvāhya varuṇaṃ tathā
sampūjya manasā devaṃ dhyānayajñena vai bhavam // LiP_1,25.18

ācamya tristadā tīrthe hy avagāhya bhavaṃ smaran
punarācamya vidhivad abhimantrya mahājalam // LiP_1,25.19

avagāhya punastasmin japedvai cāghamarṣaṇam
tattoye bhānusomāgnimaṇḍalaṃ ca smaredvaśī // LiP_1,25.20

ācamya ca punastasmāj jalāduttīrya mantravit
praviśya tīrthamadhye tu punaḥ puṇyavivṛddhaye // LiP_1,25.21

śṛṅgeṇa parṇapuṭakaiḥ pālāśaiḥ kṣālitais tathā
sakuśena sapuṣpeṇa jalenaivābhiṣecayet // LiP_1,25.22

rudreṇa pavamānena tvaritākhyena mantravit
taratsamandīvargādyais tathā śāntidvayena ca // LiP_1,25.23

śāntidharmeṇa caikena pañcabrahmapavitrakaiḥ
tattanmantrādhidevānāṃ svarūpaṃ ca ṛṣīn smaran // LiP_1,25.24

evaṃ hi cābhiṣicyātha svamūrdhni payasā dvijāḥ
dhyāyecca tryambakaṃ devaṃ hṛdi pañcāsyam īśvaram // LiP_1,25.25

ācamyācamanaṃ kuryāt svasūtroktaṃ samīkṣya ca
pavitrahastaḥ svāsīnaḥ śucau deśe yathāvidhi // LiP_1,25.26

abhyukṣya sakuśaṃ cāpi dakṣiṇena kareṇa tu
pibetprakṣipya tristoyaṃ cakrī bhūtvā hyatandritaḥ // LiP_1,25.27

pradakṣiṇaṃ tataḥ kuryād dhiṃsāpāpapraśāntaye
evaṃ saṃkṣepataḥ proktaṃ snānācamanamuttamam // LiP_1,25.28

sarveṣāṃ brāhmaṇānāṃ tu hitārthe dvijasattamāḥ // LiP_1,25.29

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge snānavidhirnāma pañcaviṃśo 'dhyāyaḥ

nandyuvāca

āvāhayettato devīṃ gāyatrīṃ vedamātaram
āyātu varadā devīty anenaiva maheśvarīm // LiP_1,26.1

pādyamācamanīyaṃ ca tasyāścārghyaṃ pradāpayet
prāṇāyāmatrayaṃ kṛtvā samāsīnaḥ sthito 'pi vā // LiP_1,26.2

sahasraṃ vā tadardhaṃ vā śatamaṣṭottaraṃ tu vā
gāyatrīṃ praṇavenaiva trividheṣvekamācaret // LiP_1,26.3

arghyaṃ dattvā samabhyarcya praṇamya śirasā svayam
uttame śikhare devīty uktvodvāsya ca mātaram // LiP_1,26.4

prācyālokyābhivandyeśāṃ gāyatrīṃ vedamātaram
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā prārthayedbhāskaraṃ tathā // LiP_1,26.5

udutyaṃ ca tathā citraṃ jātavedasameva ca
abhivandya punaḥ sūryaṃ brahmāṇaṃ ca vidhānataḥ // LiP_1,26.6

tathā saurāṇi sūktāni ṛgyajuḥsāmajāni ca
japtvā pradakṣiṇaṃ paścāt triḥ kṛtvā ca vibhāvasoḥ // LiP_1,26.7

ātmānaṃ cāntarātmānaṃ paramātmānameva ca
abhivandya punaḥ sūryaṃ brahmāṇaṃ ca vibhāvasum // LiP_1,26.8

munīn pitṝn yathānyāyaṃ svanāmnāvāhayettataḥ
sarvānāvāhayāmīti devānāvāhya sarvataḥ // LiP_1,26.9

tarpayedvidhinā paścāt prāṅmukho vā hyudaṅmukhaḥ
dhyātvā svarūpaṃ tattattvam abhivandya yathākramam // LiP_1,26.10

devānāṃ puṣpatoyena ṛṣīṇāṃ tu kuśāṃbhasā
pitṝṇāṃ tilatoyena gandhayuktena sarvataḥ // LiP_1,26.11

yajñopavītī devānāṃ nivītī ṛṣitarpaṇam
prācīnāvītī viprendra pitṝṇāṃ tarpayet kramāt // LiP_1,26.12

aṅgulyagreṇa vai dhīmāṃs tarpayeddevatarpaṇam
ṛṣīn kaniṣṭhāṅgulinā śrotriyaḥ sarvasiddhaye // LiP_1,26.13

pitṝṃstu tarpayed vidvān dakṣiṇāṅguṣṭhakena tu
tathaivaṃ muniśārdūla brahmayajñaṃ yajed dvijaḥ // LiP_1,26.14

devayajñaṃ ca mānuṣyaṃ bhūtayajñaṃ tathaiva ca
pitṛyajñaṃ ca pūtātmā yajñakarmaparāyaṇaḥ // LiP_1,26.15

svaśākhādhyayanaṃ vipra brahmayajña iti smṛtaḥ
agnau juhoti yaccānnaṃ devayajña iti smṛtaḥ // LiP_1,26.16

sarveṣāmeva bhūtānāṃ balidānaṃ vidhānataḥ
bhūtayajña iti prokto bhūtidaḥ sarvadehinām // LiP_1,26.17

sadārān sarvatattvajñān brāhmaṇān vedapāragān
praṇamya tebhyo yaddattam annaṃ mānuṣa ucyate // LiP_1,26.18

pitṝn uddiśya yaddattaṃ pitṛyajñaḥ sa ucyate
evaṃ pañca mahāyajñān kuryāt sarvārthasiddhaye // LiP_1,26.19

sarveṣāṃ śṛṇu yajñānāṃ brahmayajñaḥ paraḥ smṛtaḥ
brahmayajñarato martyo brahmaloke mahīyate // LiP_1,26.20

brahmayajñena tuṣyanti sarve devāḥ savāsavāḥ
brahmā ca bhagavānviṣṇuḥ śaṅkaro nīlalohitaḥ // LiP_1,26.21

vedāś ca pitaraḥ sarve nātra kāryā vicāraṇā
grāmādbahirgato bhūtvā brāhmaṇo brahmayajñavit // LiP_1,26.22

yāvat tvadṛṣṭam abhavad uṭajānāṃ chadaṃ naraḥ
prācyāmudīcyāṃ ca tathā prāgudīcyāmathāpi vā // LiP_1,26.23

puṇyamācamanaṃ kuryād brahmayajñārthameva tat
prītyarthaṃ ca ṛcāṃ viprāḥ triḥ pītvā plāvya plāvya ca // LiP_1,26.24

yajuṣāṃ parimṛjyaivaṃ dviḥ prakṣālya ca vāriṇā
prītyarthaṃ sāmavedānām upaspṛśya ca mūrdhani // LiP_1,26.25

spṛśedatharvavedānāṃ netre cāṅgirasāṃ tathā
nāsike brāhmaṇo 'ṅgānāṃ kṣālya kṣālya ca vāriṇā // LiP_1,26.26

aṣṭādaśapurāṇānāṃ brahmādyānāṃ tathaiva ca
tathā copapurāṇānāṃ saurādīnāṃ yathākramam // LiP_1,26.27

puṇyānāmitihāsānāṃ śaivādīnāṃ tathaiva ca
śrotre spṛśeddhi tuṣṭyarthaṃ hṛddeśaṃ tu tataḥ spṛśet // LiP_1,26.28

kalpādīnāṃ tu sarveṣāṃ kalpavitkalpavittamāḥ
evamācamya cāstīrya darbhapiñjūlam ātmanaḥ // LiP_1,26.29

kṛtvā pāṇitale dhīmān ātmano dakṣiṇottaram
hemāṅgulīyasaṃyukto brahmabandhayuto 'pi vā // LiP_1,26.30

vidhivadbrahmayajñaṃ ca kuryātsūtrī samāhitaḥ
akṛtvā ca muniḥ pañca mahāyajñāndvijottamaḥ // LiP_1,26.31

bhuktvā ca sūkarāṇāṃ tu yonau vai jāyate naraḥ
tasmātsarvaprayatnena kartavyāḥ śubhamicchatā // LiP_1,26.32

brahmayajñādatha snānaṃ kṛtvādau sarvathātmanaḥ
tīrthaṃ saṃgṛhya vidhivat praviśecchibiraṃ vaśī // LiP_1,26.33

bahireva gṛhātpādau hastau prakṣālya vāriṇā
bhasmasnānaṃ tataḥ kuryād vidhivad dehaśuddhaye // LiP_1,26.34

śodhya bhasma yathānyāyaṃ praṇavenāgnihotrajam
jyotiḥ sūrya iti prātar juhuyādudite yataḥ // LiP_1,26.35

jyotiragnis tathā sāyaṃ samyak cānudite mṛṣā
tasmāduditahomasthaṃ bhasitaṃ pāvanaṃ śubham // LiP_1,26.36

nāsti satyasamaṃ yasmād asatyaṃ pātakaṃ ca yat
īśānena śirodeśaṃ mukhaṃ tatpuruṣeṇa ca // LiP_1,26.37

urodeśamaghoreṇa guhyaṃ vāmena suvratāḥ
sadyena pādau sarvāṅgaṃ praṇavenābhiṣecayet // LiP_1,26.38

tataḥ prakṣālayetpādaṃ hastaṃ brahmavidāṃ varaḥ
vyapohya bhasma cādāya devadevamanusmaran // LiP_1,26.39

mantrasnānaṃ tataḥ kuryād āpohiṣṭhādibhiḥ kramāt
puṇyaiścaiva tathā mantrair ṛgyajuḥsāmasaṃbhavaiḥ // LiP_1,26.40

dvijānāṃ tu hitāyaivaṃ kathitaṃ snānamadya te
saṃkṣipya yaḥ sakṛtkuryāt sa yāti paramaṃ padam // LiP_1,26.41

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge pañcayajñavidhānaṃ nāma ṣaḍviṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

vakṣyāmi śṛṇu saṃkṣepāl liṅgārcanāvidhikramam
vaktuṃ varṣaśatenāpi na śakyaṃ vistareṇa yat // LiP_1,27.1

evaṃ snātvā yathānyāyaṃ pūjāsthānaṃ praviśya ca
prāṇāyāmatrayaṃ kṛtvā dhyāyeddevaṃ triyaṃbakam // LiP_1,27.2

pañcavaktraṃ daśabhujaṃ śuddhasphaṭikasannibham
sarvābharaṇasaṃyuktaṃ citrāṃbaravibhūṣitam // LiP_1,27.3

tasya rūpaṃ samāśritya dāhanaplāvanādibhiḥ
śaivīṃ tanuṃ samāsthāya pūjayetparameśvaram // LiP_1,27.4

dehaśuddhiṃ ca kṛtvaiva mūlamantraṃ nyaset kramāt
sarvatra praṇavenaiva brahmāṇi ca yathākramam // LiP_1,27.5

sūtre namaḥ śivāyeti chandāṃsi parame śubhe
mantrāṇi sūkṣmarūpeṇa saṃsthitāni yatastataḥ // LiP_1,27.6

nyagrodhabīje nyagrodhas tathā sūtre tu śobhane
mahatyapi mahadbrahma saṃsthitaṃ sūkṣmavatsvayam // LiP_1,27.7

secayedarcanasthānaṃ gandhacandanavāriṇā
dravyāṇi śodhayetpaścāt kṣālanaprokṣaṇādibhiḥ // LiP_1,27.8

kṣālanaṃ prokṣaṇaṃ caiva praṇavena vidhīyate
prokṣaṇī cārghyapātraṃ ca pādyapātram anukramāt // LiP_1,27.9

tathā hyācamanīyārthaṃ kalpitaṃ pātrameva ca
sthāpayed vidhinā dhīmān avaguṇṭhya yathāvidhi // LiP_1,27.10

darbhair ācchādayeccaiva prokṣayecchuddhavāriṇā
teṣu teṣvatha sarveṣu kṣipettoyaṃ suśītalam // LiP_1,27.11

praṇavena kṣipetteṣu dravyāṇyālokya buddhimān
uśīraṃ candanaṃ caiva pādye tu parikalpayet // LiP_1,27.12

jātikaṅkolakarpūrabahumūlatamālakam
cūrṇayitvā yathānyāyaṃ kṣipedācamanīyake // LiP_1,27.13

evaṃ sarveṣu pātreṣu dāpayeccandanaṃ tathā
karpūraṃ ca yathānyāyaṃ puṣpāṇi vividhāni ca // LiP_1,27.14

kuśāgramakṣatāṃścaiva yavavrīhitilāni ca
ājyasiddhārthapuṣpāṇi bhasitaṃ cārghyapātrake // LiP_1,27.15

kuśapuṣpayavavrīhibahumūlatamālakam
dāpayetprokṣaṇīpātre bhasitaṃ praṇavena ca // LiP_1,27.16

nyasetpañcākṣaraṃ caiva gāyatrīṃ rudradevatām
kevalaṃ praṇavaṃ vāpi vedasāramanuttamam // LiP_1,27.17

atha saṃprokṣayetpaścād dravyāṇi praṇavena tu
prokṣaṇīpātrasaṃsthena īśānādyaiś ca pañcabhiḥ // LiP_1,27.18

pārśvato devadevasya nandinaṃ māṃsamarcayet
dīptānalāyutaprakhyaṃ trinetraṃ tridaśeśvaram // LiP_1,27.19

bālendumukuṭaṃ caiva harivaktraṃ caturbhujam
puṣpamālādharaṃ saumyaṃ sarvābharaṇabhūṣitam // LiP_1,27.20

uttare cātmanaḥ puṇyāṃ bhāryāṃ ca marutāṃ śubhām
suyaśāṃ suvratāṃ cāmbāṃ pādamaṇḍanatatparām // LiP_1,27.21

evaṃ pūjya praviśyāntar bhavanaṃ parameṣṭhinaḥ
dattvā puṣpāñjaliṃ bhaktyā pañcamūrdhasu pañcabhiḥ // LiP_1,27.22

gandhapuṣpais tathā dhūpair vividhaiḥ pūjya śaṅkaram
skandaṃ vināyakaṃ devīṃ liṅgaśuddhiṃ ca kārayet // LiP_1,27.23

japtvā sarvāṇi mantrāṇi praṇavādinamo 'ntakam
kalpayedāsanaṃ paścāt padmākhyaṃ praṇavena tat // LiP_1,27.24

tasya pūrvadalaṃ sākṣād aṇimāmayam akṣaram
laghimā dakṣiṇaṃ caiva mahimā paścimaṃ tathā // LiP_1,27.25

prāptistathottaraṃ patraṃ prākāmyaṃ pāvakasya tu
īśitvaṃ nairṛtaṃ patraṃ vaśitvaṃ vāyugocare // LiP_1,27.26

sarvajñatvaṃ tathaiśānyaṃ karṇikā soma ucyate
somasyādhas tathā sūryas tasyādhaḥ pāvakaḥ svayam // LiP_1,27.27

dharmādayo vidikṣvete tv anantaṃ kalpayetkramāt
avyaktādicaturdikṣu somasyānte guṇatrayam // LiP_1,27.28

ātmatrayaṃ tataścordhvaṃ tasyānte śivapīṭhikā
sadyojātaṃ prapadyāmīty āvāhya parameśvaram // LiP_1,27.29

vāmadevena mantreṇa sthāpayedāsanopari
sānnidhyaṃ rudragāyatryā aghoreṇa nirudhya ca // LiP_1,27.30

īśānaḥ sarvavidyānām iti mantreṇa pūjayet
pādyamācamanīyaṃ ca vibhoścārghyaṃ pradāpayet // LiP_1,27.31

snāpayedvidhinā rudraṃ gandhacandanavāriṇā
pañcagavyavidhānena gṛhya pātre 'bhimantrya ca // LiP_1,27.32

praṇavenaiva gavyaistu snāpayecca yathāvidhi
ājyena madhunā caiva tathā cekṣurasena ca // LiP_1,27.33

puṇyairdravyairmahādevaṃ praṇavenābhiṣecayet
jalabhāṇḍaiḥ pavitraistu mantraistoyaṃ kṣipettataḥ // LiP_1,27.34

śuddhiṃ kṛtvā yathānyāyaṃ sitavastreṇa sādhakaḥ
kuśāpāmārgakarpūrajātipuṣpakacampakaiḥ // LiP_1,27.35

karavīraiḥ sitaiścaiva mallikākamalotpalaiḥ
āpūrya puṣpaiḥ suśubhaiḥ candanādyaiś ca tajjalam // LiP_1,27.36

nyasenmantrāṇi tattoye sadyojātādikāni tu
suvarṇakalaśenātha tathā vai rājatena vā // LiP_1,27.37

tāmreṇa padmapatreṇa pālāśena dalena vā
śaṃkhena mṛnmayenātha śodhitena śubhena vā // LiP_1,27.38

sakūrcena sapuṣpeṇa snāpayenmantrapūrvakam
mantrāṇi te pravakṣyāmi śṛṇu sarvārthasiddhaye // LiP_1,27.39

yairliṅgaṃ sakṛdapyevaṃ snāpya mucyeta mānavaḥ
pavamānena mantrajñāḥ tathā vāmīyakena ca // LiP_1,27.40

rudreṇa nīlarudreṇa śrīsūktena śubhena ca
rajanīsūktakenaiva camakena śubhena ca // LiP_1,27.41

hotāreṇātha śirasā atharveṇa śubhena ca
śāntyā cātha punaḥ śāntyā bhāruṇḍenāruṇena ca // LiP_1,27.42

vāruṇena ca jyeṣṭhena tathā vedavratena ca
tathāntareṇa puṇyena sūktena puruṣeṇa ca // LiP_1,27.43

tvaritenaiva rudreṇa kapinā ca kapardinā
āvosajeti sāmnā tu bṛhaccandreṇa viṣṇunā // LiP_1,27.44

virūpākṣeṇa skandena śataṛgbhiḥ śivais tathā
pañcabrahmaiś ca sūtreṇa kevalapraṇavena ca // LiP_1,27.45

snāpayeddevadeveśaṃ sarvapāpapraśāntaye
vastraṃ śivopavītaṃ ca tathā hyācamanīyakam // LiP_1,27.46

gandhaṃ puṣpaṃ tathā dhūpaṃ dīpamannaṃ krameṇa tu
toyaṃ sugandhitaṃ caiva punarācamanīyakam // LiP_1,27.47

mukuṭaṃ ca śubhaṃ channaṃ tathā vai bhūṣaṇāni ca
dāpayetpraṇavenaiva mukhavāsādikāni ca // LiP_1,27.48

tataḥ sphaṭikasaṃkāśaṃ devaṃ niṣkalamakṣaram
kāraṇaṃ sarvadevānāṃ sarvalokamayaṃ param // LiP_1,27.49

brahmendraviṣṇurudrādyair ṛṣidevair agocaram
vedavidbhir hi vedāntais tv agocaramiti śrutiḥ // LiP_1,27.50

ādimadhyāntarahitaṃ bheṣajaṃ bhavarogiṇām
śivatattvamiti khyātaṃ śivaliṅge vyavasthitam // LiP_1,27.51

praṇavenaiva mantreṇa pūjayelliṅgamūrdhani
stotraṃ japecca vidhinā namaskāraṃ pradakṣiṇam // LiP_1,27.52

arghyaṃ dattvātha puṣpāṇi pādayostu vikīrya ca
praṇipatya ca deveśam ātmanyāropayecchivam // LiP_1,27.53

evaṃ saṃkṣipya kathitaṃ liṅgārcanamanuttamam
ābhyantaraṃ pravakṣyāmi liṅgārcanamihādya te // LiP_1,27.54

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge liṅgārcanavidhirnāma saptaviṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

āgneyaṃ sauramamṛtaṃ bimbaṃ bhāvyaṃ tatopari
guṇatrayaṃ ca hṛdaye tathā cātmatrayaṃ kramāt // LiP_1,28.1

tasyopari mahādevaṃ niṣkalaṃ sakalākṛtim
kāntārdharūḍhadehaṃ ca pūjayeddhyānavidyayā // LiP_1,28.2

tato bahuvidhaṃ proktaṃ cintyaṃ tatrāsti cedyataḥ
cintakasya tataścintā anyathā nopapadyate // LiP_1,28.3

tasmāddhyeyaṃ tathā dhyānaṃ yajamānaḥ prayojanam
smarettannānyathā jātu budhyate puruṣasya ha // LiP_1,28.4

pure śete puraṃ dehaṃ tasmātpuruṣa ucyate
yājyaṃ yajñena yajate yajamānastu sa smṛtaḥ // LiP_1,28.5

dhyeyo maheśvaro dhyānaṃ cintanaṃ nirvṛtiḥ phalam
pradhānapuruṣeśānaṃ yāthātathyaṃ prapadyate // LiP_1,28.6

iha ṣaḍviṃśako dhyeyo dhyātā vai pañcaviṃśakaḥ
caturviṃśakam avyaktaṃ mahadādyāstu sapta ca // LiP_1,28.7

mahāṃs tathā tvahaṅkāraṃ tanmātraṃ pañcakaṃ punaḥ
karmendriyāṇi pañcaiva tathā buddhīndriyāṇi ca // LiP_1,28.8

manaś ca pañca bhūtāni śivaḥ ṣaḍviṃśakastataḥ
sa eva bhartā kartā ca vidherapi maheśvaraḥ // LiP_1,28.9

hiraṇyagarbhaṃ rudro 'sau janayāmāsa śaṅkaraḥ
viśvādhikaś ca viśvātmā viśvarūpa iti smṛtaḥ // LiP_1,28.10

vinā yathā hi pitaraṃ mātaraṃ tanayāstviha
na jāyante tathā somaṃ vinā nāsti jagattrayam // LiP_1,28.11

sanatkumāra uvāca

kartā yadi mahādevaḥ paramātmā maheśvaraḥ
tathā kārayitā caiva kurvato 'lpātmanas tathā // LiP_1,28.12

nityo viśuddho buddhaś ca niṣkalaḥ parameśvaraḥ
tvayokto muktidaḥ kiṃ vā niṣkalaścetkaroti kim // LiP_1,28.13

śailādiruvāca

kālaḥ karoti sakalaṃ kālaṃ kalayate sadā
niṣkalaṃ ca manaḥ sarvaṃ manyate so 'pi niṣkalaḥ // LiP_1,28.14

karmaṇā tasya caiveha jagatsarvaṃ pratiṣṭhitam
kimatra devadevasya mūrtyaṣṭakamidaṃ jagat // LiP_1,28.15

vinākāśaṃ jagannaiva vinā kṣmāṃ vāyunā vinā
tejasā vāriṇā caiva yajamānaṃ tathā vinā // LiP_1,28.16

bhānunā śaśinā lokas tasyaitāstanavaḥ prabhoḥ
vicāratastu rudrasya sthūlametaccarācaram // LiP_1,28.17

sūkṣmaṃ vadanti ṛṣayo yanna vācyaṃ dvijottamāḥ
yato vāco nivartante aprāpya manasā saha // LiP_1,28.18

ānandaṃ brahmaṇo vidvān na bibheti kutaścana
na bhetavyaṃ tathā tasmāj jñātvānandaṃ pinākinaḥ // LiP_1,28.19

vibhūtayaś ca rudrasya matvā sarvatra bhāvataḥ
sarvaṃ rudra iti prāhur munayastattvadarśinaḥ // LiP_1,28.20

namaskāreṇa satataṃ gauravātparameṣṭhinaḥ
sarvaṃ tu khalvidaṃ brahma sarvo vai rudra īśvaraḥ // LiP_1,28.21

puruṣo vai mahādevo maheśānaḥ paraḥ śivaḥ
evaṃ vibhurvinirdiṣṭo dhyānaṃ tatraiva cintanam // LiP_1,28.22

caturvyūheṇa mārgeṇa vicāryālokya suvrata
saṃsārahetuḥ saṃsāro mokṣahetuś ca nirvṛtiḥ // LiP_1,28.23

caturvyūhaḥ samākhyātaś cintakasyeha yoginaḥ
cintā bahuvidhā khyātā saikatra parameṣṭhinā // LiP_1,28.24

suniṣṭhetyatra kathitā rudraṃ raudrī na saṃśayaḥ
aindrī cendre tathā saumyā some nārāyaṇe tathā // LiP_1,28.25

sūrye vahnau ca sarveṣāṃ sarvatraivaṃ vicārataḥ
saivāhaṃ so 'hamityevaṃ dvidhā saṃsthāpya bhāvataḥ // LiP_1,28.26

bhakto 'sau nāsti yastasmāc cintā brāhmī na saṃśayaḥ
evaṃ brahmamayaṃ dhyāyet pūrvaṃ vipra carācaram // LiP_1,28.27

carācaravibhāgaṃ ca tyajedabhimataṃ smaran
tyājyaṃ grāhyam alabhyaṃ ca kṛtyaṃ cākṛtyameva ca // LiP_1,28.28

yasya nāsti sutṛptasya tasya brāhmī na cānyathā
ābhyantaraṃ samākhyātam evamabhyarcanaṃ kramāt // LiP_1,28.29

ābhyantarārcakāḥ pūjyā namaskārādibhis tathā
virūpā vikṛtāścāpi na nindyā brahmavādinaḥ // LiP_1,28.30

ābhyantarārcakāḥ sarve na parīkṣyā vijānatā
nindakā eva duḥkhārtā bhaviṣyantyalpacetasaḥ // LiP_1,28.31

yathā dāruvane rudraṃ vinindya munayaḥ purā
tasmātsevyā namaskāryāḥ sadā brahmavidas tathā // LiP_1,28.32

varṇāśramavinirmuktā varṇāśramaparāyaṇaiḥ // LiP_1,28.33

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge śivārcanatattvasaṃkhyādivarṇanaṃ nāmāṣṭāviṃśo 'dhyāyaḥ

sanatkumāra uvāca

idānīṃ śrotumicchāmi purā dāruvane vibho
pravṛttaṃ tadvanasthānāṃ tapasā bhāvitātmanām // LiP_1,29.1

kathaṃ dāruvanaṃ prāpto bhagavānnīlalohitaḥ
vikṛtaṃ rūpamāsthāya cordhvaretā digambaraḥ // LiP_1,29.2

kiṃ pravṛttaṃ vane tasmin rudrasya paramātmanaḥ
vaktumarhasi tattvena devadevasya ceṣṭitam // LiP_1,29.3

sūta uvāca

tasya tadvacanaṃ śrutvā śrutisāravidāṃ varaḥ
śilādasūnurbhagavān prāha kiṃcidbhavaṃ hasan // LiP_1,29.4

śailādiruvāca

Dāruvana

munayo dārugahane tapastepuḥ sudāruṇam
tuṣṭyarthaṃ devadevasya sadāratanayāgnayaḥ // LiP_1,29.5

tuṣṭo rudro jagannāthaś cekitāno vṛṣadhvajaḥ
dhūrjaṭiḥ parameśāno bhagavānnīlalohitaḥ // LiP_1,29.6

pravṛttilakṣaṇaṃ jñānaṃ jñātuṃ dāruvanaukasām
parīkṣārthaṃ jagannāthaḥ śraddhayā krīḍayā ca saḥ // LiP_1,29.7

nivṛttilakṣaṇajñānapratiṣṭhārthaṃ ca śaṅkaraḥ
devadāruvanasthānāṃ pravṛttijñānacetasām // LiP_1,29.8

vikṛtaṃ rūpamāsthāya digvāsā viṣamekṣaṇaḥ
mugdho dvihastaḥ kṛṣṇāṅgo divyaṃ dāruvanaṃ yayau // LiP_1,29.9

mandasmitaṃ ca bhagavān strīṇāṃ manasijodbhavam
bhrūvilāsaṃ ca gānaṃ ca cakārātīva suṃdaraḥ // LiP_1,29.10

saṃprokṣya nārīvṛndaṃ vai muhurmuhuranaṅgahā
anaṅgavṛddhim akarod atīva madhurākṛtiḥ // LiP_1,29.11

vane taṃ puruṣaṃ dṛṣṭvā vikṛtaṃ nīlalohitam
striyaḥ pativratāścāpi tamevānvayurādarāt // LiP_1,29.12

vanoṭajadvāragatāś ca nāryo visrastavastrābharaṇā viceṣṭāḥ
labdhvā smitaṃ tasya mukhāravindād drumālayasthās tam athānvayustāḥ // LiP_1,29.13

dṛṣṭvā kāścidbhavaṃ nāryo madaghūrṇitalocanāḥ
vilāsabāhyāstāścāpi bhrūvilāsaṃ pracakrire // LiP_1,29.14

atha dṛṣṭvāparā nāryaḥ kiṃcit prahasitānanāḥ
kiṃcid visrastavasanāḥ srastakāñcīguṇā jaguḥ // LiP_1,29.15

kāścittadā taṃ vipine tu dṛṣṭvā viprāṅganāḥ srastanavāṃśukaṃ vā
svānsvānvicitrān valayānpravidhya madānvitā bandhujanāṃś ca jagmuḥ // LiP_1,29.16

kācittadā taṃ na viveda dṛṣṭvā vivāsanā srastamahāṃśukā ca
śākhāvicitrān viṭapānprasiddhān madānvitā bandhujanāṃstathānyāḥ // LiP_1,29.17

kāścijjagustaṃ nanṛtur nipetuś ca dharātale
niṣedurgajavaccānyā provāca dvijapuṅgavāḥ // LiP_1,29.18

anyonyaṃ sasmitaṃ prekṣya cāliliṅguḥ samantataḥ
nirudhya mārgaṃ rudrasya naipuṇāni pracakrire // LiP_1,29.19

ko bhavāniti cāhustaṃ āsyatāmiti cāparāḥ
kutretyatha prasīdeti jajalpuḥ prītamānasāḥ // LiP_1,29.20

viparītā nipeturvai visrastāṃśukamūrdhajāḥ
pativratāḥ patīnāṃ tu saṃnidhau bhavamāyayā // LiP_1,29.21

dṛṣṭvā śrutvā bhavastāsāṃ ceṣṭāvākyāni cāvyayaḥ
śubhaṃ vāpyaśubhaṃ vāpi noktavānparameśvaraḥ // LiP_1,29.22

dṛṣṭvā nārīkulaṃ viprās tathābhūtaṃ ca śaṅkaram
atīva paruṣaṃ vākyaṃ jajalpuste munīśvarāḥ // LiP_1,29.23

tapāṃsi teṣāṃ sarveṣāṃ pratyāhanyanta śaṅkare
yathādityaprakāśena tārakā nabhasi sthitāḥ // LiP_1,29.24

śrūyate ṛṣiśāpena brahmaṇastu mahātmanaḥ
samṛddhaśreyasāṃ yonir yajñā vai nāśamāptavān // LiP_1,29.25

bhṛgor api ca śāpena viṣṇuḥ paramavīryavān
prādurbhāvāndaśa prāpto duḥkhitaś ca sadā kṛtaḥ // LiP_1,29.26

indrasyāpi ca dharmajña chinnaṃ savṛṣaṇaṃ purā
ṛṣiṇā gautamenorvyāṃ kruddhena vinipātitam // LiP_1,29.27

garbhavāso vasūnāṃ ca śāpena vihitas tathā
ṛṣīṇāṃ caiva śāpena nahuṣaḥ sarpatāṃ gataḥ // LiP_1,29.28

kṣīrodaś ca samudro 'sau nivāsaḥ sarvadā hareḥ
dvitīyaścāmṛtādhāro hy apeyo brāhmaṇaiḥ kṛtaḥ // LiP_1,29.29

avimukteśvaraṃ prāpya vārāṇasyāṃ janārdanaḥ
kṣīreṇa cābhiṣicyeśaṃ devadevaṃ triyaṃbakam // LiP_1,29.30

śraddhayā parayā yukto dehāśleṣāmṛtena vai
niṣiktena svayaṃ devaḥ kṣīreṇa madhusūdanaḥ // LiP_1,29.31

secayitvātha bhagavān brahmaṇā munibhiḥ samam
kṣīrodaṃ pūrvavaccakre nivāsaṃ cātmanaḥ prabhuḥ // LiP_1,29.32

dharmaścaiva tathā śapto māṇḍavyena mahātmanā
vṛṣṇayaścaiva kṛṣṇena durvāsādyairmahātmabhiḥ // LiP_1,29.33

rāghavaḥ sānujaś cāpi durvāsena mahātmanā
śrīvatsaś ca muneḥ pāda patanāttasya dhīmataḥ // LiP_1,29.34

ete cānye ca bahavo viprāṇāṃ vaśamāgatāḥ
varjayitvā virūpākṣaṃ devadevamumāpatim // LiP_1,29.35

evaṃ hi mohitāstena nāvabudhyanta śaṅkaram
atyugravacanaṃ procuś cogro 'pyantaradhīyata // LiP_1,29.36

te 'pi dāruvanāttasmāt prātaḥ saṃvignamānasāḥ
pitāmahaṃ mahātmānam āsīnaṃ paramāsane // LiP_1,29.37

gatvā vijñāpayāmāsuḥ pravṛttamakhilaṃ vibhoḥ
śubhe dāruvane tasmin munayaḥ kṣīṇacetasaḥ // LiP_1,29.38

so 'pi saṃcintya manasā kṣaṇādeva pitāmahaḥ
teṣāṃ pravṛttamakhilaṃ puṇye dāruvane purā // LiP_1,29.39

utthāya prāñjalirbhūtvā praṇipatya bhavāya ca
uvāca satvaraṃ brahmā munīndāruvanālayān // LiP_1,29.40

dhig yuṣmān prāptanidhanān mahānidhim anuttamam
vṛthākṛtaṃ yato viprā yuṣmābhir bhāgyavarjitaiḥ // LiP_1,29.41

yastu dāruvane tasmiṃl liṅgī dṛṣṭo 'pyaliṅgibhiḥ
yuṣmābhir vikṛtākāraḥ sa eva parameśvaraḥ // LiP_1,29.42

gṛhasthaiś ca na nindyāstu sadā hyatithayo dvijāḥ
virūpāś ca surūpāś ca malināścāpyapaṇḍitāḥ // LiP_1,29.43

(.*?)

sudarśanena muninā kālamṛtyurapi svayam
purā bhūmau dvijāgryeṇa jito hyatithipūjayā // LiP_1,29.44

anyathā nāsti saṃtartuṃ gṛhasthaiś ca dvijottamaiḥ
tyaktvā cātithipūjāṃ tām ātmano bhuvi śodhanam // LiP_1,29.45

gṛhastho 'pi purā jetuṃ sudarśana iti śrutaḥ
pratijñāmakarojjāyāṃ bhāryāmāha pativratām // LiP_1,29.46

suvrate subhru subhage śṛṇu sarvaṃ prayatnataḥ
tvayā vai nāvamantavyā gṛhe hyatithayaḥ sadā // LiP_1,29.47

sarva eva svayaṃ sākṣād atithiryatpinākadhṛk
tasmādatithaye dattvā ātmānamapi pūjaya // LiP_1,29.48

evamuktvātha saṃtaptā vivaśā sā pativratā
patimāha rudantī ca kimuktaṃ bhavatā prabho // LiP_1,29.49

tasyāstadvacanaṃ śrutvā punaḥ prāha sudarśanaḥ
deyaṃ sarvaṃ śivāyārye śiva evātithiḥ svayam // LiP_1,29.50

tasmātsarve pūjanīyāḥ sarve 'pyatithayaḥ sadā
evamuktā tadā bhartrā bhāryā tasya pativratā // LiP_1,29.51

śeṣāmivājñāmādāya mūrdhnā sā prācarattadā
parīkṣituṃ tathā śraddhāṃ tayoḥ sākṣād dvijottamāḥ // LiP_1,29.52

dharmo dvijottamo bhūtvā jagāmātha munergṛham
taṃ dṛṣṭvā cārcayāmāsa sārghyādyairanaghā dvijam // LiP_1,29.53

sampūjitastayā tāṃ tu prāha dharmo dvijaḥ svayam
bhadre kutaḥ patirdhīmāṃs tava bhartā sudarśanaḥ // LiP_1,29.54

annādyairalamadyārye svaṃ dātumiha cārhasi
sā ca lajjāvṛtā nārī smarantī kathitaṃ purā // LiP_1,29.55

bhartrā nyamīlayannetre cacāla ca pativratā
kiṃcetyāha punastaṃ vai dharme cakre ca sā matim // LiP_1,29.56

nivedituṃ kilātmānaṃ tasmai patyurihājñayā
etasminnantare bhartā tasyā nāryāḥ sudarśanaḥ // LiP_1,29.57

gṛhadvāraṃ gato dhīmāṃs tāmuvāca mahāmuniḥ
ehyehi kva gatā bhadre tamuvācātithiḥ svayam // LiP_1,29.58

bhāryayā tvanayā sārdhaṃ maithunastho 'hamadya vai
sudarśana mahābhāga kiṃ kartavyamihocyatām // LiP_1,29.59

suratāntastu viprendra saṃtuṣṭo 'haṃ dvijottama
sudarśanastataḥ prāha suprahṛṣṭo dvijottamaḥ // LiP_1,29.60

bhuṅkṣva caināṃ yathākāmaṃ gamiṣye 'haṃ dvijottama
hṛṣṭo 'tha darśayāmāsa svātmānaṃ dharmarāṭ svayam // LiP_1,29.61

pradadau cepsitaṃ sarvaṃ tamāha ca mahādyutiḥ
eṣā na bhuktā viprendra manasāpi suśobhanā // LiP_1,29.62

mayā caiṣā na saṃdehaḥ śraddhāṃ jñātumihāgataḥ
jito vai yastvayā mṛtyur dharmeṇaikena suvrata // LiP_1,29.63

aho 'sya tapaso vīryam ityuktvā prayayau ca saḥ
tasmāttathā pūjanīyāḥ sarve hyatithayaḥ sadā // LiP_1,29.64

bahunātra kimuktena bhāgyahīnā dvijottamāḥ
tameva śaraṇaṃ tūrṇaṃ gantumarhatha śaṅkaram // LiP_1,29.65

tasya tadvacanaṃ śrutvā brahmaṇo brāhmaṇarṣabhāḥ
brahmāṇamabhivandyārtāḥ procurākulitekṣaṇāḥ // LiP_1,29.66

brāhmaṇā ūcuḥ

nāpekṣitaṃ mahābhāga jīvitaṃ vikṛtāḥ striyaḥ
dṛṣṭo 'smābhir mahādevo nindito yastvaninditaḥ // LiP_1,29.67

śaptaś ca sarvagaḥ śūlī pinākī nīlalohitaḥ
ajñānācchāpajā śaktiḥ kuṇṭhitāsyanirīkṣaṇāt // LiP_1,29.68

vaktumarhasi deveśa saṃnyāsaṃ vai krameṇa tu
draṣṭuṃ vai devadeveśam ugraṃ bhīmaṃ kapardinam // LiP_1,29.69

pitāmaha uvāca

ādau vedānadhītyaiva śraddhayā ca guroḥ sadā
vicāryārthaṃ munerdharmān pratijñāya dvijottamāḥ // LiP_1,29.70

grahaṇāntaṃ hi vā vidvān atha dvādaśavārṣikam
snātvāhṛtya ca dārānvai putrānutpādya suvratān // LiP_1,29.71

vṛttibhiścānurūpābhis tān vibhajya sutānmuniḥ
agniṣṭomādibhiśceṣṭvā yajñairyajñeśvaraṃ vibhum // LiP_1,29.72

pūjayet paramātmānaṃ prāpyāraṇyaṃ vibhāvasau
munirdvādaśavarṣaṃ vā varṣamātram athāpi vā // LiP_1,29.73

pakṣadvādaśakaṃ vāpi dinadvādaśakaṃ tu vā
kṣīrabhuk saṃyutaḥ śāntaḥ sarvān sampūjayetsurān // LiP_1,29.74

iṣṭvaivaṃ juhuyādagnau yajñapātrāṇi mantrataḥ
apsu vai pārthivaṃ nyasya gurave taijasāni tu // LiP_1,29.75

svadhanaṃ sakalaṃ caiva brāhmaṇebhyo viśaṅkayā
praṇipatya guruṃ bhūmau viraktaḥ saṃnyasedyatiḥ // LiP_1,29.76

nikṛtya keśān saśikhān upavītaṃ visṛjya ca
pañcabhir juhuyād apsu bhūḥ svāheti vicakṣaṇaḥ // LiP_1,29.77

tataścordhvaṃ caredevaṃ yatiḥ śivavimuktaye
vratenānaśanenāpi toyavṛttyāpi vā punaḥ // LiP_1,29.78

parṇavṛttyā payovṛttyā phalavṛttyāpi vā yatiḥ
evaṃ jīvanmṛto no cet ṣaṇmāsādvatsarāttu vā // LiP_1,29.79

prasthānādikamāyāsaṃ svadehasya caredyatiḥ
śivasāyujyamāpnoti karmaṇāpyevamācaran // LiP_1,29.80

sadyo 'pi labhate muktiṃ bhaktiyukto dṛḍhavratāḥ // LiP_1,29.81

tyāgena vā kiṃ vidhināpy anena bhaktasya rudrasya śubhairvrataiśca
yajñaiś ca dānairvividhaiś ca homair labdhaiścaśāstrairvividhaiś ca vedaiḥ // LiP_1,29.82

śvetenaivaṃ jito mṛtyur bhavabhaktyā mahātmanā
vo 'stu bhaktirmahādeve śaṅkare paramātmani // LiP_1,29.83

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekonatriṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

evamuktāstadā tena brahmaṇā brāhmaṇarṣabhāḥ
śvetasya ca kathāṃ puṇyām apṛcchan paramarṣayaḥ // LiP_1,30.1

pitāmaha uvāca

śveto nāma muniḥ śrīmān gatāyurgirigahvare
sakto hyabhyarcya yadbhaktyā tuṣṭāva ca maheśvaram // LiP_1,30.2

rudrādhyāyena puṇyena namastetyādinā dvijāḥ
tataḥ kālo mahātejāḥ kālaprāptaṃ dvijottamam // LiP_1,30.3

netuṃ saṃcintya viprendrāḥ sānnidhyamakaronmuneḥ
śveto 'pi dṛṣṭvā taṃ kālaṃ kālaprāpto 'pi śaṅkaram // LiP_1,30.4

pūjayāmāsa puṇyātmā triyaṃbakamanusmaran
triyaṃbakaṃ yajedevaṃ sugandhiṃ puṣṭivardhanam // LiP_1,30.5

kiṃ kariṣyati me mṛtyur mṛtyormṛtyurahaṃ yataḥ
taṃ dṛṣṭvā sasmitaṃ prāha śvetaṃ lokabhayaṃkaraḥ // LiP_1,30.6

ehyehi śveta cānena vidhinā kiṃ phalaṃ tava
rudro vā bhagavān viṣṇur brahmā vā jagadīśvaraḥ // LiP_1,30.7

kaḥ samarthaḥ paritrātuṃ mayā grastaṃ dvijottama
anena mama kiṃ vipra raudreṇa vidhinā prabhoḥ // LiP_1,30.8

netuṃ yasyotthitaścāhaṃ yamalokaṃ kṣaṇena vai
yasmādgatāyustvaṃ tasmān mune netumihodyataḥ // LiP_1,30.9

tasya tadvacanaṃ śrutvā bhairavaṃ dharmamiśritam
hā rudra rudra rudreti lalāpa munipuṅgavaḥ // LiP_1,30.10

taṃ prāha ca mahādevaṃ kālaṃ samprekṣya vai dṛśā
netreṇa bāṣpamiśreṇa saṃbhrāntena samākulaḥ // LiP_1,30.11

śveta uvāca

tvayā kiṃ kāla no nāthaś cāsti ceddhi vṛṣadhvajaḥ
liṅge 'smin śaṅkaro rudraḥ sarvadevabhavodbhavaḥ // LiP_1,30.12

atīva bhavabhaktānāṃ madvidhānāṃ mahātmanām
vidhinā kiṃ mahābāho gaccha gaccha yathāgatam // LiP_1,30.13

tato niśamya kupitas tīkṣṇadaṃṣṭro bhayaṅkaraḥ
śrutvā śvetasya tadvākyaṃ pāśahasto bhayāvahaḥ // LiP_1,30.14

siṃhanādaṃ mahatkṛtvā cāsphāṭya ca muhurmuhuḥ
babandha ca muniṃ kālaḥ kālaprāptaṃ tamāha ca // LiP_1,30.15

mayā baddho 'si viprarṣe śvetaṃ netuṃ yamālayam
adya vai devadevena tava rudreṇa kiṃ kṛtam // LiP_1,30.16

kva śarvastava bhaktiś ca kva pūjā pūjayā phalam
kva cāhaṃ kva ca me bhītiḥ śveta baddho 'si vai mayā // LiP_1,30.17

liṅge 'smin saṃsthitaḥ śveta tava rudro maheśvaraḥ
niśceṣṭo 'sau mahādevaḥ kathaṃ pūjyo maheśvaraḥ // LiP_1,30.18

tataḥ sadāśivaḥ svayaṃ dvijaṃ nihantumāgatam
nihantumantakaṃ smayan smarāriyajñahā haraḥ // LiP_1,30.19

tvaran vinirgataḥ paraḥ śivaḥ svayaṃ trilocanaḥ
triyaṃbako 'mbayā samaṃ sanandinā gaṇeśvaraiḥ // LiP_1,30.20

sasarja jīvitaṃ kṣaṇād bhavaṃ nirīkṣya vai bhayāt
papāta cāśu vai balī munestu saṃnidhau dvijāḥ // LiP_1,30.21

nanāda cordhvamuccadhīr nirīkṣya cāntakāntakam
nirīkṣaṇena vai mṛtaṃ bhavasya viprapuṅgavāḥ // LiP_1,30.22

vineduruccamīśvarāḥ sureśvarā maheśvaram
praṇemuraṃbikāmumāṃ munīśvarāstu harṣitāḥ // LiP_1,30.23

sasarjur asya mūrdhni vai munerbhavasya khecarāḥ
suśobhanaṃ suśītalaṃ supuṣpavarṣamaṃbarāt // LiP_1,30.24

aho nirīkṣya cāntakaṃ mṛtaṃ tadā suvismitaḥ
śilāśanātmajo 'vyayaṃ śivaṃ praṇamya śaṅkaram // LiP_1,30.25

uvāca bāladhīrmṛtaḥ prasīda ceti vai muneḥ
maheśvaraṃ maheśvara-sya cānugo gaṇeśvaraḥ // LiP_1,30.26

tato viveśa bhagavān anugṛhya dvijottamam
kṣaṇādgūḍhaśarīraṃ hi dhvastaṃ dṛṣṭvāntakaṃ kṣaṇāt // LiP_1,30.27

tasmānmṛtyuñjayaṃ caiva bhaktyā sampūjaye dvijāḥ
muktidaṃ bhuktidaṃ caiva sarveṣāmapi śaṅkaram // LiP_1,30.28

bahunā kiṃ pralāpena saṃnyasyābhyarcya vai bhavam
bhaktyā cāparayā tasmin viśokā vai bhaviṣyatha // LiP_1,30.29

śailādiruvāca

evamuktāstadā tena brahmaṇā brahmavādinaḥ
prasīda bhaktirdeveśe bhavedrudre pinākini // LiP_1,30.30

kena vā tapasā deva yajñenāpyatha kena vā
vratairvā bhagavadbhaktā bhaviṣyanti dvijātayaḥ // LiP_1,30.31

pitāmaha uvāca

na dānena muniśreṣṭhās tapasā ca na vidyayā
yajñair homair vratair vedair yogaśāstrair nirodhanaiḥ // LiP_1,30.32

prasāde naiva sā bhaktiḥ śive paramakāraṇe
atha tasya vacaḥ śrutvā sarve te paramarṣayaḥ // LiP_1,30.33

sadāratanayāḥ śrāntāḥ praṇemuś ca pitāmaham
tasmātpāśupatī bhaktir dharmakāmārthasiddhidā // LiP_1,30.34

muner vijayadā caiva sarvamṛtyujayapradā
dadhīcastu purā bhaktyā hariṃ jitvāmarairvibhum // LiP_1,30.35

kṣayaṃ jaghāna pādena vajrāsthitvaṃ ca labdhavān
mayāpi nirjito mṛtyur mahādevasya kīrtanāt // LiP_1,30.36

śvetenāpi gatenāsyaṃ mṛtyormunivareṇa tu
mahādevaprasādena jito mṛtyuryathā mayā // LiP_1,30.37

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge triṃśo 'dhyāyaḥ

sanatkumāra uvāca

kathaṃ bhavaprasādena devadāruvanaukasaḥ
prapannāḥ śaraṇaṃ devaṃ vaktumarhasi me prabho // LiP_1,31.1

śailādiruvāca

tānuvāca mahābhāgān bhagavān ātmabhūḥ svayam
devadāruvanasthāṃstu tapasā pāvakaprabhān // LiP_1,31.2

pitāmaha uvāca

eṣa devo mahādevo vijñeyastu maheśvaraḥ
na tasmātparamaṃ kiṃcit padaṃ samadhigamyate // LiP_1,31.3

devānāṃ ca ṛṣīnāṃ ca pitṝṇāṃ caiva sa prabhuḥ
sahasrayugaparyante pralaye sarvadehinaḥ // LiP_1,31.4

saṃharatyeṣa bhagavān kālo bhūtvā maheśvaraḥ
eṣa caiva prajāḥ sarvāḥ sṛjatyekaḥ svatejasā // LiP_1,31.5

eṣa cakrī ca vajrī ca śrīvatsakṛtalakṣaṇaḥ
yogī kṛtayuge caiva tretāyāṃ kratur ucyate // LiP_1,31.6

dvāpare caiva kālāgnir dharmaketuḥ kalau smṛtaḥ
rudrasya mūrtayastvetā ye 'bhidhyāyanti paṇḍitāḥ // LiP_1,31.7

caturasraṃ bahiścāntar aṣṭāsraṃ piṇḍikāśraye
vṛttaṃ sudarśanaṃ yogyam evaṃ liṅgaṃ prapūjayet // LiP_1,31.8

tamo hyagnī rajo brahmā sattvaṃ viṣṇuḥ prakāśakam
mūrtirekā sthitā cāsya mūrtayaḥ parikīrtitāḥ // LiP_1,31.9

yatra tiṣṭhati tadbrahma yogena tu samanvitam
tasmāddhi devadeveśam īśānaṃ prabhumavyayam // LiP_1,31.10

ārādhayanti viprendrā jitakrodhā jitendriyāḥ
liṅgaṃ kṛtvā yathānyāyaṃ sarvalakṣaṇasaṃyutam // LiP_1,31.11

aṅguṣṭhamātraṃ suśubhaṃ suvṛttaṃ sarvasaṃmatam
samanābhaṃ tathāṣṭāsraṃ ṣoḍaśāsram athāpi vā // LiP_1,31.12

suvṛttaṃ maṇḍalaṃ divyaṃ sarvakāmaphalapradam
vedikā dviguṇā tasya samā vā sarvasaṃmatā // LiP_1,31.13

gomukhī ca tribhāgaikā vedyā lakṣaṇasaṃyutā
paṭṭikā ca samantādvai yavamātrā dvijottamāḥ // LiP_1,31.14

sauvarṇaṃ rājataṃ śailaṃ kṛtvā tāmramayaṃ tathā
vedikāyāś ca vistāraṃ triguṇaṃ vai samantataḥ // LiP_1,31.15

vartulaṃ caturasraṃ vā ṣaḍasraṃ vā trirasrakam
samantānnirvraṇaṃ śubhraṃ lakṣaṇaistat sulakṣitam // LiP_1,31.16

pratiṣṭhāpya yathānyāyaṃ pūjālakṣaṇasaṃyutam
kalaśaṃ sthāpayettasya vedimadhye tathā dvijāḥ // LiP_1,31.17

sahiraṇyaṃ sabījaṃ ca brahmabhiś cābhimantritam
secayecca tato liṅgaṃ pavitraiḥ pañcabhiḥ śubhaiḥ // LiP_1,31.18

pūjayecca yathālābhaṃ tataḥ siddhimavāpsyatha
samāhitāḥ pūjayadhvaṃ saputrāḥ saha bandhubhiḥ // LiP_1,31.19

sarve prāñjalayo bhūtvā śūlapāṇiṃ prapadyata
tato drakṣyatha deveśaṃ durdarśamakṛtātmabhiḥ // LiP_1,31.20

yaṃ dṛṣṭvā sarvamajñānam adharmaś ca praṇaśyati
tataḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā brahmāṇamamitaujasam // LiP_1,31.21

samprasthitā vanaukāste devadāruvanaṃ tataḥ
ārādhayitumārabdhā brahmaṇā kathitaṃ yathā // LiP_1,31.22

sthaṇḍileṣu vicitreṣu parvatānāṃ guhāsu ca
nadīnāṃ ca vivikteṣu pulineṣu śubheṣu ca // LiP_1,31.23

śaivālaśobhanāḥ kecit kecidantarjaleśayāḥ
keciddarbhāvakāśāstu pādāṅguṣṭhāgradhiṣṭhitāḥ // LiP_1,31.24

dantolūkhalinastvanye aśmakuṭṭās tathā pare
sthānavīrāsanāstvanye mṛgacaryāratāḥ pare // LiP_1,31.25

kālaṃ nayanti tapasā pūjayā ca mahādhiyaḥ
evaṃ saṃvatsare pūrṇe vasante samupasthite // LiP_1,31.26

tatasteṣāṃ prasādārthaṃ bhaktānām anukampayā
devaḥ kṛtayuge tasmin girau himavataḥ śubhe // LiP_1,31.27

devadāruvanaṃ prāptaḥ prasannaḥ parameśvaraḥ
bhasmapāṃsūpadigdhāṅgo nagno vikṛtalakṣaṇaḥ // LiP_1,31.28

ulmukavyagrahastaś ca raktapiṅgalalocanaḥ
kvacicca hasate raudraṃ kvacidgāyati vismitaḥ // LiP_1,31.29

kvacinnṛtyati śṛṅgāraṃ kvacidrauti muhurmuhuḥ
āśrame hyaṭate bhaikṣyaṃ yācate ca punaḥ punaḥ // LiP_1,31.30

māyāṃ kṛtvā tathārūpāṃ devastadvanam āgataḥ
tataste munayaḥ sarve tuṣṭuvuś ca samāhitāḥ // LiP_1,31.31

adbhir vividhamālyaiś ca dhūpairgandhaistathaiva ca
sapatnīkā mahābhāgāḥ saputrāḥ saparicchadāḥ // LiP_1,31.32

munayaste tathā vāgbhir īśvaraṃ cedam abruvan
ajñānāddevadeveśa yadasmābhir anuṣṭhitam // LiP_1,31.33

karmaṇā manasā vācā tatsarvaṃ kṣantumarhasi
caritāni vicitrāṇi guhyāni gahanāni ca // LiP_1,31.34

brahmādīnāṃ ca devānāṃ durvijñeyāni te hara
agatiṃ te na jānīmo gatiṃ naiva ca naiva ca // LiP_1,31.35

viśveśvara mahādeva yo 'si so 'si namo 'stu te
stuvanti tvāṃ mahātmāno devadevaṃ maheśvaram // LiP_1,31.36

namo bhavāya bhavyāya bhāvanāyodbhavāya ca
anantabalavīryāya bhūtānāṃ pataye namaḥ // LiP_1,31.37

saṃhartre ca piśaṅgāya avyayāya vyayāya ca
gaṅgāsaliladhārāya ādhārāya guṇātmane // LiP_1,31.38

tryaṃbakāya trinetrāya triśūlavaradhāriṇe
kandarpāya hutāśāya namo 'stu paramātmane // LiP_1,31.39

śaṅkarāya vṛṣāṅkāya gaṇānāṃ pataye namaḥ
daṇḍahastāya kālāya pāśahastāya vai namaḥ // LiP_1,31.40

vedamantrapradhānāya śatajihvāya vai namaḥ
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca sthāvaraṃ jaṅgamaṃ ca yat // LiP_1,31.41

tava dehātsamutpannaṃ deva sarvamidaṃ jagat
pāsi haṃsi ca bhadraṃ te prasīda bhagavaṃstataḥ // LiP_1,31.42

ajñānādyadi vijñānād yat kiṃcit kurute naraḥ
tatsarvaṃ bhagavāneva kurute yogamāyayā // LiP_1,31.43

evaṃ stutvā tu munayaḥ prahṛṣṭairantarātmabhiḥ
yācanta tapasā yuktāḥ paśyāmastvāṃ yathāpurā // LiP_1,31.44

tato devaḥ prasannātmā svamevāsthāya śaṅkaraḥ
rūpaṃ tryakṣaṃ ca saṃdraṣṭuṃ divyaṃ cakṣuradātprabhuḥ // LiP_1,31.45

labdhadṛṣṭyā tayā dṛṣṭvā devadevaṃ triyaṃbakam
punastuṣṭuvurīśānaṃ devadāruvanaukasaḥ // LiP_1,31.46

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekatriṃśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ

namo digvāsase nityaṃ kṛtāntāya triśūline
vikaṭāya karālāya karālavadanāya ca // LiP_1,32.1

arūpāya surūpāya viśvarūpāya te namaḥ
kaṭaṅkaṭāya rudrāya svāhākārāya vai namaḥ // LiP_1,32.2

sarvapraṇatadehāya svayaṃ ca praṇatātmane
nityaṃ nīlaśikhaṇḍāya śrīkaṇṭhāya namonamaḥ // LiP_1,32.3

nīlakaṇṭhāya devāya citābhasmāṅgadhāriṇe
tvaṃ brahmā sarvadevānāṃ rudrāṇāṃ nīlalohitaḥ // LiP_1,32.4

ātmā ca sarvabhūtānāṃ sāṃkhyaiḥ puruṣa ucyate
parvatānāṃ mahāmerur nakṣatrāṇāṃ ca candramāḥ // LiP_1,32.5

ṛṣīṇāṃ ca vasiṣṭhas tvaṃ devānāṃ vāsavas tathā
oṅkāraḥ sarvavedānāṃ śreṣṭhaṃ sāma ca sāmasu // LiP_1,32.6

āraṇyānāṃ paśūnāṃ ca siṃhastvaṃ parameśvaraḥ
grāmyāṇāmṛṣabhaścāsi bhagavāṃllokapūjitaḥ // LiP_1,32.7

sarvathā vartamāno 'pi yo yo bhāvo bhaviṣyati
tvāmeva tatra paśyāmo brahmaṇā kathitaṃ tathā // LiP_1,32.8

kāmaḥ krodhaś ca lobhaś ca viṣādo mada eva ca
etad icchāmahe boddhuṃ prasīda parameśvara // LiP_1,32.9

mahāsaṃharaṇe prāpte tvayā deva kṛtātmanā
karaṃ lalāṭe saṃvidhya vahnirutpāditastvayā // LiP_1,32.10

tenāgninā tadā lokā arcirbhiḥ sarvato vṛtāḥ
tasmādagnisamā hyete bahavo vikṛtāgnayaḥ // LiP_1,32.11

kāmaḥ krodhaś ca lobhaś ca moho dambha upadravaḥ
yāni cānyāni bhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca // LiP_1,32.12

dahyante prāṇinaste tu tvatsamutthena vahninā
asmākaṃ dahyamānānāṃ trātā bhava sureśvara // LiP_1,32.13

tvaṃ ca lokahitārthāya bhūtāni pariṣiñcasi
maheśvara mahābhāga prabho śubhanirīkṣaka // LiP_1,32.14

ājñāpaya vayaṃ nātha kartāro vacanaṃ tava
bhūtakoṭisahasreṣu rūpakoṭiśateṣu ca // LiP_1,32.15

antaṃ gantuṃ na śaktāḥ sma devadeva namo 'stu te // LiP_1,32.16

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge dvātriṃśo 'dhyāyaḥ

nandyuvāca

tatastutoṣa bhagavān anugṛhya maheśvaraḥ
stutiṃ śrutvā stutasteṣām idaṃ vacanamabravīt // LiP_1,33.1

yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi yuṣmābhiḥ kīrtitaṃ stavam
śrāvayedvā dvijānvipro gāṇapatyamavāpnuyāt // LiP_1,33.2

vakṣyāmi vo hitaṃ puṇyaṃ bhaktānāṃ munipuṅgavāḥ
advantages of the Pāśupata behaviour strīliṅgamakhilaṃ devī prakṛtirmama dehajā // LiP_1,33.3

puṃlliṅgaṃ puruṣo viprā mama dehasamudbhavaḥ
ubhābhyāmeva vai sṛṣṭir mama viprā na saṃśayaḥ // LiP_1,33.4

na nindedyatinaṃ tasmād digvāsasamanuttamam
bālonmattaviceṣṭaṃ tu matparaṃ brahmavādinam // LiP_1,33.5

ye hi māṃ bhasmaniratā bhasmanā dagdhakilbiṣāḥ
yathoktakāriṇo dāntā viprā dhyānaparāyaṇāḥ // LiP_1,33.6

mahādevaparā nityaṃ caranto hyūrdhvaretasaḥ
arcayanti mahādevaṃ vāṅmanaḥkāyasaṃyatāḥ // LiP_1,33.7

rudralokamanuprāpya na nivartanti te punaḥ
tasmādetadvrataṃ divyam avyaktaṃ vyaktaliṅginaḥ // LiP_1,33.8

bhasmavratāś ca muṇḍāś ca vratino viśvarūpiṇaḥ
na tānparivadedvidvān na caitānnābhilaṅghayet // LiP_1,33.9

na hasennāpriyaṃ brūyād amutreha hitārthavān
yastānnindati mūḍhātmā mahādevaṃ sa nindati // LiP_1,33.10

yas tvetān pūjayen nityaṃ sa pūjayati śaṅkaram
evameṣa mahādevo lokānāṃ hitakāmyayā // LiP_1,33.11

yuge yuge mahāyogī krīḍate bhasmaguṇṭhitaḥ
evaṃ carata bhadraṃ vas tataḥ siddhimavāpsyatha // LiP_1,33.12

atulamiha mahābhayapraṇāśahetuṃ śivakathitaṃ paramaṃ padaṃ viditvā
vyapagatabhavalobhamohacittāḥ praṇipatitāḥ sahasā śirobhir ugram // LiP_1,33.13

tataḥ pramuditā viprāḥ śrutvaivaṃ kathitaṃ tadā
gandhodakaiḥ suśuddhaiś ca kuśapuṣpavimiśritaiḥ // LiP_1,33.14

snāpayanti mahākumbhair adbhir eva maheśvaram
gāyanti vividhairguhyair huṃkāraiścāpi susvaraiḥ // LiP_1,33.15

namo devādhidevāya mahādevāya vai namaḥ
ardhanārīśarīrāya sāṃkhyayogapravartine // LiP_1,33.16

meghavāhanakṛṣṇāya gajacarmanivāsine
kṛṣṇājinottarīyāya vyālayajñopavītine // LiP_1,33.17

suracitasuvicitrakuṇḍalāya suracitamālyavibhūṣaṇāya tubhyam
mṛgapativaracarmavāsase ca prathitayaśase namo 'stu śaṅkarāya // LiP_1,33.18

tatas tān sa munīn prītaḥ pratyuvāca maheśvaraḥ
prīto 'smi tapasā yuṣmān varaṃ vṛṇuta suvratāḥ // LiP_1,33.19

tataste munayaḥ sarve praṇipatya maheśvaram
bhṛgvaṅgirā vasiṣṭhaś ca viśvāmitrastathaiva ca // LiP_1,33.20

gautamo 'triḥ sukeśaś ca pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ
marīciḥ kaśyapaḥ kaṇvaḥ saṃvartaś ca mahātapāḥ // LiP_1,33.21

te praṇamya mahādevam idaṃ vacanamabruvan
bhasmasnānaṃ ca nagnatvaṃ vāmatvaṃ pratilomatā // LiP_1,33.22

sevyāsevyatvamevaṃ ca hy etadicchāma veditum
tatasteṣāṃ vacaḥ śrutvā bhagavānparameśvaraḥ // LiP_1,33.23

sasmitaṃ prāha samprekṣya sarvānmunivarāṃstadā // LiP_1,33.24

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ṛṣivākyaṃ nāma trayastriṃśo 'dhyāyaḥ

śrībhagavānuvāca

etadvaḥ sampravakṣyāmi kathā sarvasvamadya vai
agnirhyahaṃ somakartā somaścāgnimupāśritaḥ // LiP_1,34.1

kṛtametadvahatyagnir bhūyo lokasamāśrayāt
asakṛttvagninā dagdhaṃ jagat sthāvarajaṅgamam // LiP_1,34.2

bhasmasādvihitaṃ sarvaṃ pavitramidamuttamam
bhasmanā vīryamāsthāya bhūtāni pariṣiñcati // LiP_1,34.3

agnikāryaṃ ca yaḥ kṛtvā kariṣyati triyāyuṣam
bhasmanā mama vīryeṇa mucyate sarvakilbiṣaiḥ // LiP_1,34.4

bhāsata ityeva yadbhasma śubhaṃ bhāvayate ca yat
bhakṣaṇāt sarvapāpānāṃ bhasmeti parikīrtitam // LiP_1,34.5

ūṣmapāḥ pitaro jñeyā devā vai somasaṃbhavāḥ
agnīṣomātmakaṃ sarvaṃ jagatsthāvarajaṅgamam // LiP_1,34.6

ahamagnirmahātejāḥ somaścaiṣā mahāṃbikā
ahamagniś ca somaś ca prakṛtyā puruṣaḥ svayam // LiP_1,34.7

tasmādbhasma mahābhāgā madvīryamiti cocyate
svavīryaṃ vapuṣā caiva dhārayāmīti vai sthitiḥ // LiP_1,34.8

tadāprabhṛti lokeṣu rakṣārthamaśubheṣu ca
bhasmanā kriyate rakṣā sūtikānāṃ gṛheṣu ca // LiP_1,34.9

bhasmasnānaviśuddhātmā jitakrodho jitendriyaḥ
matsamīpaṃ samāgamya na bhūyo vinivartate // LiP_1,34.10

vrataṃ pāśupataṃ yogaṃ kāpilaṃ caiva nirmitam
pūrvaṃ pāśupataṃ hyetan nirmitaṃ tadanuttamam // LiP_1,34.11

śeṣāścāśramiṇaḥ sarve paścātsṛṣṭāḥ svayaṃbhuvā
sṛṣṭireṣā mayā sṛṣṭā lajjāmohabhayātmikā // LiP_1,34.12

nagnā eva hi jāyante devatā munayas tathā
ye cānye mānavā loke sarve jāyantyavāsasaḥ // LiP_1,34.13

indriyairajitairnagno dukūlenāpi saṃvṛtaḥ
taireva saṃvṛtairgupto na vastraṃ kāraṇaṃ smṛtam // LiP_1,34.14

kṣamā dhṛtirahiṃsā ca vairāgyaṃ caiva sarvaśaḥ
tulyau mānāvamānau ca tadāvaraṇamuttamam // LiP_1,34.15

bhasmasnānena digdhāṅgo dhyāyate manasā bhavam
yadyakāryasahasrāṇi kṛtvā yaḥ snāti bhasmanā // LiP_1,34.16

tatsarvaṃ dahate bhasma yathāgnistejasā vanam
tasmād yatnaparo bhūtvā trikālamapi yaḥ sadā // LiP_1,34.17

bhasmanā kurute snānaṃ gāṇapatyaṃ sa gacchati
samāhṛtya kratūn sarvān gṛhītvā vratamuttamam // LiP_1,34.18

dhyāyanti ye mahādevaṃ līlāsadbhāvabhāvitāḥ
uttareṇāryapanthānaṃ te 'mṛtatvamavāpnuyuḥ // LiP_1,34.19

dakṣiṇena ca panthānaṃ ye śmaśānāni bhejire
aṇimā garimā caiva laghimā prāptireva ca // LiP_1,34.20

icchā kāmāvasāyitvaṃ tathā prākāmyameva ca
īkṣaṇena ca panthānaṃ ye śmaśānāni bhejire
aṇimā garimā caiva laghimā prāptireva ca // LiP_1,34.21

indrādayas tathā devāḥ kāmikavratamāsthitāḥ
aiśvaryaṃ paramaṃ prāpya sarve prathitatejasaḥ // LiP_1,34.22

vyapagatamadamohamuktarāgas tamorajodoṣavivarjitasvabhāvaḥ
paribhavamidamuttamaṃ viditvā paśupatiyogaparo bhavetsadaiva // LiP_1,34.23

imaṃ pāśupataṃ dhyāyan sarvapāpapraṇāśanam
yaḥ paṭhecca śucirbhūtvā śraddadhāno jitendriyaḥ // LiP_1,34.24

sarvapāpaviśuddhātmā rudralokaṃ sa gacchati
te sarve munayaḥ śrutvā vasiṣṭhādyā dvijottamāḥ // LiP_1,34.25

bhasmapāṇḍuradigdhāṅgā babhūvurvigataspṛhāḥ
rudralokāya kalpānte saṃsthitāḥ śivatejasā // LiP_1,34.26

tasmānna nindyāḥ pūjyāśca vikṛtā malinā api
rūpānvitāś ca viprendrāḥ sadā yogīndraśaṅkayā // LiP_1,34.27

bahunā kiṃ pralāpena bhavabhaktā dvijottamāḥ
saṃpūjyāḥ sarvayatnena śivavannātra saṃśayaḥ // LiP_1,34.28

malināścaiva viprendrā bhavabhaktā dṛḍhavratāḥ
dadhīcastu yathā devadevaṃ jitvā vyavasthitaḥ // LiP_1,34.29

nārāyaṇaṃ tathā loke rudrabhaktyā na saṃśayaḥ
tasmātsarvaprayatnena bhasmadigdhatanūruhāḥ // LiP_1,34.30

jaṭino muṇḍinaścaiva nagnā nānāprakāriṇaḥ
saṃpūjyāḥ śivavannityaṃ manasā karmaṇā girā // LiP_1,34.31

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge yogipraśaṃsā nāma catustriṃśo 'dhyāyaḥ

sanatkumāra uvāca

kathaṃ jaghāna rājānaṃ kṣupaṃ pādena suvrata
dadhīcaḥ samare jitvā devadevaṃ janārdanam // LiP_1,35.1

vajrāsthitvaṃ kathaṃ lebhe mahādevānmahātapāḥ
vaktumarhasi śailāde jito mṛtyustvayā yathā // LiP_1,35.2

śailādiruvāca

brahmaputro mahātejā rājā kṣupa iti smṛtaḥ
abhūnmitro dadhīcasya munīndrasya janeśvaraḥ // LiP_1,35.3

cirāttayoḥ prasaṃgādvai vādaḥ kṣupadadhīcayoḥ
abhavat kṣatriyaśreṣṭho vipra eveti viśrutaḥ // LiP_1,35.4

aṣṭānāṃ lokapālānāṃ vapurdhārayate nṛpaḥ
tasmādindro hyayaṃ vahnir yamaś ca nirṛtis tathā // LiP_1,35.5

varuṇaścaiva vāyuś ca somo dhanada eva ca
īśvaro 'haṃ na saṃdeho nāvamantavya eva ca // LiP_1,35.6

mahatī devatā yā sā mahataścāpi suvrata
tasmāttvayā mahābhāga cyāvaneya sadā hyaham // LiP_1,35.7

nāvamantavya eveha pūjanīyaś ca sarvathā
śrutvā tathā mataṃ tasya kṣupasya munisattamaḥ // LiP_1,35.8

dadhīcaś cyāvaniś cogro gauravādātmano dvijaḥ
atāḍayatkṣupaṃ mūrdhni dadhīco vāmamuṣṭinā
cicheda vajreṇa ca taṃ dadhīcaṃ balavān kṣupaḥ // LiP_1,35.9

brahmaloke purāsau hi brahmaṇaḥ kṣutasaṃbhavaḥ
labdhaṃ vajraṃ ca kāryārthaṃ vajriṇā coditaḥ prabhuḥ // LiP_1,35.10

svecchayaiva naro bhūtvā narapālo babhūva saḥ
tasmādrājā sa viprendram ajayadvai mahābalaḥ // LiP_1,35.11

yathā vajradharaḥ śrīmān balavāṃstamasānvitaḥ
papāta bhūmau nihato vajreṇa dvijapuṅgavaḥ // LiP_1,35.12

sasmāra ca tadā tatra duḥkhādvai bhārgavaṃ munim
śukro 'pi saṃdhayāmāsa tāḍitaṃ kuliśena tam // LiP_1,35.13

yogādetya dadhīcasya dehaṃ dehabhṛtāṃvaraḥ
saṃdhāya pūrvavaddehaṃ dadhīcasyāha bhārgavaḥ // LiP_1,35.14

bho dadhīca mahābhāga devadevamumāpatim
sampūjya pūjyaṃ brahmādyair devadevaṃ nirañjanam // LiP_1,35.15

avadhyo bhava viprarṣe prasādāttryambakasya tu
mṛtasaṃjīvanaṃ tasmāl labdhametanmayā dvija // LiP_1,35.16

nāsti mṛtyubhayaṃ śaṃbhor bhaktānāmiha sarvataḥ
mṛtasaṃjīvanaṃ cāpi śaivamadya vadāmi te // LiP_1,35.17

triyaṃbakaṃ yajāmahe trailokyapitaraṃ prabhum
trimaṇḍalasya pitaraṃ triguṇasya maheśvaram // LiP_1,35.18

tritattvasya trivahneś ca tridhābhūtasya sarvataḥ
trivedasya mahādevaṃ sugandhiṃ puṣṭivardhanam // LiP_1,35.19

sarvabhūteṣu sarvatra triguṇe prakṛtau tathā
indriyeṣu tathānyeṣu deveṣu ca gaṇeṣu ca // LiP_1,35.20

puṣpeṣu gandhavatsūkṣmaḥ sugandhiḥ parameśvaraḥ
puṣṭiś ca prakṛtiryasmāt puruṣasya dvijottama // LiP_1,35.21

mahadādiviśeṣāntavikalpasyāpi suvrata
viṣṇoḥ pitāmahasyāpi munīnāṃ ca mahāmune // LiP_1,35.22

indrasyāpi ca devānāṃ tasmādvai puṣṭivardhanaḥ
taṃ devamamṛtaṃ rudraṃ karmaṇā tapasā tathā // LiP_1,35.23

svādhyāyena ca yogena dhyānena ca yajāmahe
satyenānena mukṣīyān mṛtyupāśād bhavaḥ svayam // LiP_1,35.24

bandhamokṣakaro yasmād urvārukamiva prabhuḥ
mṛtasaṃjīvano mantro mayā labdhastu śaṅkarāt // LiP_1,35.25

japtvā hutvābhimantryaivaṃ jalaṃ pītvā divāniśam
liṅgasya saṃnidhau dhyātvā nāsti mṛtyubhayaṃ dvija // LiP_1,35.26

tasya tadvacanaṃ śrutvā tapasārādhya śaṅkaram
vajrāsthitvam avadhyatvam adīnatvaṃ ca labdhavān // LiP_1,35.27

evamārādhya deveśaṃ dadhīco munisattamaḥ
prāpyāvadhyatvamanyaiś ca vajrāsthitvaṃ prayatnataḥ // LiP_1,35.28

atāḍayacca rājendraṃ pādamūlena mūrdhani
kṣupo dadhīcaṃ vajreṇa jaghānorasi ca prabhuḥ // LiP_1,35.29

nābhūnnāśāya tadvajraṃ dadhīcasya mahātmanaḥ
prabhāvātparameśasya vajrabaddhaśarīriṇaḥ // LiP_1,35.30

dṛṣṭvāpyavadhyatvamadīnatāṃ ca kṣupo dadhīcasya tadā prabhāvam
ārādhayāmāsa hariṃ mukundam indrānujaṃ prekṣya tadāṃbujākṣam // LiP_1,35.31

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge kṣupābidhanṛpaparābhavavarṇanaṃ nāma pañcatriṃśo 'dhyāyaḥ

nandyuvāca

pūjayā tasya saṃtuṣṭo bhagavānpuruṣottamaḥ
śrībhūmisahitaḥ śrīmāñ śaṅkhacakragadādharaḥ // LiP_1,36.1

kirīṭī padmahastaś ca sarvābharaṇabhūṣitaḥ
pītāṃbaraś ca bhagavān devairdaityaiś ca saṃvṛtaḥ // LiP_1,36.2

pradadau darśanaṃ tasmai divyaṃ vai garuḍadhvajaḥ
divyena darśanenaiva dṛṣṭvā devaṃ janārdanam // LiP_1,36.3

tuṣṭāva vāgbhir iṣṭābhiḥ praṇamya garuḍadhvajam
tvamādistvamanādiś ca prakṛtistvaṃ janārdanaḥ // LiP_1,36.4

puruṣastvaṃ jagannātho viṣṇurviśveśvaro bhavān
yo 'yaṃ brahmāsi puruṣo viśvamūrtiḥ pitāmahaḥ // LiP_1,36.5

tattvamādyaṃ bhavāneva paraṃ jyotirjanārdana
paramātmā paraṃ dhāma śrīpate bhūpate prabho // LiP_1,36.6

tvatkrodhasaṃbhavo rudras tamasā ca samāvṛtaḥ
tvatprasādājjagaddhātā rajasā ca pitāmahaḥ // LiP_1,36.7

tvatprasādātsvayaṃ viṣṇuḥ sattvena puruṣottamaḥ
kālamūrte hare viṣṇo nārāyaṇa jaganmaya // LiP_1,36.8

mahāṃs tathā ca bhūtādis tanmātrāṇīndriyāṇi ca
tvayaivādhiṣṭhitānyeva viśvamūrte maheśvara // LiP_1,36.9

mahādeva jagannātha pitāmaha jagadguro
prasīda devadeveśa prasīda parameśvara // LiP_1,36.10

prasīda tvaṃ jagannātha śaraṇyaṃ śaraṇaṃ gataḥ
vaikuṇṭha śaure sarvajña vāsudeva mahābhuja // LiP_1,36.11

saṃkarṣaṇa mahābhāga pradyumna puruṣottama
aniruddha mahāviṣṇo sadā viṣṇo namo 'stu te // LiP_1,36.12

viṣṇo tavāsanaṃ divyam avyaktaṃ madhyato vibhuḥ
sahasraphaṇasaṃyuktas tamomūrtirdharādharaḥ // LiP_1,36.13

adhaś ca dharmo deveśa jñānaṃ vairāgyameva ca
aiśvaryamāsanasyāsya pādarūpeṇa suvrata // LiP_1,36.14

saptapātālapādastvaṃ dharājaghanameva ca
vāsāṃsi sāgarāḥ sapta diśaścaiva mahābhujāḥ // LiP_1,36.15

dyaurmūrdhā te vibho nābhiḥ khaṃ vāyurnāsikāṃ gataḥ
netre somaś ca sūryaś ca keśā vai puṣkarādayaḥ // LiP_1,36.16

nakṣatratārakā dyauś ca graiveyakavibhūṣaṇam
kathaṃ stoṣyāmi deveśaṃ pūjyaś ca puruṣottamaḥ // LiP_1,36.17

śraddhayā ca kṛtaṃ divyaṃ yac chrutaṃ yacca kīrtitam
yadiṣṭaṃ tatkṣamasveśa nārāyaṇa namo 'stu te // LiP_1,36.18

śailādiruvāca

idaṃ tu vaiṣṇavaṃ stotraṃ sarvapāpapraṇāśanam
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi kṣupeṇa parikīrtitam // LiP_1,36.19

śrāvayedvā dvijān bhaktyā viṣṇulokaṃ sa gacchati // LiP_1,36.20

sampūjya caivaṃ tridaśeśvarādyaiḥ stutvā stutaṃ devamajeyamīśam
vijñāpayāmāsa nirīkṣya bhaktyā janārdanāya praṇipatya mūrdhnā // LiP_1,36.21

rājovāca

bhagavanbrāhmaṇaḥ kaścid dadhīca iti viśrutaḥ
dharmavettā vinītātmā sakhā mama purābhavat // LiP_1,36.22

avadhyaḥ sarvadā sarvaiḥ śaṅkarārcanatatparaḥ
sāvajñaṃ vāmapādena sa māṃ mūrdhni sadasyatha // LiP_1,36.23

tāḍayāmāsa deveśa viṣṇo viśvajagatpate
uvāca ca madāviṣṭo na bibhemīti sarvataḥ // LiP_1,36.24

jetumicchāmi taṃ vipraṃ dadhīcaṃ jagadīśvara
yathā hitaṃ tathā kartuṃ tvamarhasi janārdana // LiP_1,36.25

śailādiruvāca

jñātvā so 'pi dadhīcasya hy avadhyatvaṃ mahātmanaḥ
sasmāra ca maheśasya prabhāvamatulaṃ hariḥ // LiP_1,36.26

evaṃ smṛtvā hariḥ prāha brahmaṇaḥ kṣutasaṃbhavam
viprāṇāṃ nāsti rājendra bhayametya maheśvaram // LiP_1,36.27

viśeṣādrudrabhaktānām abhayaṃ sarvadā nṛpa
nīcānāmapi sarvatra dadhīcasyāsya kiṃ punaḥ // LiP_1,36.28

tasmāttava mahābhāga vijayo nāsti bhūpate
duḥkhaṃ karomi viprasya śāpārthaṃ sasurasya me // LiP_1,36.29

bhavitā tasya śāpena dakṣayajñe suraiḥ samam
vināśo mama rājendra punarutthānameva ca // LiP_1,36.30

tasmātsametya viprendraṃ sarvayatnena bhūpate
karomi yatnaṃ rājendra dadhīcavijayāya te // LiP_1,36.31

śailādiruvāca

śrutvā vākyaṃ kṣupaḥ prāha tathāstviti janārdanam
bhagavānapi viprasya dadhīcasyāśramaṃ yayau // LiP_1,36.32

āsthāya rūpaṃ viprasya bhagavān bhaktavatsalaḥ
dadhīcamāha brahmarṣim abhivandya jagadguruḥ // LiP_1,36.33

śrībhagavānuvāca

bhobho dadhīca brahmarṣe bhavārcanaratāvyaya
varamekaṃ vṛṇe tvattas taṃ bhavāndātumarhati // LiP_1,36.34

yācito devadevena dadhīcaḥ prāha viṣṇunā
jñātaṃ tavepsitaṃ sarvaṃ na bibhemi tavāpyaham // LiP_1,36.35

bhavān viprasya rūpeṇa āgato 'si janārdana
bhūtaṃ bhaviṣyaṃ deveśa vartamānaṃ janārdana // LiP_1,36.36

jñātaṃ prasādādrudrasya dvijatvaṃ tyaja suvrata
ārādhito 'si deveśa kṣupeṇa madhusūdana // LiP_1,36.37

jāne tavaināṃ bhagavan bhaktavatsalatāṃ hare
sthāne tavaiṣā bhagavan bhaktavātsalyatā hare // LiP_1,36.38

asti cedbhagavan bhītir bhavārcanaratasya me
vaktumarhasi yatnena varadāṃbujalocana // LiP_1,36.39

vadāmi na mṛṣā tasmān na bibhemi janārdana
na bibhemi jagatyasmin devadaityadvijādapi // LiP_1,36.40

nandyuvāca

śrutvā vākyaṃ dadhīcasya tadāsthāya janārdanaḥ
svarūpaṃ sasmitaṃ prāha saṃtyajya dvijatāṃ kṣaṇāt // LiP_1,36.41

śrībhagavānuvāca

bhayaṃ dadhīca sarvatra nāstyeva tava suvrata
bhavārcanarato yasmād bhavān sarvajña eva ca // LiP_1,36.42

bibhemīti sakṛdvaktuṃ tvamarhasi namastava
niyogānmama viprendra kṣupaṃ prati sadasyatha // LiP_1,36.43

evaṃ śrutvāpi tadvākyaṃ sāntvaṃ viṣṇormahāmuniḥ
na bibhemīti taṃ prāha dadhīco devasattamam // LiP_1,36.44

prabhāvāddevadevasya śaṃbhoḥ sākṣātpinākinaḥ
śarvasya śaṅkarasyāsya sarvajñasya mahāmuniḥ // LiP_1,36.45

tatastasya muneḥ śrutvā vacanaṃ kupito hariḥ
cakramudyamya bhagavān didhakṣurmunisattamam // LiP_1,36.46

abhavatkuṇṭhitāgraṃ hi viṣṇoścakraṃ sudarśanam
prabhāvāddhi dadhīcasya kṣupasyaiva hi saṃnidhau // LiP_1,36.47

dṛṣṭvā tatkuṇṭhitāgraṃ hi cakraṃ cakriṇamāha saḥ
dadhīcaḥ sasmitaṃ sākṣāt sadasadvyaktikāraṇam // LiP_1,36.48

bhagavan bhavatā labdhaṃ purātīva sudāruṇam
sudarśanamiti khyātaṃ cakraṃ viṣṇo prayatnataḥ // LiP_1,36.49

bhavasyaitacchubhaṃ cakraṃ na jighāṃsati māmiha
brahmāstrādyaistathānyairhi prayatnaṃ kartumarhasi // LiP_1,36.50

śailādiruvāca

tasya tadvacanaṃ śrutvā dṛṣṭvā nirvīryamāyudham
sasarja ca punastasmai sarvāstrāṇi samantataḥ // LiP_1,36.51

cakrurdevāstatastasya viṣṇoḥ sāhāyyamavyayāḥ
dvijenaikena yoddhuṃ hi pravṛttasya mahābalāḥ // LiP_1,36.52

kuśamuṣṭiṃ tadādāya dadhīcaḥ saṃsmaranbhavam
sasarja sarvadevebhyo vajrāsthiḥ sarvato vaśī // LiP_1,36.53

divyaṃ triśūlam abhavat kālāgnisadṛśaprabham
dagdhuṃ devānmatiṃ cakre yugāntāgnirivāparaḥ // LiP_1,36.54

indranārāyaṇādyaiś ca devaistyaktāni yāni tu
āyudhāni samastāni praṇemus triśikhaṃ mune // LiP_1,36.55

devāś ca dudruvuḥ sarve dhvastavīryā dvijottama
sasarja bhagavān viṣṇuḥ svadehātpuruṣottamaḥ // LiP_1,36.56

ātmanaḥ sadṛśān divyāṃl lakṣalakṣāyutān gaṇān
tāni sarvāṇi sahasā dadāha munisattamaḥ // LiP_1,36.57

tato vismayanārthāya viśvamūrtirabhūddhariḥ
tasya dehe hareḥ sākṣād apaśyaddvijasattamaḥ // LiP_1,36.58

dadhīco bhagavānvipraḥ devatānāṃ gaṇān pṛthak
rudrāṇāṃ koṭayaścaiva gaṇānāṃ koṭayastadā // LiP_1,36.59

aṇḍānāṃ koṭayaścaiva viśvamūrtestanau tadā
dṛṣṭvaitadakhilaṃ tatra cyāvanir vismitaṃ tadā // LiP_1,36.60

viṣṇumāha jagannāthaṃ jaganmayamajaṃ vibhum
aṃbhasābhyukṣya taṃ viṣṇuṃ viśvarūpaṃ mahāmuniḥ // LiP_1,36.61

māyāṃ tyaja mahābāho pratibhāsā vicārataḥ
vijñānānāṃ sahasrāṇi durvijñeyāni mādhava // LiP_1,36.62

mayi paśya jagat sarvaṃ tvayā sārdham anindita
brahmāṇaṃ ca tathā rudraṃ divyāṃ dṛṣṭiṃ dadāmi te // LiP_1,36.63

ityuktvā darśayāmāsa svatanau nikhilaṃ muniḥ
taṃ prāha ca hariṃ devaṃ sarvadevabhavodbhavam // LiP_1,36.64

māyayā hyanayā kiṃ vā mantraśaktyātha vā prabho
vastuśaktyātha vā viṣṇo dhyānaśaktyātha vā punaḥ // LiP_1,36.65

tyaktvā māyāmimāṃ tasmād yoddhumarhasi yatnataḥ
evaṃ tasya vacaḥ śrutvā dṛṣṭvā māhātmyamadbhutam // LiP_1,36.66

devāś ca dudruvurbhūyo devaṃ nārāyaṇaṃ ca tam
vārayāmāsa niśceṣṭaṃ padmayonirjagadguruḥ // LiP_1,36.67

niśamya vacanaṃ tasya brahmaṇastena nirjitaḥ
jagāma bhagavān viṣṇuḥ praṇipatya mahāmunim // LiP_1,36.68

kṣupo duḥkhāturo bhūtvā sampūjya ca munīśvaram
dadhīcamabhivandyāśu prārthayāmāsa viklavaḥ // LiP_1,36.69

dadhīca kṣamyatāṃ deva mayājñānātkṛtaṃ sakhe
viṣṇunā hi surairvāpi rudrabhaktasya kiṃ tava // LiP_1,36.70

prasīda parameśāna durlabhā durjanairdvija
bhaktirbhaktimatāṃ śreṣṭha madvidhaiḥ kṣatriyādhamaiḥ // LiP_1,36.71

śrutvānugṛhya taṃ vipro dadhīcastapatāṃ varaḥ
rājānaṃ muniśārdūlaḥ śaśāpa ca surottamān // LiP_1,36.72

rudrakopāgninā devāḥ sadevendrā munīśvaraiḥ
dhvastā bhavantu devena viṣṇunā ca samanvitāḥ // LiP_1,36.73

prajāpater makhe puṇye dakṣasya sumahātmanaḥ
evaṃ śaptvā kṣupaṃ prekṣya punarāha dvijottamaḥ // LiP_1,36.74

devaiś ca pūjyā rājendra nṛpaiś ca vividhairgaṇaiḥ
brāhmaṇā eva rājendra balinaḥ prabhaviṣṇavaḥ // LiP_1,36.75

ityuktvā svoṭajaṃ vipraḥ praviveśa mahādyutiḥ
dadhīcamabhivandyaiva jagāma svaṃ nṛpaḥ kṣayam // LiP_1,36.76

tadeva tīrthamabhavat sthāneśvaramiti smṛtam
sthāneśvaram anuprāpya śivasāyujyam āpnuyāt // LiP_1,36.77

kathitastava saṃkṣepād vivādaḥ kṣubdadhīcayoḥ
prabhāvaś ca dadhīcasya bhavasya ca mahāmune // LiP_1,36.78

ya idaṃ kīrtayeddivyaṃ vivādaṃ kṣubdadhīcayoḥ
jitvāpamṛtyuṃ dehānte brahmalokaṃ prayāti saḥ // LiP_1,36.79

ya idaṃ kīrtya saṃgrāmaṃ praviśettasya sarvadā
nāsti mṛtyubhayaṃ caiva vijayī ca bhaviṣyati // LiP_1,36.80

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge kṣupadadhīcisaṃvādo nāma ṣaṭtriṃśo 'dhyāyaḥ

sanatkumāra uvāca

bhavānkathamanuprāpto mahādevamumāpatim
śrotumicchāmi tatsarvaṃ vaktumarhasi me prabho // LiP_1,37.1

śailādiruvāca

prajākāmaḥ śilādo 'bhūt pitā mama mahāmune
so 'pyandhaḥ suciraṃ kalaṃ tapastepe suduścaram // LiP_1,37.2

tapatastasya tapasā saṃtuṣṭo vajradhṛk prabhuḥ
śilādamāha tuṣṭo 'smi varayasva varāniti // LiP_1,37.3

tataḥ praṇamya deveśaṃ sahasrākṣaṃ sahāmaraiḥ
provāca muniśārdūla kṛtāñjalipuṭo harim // LiP_1,37.4

śilāda uvāca

bhagavandevatārighna sahasrākṣa varaprada
ayonijaṃ mṛtyuhīnaṃ putramicchāmi suvrata // LiP_1,37.5

śakra uvāca

putraṃ dāsyāmi viprarṣe yonijaṃ mṛtyusaṃyutam
anyathā te na dāsyāmi mṛtyuhīnā na santi vai // LiP_1,37.6

na dāsyati sutaṃ te 'tra mṛtyuhīnamayonijam
pitāmaho 'pi bhagavān kimutānye mahāmune // LiP_1,37.7

so 'pi devaḥ svayaṃ brahmā mṛtyuhīno na ceśvaraḥ
yonijaś ca mahātejāś cāṇḍajaḥ padmasaṃbhavaḥ // LiP_1,37.8

maheśvarāṅgajaścaiva bhavānyāstanayaḥ prabhuḥ
tasyāpyāyuḥ samākhyātaṃ parārdhadvayasaṃmitam // LiP_1,37.9

koṭikoṭisahasrāṇi aharbhūtāni yāni vai
samatītāni kalpānāṃ tāvaccheṣāparatraye // LiP_1,37.10

tasmādayonije putre mṛtyuhīne prayatnataḥ
parityajāśāṃ viprendra gṛhāṇātmasamaṃ sutam // LiP_1,37.11

śailādiruvāca

tasya tadvacanaṃ śrutvā pitā me lokaviśrutaḥ
śilāda iti puṇyātmā punaḥ prāha śacīpatim // LiP_1,37.12

śilāda uvāca

bhagavannaṇḍayonitvaṃ padmayonitvameva ca
maheśvarāṅgayonitvaṃ śrutaṃ vai brahmaṇo mayā // LiP_1,37.13

purā mahendradāyādād gadataścāsya pūrvajāt
nāradādvai mahābāho kathamatrāśu no vada // LiP_1,37.14

dākṣāyaṇī sā dakṣo 'pi devaḥ padmodbhavātmajaḥ
pautrīkanakagarbhasya kathaṃ tasyāḥ suto vibhuḥ // LiP_1,37.15

śakra uvāca

sthāne saṃśayituṃ vipra tava vakṣyāmi kāraṇam
kalpe tatpuruṣe vṛttaṃ brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ // LiP_1,37.16

sasarja sakalaṃ dhyātvā brahmāṇaṃ parameśvaraḥ
janārdano jagannāthaḥ kalpe vai meghavāhane // LiP_1,37.17

divyaṃ varṣasahasraṃ tu megho bhūtvāvahaddharam
nārāyaṇo mahādevaṃ bahumānena sādaram // LiP_1,37.18

dṛṣṭvā bhāvaṃ mahādevo hareḥ svātmani śaṅkaraḥ
pradadau tasya sakalaṃ sraṣṭuṃ vai brahmaṇā saha // LiP_1,37.19

tadā taṃ kalpamāhurvai meghavāhanasaṃjñayā
hiraṇyagarbhastaṃ dṛṣṭvā tasya dehodbhavastadā // LiP_1,37.20

janārdanasutaḥ prāha tapasā prāpya śaṅkaram
tava vāmāṅgajo viṣṇur dakṣiṇāṅgabhavo hyaham // LiP_1,37.21

mayā saha jagatsarvaṃ tathāpyasṛjadacyutaḥ
jaganmayo 'vahadyasmān megho bhūtvā divāniśam // LiP_1,37.22

bhavantamavahadviṣṇur devadevaṃ jagadgurum
nārāyaṇādapi vibho bhakto 'haṃ tava śaṅkara // LiP_1,37.23

prasīda dehi me sarvaṃ sarvātmatvaṃ tava prabho
tadātha labdhvā bhagavān bhavātsarvātmatāṃ kṣaṇāt // LiP_1,37.24

tvaramāṇo 'tha saṃgamya dadarśa puruṣottamam
ekārṇavālaye śubhre tv andhakāre sudāruṇe // LiP_1,37.25

hemaratnacite divye manasā ca vinirmite
duṣprāpye durjanaiḥ puṇyaiḥ sanakādyairagocare // LiP_1,37.26

jagadāvāsahṛdayaṃ dadarśa puruṣaṃ tvajaḥ
anantabhogaśayyāyāṃ śāyinaṃ paṅkajekṣaṇam // LiP_1,37.27

śaṅkhacakragadāpadmaṃ dhārayantaṃ caturbhujam
sarvābharaṇasaṃyuktaṃ śaśimaṇḍalasannibham // LiP_1,37.28

śrīvatsalakṣaṇaṃ devaṃ prasannāsyaṃ janārdanam
ramāmṛdukarāmbhojasparśaraktapadāmbujam // LiP_1,37.29

paramātmānamīśānaṃ tamasā kālarūpiṇam
rajasā sarvalokānāṃ sargalīlāpravartakam // LiP_1,37.30

sattvena sarvabhūtānāṃ sthāpakaṃ parameśvaram
sarvātmānaṃ mahātmānaṃ paramātmānamīśvaram // LiP_1,37.31

kṣīrārṇave 'mṛtamaye śāyinaṃ yoganidrayā
taṃ dṛṣṭvā prāha vai brahmā bhagavantaṃ janārdanam // LiP_1,37.32

grasāmi tvāṃ prasādena yathāpūrvaṃ bhavānaham
smayamānastu bhagavān pratibudhya pitāmaham // LiP_1,37.33

udaikṣata mahābāhuḥ smitamīṣaccakāra saḥ
viveśa cāṇḍajaṃ taṃ tu grastastena mahātmanā // LiP_1,37.34

tatastaṃ cāsṛjadbrahmā bhruvormadhyena cācyutam
sṛṣṭastena hariḥ prekṣya sthitastasyātha saṃnidhau // LiP_1,37.35

etasminnantare rudraḥ sarvadevabhavodbhavaḥ
vikṛtaṃ rūpamāsthāya purā dattavarastayoḥ // LiP_1,37.36

āgacchadyatra vai viṣṇur viśvātmā parameśvaraḥ
prasādamatulaṃ kartuṃ brahmaṇaś ca hareḥ prabhuḥ // LiP_1,37.37

tataḥ sametya tau devau sarvadevabhavodbhavam
apaśyatāṃ bhavaṃ devaṃ kālāgnisadṛśaṃ prabhum // LiP_1,37.38

tau taṃ tuṣṭuvatuścaiva śarvamugraṃ kapardinam
praṇematuś ca varadaṃ bahumānena dūrataḥ // LiP_1,37.39

bhavo 'pi bhagavān devam anugṛhya pitāmaham
janārdanaṃ jagannāthas tatraivāntaradhīyata // LiP_1,37.40

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge brahmaṇo varapradānaṃ nāma saptatriṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

gate maheśvare deve tamuddiśya janārdanaḥ
praṇamya bhagavānprāha padmayonimajodbhavaḥ // LiP_1,38.1

śrīviṣṇuruvāca

parameśo jagannāthaḥ śaṅkarastveṣa sarvagaḥ
āvayorakhilasyeśaḥ śaraṇaṃ ca maheśvaraḥ // LiP_1,38.2

ahaṃ vāmāṅgajo brahman śaṅkarasya mahātmanaḥ
bhavān bhavasya devasya dakṣiṇāṅgabhavaḥ svayam // LiP_1,38.3

māmāhur ṛṣayaḥ prekṣya pradhānaṃ prakṛtiṃ tathā
avyaktamajamityevaṃ bhavantaṃ puruṣastviti // LiP_1,38.4

evamāhurmahādevam āvayorapi kāraṇam
īśaṃ sarvasya jagataḥ prabhumavyayamīśvaram // LiP_1,38.5

so 'pi tasyāmareśasya vacanādvārijodbhavaḥ
vareṇyaṃ varadaṃ rudram astuvatpraṇanāma ca // LiP_1,38.6

athāmbhasā plutāṃ bhūmīṃ samādhāya janārdanaḥ
pūrvavatsthāpayāmāsa vārāhaṃ rūpamāsthitaḥ // LiP_1,38.7

nadīnadasamudrāṃś ca pūrvavaccākarotprabhuḥ
kṛtvā corvīṃ prayatnena nimnonnatavivarjitām // LiP_1,38.8

dharāyāṃ so 'cinotsarvān bhūdharān bhūdharākṛtiḥ
bhūrādyāṃścaturo lokān kalpayāmāsa pūrvavat // LiP_1,38.9

sraṣṭuṃ ca bhagavāṃścakre matiṃ matimatāṃ varaḥ
mukhyaṃ ca tairyagyonyaṃ ca daivikaṃ mānuṣaṃ tathā // LiP_1,38.10

vibhuścānugrahaṃ tatra kaumārakam adīnadhīḥ
purastādasṛjaddevaḥ sanandaṃ sanakaṃ tathā // LiP_1,38.11

sanātanaṃ satāṃ śreṣṭhaṃ naiṣkarmyeṇa gatāḥ param
marīcibhṛgvaṅgirasaṃ pulastyaṃ pulahaṃ kratum // LiP_1,38.12

dakṣamatriṃ vasiṣṭhaṃ ca so 'sṛjad yogavidyayā
saṃkalpaṃ caiva dharmaṃ ca hy adharmaṃ bhagavānprabhuḥ // LiP_1,38.13

dvādaśaiva prajāstvetā brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ
ṛbhuṃ sanatkumāraṃ ca sasarjādau sanātanaḥ // LiP_1,38.14

tau cordhvaretasau divyau cāgrajau brahmavādinau
kumārau brahmaṇastulyau sarvajñau sarvabhāvinau // LiP_1,38.15

evaṃ mukhyādikān sṛṣṭvā padmayoniḥ śilāśana
yugadharmānaśeṣāṃś ca kalpayāmāsa viśvasṛk // LiP_1,38.16

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge vaiṣṇavakathanaṃ nāmāṣṭatriṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

śrutvā śakreṇa kathitaṃ pitā mama mahāmuniḥ
punaḥ papraccha deveśaṃ praṇamya racitāñjaliḥ // LiP_1,39.1

śilāda uvāca

bhagavan śakra sarvajña devadevanamaskṛta
śacīpate jagannātha sahasrākṣa maheśvara // LiP_1,39.2

yugadharmānkathaṃ cakre bhagavānpadmasaṃbhavaḥ
vaktumarhasi me sarvaṃ sāṃprataṃ praṇatāya me // LiP_1,39.3

śailādiruvāca

tasya tadvacanaṃ śrutvā śilādasya mahātmanaḥ
vyājahāra yathādṛṣṭaṃ yugadharmaṃ suvistaram // LiP_1,39.4

śakra uvāca

(.*?)

ādyaṃ kṛtayugaṃ viddhi tatastretāyugaṃ mune
dvāparaṃ tiṣyamityete catvārastu samāsataḥ // LiP_1,39.5

sattvaṃ kṛtaṃ rajastretā dvāparaṃ ca rajastamaḥ
kalistamaś ca vijñeyaṃ yugavṛttiryugeṣu ca // LiP_1,39.6

dhyānaṃ paraṃ kṛtayuge tretāyāṃ yajña ucyate
bhajanaṃ dvāpare śuddhaṃ dānameva kalau yuge // LiP_1,39.7

catvāri ca sahasrāṇi varṣāṇāṃ tatkṛtaṃ yugam
tasya tāvacchatī saṃdhyā saṃdhyāṃśaś ca tathāvidhaḥ // LiP_1,39.8

catvāri ca sahasrāṇi mānuṣāṇi śilāśana
āyuḥ kṛtayuge viddhi prajānāmiha suvrata // LiP_1,39.9

tataḥ kṛtayuge tasmin saṃdhyāṃśe ca gate tu vai
pādāvaśiṣṭo bhavati yugadharmastu sarvataḥ // LiP_1,39.10

caturbhāgaikahīnaṃ tu tretāyugamanuttamam
kṛtārdhaṃ dvāparaṃ viddhi tadardhaṃ tiṣyamucyate // LiP_1,39.11

triśatī dviśatī saṃdhyā tathā caikaśatī mune
saṃdhyāṃśakaṃ tathāpyevaṃ kalpeṣvevaṃ yuge yuge // LiP_1,39.12

ādye kṛtayuge dharmaś catuṣpādaḥ sanātanaḥ
tretāyuge tripādastu dvipādo dvāpare sthitaḥ // LiP_1,39.13

tripādahīnastiṣye tu sattāmātreṇa dhiṣṭhitaḥ
kṛtayuga kṛte tu mithunotpattir vṛttiḥ sākṣādrasollasā // LiP_1,39.14

prajāstṛptāḥ sadā sarvāḥ sarvānandāś ca bhoginaḥ
adhamottamatā tāsāṃ na viśeṣāḥ prajāḥ śubhāḥ // LiP_1,39.15

tulyamāyuḥ sukhaṃ rūpaṃ tāsāṃ tasminkṛte yuge
tāsāṃ prītirna ca dvandvaṃ na dveṣo nāsti ca klamaḥ // LiP_1,39.16

parvatodadhivāsinyo hy aniketāśrayāstu tāḥ
viśokāḥ sattvabahulā ekāntabahulās tathā // LiP_1,39.17

tā vai niṣkāmacāriṇyo nityaṃ muditamānasāḥ
apravṛttiḥ kṛtayuge karmaṇoḥ śubhapāpayoḥ // LiP_1,39.18

varṇāśramavyavasthā ca tadāsīnna ca saṃkaraḥ
rasollāsaḥ kālayogāt tretākhye naśyate dvija // LiP_1,39.19

tasyāṃ siddhau pranaṣṭāyām anyā siddhiḥ prajāyate
apāṃ saukṣmye pratigate tadā meghātmanā tu vai // LiP_1,39.20

meghebhyastanayitnubhyaḥ pravṛttaṃ vṛṣṭisarjanam
sakṛd eva tathā vṛṣṭyā saṃyukte pṛthivītale // LiP_1,39.21

prādurāsaṃstadā tāsāṃ vṛkṣāste gṛhasaṃjñitāḥ
sarvavṛttyupabhogastu tāsāṃ tebhyaḥ prajāyate // LiP_1,39.22

vartayanti sma tebhyastās tretāyugamukhe prajāḥ
tataḥ kālena mahatā tāsāmeva viparyayāt // LiP_1,39.23

rāgalobhātmako bhāvas tadā hyākasmiko 'bhavat
viparyayeṇa tāsāṃ tu tena tatkālabhāvinā // LiP_1,39.24

praṇaśyanti tataḥ sarve vṛkṣāste gṛhasaṃjñitāḥ
tatasteṣu pranaṣṭeṣu vibhrāntā maithunodbhavāḥ // LiP_1,39.25

api dhyāyanti tāṃ siddhiṃ satyābhidhyāyinastadā
prādurbabhūvustāsāṃ tu vṛkṣāste gṛhasaṃjñitāḥ // LiP_1,39.26

vastrāṇi te prasūyante phalānyābharaṇāni ca
teṣveva jāyate tāsāṃ gandhavarṇarasānvitam // LiP_1,39.27

amākṣikaṃ mahīvīryaṃ puṭake puṭake madhu
tena tā vartayanti sma sukhamāyuḥ sadaiva hi // LiP_1,39.28

hṛṣṭapuṣṭāstayā siddhyā prajā vai vigatajvarāḥ
tataḥ kālāntareṇaiva punarlobhāvṛtāstu tāḥ // LiP_1,39.29

vṛkṣāṃstānparyagṛhṇanti madhu vā mākṣikaṃ balāt
tāsāṃ tenopacāreṇa punarlobhakṛtena vai // LiP_1,39.30

pranaṣṭā madhunā sārdhaṃ kalpavṛkṣāḥ kvacitkvacit
tasyāmevālpaśiṣṭāyāṃ siddhyāṃ kālavaśāttadā // LiP_1,39.31

āvartanāttu tretāyāṃ dvandvānyabhyutthitāni vai
śītavarṣātapaistīvrais tatastā duḥkhitā bhṛśam // LiP_1,39.32

dvandvaiḥ sampīḍyamānāś ca cakrur āvaraṇāni tu
kṛtadvandvapratīghātāḥ ketanāni girau tataḥ // LiP_1,39.33

pūrvaṃ nikāmacārāstā hy aniketā athāvasan
yathāyogaṃ yathāprīti niketeṣvavasanpunaḥ // LiP_1,39.34

kṛtvā dvandvopaghātāṃstān vṛttyupāyamacintayan
naṣṭeṣu madhunā sārdhaṃ kalpavṛkṣeṣu vai tadā // LiP_1,39.35

vivādavyākulāstā vai prajāstṛṣṇākṣudhārditāḥ
tataḥ prādurbabhau tāsāṃ siddhistretāyuge punaḥ // LiP_1,39.36

vārtāyāḥ sādhikāpyanyā vṛṣṭistāsāṃ nikāmataḥ
tāsāṃ vṛṣṭyudakādīni hy abhavannimnagāni tu // LiP_1,39.37

abhavanvṛṣṭisaṃtatyā srotasthānāni nimnagāḥ
evaṃ nadyaḥ pravṛttāstu dvitīye vṛṣṭisarjane // LiP_1,39.38

ye punastadapāṃ stokāḥ patitāḥ pṛthivītale
apāṃ bhūmeś ca saṃyogād oṣadhyastāstadābhavan // LiP_1,39.39

athālpakṛṣṭāścānuptā grāmyāraṇyāścaturdaśa
ṛtupuṣpaphalāścaiva vṛkṣagulmāś ca jajñire // LiP_1,39.40

prādurbhūtāni caitāni vṛkṣajātyauṣadhāni ca
tenauṣadhena vartante prajāstretāyuge tadā // LiP_1,39.41

tataḥ punarabhūttāsāṃ rāgo lobhaś ca sarvaśaḥ
avaśyaṃ bhāvinārthena tretāyugavaśena ca // LiP_1,39.42

tatastāḥ paryagṛhṇanta nadīkṣetrāṇi parvatān
vṛkṣagulmauṣadhīścaiva prasahya tu yathābalam // LiP_1,39.43

viparyayeṇa cauṣadhyaḥ pranaṣṭāstāścaturdaśa
matvā dharāṃ praviṣṭāstā ityauṣadhyaḥ pitāmahaḥ // LiP_1,39.44

dudoha gāṃ prayatnena sarvabhūtahitāya vai
tadāprabhṛti cauṣadhyaḥ phālakṛṣṭāstvitastataḥ // LiP_1,39.45

vārtāṃ kṛṣiṃ samāyātā vartukāmāḥ prayatnataḥ
vārtā vṛttiḥ samākhyātā kṛṣikāmaprayatnataḥ // LiP_1,39.46

anyathā jīvitaṃ tāsāṃ nāsti tretāyugātyaye
hastodbhavā hyapaścaiva bhavanti bahuśastadā // LiP_1,39.47

tatrāpi jagṛhuḥ sarve cānyonyaṃ krodhamūrchitāḥ
sutadāradhanādyāṃstu balādyugabalena tu // LiP_1,39.48

maryādāyāḥ pratiṣṭhārthaṃ jñātvā tadakhilaṃ vibhuḥ
sasarja kṣatriyāṃstrātuṃ kṣatātkamalasaṃbhavaḥ // LiP_1,39.49

varṇāśramapratiṣṭhāṃ ca cakāra svena tejasā
vṛttena vṛttinā vṛttaṃ viśvātmā nirmame svayam // LiP_1,39.50

yajñapravartanaṃ caiva tretāyāmabhavatkramāt
paśuyajñaṃ na sevante kecittatrāpi suvratāḥ // LiP_1,39.51

balādviṣṇustadā yajñam akarotsarvadṛk kramāt
dvijāstadā praśaṃsanti tatastvāhiṃsakaṃ mune // LiP_1,39.52

dvāpareṣvapi vartante matibhedāstadā nṛṇām
manasā karmaṇā vācā kṛcchrādvārtā prasidhyati // LiP_1,39.53

tadā tu sarvabhūtānāṃ kāyakleśavaśātkramāt
lobho bhṛtirvaṇigyuddhaṃ tattvānāmaviniścayaḥ // LiP_1,39.54

vedaśākhāpraṇayanaṃ dharmāṇāṃ saṃkaras tathā
varṇāśramaparidhvaṃsaḥ kāmadveṣau tathaiva ca // LiP_1,39.55

dvāpare tu pravartante rāgo lobho madas tathā
vedo vyāsaiścaturdhā tu vyasyate dvāparādiṣu // LiP_1,39.56

eko vedaścatuṣpādas tretāsviha vidhīyate
saṃkṣayādāyuṣaścaiva vyasyate dvāpareṣu saḥ // LiP_1,39.57

ṛṣiputraiḥ punarbhedā bhidyante dṛṣṭivibhramaiḥ
mantrabrāhmaṇavinyāsaiḥ svaravarṇaviparyayaiḥ // LiP_1,39.58

saṃhitā ṛgyajuḥsāmnāṃ saṃhanyante manīṣibhiḥ
sāmānyā vaikṛtāścaiva draṣṭṛbhistaiḥ pṛthakpṛthak // LiP_1,39.59

brāhmaṇaṃ kalpasūtrāṇi mantrapravacanāni ca
anye tu prasthitāstānvai kecittānpratyavasthitāḥ // LiP_1,39.60

itihāsapurāṇāni bhidyante kālagauravāt
brāhmaṃ pādmaṃ vaiṣṇavaṃ ca śaivaṃ bhāgavataṃ tathā // LiP_1,39.61

bhaviṣyaṃ nāradīyaṃ ca mārkaṇḍeyamataḥ param
āgneyaṃ brahmavaivartaṃ laiṅgaṃ vārāhameva ca // LiP_1,39.62

vāmanākhyaṃ tataḥ kūrmaṃ mātsyaṃ gāruḍameva ca
skāndaṃ tathā ca brahmāṇḍaṃ teṣāṃ bhedaḥ prakathyate // LiP_1,39.63

laiṅgam ekādaśavidhaṃ prabhinnaṃ dvāpare śubham
manvatriviṣṇuhārītayājñavalkyośano 'ṅgirāḥ // LiP_1,39.64

yamāpastambasaṃvartāḥ kātyāyanabṛhaspatī
parāśaravyāsaśaṅkhalikhitā dakṣagautamau // LiP_1,39.65

śātātapo vasiṣṭhaś ca evamādyaiḥ sahasraśaḥ
avṛṣṭirmaraṇaṃ caiva tathā vyādhyādyupadravāḥ // LiP_1,39.66

vāṅmanaḥkarmajair duḥkhair nirvedo jāyate tataḥ
nirvedājjāyate teṣāṃ duḥkhamokṣavicāraṇā // LiP_1,39.67

vicāraṇācca vairāgyaṃ vairāgyāddoṣadarśanam
doṣāṇāṃ darśanāccaiva dvāpare jñānasaṃbhavaḥ // LiP_1,39.68

eṣā rajastamoyuktā vṛttir vai dvāpare smṛtā
ādye kṛte tu dharmo 'sti sa tretāyāṃ pravartate // LiP_1,39.69

dvāpare vyākulībhūtvā praṇaśyati kalau yuge // LiP_1,39.70

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekonacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

śakra uvāca

tiṣye māyāmasūyāṃ ca vadhaṃ caiva tapasvinām
sādhayanti narāstatra tamasā vyākulendriyāḥ // LiP_1,40.1

kalau pramādako rogaḥ satataṃ kṣudbhayāni ca
anāvṛṣṭibhayaṃ ghoraṃ deśānāṃ ca viparyayaḥ // LiP_1,40.2

na prāmāṇyaṃ śruterasti nṛṇāṃ cādharmasevanam
adhārmikāstvanācārā mahākopālpacetasaḥ // LiP_1,40.3

anṛtaṃ bruvate lubdhās tiṣye jātāś ca duṣprajāḥ
duriṣṭairduradhītaiś ca durācārairdurāgamaiḥ // LiP_1,40.4

viprāṇāṃ karma doṣeṇa prajānāṃ jāyate bhayam
nādhīyante tadā vedān na yajanti dvijātayaḥ // LiP_1,40.5

utsīdanti narāścaiva kṣatriyāś ca viśaḥ kramāt
śūdrāṇāṃ mantrayogena saṃbandho brāhmaṇaiḥ saha // LiP_1,40.6

bhavatīha kalau tasmiñ śayanāsanabhojanaiḥ
rājānaḥ śūdrabhūyiṣṭhā brāhmaṇān bādhayanti te // LiP_1,40.7

bhrūṇahatyā vīrahatyā prajāyante prajāsu vai
śūdrāś ca brāhmaṇācārāḥ śūdrācārāś ca brāhmaṇāḥ // LiP_1,40.8

rājavṛttisthitāś caurāś caurācārāś ca pārthivāḥ
ekapatnyo na śiṣyanti vardhiṣyantyabhisārikāḥ // LiP_1,40.9

varṇāśramapratiṣṭhāno jāyate nṛṣu sarvataḥ
tadā svalpaphalā bhūmiḥ kvaciccāpi mahāphalā // LiP_1,40.10

arakṣitāro hartāraḥ pārthivāś ca śilāśana
śūdrā vai jñāninaḥ sarve brāhmaṇairabhivanditāḥ // LiP_1,40.11

akṣatriyāś ca rājāno viprāḥ śūdropajīvinaḥ
āsanasthā dvijāndṛṣṭvā na calantyalpabuddhayaḥ // LiP_1,40.12

tāḍayanti dvijendrāṃś ca śūdrā vai svalpabuddhayaḥ
āsye nidhāya vai hastaṃ karṇaṃ śūdrasya vai dvijāḥ // LiP_1,40.13

nīcasyeva tadā vākyaṃ vadanti vinayena tam
uccāsanasthān śūdrāṃś ca dvijamadhye dvijarṣabha // LiP_1,40.14

jñātvā na hiṃsate rājā kalau kālavaśena tu
puṣpaiś ca vāsitaiścaiva tathānyair maṅgalaiḥ śubhaiḥ // LiP_1,40.15

śūdrānabhyarcayantyalpaśrutabhāgyabalānvitāḥ
na prekṣante garvitāś ca śūdrā dvijavarān dvija // LiP_1,40.16

sevāvasaram ālokya dvāre tiṣṭhanti vai dvijāḥ
vāhanasthān samāvṛtya śūdrāñśūdropajīvinaḥ // LiP_1,40.17

sevante brāhmaṇāstatra stuvanti stutibhiḥ kalau
tapoyajñaphalānāṃ ca vikretāro dvijottamāḥ // LiP_1,40.18

yatayaś ca bhaviṣyanti bahavo 'sminkalau yuge
puruṣālpaṃ bahustrīkaṃ yugānte samupasthite // LiP_1,40.19

nindanti vedavidyāṃ ca dvijāḥ karmāṇi vai kalau
kalau devo mahādevaḥ śaṅkaro nīlalohitaḥ // LiP_1,40.20

prakāśate pratiṣṭhārthaṃ dharmasya vikṛtākṛtiḥ
ye taṃ viprā niṣevante yena kenāpi śaṅkaram // LiP_1,40.21

kalidoṣān vinirjitya prayānti paramaṃ padam
śvāpadaprabalatvaṃ ca gavāṃ caiva parikṣayaḥ // LiP_1,40.22

sādhūnāṃ vinivṛttiś ca vedyā tasminyugakṣaye
tadā sūkṣmo mahodarko durlabho dānamūlavān // LiP_1,40.23

cāturāśramaśaithilye dharmaḥ praticaliṣyati
arakṣitāro hartāro balibhāgasya pārthivāḥ // LiP_1,40.24

yugānteṣu bhaviṣyanti svarakṣaṇaparāyaṇāḥ
aṭṭaśūlā janapadāḥ śivaśūlāścatuṣpathāḥ // LiP_1,40.25

pramadāḥ keśaśūlinyo bhaviṣyanti kalau yuge
citravarṣī tadā devo yadā prāhuryugakṣayam // LiP_1,40.26

sarve vaṇigjanāścāpi bhaviṣyantyadhame yuge
kuśīlacaryāḥ pāṣaṇḍair vṛthārūpaiḥ samāvṛtāḥ // LiP_1,40.27

bahuyājanako loko bhaviṣyati parasparam
nāvyāhṛtakrūravākyo nārjavī nānasūyakaḥ // LiP_1,40.28

na kṛte pratikartā ca yugakṣīṇe bhaviṣyati
nindakāścaiva patitā yugāntasya ca lakṣaṇam // LiP_1,40.29

nṛpaśūnyā vasumatī na ca dhānyadhanāvṛtā
maṇḍalāni bhaviṣyanti deśeṣu nagareṣu ca // LiP_1,40.30

alpodakā cālpaphalā bhaviṣyati vasuṃdharā
goptāraścāpyagoptāraḥ sambhaviṣyantyaśāsanāḥ // LiP_1,40.31

hartāraḥ paravittānāṃ paradārapradharṣakāḥ
kāmātmāno durātmāno hy adhamāḥ sāhasapriyāḥ // LiP_1,40.32

pranaṣṭaceṣṭanāḥ puṃso muktakeśāś ca śūlinaḥ
janāḥ ṣoḍaśavarṣāś ca prajāyante yugakṣaye // LiP_1,40.33

śukladantājinākṣāś ca muṇḍāḥ kāṣāyavāsasaḥ
śūdrā dharmaṃ cariṣyanti yugānte samupasthite // LiP_1,40.34

sasyacaurā bhaviṣyanti dṛḍhacailābhilāṣiṇaḥ
caurāścorasvahartāro harturhartā tathāparaḥ // LiP_1,40.35

yogyakarmaṇyuparate loke niṣkriyatāṃ gate
kīṭamūṣakasarpāś ca dharṣayiṣyanti mānavān // LiP_1,40.36

subhikṣaṃ kṣemamārogyaṃ sāmarthyaṃ durlabhaṃ tadā
kauśikīṃ pratipatsyante deśānkṣudbhayapīḍitāḥ // LiP_1,40.37

duḥkhenābhiplutānāṃ ca paramāyuḥ śataṃ tadā
dṛśyante na ca dṛśyante vedāḥ kaliyuge 'khilāḥ // LiP_1,40.38

utsīdanti tadā yajñāḥ kevalādharmapīḍitāḥ
kāṣāyiṇo 'pyanirgranthāḥ kāpālībahulāstviha // LiP_1,40.39

vedavikrayiṇaścānye tīrthavikrayiṇaḥ pare
varṇāśramāṇāṃ ye cānye pāṣaṇḍāḥ paripanthinaḥ // LiP_1,40.40

utpadyante tadā te vai samprāpte tu kalau yuge
adhīyante tadā vedāñ śūdrā dharmārthakovidāḥ // LiP_1,40.41

yajante cāśvamedhena rājānaḥ śūdrayonayaḥ
strībālagovadhaṃ kṛtvā hatvā caiva parasparam // LiP_1,40.42

upadravāṃstathānyonyaṃ sādhayanti tadā prajāḥ
duḥkhaprabhūtamalpāyur dehotsādaḥ sarogatā // LiP_1,40.43

adharmābhiniveśitvāt tamovṛttaṃ kalau smṛtam
prajāsu brahmahatyādi tadā vai sampravartate // LiP_1,40.44

tasmādāyurbalaṃ rūpaṃ kaliṃ prāpya prahīyate
tadā tvalpena kālena siddhiṃ gacchanti mānavāḥ // LiP_1,40.45

dhanyā dharmaṃ cariṣyanti yugānte dvijasattamāḥ
śrutismṛtyuditaṃ dharmaṃ ye carantyanasūyakāḥ // LiP_1,40.46

tretāyāṃ vārṣiko dharmo dvāpare māsikaḥ smṛtaḥ
yathākleśaṃ caranprājñas tadahnā prāpnute kalau // LiP_1,40.47

saṃdhyāṃśa

eṣā kaliyugāvasthā saṃdhyāṃśaṃ tu nibodha me
yuge yuge ca hīyante trīṃstrīnpādāṃstu siddhayaḥ // LiP_1,40.48

yugasvabhāvāḥ saṃdhyāstu tiṣṭhantīha tu pādaśaḥ
saṃdhyāsvabhāvāḥ svāṃśeṣu pādaśaste pratiṣṭhitāḥ // LiP_1,40.49

Pramiti

evaṃ saṃdhyāṃśake kāle samprāpte tu yugāntike
teṣāṃ śāstā hyasādhūnāṃ bhūtānāṃ nidhanotthitaḥ // LiP_1,40.50

gotre 'sminvai candramaso nāmnā pramitirucyate
mānavasya tu so 'ṃśena pūrvaṃ svāyaṃbhuve 'ntare // LiP_1,40.51

samāḥ sa viṃśatiḥ pūrṇāḥ paryaṭanvai vasuṃdharām
anukarṣan sa vai senāṃ savājirathakuñjarām // LiP_1,40.52

pragṛhītāyudhairvipraiḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ
sa tadā taiḥ parivṛto mlecchān hanti sahasraśaḥ // LiP_1,40.53

sa hatvā sarvaśaścaiva rājñastāñśūdrayonijān
pākhaṇḍāṃstu tataḥ sarvān niḥśeṣaṃ kṛtavān prabhuḥ // LiP_1,40.54

nātyarthaṃ dhārmikā ye ca tān sarvān hanti sarvataḥ
varṇavyatyāsajātāś ca ye ca tānanujīvinaḥ // LiP_1,40.55

pravṛttacakro balavān mlecchānāmantakṛtsa tu
adhṛṣyaḥ sarvabhūtānāṃ cacārātha vasuṃdharām // LiP_1,40.56

mānavasya tu so 'ṃśena devasyeha vijajñivān
pūrvajanmani viṣṇostu pramitirnāma vīryavān // LiP_1,40.57

gotrato vai candramasaḥ pūrṇe kaliyuge prabhuḥ
dvātriṃśe 'bhyudite varṣe prakrānto viṃśatiḥ samāḥ // LiP_1,40.58

vinighnansarvabhūtāni śataśo 'tha sahasraśaḥ
kṛtvā bījāvaśeṣāṃ tu pṛthivīṃ krūrakarmaṇaḥ // LiP_1,40.59

parasparanimittena kopenākasmikena tu
sa sādhayitvā vṛṣalān prāyaśas tān adhārmikān // LiP_1,40.60

gaṅgāyamunayormadhye sthitiṃ prāptaḥ sahānugaḥ
tato vyatīte kāle tu sāmātyaḥ sahasainikaḥ // LiP_1,40.61

utsādya pārthivān sarvān mlecchāṃścaiva sahasraśaḥ
tatra saṃdhyāṃśake kāle samprāpte tu yugāntike // LiP_1,40.62

behaviour of people during yugānta

sthitāsvalpāvaśiṣṭāsu prajāsviha kvacitkvacit
apragrahāstatastā vai lobhāviṣṭāstu kṛtsnaśaḥ // LiP_1,40.63

upahiṃsanti cānyonyaṃ praṇipatya parasparam
arājake yugavaśāt saṃśaye samupasthite // LiP_1,40.64

prajāstā vai tataḥ sarvāḥ parasparabhayārditāḥ
vyākulāś ca paribhrāntās tyaktvā dārān gṛhāṇi ca // LiP_1,40.65

svānprāṇān anapekṣanto niṣkāruṇyāḥ suduḥkhitāḥ
naṣṭe śraute smārtadharme parasparahatāstadā // LiP_1,40.66

nirmaryādā nirākrāntā niḥsnehā nirapatrapāḥ
naṣṭe dharme pratihatāḥ hrasvakāḥ pañcaviṃśakāḥ // LiP_1,40.67

hitvā putrāṃś ca dārāṃś ca vivādavyākulendriyāḥ
anāvṛṣṭihatāścaiva vārtāmutsṛjya dūrataḥ // LiP_1,40.68

pratyantānupasevante hitvā janapadān svakān
saritsāgarakūpāṃste sevante parvatāṃs tathā // LiP_1,40.69

madhumāṃsairmūlaphalair vartayanti suduḥkhitāḥ
cīrapatrājinadharā niṣkriyā niṣparigrahāḥ // LiP_1,40.70

varṇāśramaparibhraṣṭāḥ saṃkaṭaṃ ghoramāsthitāḥ
evaṃ kaṣṭamanuprāptā alpaśeṣāḥ prajāstadā // LiP_1,40.71

jarāvyādhikṣudhāviṣṭā duḥkhānnirvedamānasāḥ
vicāraṇā tu nirvedāt sāmyāvasthā vicāraṇā // LiP_1,40.72

sāmyāvasthātmako bodhaḥ saṃbodhāddharmaśīlatā
arūpaśamayuktāstu kaliśiṣṭā hi vai svayam // LiP_1,40.73

ahorātrāttadā tāsāṃ yugaṃ tu parivartate
cittasaṃmohanaṃ kṛtvā tāsāṃ vai suptamattavat // LiP_1,40.74

bhāvino 'rthasya ca balāt tataḥ kṛtamavartata
pravṛtte tu tatastasmin punaḥ kṛtayuge tu vai // LiP_1,40.75

utpannāḥ kaliśiṣṭāstu prajāḥ kārtayugāstadā
tiṣṭhanti ceha ye siddhā adṛṣṭā vicaranti ca // LiP_1,40.76

sapta saptarṣibhiścaiva tatra te tu vyavasthitāḥ
brahmakṣatraviśaḥ śūdrā bījārthaṃ ye smṛtā iha // LiP_1,40.77

kalijaiḥ saha te sarve nirviśeṣāstadābhavan
teṣāṃ saptarṣayo dharmaṃ kathayantītare 'pi ca // LiP_1,40.78

varṇāśramācārayutaṃ śrautaṃ smārtaṃ dvidhā tu yam
tatasteṣu kriyāvatsu vardhante vai prajāḥ kṛte // LiP_1,40.79

śrautasmārtakṛtānāṃ ca dharme saptarṣidarśite
keciddharmavyavasthārthaṃ tiṣṭhantīha yugakṣaye // LiP_1,40.80

manvantarādhikāreṣu tiṣṭhanti munayastu vai
yathā dāvapradagdheṣu tṛṇeṣviha tataḥ kṣitau // LiP_1,40.81

vanānāṃ prathamaṃ vṛṣṭyā teṣāṃ mūleṣu saṃbhavaḥ
tathā kārtayugānāṃ tu kalijeṣviha saṃbhavaḥ // LiP_1,40.82

evaṃ yugādyugasyeha saṃtānaṃ tu parasparam
vartate ha vyavacchedād yāvanmanvantarakṣayaḥ // LiP_1,40.83

sukhamāyurbalaṃ rūpaṃ dharmo 'rthaḥ kāma eva ca
yugeṣvetāni hīyante trīṃstrīn pādān krameṇa tu // LiP_1,40.84

sasaṃdhyāṃśeṣu hīyante yugānāṃ dharmasiddhayaḥ
ityeṣā pratisiddhirvai kīrtitaiṣā krameṇa tu // LiP_1,40.85

caturyugānāṃ sarveṣām anenaiva tu sādhanam
yuga = höhere Zeiteinheiten eṣā caturyugāvṛttir ā sahasrād guṇīkṛtā // LiP_1,40.86

brahmaṇastadahaḥ proktaṃ rātriścaitāvatī smṛtā
anārjavaṃ jaḍībhāvo bhūtānām ā yugakṣayāt // LiP_1,40.87

etadeva tu sarveṣāṃ yugānāṃ lakṣaṇaṃ smṛtam
eṣāṃ caturyugāṇāṃ ca guṇitā hyekasaptatiḥ // LiP_1,40.88

krameṇa parivṛttā tu manorantaram ucyate
caturyuge yathaikasmin bhavatīha yadā tu yat // LiP_1,40.89

tathā cānyeṣu bhavati punastadvai yathākramam
sarge sarge yathā bhedā utpadyante tathaiva tu // LiP_1,40.90

pañcaviṃśatparimitā na nyūnā nādhikās tathā
tathā kalpā yugaiḥ sārdhaṃ bhavanti saha lakṣaṇaiḥ // LiP_1,40.91

manvantarāṇāṃ sarveṣām etadeva tu lakṣaṇam // LiP_1,40.92

yathā yugānāṃ parivartanāni cirapravṛttāni yugasvabhāvāt
tathā tu saṃtiṣṭhati jīvalokaḥ kṣayodayābhyāṃ parivartamānaḥ // LiP_1,40.93

ityetallakṣaṇaṃ proktaṃ yugānāṃ vai samāsataḥ
atītānāgatānāṃ hi sarvamanvantareṣu vai // LiP_1,40.94

manvantareṇa caikena sarvāṇyevāntarāṇi ca
vyākhyātāni na saṃdehaḥ kalpaḥ kalpena caiva hi // LiP_1,40.95

anāgateṣu tadvacca tarkaḥ kāryo vijānatā
manvantareṣu sarveṣu atītānāgateṣviha // LiP_1,40.96

tulyābhimāninaḥ sarve nāmarūpairbhavantyuta
devā hyaṣṭavidhā ye ca ye ca manvantareśvarāḥ // LiP_1,40.97

ṛṣayo manavaścaiva sarve tulyaprayojanāḥ
evaṃ varṇāśramāṇāṃ tu pravibhāgo yuge yuge // LiP_1,40.98

yugasvabhāvaś ca tathā vidhatte vai tadā prabhuḥ
varṇāśramavibhāgāś ca yugāni yugasiddhayaḥ // LiP_1,40.99

yugānāṃ parimāṇaṃ te kathitaṃ hi prasaṅgataḥ
vadāmi devīputratvaṃ padmayoneḥ samāsataḥ // LiP_1,40.100

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge caturyugaparimāṇaṃ nāma catvāriṃśo 'dhyāyaḥ

indra uvāca

punaḥ sasarja bhagavān prabhraṣṭāḥ pūrvavatprajāḥ
sahasrayugaparyante prabhāte tu pitāmahaḥ // LiP_1,41.1

evaṃ parārdhe viprendra dviguṇe tu tathā gate
tadā dharāmbhasi vyāptā hy āpo vahnau samīraṇe // LiP_1,41.2

vahniḥ samīraṇaścaiva vyomni tanmātrasaṃyutaḥ
indriyāṇi daśaikaṃ ca tanmātrāṇi dvijottama // LiP_1,41.3

ahaṅkāramanuprāpya pralīnāstatkṣaṇādaho
abhimānastadā tatra mahāntaṃ vyāpya vai kṣaṇāt // LiP_1,41.4

mahānapi tathā vyaktaṃ prāpya līno 'bhavaddvija
avyaktaṃ svaguṇaiḥ sārdhaṃ pralīnamabhavadbhave // LiP_1,41.5

tataḥ sṛṣṭirabhūttasmāt pūrvavatpuruṣācchivāt
atha sṛṣṭāstadā tasya manasā tena mānasāḥ // LiP_1,41.6

na vyavardhanta loke 'smin prajāḥ kamalayoninā
vṛddhyarthaṃ bhagavānbrahmā putrairvai mānasaiḥ saha // LiP_1,41.7

duścaraṃ vicacāreśaṃ samuddiśya tapaḥ svayam
tuṣṭastu tapasā tasya bhavo jñātvā sa vāñchitam // LiP_1,41.8

lalāṭamadhyaṃ nirbhidya brahmaṇaḥ puruṣasya tu
putrasnehamiti procya strīpuṃrūpo 'bhavattadā // LiP_1,41.9

tasya putro mahādevo hy ardhanārīśvaro 'bhavat
dadāha bhagavānsarvaṃ brahmāṇaṃ ca jagadgurum // LiP_1,41.10

athārdhamātrāṃ kalyāṇīm ātmanaḥ parameśvarīm
bubhuje yogamārgeṇa vṛddhyarthaṃ jagatāṃ śivaḥ // LiP_1,41.11

tasyāṃ hariṃ ca brahmāṇaṃ sasarja parameśvaraḥ
viśveśvarastu viśvātmā cāstraṃ pāśupataṃ tathā // LiP_1,41.12

tasmādbrahmā mahādevyāś cāṃśajaś ca haris tathā
aṇḍajaḥ padmajaścaiva bhavāṅgabhava eva ca // LiP_1,41.13

etatte kathitaṃ sarvam itihāsaṃ purātanam
parārdhaṃ brahmaṇo yāvat tāvadbhūtiḥ samāsataḥ // LiP_1,41.14

vairāgyaṃ brahmaṇo vakṣye tamodbhūtaṃ samāsataḥ
nārāyaṇo 'pi bhagavān dvidhā kṛtvātmanastanum // LiP_1,41.15

sasarja sakalaṃ tasmāt svāṅgādeva carācaram
tato brahmāṇamasṛjad brahmā rudraṃ pitāmahaḥ // LiP_1,41.16

mune kalpāntare rudro hariṃ brahmāṇam īśvaram
tato brahmāṇamasṛjan mune kalpāntare hariḥ // LiP_1,41.17

nārāyaṇaṃ punarbrahmā brahmāṇaṃ ca punarbhavaḥ
tadā vicārya vai brahmā duḥkhaṃ saṃsāra ityajaḥ // LiP_1,41.18

sargaṃ visṛjya cātmānam ātmanyeva niyojya ca
saṃhṛtya prāṇasañcāraṃ pāṣāṇa iva niścalaḥ // LiP_1,41.19

daśavarṣasahasrāṇi samādhistho 'bhavatprabhuḥ
adhomukhaṃ tu yatpadmaṃ hṛdi saṃsthaṃ suśobhanam // LiP_1,41.20

pūritaṃ pūrakeṇaiva prabuddhaṃ cābhavattadā
tadūrdhvavaktram abhavat kumbhakena nirodhitam // LiP_1,41.21

tatpadmakarṇikāmadhye sthāpayāmāsa ceśvaram
tadomiti śivaṃ devam ardhamātrāparaṃ param // LiP_1,41.22

mṛṇālatantubhāgaikaśatabhāge vyavasthitam
yamī yamaviśuddhātmā niyamyaivaṃ hṛdīśvaram // LiP_1,41.23

yamapuṣpādibhiḥ pūjyaṃ yājyo hyayajadavyayam
tasya hṛtkamalasthasya niyogāccāṃśajo vibhuḥ // LiP_1,41.24

lalāṭamasya nirbhidya prādurāsītpitāmahāt
lohito 'bhūt svayaṃ nīlaḥ śivasya hṛdayodbhavaḥ // LiP_1,41.25

vahneścaiva tu saṃyogāt prakṛtya puruṣaḥ prabhuḥ
nīlaś ca lohitaścaiva yataḥ kālākṛtiḥ pumān // LiP_1,41.26

nīlalohita ityuktas tena devena vai prabhuḥ
brahmaṇā bhagavānkālaḥ prītātmā cābhavadvibhuḥ // LiP_1,41.27

suprītamanasaṃ devaṃ tuṣṭāva ca pitāmahaḥ
nāmāṣṭakena viśvātmā viśvātmānaṃ mahāmune // LiP_1,41.28

pitāmaha uvāca

namaste bhagavan rudra bhāskarāmitatejase
namo bhavāya devāya rasāyāmbumayāya te // LiP_1,41.29

śarvāya kṣitirūpāya sadā surabhiṇe namaḥ
īśāya vāyave tubhyaṃ saṃsparśāya namo namaḥ // LiP_1,41.30

paśūnāṃ pataye caiva pāvakāyātitejase
bhīmāya vyomarūpāya śabdamātrāya te namaḥ // LiP_1,41.31

mahādevāya somāya amṛtāya namo 'stu te
ugrāya yajamānāya namaste karmayogine // LiP_1,41.32

yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi paitāmahamimaṃ stavam
rudrāya kathitaṃ viprāñ śrāvayedvā samāhitaḥ // LiP_1,41.33

aṣṭamūrtestu sāyujyaṃ varṣādekādavāpnuyāt
evaṃ stutvā mahādevam avaikṣata pitāmahaḥ // LiP_1,41.34

tadāṣṭadhā mahādevaḥ samātiṣṭhatsamantataḥ
tadā prakāśate bhānuḥ kṛṣṇavartmā niśākaraḥ // LiP_1,41.35

kṣitirvāyuḥ pumānaṃbhaḥ suṣiraṃ sarvagaṃ tathā
tadāprabhṛti taṃ prāhur aṣṭamūrtiritīśvaram // LiP_1,41.36

aṣṭamūrteḥ prasādena virañciścāsṛjatpunaḥ
sṛṣṭvaitad akhilaṃ brahmā punaḥ kalpāntare prabhuḥ // LiP_1,41.37

sahasrayugaparyantaṃ saṃsupte ca carācare
prajāḥ sraṣṭumanās tepe tata ugraṃ tapo mahat // LiP_1,41.38

tasyaivaṃ tapyamānasya na kiṃcitsamavartata
tato dīrgheṇa kālena duḥkhātkrodho vyajāyata // LiP_1,41.39

krodhāviṣṭasya netrābhyāṃ prāpatannaśrubindavaḥ
tatastebhyo 'śrubindubhyo bhūtāḥ pretāstadābhavan // LiP_1,41.40

sarvāṃstānagrajāndṛṣṭvā bhūtapretaniśācarān
anindata tadā devo brahmātmānam ajo vibhuḥ // LiP_1,41.41

jahau prāṇāṃś ca bhagavān krodhāviṣṭaḥ prajāpatiḥ
tataḥ prāṇamayo rudraḥ prādurāsītprabhormukhāt // LiP_1,41.42

ardhanārīśvaro bhūtvā bālārkasadṛśadyutiḥ
tadaikādaśadhātmānaṃ pravibhajya vyavasthitaḥ // LiP_1,41.43

ardhenāṃśena sarvātmā sasarjāsau śivāmumām
sā cāsṛjattadā lakṣmīṃ durgāṃ śreṣṭhāṃ sarasvatīm // LiP_1,41.44

vāmāṃ raudrīṃ mahāmāyāṃ vaiṣṇavīṃ vārijekṣaṇām
kalāṃ vikiriṇīṃ caiva kālīṃ kamalavāsinīm // LiP_1,41.45

balavikariṇīṃ devīṃ balapramathinīṃ tathā
sarvabhūtasya damanīṃ sasṛje ca manonmanīm // LiP_1,41.46

tathānyā bahavaḥ sṛṣṭās tayā nāryaḥ sahasraśaḥ
rudraiścaiva mahādevas tābhistribhuvaneśvaraḥ // LiP_1,41.47

sarvātmanaś ca tasyāgre hy atiṣṭhatparameśvaraḥ
mṛtasya tasya devasya brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ // LiP_1,41.48

ghṛṇī dadau punaḥ prāṇān brahmaputro maheśvaraḥ
brahmaṇaḥ pradadau prāṇān ātmasthāṃstu tadā prabhuḥ // LiP_1,41.49

prahṛṣṭo 'bhūttato rudraḥ kiṃcitpratyāgatāsavam
abhyabhāṣata deveśo brahmāṇaṃ paramaṃ vacaḥ // LiP_1,41.50

mā bhairdeva mahābhāga viriñca jagatāṃ guro
mayeha sthāpitāḥ prāṇās tasmāduttiṣṭha vai prabho // LiP_1,41.51

śrutvā vacastatastasya svapnabhūtaṃ manogatam
pitāmahaḥ prasannātmā netraiḥ phullāmbujaprabhaiḥ // LiP_1,41.52

tataḥ pratyāgataprāṇaḥ samudaikṣan maheśvaram
sa udvīkṣya ciraṃ kālaṃ snigdhagaṃbhīrayā girā // LiP_1,41.53

uvāca bhagavān brahmā samutthāya kṛtāñjaliḥ
bho bho vada mahābhāga ānandayasi me manaḥ // LiP_1,41.54

ko bhavān aṣṭamūrtir vai sthita ekādaśātmakaḥ
indra uvāca tasya tadvacanaṃ śrutvā vyājahāra maheśvaraḥ // LiP_1,41.55

spṛśankarābhyāṃ brahmāṇaṃ sukhābhyāṃ sa surārihā
śrīśaṅkara uvāca māṃ viddhi paramātmānam enāṃ māyāmajāmiti // LiP_1,41.56

ete vai saṃsthitā rudrās tvāṃ rakṣitumihāgatāḥ
tataḥ praṇamya taṃ brahmā devadevamuvāca ha // LiP_1,41.57

kṛtāñjalipuṭo bhūtvā harṣagadgadayā girā
bhagavandevadeveśa duḥkhairākulito hyaham // LiP_1,41.58

saṃsārānmoktumīśāna māmihārhasi śaṅkara
tataḥ prahasya bhagavān pitāmahamumāpatiḥ // LiP_1,41.59

tadā rudrairjagannāthas tayā cāntardadhe vibhuḥ
indra uvāca tasmācchilāda lokeṣu durlabho vai tvayonijaḥ // LiP_1,41.60

mṛtyuhīnaḥ pumānviddhi samṛtyuḥ padmajo 'pi saḥ
kiṃtu deveśvaro rudraḥ prasīdati yadīśvaraḥ // LiP_1,41.61

na durlabho mṛtyuhīnas tava putro hyayonijaḥ
mayā ca viṣṇunā caiva brahmaṇā ca mahātmanā // LiP_1,41.62

ayonijaṃ mṛtyuhīnam asamarthaṃ niveditum
śailādiruvāca evaṃ vyāhṛtya viprendram anugṛhya ca taṃ ghṛṇī // LiP_1,41.63

devairvṛto yayau devaḥ sitenebhena vai prabhuḥ // LiP_1,41.64

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge indravākyaṃ nāmaikacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

gate puṇye ca varade sahasrākṣe śilāśanaḥ
ārādhayanmahādevaṃ tapasātoṣayadbhavam // LiP_1,42.1

atha tasyaivamaniśaṃ tatparasya dvijasya tu
divyaṃ varṣasahasraṃ tu gataṃ kṣaṇamivādbhutam // LiP_1,42.2

valmīkenāvṛtāṅgaś ca lakṣyaḥ kīṭagaṇairmuniḥ
vajrasūcīmukhaiścānyai raktakīṭaiś ca sarvataḥ // LiP_1,42.3

nirmāṃsarudhiratvag vai nirlepaḥ kuḍyavat sthitaḥ
asthiśeṣo 'bhavatpaścāt tamamanyata śaṅkaraḥ // LiP_1,42.4

yadā spṛṣṭo munistena kareṇa ca smarāriṇā
tadaiva muniśārdūlaś cotsasarja klamaṃ dvijaḥ // LiP_1,42.5

tapatastasya tapasā prabhustuṣṭātha śaṅkaraḥ
tuṣṭastavetyathovāca sagaṇaścomayā saha // LiP_1,42.6

tapasānena kiṃ kāryaṃ bhavataste mahāmate
dadāmi putraṃ sarvajñaṃ sarvaśāstrārthapāragam // LiP_1,42.7

tataḥ praṇamya deveśaṃ stutvovāca śilāśanaḥ
harṣagadgadayā vācā somaṃ somavibhūṣaṇam // LiP_1,42.8

śilāda uvāca

bhagavandevadeveśa tripurārdana śaṅkara
ayonijaṃ mṛtyuhīnaṃ putramicchāmi sattama // LiP_1,42.9

sūta uvāca

pūrvamārādhitaḥ prāha tapasā parameśvaraḥ
śilādaṃ brahmaṇā rudraḥ prītyā paramayā punaḥ // LiP_1,42.10

śrīdevadeva uvāca

pūrvamārādhito vipra brahmaṇāhaṃ tapodhana
tapasā cāvatārārthaṃ munibhiś ca surottamaiḥ // LiP_1,42.11

tava putro bhaviṣyāmi nandināmnā tvayonijaḥ
pitā bhaviṣyasi mama piturvai jagatāṃ mune // LiP_1,42.12

evamuktvā muniṃ prekṣya praṇipatya sthitaṃ ghṛṇī
somaḥ somopamaḥ prītas tatraivāntaradhīyata // LiP_1,42.13

labdhaputraḥ pitā rudrāt prīto mama mahāmune
yajñāṅgaṇaṃ mahatprāpya yajñārthaṃ yajñavittamaḥ // LiP_1,42.14

tadaṅgaṇādahaṃ śaṃbhos tanujastasya cājñayā
saṃjātaḥ pūrvamevāhaṃ yugāntāgnisamaprabhaḥ // LiP_1,42.15

vavarṣustadā puṣkarāvartakādyā jaguḥ khecarāḥ kinnarāḥ siddhasādhyāḥ
śilādātmajatvaṃ gate mayyupendraḥ sasarjātha vṛṣṭiṃ supuṣpaughamiśrām // LiP_1,42.16

māṃ dṛṣṭvā kālasūryābhaṃ jaṭāmukuṭadhāriṇam
tryakṣaṃ caturbhujaṃ bālaṃ śūlaṭaṅkagadādharam // LiP_1,42.17

vajriṇaṃ vajradaṃṣṭraṃ ca vajriṇārādhitaṃ śiśum
vajrakuṇḍalinaṃ ghoraṃ nīradopamaniḥsvanam // LiP_1,42.18

brahmādyāstuṣṭuvuḥ sarve surendraś ca munīśvarāḥ
neduḥ samantataḥ sarve nanṛtuścāpsarogaṇāḥ // LiP_1,42.19

ṛṣayo muniśārdūla ṛgyajuḥsāmasaṃbhavaiḥ
mantrairmāheśvaraiḥ stutvā sampraṇemurmudānvitāḥ // LiP_1,42.20

brahmā hariś ca rudraś ca śakraḥ sākṣācchivāṃbikā
jīvaścendurmahātejā bhāskaraḥ pavano 'nalaḥ // LiP_1,42.21

īśāno nirṛtiryakṣo yamo varuṇa eva ca
viśvedevās tathā rudrā vasavaś ca mahābalāḥ // LiP_1,42.22

lakṣmīḥ sākṣācchacī jyeṣṭhā devī caiva sarasvatī
aditiś ca ditiścaiva śraddhā lajjā dhṛtis tathā // LiP_1,42.23

nandā bhadrā ca surabhī suśīlā sumanās tathā
vṛṣendraś ca mahātejā dharmo dharmātmajas tathā // LiP_1,42.24

āvṛtya māṃ tathāliṅgya tuṣṭuvurmunisattama
śilādo 'pi munirdṛṣṭvā pitā me tādṛśaṃ tadā // LiP_1,42.25

prītyā praṇamya puṇyātmā tuṣṭāveṣṭapradaṃ sutam
śilāda uvāca bhagavandevadeveśa triyaṃbaka mamāvyaya // LiP_1,42.26

putro 'si jagatāṃ yasmāt trātā duḥkhāddhi kiṃ punaḥ
rakṣako jagatāṃ yasmāt pitā me putra sarvaga // LiP_1,42.27

ayonija namastubhyaṃ jagadyone pitāmaha
pitā putra maheśāna jagatāṃ ca jagadguro // LiP_1,42.28

vatsa vatsa mahābhāga pāhi māṃ parameśvara
tvayāhaṃ nandito yasmān nandī nāmnā sureśvara // LiP_1,42.29

tasmānnandaya māṃ nandin namāmi jagadīśvaram
prasīda pitarau me 'dya rudralokaṃ gatau vibho // LiP_1,42.30

pitāmahaś ca bho nandin navatīrṇe maheśvare
mamaiva saphalaṃ loke janma vai jagatāṃ prabho // LiP_1,42.31

avatīrṇe sute nandin rakṣārthaṃ mahyamīśvara
tubhyaṃ namaḥ sureśāna nandīśvara namo 'stu te // LiP_1,42.32

putra pāhi mahābāho devadeva jagadguro
putratvameva nandīśa matvā yatkīrtitaṃ mayā // LiP_1,42.33

tvayā tatkṣamyatāṃ vatsa stavastavya surāsuraiḥ
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi mama putraprabhāṣitam // LiP_1,42.34

śrāvayedvā dvijān bhaktyā mayā sārdhaṃ sa modate
evaṃ stutvā sutaṃ bālaṃ praṇamya bahumānataḥ // LiP_1,42.35

munīśvarāṃś ca samprekṣya śilāda uvāca suvrataḥ
paśyadhvaṃ munayaḥ sarve mahābhāgyaṃ mamāvyayaḥ // LiP_1,42.36

nandī yajñāṅgaṇe devaś cāvatīrṇo yataḥ prabhuḥ
matsamaḥ kaḥ pumāṃlloke devo vā dānavo 'pi vā // LiP_1,42.37

eṣa nandī yato jāto yajñabhūmau hitāya me // LiP_1,42.38

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge nandikeśvarotpattir nāma dvicatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

nandikeśvara uvāca

mayā saha pitā hṛṣṭaḥ praṇamya ca maheśvaram
uṭajaṃ svaṃ jagāmāśu nidhiṃ labdhveva nirdhanaḥ // LiP_1,43.1

yadāgato 'hamuṭajaṃ śilādasya mahāmune
tadā vai daivikaṃ rūpaṃ tyaktvā mānuṣyam āsthitaḥ // LiP_1,43.2

naṣṭā caiva smṛtirdivyā yena kenāpi kāraṇāt
mānuṣyamāsthitaṃ dṛṣṭvā pitā me lokapūjitaḥ // LiP_1,43.3

vilalāpātiduḥkhārtaḥ svajanaiś ca samāvṛtaḥ
jātakarmādikāścaiva cakāra mama sarvavit // LiP_1,43.4

śālaṅkāyanaputro vai śilādaḥ putravatsalaḥ
upadiṣṭā hi tenaiva ṛkśākhā yajuṣas tathā // LiP_1,43.5

sāmaśākhāsahasraṃ ca sāṅgopāṅgaṃ mahāmune
āyurvedaṃ dhanurvedaṃ gāndharvaṃ cāśvalakṣaṇam // LiP_1,43.6

hastināṃ caritaṃ caiva narāṇāṃ caiva lakṣaṇam
sampūrṇe saptame varṣe tato 'tha munisattamau // LiP_1,43.7

mitrāvaruṇanāmānau tapoyogabalānvitau
tasyāśramaṃ gatau divyau draṣṭuṃ māṃ cājñayā vibhoḥ // LiP_1,43.8

ūcatuś ca mahātmānau māṃ nirīkṣya muhurmuhuḥ
tāta nandyayamalpāyuḥ sarvaśāstrārthapāragaḥ // LiP_1,43.9

na dṛṣṭamevamāścaryam āyurvarṣādataḥ param
ityuktavati viprendraḥ śilādaḥ putravatsalaḥ // LiP_1,43.10

samāliṅgya ca duḥkhārto rurodātīva visvaram
hā putra putra putreti papāta ca samantataḥ // LiP_1,43.11

aho balaṃ daivavidher vidhātuśceti duḥkhitaḥ
tasya cārtasvaraṃ śrutvā tadāśramanivāsinaḥ // LiP_1,43.12

nipeturvihvalātyarthaṃ rakṣāścakruś ca maṅgalam
tuṣṭuvuś ca mahādevaṃ triyaṃbakamumāpatim // LiP_1,43.13

hutvā triyaṃbakenaiva madhunaiva ca saṃplutām
dūrvāmayutasaṃkhyātāṃ sarvadravyasamanvitām // LiP_1,43.14

pitā vigatasaṃjñaś ca tathā caiva pitāmahaḥ
viceṣṭaś ca lalāpāsau mṛtavannipapāta ca // LiP_1,43.15

mṛtyor bhīto 'ham acirāc chirasā cābhivandya tam
mṛtavatpatitaṃ sākṣāt pitaraṃ ca pitāmaham // LiP_1,43.16

pradakṣiṇīkṛtya ca taṃ rudrajāpyarato 'bhavam
hṛtpuṇḍarīke suṣire dhyātvā devaṃ triyaṃbakam // LiP_1,43.17

tryakṣaṃ daśabhujaṃ śāntaṃ pañcavaktraṃ sadāśivam
saritaścāntare puṇye sthitaṃ māṃ parameśvaraḥ // LiP_1,43.18

tuṣṭo 'bravīnmahādevaḥ somaḥ somārdhabhūṣaṇaḥ
vatsa nandinmahābāho mṛtyorbhītiḥ kutastava // LiP_1,43.19

mayaiva preṣitau viprau matsamastvaṃ na saṃśayaḥ
vatsainattava dehaṃ ca laukikaṃ paramārthataḥ // LiP_1,43.20

nāstyeva daivikaṃ dṛṣṭaṃ śilādena purā tava
devaiś ca munibhiḥ siddhair gandharvairdānavottamaiḥ // LiP_1,43.21

pūjitaṃ yatpurā vatsa daivikaṃ nandikeśvara
saṃsārasya svabhāvo 'yaṃ sukhaṃ duḥkhaṃ punaḥ punaḥ // LiP_1,43.22

nṛṇāṃ yoniparityāgaḥ sarvathaiva vivekinaḥ
evamuktvā tu māṃ sākṣāt sarvadevamaheśvaraḥ // LiP_1,43.23

karābhyāṃ suśubhābhyāṃ ca ubhābhyāṃ parameśvaraḥ
pasparśa bhagavān rudraḥ paramārtiharo haraḥ // LiP_1,43.24

uvāca ca mahādevas tuṣṭātmā vṛṣabhadhvajaḥ
nirīkṣya gaṇapāṃścaiva devīṃ himavataḥ sutām // LiP_1,43.25

samālokya ca tuṣṭātmā mahādevaḥ sureśvaraḥ
ajaro jarayā tyakto nityaṃ duḥkhavivarjitaḥ // LiP_1,43.26

akṣayaścāvyayaścaiva sapitā sasuhṛjjanaḥ
mameṣṭo gaṇapaścaiva madvīryo matparākramaḥ // LiP_1,43.27

iṣṭo mama sadā caiva mama pārśvagataḥ sadā
madbalaścaiva bhavitā mahāyogabalānvitaḥ // LiP_1,43.28

evamuktvā ca māṃ devo bhagavān sagaṇastadā
kuśeśayamayīṃ mālāṃ samunmucyātmanastadā // LiP_1,43.29

ābabandha mahātejā mama devo vṛṣadhvajaḥ
tayāhaṃ mālayā jātaḥ śubhayā kaṇṭhasaktayā // LiP_1,43.30

tryakṣo daśabhujaścaiva dvitīya iva śaṅkaraḥ
tata eva samādāya hastena parameśvaraḥ // LiP_1,43.31

uvāca brūhi kiṃ te 'dya dadāmi varamuttamam
tato jaṭāśritaṃ vāri gṛhītvā cātinirmalam // LiP_1,43.32

uktā nadī bhavasveti utsasarja vṛṣadhvajaḥ
tataḥ sā divyatoyā ca pūrṇāsitajalā śubhā // LiP_1,43.33

padmotpalavanopetā prāvartata mahānadī
tāmāha ca mahādevo nadīṃ paramaśobhanām // LiP_1,43.34

yasmājjaṭodakādeva pravṛttā tvaṃ mahānadī
tasmājjaṭodakā puṇyā bhaviṣyasi saridvarā // LiP_1,43.35

tvayi snātvā naraḥ kaścit sarvapāpaiḥ pramucyate
tato devyā mahādevaḥ śilādatanayaṃ prabhuḥ // LiP_1,43.36

putraste 'yamiti procya pādayoḥ saṃnyapātayat
sā māmāghrāya śirasi pāṇibhyāṃ parimārjatī // LiP_1,43.37

putrapremṇābhyaṣiñcacca srotobhistanayaistribhiḥ
payasā śaṅkhagaureṇa devadevaṃ nirīkṣya sā // LiP_1,43.38

tāni srotāṃsi trīṇyasyāḥ srotasvinyo 'bhavaṃstadā
nadīṃ trisrotasaṃ devo bhagavānavadadbhavaḥ // LiP_1,43.39

trisrotasaṃ nadīṃ dṛṣṭvā vṛṣaḥ paramaharṣitaḥ
nanāda nādāttasmācca saridanyā tato 'bhavat // LiP_1,43.40

vṛṣadhvaniriti khyātā devadevena sā nadī
jāṃbūnadamayaṃ citraṃ sarvaratnamayaṃ śubham // LiP_1,43.41

svaṃ devaścādbhutaṃ divyaṃ nirmitaṃ viśvakarmaṇā
mukuṭaṃ cābabandheśo mama mūrdhni vṛṣadhvajaḥ // LiP_1,43.42

kuṇḍale ca śubhe divye vajravaiḍūryabhūṣite
ābabandha mahādevaḥ svayameva maheśvaraḥ // LiP_1,43.43

māṃ tathābhyarcitaṃ vyomni dṛṣṭvā meghaiḥ prabhākaraḥ
meghāṃbhasā cābhyaṣiñcac chilādanam atho mune // LiP_1,43.44

tasyābhiṣiktasya tadā pravṛttā srotasā bhṛśam
yasmāt suvarṇānniḥsṛtya nadyeṣā sampravartate // LiP_1,43.45

svarṇodaketi tāmāha devadevastriyaṃbakaḥ
jāmbūnadamayādyasmād dvitīyā mukuṭācchubhā // LiP_1,43.46

prāvartata nadī puṇyā ūcur jambūnadīti tām
etatpañcanadaṃ nāma japyeśvarasamīpagam // LiP_1,43.47

yaḥ pañcanadamāsādya snātvā japyeśvareśvaram
pūjayecchivasāyujyaṃ prayātyeva na saṃśayaḥ // LiP_1,43.48

Devī adopts Nandin

atha devo mahādevaḥ sarvabhūtapatirbhavaḥ
devīmuvāca śarvāṇīm umāṃ girisutāmajām // LiP_1,43.49

devī nandīśvaraṃ devam abhiṣiñcāmi bhūtapam
gaṇendraṃ vyāhariṣyāmi kiṃ vā tvaṃ manyase 'vyaye // LiP_1,43.50

tasya tadvacanaṃ śrutvā bhavānī harṣitānanā
smayantī varadaṃ prāha bhavaṃ bhūtapatiṃ patim // LiP_1,43.51

sarvalokādhipatyaṃ ca gaṇeśatvaṃ tathaiva ca
dātumarhasi deveśa śailādistanayo mama // LiP_1,43.52

tataḥ sa bhagavāñśarvaḥ sarvalokeśvareśvaraḥ
sasmāra gaṇapān divyān devadevo vṛṣadhvajaḥ // LiP_1,43.53

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge nandikeśvaraprādurbhāvanandikeśvarābhiṣekamantro nāma tricatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

smaraṇādeva rudrasya samprāptāś ca gaṇeśvarāḥ
sarve sahasrahastāś ca sahasrāyudhapāṇayaḥ // LiP_1,44.1

trinetrāś ca mahātmānas tridaśairapi vanditāḥ
koṭikālāgnisaṃkāśā jaṭāmukuṭadhāriṇaḥ // LiP_1,44.2

daṃṣṭrākarālavadanā nityā buddhāś ca nirmalāḥ
koṭikoṭigaṇaistulyair ātmanā ca gaṇeśvarāḥ
asaṃkhyātā mahātmānas tatrājagmurmudā yutāḥ // LiP_1,44.3

gāyantaś ca dravantaś ca nṛtyantaś ca mahābalāḥ
mukhāḍambaravādyāni vādayantastathaiva ca // LiP_1,44.4

rathairnāgairhayaiścaiva siṃhamarkaṭavāhanāḥ
vimāneṣu tathārūḍhā hemacitreṣu vai gaṇāḥ // LiP_1,44.5

bherīmṛdaṅgakādyaiś ca paṇavānakagomukhaiḥ
vāditrairvividhaiścānyaiḥ paṭahairekapuṣkaraiḥ // LiP_1,44.6

bherīmurajasaṃnādair āḍambarakaḍiṇḍimaiḥ
mardalairveṇuvīṇābhir vividhaistālaniḥsvanaiḥ // LiP_1,44.7

darduraistalaghātaiś ca kacchapaiḥ paṇavairapi
vādyamānairmahāyogā ājagmurdevasaṃsadam // LiP_1,44.8

te gaṇeśā mahāsattvāḥ sarvadeveśvareśvarāḥ
praṇamya devaṃ devīṃ ca idaṃ vacanam abruvan // LiP_1,44.9

bhagavandevadeveśa triyaṃbaka vṛṣadhvaja
kimarthaṃ ca smṛtā deva ājñāpaya mahādyute // LiP_1,44.10

kiṃ sāgarāñśoṣayāmo yamaṃ vā saha kiṅkaraiḥ
hanmo mṛtyusutāṃ mṛtyuṃ paśuvaddhanma padmajam // LiP_1,44.11

baddhvendraṃ saha devaiś ca saha viṣṇuṃ ca vāyunā
ānayāmaḥ susaṃkruddhā daityānvā saha dānavaiḥ // LiP_1,44.12

kasyādya vyasanaṃ ghoraṃ kariṣyāmastavājñayā
kasya vādyotsavo deva sarvakāmasamṛddhaye // LiP_1,44.13

tāṃstathāvādinaḥ sarvān gaṇeśān sarvasaṃmatān
uvāca devaḥ sampūjya koṭikoṭiśatānprabhuḥ // LiP_1,44.14

śṛṇudhvaṃ yatkṛte yūyam ihāhūtā jagaddhitāḥ
śrutvā ca prayatātmānaḥ kurudhvaṃ tadaśaṅkitāḥ // LiP_1,44.15

nandīśvaro 'yaṃ putro naḥ sarveṣāmīśvareśvaraḥ
vipro 'yaṃ nāyakaścaiva senānīr vaḥ samṛddhimān // LiP_1,44.16

tamimaṃ mama saṃdeśād yūyaṃ sarve 'pi saṃmatāḥ
senānyam abhiṣiñcadhvaṃ mahāyogapatiṃ patim // LiP_1,44.17

evamuktā bhagavatā gaṇapāḥ sarva eva te
evamastviti saṃmantrya saṃbhārānāharaṃstataḥ // LiP_1,44.18

tasya sarvāśrayaṃ divyaṃ jāṃbūnadamayaṃ śubham
āsanaṃ merusaṃkāśaṃ manoharam upāharan // LiP_1,44.19

naikastaṃbhamayaṃ cāpi cāmīkaravaraprabham
muktādāmāvalambaṃ ca maṇiratnāvabhāsitam // LiP_1,44.20

staṃbhaiś ca vaiḍūryamayaiḥ kiṅkiṇījālasaṃvṛtam
cāruratnakasaṃyuktaṃ maṇḍapaṃ viśvatomukham // LiP_1,44.21

kṛtvā vinyasya tanmadhye tadāsanavaraṃ śubham
tasyāgrataḥ pādapīṭhaṃ nīlavajrāvabhāsitam // LiP_1,44.22

cakruḥ pādapratiṣṭhārthaṃ kalaśau cāsya pārśvagau
sampūrṇau paramāmbhobhir aravindāvṛtānanau // LiP_1,44.23

kalaśānāṃ sahasraṃ tu sauvarṇaṃ rājataṃ tathā
tāmrajaṃ mṛnmayaṃ caiva sarvatīrthāmbupūritam // LiP_1,44.24

vāsoyugaṃ tathā divyaṃ gandhaṃ divyaṃ tathaiva ca
keyūre kuṇḍale caiva mukuṭaṃ hārameva ca // LiP_1,44.25

chatraṃ śataśalākaṃ ca vālavyajanameva ca
dattaṃ mahātmanā tena brahmaṇā parameṣṭhinā // LiP_1,44.26

śaṅkhahārāṅgagaureṇa pṛṣṭhenāpi virājitam
vyajanaṃ candraśubhraṃ ca hemadaṇḍaṃ sucāmaram // LiP_1,44.27

airāvataḥ supratīko gajāvetau supūjitau
mukuṭaṃ kāñcanaṃ caiva nirmitaṃ viśvakarmaṇā // LiP_1,44.28

kuṇḍale cāmale divye vajraṃ caiva varāyudham
jāṃbūnadamayaṃ sūtraṃ keyūradvayameva ca // LiP_1,44.29

sambhārāṇi tathānyāni vividhāni bahūnyapi
samantān ninyur avyagrā gaṇapā devasaṃmatāḥ // LiP_1,44.30

tato devāś ca sendrāś ca nārāyaṇamukhās tathā
munayo bhagavānbrahmā navabrahmāṇa eva ca // LiP_1,44.31

devaiś ca lokāḥ sarve te tato jagmurmudā yutāḥ
teṣvāgateṣu sarveṣu bhagavānparameśvaraḥ // LiP_1,44.32

sarvakāryavidhiṃ kartum ādideśa pitāmaham
pitāmaho 'pi bhagavān niyogādeva tasya tu // LiP_1,44.33

cakāra sarvaṃ bhagavān abhiṣekaṃ samāhitaḥ
arcayitvā tato brahmā svayamevābhyaṣecayat // LiP_1,44.34

tato viṣṇustataḥ śakro lokapālāstathaiva ca
abhyaṣiñcanta vidhivad gaṇendraṃ śivaśāsanāt // LiP_1,44.35

ṛṣayastuṣṭuvuścaiva pitā mahapurogamāḥ
stutavatsu tatasteṣu viṣṇuḥ sarvajagatpatiḥ // LiP_1,44.36

śirasyañjalimādāya tuṣṭāva ca samāhitaḥ
prāñjaliḥ praṇato bhūtvā jayaśabdaṃ cakāra ca // LiP_1,44.37

tato gaṇādhipāḥ sarve tato devāstato 'surāḥ
evaṃ stutaścābhiṣikto devaiḥ sabrahmakaistadā // LiP_1,44.38

udvāhaś ca kṛtastatra niyogātparameṣṭhinaḥ
marutāṃ ca sutā devī suyaśākhyā babhūva yā // LiP_1,44.39

labdhaṃ śaśiprabhaṃ chatraṃ tayā tatra vibhūṣitam
cāmare cāmarāsaktahastāgraiḥ strīgaṇairyutā // LiP_1,44.40

siṃhāsanaṃ ca paramaṃ tayā cādhiṣṭhitaṃ mayā
alaṃkṛtā mahālakṣmyā mukuṭādyaiḥ subhūṣaṇaiḥ // LiP_1,44.41

labdho hāraś ca paramo devyāḥ kaṇṭhagatas tathā
vṛṣendraś ca sito nāgaḥ siṃhaḥ siṃhadhvajas tathā // LiP_1,44.42

rathaś ca hemacchatraṃ ca candrabiṃbasamaprabham
adyāpi sadṛśaḥ kaścin mayā nāsti vibhuḥ kvacit // LiP_1,44.43

sānvayaṃ ca gṛhītveśas tathā saṃbandhibāndhavaiḥ
āruhya vṛṣamīśāno mayā devyā gataḥ śivaḥ // LiP_1,44.44

tadā devīṃ bhavaṃ dṛṣṭvā mayā ca prārthayan gaṇaiḥ
munidevarṣayaḥ siddhā ājñāṃ pāśupatīṃ dvijāḥ // LiP_1,44.45

athājñāṃ pradadau teṣām arhāṇām ājñayā vibhoḥ
nandiko nagajābhartus teṣāṃ pāśupatīṃ śubhām // LiP_1,44.46

tasmāddhi munayo labdhvā tadājñāṃ munipuṅgavāt
bhavabhaktāstadā cāsaṃs tasmādevaṃ samarcayet // LiP_1,44.47

namaskāravihīnastu nāma udgirayedbhave
brahmaghnadaśasaṃtulyaṃ tasya pāpaṃ garīyasam // LiP_1,44.48

tasmātsarvaprakāreṇa namaskārādimuccaret
ādau kuryānnamaskāraṃ tadante śivatāṃ vrajet // LiP_1,44.49

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge nandikeśvarābhiṣeko nāma catuścatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ

sūta suvyaktamakhilaṃ kathitaṃ śaṅkarasya tu
sarvātmabhāvaṃ rudrasya svarūpaṃ vaktumarhasi // LiP_1,45.1

sūta uvāca

bhūrbhuvaḥ svarmahaścaiva janaḥ sākṣāttapas tathā
satyalokaś ca pātālaṃ narakārṇavakoṭayaḥ // LiP_1,45.2

tārakāgrahasomārkā dhruvaḥ saptarṣayas tathā
vaimānikāstathānye ca tiṣṭhantyasya prasādataḥ // LiP_1,45.3

anena nirmitāstvevaṃ tadātmāno dvijarṣabhāḥ
samaṣṭirūpaḥ sarvātmā saṃsthitaḥ sarvadā śivaḥ // LiP_1,45.4

sarvātmānaṃ mahātmānaṃ mahādevaṃ maheśvaram
na vijānanti saṃmūḍhā māyayā tasya mohitāḥ // LiP_1,45.5

tasya devasya rudrasya śarīraṃ vai jagattrayam
tasmātpraṇamya taṃ vakṣye jagatāṃ nirṇayaṃ śubham // LiP_1,45.6

purā vaḥ kathitaṃ sarvaṃ mayāṇḍasya yathā kṛtiḥ
bhuvanānāṃ svarūpaṃ ca brahmāṇḍe kathayāmyaham // LiP_1,45.7

pṛthivī cāntarikṣaṃ ca svarmaharjana eva ca
tapaḥ satyaṃ ca saptaite lokāstvaṇḍodbhavāḥ śubhāḥ // LiP_1,45.8

adhastādatra caiteṣāṃ dvijāḥ sapta talāni tu
mahātalādayasteṣāṃ adhastānnarakāḥ kramāt // LiP_1,45.9

mahātalaṃ hematalaṃ sarvaratnopaśobhitam
prāsādaiś ca vicitraiś ca bhavasyāyatanais tathā // LiP_1,45.10

anantena ca saṃyuktaṃ mucukundena dhīmatā
nṛpeṇa balinā caiva pātālasvargavāsinā // LiP_1,45.11

śailaṃ rasātalaṃ viprāḥ śārkaraṃ hi talātalam
pītaṃ sutalamityuktaṃ vitalaṃ vidrumaprabham // LiP_1,45.12

sitaṃ hi atalaṃ tacca talaṃ yacca sitetaram
kṣmāyāstu yāvadvistāro hy adhasteṣāṃ ca suvratāḥ // LiP_1,45.13

talānāṃ caiva sarveṣāṃ tāvatsaṃkhyā samāhitā
sahasrayojanaṃ vyoma daśasāhasrameva ca // LiP_1,45.14

lakṣaṃ saptasahasraṃ hi talānāṃ saghanasya tu
vyomnaḥ pramāṇaṃ mūlaṃ tu triṃśatsāhasrakeṇa tu // LiP_1,45.15

suvarṇena muniśreṣṭhās tathā vāsukinā śubham
rasātalamiti khyātaṃ tathānyaiś ca niṣevitam // LiP_1,45.16

virocanahiraṇyākṣanarakādyaiś ca sevitam
talātalamiti khyātaṃ sarvaśobhāsamanvitam // LiP_1,45.17

vaināyakādibhiścaiva kālanemipurogamaiḥ
pūrvadevaiḥ samākīrṇaṃ sutalaṃ ca tathāparaiḥ // LiP_1,45.18

vitalaṃ dānavādyaiś ca tārakāgnimukhais tathā
mahāntakādyair nāgaiś ca prahlādenāsureṇa ca // LiP_1,45.19

vitalaṃ cātra vikhyātaṃ kambalāśvaniṣevitam
mahākumbhena vīreṇa hayagrīveṇa dhīmatā // LiP_1,45.20

śaṅkukarṇena saṃbhinnaṃ tathā namucipūrvakaiḥ
tathānyair vividhair vīrais talaṃ caiva suśobhitam // LiP_1,45.21

taleṣu teṣu sarveṣu cāmbayā parameśvaraḥ
skandena nandinā sārdhaṃ gaṇapaiḥ sarvato vṛtaḥ // LiP_1,45.22

talānāṃ caiva sarveṣām ūrdhvataḥ saptasaptamāḥ
kṣmātalāni dharā cāpi saptadhā kathayāmi vaḥ // LiP_1,45.23

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge pātālavarṇanaṃ nāma pañcacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

saptadvīpā tathā pṛthvī nadīparvatasaṃkulā
samudraiḥ saptabhiścaiva sarvataḥ samalaṃkṛtā // LiP_1,46.1

jambūḥ plakṣaḥ śālmaliś ca kuśaḥ krauñcastathaiva ca
śākaḥ puṣkaranāmā ca dvīpāstvabhyantare kramāt // LiP_1,46.2

saptadvīpeṣu sarveṣu sāmbaḥ sarvagaṇairvṛtaḥ
nānāveṣadharo bhūtvā sānnidhyaṃ kurute haraḥ // LiP_1,46.3

kṣārodekṣurasodaś ca surodaś ca ghṛtodadhiḥ
dadhyarṇavaś ca kṣīrodaḥ svādūdaścāpyanukramāt // LiP_1,46.4

samudreṣviha sarveṣu sarvadā sagaṇaḥ śivaḥ
jalarūpī bhavaḥ śrīmān krīḍate cormibāhubhiḥ // LiP_1,46.5

kṣīrārṇavāmṛtamiva sadā kṣīrārṇave hariḥ
śete śivajñānadhiyā sākṣādvai yoganidrayā // LiP_1,46.6

yadā prabuddho bhagavān prabuddhamakhilaṃ jagat
yadā suptastadā suptaṃ tanmayaṃ ca carācaram // LiP_1,46.7

tenaiva sṛṣṭamakhilaṃ dhṛtaṃ rakṣitameva ca
saṃhṛtaṃ devadevasya prasādātparameṣṭhinaḥ // LiP_1,46.8

suṣeṇā iti vikhyātā yajante puruṣarṣabham
aniruddhaṃ muniśreṣṭhāḥ śaṅkhacakragadādharam // LiP_1,46.9

ye cāniruddhaṃ puruṣaṃ dhyāyantyātmavidāṃ varāḥ
nārāyaṇasamāḥ sarve sarvasaṃpatsamanvitāḥ // LiP_1,46.10

sanandanaś ca bhagavān sanakaś ca sanātanaḥ
vālakhilyāś ca siddhāś ca mitrāvaruṇakau tathā // LiP_1,46.11

yajanti satataṃ tatra viśvasya prabhavaṃ harim
saptadvīpeṣu tiṣṭhanti nānāśṛṅgā mahodayāḥ // LiP_1,46.12

āsamudrāyatāḥ kecid girayo gahvarais tathā
dharāyāḥ patayaścāsan bahavaḥ kālagauravāt // LiP_1,46.13

sāmarthyātparameśānāḥ krauñcārerjanakātprabhoḥ
manvantareṣu sarveṣu atītānāgateṣviha // LiP_1,46.14

pravakṣyāmi dhareśān vo vakṣye svāyaṃbhuve 'ntare
manvantareṣu sarveṣu atītānāgateṣu ca // LiP_1,46.15

tulyābhimāninaścaiva sarve tulyaprayojanāḥ
svāyaṃbhuvasya ca manoḥ pautrāstvāsanmahābalāḥ // LiP_1,46.16

priyavratātmajā vīrās te daśeha prakīrtitāḥ
āgnīdhraścāgnibāhuś ca medhā medhātithirvasuḥ // LiP_1,46.17

jyotiṣmāndyutimān havyaḥ savanaḥ putra eva ca
priyavrato 'bhyaṣiñcattān sapta saptasu pārthivān // LiP_1,46.18

jambūdvīpeśvaraṃ cakre āgnīdhraṃ sumahābalam
plakṣadvīpeśvaraścāpi tena medhātithiḥ kṛtaḥ // LiP_1,46.19

śālmaleś ca vapuṣmantaṃ rājānamabhiṣiktavān
jyotiṣmantaṃ kuśadvīpe rājānaṃ kṛtavānnṛpaḥ // LiP_1,46.20

dyutimantaṃ ca rājānaṃ krauñcadvīpe samādiśat
śākadvīpeśvaraṃ cāpi havyaṃ cakre priyavrataḥ // LiP_1,46.21

puṣkarādhipatiṃ cakre savanaṃ cāpi suvratāḥ
puṣkare savanasyāpi mahāvītaḥ suto 'bhavat // LiP_1,46.22

dhātakī caiva dvāvetau putrau putravatāṃ varau
mahāvītaṃ smṛtaṃ varṣaṃ tasya nāmnā mahātmanaḥ // LiP_1,46.23

nāmnā tu dhātakeścaiva dhātakīkhaṇḍamucyate
havyo 'pyajanayat putrāñ chākadvīpeśvaraḥ prabhuḥ // LiP_1,46.24

jaladaṃ ca kumāraṃ ca sukumāraṃ maṇīcakam
kusumottaramodākī saptamastu mahādrumaḥ // LiP_1,46.25

aladaṃ jaladasyātha varṣaṃ prathamamucyate
kumārasya tu kaumāraṃ dvitīyaṃ parikīrtitam // LiP_1,46.26

sukumāraṃ tṛtīyaṃ tu sukumārasya kīrtyate
maṇīcakaṃ caturthaṃ tu māṇīcakamihocyate // LiP_1,46.27

kusumottarasya vai varṣaṃ pañcamaṃ kusumottaram
modakaṃ cāpi modāker varṣaṃ ṣaṣṭhaṃ prakīrtitam // LiP_1,46.28

mahādrumasya nāmnā tu saptamaṃ tanmahādrumam
teṣāṃ tu nāmabhistāni sapta varṣāṇi tatra vai // LiP_1,46.29

krauñcadvīpeśvarasyāpi putrā dyutimatastu vai
kuśalo manugaścoṣṇaḥ pīvaraścāndhakārakaḥ // LiP_1,46.30

muniśca dundubhiścaiva sutā dyutimatastu vai
teṣāṃ svanāmabhir deśāḥ krauñcadvīpāśrayāḥ śubhāḥ // LiP_1,46.31

kuśaladeśaḥ kuśale manugasya manonugaḥ
uṣṇasyoṣṇaḥ smṛto deśaḥ pīvaraḥ pīvarasya ca // LiP_1,46.32

andhakārasya kathito deśo nāmnāndhakārakaḥ
munerdeśo muniḥ prokto dundubher dundubhiḥ smṛtaḥ // LiP_1,46.33

ete janapadāḥ sapta krauñcadvīpeṣu bhāsvarāḥ
jyotiṣmantaḥ kuśadvīpe sapta cāsanmahaujasaḥ // LiP_1,46.34

udbhido veṇumāṃścaiva dvairatho lavaṇo dhṛtiḥ
ṣaṣṭhaḥ prabhākaraścāpi saptamaḥ kapilaḥ smṛtaḥ // LiP_1,46.35

udbhidaṃ prathamaṃ varṣaṃ dvitīyaṃ veṇumaṇḍalam
tṛtīyaṃ dvairathaṃ caiva caturthaṃ lavaṇaṃ smṛtam // LiP_1,46.36

pañcamaṃ dhṛtimat ṣaṣṭhaṃ prabhākaram anuttamam
saptamaṃ kapilaṃ nāma kapilasya prakīrtitam // LiP_1,46.37

śālmalasyeśvarāḥ sapta sutāste vai vapuṣmataḥ
śvetaś ca haritaścaiva jīmūto rohitas tathā // LiP_1,46.38

vaidyuto mānasaścaiva suprabhaḥ saptamas tathā
śvetasya deśaḥ śvetastu haritasya ca hāritaḥ // LiP_1,46.39

jīmūtasya ca jīmūto rohitasya ca rohitaḥ
vaidyuto vaidyutasyāpi mānasasya ca mānasaḥ // LiP_1,46.40

suprabhaḥ suprabhasyāpi sapta vai deśalāñchakāḥ
plakṣadvīpe tu vakṣyāmi jambūdvīpādanantaram // LiP_1,46.41

sapta medhātitheḥ putrāḥ plakṣadvīpeśvarā nṛpāḥ
jyeṣṭhaḥ śāntabhayasteṣāṃ saptavarṣāṇi tāni vai // LiP_1,46.42

tasmācchāntabhayāccaiva śiśirastu sukhodayaḥ
ānandaś ca śivaścaiva kṣemakaś ca dhruvas tathā // LiP_1,46.43

tāni teṣāṃ tu nāmāni saptavarṣāṇi bhāgaśaḥ
niveśitāni taistāni pūrvaṃ svāyaṃbhuve 'ntare // LiP_1,46.44

medhātithestu putraistaiḥ plakṣadvīpanivāsibhiḥ
varṇāśramācārayutāḥ prajāstatra niveśitāḥ // LiP_1,46.45

plakṣadvīpādivarṣeṣu śākadvīpāntikeṣu vai
jñeyaḥ pañcasu dharmo vai varṇāśramavibhāgaśaḥ // LiP_1,46.46

sukhamāyuḥ svarūpaṃ ca balaṃ dharmo dvijottamāḥ
pañcasveteṣu dvīpeṣu sarvasādhāraṇaṃ smṛtam // LiP_1,46.47

rudrārcanaratā nityaṃ maheśvaraparāyaṇāḥ
anye ca puṣkaradvīpe prajātāś ca prajeśvarāḥ // LiP_1,46.48

prajāpateś ca rudrasya bhāvāmṛtasukhotkaṭāḥ // LiP_1,46.49

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanakośe dvīpadvīpeśvarakathanaṃ nāma ṣaṭcatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

āgnīdhraṃ jyeṣṭhadāyādaṃ kāmyaputraṃ mahābalam
priyavrato 'bhyaṣiñcadvai jaṃbūdvīpeśvaraṃ nṛpaḥ // LiP_1,47.1

so 'tīva bhavabhaktaś ca tapasvī taruṇaḥ sadā
bhavārcanarataḥ śrīmān gomāndhīmāndvijarṣabhāḥ // LiP_1,47.2

tasya putrā babhūvuste prajāpatisamā nava
sarve māheśvarāścaiva mahādevaparāyaṇāḥ // LiP_1,47.3

jyeṣṭho nābhir iti khyātas tasya kiṃpuruṣo 'nujaḥ
harivarṣastṛtīyastu caturtho vai tvilāvṛtaḥ // LiP_1,47.4

ramyastu pañcamas tatra hiraṇmān ṣaṣṭha ucyate
kurustu saptamasteṣāṃ bhadrāśvastvaṣṭamaḥ smṛtaḥ // LiP_1,47.5

navamaḥ ketumālastu teṣāṃ deśānnibodhata
nābhestu dakṣiṇaṃ varṣaṃ hemākhyaṃ tu pitā dadau // LiP_1,47.6

hemakūṭaṃ tu yadvarṣaṃ dadau kiṃpuruṣāya saḥ
naiṣadhaṃ yatsmṛtaṃ varṣaṃ haraye tatpitā dadau // LiP_1,47.7

ilāvṛtāya pradadau meruryatra tu madhyamaḥ
nīlācalāśritaṃ varṣaṃ ramyāya pradadau pitā // LiP_1,47.8

śvetaṃ yaduttaraṃ tasmāt pitrā dattaṃ hiraṇmate
yaduttaraṃ śṛṅgavarṣaṃ pitā tatkurave dadau // LiP_1,47.9

varṣaṃ mālyavataṃ cāpi bhadrāśvasya nyavedayat
gandhamādanavarṣaṃ tu ketumālāya dattavān // LiP_1,47.10

ityetāni mahāntīha nava varṣāṇi bhāgaśaḥ
āgnīdhrasteṣu varṣeṣu putrāṃstānabhiṣicya vai // LiP_1,47.11

yathākramaṃ sa dharmātmā tatastu tapasi sthitaḥ
tapasā bhāvitaścaiva svādhyāyaniratastvabhūt // LiP_1,47.12

svādhyāyanirataḥ paścāc chivadhyānaratas tvabhūt
yāni kiṃpuruṣādyāni varṣāṇyaṣṭau śubhāni ca // LiP_1,47.13

teṣāṃ svabhāvataḥ siddhiḥ sukhaprāyā hyayatnataḥ
viparyayo na teṣvasti jarāmṛtyubhayaṃ na ca // LiP_1,47.14

dharmādharmau na teṣvāstāṃ nottamādhamamadhyamāḥ
na teṣvasti yugāvasthā kṣetreṣvaṣṭasu sarvataḥ // LiP_1,47.15

rudrakṣetre mṛtāścaiva jaṅgamāḥ sthāvarās tathā
bhaktāḥ prāsaṃgikāścāpi teṣu kṣetreṣu yānti te // LiP_1,47.16

teṣāṃ hitāya rudreṇa cāṣṭakṣetraṃ vinirmitam
tatra teṣāṃ mahādevaḥ sānnidhyaṃ kurute sadā // LiP_1,47.17

dṛṣṭvā hṛdi mahādevam aṣṭakṣetranivāsinaḥ
sukhinaḥ sarvadā teṣāṃ sa eveha parā gatiḥ // LiP_1,47.18

nābhernisargaṃ vakṣyāmi himāṅke 'sminnibodhata
nābhistvajanayatputraṃ merudevyāṃ mahāmatiḥ // LiP_1,47.19

ṛṣabhaṃ pārthivaśreṣṭhaṃ sarvakṣatrasya pūjitam
ṛṣabhādbharato jajñe vīraḥ putraśatāgrajaḥ // LiP_1,47.20

so 'bhiṣicyātha ṛṣabho bharataṃ putravatsalaḥ
jñānavairāgyamāśritya jitvendriyamahoragān // LiP_1,47.21

sarvātmanātmani sthāpya paramātmānamīśvaram
nagno jaṭī nirāhāraś cīrī dhvāntagato hi saḥ // LiP_1,47.22

nirāśastyaktasaṃdehaḥ śaivamāpa paraṃ padam
himādrerdakṣiṇaṃ varṣaṃ bharatāya nyavedayat // LiP_1,47.23

tasmāttu bhārataṃ varṣaṃ tasya nāmnā vidurbudhāḥ
bharatasyātmajo vidvān sumatirnāma dhārmikaḥ // LiP_1,47.24

babhūva tasmiṃstadrājyaṃ bharataḥ saṃnyaveśayat
putrasaṃkrāmitaśrīko vanaṃ rājā viveśa saḥ // LiP_1,47.25

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bharatavarṣakathanaṃ nāma saptacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

suta uvāca Meru

asya dvīpasya madhye tu merur nāma mahāgiriḥ
nānāratnamayaiḥ śṛṅgaiḥ sthitaḥ sthitimatāṃ varaḥ // LiP_1,48.1

caturaśītisāhasram utsedhena prakīrtitaḥ
praviṣṭaḥ ṣoḍaśādhastād vistṛtaḥ ṣoḍaśaiva tu // LiP_1,48.2

śarāvavat saṃsthitatvād dvātriṃśanmūrdhni vistṛtaḥ
vistārāt triguṇaś cāsya pariṇāho 'numaṇḍalaḥ // LiP_1,48.3

haimīkṛto maheśasya śubhāṅgasparśanena ca
dhattūrapuṣpasaṃkāśaḥ sarvadevaniketanaḥ // LiP_1,48.4

krīḍābhūmiś ca devānām anekāścaryasaṃyutaḥ
lakṣayojana āyāmas tasyaivaṃ tu mahāgireḥ // LiP_1,48.5

tataḥ ṣoḍaśasāhasraṃ yojanāni kṣiteradhaḥ
śeṣaṃ copari viprendrā dharāyāstasya śṛṅgiṇaḥ // LiP_1,48.6

mūlāyāmapramāṇaṃ tu vistārān mūlato gireḥ
ūcurvistāramasyaiva dviguṇaṃ mūlato gireḥ // LiP_1,48.7

pūrvataḥ padmarāgābho dakṣiṇe hemasannibhaḥ
paścime nīlasaṃkāśa uttare vidrumaprabhaḥ // LiP_1,48.8

Amarāvatī

amarāvatī pūrvabhāge nānāprāsādasaṃkulā
nānādevagaṇaiḥ kīrṇā maṇijālasamāvṛtā // LiP_1,48.9

gopurairvividhākārair hemaratnavibhūṣitaiḥ
toraṇair hemacitraistu maṇikḷptaiḥ pathi sthitaiḥ // LiP_1,48.10

saṃlāpālāpakuśalaiḥ sarvābharaṇabhūṣitaiḥ
stanabhāravinamraiś ca madaghūrṇitalocanaiḥ // LiP_1,48.11

strīsahasraiḥ samākīrṇā cāpsarobhiḥ samantataḥ
dīrghikābhirvicitrābhiḥ phullāmbhoruhasaṃkulaiḥ // LiP_1,48.12

hemasopānasaṃyuktair hemasaikatarāśibhiḥ
nīlotpalaiścotpalaiś ca haimaiścāpi sugandhibhiḥ // LiP_1,48.13

evaṃvidhaistaṭākaiś ca nadībhiś ca nadairyutā
virājate purī śubhrā tayāsau parvataḥ śubhaḥ // LiP_1,48.14

other cities at Mt. Meru

tejasvinī nāma purī āgneyyāṃ pāvakasya tu
amarāvatīsamā divyā sarvabhogasamanvitā // LiP_1,48.15

vaivasvatī dakṣiṇe tu yamasya yamināṃ varāḥ
bhavanairāvṛtā divyair jāṃbūnadamayaiḥ śubhaiḥ // LiP_1,48.16

nairṛte kṛṣṇavarṇā ca tathā śuddhavatī śubhā
tādṛśī gandhavantī ca vāyavyāṃ diśi śobhanā // LiP_1,48.17

mahodayā cottare ca aiśānyāṃ tu yaśovatī
parvatasya diganteṣu śobhate divi sarvadā // LiP_1,48.18

brahmaviṣṇumaheśānāṃ tathānyeṣāṃ niketanam
sarvabhogayutaṃ puṇyaṃ dīrghikābhirnagottamam // LiP_1,48.19

siddhairyakṣaistu sampūrṇaṃ gandharvairmunipuṅgavaiḥ
tathānyairvividhākārair bhūtasaṃghaiś caturvidhaiḥ // LiP_1,48.20

girerupari viprendrāḥ śuddhasphaṭikasannibham
sahasrabhaumaṃ vistīrṇaṃ vimānaṃ vāmataḥ sthitam // LiP_1,48.21

tasminmahābhujaḥ śarvaḥ somasūryāgnilocanaḥ
siṃhāsane maṇimaye devyāste ṣaṇmukhena ca // LiP_1,48.22

harestadardhaṃ vistīrṇaṃ vimānaṃ tatra so 'pi ca
padmarāgamayaṃ divyaṃ padmajasya ca dakṣiṇe // LiP_1,48.23

tasmin śakrasya vipulaṃ puraṃ ramyaṃ yamasya ca
somasya varuṇasyātha nirṛteḥ pāvakasya ca // LiP_1,48.24

vāyoścaiva tu rudrasya śarvālayasamantataḥ
teṣāṃ teṣāṃ vimāneṣu divyeṣu vividheṣu ca // LiP_1,48.25

īśānyāmīśvarakṣetre nityārcā ca vyavasthitā
siddheśvaraiś ca bhagavāñ chailādiḥ śiṣyasaṃmataḥ // LiP_1,48.26

sanatkumāraḥ siddhaistu sukhāsīnaḥ sureśvaraḥ
sanakaś ca sanandaś ca sadṛśāś ca sahasraśaḥ // LiP_1,48.27

yogabhūmiḥ kvacittasmin bhogabhūmiḥ kvacitkvacit
bālasūryapratīkāśaṃ vimānaṃ tatra śobhanam // LiP_1,48.28

śailādinaḥ śubhaṃ cāsti tasminnāste gaṇeśvaraḥ
ṣaṇmukhasya gaṇeśasya gaṇānāṃ tu sahasraśaḥ // LiP_1,48.29

suyaśāyāḥ sunetrāyāḥ mātṝṇāṃ madanasya ca
tasya jambūnadī nāma mūlamāveṣṭya saṃsthitā // LiP_1,48.30

tasya dakṣiṇapārśve tu jambūvṛkṣaḥ suśobhanaḥ
atyucchritaḥ suvistīrṇaḥ sarvakālaphalapradaḥ // LiP_1,48.31

Ilāvṛta

meroḥ samantādvistīrṇaṃ śubhaṃ varṣamilāvṛtam
tatra jambūphalāhārāḥ keciccāmṛtabhojanāḥ // LiP_1,48.32

jāṃbūnadasamaprakhyā nānāvarṇāś ca bhoginaḥ
merupādāśrito viprā dvīpo 'yaṃ madhyamaḥ śubhaḥ // LiP_1,48.33

navavarṣānvitaścaiva nadīnadagirīśvaraiḥ
navavarṣaṃ tu vakṣyāmi jaṃbūdvīpaṃ yathātatham // LiP_1,48.34

vistārānmaṇḍalāccaiva yojanaiś ca nibodhata // LiP_1,48.35

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge 'ṣṭacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

śatamekaṃ sahasrāṇāṃ yojanānāṃ sa tu smṛtaḥ
anu dvīpaṃ sahasrāṇāṃ dviguṇaṃ dviguṇottaram // LiP_1,49.1

pañcāśatkoṭivistīrṇā sasamudrā dharā smṛtā
dvīpaiś ca saptabhir yuktā lokālokāvṛtā śubhā // LiP_1,49.2

nīlastathottare meroḥ śvetastasyottare punaḥ
śṛṅgī tasyottare viprās trayaste varṣaparvatāḥ // LiP_1,49.3

jaṭharo devakūṭaś ca pūrvasyāṃ diśi parvatau
niṣadho dakṣiṇe meros tasya dakṣiṇato giriḥ
hemakūṭa iti khyāto himavāṃstasya dakṣiṇe // LiP_1,49.4

meroḥ paścimataścaiva parvatau dvau dharādharau
mālyavāngandhamādaś ca dvāvetāvudagāyatau // LiP_1,49.5

ete parvatarājānaḥ siddhacāraṇasevitāḥ
teṣām antaraviṣkambho navasāhasramekaśaḥ // LiP_1,49.6

idaṃ haimavataṃ varṣaṃ bhārataṃ nāma viśrutam
hemakūṭaṃ paraṃ tasmān nāmnā kiṃpuruṣaṃ smṛtam // LiP_1,49.7

naiṣadhaṃ hemakūṭāttu harivarṣaṃ taducyate
harivarṣātparaṃ caiva meroḥ śubhamilāvṛtam // LiP_1,49.8

ilāvṛtātparaṃ nīlaṃ ramyakaṃ nāma viśrutam
ramyātparataraṃ śvetaṃ vikhyātaṃ taddhiraṇmayam // LiP_1,49.9

hiraṇmayātparaṃ cāpi śṛṅgī caiva kuruḥ smṛtaḥ
dhanuḥsaṃsthe tu vijñeye dve varṣe dakṣiṇottare // LiP_1,49.10

dīrghāṇi tatra catvāri madhyatastadilāvṛtam
meroḥ paścimapūrveṇa dve tu dīrghetare smṛte // LiP_1,49.11

arvāktu niṣadhasyātha vedyardhaṃ cottaraṃ smṛtam
vedyardhe dakṣiṇe trīṇi varṣāṇi trīṇi cottare // LiP_1,49.12

tayormadhye ca vijñeyaṃ merumadhyamilāvṛtam
dakṣiṇena tu nīlasya niṣadhasyottareṇa tu // LiP_1,49.13

udagāyato mahāśailo mālyavānnāma parvataḥ
yojanānāṃ sahasre dve upariṣṭāttu vistṛtaḥ // LiP_1,49.14

āyāmataścatustriṃśat sahasrāṇi prakīrtitaḥ
tasya pratīcyāṃ vijñeyaḥ parvato gandhamādanaḥ // LiP_1,49.15

āyāmataḥ sa vijñeyo mālyavāniva vistṛtaḥ
jambūdvīpasya vistārāt samena tu samantataḥ // LiP_1,49.16

prāgāyatāḥ suparvāṇaḥ ṣaḍete varṣaparvatāḥ
avagāḍhāścobhayataḥ samudrau pūrvapaścimau // LiP_1,49.17

himaprāyastu himavān hemakūṭastu hemavān
taruṇādityasaṃkāśo hairaṇyo niṣadhaḥ smṛtaḥ // LiP_1,49.18

caturvarṇaḥ sasauvarṇo meruścordhvāyataḥ smṛtaḥ
vṛttākṛtiparīṇāhaś caturasraḥ samutthitaḥ // LiP_1,49.19

nīlaś ca vaiḍūryamayaḥ śvetaḥ śuklo hiraṇmayaḥ
mayūrabarhavarṇastu śātakuṃbhas triśṛṅgavān // LiP_1,49.20

evaṃ saṃkṣepataḥ proktāḥ punaḥ śṛṇu girīśvarān
mandaro devakūṭaś ca pūrvasyāṃ diśi parvatau // LiP_1,49.21

kailāso gandhamādaś ca hemavāṃścaiva parvatau
pūrvataś cāyatāvetāv arṇavāntarvyavasthitau // LiP_1,49.22

niṣadhaḥ pāriyātraś ca dvāvetau varaparvatau
yathā pūrvau tathā yāmyāv etau paścimataḥ śritau // LiP_1,49.23

triśṛṅgo jāruciścaiva uttarau varaparvatau
pūrvataś cāyatāvetāv arṇavāntarvyavasthitau // LiP_1,49.24

maryādāparvatān etān aṣṭāvāhurmanīṣiṇaḥ
yo 'sau merurdvijaśreṣṭhāḥ prāṃśuḥ kanakaparvataḥ // LiP_1,49.25

tasya pādāstu catvāraś caturdikṣu nagottamāḥ
yairviṣṭabdhā na calati saptadvīpavatī mahī // LiP_1,49.26

daśayojanasāhasram āyāmas teṣu paṭhyate
pūrve tu mandaro nāma dakṣiṇe gandhamādanaḥ // LiP_1,49.27

vipulaḥ paścime pārśve supārśvaścottare smṛtaḥ
mahāvṛkṣāḥ samutpannāś catvāro dvīpaketavaḥ // LiP_1,49.28

mandarasya gireḥ śṛṅge mahāvṛkṣaḥ saketurāṭ
pralambaśākhāśikharaḥ kadambaś caityapādapaḥ // LiP_1,49.29

dakṣiṇasyāpi śailasya śikhare devasevitā
jambūḥ sadā puṇyaphalā sadā mālyopaśobhitā // LiP_1,49.30

saketur dakṣiṇe dvīpe jambūrlokeṣu viśrutā
vipulasyāpi śailasya paścime ca mahātmanaḥ // LiP_1,49.31

saṃjātaḥ śikhare 'śvatthaḥ sa mahān caityapādapaḥ
supārśvasyottarasyāpi śṛṅge jāto mahādrumaḥ // LiP_1,49.32

nyagrodho vipulaskandho 'nekayojanamaṇḍalaḥ
teṣāṃ caturṇāṃ vakṣyāmi śailendrāṇāṃ yathākramam // LiP_1,49.33

amānuṣyāṇi ramyāṇi sarvakālartukāni ca
manoharāṇi catvāri devakrīḍanakāni ca // LiP_1,49.34

vanāni vai caturdikṣu nāmatastu nibodhata
pūrve caitrarathaṃ nāma dakṣiṇe gandhamādanam // LiP_1,49.35

vaibhrājaṃ paścime vidyād uttare saviturvanam
mitreśvaraṃ tu pūrve tu ṣaṣṭheśvaram ataḥ param // LiP_1,49.36

varyeśvaraṃ paścime tu uttare cāmrakeśvaram
mahāsarāṃsi ca tathā catvāri munipuṅgavāḥ // LiP_1,49.37

yatra krīḍanti munayaḥ parvateṣu vaneṣu ca
aruṇodaṃ saraḥ pūrvaṃ dakṣiṇaṃ mānasaṃ smṛtam // LiP_1,49.38

sitodaṃ paścimasaro mahābhadraṃ tathottaram
śākhasya dakṣiṇe kṣetraṃ viśākhasya ca paścime // LiP_1,49.39

uttare naigameyasya kumārasya ca pūrvataḥ
aruṇodasya pūrveṇa śailendrā nāmataḥ smṛtāḥ // LiP_1,49.40

tāṃstu saṃkṣepato vakṣye na śakyaṃ vistareṇa tu
sitāntaś ca kuraṇḍaś ca kuraraścācalottamaḥ // LiP_1,49.41

vikaro maṇiśailaś ca vṛkṣavāṃścācalottamaḥ
mahānīlo 'tha rucakaḥ sabindurdarduras tathā // LiP_1,49.42

veṇumāṃś ca sameghaś ca niṣadho devaparvataḥ
ityete parvatavarā hy anye ca girayas tathā // LiP_1,49.43

pūrveṇa mandarasyaite siddhāvāsā udāhṛtāḥ
teṣu teṣu girīndreṣu guhāsu ca vaneṣu ca // LiP_1,49.44

rudrakṣetrāṇi divyāni viṣṇornārāyaṇasya ca
saraso mānasasyeha dakṣiṇena mahācalāḥ // LiP_1,49.45

ye kīrtyamānāstānsarvān saṃkṣipya pravadāmyaham
śailaś ca viśirāścaiva śikharaścācalottamaḥ // LiP_1,49.46

ekaśṛṅgo mahāśūlo gajaśailaḥ piśācakaḥ
pañcaśailo 'tha kailāso himavāṃścācalottamaḥ // LiP_1,49.47

ityete devacaritā utkaṭāḥ parvatottamāḥ
teṣu teṣu ca sarveṣu parvateṣu vaneṣu ca // LiP_1,49.48

rudrakṣetrāṇi divyāni sthāpitāni surottamaiḥ
digbhāge dakṣiṇe proktāḥ paścime ca vadāmi vaḥ // LiP_1,49.49

apareṇa sitodaś ca surapaś ca mahābalaḥ
kumudo madhumāṃścaiva hy añjano mukuṭas tathā // LiP_1,49.50

kṛṣṇaś ca pāṇḍuraścaiva sahasraśikharaś ca yaḥ
pārijātaś ca śailendraḥ śrīśṛṅgaścācalottamaḥ // LiP_1,49.51

ityete devacaritā utkaṭāḥ parvatottamāḥ
sarve paścimadigbhāge rudrakṣetrasamanvitāḥ // LiP_1,49.52

mahābhadrasya sarasaś cottare ca mahābalāḥ
ye sthitāḥ kīrtyamānāṃstān saṃkṣipyeha nibodhata // LiP_1,49.53

śaṅkhakūṭo mahāśailo vṛṣabho haṃsaparvataḥ
nāgaś ca kapilaścaiva indraśailaś ca sānumān // LiP_1,49.54

nīlaḥ kaṇṭakaśṛṅgaś ca śataśṛṅgaś ca parvataḥ
puṣpakośaḥ praśailaś ca virajaścācalottamaḥ // LiP_1,49.55

varāhaparvataścaiva mayūraścācalottamaḥ
jārudhiścaiva śailendra eta uttarasaṃsthitāḥ // LiP_1,49.56

teṣu śaileṣu divyeṣu devadevasya śūlinaḥ
asaṃkhyātāni divyāni vimānāni sahasraśaḥ // LiP_1,49.57

eteṣāṃ śailamukhyānām antareṣu yathākramam
santi caivāntaradroṇyaḥ sarāṃsyupavanāni ca // LiP_1,49.58

vasanti devā munayaḥ siddhāś ca śivabhāvitāḥ
kṛtavāsāḥ sapatnīkāḥ prasādātparameṣṭhinaḥ // LiP_1,49.59

lakṣmyādyānāṃ bilvavane kakubhe kaśyapādayaḥ
tathā tālavane proktam indropendroragātmanām // LiP_1,49.60

uduṃbare kardamasya tathānyeṣāṃ mahātmanām
vidyādharāṇāṃ siddhānāṃ puṇye tvāmravane śubhe // LiP_1,49.61

nāgānāṃ siddhasaṃghānāṃ tathā niṃbavane sthitiḥ
sūryasya kiṃśukavane tathā rudragaṇasya ca // LiP_1,49.62

bījapūravane puṇye devācāryo vyavasthitaḥ
kaumude tu vane viṣṇupramukhānāṃ mahātmanām // LiP_1,49.63

sthalapadmavanāntasthanyagrodhe 'śeṣabhoginaḥ
śeṣastvaśeṣajagatāṃ patirāste 'tigarvitaḥ // LiP_1,49.64

sa eva jagatāṃ kālaḥ pātāle ca vyavasthitaḥ
viṣṇorviśvagurormūrtir divyaḥ sākṣāddhalāyudhaḥ // LiP_1,49.65

śayanaṃ devadevasya sa hareḥ kaṅkaṇaṃ vibhoḥ
vane panasavṛkṣāṇāṃ saśukrā dānavādayaḥ // LiP_1,49.66

kinnarairuragāścaiva viśākhakavane sthitāḥ
manoharavane vṛkṣāḥ sarvakoṭisamanvitāḥ // LiP_1,49.67

nandīśvaro gaṇavaraiḥ stūyamāno vyavasthitaḥ
saṃtānakasthalīmadhye sākṣāddevī sarasvatī // LiP_1,49.68

evaṃ saṃkṣepataḥ proktā vaneṣu vanavāsinaḥ
asaṃkhyātā mayāpyatra vaktuṃ no vistareṇa tu // LiP_1,49.69

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekonapañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

śitāntaśikhare śakraḥ pārijātavane śubhe
tasya prācyāṃ kumudādrikūṭo 'sau bahuvistaraḥ // LiP_1,50.1

aṣṭau purāṇyudīrṇāni dānavānāṃ dvijottamāḥ
suvarṇakoṭare puṇye rākṣasānāṃ mahātmanām // LiP_1,50.2

nīlakānāṃ purāṇyāhur aṣṭaṣaṣṭirdvijottamāḥ
mahānīle 'pi śailendre purāṇi daśa pañca ca // LiP_1,50.3

hayānanānāṃ mukhyānāṃ kinnarāṇāṃ ca suvratāḥ
veṇusaudhe mahāśaile vidyādharapuratrayam // LiP_1,50.4

vaikuṇṭhe garuḍaḥ śrīmān karañje nīlalohitaḥ
vasudhāre vasūnāṃ tu nivāsaḥ parikīrtitaḥ // LiP_1,50.5

ratnadhāre girivare saptarṣīṇāṃ mahātmanām
saptasthānāni puṇyāni siddhāvāsayutāni ca // LiP_1,50.6

mahatprajāpateḥ sthānam ekaśṛṅge nagottame
gajaśaile tu durgādyāḥ sumedhe vasavas tathā // LiP_1,50.7

ādityāś ca tathā rudrāḥ kṛtāvāsāstathāśvinau
aśītirdevapuryastu hemakakṣe nagottame // LiP_1,50.8

sunīle rakṣasāṃ vāsāḥ pañcakoṭiśatāni ca
pañcakūṭe purāṇyāsan pañcakoṭipramāṇataḥ // LiP_1,50.9

śataśṛṅge puraśataṃ yakṣāṇāmamitaujasām
tāmrābhe kādraveyāṇāṃ viśākhe tu guhasya vai // LiP_1,50.10

śvetodare muniśreṣṭhāḥ suparṇasya mahātmanaḥ
piśācake kuberasya harikūṭe harergṛham // LiP_1,50.11

kumude kiṃnarāvāsas tv añjane cāraṇālayaḥ
kṛṣṇe gandharvanilayaḥ pāṇḍure purasaptakam // LiP_1,50.12

vidyādharāṇāṃ viprendrā viśvabhogasamanvitam
sahasraśikhare śaile daityānāmugrakarmaṇām // LiP_1,50.13

purāṇāṃ tu sahasrāṇi sapta śakrāriṇāṃ dvijāḥ
mukuṭe pannagāvāsaḥ puṣpaketau munīśvarāḥ // LiP_1,50.14

vaivasvatasya somasya vāyornāgādhipasya ca
takṣake caiva śailendre catvāryāyatanāni ca // LiP_1,50.15

brahmendraviṣṇurudrāṇāṃ guhasya ca mahātmanaḥ
kuberasya ca somasya tathānyeṣāṃ mahātmanām // LiP_1,50.16

santyāyatanamukhyāni maryādāparvateṣvapi
śrīkaṇṭhādriguhāvāsī sarvāvāsaḥ sahomayā // LiP_1,50.17

śrīkaṇṭhasyādhipatyaṃ vai sarvadeveśvarasya ca
aṇḍasyāsya pravṛttistu śrīkaṇṭhena na saṃśayaḥ // LiP_1,50.18

ananteśādayastvevaṃ pratyekaṃ cāṇḍapālakāḥ
cakravartina ityuktās tato vidyeśvarāstviha // LiP_1,50.19

śrīkaṇṭhādhiṣṭhitānyatra sthānāni ca samāsataḥ
maryādāparvateṣvadya śṛṇvantu pravadāmy aham // LiP_1,50.20

śrīkaṇṭhādhiṣṭhitaṃ viśvaṃ carācaramidaṃ jagat
kālāgniśivaparyantaṃ kathaṃ vakṣye savistaram // LiP_1,50.21

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanavinyāsoddeśasthānavarṇanaṃ nāma pañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

devakūṭe girau madhye mahākūṭe suśobhane
hemavaiḍūryamāṇikyanīlagomedakāntibhiḥ // LiP_1,51.1

tathānyairmaṇimukhyaiś ca nirmite nirmale śubhe
śākhāśatasahasrāḍhye sarvadrumavibhūṣite // LiP_1,51.2

campakāśokapuṃnāgavakulāsanamaṇḍite
pārijātakasampūrṇe nānāpakṣigaṇānvite // LiP_1,51.3

naikadhātuśataiścitre vicitrakusumākule
nitambapuṣpasālamben-aikasattvagaṇānvite // LiP_1,51.4

vimalasvādupānīyen-aikaprasravaṇairyute
nirjharaiḥ kusumākīrṇair anekaiś ca vibhūṣite // LiP_1,51.5

puṣpoḍupavahābhiś ca sravantībhir alaṃkṛte
snigdhavarṇaṃ mahāmūlam anekaskandhapādapam // LiP_1,51.6

ramyaṃ hyaviralacchāyaṃ daśayojanamaṇḍalam
tatra bhūtavanaṃ nāma nānābhūtagaṇālayam // LiP_1,51.7

mahādevasya devasya śaṅkarasya mahātmanaḥ
dīptamāyatanaṃ tatra mahāmaṇivibhūṣitam // LiP_1,51.8

hemaprākārasaṃyuktaṃ maṇitoraṇamaṇḍitam
sphāṭikaiś ca vicitraiś ca gopuraiś ca samanvitam // LiP_1,51.9

siṃhāsanairmaṇimayaiḥ śubhāstaraṇasaṃyutaiḥ
kṣitāvitastataḥ samyak śarveṇādhiṣṭhitaiḥ śubhaiḥ // LiP_1,51.10

amlānamālānicitair nānāvarṇair gṛhottamaiḥ
maṇḍapaiḥ suvicitrais tu sphāṭikastambhasaṃyutaiḥ // LiP_1,51.11

saṃyutaṃ sarvabhūtendrair brahmendropendrapūjitaiḥ
varāhagajasiṃharkṣaśārdūlakarabhānanaiḥ // LiP_1,51.12

gṛdhrolūkamukhaiścānyair mṛgoṣṭrājamukhairapi
pramathairvividhaiḥ sthūlair girikūṭopamaiḥ śubhaiḥ // LiP_1,51.13

karālairharikeśaiś ca romaśaiś ca mahābhujaiḥ
nānāvarṇākṛtidharair nānāsaṃsthānasaṃsthitaiḥ // LiP_1,51.14

dīptāsyair dīptacaritair nandīśvaramukhaiḥ śubhaiḥ
brahmendraviṣṇusaṃkāśair aṇimādiguṇānvitaiḥ // LiP_1,51.15

aśūnyamamarairnityaṃ mahāpariṣadais tathā
tatra bhūtapaterdevāḥ pūjāṃ nityaṃ prayuñjate // LiP_1,51.16

jharjharaiḥ śaṅkhapaṭahair bherīḍiṇḍimagomukhaiḥ
lalitāvasitodgītair vṛttavalgitagarjitaiḥ // LiP_1,51.17

pūjito vai mahādevaḥ pramathaiḥ pramatheśvaraḥ
siddharṣidevagandharvair brahmaṇā ca mahātmanā // LiP_1,51.18

upendrapramukhaiścānyaiḥ pūjitastatra śaṃkaraḥ
vibhaktacāruśikharaṃ yatra tacchaṅkhavarcasam // LiP_1,51.19

Kailāsa

kailāso yakṣarājasya kuberasya mahātmanaḥ
nivāsaḥ koṭiyakṣāṇāṃ tathānyeṣāṃ mahātmanām // LiP_1,51.20

tatrāpi devadevasya bhavasyāyatanaṃ mahat
tasminnāyatane somaḥ sadāste sagaṇo haraḥ // LiP_1,51.21

yatra mandākinī nāma nalinī vipulodakā
suvarṇamaṇisopānā kuberaśikhare śubhe // LiP_1,51.22

jāṃbūnadamayaiḥ padmair gandhasparśaguṇānvitaiḥ
nīlavaiḍūryapatraiś ca gandhopetairmahotpalaiḥ // LiP_1,51.23

tathā kumudaṣaṇḍaiś ca mahāpadmair alaṃkṛtā
yakṣagandharvanārībhir apsarobhiś ca sevitā // LiP_1,51.24

devadānavagandharvair yakṣarākṣasakinnaraiḥ
upaspṛṣṭajalā puṇyā nadī mandākinī śubhā // LiP_1,51.25

tasyāścottarapārśve tu bhavasyāyatanaṃ śubham
vaiḍūryamaṇisampannaṃ tatrāste śaṅkaro 'vyayaḥ // LiP_1,51.26

dvijāḥ kanakanandāyās tīre vai prāci dakṣiṇe
vanaṃ dvijasahasrāḍhyaṃ mṛgapakṣisamākulam // LiP_1,51.27

tatrāpi sagaṇaḥ sāmbaḥ krīḍate 'drisame gṛhe
nandāyāḥ paścime tīre kiṃcid vai dakṣiṇāśrite // LiP_1,51.28

puraṃ rudrapurī nāma nānāprāsādasaṃkulam
tatrāpi śatadhā kṛtvā hy ātmānaṃ cāmbayā saha // LiP_1,51.29

krīḍate sagaṇaḥ sāmbas tacchivālayam ucyate
evaṃ śatasahasrāṇi śarvasyāyatanāni tu // LiP_1,51.30

pratidvīpe muniśreṣṭhāḥ parvateṣu vaneṣu ca
nadīnadataṭākānāṃ tīreṣvarṇavasaṃdhiṣu // LiP_1,51.31

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekapañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

nadyaś ca bahavaḥ proktāḥ sadā bahujalāḥ śubhāḥ
sarovarebhyaḥ sambhūtās tv asaṃkhyātā dvijottamāḥ // LiP_1,52.1

prāṅmukhā dakṣiṇāsyāstu cottaraprabhavāḥ śubhāḥ
paścimāgrāḥ pavitrāś ca prativarṣaṃ prakīrtitāḥ // LiP_1,52.2

ākāśāṃbhonidhir yo 'sau soma ityabhidhīyate
ādhāraḥ sarvabhūtānāṃ devānāmamṛtākaraḥ // LiP_1,52.3

asmātpravṛttā puṇyodā nadī tvākāśagāminī
saptamenānilapathā pravṛttā cāmṛtodakā // LiP_1,52.4

sā jyotīṃṣyanuvartantī jyotirgaṇaniṣevitā
tārākoṭisahasrāṇāṃ nabhasaś ca samāyutā // LiP_1,52.5

parivartatyaharaho yathā somastathaiva sā
catvāryaśītiś ca tathā sahasrāṇāṃ samucchritaḥ // LiP_1,52.6

yojanānāṃ mahāmeruḥ śrīkaṇṭhākrīḍakomalaḥ
tatrāsīno yataḥ śarvaḥ sāmbaḥ saha gaṇeśvaraiḥ // LiP_1,52.7

krīḍate suciraṃ kālaṃ tasmātpuṇyajalā śivā
giriṃ meruṃ nadī puṇyā sā prayāti pradakṣiṇam // LiP_1,52.8

vibhajyamānasalilā sā javenānilena ca
merorantarakūṭeṣu nipapāta caturṣvapi // LiP_1,52.9

samantātsamatikramya sarvādrīnpravibhāgaśaḥ
niyogāddevadevasya praviṣṭā sā mahārṇavam // LiP_1,52.10

asyā vinirgatā nadyaḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ
sarvadvīpādrivarṣeṣu bahavaḥ parikīrtitāḥ // LiP_1,52.11

kṣudranadyastvasaṃkhyātā gaṅgā yadgāṅgatāmbarāt
ketumāle narāḥ kālāḥ sarve panasabhojanāḥ // LiP_1,52.12

striyaścotpalavarṇābhā jīvitaṃ cāyutaṃ smṛtam
bhadrāśve śuklavarṇāś ca striyaścandrāṃśusaṃnibhāḥ // LiP_1,52.13

kālāmrabhojanāḥ sarve nirātaṅkā ratipriyāḥ
daśavarṣasahasrāṇi jīvanti śivabhāvitāḥ // LiP_1,52.14

hiraṇmayā ivātyartham īśvarārpitacetasaḥ
tathā ramaṇake jīvā nyagrodhaphalabhojanāḥ // LiP_1,52.15

daśavarṣasahasrāṇi śatāni daśapañca ca
jīvanti śuklāste sarve śivadhyānaparāyaṇāḥ // LiP_1,52.16

hairaṇmayā mahābhāgā hiraṇmayavanāśrayāḥ
ekādaśa sahasrāṇi śatāni daśapañca ca // LiP_1,52.17

varṣāṇāṃ tatra jīvanti aśvatthāśanajīvanāḥ
hairaṇmayā ivātyartham īśvarārpitamānasāḥ // LiP_1,52.18

kuruvarṣe tu kuravaḥ svargalokāt paricyutāḥ
sarve maithunajātāś ca kṣīriṇaḥ kṣīrabhojanāḥ // LiP_1,52.19

anyonyamanuraktāś ca cakravākasadharmiṇaḥ
anāmayā hyaśokāś ca nityaṃ sukhaniṣeviṇaḥ // LiP_1,52.20

trayodaśasahasrāṇi śatāni daśapañca ca
jīvanti te mahāvīryā na cānyastrīniṣeviṇaḥ // LiP_1,52.21

sahaiva maraṇaṃ teṣāṃ kurūṇāṃ svargavāsinām
hṛṣṭānāṃ supravṛddhānāṃ sarvānnāmṛtabhojinām // LiP_1,52.22

sadā tu candrakāntānāṃ sadā yauvanaśālinām
śyāmāṅgānāṃ sadā sarvabhūṣaṇāspadadehinām // LiP_1,52.23

jaṃbūdvīpe tu tatrāpi kuruvarṣaṃ suśobhanam
tatra candraprabhaṃ śambhor vimānaṃ candramaulinaḥ // LiP_1,52.24

varṣe tu bhārate martyāḥ puṇyāḥ karmavaśāyuṣaḥ
śatāyuṣaḥ samākhyātā nānāvarṇālpadehinaḥ // LiP_1,52.25

nānādevārcane yuktā nānākarmaphalāśinaḥ
nānājñānārthasampannā durbalāścālpabhoginaḥ // LiP_1,52.26

indradvīpe tathā kecit tathaiva ca kaseruke
tāmradvīpaṃ gatāḥ kecit keciddeśaṃ gabhastimat // LiP_1,52.27

nāgadvīpaṃ tathā saumyaṃ gāndharvaṃ vāruṇaṃ gatāḥ
kecinmlecchāḥ pulindāś ca nānājātisamudbhavāḥ // LiP_1,52.28

pūrve kirātāstasyānte paścime yavanāḥ smṛtāḥ
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā madhye śūdrāś ca sarvaśaḥ // LiP_1,52.29

ijyāyuddhavaṇijyābhir vartayanto vyavasthitāḥ
teṣāṃ saṃvyavahāro 'yaṃ vartate 'tra parasparam // LiP_1,52.30

dharmārthakāmasaṃyukto varṇānāṃ tu svakarmasu
saṃkalpaścābhimānaś ca āśramāṇāṃ yathāvidhi // LiP_1,52.31

iha svargāpavargārthaṃ pravṛttiryatra mānuṣī
teṣāṃ ca yugakarmāṇi nānyatra munipuṅgavāḥ // LiP_1,52.32

daśavarṣasahasrāṇi sthitiḥ kiṃpuruṣe nṛṇām
suvarṇavarṇāś ca narāḥ striyaścāpsarasopamāḥ // LiP_1,52.33

anāmayā hyaśokāś ca sarve te śivabhāvitāḥ
śuddhasattvāś ca hemābhāḥ sadārāḥ plakṣabhojanāḥ // LiP_1,52.34

mahārajatasaṃkāśā harivarṣe 'pi mānavāḥ
devalokāccyutāḥ sarve devākārāś ca sarvaśaḥ // LiP_1,52.35

haraṃ yajanti sarveśaṃ pibantīkṣurasaṃ śubham
na jarā bādhate tena na ca jīryanti te narāḥ // LiP_1,52.36

daśavarṣasahasrāṇi tatra jīvanti mānavāḥ
madhyamaṃ yanmayā proktaṃ nāmnā varṣamilāvṛtam // LiP_1,52.37

na tatra sūryastapati na te jīryanti mānavāḥ
candrasūryau na nakṣatraṃ na prakāśam ilāvṛte // LiP_1,52.38

padmaprabhāḥ padmamukhāḥ padmapattranibhekṣaṇāḥ
padmapattrasugandhāś ca jāyante bhavabhāvitāḥ // LiP_1,52.39

jambūphalarasāhārā aniṣpandāḥ sugandhinaḥ
devalokāgatāstatra jāyante hyajarāmarāḥ // LiP_1,52.40

trayodaśasahasrāṇi varṣāṇāṃ te narottamāḥ
āyuḥpramāṇaṃ jīvanti varṣe divye tvilāvṛte // LiP_1,52.41

jaṃbūphalarasaṃ pītvā na jarā bādhate tvimān
na kṣudhā na klamaścāpi na jano mṛtyumāṃs tathā // LiP_1,52.42

tatra jāmbūnadaṃ nāma kanakaṃ devabhūṣaṇam
indragopapratīkāśaṃ jāyate bhāsvaraṃ tu tat // LiP_1,52.43

evaṃ mayā samākhyātā navavarṣānuvartinaḥ
varṇāyurbhojanādyāni saṃkṣipya na tu vistarāt // LiP_1,52.44

hemakūṭe tu gandharvā vijñeyāścāpsarogaṇāḥ
sarve nāgāś ca niṣadhe śeṣavāsukitakṣakāḥ // LiP_1,52.45

mahābalās trayastriṃśad ramante yājñikāḥ surāḥ
nīle tu vaiḍūryamaye siddhā brahmarṣayo 'malāḥ // LiP_1,52.46

daityānāṃ dānavānāṃ ca śvetaḥ parvata ucyate
śṛṅgavān parvataścaiva pitṝṇāṃ nilayaḥ sadā // LiP_1,52.47

himavān yakṣamukhyānāṃ bhūtānām īśvarasya ca
sarvādriṣu mahādevo hariṇā brahmaṇāṃbayā // LiP_1,52.48

nandinā ca gaṇaiścaiva varṣeṣu ca vaneṣu ca
nīlaśvetatriśṛṅge ca bhagavānnīlalohitaḥ // LiP_1,52.49

siddhairdevaiś ca pitṛbhir dṛṣṭo nityaṃ viśeṣataḥ
nīlaś ca vaiḍūryamayaḥ śvetaḥ śuklo hiraṇmayaḥ // LiP_1,52.50

mayūrabarhavarṇastu śātakuṃbhas triśṛṅgavān
ete parvatarājāno jaṃbūdvīpe vyavasthitāḥ // LiP_1,52.51

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanakośasvabhāvavarṇanaṃ nāma dvipañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

plakṣadvīpādidvīpeṣu sapta saptasu parvatāḥ
ṛjvāyatāḥ pratidiśaṃ niviṣṭā varṣaparvatāḥ // LiP_1,53.1

plakṣadvīpe tu vakṣyāmi sapta divyān mahācalān
gomedako 'tra prathamo dvitīyaścāndra ucyate // LiP_1,53.2

tṛtīyo nārado nāma caturtho dundubhiḥ smṛtaḥ
pañcamaḥ somako nāma sumanāḥ ṣaṣṭha ucyate // LiP_1,53.3

sa eva vaibhavaḥ prokto vaibhrājaḥ saptamaḥ smṛtaḥ
saptaite girayaḥ proktāḥ plakṣadvīpe viśeṣataḥ // LiP_1,53.4

sapta vai śālmalidvīpe tāṃstu vakṣyāmyanukramāt
kumudaścottamaścaiva parvataś ca balāhakaḥ // LiP_1,53.5

droṇaḥ kaṅkaś ca mahiṣaḥ kakudmān saptamaḥ smṛtaḥ
kuśadvīpe tu saptaiva dvīpāś ca kulaparvatāḥ // LiP_1,53.6

tāṃstu saṃkṣepato vakṣye nāmamātreṇa vai kramāt
vidrumaḥ prathamaḥ prokto dvitīyo hemaparvataḥ // LiP_1,53.7

tṛtīyo dyutimānnāma caturthaḥ puṣpitaḥ smṛtaḥ
kuśeśayaḥ pañcamastu ṣaṣṭho harigiriḥ smṛtaḥ // LiP_1,53.8

saptamo mandaraḥ śrīmān mahādevaniketanam
mandā iti hyapāṃ nāma mandaro dhāraṇād apām // LiP_1,53.9

tatra sākṣādvṛṣāṅkastu viśveśo vimalaḥ śivaḥ
somaḥ sanandī bhagavān āste hemagṛhottame // LiP_1,53.10

tapasā toṣitaḥ pūrvaṃ mandareṇa maheśvaraḥ
avimukte mahākṣetre lebhe sa paramaṃ varam // LiP_1,53.11

prārthitaś ca mahādevo nivāsārthaṃ sahāṃbayā
avimuktādupāgamya cakre vāsaṃ sa mandare // LiP_1,53.12

sanandī sagaṇaḥ somas tenāsau tanna muñcati
krauñcadvīpe tu sapteha krauñcādyāḥ kulaparvatāḥ // LiP_1,53.13

krauñco vāmanakaḥ paścāt tṛtīyaścāndhakārakaḥ
andhakārātparaścāpi divāvṛnnāma parvataḥ // LiP_1,53.14

divāvṛtaḥ paraścāpi vivindo girirucyate
vivindātparataścāpi puṇḍarīko mahāgiriḥ // LiP_1,53.15

puṇḍarīkātparaścāpi procyate dundubhisvanaḥ
ete ratnamayāḥ sapta krauñcadvīpasya parvatāḥ // LiP_1,53.16

śākadvīpe ca girayaḥ sapta tāṃstu nibodhata
udayo raivataścāpi śyāmako munisattamāḥ // LiP_1,53.17

rājataśca giriḥ śrīmān āṃbikeyaḥ suśobhanaḥ
āṃbikeyātparo ramyaḥ sarvauṣadhisamanvitaḥ // LiP_1,53.18

tathaiva kesarītyukto yato vāyuḥ prajāyate
puṣkare parvataḥ śrīmān eka eva mahāśilaḥ // LiP_1,53.19

citrairmaṇimayaiḥ kūṭaiḥ śilājālaiḥ samucchritaiḥ
dvīpasya tasya pūrvārdhe citrasānusthito mahān // LiP_1,53.20

yojanānāṃ sahasrāṇi ūrdhvaṃ pañcāśaducchritaḥ
adhaścaiva catustriṃśat sahasrāṇi mahācalaḥ // LiP_1,53.21

dvīpasyārdhe parikṣiptaḥ parvato mānasottaraḥ
sthito velāsamīpe tu navacandra ivoditaḥ // LiP_1,53.22

yojanānāṃ sahasrāṇi ūrdhvaṃ pañcāśaducchritaḥ
tāvadeva tu vistīrṇaḥ pārśvataḥ parimaṇḍalaḥ // LiP_1,53.23

sa eva dvīpapaścārdhe mānasaḥ pṛthivīdharaḥ
eka eva mahāsānuḥ saṃniveśāddvidhā kṛtaḥ // LiP_1,53.24

tasmindvīpe smṛtau dvau tu puṇyau janapadau śubhau
rājatau mānasasyātha parvatasyānumaṇḍalau // LiP_1,53.25

mahāvītaṃ tu yadvarṣaṃ bāhyato mānasasya tu
tasyaivābhyantaro yastu dhātakīkhaṇḍa ucyate // LiP_1,53.26

svādūdakenodadhinā puṣkaraḥ parivāritaḥ
puṣkaradvīpavistāravistīrṇo 'sau samantataḥ // LiP_1,53.27

vistārānmaṇḍalāccaiva puṣkarasya samena tu
evaṃ dvīpāḥ samudraistu saptasaptabhir āvṛtāḥ // LiP_1,53.28

dvīpasyānantaro yastu samudraḥ saptamastu vai
evaṃ dvīpasamudrāṇāṃ vṛddhirjñeyā parasparam // LiP_1,53.29

pareṇa puṣkarasyātha anuvṛtya sthito mahān
svādūdakasamudrastu samantātpariveṣṭya ca // LiP_1,53.30

pareṇa tasya mahatī dṛśyate lokasaṃsthitiḥ
kāñcanī dviguṇā bhūmiḥ sarvā caikaśilopamā // LiP_1,53.31

tasyāḥ pareṇa śailastu maryādāpāramaṇḍalaḥ
prakāśaścāprakāśaś ca lokālokaḥ sa ucyate // LiP_1,53.32

dṛśyādṛśyagirir yāvat tāvadeṣā dharā dvijāḥ
yojanānāṃ sahasrāṇi daśa tasyocchrayaḥ smṛtaḥ // LiP_1,53.33

tāvāṃś ca vistarastasya lokālokamahāgireḥ
arvācīne tu tasyārdhe caranti raviraśmayaḥ // LiP_1,53.34

parārdhe tu tamo nityaṃ lokālokastataḥ smṛtaḥ
evaṃ saṃkṣepataḥ prokto bhūrlokasya ca vistaraḥ // LiP_1,53.35

ā bhānorvai bhuvaḥ svastu ā dhruvānmunisattamāḥ
āvahādyā niviṣṭāstu vāyorvai sapta nemayaḥ // LiP_1,53.36

āvahaḥ pravahaścaiva tataścānuvahas tathā
saṃvaho vivahaścātha tataścordhvaṃ parāvahaḥ // LiP_1,53.37

dvijāḥ parivahaśceti vāyorvai sapta nemayaḥ
balāhakās tathā bhānuś candro nakṣatrarāśayaḥ // LiP_1,53.38

grahāṇi ṛṣayaḥ sapta dhruvo viprāḥ kramādiha
yojanānāṃ mahīpṛṣṭhād ūrdhvaṃ pañcadaśa ā dhruvāt // LiP_1,53.39

niyutānyekaniyutaṃ bhūpṛṣṭhādbhānumaṇḍalam
rathaḥ ṣoḍaśasāhasro bhāskarasya tathopari // LiP_1,53.40

caturaśītisāhasro meruścopari bhūtalāt
koṭiyojanamākramya maharloko dhruvāddhruvaḥ // LiP_1,53.41

janaloko maharlokāt tathā koṭidvayaṃ dvijāḥ
janalokāttapolokaś catasraḥ koṭayo mataḥ // LiP_1,53.42

prājāpatyādbrahmalokaḥ koṭiṣaṭkaṃ visṛjya tu
puṇyalokāstu saptaite hy aṇḍe 'sminkathitā dvijāḥ // LiP_1,53.43

adhaḥ saptatalānāṃ tu narakāṇāṃ hi koṭayaḥ
māyāntāścaiva ghorādyā aṣṭāviṃśatireva tu // LiP_1,53.44

pāpinasteṣu pacyante svasvakarmānurūpataḥ
avīcyantāni sarvāṇi rauravādyāni teṣu ca // LiP_1,53.45

pratyekaṃ pañcakānyāhur narakāṇi viśeṣataḥ
aṇḍamādau mayā proktam aṇḍasyāvaraṇāni ca // LiP_1,53.46

hiraṇyagarbhasargaś ca prasaṃgādbahuvistarāt
aṇḍānāmīdṛśānāṃ tu koṭyo jñeyāḥ sahasraśaḥ // LiP_1,53.47

sarvagatvāt pradhānasya tiryag ūrdhvam adhas tathā
aṇḍeṣveteṣu sarveṣu bhuvanāni caturdaśa // LiP_1,53.48

pratyaṇḍaṃ dvijaśārdūlās teṣāṃ heturmaheśvaraḥ
aṇḍeṣu cāṇḍabāhyeṣu tathāṇḍāvaraṇeṣu ca // LiP_1,53.49

tamo 'nte ca tamaḥpāre cāṣṭamūrtirvyavasthitaḥ
asyātmano maheśasya mahādevasya dhīmataḥ // LiP_1,53.50

adehinas tvaho deham akhilaṃ paramātmanaḥ
asyāṣṭamūrteḥ śarvasya śivasya gṛhamedhinaḥ // LiP_1,53.51

gṛhiṇī prakṛtirdivyā prajāś ca mahadādayaḥ
paśavaḥ kiṅkarāstasya sarve dehābhimāninaḥ // LiP_1,53.52

ādyantahīno bhagavān anantaḥ pumānpradhānapramukhāś ca sapta
pradhānamūrtistvatha ṣoḍaśāṅgo maheśvaraścāṣṭatanuḥ sa eva // LiP_1,53.53

ājñābalāttasya dharā sthiteha dharādharā vāridharāḥ samudrāḥ
jyotirgaṇaḥ śakramukhāḥ surāś ca vaimānikāḥ sthāvarajaṅgamāś ca // LiP_1,53.54

dṛṣṭvā yakṣaṃ lakṣaṇairhīnamīśaṃ dṛṣṭvā sendrāste kimetattviheti
yakṣaṃ gatvā niścayātpāvakādyāḥ śaktikṣīṇāścābhavan yattato 'pi // LiP_1,53.55

dagdhuṃ tṛṇaṃ vāpi samakṣamasya yakṣasya vahnirna śaśāka viprāḥ
vāyustṛṇaṃ cālayituṃ tathānye svānsvānprabhāvān sakalāmarendrāḥ // LiP_1,53.56

tadā svayaṃ vṛtraripuḥ surendraiḥ sureśvaraḥ sarvasamṛddhihetuḥ
sureśvaraṃ yakṣamuvāca ko vā bhavānitītthaṃ sa kutūhalātmā // LiP_1,53.57

tadā hyadṛśyaṃ gata eva yakṣas tadāṃbikā haimavatī śubhāsyā
umā śubhairābharaṇairanekaiḥ suśobhamānā tvanu cāvirāsīt // LiP_1,53.58

tāṃ śakramukhyā bahuśobhamānām umāmajāṃ haimavatīmapṛcchan /*

kimetadīśe bahuśobhamāne vāṃbike yakṣavapuścakāsti // LiP_1,53.59

niśamya tadyakṣamumāmbikāha tvagocaraśceti surāḥ saśakrāḥ /*

praṇemurenāṃ mṛgarājagāminīmumāmajāṃ lohitaśuklakṛṣṇām // LiP_1,53.60

saṃbhāvitā sā sakalāmarendraiḥ sarvapravṛttistu surāsurāṇām
ahaṃ purāsaṃ prakṛtiś ca puṃso yakṣasya cājñāvaśagetyathāha // LiP_1,53.61

tasmāddvijāḥ sarvamajasya tasya niyogataścāṇḍamabhūdajādvai
ajaś ca aṇḍādakhilaṃ ca tasmāj jyotirgaṇairlokamajātmakaṃ tat // LiP_1,53.62

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanakośavinyāsanirṇayo nāma tripañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

jyotirgaṇapracāraṃ vai saṃkṣipyāṇḍe bravīmyaham
devakṣetrāṇi cālokya grahacāraprasiddhaye // LiP_1,54.1

mānasopari māhendrī prācyāṃ meroḥ purī sthitā
dakṣiṇe bhānuputrasya varuṇasya ca vāruṇī // LiP_1,54.2

saumye somasya vipulā tāsu digdevatāḥ sthitāḥ
amarāvatī saṃyamanī sukhā caiva vibhā kramāt // LiP_1,54.3

lokapālopariṣṭāt tu sarvato dakṣiṇāyane
kāṣṭhāṃ gatasya sūryasya gatir yā tāṃ nibodhata // LiP_1,54.4

dakṣiṇaprakrame bhānuḥ kṣipteṣuriva dhāvati
jyotiṣāṃ cakramādāya satataṃ parigacchati // LiP_1,54.5

purāntago yadā bhānuḥ śakrasya bhavati prabhuḥ
sarvaiḥ sāyamanaiḥ sauro hy udayo dṛśyate dvijāḥ // LiP_1,54.6

sa eva sukhavatyāṃ tu niśāntasthaḥ pradṛśyate
astameti punaḥ sūryo vibhāyāṃ viśvadṛg vibhuḥ // LiP_1,54.7

mayā prokto 'marāvatyāṃ yathāsau vāritaskaraḥ
tathā saṃyamanīṃ prāpya sukhāṃ caiva vibhāṃ khagaḥ // LiP_1,54.8

yadāparāhṇastvāgneyyāṃ pūrvāhṇo nairṛte dvijāḥ
tadā tvapararātraś ca vāyubhāge sudāruṇaḥ // LiP_1,54.9

īśānyāṃ pūrvarātrastu gatireṣā ca sarvataḥ
evaṃ puṣkaramadhye tu yadā sarpati vāripaḥ // LiP_1,54.10

triṃśāṃśakaṃ tu medinyāṃ muhūrtenaiva gacchati
yojanānāṃ muhūrtasya imāṃ saṃkhyāṃ nibodhata // LiP_1,54.11

pūrṇā śatasahasrāṇām ekatriṃśattu sā smṛtā
pañcāśacca tathānyāni sahasrāṇyadhikāni tu // LiP_1,54.12

mauhūrtikī gatirhyeṣā bhāskarasya mahātmanaḥ
etena gatiyogena yadā kāṣṭhāṃ tu dakṣiṇām // LiP_1,54.13

paryapṛcchet pataṅgo 'pi saumyāśāṃ cottare 'hani
madhye tu puṣkarasyātha bhramate dakṣiṇāyane // LiP_1,54.14

mānasottaraśaile tu mahātejā vibhāvasuḥ
maṇḍalānāṃ śataṃ pūrṇaṃ tadaśītyadhikaṃ vibhuḥ // LiP_1,54.15

bāhyaṃ cābhyantaraṃ proktam uttarāyaṇadakṣiṇe
pratyahaṃ carate tāni sūryo vai maṇḍalāni tu // LiP_1,54.16

kulālacakraparyanto yathā śīghraṃ pravartate
dakṣiṇaprakrame devas tathā śīghraṃ pravartate // LiP_1,54.17

tasmātprakṛṣṭāṃ bhūmiṃ tu kālenālpena gacchati
sūryo dvādaśabhiḥ śīghraṃ muhūrtairdakṣiṇāyane // LiP_1,54.18

trayodaśārdhamṛkṣāṇām ahnā tu carate raviḥ
muhūrtaistāvadṛkṣāṇi naktamaṣṭādaśaiścaran // LiP_1,54.19

kulālacakramadhyaṃ tu yathā mandaṃ prasarpati
tathodagayane sūryaḥ sarpate mandavikramaḥ // LiP_1,54.20

tasmāddīrgheṇa kālena bhūmimalpāṃ tu gacchati
sa ratho dhiṣṭhito bhānor ādityairmunibhis tathā // LiP_1,54.21

gandharvairapsarobhiś ca grāmaṇīsarparākṣasaiḥ
pradīpayan sahasrāṃśur agrataḥ pṛṣṭhato 'pyadhaḥ // LiP_1,54.22

ūrdhvataś ca karaṃ tyaktvā sabhāṃ brāhmīmanuttamām
aṃbhobhir munibhistyaktaiḥ saṃdhyāyāṃ tu niśācarān // LiP_1,54.23

hatvā hatvā tu samprāptān brāhmaṇaiścarate raviḥ
aṣṭādaśa muhūrtaṃ tu uttarāyaṇapaścimam // LiP_1,54.24

aharbhavati taccāpi carate mandavikramaḥ
trayodaśārdham ṛkṣāṇi naktaṃ dvādaśabhī raviḥ
muhūrtais tāvad ṛkṣāṇi divāṣṭādaśabhiścaran // LiP_1,54.25

tato mandataraṃ nābhyāṃ cakraṃ bhramati vai yathā
mṛtpiṇḍa iva madhyastho dhruvo bhramati vai tathā // LiP_1,54.26

triṃśanmuhūrtair evāhur ahorātraṃ purāvidaḥ
ubhayoḥ kāṣṭhayormadhye bhramato maṇḍalāni tu // LiP_1,54.27

kulālacakranābhistu yathā tatraiva vartate
auttānapādo bhramati grahaiḥ sārdhaṃ grahāgraṇīḥ // LiP_1,54.28

gaṇo munijyotiṣāṃ tu manasā tasya sarpati
adhiṣṭhitaḥ punastena bhānustvādāya tiṣṭhati // LiP_1,54.29

Sonne-Regen-Kreislauf

kiraṇaiḥ sarvatastoyaṃ devo vai sasamīraṇaḥ
auttānapādasya sadā dhruvatvaṃ vai prasādataḥ // LiP_1,54.30

viṣṇorauttānapādena cāptaṃ tātasya hetunā
āpaḥ pītāstu sūryeṇa kramante śaśinaḥ kramāt // LiP_1,54.31

niśākarānnisravante jīmūtānpratyapaḥ kramāt
vṛndaṃ jalamucāṃ caiva śvasanenābhitāḍitam // LiP_1,54.32

kṣmāyāṃ sṛṣṭiṃ visṛjate 'bhāsayattena bhāskaraḥ
toyasya nāsti vai nāśaḥ tadaiva parivartate // LiP_1,54.33

hitāya sarvajantūnāṃ gatiḥ śarveṇa nirmitā
bhūrbhuvaḥ svas tathā hyāpo hy annaṃ cāmṛtameva ca // LiP_1,54.34

prāṇā vai jagatāmāpo bhūtāni bhuvanāni ca
bahunātra kimuktena carācaramidaṃ jagat // LiP_1,54.35

apāṃ śivasya bhagavān ādhipatye vyavasthitaḥ
apāṃ tvadhipatirdevo bhava ityeva kīrtitaḥ // LiP_1,54.36

bhavātmakaṃ jagatsarvam iti kiṃ ceha cādbhutam
nārāyaṇatvaṃ devasya hareścādbhiḥ kṛtaṃ vibhoḥ
jagatāmālayo viṣṇus tv āpastasyālayāni tu // LiP_1,54.37

dandahyamāneṣu carācareṣu godhūmabhūtās tvathaniṣkramanti
yā yā ūrdhvaṃ māruteneritā vai tāstāstvabhrāṇyagninā vāyunā ca // LiP_1,54.38

ato dhūmāgnivātānāṃ saṃyogastvabhramucyate
vārīṇi varṣatītyabhram abhrasyeśaḥ sahasradṛk // LiP_1,54.39

yajñadhūmodbhavaṃ cāpi dvijānāṃ hitakṛtsadā
dāvāgnidhūmasambhūtam abhraṃ vanahitaṃ smṛtam // LiP_1,54.40

mṛtadhūmodbhavaṃ tvabhram aśubhāya bhaviṣyati
abhicārāgnidhūmotthaṃ bhūtanāśāya vai dvijāḥ // LiP_1,54.41

evaṃ dhūmaviśeṣeṇa jagatāṃ vai hitāhitam
tasmādācchādayeddhūmam abhicārakṛtaṃ naraḥ // LiP_1,54.42

anāchādya dvijaḥ kuryād dhūmaṃ yaścābhicārikam
evamuddiśya lokasya kṣayakṛcca bhaviṣyati // LiP_1,54.43

apāṃ nidhānaṃ jīmūtāḥ ṣaṇmāsāniha suvratāḥ
varṣayantyeva jagatāṃ hitāya pavanājñayā // LiP_1,54.44

stanitaṃ ceha vāyavyaṃ vaidyutaṃ pāvakodbhavam
tridhā teṣāmihotpattir abhrāṇāṃ munipuṅgavāḥ // LiP_1,54.45

na bhraśyanti yato 'bhrāṇi mehanānmegha ucyate
kāṣṭhāvāhāś ca vairiñcyāḥ pakṣāścaiva pṛthagvidhāḥ // LiP_1,54.46

ājyānāṃ kāṣṭhasaṃyogād agnerdhūmaḥ pravartitaḥ
dvitīyānāṃ ca saṃbhūtir viriñcocchvāsavāyunā // LiP_1,54.47

bhūbhṛtāṃ tvatha pakṣaistu maghavaccheditaistataḥ
vāhneyāstvatha jīmūtās tv āvahasthānagāḥ śubhāḥ // LiP_1,54.48

viriñcocchvāsajāḥ sarve pravahaskandhajāstataḥ
pakṣajāḥ puṣkarādyāś ca varṣanti ca yadā jalam // LiP_1,54.49

mūkāḥ saśabdaduṣṭāśās tv etaiḥ kṛtyaṃ yathākramam
kṣāmavṛṣṭipradā dīrghakālaṃ śītasamīriṇaḥ // LiP_1,54.50

jīvakāś ca tathā kṣīṇā vidyuddhvanivivarjitāḥ
tiṣṭhantyākrośamātre tu dharāpṛṣṭhāditastataḥ // LiP_1,54.51

ardhakrośe tu sarve vai jīmūtā girivāsinaḥ
meghā yojanamātraṃ tu sādhyatvād bahutoyadāḥ // LiP_1,54.52

dharāpṛṣṭhāddvijāḥ kṣmāyāṃ vidyudguṇasamanvitāḥ
teṣāṃ teṣāṃ vṛṣṭisargaṃ tredhā kathitamatra tu // LiP_1,54.53

pakṣajāḥ kalpajāḥ sarve parvatānāṃ mahattamāḥ
kalpānte te ca varṣanti rātrau nāśāya śāradāḥ // LiP_1,54.54

pakṣajāḥ puṣkarādyāś ca varṣanti ca yadā jalam
tadārṇavamabhūtsarvaṃ tatra śete niśīśvaraḥ // LiP_1,54.55

āgneyānāṃ śvāsajānāṃ pakṣajānāṃ dvijarṣabhāḥ
jaladānāṃ sadā dhūmo hy āpyāyana iti smṛtaḥ // LiP_1,54.56

pauṇḍrāstu vṛṣṭayaḥ sarvā vaidyutāḥ śītaśasyadāḥ
puṇḍradeśeṣu patitā nāgānāṃ śīkarā himāḥ // LiP_1,54.57

gāṅgā gaṅgāmbusambhūtā parjanyena parāvahaiḥ
nagānāṃ ca nadīnāṃ ca diggajānāṃ samākulam // LiP_1,54.58

meghānāṃ ca pṛthagbhūtaṃ jalaṃ prāyādagādagam
parāvaho yaḥ śvasanaś cānayatyambikāgurum // LiP_1,54.59

menāpatimatikramya vṛṣṭiśeṣaṃ dvijāḥ param
abhyeti bhārate varṣe tv aparāntavivṛddhaye // LiP_1,54.60

vṛṣṭayaḥ kathitā hyadya dvidhā vastu vivṛddhaye
sasyadvayasya saṃkṣepāt prabravīmi yathāmati // LiP_1,54.61

sraṣṭā bhānurmahātejā vṛṣṭīnāṃ viśvadṛg vibhuḥ
so 'pi sākṣāddvijaśreṣṭhāś ceśānaḥ paramaḥ śivaḥ // LiP_1,54.62

sa eva tejastvojastu balaṃ viprā yaśaḥ svayam
cakṣuḥ śrotraṃ mano mṛtyur ātmā manyur vidig diśaḥ // LiP_1,54.63

satyaṃ ṛtaṃ tathā vāyur aṃbaraṃ khacaraś ca saḥ
lokapālo harirbrahmā rudraḥ sākṣānmaheśvaraḥ // LiP_1,54.64

sahasrakiraṇaḥ śrīmān aṣṭahastaḥ sumaṅgalaḥ
ardhanārivapuḥ sākṣāt trinetras tridaśādhipaḥ // LiP_1,54.65

asyaiveha prasādāttu vṛṣṭirnānābhavaddvijāḥ
sahasraguṇamutsraṣṭum ādatte kiraṇairjalam // LiP_1,54.66

jalasya nāśo vṛddhirvā nāstyevāsya vicārataḥ
dhruveṇādhiṣṭhito vāyur vṛṣṭiṃ saṃharate punaḥ // LiP_1,54.67

grahān niḥsṛtya sūryāt tu kṛtsne nakṣatramaṇḍale
cārasyānte viśatyarke dhruveṇa samadhiṣṭhitā // LiP_1,54.68

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge jyotiścakre sūryagatyādikathanaṃ nāma catuḥpañcāśattamo 'dhyāyaḥ