Kālidāsa: Raghuvaṃśa
Header
Data entry: n.n.
Contribution: n.n.
Date of this version: 2020-07-31
Source:
- A. Scharpé: Kalidasa Lexicon, Vol. 1, Brugge 1964 (Rijksuniversiteit te Gent, Werken uitgegeven door de Faculteit van de Letteren en Wijsbegeerte, 134).
Publisher: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen
Licence:
Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Interpretive markup:
- highlighted text
- remarks
Notes:
Due to the heterogeneity of the sources the header markup might be suboptimal. For the sake of transparency the header of the legacy file is documented below.
Kalidasa: Raghuvamsa
Based on the ed. by A. Scharpé: Kalidasa Lexicon, Vol. 1,
Brugge 1964
(Rijksuniversiteit te Gent, Werken uitgegeven door de
Faculteit van de Letteren en Wijsbegeerte, 134)
Input by N.N.
TEXT WITH VARIANTS AND PADA-MARKERS
Revisions:
- 2020-07-31: TEI encoding by mass conversion of GRETIL's Sanskrit corpus
- 2024-12-17: Modified for validation.
- 2025-05-20: Added BK, GND and ISO code for language.
Text
vāgarthāv iva saṃpṛktau vāgarthapratipattaye
jagataḥ pitarau vande pārvatīparameśvarau //
Ragh_1.1
kva sūryaprabhavo vaṃśaḥ kva cālpaviṣayā matiḥ
titīrṣur dustaram mohād uḍupenāsmi sāgaram //
Ragh_1.2
mandaḥ kaviyaśaḥ prārthī gamiṣyāmy upahāsyatām
prāṃśulabhye phale lobhād udbāhur iva vāmanaḥ //
Ragh_1.3
atha vā kṛtavāgdvāre vaṃśe 'smin pūrvasūribhiḥ
maṇau vajrasamutkīrṇe sūtrasyevāsti me gatiḥ //
Ragh_1.4
so 'ham ājanamaśuddhānām āphalodayakarmaṇām
āsamudrakṣitīśānām ānākarathavartmanām //
Ragh_1.5
yathāvidhihutāgnīnāṃ yathākāmārcitārthinām
yathāparādhadaṇḍānāṃ yathākālaprabhodhinām //
Ragh_1.6
tyāgāya saṃbhṛtārthānāṃ satyāya mitabhāṣiṇām
yaśase vijigīṣuṇāṃ prajāyai gṛhamendhinām //
Ragh_1.7
śaiśave 'bhyastavidyānāṃ yauvane viṣayaiṣiṇām
vārdhhake munivṛttīnāṃ yogenānte tanutyajām //
Ragh_1.8
raghūṇām anvayaṃ vakṣye tanuvāgvibhavo 'pi san
tadguṇaiḥ karṇam āgatya cāpalāya pracoditaḥ //
Ragh_1.9
taṃ santaḥ śrotum arhanti sadasadvyaktihetavaḥ
hemnaḥ saṃlakṣyate hy agnau viśuddhiḥ śyāmikāpi vā //
Ragh_1.10
vaivasato manur nāma mānanīyo manīṣiṇām
āsīn mahīkṣitām ādyaḥ praṇavaś chandasām iva //
Ragh_1.11
tadanvaye śuddhimati prasūtaḥ śuddhimattaraḥ
dilīpa iti rājendur induḥ kṣīranidhāv iva //
Ragh_1.12
vyūḍhorasko vṛṣaskandhaḥ śālaprāṃśur mahābhujaḥ
ātmakarmakṣamaṃ dehaṃ kṣātro dharma ivāśritaḥ //
Ragh_1.13
sarvātiritasāreṇa sarvatejo'bhibhāvinā
sthitaḥ sarvonnatenorvīṃ krāntvā merur ivātmanā //
Ragh_1.14
ākārasadṛśaprajñaḥ prajñayā sadṛśāgamaḥ
āgamaiḥ sadṛśārambha[ḥ] ārambhasadṛśodayaḥ //
Ragh_1.15
bhīmakāntair nṛpaguṇaiḥ sa bhabhūvopajīvinām
adhṛṣyaś cābhi gamyaś ca yādhoratnair ivārṇavaḥ //
Ragh_1.16
rekhāmātram api kṣuṇṇād ā manor vartmanaḥ param
na vyatīyuḥ prajās tasya niyantur nemivṛttayaḥ //
Ragh_1.17
prajānām eva bhūty arthaṃ sa tābyho balim agrahīt
sahasraguṇam utsraṣṭum ādatte hi rasaṃ raviḥ //
Ragh_1.18
senā paricchadas tasya dvayam evārthasādhanam
śāstreṣv akuṇṭhitā buddhir maurvī dhanuṣi cātatā //
Ragh_1.19
tasya saṃvṛtamantrasya gūdhākāreṅgitasya ca
phalānumeyāḥ prārambhāḥ saṃskārāḥ prāktanā iva //
Ragh_1.20
jugopātmānam atrasto bheje dharmam anāturaḥ
agṛdhnur ādade so 'rtham asaktaḥ sukham anvabhūt //
Ragh_1.21
jñāne maunaṃ kṣamā śaktau tyāge ślāghāviparyayaḥ
guṇā guṇānubandhitvāt tasya saprasavā iva //
Ragh_1.22
anākṛṣṭasya viṣayair vidyānāṃ pāradṛśvanaḥ
tasya dharmarater āsīd vṛddhatvaṃ jarasā vinā //
Ragh_1.23
prajānāṃ vinayādhānād rakṣaṇād bharaṇād api
sa pitā pitaras tāsāṃ kevalaṃ janmahetavaḥ //
Ragh_1.24
sthityai daṇḍayato daṇḍyān pariṇetuḥ prasūtaye
apy arthakāmau tasyāstāṃ dharma eva manīṣiṇaḥ //
Ragh_1.25
dudhoha gāṃ sa yajñāya sasyāya maghavā divam
saṃpadvinimayenobhau dadhatur bhuvanadvayam //
Ragh_1.26
na kilānuyayus tasya rājāno rakṣitur yaśaḥ
vyāvṛtta yat parasvebhyaḥ śrutau taskaratā sthitā //
Ragh_1.27
dveṣyo 'pi saṃmataḥ śiṣṭas tasyārtasya yathauṣadham
tvājyo duṣṭaḥ priyo 'py āsīd aṅgulīvoragakṣatā //
Ragh_1.28
taṃ vedhā vidadhe nūnaṃ mahābhūtasamādhinā
tathā hi sarve tasyāsan parārthaikaphalā guṇāḥ //
Ragh_1.29
sa velāvapravalayāṃ parikhīkṛtasāgarām
ananyāśāsanām urvīṃ śaśāsaikapurīm iva //
Ragh_1.30
tasya dākṣiṇyaruḍhena nāmnā magadhavaṃśajā
patnī sudakṣiṇety āsīd adhvarasyeva dakṣiṇā //
Ragh_1.31
kalatravantam ātmānam avarodhe mahaty api
tayā mene manasvinyā lakṣmyā ca vasudhādhipaḥ //
Ragh_1.32
tasyām ātmānurūpāyām ātmajanmasamutsukaḥ
vilambitaphalaiḥ kālaṃ sa nināya manorathaiḥ //
Ragh_1.33
saṃtānārthāya vidhaye svabhujād avatāritā
tena dhūr jagato gurvī saciveṣu nicikṣipe //
Ragh_1.34
gaṅgāṃ bhagīratheneva pūrveṣāṃ pāvanakṣamām
icchatā saṃtatiṃ nyastā tena mantriṣu kosalā //
Ragh_1.34_0
athābhyarcya vidhātāraṃ prayatau putrakāmyayā
tau daṃpatī vasiṣṭhasya guror jagmatur āśramam //
Ragh_1.35
snigdhagambhīranirghoṣam ekaṃ syandanam āsthitau
prāvṛṣeṇyaṃ payovāhaṃ vidyudairāvatāv iva //
Ragh_1.36
mā bhūd āśramapīḍeti parimeyapuraḥsarau
anubhāvaviśeṣāt tu senāparivṛtāv iva //
Ragh_1.37
sevyamānau sukhasparśaiḥ śālaniryāsagandhibhiḥ
puṣpareṇūtkirair vātair ādhūtavanarājibhiḥ //
Ragh_1.38
mano'bhirāmāḥ śṛṇvantau rathanemisvanonmukhaiḥ
ṣaḍjasaṃvādinīḥ kekā dvidhā bhinnāḥ śikhaṇḍibhiḥ //
Ragh_1.39
paraparākṣisādṛśyam adūrojjhitavartmasu
mṛgadvandveṣu paśyantau syandanābaddhadṛṣṭiṣu //
Ragh_1.40
śreṇībandhād vitanvadbhir astambhāṃ toraṇasrajam
sārasaiḥ kalanirhrādhaiḥ kvacid unnamitānanau //
Ragh_1.41
pavanasyānukūlatvāt prārthanāsiddhiśaṃsinaḥ
rajobhis turagotkīrṇair aspṛṣṭālaveṣṭanau //
Ragh_1.42
sarasīṣv aravindānāṃ vīcivikṣobhaśītalam
āmodam upajighrantau svaniḥśvāsānukāriṇam //
Ragh_1.43
grāmeṣv ātmaviṣṛṭeṣu yūpacihneṣu yajvanām
amoghāḥ pratigṛhṇantāv arghyānupadam āśiṣaḥ //
Ragh_1.44
haiyaṃgavīnam ādāya ghoṣavṛddhān upasthitān
nāmadheyāni pṛcchantau vanyānāṃ mārgaśākhinām //
Ragh_1.45
kāpy abhikhyā tayor āsīd vrajatoḥ śuddhaveṣayoḥ
himanirmuktayor yoge citrācandramsor iva //
Ragh_1.46
tat tad bhūmipatiḥ patnyai darśayan priyadarśanaḥ
sāyaṃ saṃyaminas tasya maharṣer mahiṣīsakhaḥ //
Ragh_1.47
sa duṣprāpayaśāḥ prāpad āśramaṃ śrāntavāhanaḥ
sāyaṃ saṃyaminas tasya maharṣer mahiṣīsakhaḥ //
Ragh_1.48
vanāntarād upāvṛttaiḥ samitkuśaphalaharaiḥ
pūryamāṇam adṛśyāgni-pratyudyātais tapasvibhiḥ //
Ragh_1.49
ākīrṇam ṛṣipatnīnām uṭajadvārarodhibhiḥ
apatyair iva nīvāra-bhāgadheyocitair mṛgaiḥ //
Ragh_1.50
sekānte munikanyābhis tatkṣaṇojjhitavṛkṣakam
viśvāsāya vihaṃgānām ālavālāmbupāyinām //
Ragh_1.51
ātapātayasaṃkśipta-nīvārāsu niṣādibhiḥ
mṛgair vartitaromantham uṭajāṅganabhūmiṣu //
Ragh_1.52
abhyutthitāgnipiśunair atithīn āśramonmukhān
punānaṃ pavanoddhūtair dhūmair āhutigandhibhiḥ //
Ragh_1.53
atha yantāram ādiṣya dhuryān viśramayeti saḥ
tām avāropayat patnīṃ rathād avatatāra ca //
Ragh_1.54
tasmai sabhyāḥ sabhāryāya goptre guptatamendriyāḥ
arhaṇām arhate cakrur munayo nayacakṣuṣe //
Ragh_1.55
vidheḥ sāyantanasyānte sa dadarśa tapondhim
anvāsitam arundhatyā svāhayeva havirbhujam //
Ragh_1.56
tayor jagṛhatuḥ pādān rājā rājñī ca māgadhī
tau gurur gurupatnī ca prītyā pratinanandatuḥ //
Ragh_1.57
tam ātithyakriyāśānta-rathakṣobhapariśramam
papraccha kuśalaṃ rājye rājyāśramamuniṃ muniḥ //
Ragh_1.58
ath'; ātharvanidhes tasya vijitāripuraḥ puraḥ
arthyām arthapatir vācam ādade vadatāṃ varaḥ //
Ragh_1.59
upapannaṃ nanu śivaṃ saptasv aṅgeṣu yasya me
daivīnāṃ mānuṣīṇāṃ ca pratihartā tvam āpadām //
Ragh_1.60
tava mantrakṛto mantrair dūrāt prāsamitāribhiḥ
pratyādiśyanta iva me dṛṣtalakṣabhidaḥ śarāḥ //
Ragh_1.61
havir āvarjitaṃ hotas tvayā vidhivad agniṣu
vṛṣṭir bhavati sasyānām avagrahaviśoṣiṇām //
Ragh_1.62
puruṣāyuṣajīvinyo nirātaṅkā nirītayaḥ
yan madīyāḥ prajās tasya hetus tvadbrahmavarcasam //
Ragh_1.63
tvayaivaṃ cintyamānasya guruṇā brahmayoninā
sānubandhāḥ kathaṃ na syuḥ saṃpado me nirāpadaḥ //
Ragh_1.64
kiṃ tu vadhvāṃ tavaitasyām adṛṣṭasadṛśaprajam
na mām avati sadvīpā ratnasūr api medinī //
Ragh_1.65
nūnaṃ mattaḥ paraṃ vaṃśyāḥ piṇḍavicchedadarśinaḥ
na prakāmabhujaḥ śrāddhe svadhāsaṃgrahatatparāḥ //
Ragh_1.66
matparaṃ durlabham matvā nūnam āvarjitaṃ mayā
payaḥ pūrvaiḥ svaniḥśvāsaiḥ kavoṣṇam upabhujyate //
Ragh_1.67
so 'ham ijyāviśuddhātmā prajālopanimīlitaḥ
prakāśaś cāprakāśas ca lokāloka ivācalaḥ //
Ragh_1.68
lokāntarasukhaṃ puṇyaṃ tapodānasamudbhavam
saṃtatiḥ śuddhavaṃśyā hi paratreha ca śarmaṇe //
Ragh_1.69
tayā hīnaṃ vidhātar māṃ kathaṃ paśyan na dūyase
siktaṃ svayam iva snehād vandhyam āśramavṛkṣakam //
Ragh_1.70
asahyapīḍaṃ bhagavann ṛṇam antyam avehi me
aruṃtudam ivālānam anirvāṇasya dantinaḥ //
Ragh_1.71
tasmān mucye yathā tāta saṃvidhātuṃ tathārhasi
ikṣvākūṇāṃ durāpe 'rthe tvadadhīnā hi siddhayaḥ //
Ragh_1.72
iti vijñāpito rājñā dhyānastimitalocanaḥ
kṣaṇamātram ṛṣis tasthau suptamīna iva hradaḥ //
Ragh_1.73
so 'paśyat praṇidhānena saṃtateḥ stambhakāraṇam
bhāvitātmā bhuvo bhartur athainaṃ pratyabodhayat //
Ragh_1.74
purā śakram upasthāya tavorvīṃ prati yāsyataḥ
āsīt kalpatarucchāyām āśritā surabhiḥ pathi //
Ragh_1.75
dharmalopabhayād rājñīm ṛtusnātām imāṃ smaran
pradakṣiṇakriyārhāyāṃ tasyāṃ tvaṃ sādhu nācaraḥ //
Ragh_1.76
avajānāsi māṃ yasmād atas te na bhaviṣyati
matprasūtim anārādhya prajeti tvāṃ śaśāpa sā //
Ragh_1.77
sa śāpo na tvayā rājan na ca sārathinā śrutaḥ
nadaty ākāśaṅgāyāḥ srotasy uddāmadiggaje //
Ragh_1.78
īpsitaṃ tadavajñānād viddhi sārgalam ātmanaḥ
pratibadhnāti hi śreyaḥ pūjyapūjāvyatikramaḥ //
Ragh_1.79
haviṣe dīrghasattrasya sā cedānīṃ pracetasaḥ
bhujaṃgapihitadvāraṃ pātālam adhitiṣṭhati //
Ragh_1.80
sutāṃ tadīyāṃ surabheḥ kṛtvā pratinidhiṃ śuciḥ
ārādhaya saptnīkaḥ prītā kāmadughā hi sā //
Ragh_1.81
iti vādina evāsya hotur āhutisādhanam
anindyā nandinī nāma dhenur āvavṛte vanāt //
Ragh_1.82
lalāṭodayam ābhugnaṃ pallavasnigdhapāṭalā
bibhratī śvetaromāṅkaṃ saṃdhyeva śaśinaṃ navam //
Ragh_1.83
bhuvaṃ koṣṇena kuṇśodhnī medhyenāvabhṛthād api
pasraveṇābhivarṣantī vatsālokapravartinā //
Ragh_1.84
rajaḥkaṇaiḥ khuroddhūtaiḥ spṛśadbhir gātram antikāt
tīrthābhiṣekajāṃ śuddhim ādadhānā mahīkṣitaḥ //
Ragh_1.85
tāṃ puṇyadarśanāṃ dṛṣtvā nimittajñas taponidhiḥ
yājyam āśaṃsitāvandhya prārthanaṃ punar abravīt //
Ragh_1.86
adūravartinīṃ siddhiṃ rājan vigaṇayātmanaḥ
upasthiteyaṃ kalyāṇī nāmni kīrtita eva yat //
Ragh_1.87
vanyavṛttir imāṃ śaśvad (?) ātmānugamanena gām
vidyām abhyasaneneva prasādayitum arhasi //
Ragh_1.88
prasthitāyāṃ pratiṣṭhethāḥ sthitāyāṃ sthitim ācareḥ
niṣaṇṇāyāṃ niṣīdāsyāṃ pītāmbhasi piber apaḥ //
Ragh_1.89
vadhūr bhaktimatī cainām arcitām ā tapovanāt
prayatā prātar anvetu piteva dhuri putriṇām //
Ragh_1.91
ity ā prasādād asyās tvaṃ paricaryāparo bhava
avighnam astu te stheyāḥ sāyaṃ pratudvrajed api //
Ragh_1.90
tatheti pratijagrāha prītimān saparigrahaḥ
ādeśaṃ deśakālajñaḥ śiṣyaḥ śāsitur ānataḥ //
Ragh_1.92
atha pradoṣe doṣajñaḥ saṃveśāya viśaṃpatim
sūnuḥ sūnṛtavāk sraṣṭur visasarjodita sriyam //
Ragh_1.93
satyām api tapaḥsiddhau niyamāpekṣayā muniḥ
kalpavit kalpayām āsa vanyām evāsya saṃvidhām //
Ragh_1.94
nirdiṣṭāṃ kulapatinā sa parṇaśālām adhyāsya prayataparigrahadvitīyaḥ
tacchiṣyādhyayananiveditāvasānāṃ saṃviṣṭaḥ kuśaśayane niśāṃ nināya //
Ragh_1.95
atha prajānmām adhipaḥ prabhāte jāyāpratigrāhitagandhamālyām
vanāya pītapratibaddhavatsāṃ yaśodhano dhenum ṛṣer mumoca //
Ragh_2.1
tasyāḥ khuranyāsapavitrapāṃsum apāṃsulānāṃ dhuri kīrtanīyā
mārgaṃ manuṣyeśvaradharmapatnī śruter ivārthaṃ smṛtir anvagacchat //
Ragh_2.2
nivartya rājā dayitāṃ dayālus tāṃ saurabheyīṃ surabhir yaśobhiḥ
payodharībhūtacatuḥsamudrāṃ jugopa gorūpadharām ivorvīm //
Ragh_2.3
vratāya tenānucareṇa dhenor nyaṣedhi śeṣo 'py anuyāyivargaḥ
na cānyatas tasya śarīrarakṣā svavīryaguptā hi manoḥ prasūtiḥ //
Ragh_2.4
āsvādavadbhiḥ kavalais tṛṇānaṃ kaṇḍūyanair daṃśanivārṇaiś ca
avyāhataiḥ svairagataiḥ sa tasyāḥ samrāṭ samārādhantatparo 'bhūt //
Ragh_2.5
sthitaḥ sthitām uccalitaḥ prayātāṃ niṣeduṣīm āsanabandha dhīraḥ
jalābhilāṣī jalam ādadhānāṃ chāveya tāṃ bhūpati anvagacchat //
Ragh_2.6
sa nyastacihnām api rājalakṣmīṃ tejoviśeṣānumitāṃ dadhānaḥ
āsīd anāviṣkṛtadānarājir antarmadāvastha iva dvipendraḥ //
Ragh_2.7
latāpratānodgrathitaiḥ sa kiśair adhijaydhanvā vicacāra dāvam
rakṣāpadeśān munihomadhenor vanyān vineṣyann iva duṣṭasattvān //
Ragh_2.8
viṣṛṣṭapārśvānucarasya tasya pārśvadrumāḥ pāśabhṛtā samasya
udīrayām āsur ivonmadānām ālokaśabdaṃ vayasāṃ virāvaiḥ //
Ragh_2.9
marutprayuktāś ca marutsakhābhaṃ tam arcyam ārād abhivartamānam
avākiran bālalatāḥ prasūnair ālokaśabdaṃ vayasāṃ virāvaiḥ //
Ragh_2.10
dhanurbhṛto 'py asya dayārdrabhāvam ākhyātam antaḥkaraṇair viśaṅkaiḥ
vilokayantyo vapur āpur akṣṇāṃ prakāmavistāraphalaṃ hariṇyaḥ //
Ragh_2.11
sa kīcakair mārutapūrṇarandhraiḥ kūjadbhir āpāditavaṃśkṛtyam
śuśrāva kuñjeṣu yaśaḥ svam uccair udgīyamānaṃ vanadevatābhiḥ //
Ragh_2.12
ṛktas tuśārair girinirjharāṇām anokahākamptapuṣpagandhī
tam ātapaklāntam anātapatram ācārapūtaṃ pavanaḥ siṣeve //
Ragh_2.13
śaśāma vṛṣṭyāpi vinā davāgnir āsīd viśeṣā phalapuṣpavṛddhiḥ
ūnaṃ na sattveṣv adhiko babādhe tasmin vanaṃ gopatri gāhamāne //
Ragh_2.14
saṃcārapūtāni digantarāṇi kṛtvā dinānte nilayāya gantum
pracakrame pallavarāgatāmrā tasmin vanaṃ gopatri gāhamāne //
Ragh_2.15
tāṃ devatāpitratithikriyārthām anvag yayau madhyamalokapālaḥ
babhau ca sā tena satāṃ matena śraddheva sākṣād vidhinopapannā //
Ragh_2.16
sa palvalottīrṇavarāhayūthāny āvāsavṛkṣonmukhabarhiṇāni
yayau mṛgādhyāsitaśādvalāni śyāmāyamānāni vanāni paśyan //
Ragh_2.17
āpīnabhārodvahanaprayatnād gṛṣṭir gurutvād vapuṣo narendraḥ
ubhāv alaṃcakratur añcitābhyāṃ tapovanāvṛttipathaṃ gatābhyām //
Ragh_2.18
vasiṣṭhadhenor anuyāninaṃ tam āvartamānaṃ vanitā vanāntāt
papau nimeṣālasapakṣmapaṅktir upoṣitābhyām iva locanābhyām //
Ragh_2.19
puraskṛtā vartmani pārthivena pratyudgatā pārthivadharmpatnyā
tadantare sā virarāja dhenur dinakṣapāmadhyagateva saṃdhyā //
Ragh_2.20
pradakṣiṇīkṛtya payasvinīṃ tāṃ sudakṣiṇā sākṣatapātrahastā
praṇamya cānarca viśālam asyāḥ śṛṅgāntaraṃ dvāram ivārthasiddheḥ //
Ragh_2.21
vatsotsukāpi stimitā saparyāṃ pratyagrahīt seti nanandatus tau
bhaktyopapanneṣu hi tavidhānāṃ prasādacihnāni puraḥphalāni //
Ragh_2.22
guroḥ sadārasya nipīḍya pādau samāpya sāṃdhyaṃ ca vidhiṃ dilīpaḥ
dohāvasāne punar eva dogdhrīṃ bheje bhujocchinnaripur niṣaṇṇām //
Ragh_2.23
tām antikanyastabalipradīpām anvāsya goptā gṛhiṇīsahāyaḥ
krameṇa suptām anu saṃviveśa suptotthitāṃ prātar an'(?)ūdatiṣṭhat //
Ragh_2.24
itthaṃ vrataṃ dhārayataḥ prajārthaṃ samaṃ mahiṣyā mahanīyakīrteḥ
sapta vyatīyus triguṇāni tasya dināni dīnoddharaṇocitasya //
Ragh_2.25
anyedyur ātmānucarasya bhāvaṃ jijñāsamānā munihomadhenuḥ
gaṅgāprapātāntavirūḍhaśaṣpaṃ gaurīguror gahvaram āviveṣa //
Ragh_2.26
ity adriṣobhāprahitekṣaṇena ity adriṣobhāprahitekṣaṇena
alakṣitābhyutpatano nṛpeṇa prasahya siṃhaḥ kila tāṃ cakarṣa //
Ragh_2.27
tadīyam ākranditam ārtasādhor guhānibaddhapratiśabdadīrgham
raśmiṣv ivādāya nagendrasaktāṃ nivartayām āsa nṛpasya dṛṣṭim //
Ragh_2.28
sa pāṭalāyāṃ gavi tasthivāṃsaṃ dhanurdharaḥ kesariṇaṃ dadarśa
adhityakāyām iva dhātumayyāṃ lodhradrumaṃ sānumataḥ praphullam //
Ragh_2.29
tato mṛgendrasya mṛgendragāmī vadhāya vadhyasya śaraṃ śaraṇyaḥ
jātābhiṣaṅgo nṛpatir niṣaṅgād uddhartum aicchat prasabhoddhṛtāriḥ //
Ragh_2.30
vāmetaras tasya karaḥ prahartur nakhaprabhābhūṣitakaṅkapattre
saktāṅguliḥ sāyakapuṅkha eva citrārpitārambha invāvatasthe //
Ragh_2.31
bāhupratiṣṭambhavivṛddhamanyur abhyarṇam āgaskṛtam aspṛśadbhiḥ
rājā svatejobhir adahyatāntar bhogīva mantrauṣadhiruddhavīryaḥ //
Ragh_2.32
tam āryagṛhyaṃ nigṛhītadhenur manuṣyavācā manuvaṃśaketum
vismāyayan vismitam ātmavṛttau siṃhorusattvaṃ nijagāda siṃhaḥ //
Ragh_2.33
alaṃ mahīpāla tava śrameṇa prayuktam apy astram ito vṛthā syāt
na pādaponmūlanaśakti raṃhaḥ śiloccaye mūrchati mārutasya //
Ragh_2.34
kailāsagauraṃ vṛam ārurukṣoḥ pādārpaṇānugrahapūtapṛṣṭam
avehi māṃ kiṃkaram aṣṭamūrteḥ kumbhodaraṃ nāma nikumbhamitram //
Ragh_2.35
amuṃ puraḥ paśyasi devadāruṃ putrīkṛto 'sau vṛṣabhadhvajena
yo hemakumbhastananiḥsṛtānāṃ skandasya mātuḥ payasāṃ rasajñaḥ //
Ragh_2.36
kaṇḍūyamānena kaṭaṃ kadācid vanyadvipenonmathitā tvag asya
athainam adres tanayā śuśoca senānyam ālīḍham ivāsurāstraiḥ //
Ragh_2.37
tadā prabhṛty eva vanadvipānāṃ trāsārtham asminn aham adikukṣau
vyāpāritaḥ śūlabhṛtā vidhāya siṃhatvam aṅkāgatasattvavṛtti //
Ragh_2.38
tasyālam eṣā kṣudhitasya tṛptyai pradiṣṭakālā parameśvareṇa
upasthitā śoṇitapāraṇā me suradviṣaś cāndramasī sudheva //
Ragh_2.39
sa tvaṃ nivartasva vihāya lajjāṃ guror bhavān darśitaśiṣyabhaktiḥ
śastreṇa rakṣyaṃ yad aśakyarakṣaṃ na tad yaśaḥ śastrabhṛtāṃ kṣiṇoti //
Ragh_2.40
iti pragalbhaṃ purusādhirājo mṛgādhirājasya vaco niśamya
pratyāhatāstro giriśaprabhāvād ātmany avajñāṃ śithilīcakāra //
Ragh_2.41
pratyabravīc cainam iṣuprayoge tatpūrvasaṅge vitathaprayatnaḥ
jaḍīkṛtas tryambakavikṣaṇena vajraṃ mumukṣann iva vajrapāṇiḥ //
Ragh_2.42
pratyāha vainaṃ śaramokṣavandhyo mā pattraparvāt svarabhedam āptaḥ
prahīṇapūrvadhvaninādhirūḍhas tulām asārena śaradghanena //
Ragh_2.42_0
saṃruddhaceṣṭasya hetuḥ hāsyaṃ vacas tad yad ahaṃ vivakṣuḥ
antargataṃ prāṇabhṛtāṃ hi veda sarvaṃ bhavān bhāvam ato 'bhidhāsye //
Ragh_2.43
mānyaḥ sa me sthāvarajaṅgamānāṃ sargasthitipratyavahārahetuḥ
guror apīdaṃ dhanam āhitāgner naśyat purastād anupekṣaṇīyam //
Ragh_2.44
sa tvaṃ madīyena śarīravṛttiṃ dehena nirvartayituṃ prasīda
dināvasānotsukabālavatsā visṛjyatāṃ dhenur iyaṃ maharṣeḥ //
Ragh_2.45
athāndhakāraṃ girigahvarāṇāṃ daṃṣṭrāmayūkhaiḥ śakalāni kurvan
bhūyaḥ sa bhūteśvarapārśvavartī kiṃcid vihasyārthapatiṃ babhāṣe //
Ragh_2.46
ekātapatraṃ jagataḥ prabhutvaṃ navaṃ yayaḥ kāntam idaṃ vapuś ca
alpasya hetor bahu hātum icchan vicāramūdhaḥ pratibhāsi me tvam //
Ragh_2.47
bhūtānukampā tava ced iyaṃ gaur ekā bhavet svastimatī tvadante
jīvan punaḥ śaśvad upaplavebhyaḥ prajāḥ prajānātha piteva pāsi //
Ragh_2.48
athaikadhenor aparādhacaṇḍād guroḥ kṛṣānupratimād bibheṣi
śakyo 'sya manyur bhavatā vinetuṃ gāḥ koṭiśaḥ sparśayatā ghaṭodhnīḥ //
Ragh_2.49
tad rakṣa kalyāṇaparaṃparāṇāṃ bhoktāram ūrjasvalam ātmadeham
mahītalasparśanamātrabhinnam ṛddhaṃ hi rājyaṃ padam aindram āhuḥ //
Ragh_2.50
etāvad uktvā virate mṛgendre pratisvanenāsya guhāgatena
śiloccayo 'pi kṣitipālam uccaiḥ prītyā tam evārtham abhāṣateva //
Ragh_2.51
niśamya devānucarasya vācaṃ manuṣyadevaḥ punar apy uvāca
dhenvā tadadhyāsitakātarākṣyā nirīkṣyamāṇaḥ sutarāṃ dayāluḥ //
Ragh_2.52
kṣatāt kila trāyata ity udagraḥ kṣatrasya śabdo bhuvaneṣu rūḍhaḥ
rājyena kiṃ tadviparītavṛtteḥ prāṇair upakrośamalīmasair vā //
Ragh_2.53
kathaṃ nu śakyo 'nunayo maharṣer viśrāṇanāc cānyapayasvinīnām
imām anūnāṃ surabher avehi rudraujasā tu pahṛtaṃ tvayāsyām //
Ragh_2.54
seyaṃ svadehārpaṇaniṣkrayeṇa nyāyyā mayā mocayituṃ bhavattaḥ
na pāraṇā syād vihatā tavaivaṃ bhaved aluptaś ca muneḥ kriyārthaḥ //
Ragh_2.55
bhavān apīdaṃ paravān avaiti mahān hi yatnas tava devadārau
sthātuṃ niyoktur na hi śakyam agre vināśya rakṣyaṃ svayam akṣatena //
Ragh_2.56
kim apy ahiṃsyas tava cen mato 'haṃ yaśaḥśarīre bhava me dayāluḥ
ekāntavidhaṃsiṣu madvidhānāṃ piṇḍeṣv anāsthā khalu bhautikeṣu //
Ragh_2.57
saṃbandham ābhāṣaṇapūrvam āhur vṛttaḥ sa nau saṃgatayor vanānte
tad bhūtanāthānuga nārhasi tvaṃ saṃbandhino me praṇayaṃ vihantum //
Ragh_2.58
tatheti gām uktavate dilīpaḥ sadyaḥ pratiṣṭambhavimuktabāhuḥ
sa nyasta śastro haraye svadeham upānayat piṇḍam ivāmiṣasya //
Ragh_2.59
tasmin kṣaṇe pālayituḥ prajānām utpaśyataḥ siṃhanipātam ugram
avāṅmukhasy'opari puṣpavṛṣṭiḥ papāta vidyādharahastamuktā //
Ragh_2.60
uttiṣṭha vatsety amṛtāyamānaṃ vaco niśamyotthitam utthitaḥ san
dadarśa rājā jananīm iva svāṃ gām agrataḥ prasraviṇīṃ na siṃham //
Ragh_2.61
taṃ vismitaṃ dhenur uvāca sādho māyāṃ mayodhbhāvya parīkṣito 'si
ṛṣiprabhāvān mayi nāntako 'pi prabhuḥ prahartuṃ kim utānyahiṃsrāḥ //
Ragh_2.62
bhaktyā gurau mayy anukampāya ca prītāsmi te putra varaṃ vṛṇīṣva
na kevalānāṃ payasāṃ prasūtim avehi māṃ kāmadughāṃ prasannām //
Ragh_2.63
tataḥ samānīya samānitārthī hastau svahastārjitavīraśabdaḥ
vaṃśasya kartāram anantakīrtiṃ sudakṣiṇāyāṃ tanayaṃ yayāce //
Ragh_2.64
saṃtānakāmāya tatheti kāmaṃ rājñe pratiśrutya payasvinī sā
dugdhvā payaḥ pattrapuṭe madīyaṃ putr'; opabhuṅkṣv' eti tam ādideśa //
Ragh_2.65
vatsasya homārthavidheś ca śeṣam ṛṣer anujñām adhigamya mātaḥ
ūdhasyam icchāmi tavopabhoktumyaṃ ṣaṣṭhāmśam urvyā iva rakṣitāyāḥ //
Ragh_2.66
itthaṃ kṣitīśena vasiṣṭhadhenur vijñāpitā prītatarā babhūva
tadanvitā haimavatāc ca kukṣeḥ pratyāyayāv āśramam aśrameṇa //
Ragh_2.67
tasyāḥ prasannendumukhaḥ prasādaṃ gurur nṛpāṇāṃ gurave nivedya
praharṣacihnānumitaṃ priyāyai śaśaṃsa vācā punaruktayeva //
Ragh_2.68
sa nandinīstanyam aninditātmā sadvatsalo vatsahutāvaśeṣam
papau vasiṣṭhena kṛtābhyanujñaḥ śubhraṃ yaśo mūrtam ivātitṛṣṇaḥ //
Ragh_2.69
prātar yathoktavratapāraṇānte prāsthānikaṃ svastyayanaṃ prayuja
tau daṃpatī svāṃ prati rājadhānīṃ prasthāpayām āsa vaśī vasiṣṭhaḥ //
Ragh_2.70
pradakṣiṇīkṛtya hutaṃ hutāśam anantaraṃ bhartur arundhatīṃ ca
dhenuṃ savatsāṃ ca nṛpaḥ pratasthe sanmaṅgalodagrataraprabhāvaḥ //
Ragh_2.71
śrotābhirāmadhvaninā rathena sa dharmapatnīsahitaḥ sahiṣṇuḥ
yayāv anudghātasukhena mārgaṃ sveneva pūrṇena manorathena //
Ragh_2.72
tam āhitautsukyam adarśanena prajāḥ prajārthavratakarśitāṅgam
netraiḥ papus tṛptim anāpnuvadbhir navodayaṃ nātham ivauṣadhīnām //
Ragh_2.73
puraṃdaraśrīḥ puram utpatākaṃ praviśya paurair abhinandyamānaḥ
bhuje bhuaṃgendrasamānasāre bhūyaḥ sa bhūmer dhuram āsasañja //
Ragh_2.74
atha nayanasamutthaṃ jyotir atrer iva dyauḥ surasarid iva tejo vahniniṣṭhyūtam aiśam
narapatikulabhūtyai garbham ādhatta rājñī gurubhir abhiniviṣṭaṃ lokapālānubhāvaiḥ //
Ragh_2.75
athepsitaṃ bhartur upasthitodayaṃ sakhījanodvīkṣaṇakaumudīmukham
nidānam ikṣvākukulasya saṃtateḥ sudakṣiṇā daurhṛdalakṣaṇaṃ dadhau //
Ragh_3.1
śarīrasādād asamagrabhūṣaṇā mukhena sālakṣyata lodhrapāṇḍunā
tanuprakāśena viceyatārakā prabhātakalpā śaśineva śarvarī //
Ragh_3.2
tato viśāṃpatyur ananyasaṃtater manorathaṃ kiṃcid ivodayonmukham
ananyasauhārdarasasya dohadaṃ priyā prapede prakṛtipriyaṃvadā //
Ragh_3.2a
mukhena sā ketakapattrapāṇḍunā kṛśāṅgayaṣṭiḥ parimeyabhūṣaṇā
sthitālpatārāṃ karuṇendumaṇḍalāṃ vibhātakalpāṃ rajanīṃ vyaḍambayat //
Ragh_3.2b
tadānanaṃ mṛtsurabhi kṣitīśvaro rahasy upāghrāya na tṛptim āyayau
karīva siktaṃ pṛṣataiḥ payomucāṃ śucivyapāye vanarājipalvalam //
Ragh_3.3
divaṃ marutvān iva bhokṣyate bhuvaṃ digantaviśrāntaratho hi tat sutaḥ
ato 'bhilāṣe prathamaṃ tathāvidhe mano babandhānyarasān vilaṅghya sā //
Ragh_3.4
na me hriyā śaṃsati kiṃcid īpsitaṃ spṛhāvatī vastuṣu keṣu māgadhī
na hīṣṭam asya tridive 'pi bhūpater priyāsakhīr uttarakosaleśvaraḥ //
Ragh_3.5
upetya sā dohadaduḥkhaśīlatāṃ yad eva vavre tad apaśyad āhṛtam
na hīṣṭam asya tridive 'pi bhūpater abhūd anāsādyam adhijyadhanvanaḥ //
Ragh_3.6
krameṇa nistīrya ca dohadavyathāṃ pracīyamānāvayavā rarāja sā
purāṇapattrāpagamād anantaraṃ lateva saṃnaddhamanojñapallavā //
Ragh_3.7
dineṣu gacchatsu nitāntapīvaraṃ tadīyam ānīlamukhaṃ stanadvayam
tiraścakāra bhramarābhilīnayoḥ sujātayoḥ paṅkajakośayoḥ śriyam) //
Ragh_3.8
nidhānagarbhām iva sāgarāmbarāṃ śamīm ivābhyantaralīnapāvakām
nadīm ivāntaḥsalilāṃ sarasvatīṃ nṛpaḥ sasattvāṃ mahiṣīm amanyata //
Ragh_3.9
priyānurāgasya manaḥsamunnater bhujārjitānāṃ ca digantasaṃpadām
yathākramaṃ puṃsavanādikāḥ kriyā dhṛteś ca dhīraḥ sadṛśīr vyadhatta saḥ //
Ragh_3.10
surendramātrāśritagarbhagauravāt prayatnamuktāsanayā gṛhāgataḥ
tayopacārāñjalikhinnahastayā nananda pāriplavanetrayā nṛpaḥ //
Ragh_3.11
kumārabhṛtyākuśalair anuṣṭhite bhiṣagbhir āptair atha garbhabharmaṇi
patiḥ pratītaḥ prasavonmukhīm priyāṃ dadarśa kāle divam abhrītam iva //
Ragh_3.12
grahais tataḥ pañcabhir uccasaṃśrayair asūryagaiḥ sūcitabhāgyasaṃpadam
asūta putraṃ samaye śacīsamā trisādhanā śaktir ivārtham akṣayam //
Ragh_3.13
diśaḥ prasedur maruto vavuḥ sukhāḥ pradakṣiṇārcir havir agnir ādade
babhūva sarvaṃ śubhaśaṃsi tatkṣaṇaṃ bhavo hi lokābhyudayāya tādṛśām //
Ragh_3.14
ariṣṭaśayyāṃ parito visāriṇā sujanmanas tasya nijena tejasā
niśīthadīpāḥ sahasā hatatviṣo babhūvur ālekhyasamarpitā iva //
Ragh_3.15
janāya śuddhāntacarāya śaṃsate kumārajanmāmṛtasaṃmitākṣaram
adeyam āsīt trayam eva bhūpateḥ śaśiprabhaṃ chattram ubhe ca cāmare //
Ragh_3.16
samīkṣya putrasya cirān mukhaṃ pitā nidhānakumbhasya yuveva durgataḥ
mudā śarīre prababhūva nātmanaḥ payodhir indūdayamūrchito yathā //
Ragh_3.16_0
nivātapadmastimitena cakṣuṣā nṛpasya kāntaṃ pibataḥ sutānanam
mahodadheḥ pūra ivendudarśanād guruḥ praharṣaḥ prababhūva nātmani //
Ragh_3.17
sa jātakarmaṇy akhile tapasvinā tapovanād etya purodhasā kṛte
dilīpasūnur maṇir ākarodbhavaḥ prayuktasaṃskāra ivādhikaṃ babhau //
Ragh_3.18
sukhaśravā maṅgalatūryanisvanāḥ pramodanṛtyaiḥ saha vārayoṣitām
na kevalaṃ sadmani māgadhīpateḥ pathi vyajṛmbhanta divaukasām api //
Ragh_3.19
na saṃyatas tasya babhūva rakṣitur visarjayed yaṃ sutajanmaharṣitaḥ
ṛṇābhidhānāt svayam eva kevalaṃ tadā pitḥṇāṃ mumuce sa bandhanāt //
Ragh_3.20
śutasya yāyād ayam antam arbhakas tathā pareṣāṃ yudhi ceti pārthivaḥ
avekṣya dhātor gamanārtham arthavic cakāra nāmnā raghum ātmasaṃbhavam //
Ragh_3.21
pituḥ prayatnāt sa samagrasaṃpadaḥ śubhaiḥ śarīrāvayavair dine dine
pupoṣa vṛddhiṃ haridaśvadīdhiter anupraveśād iva bālacandramāḥ //
Ragh_3.22
umāvṛṣāṅkau śarajanmanā yathā yathā jayantena śacīpuraṃdarau
tathā nṛpaḥ sā cu sutena māgadhī nanandatus tatsadṛśena tatsamau //
Ragh_3.23
rathāṅganāmnor iva bhāvabandhanaṃ babhūva yat prema parasparāśrayam
vibhaktam apy ekasutena tat tayoḥ parasparasyopari paryacīyata //
Ragh_3.24
uvāca dhātryā prathamoditaṃ vaco yayau tadīyām avalambya cāṅgulim
abhūc ca namraḥ praṇipātaśikṣayā pitur mudaṃ tena tatāna so 'rbhakaḥ //
Ragh_3.25
tam aṅkam āropya śarīrayogajaiḥ sukhair niṣiñcantam ivāmṛtaṃ tvaci
upāntasaṃmīlitalocano nṛpaś cirāt sutasparśarasjñatāṃ yayau //
Ragh_3.26
tam aṅkam āropya śarīrayogajaiḥ sthiter abhettā sthitimantam anvayam
svamūrtibhedena guṇāgryavartinā patiḥ prajānām iva sargam ātmanaḥ //
Ragh_3.27
sa vṛttacaulaś calakākapakṣakair amātyaputraiḥ savayobhir anvitaḥ
liper yathāvadgrahaṇena vāṅmayaṃ nadīmukheneva samudram āviśat //
Ragh_3.28
athopanītaṃ vidhivad vipaścito vininyur enaṃ guravo gurupriyam
avandhyayatnāś ca babhūvur arbhake tatāra vidyāḥ pavanātipātibhir //
Ragh_3.29
dhiyaḥ samagraiḥ sa guṇair udāradhīḥ kramāc catasraś caturarṇavopamāḥ
tatāra vidyāḥ pavanātipātibhir diśo haridbhir haritām iveśvaraḥ //
Ragh_3.30
tvacaṃ sa medhyāṃ paridhāya rauravīm aśikṣatāstraṃ pitur eva mantravat
na kevalaṃ tadgurur ekapārthivaḥ kṣitāv abhūd ekadhanurdharo 'pi saḥ //
Ragh_3.31
mahokṣatāṃ vatsataraḥ spṛśann iva dvipendrabhāvaṃ kalabhaḥ śrayann iva
raghuḥ kramād yauvanabhinnaśaiśavaḥ pupoṣa gāmbhīryamanoharaṃ vapuḥ //
Ragh_3.32
athāsya godānavidher anantaraṃ vivāhadīkṣāṃ niravartayad guruḥ
narendrakanyās tam avāpya satpatiṃ tamonudaṃ dakṣasutā ivābabhuḥ //
Ragh_3.33
yuvā yugavyāyatabāhur aṃsalaḥ kapāṭavakṣāḥ pariṇaddhakaṃdharaḥ
vapuḥprakarṣād ajayad guruṃ raghus tathāpi nīcair vinayād adṛśyata //
Ragh_3.34
tataḥ prajānāṃ ciram ātmanā dhṛtāṃ nitāntagurvīṃ laghayiṣyatā dhuram
nisargasaṃskāravinīta ity asau nṛpeṇa cakre yuvarājaśabdabhāk //
Ragh_3.35
narendramūlāyatanād anantaraṃ ghanavyapāyena gabhastimān iva
agacchad aṃśena guṇābhilāṣiṇī navāvatāraṃ kamalād ivotpalam //
Ragh_3.36
vibhāvasuḥ sārathineva vāyunā ghanavyapāyena gabhastimān iva
babhūva tenātitarāṃ suduḥsahaḥ kaṭaprabhedena karīva pārthivaḥ //
Ragh_3.37
niyujya taṃ homaturaṃgarakṣaṇe dhanurdharaṃ rājasutair anudrutam
apūrṇam ekena śatakratūpamaḥ śataṃ kratūnā apavighnam āpa saḥ //
Ragh_3.38
tataḥ paraṃ tena makhāya vajvanā turaṃgam utsṛṣṭam anargalaṃ punaḥ
dhanurbhṛtām agrata eva rakṣiṇāṃ jahāra śakraḥ kila gūḍhavigrahaḥ //
Ragh_3.39
viṣādaluptapratipatti vismitaṃ mamaiva yeneha turaṃgam īkṣase
dhenvā niśamyeti vacaḥ samīrtaṃ śrutaprabhāvā dadṛśe 'tha nandinī //
Ragh_3.40
svedāmbunā mārjaya putra locane mamaiva yeneha turaṃgam īkṣase
dhenvā niśamyeti vacaḥ samīritaṃ mudaṃ parām āpa dilīpanandanaḥ //
Ragh_3.40_0
tadaṅganisyandajalena locane pramṛjya puṇyena puraskṛtaḥ satām
atīndriyeṣv apy upapannadarśano babhūva bhāveṣu dilīpanandanaḥ //
Ragh_3.41
sa pūrvataḥ parvatapakṣaśātanaṃ dadarśa devaṃ naradevasaṃbhavaḥ
punaḥ punaḥ sūtaniṣiddhacāpalaṃ harantam aśvaṃ ratharaśmisaṃyatam //
Ragh_3.42
sa pūrvataḥ parvatapakṣaśātanaṃ hariṃ viditvā haribhiś ca vājibhiḥ
avocad enaṃ gangaspṛśā raghuḥ svareṇa dhīreṇa nivartayann iva //
Ragh_3.43
makhāṃśabhājāṃ prathamo manīṣibhis tvam eva devendra sadā nigadyase
ajasradīkṣāprayatasya madguroḥ kriyāvighātāya kathaṃ pravartase //
Ragh_3.44
trilokanāthena sadā makhadviṣas tvayā niyamyā nanu divyacakṣuṣā
sa cet svayaṃ karamasu dharmacāriṇāṃ tvam antarāyo bhavasi cyuto vidhiḥ //
Ragh_3.45
tad aṅgam agryaṃ maghavan mahākrator amuṃ turaṃgaṃ pratimoktum arhasi
pataḥśruter darśayitāra īśvarā malīmasām ādadate na paddhatim //
Ragh_3.46
iti pragalbhaṃ raghuṇā samīritaṃ vaco niśamyādhipatir divaukasām
nivartayām āsa rathaṃ savismayaḥ pracakrame ca prativaktum uttaram //
Ragh_3.47
yad āttha rājanyakumāra tat tathā yaśas tu rakṣyaṃ parato yaśodhanaiḥ
jagatprakāśaṃ tad aśeṣam ijyayā bhavadgurur laṅghayituṃ mamodyataḥ //
Ragh_3.48
harir yathaikaḥ puruśottamaḥ smṛto maheśvaras tryambaka eva nāparaḥ
tathā vidur māṃ munayaḥ śatakratuṃ dvitīyagāmī na hi śabda eṣa naḥ //
Ragh_3.49
ato 'yam aśvaḥ kapilānukāriṇā pitus tvadīyasya mayāpahāritaḥ
alaṃ prayatnena tavātra mā nidhāḥ padaṃ padavyāṃ sagarasya saṃtateḥ //
Ragh_3.50
tataḥ prahasyāpabhayaḥ puraṃdaraṃ punar babhāṣe turagasya rakṣitā
gṛhāṇa śastraṃ yadi sarga eṣa te na khalv anirjitya raghuṃ kṛtī bhavān //
Ragh_3.51
sa evam uktvā maghavantam unmukhaḥ kariṣyamāṇaḥ saśaram śarāsanam
atiṣṭhad ālīḍhaviśeṣaśobhinā vapuḥprakarṣeṇa viḍambiteśvaraḥ //
Ragh_3.52
raghor avaṣṭambhamayena pattriṇā hṛdi kṣato gotrabhid apy amarṣaṇaḥ
navāmbudānīkamuhūrtalāñchane dhanuṣy amoghaṃ samadhatta sāyakam //
Ragh_3.53
dilīpasūnoḥ sa bṛhad (?) bhujāntaraṃ praviśya bhīmāsuraśoṇitocitaḥ
papāv anāsvāditapūrvam āśugaḥ kutūhaleneva manuṣyaśoṇitam //
Ragh_3.54
hareḥ kumāro 'pi kumāravikramaḥ suradvipāsphālanakarkaśāṅgulau
bhuje śacīpattraviśeṣakāṅkite svanāmacihnaṃ nicakhāna sāyakam //
Ragh_3.55
jahāra cānyena mayūrapattriṇā śareṇa śakrasya mahāśanidhvajam
cukopa tasmai sa bhṛśaṃ suraśriyaḥ prasahaya keśavyaparopaṇād iva //
Ragh_3.56
tayor upāntasthitasiddhasainikaṃ garutmadāśīviśabhīmadarśanaiḥ
babhūva yuddhaṃ tumuulaṃ jayaiṣiṇor adhomukhair ūrdhvamukhaiś ca pattribhiḥ //
Ragh_3.57
atiprabandhaprahitāstravṛṣṭibhis tam āśrayaṃ duṣprahasya tejasaḥ
śaśāka nirvāpayituṃ na vāsavaḥ svataś cyutaṃ vahnim ivādbhir ambudaḥ //
Ragh_3.58
tataḥ prakoṣṭhe haricandanāṅkite pramathyamānārṇavadhīra
raghuḥ śaśāṅkārdhamukhena pattriṇā śarāsanajyām alunād viḍaujasaḥ //
Ragh_3.59
sa cāpam utsṛjya vivṛddhamatsaraḥ praṇāśanāya prabalasya vidviṣaḥ
mahīdhrapakṣavyaparopaṇocitaṃ sphuratprabhāmaṇḍalam astram ādade //
Ragh_3.60
raghur bhṛśaṃ vakṣasi tena tāḍitaḥ papāta bhūmau saha sainikāśrubhiḥ
nimeṣamātrād avadhūya tad vyathāṃ sahotthitaḥ sainikaharṣanisvanaiḥ //
Ragh_3.61
tathāpi śastravyavahāraniṣṭhure bipakṣabhāve ciram asya tasthuṣaḥ
tutoṣa vīryātiśayena vṛtrahā padaṃ hi sarvatra guṇair nidhīyate //
Ragh_3.62
asaṅgam adriṣv api sāravattayā na me tvadanyena visoḍham āyudham
avehi māṃ prītam ṛte turaṃgamāt kim icchasīti sphuṭam āha vāsavaḥ //
Ragh_3.63
tato niṣaṅgād asamagram uddhṛtaṃ suvarṇapuṅkhadyutirañjitāṅgulim
narendrasūnuḥ pratisaṃharann iṣuṃ priyaṃvadaḥ pratyavadat sureśvaram //
Ragh_3.64
amocyam aśvaṃ yadi manyase prabho tataḥ samāpte vidhinaiva karmaṇi
ajasradīkṣāprayataḥ sa madguruḥ krator aśeṣeṇa phalena yujyatām //
Ragh_3.65
yathā ca vṛttāntam imaṃ sadogatas trilocanaikāṃśatayā durāsadaḥ
tavaiva saṃdeṣaharād viśaṃpatiḥ śṛṇoti lokeśa tathā vidhīyatām //
Ragh_3.66
tatheti kāmaṃ pratiśuśruvān raghor yathāgataṃ mātalisārathir yayau
nṛpasya nātipramanāḥ sadogṛhaṃ sudakṣināsūnur api nyavartata //
Ragh_3.67
tam abhyanandat prathamaṃ prabodhitaḥ prajeśvaraḥ śāsanahāriṇā hareḥ
parāmṛśan harṣajaḍena pāṇinā tadīyam aṅgaṃ kuliśavraṇāṅkitam //
Ragh_3.68
iti kṣitīśo navatiṃ navādhikāṃ mahākratūnāṃ mahanīyaśāsanaḥ
samāraurukṣur divam āyuṣaḥ kṣaye tatāna sopānaparaṃparām iva //
Ragh_3.69
atha sa viṣavyāvṛttātmā yathāvidhi sūnave nṛpatikakudaṃ dattvā yūne sitātapavāraṇam
munivanatarucchāyāṃ devyā tayā saha śiśriye galitavayasām ikṣvākūṇā idaṃ hi kulavrtam //
Ragh_3.70
sa rājyaṃ guruṇā dattaṃ pratipadyādhikaṃ babhau
dinānte nihitaṃ tejaḥ savitreva hutāśanaḥ //
Ragh_4.1
nyastaśastraṃ dilīpaṃ ca taṃ ca śuśruvuṣāṃ patim
rājñām uddhṛtanārāce hṛdi śalyam ivārpitam //
Ragh_4.1_0
dilīpānantaraṃ rājye taṃ niśamya pratiṣṭhitam
pūrvaṃ pradūmito rājñāṃ hṛdaye 'gnir ivotthitaḥ //
Ragh_4.2
puruhūtadhvajasyeva tasyonnayanapaṅktayaḥ
navābhyutthānadarśinyo nananduḥ sa prajāḥ prajāḥ //
Ragh_4.3
samam eva samākrāntaṃ tasyonnayanapaṅktayaḥ
tena siṃhāsanaṃ pitryam akhilaṃ cārimaṇḍalaṃ //
Ragh_4.4
chāyāmaṇḍalalakṣyena tam adṛśyā kila svayam
padmā padmātapatreṇa bheje sāmrājyadīkṣitam //
Ragh_4.5
parikalpitasāṃnidhyā kāle kāle ca bandiṣu
stutyaṃ stutibhir arthyābhir upatasthe sarasvatī //
Ragh_4.6
manuprabhṛtibhir mānyair bhuktā yady api rājabhiḥ
tathāpy ananyapūrveva tasminn āsīd vasuṃdharā //
Ragh_4.7
sa hi sarvasya lokasya yuktadaṇḍatayā manaḥ
ādade nātiśītoṣṇo nabhasvān iva dakṣiṇaḥ //
Ragh_4.8
mandotkaṇṭaḥ kṛtās tena guṇādhikatayā gurau
phalena sahakārasya phuṣpodgama iva prajāḥ //
Ragh_4.9
nayavidbhir nave rājñi sad asac copadarśitam
pūrva evābhavat pakṣas tasmin nābhavad uttaraḥ //
Ragh_4.10
pañcānām api bhūtānām utkarṣaṃ pupuṣur guṇāḥ
nave tasmin mahīpāle sarvaṃ navam ivābhavat //
Ragh_4.11
yathā prahlādanāc candraḥ pratāpāt tapano yathā
tathaiva so 'bhūd anvartho rājā prakṛtirañjanāt //
Ragh_4.12
kāmaṃ karṇāntaviṣrānte viśāle tasya locane
cakṣuṣmattā tu śāstreṇa sūkṣmakāryārthadarśinā //
Ragh_4.13
labdhapraśamanasvastham athainaṃ samupasthitā
pārthivaśrīr dvitīyeva śarat paṅkajalakṣaṇā //
Ragh_4.14
nirvṛṣṭalaghubhir meghair muktavartmā suduḥsahaḥ
svaṃ dhanuḥ śaṅkiteneva yugapad vyānaśe diśaḥ //
Ragh_4.15
adhijyam āyudhaṃ kartuṃ muktavartmā suduḥsahaḥ
svaṃ dhanuḥ śaṅkiteneva saṃjahre śatamanyunā //
Ragh_4.15_0
vārṣikaṃ saṃjahārendro dhanur jaitraṃ raghur dadhau
prajārthasādhane tau hi paryāyodyatakārmukau //
Ragh_4.16
puṇḍarīkātapatras taṃ vikasatkāśacāmaraḥ
ṛtur viḍambayām āsa āsīt samarasā dvayoḥ //
Ragh_4.17
prasādarīkātapatras taṃ candre ca viśadaprabhe
tadā cakṣuṣmatāṃ prītir āsīt samarasā dvayoḥ //
Ragh_4.18
haṃsaśreṇīṣu tārāsu kumudvatsu ca vāriṣu
vibhūtayays tadīyānāṃ paryastā yaśasām iva //
Ragh_4.19
ikṣucchāyaniṣādinyas tasya goptur guṇodayam
ākumārakathodghātaṃ śāligopyo jagur yaśaḥ //
Ragh_4.20
prasasādodayād ambhaḥ kumbhayoner mahaujasaḥ
raghor abhibhavāśaṅki cukṣubhe dviṣatāṃ manaḥ //
Ragh_4.21
madodagrāḥ kakudmantaḥ saritāṃ kūlamudrujāḥ
līlākhelam anuprāpur mohakṣās tasya vikramam //
Ragh_4.22
prasavaiḥ saptaparṇānāṃ madagandhibhir āhatāḥ
asūyayeva tannāgāḥ saptadhaiva prasusruvuḥ //
Ragh_4.23
saritaḥ kurvatī gādhāḥ pathaś cāśyānakardamān
yātrāyai codayām āsa taṃ śakteḥ prathamaṃ śarat //
Ragh_4.24
samyak tasmai ghuto vahnir vājinīrājanāvidhau
pradakṣiṇārcir vyājena hasteneva jayaṃ dadau //
Ragh_4.25
sa guptamūlapratyantaḥ śuddhapārṣṇir ayānvitaḥ
ṣaḍvidhaṃ balam ādāya pratasthe digjigīṣayā //
Ragh_4.26
avākiran vayovṛddhās taṃ lājaiḥ paurayoṣitaḥ
pṛṣatair mandaroddhūtaiḥ kṣīrormaya ivācyutam //
Ragh_4.27
sa yayau prathamaṃ prācīṃ tulyaḥ prācīnabarhiṣā
ahitān aniloddhūtais tarjayann iva ketubhiḥ //
Ragh_4.28
rajobhiḥ syandanoddhūtair gajaiś ca ghanasaṃnibhaiḥ
bhuvas talam iva vyoma kurvan vyomeva bhūtalam //
Ragh_4.29
pratāpo 'gre tataḥ śabdaḥ parāgas tadantaram
yayau paścād rathādīti catuḥskandheva sā camūḥ //
Ragh_4.30
marupṛṣṭhāny udambhāṃsi nāvyāḥ supratarā nadīḥ
vipināni prakāśāni śaktimattvāc cakāra saḥ //
Ragh_4.31
purogaiḥ kaluṣās tasya sahaprasthāyibhiḥ kṛśāḥ
paścātprayāyibhiḥ paṅkāś cakrire mārganimnagāḥ //
Ragh_4.31_0
sa senāṃ mahatīṃ karṣan pūrvasāgaragāminīm
babhau harajaṭābhraṣṭāṃ gaṅgām iva bhagīrathaḥ //
Ragh_4.32
tyājitaiḥ phalam utkhātair bhagnaiś ca bahudhā nṛpaiḥ
tasyāsīd ulbaṇo mārgaḥ pādapair iva dantinaḥ //
Ragh_4.33
paurastyān evam ākrāmaṃs tāṃs tāñ janapadāñ jayī
prāpa tālīvanśyāmam upakañṭhaṃ mahodadheḥ //
Ragh_4.34
anamrāṇāṃ samuddhartus tasmāt sindhurayād iva
ātmā saṃrakṣitaḥ suhmair vṛttim āśritya vaitasīm //
Ragh_4.35
vaṅgān utkhāya tarasā netā nausādhanoddhatān
nicakhāna jayastambhān gaṅgāsroto'ntareṣu saḥ //
Ragh_4.36
āpādapadmapraṇatāḥ kalamā iva te raghum
phalaiḥ saṃvardhayām āsur utkhātapratirpitāḥ //
Ragh_4.37
sa tīrtvā kapiṣāṃ sainyair baddhadviradasetubhiḥ
utkalādarśitapathaḥ kaliṅgābhimukho yayau //
Ragh_4.38
sa pratāpaṃ mahendrasya mūrdhni tīkṣṇaṃ nyaveśayat
aṅkuśaṃ dviradasyeva yantā gambhīravedinaḥ //
Ragh_4.39
pratijagrāha kāliṅgas tam astrair gajasādhanaḥ
pakṣacchedodyataṃ śakraṃ śilāvarṣīva parvataḥ //
Ragh_4.40
dviṣāṃ viṣahya kākutsthas tatra nārācadurdinam
sanmaṅgalasnāta iva pratipede jayaśriyam //
Ragh_4.41
vāyavyāstravinirdhūtāt pakṣāviddhān mahodadheḥ
gajānīkāt sa kāliṅgaṃ tārkṣyaḥ sarpam ivādade //
Ragh_4.41_0
tāmbūlīnāṃ dalais tatra racitāpānabhūmayaḥ
nalikerāsavaṃ yodhāḥ śātravaṃ ca papur yaśaḥ //
Ragh_4.42
gṛhītapratimuktasya sa dharmavijayī nṛpaḥ
śriyaṃ mahendranāthasya jahāra na tu medinīm //
Ragh_4.43
tato velātaṭenaiva phalavatpūgamālinā
agastyācaritām āśām anāśāsyajayo yayau //
Ragh_4.44
sa sainyaparibhogeṇa gajadānasugandhinā
kāverīṃ saritāṃ patyuḥ śaṅkanīyām ivākarot //
Ragh_4.45
balair adhuṣitās tasya vijigīṣor gatādhvanaḥ
maricodbhrāntahārītā malayādrer upatyakāḥ //
Ragh_4.46
sasañjur aśvakṣuṇṇānām elānām utpatiṣṇavaḥ
tulyagandhiṣu mattebha-kaṭeṣu phalareṇavaḥ //
Ragh_4.47
ājāneyakhurakṣuṇṇa-pakvailākṣetrasaṃbhavam
vyānaśe sapadi vyoma tripadīchedinām api //
Ragh_4.47_0
bhogiveṣṭanamārgeṣu candanānāṃ samarpitam
n'āsrasat kariṇāṃ graivaṃ tripadīchedinām api //
Ragh_4.48
diśi mandāyate tejo dakṣiṇasyāṃ raver api
tasyām eva raghoḥ pāṇḍyāḥ pratāpaṃ na viṣehire //
Ragh_4.49
tāmraparṇīsametasya muktāsāraṃ mahodadheḥ
te nipatya dadus tasmai yaśaḥ svam iva saṃcitam //
Ragh_4.50
sa nirviśya yathākāmaṃ taṭeṣv ālīnacandanau
stanāv iva diśas tasyāḥ śailau malayadardurau //
Ragh_4.51
tasyānīkair visarpadbhir aparāntajayodyataiḥ
rāmāstrotsārito 'py āsīt sahyalagna ivārṇavaḥ //
Ragh_4.53
bhayotsṛṣṭavibhūṣāṇāṃ tena keralayoṣitām
alakeṣu camūreṇuś cūrṇapratinidhīkṛtaḥ //
Ragh_4.54
muralāmārutoddhūtam agamat kaitakaṃ rajaḥ
tadyodhavārabāṇānām ayatnapaṭavāsatām //
Ragh_4.55
abhyabhūyata vāhānāṃ caratāṃ gātraśiñjitaiḥ
varmabhiḥ pavanoddhūta-rājatālīvanadvhvanaiḥ //
Ragh_4.56
kharjūrīskandhanaddhānāṃ madodgārtasugandhiṣu
kaṭeṣu kariṇāṃ petuḥ puṃnāgebhyaḥ śilīmukhāḥ //
Ragh_4.57
avakāśaṃ kilodanvān rāmāyābhyarthito dadau
aparāntamahīpāla-vyājena raghave karam //
Ragh_4.58
mattebharadanotkīrṇa-vyaktavikramalakṣaṇam
trikūṭam eva tatroccair jayastambhaṃ cakāra saḥ //
Ragh_4.59
pārasīkāṃs tato jetuṃ pratasthe sthalavartmanā
indriyākhyān iva ripūṃs tattvajñānena saṃyamī //
Ragh_4.60
yavanīmukhapadmānāṃ sehe madhumadaṃ na saḥ
bālātapam ivābjānām akālajaladodayaḥ //
Ragh_4.61
saṃgrāmas tumulas tasya pāścātyair aśvasādhanaiḥ
śārṅgakūjitavijñeya-pratiyodhe rajasy abhūt //
Ragh_4.62
bhallāpavarjitais teṣāṃ śirobhiḥ śmaśrulair mahīm
tastāra saraghāvyāptaiḥ sa kṣaudrapaṭalair iva //
Ragh_4.63
apanītaśirastrāṇāḥ śeṣās taṃ śaraṇaṃ yayuḥ
praṇipātapratīkāraḥ saṃrambho hi mahātmanām //
Ragh_4.64
vinayante sma tadyodhā madhubhir vijayaśramam
āstīrṇājinaratnāsu drākṣāvalayabhūmiṣu //
Ragh_4.65
tataḥ pratasthe kauberīṃ bhāsvān iva raghur diśam
śarair usrair ivodīcyān uddhariṣyam rasān iva //
Ragh_4.66
jitān ajayyas tān eva kṛtvā rathapuraḥsarān
mahārṇavam ivaurāgniḥ praviveśottarāpatham //
Ragh_4.66_0
vinītādhvaśramās tasya sindhutīraveceṣṭanaiḥ
dudhuvur vājinaḥ skandhāṃl lagnakuṅkumakesarān //
Ragh_4.67
tatra hūṇāvarodhānāṃ bhartṛśu vyaktavikramam
kapolapāṭalādeśi babhūva raghuceṣṭitam //
Ragh_4.68
kāmbojāḥ samare soḍhuṃ tasya vīryam anīśvarāḥ
gajālānaparikliṣṭair akṣoṭaiḥ sārdham ānatāḥ //
Ragh_4.69
teṣāṃ sadaśvabhūyiṣṭhās tuṅgā draviṇarāśayaḥ
upadā viviśuḥ śaśvan notsekāḥ kosaleśvaram //
Ragh_4.70
tato gaurīguruṃ śailam ārurohāśvasādhanaḥ
vardhayann iva tatkūṭān uddhūtair dhātureṇubhiḥ //
Ragh_4.71
śaśaṃsa tulyasattvānāṃ sainyaghoṣe 'py asaṃbhramam
guhāśayānāṃ siṃhānāṃ parivṛtyāvalokitam //
Ragh_4.72
bhūrjeṣu marmarībhūtāḥ kīcakadhvanihetavaḥ
gaṅgāśīkariṇo mārge marutas taṃ siṣevire //
Ragh_4.73
viśaśramur namerūṇāṃ chāyāsv adhyāsya sainikāḥ
dṛṣado vāsitotsaṅgā niṣaṇṇamṛganābhibhiḥ //
Ragh_4.74
saralāsaktamātaṅga-graiveyasphuritatviṣaḥ
āsannoṣadhayo netur naktam asnehadīpikāḥ //
Ragh_4.75
tasyotsṛṣṭanivāseṣu kaṇṭharajjukṣata tvacaḥ
gajavarṣma kirātebhyaḥ śaśaṃsur devadāravaḥ //
Ragh_4.76
tatra janyaṃ raghor ghoraṃ pārvatīyair gaṇair abhūt
nārācakṣepaṇīyāśma-niṣpeṣotpatitānalam //
Ragh_4.77
śarair utsavasaṃketān sa kṛtvā viratotsavān
jayodāharaṇaṃ bāhvor gāpayām āsa kiṃnarān //
Ragh_4.78
paraspareṇa vijñātas teṣūpāyanapāṇiṣu
rājñā himavataḥ sāro rājñaḥ sāro himādriṇā //
Ragh_4.79
tatrākṣobhyaṃ yaśorāśiṃ niveśyāvarurobha saḥ
paulastyatulitasyādrer ādadhāna iva hriyam //
Ragh_4.80
cakampe tīrṇalauhitye tasmin prāgjyotiṣeśvaraḥ
tadgālānatāṃ prāptaiḥ saha kālāgurudruamaiḥ //
Ragh_4.81
na prasehe sa ruddhārkam adhārāvarṣadurdinam
rathavartma rajo 'py asya kuta eva patākinīm //
Ragh_4.82
tam īśaḥ kāmarūpāṇām atyākhaṇḍalavikramam
bheje bhinnakaṭair nāgair anyān uparurodha yaiḥ //
Ragh_4.83
kāmarūpeśvaras tasya hemapīṭhādhidevatām
ratnapuṣpopahāreṇa cchāyām ānarca pādayoḥ //
Ragh_4.84
iti jitvā diṣo jiṣṇur nyavartata rathoddhatam
rajo viśrāmayan rājñāṃ chattraśūnyeṣu mauliṣu //
Ragh_4.85
sa viśvajitam ājahre yajñaṃ sarvasvadakṣiṇam
ādānaṃ hi visargāya sataṃ vārimucām iva //
Ragh_4.86
sattrānte sacivasakhaḥ puraskriyābhir gurvībhiḥ śamitaparājayavyalīkān
kākutsthaś ciravirahotsukāvarodhān rājanyān svapuranivṛttaye 'numene //
Ragh_4.87
yajñānte tam avabhṛthābiṣekapūtaṃ satkāraiḥ śamitaparājayavyalīkān
āmantryotsukavanitātpatadvisṛṣṭāḥ svāni svāny avanibhujaḥ purāṇi jagmuḥ //
Ragh_4.87_0
te rekādhvajakuliśātapatraicihnaṃ samrājaś caraṇayugaṃ prasādalabhyam
prasthānapraṇatibhir aṅgulīṣu cakrur maulisrakcyutamakarandareṇugauram //
Ragh_4.88
tam adhvare viśvajiti kṣitīśaṃ niḥśeṣaviśrāṇitakośajātam
upāttavidyo gurudakṣinārthī kautsaḥ prapede varatantuśiṣyaḥ //
Ragh_5.1
sa mṛnmaye vītahiraṇmayatvāt pātre nidhāyārgahyam anarghyaśīlaḥ
śrutaprakāśaṃ yaśasā prakāśaḥ pratyujjagāmātithim ātitheyaḥ //
Ragh_5.2
tam arcayitvā vidhivad vidhijñas tapodhanaṃ mānadhanāgrayāyī
viśāṃpatir viṣṭarabhājam ārāt kṛtāñjaliḥ kṛtyavid ita uvāca //
Ragh_5.3
apy agraṇīr mantrakṛtām ṛṣīṇāṃ kuśāgrabuddhe kuśalī gurus te
yatas tvayā jñānam aśeṣam āptam lokena caitanyam ivoṣṇaraśmeḥ //
Ragh_5.4
kāyena vācā manasāpi śaśvad yat saṃbhṛtaṃ vāsavadhairyalopi
āpādyate na vyayam antarāyaiḥ kaccin maharṣes trividhaṃ tapas tat //
Ragh_5.5
ādhārabandhapramukhaiḥ prayatnaiḥ saṃvardhitānāṃ sutanirviśeṣam
kaccin na vāyvādir upaplavo vaḥ śramacchidaṃ āśramapādapānām //
Ragh_5.6
kriyānimitteṣv api vatsalatvād abhagnakāmā munibhiḥ kuśeṣu
tadaṅkaśayyācyutanābhinālā kaccin mṛgīṇām anaghā prasūtiḥ //
Ragh_5.7
nirvartyate yair niyamābhiṣeko yebhyo nivāpāñjalayaḥ pitḥṇām
tāny uñchaṣaṣṭhāṅkitasaikatāni śivāni vas tīrthajalāni kaccit //
Ragh_5.8
nīvārapākādi kaḍamgarīyair āmṛśyate jānapadair na kaccit
kālopapannātithikalpabhāgaṃ vanyaṃ śarīrasthitisādhanaṃ vaḥ //
Ragh_5.9
api prasannena maharṣiṇā tvaṃ samyag vinīyānumato gṛhāya
kālo hy ayaṃ saṃkramituṃ dvitīyaṃ sarvopakārakṣamam āśramaṃ te //
Ragh_5.10
tavārhato nābhigamena tṛptaṃ mano niyogakriyayotsukaṃ me
apy ājñayā śāsitur ātmanā vā prāpto 'si saṃbhāvayituṃ vanān mām //
Ragh_5.11
ity arghyapātrānumitavyayasya raghor udārām api gāṃ niśamya
svārthopapattiṃ prati durbalāśas tam ity avocad varatantuśiṣyaḥ //
Ragh_5.12
sarvatra no vārttam avehi rājan nāthe kutas tvavy aśubhaṃ prajānām
sūrye tapaty āvaraṇāya dṛṣṭeḥ kalpeta lokasya kathaṃ tamisrā //
Ragh_5.13
bhaktiḥ pratīkṣyeṣu kulocitā te pūrvān mahābhāga tayā 'tiśeṣe
vyatītakālas tv aham abhyupetas tvām arthibhāvād iti me viṣādaḥ //
Ragh_5.14
śarīramātreṇa narendra tiṣṭhann ābhāsi tīrthapratipāditarddhiḥ
āraṇyakopāttaphalaprasūtiḥ stambena nīvāra ivāvaśiṣṭaḥ //
Ragh_5.15
sthāne bhavān ekanarādhipaḥ sann akiṃcanatvaṃ makhajaṃ vyanakti
paryāyapītasya surair himāṃśoḥ kalākṣayaḥ ślāghyataro hi vṛddheḥ //
Ragh_5.16
tadanyatas tāvad ananyakāryo gurvartham āhartum ahaṃ yatiṣye
svasty astu te nirgalitāmbugarbhaṃ śaradghanaṃ nārdati cātako 'pi //
Ragh_5.17
etāvad uktvā pratiyātukāmaṃ śiṣyaṃ maharṣer nṛpatir niṣidhya
kiṃ vastu vidvan gurave pradeyaṃ tvayā kiyad veti tam anvayuṅkta //
Ragh_5.18
tato yathāvadvihitādhvarāya tasmai smayāveśavivarjitāya
varṇāśramāṇāṃ gurave sa varṇī vicakṣaṇaḥ prastutam ācacakṣe //
Ragh_5.19
samāptavidyena mayā maharṣir vijñāpito 'bhūd gurudakṣiṇāyai
sa me cirāyāskhalitopacārāṃ tāṃ bhaktim evāgaṇayat purastāt //
Ragh_5.20
nirbandhasaṃjātaruṣārthakārśyam acintayitvā guruṇāham uktaḥ
vittasya vidyāparisaṃkhyayā me koṭīṣ catasro daśa cāhareti //
Ragh_5.21
so 'haṃ saparyāvidhibhājanena matvā bahvantaṃ prabhuśabdaśeṣam
abhyutsahe saṃprati noparoddhum alpetaratvāc chrutaniṣkrayasya //
Ragh_5.22
itthaṃ dvijena dvijarākāntir āvedito vedavidāṃ vareṇa
enonivṛttendriyavṛttir enaṃ jagāda bhūyo jagadekanāthaḥ //
Ragh_5.23
gurvartham arthī śrutapāradṛśvā raghoḥ sakāśād anavāpya kāmam
gato vadāyāntaram ity ayaṃ me mā bhūt parīvādanavāvatāraḥ //
Ragh_5.24
sa tvaṃ praśaste mahite madīye vasaṃś caturtho 'gnir ivāgnyagāre
dvitrāṇy ahāny arhasi soḍhum arhan yāvad yate sādhayituṃ tvadartham //
Ragh_5.25
tatheti tasy'; āvitathaṃ pratītaḥ pratyagrahīt saṃgaram agrajanmā
gām āttasārāṃ raghur apy avekṣya niṣkaṣṭum arthaṃ cakame kuberāt //
Ragh_5.26
vasiṣṭhamantrokṣaṇajāt prabhāvād udanvadākāśamahīdhareṣu
marutsakhasyeva balāhakasya gatir vijaghne na hi tadrathasya //
Ragh_5.27
athādhiśiśye prayathaḥ pradoṣe rathaṃ raghuḥ kalpitaśastragarbham
sāmantasaṃbhāvanayaiva dhīraḥ kailāsanāthaṃ tarasā jigīṣuḥ //
Ragh_5.28
prātaḥ prayāṇābhimukhāya tasmai savismayāḥ kośagṛhe niyuktāḥ
hiraṇmayīṃ kośagṛhasya madhye vṛṣṭiṃ śaśaṃsuḥ patitāṃ nabhastaḥ //
Ragh_5.29
taṃ bhūpatir bhāsurahemarāśiṃ labdhaṃ kuberād abhiyāsyamānāt
dideśa kautasya samastam eva pādaṃ sumeror iva vajrabhinnam //
Ragh_5.30
janasya sāketanivāsinas tau dvāv apy abhūtām abhinandyasattvau
gurupradeyādhikanīḥspṛho 'rthī nṛpo 'rthikāmād adhikapradaś ca //
Ragh_5.31
athoṣṭravāmīśatavāhitārthaṃ prajeṣvaraṃ prītamanā maharṣiḥ
spṛṣan kareṇānatapūrvakāyaṃ saṃprasthito vācam uvāca kautsaḥ //
Ragh_5.32
kim atra citraṃ yadi kāmasūr bhūr vṛtte sthitasyādhipateḥ prajānām
acintanīyas tu tava prabhāvo manīṣitaṃ dyaur api yena dugdhā //
Ragh_5.33
āśāsyam anyat punaruktabhūtaṃ śreyāṃsi sarvāṇy adhijagmuṣas te
putraṃ labhasvātmaguṇānurūpaṃ bhavantam īḍaṃ bhavataḥ piteva //
Ragh_5.34
itthaṃ prayujyāśiṣam agrajanmā rājñe pratīyāya guroḥ sakāśam
rājāpi lebhe sutam āśu tasmād ālokam arkād iva jīvalokaḥ //
Ragh_5.35
brāhme muhūrte kila tasya devī kumārakalpaṃ suṣuve kumāram
ataḥ pitā brahmaṇa eva nāmnā tam ātmajanmānam ajaṃ cakāra //
Ragh_5.36
rūpaṃ tad ojasvi tad eva vīryaṃ tadaiva naisargikam unnatatvam
na kāraṇāt svād bibhide kumāraḥ pravartito dīpa iva pradīpāt //
Ragh_5.37
upāttavidyaṃ vidhivad gurubhyas taṃ yauvanodbhedaviśeṣakāntam
śrīr gantukāmāpi guror anujñāṃ dhīreva kanyā pitur ācakāṅkṣa //
Ragh_5.38
atheśvareṇa krathakaiśikānāṃ svayaṃvarārthaṃ svasur indumatyāḥ
āptaḥ kumārānayanotsukena bhojena dūto raghave visṛṣṭaḥ //
Ragh_5.39
taṃ ślāghyasaṃbandham asau vicintya dārakriyāyogyadaśaṃ ca putram
prasthāpayām āsa sasainyam enam ṛddhāṃ vidarbhādhiparājadhānīm //
Ragh_5.40
tasyopakāryāracitopakārā vanyetarā jānapadopadābhiḥ
mārge nivāsā manujendrasūnor babhūvur udyānavihārakalpāḥ //
Ragh_5.41
sa narmadārodhasi śīkarārdrair marudbhir ānartitanaktamāle
niveśayām āsa vilaṅghitādhvā klāntaṃ rajodhūsaraketu sainyam //
Ragh_5.42
athopariṣṭād bhramarair bhramadbhiḥ prāk sūcitāntaḥsalilapraveśaḥ
nirdhauta dānāmalagaṇḍabhittir yanyaḥ saritto gaja unmamajja //
Ragh_5.43
niḥśeṣavikṣālitadhātunāpi vaprakriyām ṛkṣavatas taṭeṣu
nīlordhvarekhāśabalena śaṃsan dantadvayenāśmavikuṇṭhitena //
Ragh_5.44
saṃhāravikṣepalaghukriyeṇa hastena tīrābhimukhaḥ saśabdam
babhau sa bhindan bṛhatas taraṅgān vāryargalābhaṅga iva pravṛttaḥ //
Ragh_5.45
sa bhogibhogādhikapīvareṇa hastena tīrābhimukhaḥ saśabdam
saṃvardhitārtdhaprahitena dīrghān cikṣepa vārīparighān ivormīn //
Ragh_5.45_0
śailopamaḥ śaivalamañjarīṇāṃ jālāni karṣann urasā sa paścāt
pūrvaṃ tadutpīḍitavārirāśiḥ saritpravāhas taṭam utsasarpa //
Ragh_5.46
kāraṇḍavotsṛṣṭamṛdupratnānāḥ pulindayoṣāmbuvihārakāñcīḥ
karṣan sa śaivālalatā nadīṣaḥ skandhāvalagnās taṭam utsasarpa //
Ragh_5.46_0
tasyaikanāgasya kapolabhittyor jalāvagāhakṣaṇamātraśāntā
vanyetarānekapadarśanena punar didīpe madadurdinaśrīḥ //
Ragh_5.47
saptacchadakṣīrakaṭupravāham asahyam āghrāya madaṃ tadīyam
vilaṅghitādhoraṇatīvrayatnāḥ senāgajendrā vimukhā babhūvuḥ //
Ragh_5.48
sa cchinnabandhadrutayugyaśūnyaṃ bhagnākṣaparyastarathaṃ kṣaṇena
rāmāparitāṇavihastayodhaṃ senāniveśaṃ tumulaṃ cakāra //
Ragh_5.49
tam āpatantaṃ nṛpater avadhyo vanyaḥ karīti śrutavān kumāraḥ
nivartayiṣyan viśikhena kumbhe jaghāna nātyāyatakṛṣṭaśārṅgaḥ //
Ragh_5.50
sa viddhamātraḥ kila nāgarūpam utsṛjya tadvismitasainyadṛṣṭaḥ
sphuratprabhāmaṇḍalamadhyavarti kāntaṃ vapur vyomacaraṃ prapede //
Ragh_5.51
atha prabhāvopanataiḥ kumāraṃ kalpadrumotthair avakīrya puṣpaiḥ
uvāca vāgmī daśanaprabhābhiḥ saṃvardhitoraḥsthalatārahāraḥ //
Ragh_5.52
mataṅgaśāpād avalepamūlād avāptavān asmi mataṅgajatvam
avehi gandharvapates tanūjaṃ priyaṃvadaṃ māṃ priyadarśanasya //
Ragh_5.53
sa cānunītaḥ praṇatena paścān mayā maharṣir mṛdutām agacchat
uṣṇatvam agnyātapasaṃprayogāc chaityaṃ hi yat sā prakṛtir jalasya //
Ragh_5.54
ikṣvākuvaṃśaprabhavo yadā te bhetsyaty ajaḥ kumbham ayomukhena
saṃyokṣyase svena vapurmahimnā tadety avocat sa taponidhir mām //
Ragh_5.55
saṃmocitaḥ sattvavatā tvayāhaṃ śāpāc ciraprārthitadarśanena
pratipriyaṃ ced bhavato na kuryāṃ vṛthā hi me syāt svapadopalabdhiḥ //
Ragh_5.56
saṃmohanaṃ nāma sakhe mamāstraṃ prayogasaṃhāravibhaktamantram
gāndharvam ādhatsva yataḥ prayoktur na cārihiṃsā vijayaś ca haste //
Ragh_5.57
alaṃ hriyā māṃ prati yan muhūrtaṃ dayāparo 'bhuḥ praharann api tvam
tasmād upacchandayati prayojaṃ mayi tvayā na pratiśedharaukṣyam //
Ragh_5.58
tathety upaspṛśya payaḥ pavitraṃ somodhbavāyāḥ sarito nṛsomaḥ
udaṅmukhaḥ so 'stravid astramantraṃ jagrāha tasmān nigṛhītaśāpāt //
Ragh_5.59
evaṃ tayor adhvani daivayogād āseduṣoḥ sakhyam acintyahetu
eko yayau caitrarathapadeśān saurājyaramyān aparo vidarbhān //
Ragh_5.60
taṃ tasthivāṃsaṃ nagaropakaṇṭhe tadāgamārūḍhagurupraharṣaḥ
pratyujjagāma krathakaiśikendraś candraṃ pravṛddhormir ivormimālī //
Ragh_5.61
praveśya cainaṃ puram agrayāyī nīcais tathopācarad arpitaśrīḥ
mene yathā tatra janaḥ sameto vaidarbham āgantum ajaṃ gṛheśam //
Ragh_5.62
tasy'; ādhikārapuruṣaiḥ praṇataiḥ pradiṣṭāṃ prāgdvāravediviniveśitapūrṇa kumbhām
mene yathā tatra janaḥ sameto bālyāt parām iva daśāṃ madano 'dhyuvāsa //
Ragh_5.63
tatra svayaṃvarasamāhṛtarājalokaṃ kanyālalāma kamanīyam ajasya lipsoḥ
bhāvāvabodhakaluṣā dayiteva rātrau nidrā cireṇa nayanābhimukhī babhūva //
Ragh_5.64
taṃ karṇabhūṣaṇanipīḍitapīvarāṃsaṃ śayyottaracchadavimardakṛśāṅgarāgam
sūtātmajāḥ savayasaḥ prathitaprabodhaṃ) prābodhayann uṣasi vāgbhir udāravācaḥ //
Ragh_5.65
rātrir gatā matimatāṃ vara muñca śayyāṃ dhātrā dvidhaiva nanu dhūr jagato vibhaktā
tām ekatas tava bibharti gurur vinidras tasyā bhavān aparadhuryapadāvalambī //
Ragh_5.66
nidrāvaśena bhavatāpy anapekṣamāṇā paryutsukatvam abalā niśi khaṇḍiteva
lakṣmīr vinodayati yena digantalambī so 'pi tvadānanaruciṃ vijahāti candraḥ //
Ragh_5.67
tad valgunā yugapadunmiṣitena tāvat sadyaḥ paraparatulām adhirohatāṃ dve
praspandamānaparuṣetaratāram antaś cakṣus tava pracalitabhramaraṃ ca padmam //
Ragh_5.68
vṛntāc chlathaṃ harati puṣpam anokahānāṃ saṃsṛjyate sarasijair aruṇāmśubhinnaiḥ
svābhāvikaṃ paraguṇena vibhātavāyuḥ saurabhyam īpsur iva te mukhamārutasya //
Ragh_5.69
tāmrodareṣu paitaṃ tarupallaveṣu nirdhauta hāragulikāviśadaṃ himāmbhaḥ
ābhāti labdhaparabhāgatayādharoṣṭhe līlāsmitaṃ sadaśanārcir iva tvadīyam //
Ragh_5.70
yāvat pratāpanidhir ākramate na bhānur ahnāya tāvad aruṇena tamo nirastam
āyodhanāgrasaratāṃ tvayi vīra yāte kiṃ vā ripūṃs tava guruḥ svayam ucchinatti //
Ragh_5.71
śayyāṃ jahaty ubhayapakṣavinītanidrāḥ stamberamā mukharaśṛṅkhalakarṣiṇas te
yeṣāṃ vibhānti taruṇāruṇarāgayogād bhinnādrigairikataṭā iva dantakoṣāḥ //
Ragh_5.72
dīrgheṣv amī niyamitāḥ paṭamaṇḍapeṣu nidrāṃ vihāya vanajākṣa vanāyudeśyāḥ
vaktroṣmaṇā malinayanti purogatāni lehyāni saindhavaśilāśakalāni vāhāḥ //
Ragh_5.73
bhavati viralabhaktir mlānapuṣpopahāraḥ svakiraṇpariveṣodhbedaśūnyāḥ pradīpāḥ
ayam api ca giraṃ nas tvatprabodhaprayuktām anuvadati śukas te mañjuvāk pañjarasthaḥ //
Ragh_5.74
iti viracitavāgbhir bandiputraiḥ kumāraḥ sapadi vigatanidras talpam ujjhāṃ cakāra
madapaṭu ninadadbhir bodhito rājahaṃsaiḥ suragaja iva gāṅgaṃ saikataṃ supratīkaḥ //
Ragh_5.75
atha vidhim avasāyya śāstradṛṣṭaṃ divasamukhocitam añcitākṣipakṣmā
kuśalaviracitānukūlaveṣaḥ kṣitipasamājam agāt svayaṃvarastham //
Ragh_5.76
sa tatra mañceṣu manojñaveṣān siṃhāsanasthān upacāravastu
vaimānikānāṃ marutām apaśyad ākṛṣṭalīlān naralokapālān //
Ragh_6.1
rater gṛhītānunayena kāmaṃ pratyarpitasvāṅgam iveśvareṇa
kākutstham ālokayatāṃ nṛpāṇāṃ mano babhūvendumatīnirāśam //
Ragh_6.2
vaidarbhanirdiṣṭam asau kumāraḥ kḷptena sopānapathena mañcam
śilāvibhaṅgair mṛgarājaśāvas tuṅgaṃ nagotsaṅgam ivāruroha //
Ragh_6.3
parārdhyavarṇāstaraṇopapannam āsedivān ratnavad (?) āsanaṃ saḥ
bhūyiṣṭham āsīd upameyakāntir mayūrapṛṣṭhāśrayiṇā guhena //
Ragh_6.4
tāsu śriyā rājaparaṃparāsu prabhāviśeṣodayadurnirīkṣyaḥ
sahasradhātmā vyarucad vibhaktaḥ payomucāṃ paṅktiṣu vidyuteva //
Ragh_6.5
teṣāṃ mahārhāsanasaṃsthitānām udāranepathyabhṛtāṃ sa madhye
rarāja dhāmnā raghusūnur eva kalpadrumāṇām iva pārijātaḥ //
Ragh_6.6
netravrajāḥ paurajanasya tasmin vihāya sarvān nṛpatīn nipetuḥ
madotkaṭe recitapuṣpavṛkṣā gandhadvipe vanya iva dvirephāḥ //
Ragh_6.7
atha stute bandibhir anvayajñaiḥ somārkavaṃśye naradevaloke
saṃcārite c'; āgārusārayonau dhūpe samutsarpati vaijayantīḥ //
Ragh_6.8
puropakaṇṭhopavanāśrayāṇāṃ kalāpinām uddhatanṛtyahetau
pradhmātaśaṅkhe parito digantāṃs tūryasvane mūrchati maṅgalārthe //
Ragh_6.9
manuṣyavāhyaṃ caturaśrayānam adhyāsya kanyā parivāraśobhi
viveśa mañcāntararājamārgaṃ patiṃvarā kḷptavivāhaveṣā //
Ragh_6.10
tasmin vidhānātiśaye vidhātuḥ kanyāmaye netraśataikalakṣye
nipetur antaḥkaraṇair narendrā dehaiḥ sthitāḥ kevalam āsaneṣu //
Ragh_6.11
tāṃ praty abhivyaktamanorathānāṃ mahīpatīnāṃ praṇayāgradūtyaḥ
pravālośobhā iva pādapānāṃ śṛṅgāraceṣṭa vividhā babhūvuḥ //
Ragh_6.12
kaścit karābhyām upagūḍhanālam ālolapattrābhihatadvirepham
rajobhir antaḥ pariveṣabandhi līlāravindaṃ bhramayāṃ cakāra //
Ragh_6.13
visrastam aṃsād aparo vilāsī ratnānuviddhāṅgadakoṭilagnam
prālambam utkṛṣya yathāvakaśaṃ nināya sācīkṛtacāruvaktraḥ //
Ragh_6.14
ākuñcitāgrāṅgulinā tato 'nyaḥ kiṃcitsamāvarjitanetraśobhaḥ
tiryagvisaṃsarpinakhaprabheṇa pādena haimaṃ vililekha pīṭham //
Ragh_6.15
niveśya vāmaṃ bhujam āsanārdhe tatasaṃniveśād adhikonnatāṃsaḥ
kaścid vivṛttatrikabhinnahāraḥ suhṛtsamābhāṣaṇatatparo 'bhūt //
Ragh_6.16
vilāsinīvibhramadantapattram āpāṇḍu raṃ ketakabarham anyaḥ
priyāitambocitasaṃniveśair vipāṭayām āsa yuvā nakhāgraiḥ //
Ragh_6.17
kuśeśayātāmratalena kaścit kareṇa rekhādhvajalāñchanena
ratnāṅgulīyaprabhayānuviddhān udīrayām āsa salīlam akṣān //
Ragh_6.18
kaścid yathābhāgam avasthite 'pi svasaṃniveśād vyatilaṅghinīva
vajrāṃśugarbhāṅgulirandhram ekaṃ vyāpārayām āsa karaṃ kirīṭe //
Ragh_6.19
tato nṛpāṇāṃ śrutavṛttavaṃśā puṃvat pragalbhā pratihārarakṣī
prāk saṃnikarṣaṃ magadheśvarasya nītvā kumārīm avadat sunandā //
Ragh_6.20
asau śaraṇyaḥ śaraṇonmukhānām agādhasattvo magadhapratiṣṭhaḥ
rājā prajārañjanalabdhavarṇaḥ paraṃtapo nāma yathārthanāmā //
Ragh_6.21
kāmaṃ ṇrpāḥ santu saharaśo 'nye rājanvatīm āhur anena bhūmim
nakṣatratārāgrahasaṃkulāpi jyotiṣmatī candramasaiva rātriḥ //
Ragh_6.22
kriyāprabandhād ayam adhvarāṇām ajasram āhūtasahasranetraḥ
śacyāś ciraṃ pāṇdukapolalambān mandāraśūnyān alakāṃś cakāra //
Ragh_6.23
anena ced icchasi gṛhyamāṇaṃ pāṇiṃ vareṇyena kuru praveśe
prāsādavātāyanasaṃśritānāṃ netrotsatvaṃ puṣpapurāṅganānām //
Ragh_6.24
evaṃ tayokte tam avekṣya kiṃcid (?) visraṃsidūrvāṅkamadhūkamālā
ṛjupraṇāmakriyayaiva tanvī pratyādideśainam abhāṣamāṇā //
Ragh_6.25
tāṃ saiva vetragrahaṇe niyuktā rājāntaraṃ rājasutāṃ nināya
samīraṇottheva taraṅgalekhā padmāntaraṃ mānasarājahaṃsīm //
Ragh_6.26
jagāda cainām ayam aṅganāthaḥ surāṅganāprārthitayauvanaśrīḥ
vinītanāgaḥ kila sūtrakārair aindraṃ padaṃ bhūmigato 'pi bhuṅkte //
Ragh_6.27
anena paryāsayatāsrabindūn muktāphalsthūlatamān staneṣu
pratyarpitāḥ śatruvilāsinīnām unmucya sūtreṇa vinaiva hārāḥ //
Ragh_6.28
nisargabhinnāspadam ekasaṃstham asmin dvayaṃ śrīś ca sarasvatī ca
kāntyā girā sūnṛtayā ca yogyā tvam eva kalyāṇi tayos tṛtīyā //
Ragh_6.29
athāṅgarājād avatārya cakṣur yāh janyām avadat kumārī
nāsau na kāmyo na ca veda samyag draṣṭuṃ na sā bhinnarucir hi lokaḥ //
Ragh_6.30
tataḥ paraṃ duṣprasahaṃ dviṣadbhir nṛpaṃ niyuktā pratihārabhūmau
nidarśayām āsa viśeṣadṛśyam induṃ navotthānam ivendumatyai //
Ragh_6.31
avantinātho 'yam udagrabāhur viśālavakṣās tanuvṛttamadhyaḥ
āropya cakrabhrahmam uṣṇatejās tvaṣṭreva yatnollikhito vibhāti //
Ragh_6.32
asya prayāṇeṣu samagraśakter agresarair vājibhir utthitāni
kurvanti sāmantaśikhāmaṇīnāṃ prabhāprarohāstamayaṃ rajāṃsi //
Ragh_6.33
asau mahākālaniketanasya vasann adūre kila candramauleḥ
tamisrapakṣe 'pi saha priyābhir jyotsnāvato nirviśati pradoṣān //
Ragh_6.34
anena yūnā saha pārthivena rambhoru kaccin manaso rucis te
siprātaraṅgānilakampitāsu vihartum udyānaparaṃparāsu //
Ragh_6.35
tasminn abhidyotitabandhupadme pratāpasaṃśoṣitaśatrupaṅke
babandha sā nottamasaukumāryā kumudvatī bhānumatīva bhāvam //
Ragh_6.36
tām agratas tāmarasāntarābhām anūparājasya guṇair anūnām
vidhāya sṛṣṭiṃ lalitām vidhātur jagāda bhūyaḥ sudatīṃ sunandā //
Ragh_6.37
saṃgrāmanirviṣṭasahasrabāhur aṣṭadāsadvīpanikhātayūpaḥ
ananyasādhāraṇarājaśabdo babhūva yogī kila kārtavīryaḥ //
Ragh_6.38
akāryacintāsamakālam eva prādurbhavaṃś cāpadharaḥ purastāt
antaḥśarīreṣv api yaḥ prajānāṃ pratyādideśāvinayaṃ vinetā //
Ragh_6.39
jyābandhaniṣpandabhujena yasya viniśvasadvaktraparaṃpareṇa
kārāgṛhe nirjitavāsavena laṅkeśvareṇoṣitam ā prasādāt //
Ragh_6.40
tasyānvaye bhūpatir eṣa jātaḥ pratīpa ity āgamavṛddhasevī
yena śriyaḥ saṃśrayadoṣarūḍhaṃ svabhāvalolety ayaśaḥ pramṛśṭam //
Ragh_6.41
āyodhane kṛṣṇagatiṃ sahāyam avāpya yaḥ kṣatriyakālarātrim
dhārāṃ śitāṃ rāmaparaśvadhasya saṃbhāvayaty utpalapattrasārām //
Ragh_6.42
asyāṅkalakṣmīr bhava dīrghabāhor māhiṣmatīvapranitambakāñcīm
prāsādajālair jalveṇiramyāṃ revāṃ yadi prekṣitum asti kāmaḥ //
Ragh_6.43
tasyāḥ prakāmaṃ priyadarśano 'pi na sa kṣitīśo rucaye babhūva
śaratpramṛṣṭāmbudharoparodhaḥ śaśīva paryāptakalo nalinyāḥ //
Ragh_6.44
sā śūrasendādhipatiṃ suṣeṇam uddiśya lokāntaragītakīrtim
ācāraśuddhobhayavaṃśadīpaṃ śuddhāntarakṣyā jagade kumārī //
Ragh_6.45
nīpānvayaḥ pārthiva eṣa vajvā guṇair yam āśritya paraspareṇa
siddhāśramaṃ śāntam ivaitya sattvair naisargiko 'py utsasṛje virodhaḥ //
Ragh_6.46
yasy'; ātmagehe nayanābhirāmā kāntir himāṃśor iva saṃniviṣṭa
harmyāgrasaṃrūḍhatṛṇāṅkureṣu tejo 'viśahyaṃ ripumandireṣu //
Ragh_6.47
yasyāvarodhastanacandanānāṃ prakṣālanād vārivihārakāle
kalindakanyā mathurāṃ gatā 'pi gaṅgormisaṃsakta jaleva bhāti //
Ragh_6.48
trastena tākrṣyāt kila kāliyena maṇiṃ visṛṣṭaṃ yamunaukasā yaḥ
vakṣaḥsthalavyāpirucaṃ dadhānaḥ sakaustubhaṃ hrepayatīva kṛṣnam //
Ragh_6.49
saṃbhāvya bhartāram amuṃ yuvānaṃ mṛdupravālottarapuṣpaśayye
vṛndāvane caitrarathād anūne nirviśyatāṃ sundari yuvanaśrīḥ //
Ragh_6.50
adhyāsya cāmbhaḥpṛṣatokṣitāni śaileyagandhīni śilātalāni
kalāpināṃ prāvṛṣi paśya nṛtyaṃ kāntāsu govardhanakandarāsu //
Ragh_6.51
nṛpaṃ tam āvartamanojñanābhiḥ sā vyatyagād anyavadhūr bhavitrī
mahīdharaṃ mārgavaśād upetaṃ srotovahā sāgaragāminīva //
Ragh_6.52
athāṅgadāśliṣṭabhujaṃ bhujiṣyā hemāṅgadaṃ nāma kaliṅganātham
āseduṣīṃ sāditaśatrupakṣaṃ bālām abālendumukhīṃ babhāṣe //
Ragh_6.53
asau mahendrādrisamānasāraḥ patir mahendrasya mahodadheś ca
yasya kṣaratsainyagajacchalena yātrāsu yātīva puro mahendraḥ //
Ragh_6.54
jyāghātarekhe subhujo bhujābhyāṃ bibharti yaś cāpabhṛtāṃ purogaḥ
ripuśriyāṃ sāñjanabhāṣpaseke bandīkṛṭānām iva paddhatī dve //
Ragh_6.55
raṇe 'mitatrīṇatayā prakāśaḥ śarāsanajyānikaṣau bhujābhyām
viśiṣṭarekhau ripuvikramāgner nirvāṇamārgāv iva yo bibharti //
Ragh_6.55_0
yam ātmanaḥ sadmani saṃnikṛṣṭo mandradhvanityājitayāmatūryaḥ
prāsādavātāyanadṛṣyavīciḥ prabodhayaty arṇava eva suptam //
Ragh_6.56
anena sārdhaṃ viharāmburāśes tīreṣu tālīvanamarmareṣu
dvīpānatarānītalavaṅgapuṣpair apākṛtasvedalavā marudbhiḥ //
Ragh_6.57
pralobhitāpy ākṛtilobhanīyā patiṃ purasyorugapūrvanāmnaḥ
tasmād apāvartata dūrakṛṣṭā nītyeva lakṣmīḥ pratikūladaivāt //
Ragh_6.58
athādhigamyābhuvarājakalpaṃ patiṃ purasyorugapūrvanāmnaḥ
ācārapūtobhayavaṃśadīpaṃ śuddhāntarakṣyā jagade kumārī //
Ragh_6.58_0
athorākhyasya purasya nāthaṃ dauvārikī devasarūpam
itaś cakorākṣi vilokayeti pūrvānuśiṣṭāṃ nijagāda bhojyām //
Ragh_6.59
pāṇḍyo 'yam aṃsārpitalambahāraḥ kḷptāṅgarāgo haricandanena
ābhāti bālātaparaktasānuḥ sanirjharodgāra ivādrirājaḥ //
Ragh_6.60
vindhyasya saṃstambhayitā mahādrer niḥśeṣapītojjhitasindhurājaḥ
prītyāśvamedhāvabhṛthārdramūrteḥ sausnātiko yasya bhavaty agastyaḥ //
Ragh_6.61
astraṃ harād āptavatā durāpaṃ yenendralokāva jayāya dṛptaḥ
purā janasthānavimardaśaṅkī saṃdhāya laḥkādhipatiḥ pratasthe //
Ragh_6.62
anena pāṇau vidhivad (?) gṛhīte mahākulīnena mahīva gurvī
ratnānuviddhārṇavamekhalāyā diśaḥ sapatnī bhava dakṣiṇasyāḥ //
Ragh_6.63
tāmbūlavallīpariṇaddhapūgāsv elālatāliṅgitacandanāsu
tamālapattrāstaraṇāsu rantuṃ prasīda śaśvan malayasthalīṣu //
Ragh_6.64
indīvaraśyāmatanaur nṛpo 'sau tvaṃ rocanāgauraśarīrayaṣṭiḥ
anyonyaśobhāparivṛddhaye vāṃ yogas taḍittoyadayor ivāstu //
Ragh_6.65
svasur vidarbhādhipates tadīyo lebhe 'ntaraṃ cetasi nopadeśaḥ
divākarādarśanabaddhakośe nakśatranāthāṃśur ivāravinde //
Ragh_6.66
saṃcāriṇī dīpaśikheva rātrau yaṃ yaṃ vyatīyāya patiṃvarā sā
narendramārgāṭṭa iva prapede vivarṇabhāvaṃ sa sa bhūmipālaḥ //
Ragh_6.67
tasyāṃ raghoḥ sūnur upasthitāyāṃ vṛṇīta māṃ neti samākulo 'bhūt
vāmetaraḥ saṃśayam asya bāhuḥ keyūrabandhocchavasitair nunoda //
Ragh_6.68
taṃ prāpya sarvāvayavānavadyaṃ vyāvartatānyopagamāt kumārī
na hi praphullaṃ sahakāram etya vṛksāntaraṃ kāṅkṣati ṣaṭpadālī //
Ragh_6.69
tasmin samāveśitacittavṛttim induprabhām indumatīm avekṣya
pracakrame vaktum anukramajñā savistaraṃ vākyam idaṃ sunandā //
Ragh_6.70
ikṣvākuvaṃśyaḥ kakudaṃ nṛpāṇāṃ kakutstha ity āhitalakṣaṇo 'bhūt
kākutsthaśabdaṃ yata unnatecchāḥ ślāghyaṃ dadhaty uttarakosalendrāḥ //
Ragh_6.71
mahendram āsthāya mahokṣarūpaṃ yaḥ saṃyati prāptapināki līlaḥ
cakāra bāṇair asurāṅganānāṃ gaṇḍasthalīḥ proṣitapattralekhāḥ //
Ragh_6.72
airāvatāsphālanaviślathaṃ yaḥ saṃghaṭṭayann aṅgadam aṅgadena
upeyuśaḥ svām api mūrtim agryām ardhāsanaṃ gotrabhido 'dhitaṣṭhau //
Ragh_6.73
jātaḥ kule tasya kilorukīrtiḥ kulapradīpo nṛpatir dilīpaḥ
atiṣṭhad ekonaśatakratutve śakrābhyasūyāvinivṛttaye yaḥ //
Ragh_6.74
yasmin mahīṃ śāsati vāṇinīnāṃ nidrāṃ vihārārdhapathe gatānām
vāto 'pi nāsaraṃsayad aṃśukāni ko lambayed āharaṇāya hastam //
Ragh_6.75
putro raghus tasya padaṃ praśāsti mahākrator viśvajitaḥ prayoktā
caturdigāvarjitasaṃbhṛtāṃ yo mṛtpātraśeṣām akarod vibhūtim //
Ragh_6.76
ārūḍham adrīn udadhīn vitīrṇaṃ bhujaṃgamānāṃ vasatiṃ praviṣṭam
ūrdhvaṃ gataṃ yasya na cānubandhi yaśaḥ paricchettum iyattayālam //
Ragh_6.77
asau kumāras tam ajo 'nujātas triviṣṭapasyeva patiṃ jayantaḥ
gurvīṃ dhuraṃ yo bhuvanasya pitrā dhuryeṇa damyaḥ sadṛśaṃ bibharti //
Ragh_6.78
kulena kāntyā vayasā navena guṇaiś ca tais tair vinayapradhānaiḥ
tvam ātmanas tulyam amuṃ vṛṇīṣva ratnaṃ samāgacchatu kāñcanena //
Ragh_6.79
tataḥ sunandāvacanāvasāne lajjāṃ tanū kṛtya narendrakanyā
dṛṣṭyā prasādāmalayā kumāraṃ pratyagrahīt saṃvaraṇasrajeva //
Ragh_6.80
sā yūni tasminn abhilāṣabandhaṃ śaśāka śālīnatayā na vaktum
romāñcalakṣyeṇa sa gātrayaṣṭiṃ bhittvā nirākrāmad arālakeśyāḥ //
Ragh_6.81
tathāgatāyāṃ parihāsapūrvaṃ sakhyāṃ sakhī vetradharā babhāṣe
ārye vrajāmo 'nyata ity athaināṃ vadhūr asūyākuṭilaṃ dadarśa //
Ragh_6.82
sā cūrṇagauraṃ raghunandanasya dhātrīkarābhyāṃ karabhopamorūḥ
āsañjayām āsa yathāpradeśaṃ kaṇṭhe guṇaṃ mūrtam ivānurāgam //
Ragh_6.83
tayā srajā maṅgalapuṣpamayyā viśālavakṣaḥsthalalambayā saḥ
amaṃsta kaṇṭhārpitabāhupāśāṃ vidarbharājāvarajāṃ vareṇyaḥ //
Ragh_6.84
śaśinam upagateyaṃ kaumudī meghamuktaṃ jalanidhim anurūpaṃ
iti samaguṇayogaprītayas tatra paurāḥ śravaṇakaṭu nṛpāṇām ekavākyaṃ vivavruḥ //
Ragh_6.85
pramuditavarapakṣam ekatas tat (?) kṣitipatimaṇḍalam anyato vitānam
uṣasi sara iva praphullapadmaṃ kumudavanapratipannanidram āsīt //
Ragh_6.86
athopayantrā sadṛśena yuktāṃ skandena sākṣād iva devasenām
svasāram ādāya vidarbhanāthaḥ purapraveśābhimukho babhūva //
Ragh_7.1
senāniveśān pṛthivīkṣito 'pi jagmur vibhātagrahamandabhāsaḥ
bhojyāṃ prati vyarthamanorathatvād rūpeṣu veṣeṣu ca sābhyasūyāḥ //
Ragh_7.2
sāṃnidhyayogāt kila tatra śacyāḥ svayaṃvarakṣobhakṛtām abhāvaḥ
kākutstham uddiśya samatsaro 'pi śaśāma tena kṣitipālalokaḥ //
Ragh_7.3
tāvat prakīrṇābhinavopacāram indrāyudhadyotitatoraṇāṅkam
varaḥ sa vadhvā saha rājamārgaṃ prāpa dhvajacchāyanivāritoṣṇam //
Ragh_7.4
tatas tadālokanatatparāṇāṃ saudheṣu cāmīkarajālavatsu
babhūvur itthaṃ purasundarīṇāṃ tyaktānyakāryāṇi viceṣṭitāni //
Ragh_7.5
ālokamārgaṃ sahasā vrajantyā kayācid udveṣṭanavāntamālyaḥ
baddhuṃ na saṃbhāvita eva tāvat kareṇa ruddho 'pi hi keśapāśaḥ //
Ragh_7.6
prasādhikālambitam agrapādam ākṣipya kācid dravarāgam eva
utṣṛṣṛalīlāgatir ā gavākṣād yayau śalākām aparā vahantī //
Ragh_7.7
vilocanaṃ dakṣiṇam añjanena saṃbhāvya tadvañcitavāmanetrā
tathaiva vātāyanasaṃnikarṣaṃ yayau śalākām aparā vahantī //
Ragh_7.8
jālāntarapreṣitadṛṣṭir anyā prasthānabhinnāṃ na babandha nīvīm
nābhipraviṣṭābharaṇaprabheṇa hastena tasthāv avalambya vāsaḥ //
Ragh_7.9
ardhācitā satvaram utthitāyāḥ pade pade durnimite galantī
kasyāścid āsīd raśanā tadānīm aṅguṣṭhamāulārpitasūtraśeṣā //
Ragh_7.10
stanaṃdhayantaṃ tanayaṃ vihāya vilokanāya tvarayā vrajantī
saṃprasnutābhyāṃ padavīṃ stanābhyāṃ siṣeca kācit payas''; ā gavākṣāt //
Ragh_7.10_0
tāsāṃ mukhair āsavagandhagarbhair vyāptāntarāḥ sāndrakutūhalānām
vilolanetrabhramarair gavākṣāḥ sahasrapattrābharaṇā ivāsan //
Ragh_7.11
tā rāghavaṃ dṛṣṭibhir āpibantyo nāryo na jagmur viṣayāntarāṇi
tathā hi śeṣendriyavṛttir āsāṃ sarvātmanā cakṣur iva praviṣṭā //
Ragh_7.12
sthāne vṛtā bhūpatibhiḥ parokṣaiḥ svayaṃvaraṃ sādhum amaṃsta bhojyā
padmeva nārāyaṇam anyathāsau labheta kāntaṃ katham ātmatulyam //
Ragh_7.13
paraspareṇa spṛhaṇīyaśobhaṃ na ced idaṃ dvandvam ayojayiṣyat
asmin dvaye rūpavidhānayatnaḥ patyuḥ prajānāṃ vitatho 'bhaviṣyat //
Ragh_7.14
ratismarau nūnam imāv abhūtāṃ rājñāṃ sahareṣu tathā hi bālā
gateyam ātmapratirūpam eva mano hi janmāntarasaṃgatijñam //
Ragh_7.15
ity udgatāḥ pauravadhūmukhebhyaḥ śṛṇvan kathāḥ śrotasukhāḥ kumāraḥ
udbhāsitaṃ maṅgalasaṃvidhābhiḥ saṃbandhinaḥ sadma samāsasāda //
Ragh_7.16
tato 'vatīryāśu kareṇukāyāḥ sa kāmarūpeśvaradattahastaḥ
vaidarbhanirdiṣṭam atho viveśa nārīmanāṃsīva catuṣkam antaḥ //
Ragh_7.17
mahārhasiṃhāsanasaṃsthito 'sau saratnam arghyaṃ madhuparkamiśram
bhojopanītaṃ ca dukūlayugmaṃ jagrāha sārdhaṃ vanitākaṭākṣaiḥ //
Ragh_7.18
dukūlavāsāḥ sa vadhūsamīpaṃ ninye vinītair avarodharakṣaiḥ
velāsākśaṃ sphuṭapeharājir navair udanvān iva candrapādaiḥ //
Ragh_7.19
tatrārcito bhojapateḥ purodhā hutvāgnim ājyādibhir agnikalpaḥ
tam eva cādhāya vivāhasākṣye vadhūvarau saṃgamayāṃ cakāra //
Ragh_7.20
hastena hastaṃ parigṛhya vadhvāḥ sa rājasūnuḥ sutarāṃ cakāśe
anantarāśokalatāpravālaṃ prāpyeva cūtaḥ pratipallavena //
Ragh_7.21
āsīd varaḥ kaṇṭakitaprakoṣṭaḥ svinnāṅguliḥ saṃvavṛte kumārī
vṛttis tayoḥ pāṇisamāgamena samaṃ vibhakteva maobhavasya //
Ragh_7.22
tayor apāṅga-pratisāritāni kriyāsamāpattivartitāni
hrīyantraṇām ānaśire manojñām anyonyalolāni vilocanāni //
Ragh_7.23
pradakṣiṇaprakramaṇāt kṛṣānor udarciṣas tan (?) mithunaṃ cakāśe
meror upānteṣv iva vartamānam anyonyasaṃsaktam ahastriyāmam //
Ragh_7.24
nitambagurvī guruṇā prayuktā vadhūr vidhātṛpratimena tena
cakāra sā mattacakoranetrā lajjāvatī lājavisargam agnau //
Ragh_7.25
haviḥśamīpallavalājagandhiḥ puṇyaḥ kṛśānor udiyāya dhūmaḥ
kapolasaṃsarpiśikhaḥ sa tasyā muhūrtakarṇotpalatāṃ prapede //
Ragh_7.26
tad añjanakledasamākulākṣaṃ pramlānabhījāṅkurakarṇapūram
vadhūmukhaṃ pāṭalagaṇḍalekham ācāradhūmagrahaṇād babhūva //
Ragh_7.27
tau snātakair bandhumatā ca rājñā puraṃdhribhiś ca kramaśaḥ prayuktam
kanyākumārau kanakāsanasthāv ārdrākṣatāropaṇam anvabhūtām //
Ragh_7.28
iti svasur bhojakulapradīpaḥ saṃpādya pāṇigrahaṇaṃ sa rājā
mahīpatīnāṃ pṛthagarhaṇārthaṃ samādideśādhikṛtān adhiśrīḥ //
Ragh_7.29
liṅgair mudaḥ saṃvṛtavikriyās te hradāḥ prasannā iva gūḍhanakrāḥ
vaidarbham āmantrya yayus tadīyāṃ pratyarpya pūjām aupdāchalena //
Ragh_7.30
sa rājalokaḥ kṛtapūrvasaṃvid ārambhasiddhau samayopalabhyam)
ādāsyamānaḥ pramdāmiṣaṃ tad āvṛtya panthānam ajasya tasthau //
Ragh_7.31
bhartāpi tāvat krathakaiṣikānām anuṣṭhitānantarajāvivāhaḥ
sattvānurūpāharaṇī kṛtaśrīḥ prāsthāpayad rāghavam anvagāc ca //
Ragh_7.32
tisras trilokī prathitena sārdham ajena mārge vasatīr uṣitvā
tasmād apāvartata kuṇḍineśaḥ parvātyaye soma ivoṣṇaraśmeḥ //
Ragh_7.33
pramanyavaḥ prāg api kosalendre pratyekam āttasvatayā babhūvuḥ
ato nṛpāś cakṣamire sametāḥ strīratnalābhaṃ na tadātmajasya //
Ragh_7.34
tam udvahantaṃ pathi bhojakanyāṃ rurodha rājanyagaṇaḥ sa dṛptaḥ
balipradiṣṭaṃ śriyam ādadānaṃ traivikramaṃ pādam ivendraśatruḥ //
Ragh_7.35
tasyaḥ sa rakṣārtham analpayodham ādiṣya pitryaṃ sacivaṃ kumāraḥ
pratyagrahīt pārthivavāhinīṃ tāṃ jyotīrathāṃ śoṇa ivottaraṅgaḥ //
Ragh_7.36
pattiḥ padātiṃ rathinaṃ ratheśas turaṃgasādī turagādhirūḍham
yantā gajasyābhyapatad gajasthaṃ tulyapratidvandvi babhūva yuddham //
Ragh_7.37
nadatsu tūryeṣv avibhāvyavāco nodīrayanti sma kulopadeśān
bāṇākṣarair eva parasparasya nāmorjitaṃ cāpabhṛtaḥ śaśaṃsuḥ //
Ragh_7.38
utthāpitaḥ saṃyati reṇur aśvaiḥ sāndrīkṛtaḥ syandanavaṃśacakraiḥ
cistāritaḥ kuñjarakarṇatālair netrakrameṇoparurodha sūryam //
Ragh_7.39
matsyadhvajā vāyuvaśād vidīrṇair mukhaiḥ pravṛddhadvajinīrajāṃsi
babhuḥ pibantaḥ paramārthamatsyāḥ paryāvilānīva navodakāni //
Ragh_7.40
ratho rathāṅgadhvaninā vijajñe vilolaghaṇṭākvaṇitena nāgaḥ
svabhartṛnāmagrahaṇād babhūva sāndre rajasy ātmaparāvabodhaḥ //
Ragh_7.41
āvṛṇvato locanamārgam ājau rajo'ndhakārasya vijṛmbhitasya
śastrakṣatāśvadvipavīrajanmā bālāruṇo 'bhūd rudhirapravāhaḥ //
Ragh_7.42
sa cchinnamūlaḥ kṣatajena reṇus tasyopariṣṭāt pavanāvadhūtaḥ
aṅgāraśeṣasya hutāśanasya pūrvotthito dhūma ivābabhāse //
Ragh_7.43
prahāramūrchāpagame rathasthān yantḥn upālabhya nivartitāśvāḥ
yaiḥ sāditā lakṣitapūrvaketūṃs tān eva sāmarṣatayā nijaghnuḥ //
Ragh_7.44
apy ardhamārge parabāṇalūnā dhanurbhṛtāṃ hastavatāṃ pṛṣatkāḥ
saṃprāpur evātmajavānuvṛttyā pūrvārdhabhāgaiḥ phalibhiḥ śaravyam //
Ragh_7.45
ādhoraṇānāṃ gajasaṃnipāte śirāṃsi cakrair niśitaiḥ kṣurāgraiḥ
hatāny api āyenanakhāgrakoṭi-vyāsaktakeśāni cireṇa petuḥ //
Ragh_7.46
pūrvaṃ prahartā na jaghāna bhūyaḥ pratiprahārākṣamam aśvasādī
turaṃgamaskandhaniṣaṇṇadehaṃ pratyāśvasantaṃ ripum ācakāṅkṣa //
Ragh_7.47
tanutyajāṃ varmabhṛtāṃ vikośair bṛhatsu danteṣv asibhiḥ patadbhiḥ
raṇakṣitiḥ śoṇitamadyakulyā gajā vivignāḥ karaśīkareṇa //
Ragh_7.48
śilīmukhotkṛttaśiraḥphalāḍhyā cyutaiḥ śiratraiś caṣakottareva
raṇakṣitiḥ śoṇitamadyakulyā rarāja mṛtyor iva pānabhūmiḥ //
Ragh_7.49
upāntayor niṣkuṣitaṃ vihaṃgair ākṣipya tebhyaḥ piśitapriyāpi
keyūrakoṭikṣatatāludeśā śivā bhujacchedam apācakāra //
Ragh_7.50
kaścid dviṣatkhaḍgahṛtottamāṅgaḥ sadyo vimānaprabhutām upetya
vāmāṅgasaṃsaktasurāṅganaḥ svaṃ nṛtyat kabandhaṃ samare dadarśa //
Ragh_7.51
anyonyasūtonmathanād abhūtāṃ tāv eva sūtau rathinau ca kaucit
vyaśvau gadāvyāyatasaṃprahārau bagnāyudhau bāhuvimardaniṣṭhau //
Ragh_7.52
paraspareṇa kṣatayoḥ prahartror utkrāntavāyvoḥ samakālam eva
amartyabhāve 'pi kayościd āsīd ekāsaraḥprārthitayor vivādaḥ //
Ragh_7.53
vyūhāv ubhau tāv itaretarasmād bhaṅgaṃ jayaṃ cāpatur avyavastham
paścātpuromārutayoḥ pravṛddhau paryāyavṛttyeva mahārṇavormī //
Ragh_7.54
pareṇa bhagne 'pi bale mahaujā yayāv ajaḥ praty arisainyam eva
dhūmo nivarteta samīraṇena yato hi kakṣas tata eva vahniḥ //
Ragh_7.55
rathī niṣaṅgī kavacī dhanuṣmān dṛptaḥ sa rājanyakam ekavīraḥ
nivārayām āsa mahāvarāhaḥ kalpakṣayoddhūtam ivārṇavāmbhaḥ //
Ragh_7.56
sa dakṣiṇaṃ tūṇa-mukhena vāmaṃ vyāpārayan hastam alakṣyatājau
ākarṇakṛṣṭā sakṛd asya yoddhur maurvīva bāṇān suṣuve riguphnān //
Ragh_7.57
sa roṣadaṣṭādhikalohitoṣṭhair vyaktordhvarekā bhṛkuṭīr vahadbhiḥ
tastāra gāṃ bhallanikṛttakaṇṭhair huṃkāragarbhair dviṣatāṃ śirobhiḥ //
Ragh_7.58
sarvair balāṅgair dviradapradhānaiḥ sarvāyudhaiḥ kaṅkaṭabhedibhiś ca
sarvaprayatnene ca bhūmipālās tasmin prajahrur yudhi sarva eva //
Ragh_7.59
so 'stravrajaiś channarathaḥ pareṣāṃ dhvajāgramātreṇa babhūva lakṣyaḥ
nīhāramagno dinapūrvabhāgaḥ kiṃcitprakāśena vivasvateva //
Ragh_7.60
priyaṃvadāt prāpam asau kumāraḥ prāyuṅkta rājasv adhirājasūnuḥ
gāndharvam astraṃ kusumāstrakāntaḥ prasvāpanaṃ svapanivṛttalaulyaḥ //
Ragh_7.61
tato dhanuṣkarṣaṇamūḍhahastam ekāṃsaparyastaśirastrajālam
tasthau dhvajastambhaniṣaṇṇadehaṃ nidrāvidheyaṃ naradevasainyam //
Ragh_7.62
tataḥ priyopāttarase 'dharoṣṭhe niveśya dadhmau jalaṃ kumāraḥ
yena svahastārjitam ekavīraḥ piban yaśo mūrtam ivābhāse //
Ragh_7.63
śaṅkhasvanābhijñatayā nivṛttās taṃ sannaśatruṃ dadṛśuḥ svayodhāḥ
nimīlitānām iva paṅkajānāṃ madhye sphurantaṃ pratimāśaśāṅkam //
Ragh_7.64
saśoṇitais tena śilīmukhāgrair nikṣepitāḥ ketuṣu pārthivānām
yaśo hṛtam saṃprati rāghaveṇa na jīvitaṃ vaḥ kṛpayeti varṇāḥ //
Ragh_7.65
sa cāpakoṭīnihitaikabāhuḥ śirastaniṣkarṣaṇabhinnamuliḥ
lalāṭabaddhaśramavāribindur bhītāṃ priyām etya vaco babhāṣe //
Ragh_7.66
itaḥ parān arbhakahāryaśastrān vaidarbhi paśyānumatā mayāsi
evaṃvidhenāhavaceṣṭitena tvaṃ prārthyase hastagatā mamabhiḥ //
Ragh_7.67
tasyāḥ pratidvandvibhavād viṣādāt sadyo vimuktaṃ mukham ābabhāse
niśvāsabāṣpāpagamāt prapannaḥ prasādam ātmīyam ivātmadarṣāḥ //
Ragh_7.68
hṛṣṭāpi sā hrīvijitā na sākṣād vāgbhiḥ sakhīnāṃ priyam abhyanandat
sthalī navāmbhaḥpṛṣatābhivṛṣṭā mayūrakekābhir ivābhravṛndam //
Ragh_7.69
iti śirasi sa vāmaṃ pādam ādhāya rājñām udavahad anavadyāṃ tām avadyād apetah
rathaturagarajobhis tasya rūkṣālakāgrā samaravijayalaṣmīḥ saiva mūrtā babhūva //
Ragh_7.70
prathamaparigatārthas taṃ raghuḥ saṃnivṛttaṃ vijayinam abhinandya ślāghyajāyāsametam
tadupahitakuṭumbaḥ śāntimārgotusko 'bhūn na hi sati kuladhurye sūryavaṃśyā gṛhāya //
Ragh_7.71
atha tasya vivāhakautukaṃ lalitaṃ bibhrata eva pārthivaḥ
vasudhām api hastagāminīm akarod indumatīm ivāparām //
Ragh_8.1
duritair api kartum ātmasāt prayatante nṛpasūnavo hi yat
tad upasthitam agrahīd ajaḥ pitur ājñeti na bhogatṛṣṇayā //
Ragh_8.2
anubhūya vasiṣṭhasaṃbhṛtaiḥ salilais tena sahābhiṣecanam
viśadocchavasitena medinī kathayām āsa kṛtārthatām iva //
Ragh_8.3
sa babhūva durāsadaḥ parair guruṇātharvavidā kṛtakriyaḥ
pavanāgnisamāgamo hy ayaṃ sahitaṃ brahma yad astratejasā //
Ragh_8.4
raghum eva nivṛttayauvanaṃ tam amanyanta naveśvaraṃ prajāḥ
sa hi tasya na kevalāṃ śriyaṃ pratipede sakalān guṇān api //
Ragh_8.5
adhikaṃ śuśubhe śubhaṃyunā dvitayena dvayam eva saṃgatam
padam ṛddham ajena paitṛkaṃ vinayenāsya navaṃ ca yauvanam //
Ragh_8.6
sadayaṃ bubhuje mahābhujaḥ sahasodvegam iyaṃ vrajed iti
aciropanatāṃ sa medinīṃ navapāṇigrahaṇāṃ vadhūm iva //
Ragh_8.7
aham eva mato mahīpater iti sarvaḥ prakṛtiṣv acintayat
udadher iva nimagāśateṣv abhavan nāsya vimānanā kvacit //
Ragh_8.8
na kharo na ca bhūyasā mṛduḥ pavamānaḥ pṛthivīruhān iva
sa puraskṛtamadhyamakramo namayām āsa nṛpān anuddharan //
Ragh_8.9
atha vīksya raghuḥ pratiṣṭhitaṃ prakṛtiṣv ātmajam ātmavat tayā
viṣayeṣu vināśadharmasu tridivasteṣv api niḥspṛho 'bhavat //
Ragh_8.10
guṇavatsutaropitaśriyaḥ pariṇāme hi dilīpavaṃśajāḥ
padavīṃ taruvalkavāsasāṃ prayatāḥ saṃyamināṃ prapedire //
Ragh_8.11
tam araṇyasamāśrayonmukhaṃ śirasā veṣṭanaśobhinā sutaḥ
pitaraṃ praṇipatya pādayor aparityāgam ayācatātmanaḥ //
Ragh_8.12
raghur aśrumukhasya tasya tat kṛtavān īpsitam ātmajapriyaḥ
na tu sarpa iva tvacaṃ punaḥ pratipede vyapavarjitāṃ śriyam //
Ragh_8.13
sa kīlaśramam antyam āśrito nivasann āvasathe purād bahiḥ
samupāsyata putrabhogyayā snūṣayevāvikṛtendriyaḥ śriyā //
Ragh_8.14
praśamasthitapūrvapārthivaṃ kulam abhyudyata nūtaneśvaram
nabhasā nibhṛtendunā tulām uditārkeṇa samāruroha tat //
Ragh_8.15
yatipārthivaliṅgadhāriṇau dadṛśate raghurāghavau janaiḥ
apavargamahodayārthayor bhuvam aṃśāv iva dharmayor gatau //
Ragh_8.16
ajitādhigamāya mantribhir yuyuje nītiviśaradair ajaḥ
anapāyipadopalabdhaye raghur āptaiḥ samiyāya yogibhiḥ //
Ragh_8.17
samayujayta bhūpatir yuvā sacivaiḥ pratyaham arthasiddhaye
apunarjananopattaye prayayāḥ saṃyamibhir manīṣibhiḥ //
Ragh_8.17_0
nṛpatiḥ prakṛtīr avekṣitum vyavahārāsanam ādade yuvā
paricetum upāṃśu dhāraṇāṃ kuśapūtaṃ pravayās tu viṣṭaram //
Ragh_8.18
anuraṇjayituṃ prajāḥ prabhur vyahārāsanam ādade navaḥ
aparaḥ śuciviṣṭarasthitaḥ paricetuṃ yatate sma dhāraṇāḥ //
Ragh_8.18_0
anayat prabhuśaktisaṃpadā vaśam eko nṛpatīn anantarān
aparaḥ praṇidhānayogyayā marutaḥ pañca śarīragocarān //
Ragh_8.19
nayacakṣur ajo didṛkṣayā pararandhrasya tatāna maṇḍale
hṛdaye samaropayan manaḥ paramaṃ jyotir avekṣituṃ raghuḥ //
Ragh_8.19_0
akarod acireśvaraḥ kṣitau dviṣadārambhaphalāni bhasmasāt
aparo dahane svakarmaṇāṃ vavṛte jñānamayena vahninā //
Ragh_8.20
paṇabandhamukhān guṇān ajaḥ ṣaḍ upāyuṅkta samīkṣya tatphalam
raghur apy ajayad guṇatrayaṃ prakṛtisthaṃ samaloṣṭakāñcanaḥ //
Ragh_8.21
na navaḥ prabhur ā phalodayāt sthirakarmā virarāma karmaṇaḥ
na ca yogavidher navetaraḥ sthiradhīr ā paramātmadarśanāt //
Ragh_8.22
iti śatruṣu cendriyeṣu ca pratiṣiddhaprasareṣu jāgratau
prasitāv udayāpavargayor ubhayīṃ siddhim ubhāv avāpatuḥ //
Ragh_8.23
atha kāścid ajavyapekṣayā gamayitvā samdarśanaḥ samāḥ
tamasaḥ param āpad avyayaṃ puruṣaṃ yogasamādhinā raghuḥ //
Ragh_8.24
śutadehavisarjanaḥ pituś ciram aśrūṇi vimucya rāghavaḥ
vidadhe vidhim asya naiṣṭhikaṃ yatibhiḥ sārdham anagnim agnicit //
Ragh_8.25
akarot sa tadaurdhvadaihikaṃ pitṛbhaktyā pitṛkāryakalpavit
na hi tena pathā tanutyajas tanayāvarjitapiṇḍakāṅkṣiṇaḥ //
Ragh_8.26
sa parārdhyagater aśocyatāṃ pitur uddiśya sadarthavedibhiḥ
śamitādhir adhijyakārmukaḥ kṛtavān apratiśāsanaṃ jagat //
Ragh_8.27
kṣitir indumatī ca bhāminī patim āsādya tam agryapauruṣam
prathamā bahuratnasūr abhūd aparā vīram ajījanat sutam //
Ragh_8.28
daśarāsmiśatopamadyutiṃ yaśasā dikṣu daśav api śrutam
daśapūrvarathaṃ yam ākhyayā daśakaṇṭhāriguruṃ vidur budhāḥ //
Ragh_8.29
ṛṣidevagaṇasvadhābhujāṃ śrutayāgaprasvaiḥ sa pārthivaḥ
anṛṇatvam upeyivān babhau paridher mukta ivoṣṇadīdhitiḥ //
Ragh_8.30
balam ārtabhayopaśāntaye viduṣāṃ saṃnataye bahu śrutam
vasu tasya na kevalaṃ guṇavattāpi paraprayojanā //
Ragh_8.31
sa kadācid aveṣitaprajaḥ saha devyā vijahāra suprajāḥ
nagaropavane śacīsakho marutāṃ pālayiteva nandane //
Ragh_8.32
atha rodhasi dakṣiṇodadheḥ śrita gokarṇaniketam īśvaram
upavīṇayituṃ yayau raver udagāvṛttipathena nāradaḥ //
Ragh_8.33
kusumair grathitām apārthivaiḥ srajam ātodyaśironiveśitām
aharat kila tasya vegavān adhivāsaspṛhayeva mārutaḥ //
Ragh_8.34
bhramaraiḥ kusumānusāribhiḥ parikīrṇā parivādinī muneḥ
dadṛśe pavanāvalepajaṃ sṛjatī bāṣpam ivāñjanāvilam //
Ragh_8.35
abhibhūya vibhūtim ārtavīṃ madhugandhātiśayena vīrudhām
nṛpater amarasrag āpa sā dayitorustanakoṭisusthitim //
Ragh_8.36
kṣaṇamātrasakhīṃ sujātayoḥ stanayos tām avalokya vihalā
nimimīla narottamapriyā hṛtacandrā tamaseva kaumudī //
Ragh_8.37
vapuṣā karaṇojjhitena sā nipatantī patim apy apātayat
nanu tailaniṣekabindunā saha dīpārcir upaiti medinīm //
Ragh_8.38
samam eva narādhipena sā gurusaṃmohaviluptacetanā
gurusaṃmohaviluptacetanā navadīpārcir iva kṣites talam //
Ragh_8.38_0
ubhayor api pārśvavartināṃ tumu lenārtaraveṇa vejitāḥ
vihagāḥ kamalākarālayāḥ samaduḥkhā iva tatra cukruśuḥ //
Ragh_8.39
nṛpater vyajanādibhis tamo nunude sā tu tathaiva saṃsthitā
pratikāravidhānam āyuṣaḥ sati śeṣe hi phalāya kalpate //
Ragh_8.40
pratiyojayitavyavallakī-samavasthām atha sattvaviplavāt
sa nināya nitāntavatsalaḥ parigṛhyocitam aṅkam aṅganām //
Ragh_8.41
sa nināya nitāntavatsalaḥ parivṛttaprathamacchaviṃ kṣaṇāt
saliloddhṛtapadminīnibhāṃ dayitām aṅkam udaśulocanaḥ //
Ragh_8.41_0
sa nināya nitāntavatsalaḥ karaṇāpāyavibhinnavarṇayā
samalakṣyata bibhrad āvilāṃ mṛgalekhām uṣasīva candramāḥ //
Ragh_8.42
vilalāpa sa bāṣpagadgadaṃ sahajām apy apahāya dhīratām
abhitaptam ayo 'pi mārdavaṃ bhajate kaiva kathā śarīriṣu //
Ragh_8.43
kusumāny api gātrasaṃgamāt prabhavanty āyur apohituṃ yadi
na bhaviṣyati hanta sādhanaṃ kim ivānayat prahariṣyato vidheḥ //
Ragh_8.44
atha vā mṛdu vastu hiṃsituṃ mṛdunaivārabhate prajāntakaḥ
himasekavipattir atra me nalinī pūrvanidarśanaṃ matā //
Ragh_8.45
srag iyaṃ yadi jīvitāpahā hṛdaye kiṃ nihitā na hanti mām
viṣam apy amṛtaṃ kvacid bhaved amṛtaṃ vā viṣam īśvarecchayā //
Ragh_8.46
atha vā mama bhāgyaviplavād aśaniḥ kalpita eṣa vedhasā
yad anena tarur na pātitas kṣapitā tadviṭapāśritalatā //
Ragh_8.47
kṛtavaty asi nāvadhīraṇām aparādhhe 'pi yadā ciraṃ mayi
katham ekapade nirāgasaṃ janam ābhāṣyam imaṃ na manyase //
Ragh_8.48
dhruvam asmi śaṭhaḥ śucismite vidhitaḥ kaitavavatsalas tava
paralokam asaṃnivṛttaye yad anāpṛcchya gatāsi mām itaḥ //
Ragh_8.49
dayitāṃ yadi tāvad anvagād vinivṛttaṃ kim idaṃ tayā vinā
sahatāṃ hatajīvitaṃ mama prabalām ātmakṛtena vedanām //
Ragh_8.50
surataśramasaṃbhṛto mukhe dhriyate svedalavodgamo 'pi te
atha cāstamitā 'sy aho bata dhig imāṃ dehabhṛtām asāratām //
Ragh_8.51
surataśramavāribindavo na hi tāvad viramanti te mukhe
katham astamitā 'sy aho bata dhig imām dehavatām asāratām //
Ragh_8.51_0
manasāpi na vipriyaṃ mayā kṛtapūrvaṃ tava kiṃ jahāsi mām
nanu śabdapatiḥ kṣiter ahaṃ tvayi me bhāvanibandhanā ratiḥ //
Ragh_8.52
kusumotkacitān valīmataś calayan bhṛṅgarucas tavālakān
karabhoru karoti mārutas tvadupāvartanśaṅki me manaḥ //
Ragh_8.53
tad apohitum arhasi priye pratibodhena viṣādam āṣu me
jvalitena guhāgataṃ tamas tuhinādrer iva natam oṣadhiḥ //
Ragh_8.54
idam ucchvasitālakaṃ mukhaṃ viśrāntakathaṃ dunoti mām
niśi suptam ivaikapaṅkajaṃ viratābhyantaraṣaṭpadasvanam //
Ragh_8.55
śaśinaṃ punar eti śārvarī dayitā dvandvacaraṃ patatriṇam
iti tau virhāntarakṣamau katham atyantagatā na māṃ daheḥ //
Ragh_8.56
navapallavasaṃstare 'pi te mṛdu dūyeta yad aṅgam arpitam
tad idaṃ viṣahiṣyate kathaṃ vada vāmoru citādhirohaṇam //
Ragh_8.57
iyam apratibodhaśāyinīṃ raśanā tvāṃ prathamā rahaḥsakhī
gativibhramasāda nīravā na śucā nānumṛteva lakṣyte //
Ragh_8.58
kalam anyabhṛtāsu bhāṣitaṃ kalahaṃsīṣu gataṃ madālasaṃ
pṛṭatīṣu vilolam īkṣitaṃ pavanādhūtalatāsu vibhramaḥ //
Ragh_8.59
tridivotsukayāpy avekṣya māṃ nihitāḥ satyam amī guṇās tvayā
virahe tava me guruvyathaṃ hṛdayaṃ na tv avalambituṃ kṣamāḥ //
Ragh_8.60
mithunaṃ parikalpitaṃ tvayā sahakāraḥ phalinī ca nanv imau
avidhāya vivāhasatkriyām anayor gamyata ivy asāṃpratam //
Ragh_8.61
kusumaṃ kṛtadohadas tvayā yad aśoko 'yam udīrayiṣyati
alakābharaṇaṃ kathaṃ nu tat tava neṣyāmi nivāpalālyatām //
Ragh_8.62
smarateva saśabdanūpuraṃ caraṇānugraham anyadurlabham
amunā kusumāśruvarṣiṇā tvam aśokena sugātri śocyase //
Ragh_8.63
tava niḥśvasitānukāribhir bakulair ardhacitāṃ samaṃ mayā
asamāpya vilāsamekhalāṃ kim idaṃ kiṃnarakaṇṭhi supyate //
Ragh_8.64
samaduḥkhasukhaḥ sakhījanaḥ pratipaccandranibho 'yam ātmajaḥ
aham ekarasas tathāpi te vyavasāyaḥ pratipattiniṣṭhuraḥ //
Ragh_8.65
dhṛtir astamitā ratiś cyutā virataṃ geyam ṛtur nirutsavaḥ
gatam ābharaṇaprayojanaṃ pariśūnyaṃ śayanīyam adya me //
Ragh_8.66
gṛhiṇī sacivaḥ sakhī mithaḥ priyaśiṣyā lalite kalāvidhau
karuṇāvimukhena mṛtyunā haratā tvāṃ vada kiṃ na me hṛtam //
Ragh_8.67
madirākṣi madānanārpitaṃ madhu pītvā rasavat kathaṃ nu me
anupāsyasi bāṣpadūṣitaṃ paralokopanataṃ jalāñjalim //
Ragh_8.68
vibhave 'pi sati tvayā vinā sukham etāvad ajasya gaṇyatām
ahṛtasya vilobhanāntarair mama sarve viṣayās tadāśrayāḥ //
Ragh_8.69
vilapann iti kosalādhipaḥ karuṇārthagrathitaṃ priyāṃ prati
akarot pṛthivīruhān api srutaśākhārasabhāṣpadurdinān //
Ragh_8.70
atha tasya kathaṃcid aṅkataḥ svajanas tām apanīya sundarīṃ
visasarja kṛtāntyamaṇḍanām analāy'; āgurucandanadihase //
Ragh_8.71
pramadām anu saṃsthitaḥ śucā nṛpatiḥ sann iti vācyadarśanāt
na cakāra śarīram agnisāt saha devyā na tu jīvitāśayā //
Ragh_8.72
atha tena daśāhataḥ pare guṇaśeṣāṃ upadiṣya gehinīm
viduṣā vidhayo maharddhayaḥ pura evopavane samāpitāḥ //
Ragh_8.73
sa viveśa purīṃ tayā vinā kṣaṇadāpāyaśaśāṅkadarśanaḥ
parivāham ivāvalokayan svaśucaḥ pauravadhūmukhāśruṣu //
Ragh_8.74
atha taṃ savanāya diṣitaḥ praṇidhānād gurur āśramasthitaḥ
abhiṣaṅgajaḍaṃ vijajñivān iti śiṣyeṇa kilānvabodhayat //
Ragh_8.75
asamāptavidhir yato munis tava vidvān api tāpakāraṇam
na bhavantam upasthitaḥ svayaṃ prakṛtau sthāpayituṃ kṛtasthitiḥ //
Ragh_8.76
mayi tasya suvṛtta vartate laghusaṃdeśapadā sarasvatī
śṛṇu viśrutasattvasāra tāṃ hṛdi cainām upadhātum arhasi //
Ragh_8.77
puruṣasya padeṣv ajanmanaḥ samatītaṃ ca bhavac ca bhāvi ca
sa hi niṣpratighena cakṣuṣā tritayaṃ jñānamayena paśyati //
Ragh_8.78
carataḥ kila duścaraṃ tapas tṛṇabindoḥ pariśaṅkitaḥ purā
prajighāya samādhibedinīṃ harir asmai hariṇīṃ surāṅganām //
Ragh_8.79
sa tapaḥpratibandhamanyunā pramukhāviṣkṛtacāruvibhramām
aśapad bhava mānuṣīti tāṃ śamavelāpralayormiṇā muniḥ //
Ragh_8.80
bhagavan paravān ayaṃ janaḥ pratikūlācaritaṃ kṣamasva me
iti copanatāṃ kṣitipṛśaṃ vivaśā śāpanivṛttikāraṇam //
Ragh_8.81
krathakaiśikavaṃśasaṃbhavā tava bhūtvā mahiṣī cirāya sā
upalabdhavatī divaś cyutaṃ vivaśā śāpanivṛttikāraṇam //
Ragh_8.82
tad alaṃ tadapāyacintayā vipad utpattimatām upasthitā
vasudheyam avekṣyatāṃ tvayā vasumatyā hi nṛpāḥ kalatriṇaḥ //
Ragh_8.83
udaye madavācyam ujjhatā śrutam āviṣkṛtam ātmavattayā
manasas tad upasthite jvare punar aklībatayā prakāśyatāṃ //
Ragh_8.84
rudatā kuta eva sā punar bhavatā nānumṛtāpi labhyate
paralokajuṣāṃ svakarmabhir gatayo bhinnapathā hi dehinām //
Ragh_8.85
ruditena na sā nivartate nṛpa tat tāvad anrthakaṃ tava
na bhavān anusaṃsthito 'pi tāṃ labhate karmavaśā hi dehinaḥ //
Ragh_8.85_0
apaśokamanāḥ kuṭumbinīm anugṛhṇīṣva nivāpadattibhiḥ
svajanāśru kilātrisaṃtataṃ dahati pretam iti pracakṣate //
Ragh_8.86
maraṇaṃ prakṛtiḥ śarīriṇāṃ vikṛtir jīvitam ucyate budhaiḥ
kṣaṇam apy avatiṣṭhate śvasan yadi jantur nanu lābhavān asau //
Ragh_8.87
avagacchati mūḍhacetanaḥ priyanāśaṃ hṛdi śalyam arpitam
sthiradhīs tu tad eva manyate kuśaladvāratayā samuddhṛtam //
Ragh_8.88
avagacchati mūḍhacetanaḥ śruta dhṛtasaṃyogaviparyayau yadā
virahaḥ kim ivānutāpayed vada bāhyair viṣayair vipaścitam //
Ragh_8.89
na pṛthagjanavac chuco vaśaṃ vaśinām uttama gantum arhasi
drumasānumatāṃ kim antaraṃ yadi vāyau dvitaye 'pi te calāḥ //
Ragh_8.90
sa tatheti vinetur udāramateḥ pratigṛhya vaco visasarja munim
tad alabdhapadaṃ hṛdi śokaghane pratiyātam ivāntikam asya guroḥ //
Ragh_8.91
tenāṣṭau parigamitāḥ samāḥ kathaṃcid bālatvād avitathasūnṛtena sūnoḥ
sādṛśyapratikṛtidarśanaiḥ priyāyāḥ svapneṣu kṣaṇikasamāgamtosavaiś ca //
Ragh_8.92
tasya prasahya hṛdayaṃ kila śokaśaṅkuḥ plakṣapraroha iva saudhatalaṃ bibheda
prāṇāntahetum api taṃ bhiṣajām asādhyaṃ lābhaṃ priyānugamane tvarayā sa mene //
Ragh_8.93
samyagvinītam atha varmaharaṃ kumāram ādiśya rakṣaṇavidhau vidhivat prajānām
rogopasṛṣṭatanudurvasatiṃ mumukṣuḥ prāyopaveśanamatir nṛpatir babhūva //
Ragh_8.94
tīrthe toyavyatikarabhave jahnukanyāsaryvor dehatyāgād amaragaṇanālekhyam āsādya sadyaḥ
pūrvākārādhikatararucā saṃgataḥ kāntayāsau līlāgāreṣv aramata punar nandanābhyantareṣu //
Ragh_8.95
pitur anantaram uttarkosalān samadhigamya samādhijitendriyaḥ
daśarathaḥ praśaśāsa mahāratho yamavatām avatāṃ ca dhuri sthitaḥ //
Ragh_9.1
adhigataṃ vidhivad yad apālayat prakṛtimaṇḍalam ātmakulocitam
abhavad asya tato guṇavattaraṃ sanagaraṃ nagarandhrakaraujasaḥ //
Ragh_9.2
ubhayam eva vadanti manīṣiṇaḥ samayavarṣitayā kṛtakarmaṇām
valaniṣūdanam arthpatiṃ ca taṃ śramanudaṃ manudaṇḍaharānvayam //
Ragh_9.3
janapade na gadaḥ padam ādadhāv abhibhavaḥ kuta eva sapatnajaḥ
kṣitir abhūt phalavaty ajanandane śamarate 'maratejasi pārthive //
Ragh_9.4
daśadigantajitā raghuṇā yathā śriyam apuṣyad ajena tataḥ param
tam adhigamya tathaiva punar babhau na na mahī 'nam ahīnaparākramam //
Ragh_9.5
samatayā vasuvṛṭivisarjanair niyamanād asatāṃ ca narādhipaḥ
anuyayau yamapuṇyajaneśvarau savaruṇāv aruṇāgrasaraṃ rucā //
Ragh_9.6
na mṛgayābhiratir na durodaraṃ na ca śaśipratimābharaṇaṃ madhu
tam udayāya na vā navayauvanā priyatamā yatamānam apāharā //
Ragh_9.7
na kṛpaṇā prabhavaty api vāsave na vitathā parihāsakathāsv api
na ca sapatnajaneṣv api tena vāg aparuṣā paruṣākṣaram īritā //
Ragh_9.8
udayam astamayaṃ ca raghūdvahād ubhayam ānaśire vasudhādhipāḥ
sa hi nideśam alaṅghayatām abhūt suhṛd ayohṛdayaḥ pratigarjatām //
Ragh_9.9
ajayad ekarathena sa medinīm udadhinemim adhijyaśarāsanaḥ
jayam aghoṣayad asya tu kevalaṃ gajavatī javatīrahayā camūḥ //
Ragh_9.10
jaghananirviṣayīkṛtamekhalān anucitāśruviluptaviśeṣakān
sa ripudāragaṇān akarod balād analakān alakādhipavikramaḥ //
Ragh_9.10_0
avanim ekarathena varūthinā jitavataḥ kila tasya dhanurbhṛtaḥ
vijayadundubhitāṃ yayur arṇavā ghanaravā naravāhanasaṃpadaḥ //
Ragh_9.11
śamitapakṣabalaḥ śitakoṭinā śikhariṇāṃ kuliśena puraṃdaraḥ
sa sāravṛṣṭimucā dhanuṣā dviṣāṃ svanavatā navatāmarasānanaḥ //
Ragh_9.12
sphuritakoṭisahasramarīcinā samacinot kuliśena harir yaśaḥ
sa dhanuṣā yudhi sāyakavarṣiṇā svanavatā navatāmarasānanaḥ //
Ragh_9.12_0
caraṇayor nakharāgasamṛddhibhir mukuṭaratnamarīcibhir aspṛśan
sa dhanuṣā yudhi sāyakavarṣiṇā śatamakhaṃ tam akhaṇḍitapauruṣam //
Ragh_9.13
nivavṛte sa mahārṇavarodhasaḥ sacivakāritabālasutāñjalīn
samanukampya sapatnaparigrahān analakān alakānavamāṃ purīm //
Ragh_9.14
upagato 'pi ca maṇḍalanābhitām anuditānyasitātapavāraṇaḥ
ajitam asti nṛpāspadam ity abhūd analaso 'nalasomasamadyutiḥ //
Ragh_9.15
kratuṣu tena visarjitamaulinā bhujasamāhṛtadigvasunā kṛtāḥ
kanakayūpasamucchrayaśobhino vitamasā tamasārasyūtaṭāḥ //
Ragh_9.16
ajinadaṇḍabhṛtaṃ kuśamekhalāṃ yatagiraṃ mṛgaśṛṅgaparigrahām
adhivasaṃs tanum adhvaradīkṣitām asambhāsam abhāsayad īśvaraḥ //
Ragh_9.17
avabhṛtaprayato niyatendriyaḥ surasamājasamākramaṇocitaḥ
namayati sma sa kevalam unnataṃ vanamuce namucer araye śiraḥ //
Ragh_9.18
tam apahāya kakutsthakulodbhavaṃ puruṣam ātmabhuvaṃ ca pativratā
nṛpatim anyam asevata devatā sakamalā kam alāghavam arthiṣu //
Ragh_9.19
sa kila saṃyugamūrdhni sahāyatāṃ maghavataḥ pratipadya mahārathaḥ
svabhujavīryam agāpayad ucchritaṃ suravadhūr avadhūtabhayāḥ śaraiḥ //
Ragh_9.20
asakṛd ekarathena tarasvinā harihayāgrasareṇa dhanurbhṛtā
dinakarābhimukhā raṇareṇavo rurudhire rudhireṇa suradviṣām //
Ragh_9.21
tam alabhanta patiṃ patidevatāḥ śikhariṇāṃ iva sāgaram āpagāḥ
magadhakosalakekayaśasināṃ duhitaro 'hitaropitamārgaṇam //
Ragh_9.22
priyatamābhir asau tiṛbhir babhau tisṛbhir eva bhuvaṃ saha śaktibhiḥ
upagato vininīṣur iva prajā harihayo 'rihayogavicakṣaṇaḥ //
Ragh_9.23
atha samāvavṛte kusumair navais tam iva sevitum ekanarādhipam
yamakuberjaleśvaravajriṇāṃ samadhuraṃ madhur añcitavikramam //
Ragh_9.24
jigamiṣur dhanadādhyuṣitāṃ diśaṃ rathayujā parivartitavāhanaḥ
dinamukhāni ravir himanirgrahair vimalayan malayaṃ nagam atyajat //
Ragh_9.25
himavivarṇitacandanapallavaṃ virahayan malayādrim udaṅmukhaḥ
vihagayoḥ kṛpayeva śanair yayau ravir aharvirahadhruvabhedayoḥ //
Ragh_9.25_0
kusumajanma tato navapallavās tadanu ṣaṭpadakokilakūjitam
iti yathākramam āvirabhūn madhur drumavatīm avatīrya vanasthalīm //
Ragh_9.26
surabhisaṃgamajaṃ vanamālayā navapalāśam adhāryata bhaṅguram
ramaṇadattam ivārdranakhakṣataṃ pramadayā madayāpitalajjayā //
Ragh_9.26_0
upahitaṃ śiśirāpagamaśriyā mukulajālam aśobhata kiṃśuke
praṇayinīva nakhakṣatamaṇḍanaṃ pramadayā madayāpitalajjayā //
Ragh_9.27
parabhṛtā madanakṣatacetasāṃ priyasakhī laghuvāg iva yoṣitām
priyatamān akarot kalahāntare mṛduravā duravāpasamāgamān //
Ragh_9.27_0
vraṇagurupramadādharaduḥsahaṃ jaghananirviṣayīkṛtamekhalam
na khalu tāvad aśeṣam apohituṃ ravir alaṃ viralaṃ kṛtavān himam //
Ragh_9.28
viśadacandrakaraṃ sukhamārutaṃ kusumitadrumam unmadakokilam
tad upabhogarasaṃ himavarṣiṇaḥ param ṛtor viralaṃ kṛtavān himam //
Ragh_9.28_0
abhinayān paricetum ivodyatā malayamārutakampitapallavā
amadayat sahakāralatā manaḥ sakalikā kalikāmajitām api //
Ragh_9.29
nayaguṇopacitām iva bhūpateḥ sadupakāraphalāṃ śriyam arthinaḥ
abhiyayuḥ saraso madhusaṃbhṛtāṃ kamalinīm alinīrapatriṇaḥ //
Ragh_9.30
daśanacandrikayā vyabhāsitaṃ hasitam āsavagandhi madhor iva
bakulapuṣpam asevyata ṣaṭpadaiḥ śucirasaṃ cirasaṃcitam īpsubhiḥ //
Ragh_9.30_0
kusumam eva na kevalam ārtavaṃ navam aśokataroḥ smaradīpanam
kisalayaprasavo 'pi vilāsināṃ madayitā dayitāśravaṇārpitaḥ //
Ragh_9.31
viracitā madhunopavanśriyām abhinavā iva pattraviśeṣakāḥ
madhulihāṃ madhudānaviśāradāḥ kurabakā ravakāraṇatāṃ yayuḥ //
Ragh_9.32
suvadanāvadanāsavasaṃbhṛtas tadanuvādiguṇaḥ kusumodgamaḥ
madhukarair akaron madhulolupair bakulam ākulam āyatapaṅktibhiḥ //
Ragh_9.33
suvadanāvadanāsavasaṃbhṛtas tadanuvādiguṇaḥ kusumodgamaḥ
iti dayāta ivābhavad āyatā na rajanī rajanīśavatī madhau //
Ragh_9.33_0
prathamam anyabhṛtābhir udīritāḥ praviralā iva mugdhavadhūkathāḥ
surabhigandhiṣu śuśruvire giraḥ kusumitāsu mitā vanarājiṣu //
Ragh_9.34
śrutisukhabhramarasvanagītayaḥ kusumakomaladantaruco babhuḥ
upavanāntalatāḥ pavanāhataiḥ kisalayaiḥ salayair iva pāṇibhiḥ //
Ragh_9.35
lalitavibhramabandhavicakṣaṇaṃ surabhigandhaparājitakesaram
patiṣu nirviviśur madhum aṅganāḥ smarasakhaṃ rasakhaṇḍanavarjitam //
Ragh_9.36
tilakamastakaharmyakṛtāspadaiḥ kusumamadhvanuṣaṅgasugandhibhiḥ
kalam agīyata bhṛṅgavilāsināṃ smarayutair ayutair abalāsakhaiḥ //
Ragh_9.36_0
śuśubhire smitacārutarānanāḥ striya iva ślathaśiñjitamekhalāḥ
vikacatāmarasā gṛhadīrghikā madakalodakalolavihaṃgamāḥ //
Ragh_9.37
laghayati sma na patyaparādhajaṃ na sahakāratarus taruṇīdhṛtam
kusumito namito 'libhir unmadaiḥ smarasamādhisamādhikaroṣitam //
Ragh_9.37_0
upayayau tanutāṃ madhukhaṇḍitā himakarodayapāṇḍumukhacchaviḥ
sadṛśam iṣṭasamāgamanirvṛtiṃ vanitayā 'nitayā rajanīvadhūḥ //
Ragh_9.38
apatuṣāratayā viśadaprabhaiḥ suratarāga pariśramanodibhiḥ
kusumacāpam atejayad aṃśubhir himakaro makarojitaketanam //
Ragh_9.39
hutahutāśanadīpti vanśriyaḥ pratinidhiḥ kanakābharaṇasya yat
yuvatayaḥ kusumaṃ dadhur āhitaṃ tad (?) alake dalakesarapeśalam //
Ragh_9.40
alibhir añjanabindumaoharaiḥ kusumapaṅktinipātibhir aṅkitaḥ
na khalu śobahayit sma vanasthalīṃ na tilakas tilakaḥ pramadām iva //
Ragh_9.41
amadayan madghugandhasanāthayā kisalayādharasaṃgatayā manaḥ
kusumasaṃbhṭtayā navamallikā smitarucā tarucāruvilāsinī //
Ragh_9.42
analasānyabhṛtā 'nalasān manaḥ kamaladhūlibhṛtā maruteritā
kusumabhāranatādhvagayoṣitām asamaśokam aśokalatā 'karot //
Ragh_9.42_0
aruṇarāganiṣedhibhir aṃśukaiḥ śravaṇalabdhapadaiś ca yavāṅkuraiḥ
parabhṛtāvirutaiś ca vilāsinaḥ smarabalair abalaikarasāḥ kṛtāḥ //
Ragh_9.43
upacitāvayavā śucibhiḥ kaṇair alikadambakayogam upeyuṣī
sadṛśakāntir alakṣyata mañjarī tilakajā 'lakajālakamauktikaiḥ //
Ragh_9.44
dhvajapaṭaṃ madanasya dhanurbhṛtaś chavikaraṃ mukhacūrṇam ṛtuśriyaḥ
kusumakesarareṇum alivrajāḥ sapavanopavanotthitam anvayuḥ //
Ragh_9.45
anubhavan navadolam ṛtūtsavaṃ paṭur pai priyakaṇṭhajigṛkṣayā
anayad āsanarajjuparigrahe bhujalatāṃ jaḍatām abalājanaḥ //
Ragh_9.46
tyajata mānam alaṃ bata bigrahair na punar eti gataṃ caturaṃ vayaḥ
parabhṛtābhir itīva nivedite smaramate ramate sma vadhūjanaḥ //
Ragh_9.47
atha yathāsukham ārtavam utsavaṃ samanubhūya vilāsavatīsakhaḥ
narapatiś cakame mṛgayāratiṃ sa madhumanmadhumanmathasaṃnibhaḥ //
Ragh_9.48
paricayaṃ calakṣyanipātane bhayaruṣoś ca tadiṅgitabodhanam
śramajayāt praguṇāṃ ca karoty asau tanum ato 'numataḥ sacivair yayau //
Ragh_9.49
mṛgavanopagamakṣamaveṣabhṛd vipulakaṇṭhaniṣaktaśarāsanaḥ
gaganam aśvakhuroddhuta reṇubhir nṛsavitā savitānam ivākarot //
Ragh_9.50
grathitamaulir asau vanamālayā taru palāśasavarṇatanucchadaḥ
turagavalganacaṇcalakuṇḍalo viruruce ruruceṣṭitabhūmiṣu //
Ragh_9.51
tanulatāviniveśitavigrahā bhramarasaṃkramitekṣaṇavṛttayaḥ
dadṛṣur adhvani taṃ vanadevatāḥ sunayanaṃ nayananditakosalam //
Ragh_9.52
śvagaṇvāgurikaiḥ prathamāsthitaṃ vyapagatānaladasyu viveśa saḥ
sthiraturaṃgamabhūmi nipānavan mṛgavayogavayopacitaṃ vanam //
Ragh_9.53
atha nabhasya iva tridaśāyudhaṃ kanakapiṅgataḍidguṇasaṃyutam
dhanur radhijyam anādhir upādade naravaro ravaroṣitakesarī //
Ragh_9.54
tasya stanapraṇayibhir muhur eṇaśāvair vyāhanyamānahariṇīgamanaṃ purastāt
āvirbabhūva kuśagarbhamukhaṃ mṛgāṇāṃ yūthaṃ tadagrasaragarvitakṛṣnasāram //
Ragh_9.55
tat prārthitaṃ javanvājigatena rājñā tūṇīmukhoddhṛtaśareṇa viśīrṇapaṅkti
śyāmīcakāra vanam ākuladṛśṭipātair vateritotpaladalaprakarair ivāmbhaḥ //
Ragh_9.56
lakṣyīkṛtasya hariṇasya hariprabhāvaḥ prekṣya sthitāṃ sahacarīṃ vyavadhāya deham
ākarṇakṛṣṭam api kāmitayā sa dhanvī bāṇaṃ kṛpāmṛdhumanāḥ pratisaṃjahāra //
Ragh_9.57
tasyāpareṣv api mṛgeṣu śarān mumukṣoḥ karṇāntam etya bibhide nibiḍo 'pi muṣṭiḥ
trāsātimātracaṭulaiḥ smarayatsu netraiḥ prauḍhapriyānayanavibhramaceṣṭitāni //
Ragh_9.58
uttasthuṣaḥ śiśirapalvalapaṅkamadhyān mustāprarohakavalāvayavānukīrṇam
jagrāha sa drutavarāhakulasya mārgaṃ suvyaktam ārdrapadapaṅktibhir āyatābhiḥ //
Ragh_9.59
taṃ vāhanād avanatottarakāyam īṣad vidhyantam uddhatasaṭāḥ pratihantum īṣuḥ
nātmānam asya vividuḥ sahasā varāhā vṛkeṣu viddham iṣubhir jaghanāśrayeṣu //
Ragh_9.60
tenābhighātarabhasasya vikṛṣya pattrī vanyasya netravivare mahiṣasya muktaḥ
nirbhidya vigraham aśoṇitaliptapuṅkhas taṃ pātayāṃ prathamam āsa papāta paścāt //
Ragh_9.61
prāyo viṣāṇaparimoṣalaghūttamāṅgān khaḍgāṃś cakāra nṛpatir niśitaiḥ kṣurapraiḥ
śṛṇgaṃ sa dṛptavinayādhikṛtaḥ pareṣām abhyucchritaṃ na mamṛṣe na tu dīrgham āyuḥ //
Ragh_9.62
vyāghrān abhīr abhimukhopatitān guhābhyaḥ phullāsanāgraviṭapān iva vāyurugṇān
śikṣāviśeṣalaghuhastatayā nimeṣāt tūṇīcakāra śarapūritavaktrarandhrān //
Ragh_9.63
nirghātograiḥ kuñjalīnāñ jighāṃsur jyānirghoṣaiḥ kṣobhayām āsa siṃhān
nūnaṃ teṣām abhyasūyāparo 'bhūd vīryodagre rājaśabde mṛgeṣu //
Ragh_9.64
tān hatvā gajakulabaddhatīvravairān kākutsthaḥ kuṭilanakhāgralagnamuktān
ātmānaṃ raṇakṛtakarmaṇāṃ gajānām ānṛṇyaṃ gatam iva mārgaṇair amaṃsta //
Ragh_9.65
tān hatvā gajakulabaddhatīvravairān kākutsthaḥ kuṭilanakhāgralagnamuktān
ātmānaṃ raṇakṛtakarmaṇāṃ gajānām ānṛṇyaṃ gatam iva mārgaṇair amaṃsta //
Ragh_9.65_0
camarān paritaḥ pravartitāśvaḥ kvacid ākarṇavikṛṣṭabhallavarṣī
nṛpatīn iva tān viyojya sadyaḥ sitavālavyajanair jagāma śāntim //
Ragh_9.66
api turagasamīpād utpatantaṃ mayūraṃ na sa rucirakalāpaṃ bāṇalakṣyī cakāra
sapadi gatamanaskaś citramālyānukīrṇe rativigalitabandhe keśapāśe priyāyāḥ //
Ragh_9.67
tasya karkaśavihārsaṃbhavaṃ svedam ānanavilagnajālakam
ācacāma satuṣāraśīkaro bhinnapallavapuṭo vanānilaḥ //
Ragh_9.68
iti vismṛtānyakaraṇīyam ātmanaḥ sacivāvalambitadhuraṃ narādhipam
parivṛddharāgam anubhandhasevayā mṛgayā jahāra catureva kāminī //
Ragh_9.69
sa lalitakusumapravālaśayyāṃ jvalitamahauṣadhidīpikāsanāthām
narapatir ativāhayāṃ babhūva kvacid asametaparicchadas triyāmām //
Ragh_9.70
uṣasi sa gajayūthakarṇatālaiḥ paṭupaṭadhavanibhir vinītanidraḥ
aramata madhurāṇi tatra śṛṇvan vihagavikūjitabandimaṅgalāni //
Ragh_9.71
atha jātu ruror gṛhītavartmā vipine pārśvacarair alakṣyamāṇaḥ
śramaphenamucā tapasvigāḍhāṃ tamasāṃ prāpa nadīṃ turaṃgameṇa //
Ragh_9.72
kumbhapūraṇabhavaḥ paṭur uccair uccacāra nando 'mbhasi tasyāḥ
tatra sa dviradabṛṃhitaśaṅkī śabdapātinam iṣuṃ visasarja //
Ragh_9.73
nṛpateḥ pratiṣiddham eva tat kṛtavān paṅktiratho vilaṅghya yat
apathe padam arpayanti hi śrutavanto 'pi rajonimīlitāḥ //
Ragh_9.74
hā tāteti kranditam ākarṇya viṣaṇṇas tasyānviṣyan vetasagūḍhaṃ prabhavaṃ saḥ
śalyaprotaṃ prekṣya sakumbhaṃ muniputraṃ tāpād antaḥśalya ivāsīt kśitipo 'pi //
Ragh_9.75
tenāvatīrya turagāt prathitāngvayena pṛṣṭānvayaḥ sa jalakumbhaniṣaṇṇadehaḥ
tasmai dvijetaratapasvisutaṃ skhaladbhir ātmānam akṣarapadaiḥ kathayāṃ babhūva //
Ragh_9.76
taccoditaḥ ca tam anuddhrṛtaśalyam eva pitroḥ sakāśam avasannadṛśor nināya
tābhyāṃ tathāgatam upetya tam ekaputram ajñānataḥ svacaritaṃ nṛpatiḥ śaśaṃsa //
Ragh_9.77
tau daṃpatī bahu vilapya śiśoḥ prahartrā śalyaṃ nikhātam udahārayatām urastaḥ
so 'bhūt parāsur atha bhūmipatiṃ śaśāpa hastārpitair nayanvāribhir eva vṛddhaḥ //
Ragh_9.78
diṣṭāntam āpsyati bhavān api putraśokād ante vayasy aham iveti tam uktavantam
ākrāntapūrvam iva muktaviṣaṃ bhujaṃgaṃ provāca kosalapatiḥ prathamāparāddhaḥ //
Ragh_9.79
śāpo 'py adṛṣṭatanayānanapadmaśobhe sānugraho bhagavatā mayi pātito 'yam
kṛṣyāṃ dahann api khalu kṣitim indhaneddho bījaprarohajananīṃ jvalanaḥ karoti //
Ragh_9.80
itthaṃ gate gataghṛṇaḥ kim ayaṃ vidhattāṃ vadhyas tavety abhitite vasudhādhipena
edhān hutāśanavataḥ sa munir yayāce putraṃ parāsum anugantumanāḥ sadāraḥ //
Ragh_9.81
prātānugaḥ sapadi śāsanam asya rājā saṃpādya pātakaviluptadhṛtir nivṛttaḥ
antarniviṣṭapadam ātmavināśahetuṃ śāpaṃ dadhaj jvalanam aurvam ivāmburāśiḥ //
Ragh_9.82
tadartham arthajñagate gatatrapaḥ kim eṣa te vadhyajano 'nusiṣṭhatu
sa vahnisaṃskāram ayācatātmanaḥ sadārasūnor vidadhe ca tan nṛpaḥ //
Ragh_9.82a
sameyivān raghuvṛṣabhaḥ svasainikaiḥ svamandiraṃ śithiladhṛtir nivartitaḥ
manogataṃ guruṃ ṛṣiśāpam udvahan kṣayānalaṃ jaladhir ivāntakāspadam //
Ragh_9.82b
pṛthivīṃ śāsatas tasya pākaśāsanatejasaḥ
kiṃcidūnam anūnarddheḥ śaradām ayutaṃ yayau //
Ragh_10.1
na copalebhe pūrveṣām ṛṇanirmokṣasādhanam
sutābhidhānaṃ sa jyotiḥ śaradām ayutaṃ yayau //
Ragh_10.2
manor vaṃśaś ciraṃ tasminn anabhivyaktasaṃtatiḥ
nimajjya punar utthāsyan nadaḥ śoṇa ivābhavat //
Ragh_10.2_0
atiṣṭhat pratyayāpekṣa-saṃtatiḥ sa ciraṃ nṛpaḥ
prāṅ manthād anabhivyakta-ratnotpattir ivārṇavaḥ //
Ragh_10.3
ṛṣyaśṛṅgādayas tasya santaḥ saṃtānakāṅkṣiṇaḥ
ārebhire jitātmānaḥ putrīyām iṣṭim ṛtvijaḥ //
Ragh_10.4
tasminn avasare devāḥ paulastyopaplutā harim
abhijagmur nidāghārtāś chāyāvṛkṣam ivādhvagāḥ //
Ragh_10.5
te ca prāpur udanvataṃ bubudhe cādipūruṣaḥ
avyākṣepo bhaviṣyantyāḥ kāryasiddher hi lakṣaṇam //
Ragh_10.6
bhogibhogādanāsīnaṃ dadṛśus taṃ divaukasaḥ
tatphaṇāmaṇḍalodarcir-maṇidyotitavigraham //
Ragh_10.7
śriyaḥ padmaniṣaṇṇāyāḥ kṣaumāntaritamekhale
aṅke nikṣiptacaraṇam āstīrṇakarapallave //
Ragh_10.8
prabuddhapuṇḍarīkākṣaṃ bālātapanibhāṃśukam
divasaṃ śāradam iva prārambhasukhadarśanam //
Ragh_10.9
prabhānuliptaśrīvatsaṃ lakṣmīvibhramadarpaṇam
kautsubhākhyam apāṃ sāraṃ bibhrāṇaṃ bṛhatorasā //
Ragh_10.10
bāhubhir viṭapākārair divyābharaṇabhūṣitaiḥ
āvirbhūtam apāṃ madhye pārijātam ivāparam //
Ragh_10.11
daityastrīgaṇḍalekhānāṃ madarāgavilopibhiḥ
hetibhiś cetanāvadbhir udīritajayasvanam //
Ragh_10.12
muktaśeṣavirodhena kuliśavraṇalakṣmaṇā
upasthitaṃ prāñjalinā vinītena garutmatā //
Ragh_10.13
yoganidrāntaviśadaiḥ pāvanair avalokanaiḥ
bhṛgvādīn anugṛhṇantaṃ saukha śāyanikān ṛṣīn //
Ragh_10.14
praṇipatya surās tasmai śamayitre suradviṣām
athainaṃ tuṣṭuvuḥ stutyam avāṅmanasagocaram //
Ragh_10.15
namo viśvasṛje pūrvaṃ viśvaṃ tadanu bibhrate
atha viśvasya saṃhartre tubhyaṃ tredhāsthitātmane //
Ragh_10.16
rasāntarāṇy ekarasaṃ yathā divyaṃ payo 'śnute
deśe deśe guṇeṣv evam avasthās tvam avikriyaḥ //
Ragh_10.17
ameyo mitalokas tvam anarthī prārthanāvahaḥ
ajito jiṣṇur atyantam avyakto vyaktakāraṇam //
Ragh_10.18
ekaḥ kāraṇatas tāṃ tām avasthāṃ pratipadyase
nānātvaṃ rāgasaṃyogāt sphaṭikasy'eva te smṛtam //
Ragh_10.19
hṛdayastham anāsannam akāmaṃ tvāṃ tapasvinam
dayālum anaghaspṛṣṭaṃ purāṇam ajaraṃ viduḥ //
Ragh_10.20
sarvajñas tvam avijñātaḥ sarvayonis tvam ātmabhūḥ
sarvaprabhur anīśas tvam ekas tvaṃ sarvarūpabhāk //
Ragh_10.21
saptasāmopagītaṃ tvāṃ saptārṇavajaleśayam
saptārcirmukham ācakhyuḥ saptalokaikasaṃśrayam //
Ragh_10.22
caturvargaphalaṃ jñānaṃ kālāvasthā caturyugā
caturvarṇamayo lokas tvattaḥ sarvaṃ caturmukhāt //
Ragh_10.23
abhyāsanigṛhītena manasā hṛdayāśrayam
jyotirmayaṃ vicinvanti yoginas tvāṃ vimuktaye //
Ragh_10.24
ajasya gṛhṇato janma nirīhasya hatadviṣaḥ
svapato jāgarūkasya yāthātmyaṃ veda kas tava //
Ragh_10.25
śabdādīn viṣayān bhoktuṃ carituṃ duścaraṃ tapaḥ
paryāpto 'si prajāḥ pātum audāsīnyena vartitum //
Ragh_10.26
bahudhāpy āgamair bhinnāḥ panthānaḥ siddhihetavaḥ
tvayy eva nipatanty oghā jāhnavīyā ivārṇave //
Ragh_10.27
tvayy āveśitacittānāṃ tvatsamarpitakarmaṇām
gatis tvaṃ vītarāgāṇām abhūyaḥsaṃnivṛttaye //
Ragh_10.28
pratyakṣo 'py aparicchedyo mahyādir mahimā tava
āptavāganumānābhyāṃ sādhyaṃ tvāṃ prati kā kathā //
Ragh_10.29
kevalaṃ smaraṇenaiva punāsi puruṣaṃ yataḥ
anena vṛttayaḥ śeṣā niveditaphalās tvayi //
Ragh_10.30
udadher iva ratnāni tejāṃsīva vivasvataḥ
stutibhyo vyatiricyante dūreṇa caritāni te //
Ragh_10.31
anavāptam avāptavyaṃ na te kiṃcana vidyate
lokānugraha evaiko hetus te janmakaramaṇoḥ //
Ragh_10.32
mahimānaṃ yad utkīrtya tava saṃhriyate vacaḥ
śrameṇa tad aśaktyā vā na guṇānām iyattayā //
Ragh_10.33
iti prasādayām āsus tava saṃhriyate vacaḥ
bhūtārthavyāhṛtiḥ sā hi na stutiḥ parameṣṭhinaḥ //
Ragh_10.34
tasmai kuśalasaṃpraśna-vyañjitaprītaye surāḥ
bhayam apralayodvelād ācakhyur nairṛtodadheḥ //
Ragh_10.35
atha velāsamāsanna-śailarandhrānunādinā
svareṇovāca bhagavān paribhūtārṇavadhvaniḥ //
Ragh_10.36
purāṇasya kaves tasya varṇasthānasamīritā
babhūva kṛtasaṃskārā caritārthaiva bhāratī //
Ragh_10.37
babhau sa daśanajyotsnā sā vibhor vadanodgatā
niryātaśeṣā caraṇād gaṅgevordhvapravartinī //
Ragh_10.38
jāne vo rakṣasākrāntāv anubhāvaparākramau
aṅgināṃ tamasevobhau guṇau prathmamadhyamau //
Ragh_10.39
viditaṃ tapyamānaṃ ca tena me bhuvantrayam
akāmopanateneva sādhor hṛdayam enasā //
Ragh_10.40
kāryeṣu caikakāryatvād abhyarthyo 'smi na vajriṇā
svayam eva hi vāto 'gneḥ sārathyaṃ pratipadyate //
Ragh_10.41
svāsidhārāparihṛtaḥ kāmaṃ cakrasya tena me
sthāpito daśamo mūrdhā lavyāṃśa iva rakṣasā //
Ragh_10.42
sraṣṭur varātisargāt tu mayā tasya durātmanaḥ
atyārūḍhaṃ ripoḥ soḍhaṃ candaneva bhoginaḥ //
Ragh_10.43
dhātāraṃ tapasā prītaṃ yayāce sa hi rākṣasaḥ
daivāt sargād avadhyatvaṃ martyeṣv āsthāparāṅmukhaḥ //
Ragh_10.44
so 'haṃ dāśarathir bhūtvā raṇabhūmer balikṣamam
kariṣyāmi śarais tīkṣṇais tacchiraḥkamaloccayam //
Ragh_10.45
acirād vajvabhir bhāgaṃ kalpitaṃ vidhivat punaḥ
māyāvibhir anālīḍham ādāsyadhve miśācaraiḥ //
Ragh_10.46
vaimānikāḥ puṇyakṛtas tyajantu marutāṃ pathi
puṣpakālokasaṃkṣobhaṃ meghāvaraṇatatparāḥ //
Ragh_10.47
moṣyadhve svargabandīnāṃ veṇībandhān adūṣitān
śāpayantritapaulastya-balātkārakacagrahaiḥ //
Ragh_10.48
rāvaṇāvagrahaklāntam iti vāgamṛtena saḥ
abhivṛṣya marutsasyaṃ kṛṣṇameghas tirodadhe //
Ragh_10.49
puruhūtaprabhṛtayaḥ surakāryodyataṃ surāḥ
aṃśair anuyayur viṣṇuṃ puṣpair vāyum iva drumāḥ //
Ragh_10.50
atha tasya viśāṃpatyur ante kāmyasya karmaṇaḥ
puruṣaḥ prababhūvāgner vismayena sahartvijām //
Ragh_10.51
hemapātragataṃ dorbhyām ādadhānaḥ payaścarum
anupraveśād ādyasya puṃsas tenāpi durvaham //
Ragh_10.52
prājāpatyopanītaṃ tad (?) annaṃ pratyagrahīn nṛpaḥ
vṛṣeva payasāṃ sāram āviṣkṛtam udanvatā //
Ragh_10.53
anena kathitā rājño guṇās tasyānyadurlabhāḥ
prasūtiṃ cakame tasmiṃs trailokyaprabhavo 'pi yat //
Ragh_10.54
sa tejo vaiśnavaṃ patnyor vibheje carusaṃjñitam
dyāvāpṛthivyoḥ pratyagram aharpatir ivātapam //
Ragh_10.55
arcitā tasya kausalyā priyā kekayavaṃśajā
ataḥ saṃbhāvitāṃ tābhyāṃ sumitrām aicchad īśvaraḥ //
Ragh_10.56
te bahujñasya cittajñe patnyau patyur mahīṣitaḥ
caror ardhārdhabhāgābhyāṃ tām ayojayatām ubhe //
Ragh_10.57
sāpi praṇayavaty āsīt sapatnyor ubhayor api
bhramarī vāraṇasyeva madanisyandalekhayoḥ //
Ragh_10.58
tābhir garbhaḥ prajābhūtyai dadhre devāṃśasambhavaḥ
saurībhir iva nāḍībhir amṛtākhyābhir ammayaḥ //
Ragh_10.59
samam āpannasattvās tā rejur āpāṇḍuratviṣaḥ
antargataphalārambhāḥ sasyānām iva saṃpadaḥ //
Ragh_10.60
guptaṃ dadṛśur ātmānaṃ sarvāḥ svapneṣu vāmanaiḥ
jalajāsigadāśārṅga-cakralāñchitamūrtibhiḥ //
Ragh_10.61
hemapakṣaprabhājālaṃ gagane ca vitanvatā
uhyante sma suparṇena vegākṛṣṭapayomucā //
Ragh_10.62
bibhratyā kaustubhaṃ nyāsaṃ stanāntaravilambinam
paryupāsyanta lakṣmyā ca padmavyajanahastayā //
Ragh_10.63
kṛtābhiṣekair divyāyāṃ trisrotasi ca saptabhiḥ
brahma rṣibhiḥ paraṃ brahma gṛṇadhbir upatasthire //
Ragh_10.64
tābhyas tathāvidhān svapnāñ chrutvā prīto hi pārthivaḥ
mene parārdhyam ātmānaṃ gurutvena jagdguroḥ //
Ragh_10.65
vibhaktātmā vibhus tāsām ekaḥ kuṣiṣv anekadhā
uvāsa pratimācandraḥ prasannānām apām iva //
Ragh_10.66
athāgramahiṣī rājñaḥ prasūtisamaye satī
putraṃ tamo'pahaṃ lebhe naktaṃ jyotir ivauṣadhiḥ //
Ragh_10.67
rāma ity abhirāmeṇa tenāpratima tejasā
nāmadheyaṃ guruś cakre jagatprathamamaṅgalam //
Ragh_10.68
raghuvaṃśapradīpena tenāpratima tejasā
rakṣāgṛhagatā dīpāḥ pratyādiṣṭa ivābhavan //
Ragh_10.69
śayyāgatena rāmeṇa mātā śātodarī babhau
saikatāmbhojabalinā jāhnavīva śaratkṛśā //
Ragh_10.70
kaikeyyās tanayo jajñe bharato nāma śīlavān
janayitrīm alaṃcakre yaḥ praśraya iva śriyam //
Ragh_10.71
sutau lakṣmaṇaśatrughnau sumitrā suṣuve yamau
samyagāgamitā vidyā prabodhavinayāv iva //
Ragh_10.72
nirdoṣam abhavat sarvam āviṣkṛtaguṇaṃ jagat
anvagād iva hi svargo gāṃ gataṃ puruṣottamam //
Ragh_10.73
tasyodaye caturmūrteḥ paulastyacakiteśvarāḥ
virajaskair nabhasvadbhir diśa ucchvasitā iva //
Ragh_10.74
kṛśānur apadhūmatvāt prasannatvāt prabhākaraḥ
rakṣiviprakṛtāv āstām apaviddhaśucāv iva //
Ragh_10.75
daśānanakirīṭebhyas tatkṣaṇaṃ rākṣasaśriyaḥ
maṇivyājena paryastāḥ pṛthivyām aśrubindavaḥ //
Ragh_10.76
putrajanmapraveśyānāṃ tūryāṇām tasya putriṇaḥ
ārambhaṃ prathamaṃ cakrur devadhundubhayo divi //
Ragh_10.77
saṃtānakamayī vṛṣṭir bhavane cāsya petuṣī
samaṅgalopacārāṇāṃ saivādiracanābhavat //
Ragh_10.78
kumārāḥ kṛtasaṃskārās te dhātristanya pāyinaḥ
ānandenāgrajeneva samaṃ vavṛdhire pituḥ //
Ragh_10.79
svābhāvikaṃ vinītatvaṃ teṣaṃ vinayakarmaṇā
mumūrcha sahajaṃ tejo haviṣeva havirbhujām //
Ragh_10.80
parasparāviruddhās te tad raghor anaghaṃ kulam
alam uddyotayām āsur devāraṇyam ivartavaḥ //
Ragh_10.81
samāne 'pi hi saubhrātre yathobhau rāmalakṣmaṇau
tathā bharataśatrughnau prītyā dvandvaṃ babhūvatuḥ //
Ragh_10.82
teṣāṃ dvayor dvayor aikyaṃ bibhide na kadācana
yathā vāyuvibhāvasvor yathā candrasamudrayoḥ //
Ragh_10.83
te prajānāṃ prajānāthās tejasā praśrayeṇa ca
mano jahrur nidāghānte śyāmābhrā divasā iva //
Ragh_10.84
sa caturdhā babhau vyastaḥ prasavaḥ pṛthivīpateḥ
dharmārthakāmamokṣāṇām avatāra ivāṅgabhāk //
Ragh_10.85
guṇair ārādhayām āsus te guruṃ guruvatsalāḥ
tam eva caturnateśaṃ ratnair iva mahārṇavāḥ //
Ragh_10.86
suragaja iva dantair bhagnadaityāsidhārair naya iva paṇabandhavyaktayogair upāyaiḥ
harir iva yugadīrghair dorbhir aṃṣais tadīyaiḥ patir avanipatīnāṃ taiś cakāśe //
Ragh_10.87
kauśikena sa kila kṣitīśvaro rāmam adhvaravighātaśāntaye
kākapakṣadharam etya yācitas tejasāṃ hi na vayaḥ samīkṣyate //
Ragh_11.1
kṛcchralabdham api labdhavarṇabhāk taṃ dideśa munaye salakṣmaṇam
apy asupraṇayināṃ raghoḥ kule na vyahanyata kadācid arthitā //
Ragh_11.2
yāvad ādiśati pārthivas tayor nirgamāya puramārgasatkriyām
tāvad āśu vidadhe marutsakhaiḥ sā sapuṣpajalavarṣibhir ghanaiḥ //
Ragh_11.3
tau nideśakaraṇodyatau pitur dhanvinau caraṇayor nipetatuḥ
bhūpater api tayoḥ pravatsyator namrayor upari bāṣpabindavaḥ //
Ragh_11.4
tau pitur nayanajena vāriṇā kiṃcidukṣitaśikhaṇḍakāv ubhau
dhanvinau tam ṛṣim anvagacchatāṃ pauradṛṣṭikṛtamārgatoraṇau //
Ragh_11.5
lakṣmaṇānucaram eva rāghavaṃ netum aicchad ṛṣir ity asau nṛpaḥ
āśiṣaṃ prayuyuje na vāhinīṃ sā hi rakṣaṇavidhau tayoḥ kṣamā //
Ragh_11.6
rejatuś ca sutarāṃ mahaujasaḥ kauśikasya padavīm anudrutau
uttarāṃ prati diśaṃ vivasvataḥ prasthitasya madhumādhavāv iva //
Ragh_11.6_0
mātṛvargacaraṇaspṛṣau munes tau prapadya padavīṃ mahaujasaḥ
rejatur gativaśāt pravartinau bhāskarasya madhumādhavāv iva //
Ragh_11.7
vīcilolabhujayos tayor gataṃ śaiśavāc capalam apy aśobhata
toyadāgama ivoddhyabhidyayor nāmadheyasadṛśaṃ viceṣṭitam //
Ragh_11.8
tau balātibalayoḥ prabhāvato vidyayoḥ pathi munipradiṣṭayoḥ
mamlatur na maṇikuṭṭimocitau mātṛpārśvaparivartināv iva //
Ragh_11.9
pūrvavṛttakathitaiḥ purāvidaḥ sānujaḥ pitṛsakhasya rāghavaḥ
uhyamāna iva vāhanocitaḥ pādacāram api na vyabhāvayat //
Ragh_11.10
tau sarāṃsi rasavadbhir ambubhiḥ kūjitaiḥ śrutisukhaiḥ patatriṇaḥ
vāyavaḥ surabhipuṣpareṇubhiś chāyayā ca jaladāḥ siṣevire //
Ragh_11.11
nāmbhasāṃ kamalaśobhināṃ tathā śākhināṃ na ca pariśramacchidām
darśanena laghunā yathā tayoḥ prītim āpur ubhayos tapasvinaḥ //
Ragh_11.12
sthāṇudagdhavapuṣas tapovanaṃ prāpya dāśarathir āttakārmukaḥ
vigraheṇa madanasya cāruṇā so 'bhavat pratinidhir na karmaṇā //
Ragh_11.13
tau suketusutayā khilīkṛte kauśikād viditaśāpayā pathi
ninyatuḥ sthalaniveśitātaṭanī līlayaiva dhanuṣī adhijyatām //
Ragh_11.14
jyāniniādam atha gṛhṇatī tayoḥ prādurāsa bahūlakṣapā chaviḥ
tāḍakā calakapālakuṇḍalā kālikeva nibiḍā balākinī //
Ragh_11.15
tīvravegadhutamārgavṛkṣayā pretacīvaravasā svanograyā
abhyabhāvi bharatāgrajas tayā vātyayeva pitṛkānanotthayā //
Ragh_11.16
udyataikabhujayaṣṭim āyatīṃ śroṇilambipuruṣāntramekhalām
tāṃ vilokya vanitāvadhe ghṛṇāṃ pattriṇā saha mumoca rāghavaḥ //
Ragh_11.17
yac cakāra vivaraṃ śilāghane tāḍakorasi sa rāmasāyakaḥ
apraviṣṭaviṣayasya rakṣasāṃ dvāratām agamad antakasya tat //
Ragh_11.18
bāṇabhinnahṛdayā nipetuṣī sā svakānabhuvaṃ na kevalām
viṣṭapatrayaparājayasthirāṃ rāvaṇaśriyam api vyakampayat //
Ragh_11.19
rāmamanmathaśareṇa tāḍitā duḥsahena dṛdaye niśācarī
gandhavadrudhiracandanokṣitā jīviteśavasatiṃ jagāma sā //
Ragh_11.20
nairṛtaghnam atha mantravan muneḥ prāpad astram avadānatoṣitāt
jyotir indhanaipāti bhāskarāt sūryakānta iva tāḍakāntakaḥ //
Ragh_11.21
vāmanāśramapadaṃ tataḥ paraṃ pāvanaṃ śruam ṛṣer upeyivān
unmanāḥ prathamajanmaceṣṭitāny asmarann api babhūva rāghavaḥ //
Ragh_11.22
āsasāda munir ātmanas tataḥ śiṣyavargaparikalpitārhaṇam
baddhapallavapuṭāñjalidrumaṃ darśanonmukha mṛgaṃ tapovanam //
Ragh_11.23
tatra dīkṣitam ṛṣiṃ rakaṣatur vighnato daśarathātmajau śaraiḥ
lokam andhatamasāt kramoditau raśāmibhiḥ śaśidivākarāv iva //
Ragh_11.24
vīkṣya vedim atha raktabindubhir bandhujīvapṛthubhiḥ pradūṣitām
saṃbhramo 'bhavad apoḍhakarmaṇām ṛtvijāṃ cyutavikaṅkatasrucām //
Ragh_11.25
unmukhaḥ sapadi lakṣmaṇāgrajo bāṇam āśrayamukhāt samuddharan
rakṣasāṃ balam apaśyad ambare gṛdhrapakṣapavaneritadhvajam //
Ragh_11.26
tatra yāv adhipatī makhadviṣāṃ tau śaravyam akarot sa netarān
kiṃ mahoragavisarpivikramo rājileṣu garuḍaḥ pravartate //
Ragh_11.27
so 'stram ugrajavam astrakovidaḥ saṃdadhe dhanuṣi vāyudaivatam
tena śailagurum apy apātayat pāṇḍupattram iva tāḍakāsutam //
Ragh_11.28
yaḥ subāhur iti rākṣaso 'paras tatra tatra visasarpa māyayā
taṃ kṣurapraśakalīkṛtām kṛtī pattriṇāṃ vyabhajad āśramād bahiḥ //
Ragh_11.29
ity apāstamakhavighnayos tayoḥ sāṃyugīnam abhinandya vikramam
ṛtvijaḥ kulapater yathākramaṃ vāgyatasya niravartayan kriyāḥ //
Ragh_11.30
tau praṇāmacalakākapakṣakau bhrātarāv abhṛthāpluto muniḥ
āśiṣām anupadaṃ samaspṛśad darbhapāṭitatalena pāṇinā //
Ragh_11.31
taṃ nyamantrayata saṃbhṛtakratur maithilaḥ sa mighilāṃ vrajan vaśī
rāghavāv api nināya bibhratau taddhanuḥśravaṇajaṃ kutūhalam //
Ragh_11.32
taiḥ śiveṣu vasatir gatādhvabhiḥ sāyam āśramataruṣv agṛhyata
yeṣu dīrghatapasaḥ parigraho vāsavakṣaṇakalatratāṃ yayau //
Ragh_11.33
pratyapadyata cirāya yat punaś cāru gautamavadhūḥ śilāmayī
svaṃ vapuḥ sa kila kilibiṣacchidāṃ rāmapādarajasām anugrahaḥ //
Ragh_11.34
rāghavānvitam upasthitaṃ muniṃ taṃ niśamya janako janeśvaraḥ
arthakāmasahitaṃ saparyayā dehabaddham iva dharmam abhyagāt //
Ragh_11.35
tau videhanagarīnivāsināṃ gāṃ gatāv iva divaḥ punarvasū
manyate sma pibatāṃ vilocanaiḥ pakṣmapātam api vañcanāṃ manaḥ //
Ragh_11.36
yūpavaty avasite kiryāvidhau kālavit kuśikavaṃśavardhanaḥ
rāmam iṣvasanadarśanotsukaṃ maithilāya kathayāṃ bvabhūva saḥ //
Ragh_11.37
tasya vīkṣya lalitaṃ vapuḥ śiśoḥ pārthivaḥ prathitavaṃśajanmanaḥ
svaṃ vicintya ca dhanur durānamaṃ pīḍito duhiṭśulkasaṃsthayā //
Ragh_11.38
abravīc ca bhagavan mataṅgajair yad bṛhadbhir api karma duṣkaram
tatra nāham anumantum utsahe moghavṛtti kalabhasya ceṣṭitam //
Ragh_11.39
hrepitā hi bahavo nareśvarās tena tāta dhanuṣā dhanurbhṛtaḥ
jyānighātakaṭhinatvaco bhujān svān vidhūya dhig iti pratasthire //
Ragh_11.40
pratyuvāca tam ṛṣir niśamyatāṃ sārato 'yam atha vā kṛtaṃ girā
cāpa eva bhavato bhaviṣyati vyaktaśaktir aśanir girāv iva //
Ragh_11.41
evam āptavacanāt sa pauruṣaṃ kākapakṣakadhare 'pi rāghave
śraddadhe tridaśagopamātrake dāhaśaktim iva kṛṣṇavartmani //
Ragh_11.42
vyādideśa gaṇaḥ sapārśvagān karmukābharaṇāya maithilaḥ
taijasaya dhanuṣaḥ pravṛttaye toyadān iva sahasralocanaḥ //
Ragh_11.43
tat prasuptabhujagendrabhīṣaṇaṃ vīkṣya dāśarathir ādade dhanuḥ
vidrutakratumṛgānausāriṇaṃ yena bāṇam asṛjad vṛṣadhvajaḥ //
Ragh_11.44
ātatajyam akarot sa saṃsadā vismayastimitanetram īkṣitaḥ
śailasāram api nātiyatnataḥ puṣpacāpam iva peśalaṃ smaraḥ //
Ragh_11.45
bhajyamānam atimātrakarṣaṇāt tena vajraparuṣasvanaṃ dhanuḥ
bhārgavāya dṛḍhamanyave punaḥ kṣatram udyatam iti nyavedayat //
Ragh_11.46
dṛṣṭasāram atha rudrakārmuke vīryaśulkam abhinandya maithilaḥ
rāghavāya tanayām ayonijāṃ rūpiṇīṃ śriyam iva nyavedayat //
Ragh_11.47
maithilaḥ sapadi satyasaṃgaro rāghavāya tanayām ayonijāṃ
saṃnidhau dyutimatas taponidher agnisākṣika ivātisṛṣṭavān //
Ragh_11.48
prāhiṇoc ca mahitaṃ mahādyutiḥ kosalādhipataye purodhasam
bhṛtyabhāvi duhituḥ parigrahād diśyatāṃ kulam idaṃ nimer iti //
Ragh_11.49
utsukaś ca sutadārakarmaṇā so 'bhavad gurur upāgataś ca tam
gautamasya tanayo 'nukūlavāk prārthitaṃ hi sukṛtām akālahṛt //
Ragh_11.49_0
anviyeṣa sadṛśīṃ sa ca snuṣāṃ prāpa cainam anukūlavāg dvijaḥ
sadya eva sukṛtāṃ hi pacyate kalpavṛkṣaphala dharmi kāṅkṣitam //
Ragh_11.50
tasya kalpitapuraskriyāvidheḥ śuśruvān vacanam agrajanmanaḥ
uccacāla valabhitasakho vaśī sainyareṇumuṣitārkadīdhitiḥ //
Ragh_11.51
āsasāda mithilāṃ sa veṣṭayan piḍitopavanapādapāṃ balaiḥ
prītirodham asahiṣṭa sā purī strīva kāntaparibhogam āyatam //
Ragh_11.52
tau sametya samayasthitāv ubhau bhūpatī varuṇavāsavopamau
kanyakātanayakautukakriyāṃ svaprabhāvasadṛśīṃ vitenatuḥ //
Ragh_11.53
pārthivīm udavahad raghūdvaho lakṣmaṇas tadanujām athormilām
yau tayor avarajau varaujasau tau kuśadhvajasute sumadhyame //
Ragh_11.54
te caturthasahitās trayo babhuḥ sūnavo navavadhūparigrahāḥ
sāmadānavidhibhedavigrahāḥ siddhimanta iva tasya bhūpateḥ //
Ragh_11.55
tā narādhipasutā nṛpātmajais te ca tābhir agaman kṛtārthatām
so 'bhavad varavadhūsamāgamaḥ pratyayaprakṛtiyogsaṃnibhaḥ //
Ragh_11.56
evam āttaratir ātmasaṃbhavāṃs tān niveśya caturo 'pi tatra saḥ
adhvasu triṣu visṛṣṭamaithilaḥ svāṃ purīṃ daśaratho nyavartata //
Ragh_11.57
tasya jātu marutaḥ pratīpagā vartmasu dhavjatarupramāthinaḥ
cikliśur bhṛśatayā varūthinīm uttaṭā iva nadīrayāḥ sthalīm //
Ragh_11.58
lakṣyate sma tadanantaraṃ ravir baddhabhīmapairveṣamaṇḍalaḥ
vainateyaśamitasya bhogino bhogaveṣṭita iva cyuto maṇiḥ //
Ragh_11.59
śyenapakṣaparidhūsarālakāḥ sāṃdhyamegharudhirārdravāsasaḥ
aṅganā iva rajasvalā diśo no babhūvur avalokanakṣamāḥ //
Ragh_11.60
bhāskaraś ca diśam adhyuvāsa yāṃ tāṃ śritāḥ pratibhayaṃ vavāśire
kṣatraśoṇitapitṛkriyocitaṃ codayantya iva bhārgavaṃ śivāḥ //
Ragh_11.61
tat pratīpapavanādi vaikṛtaṃ prekṣya śāntim adhikṛtya kṛtyavit
anvayuṅkta gurum īśvaraḥ kṣiteḥ svantam ity alaghayat sa tadvyathām //
Ragh_11.62
tejasaḥ sapadi rāśir utthitaḥ prādurāsa kila vāhinīmukhe
yaḥ pramṛjya nayanāni sainikair lakṣaṇīyapuruṣākṛtiś cirāt //
Ragh_11.63
pitryam aṃśam upavītalakṣaṇaṃ mātṛkaṃ ca dhanur ūrjitaṃ dadhat
yaḥ sasoma iva gharmadīdhitiḥ sadvijihva iva candanadrumaḥ //
Ragh_11.64
yena roṣaparuṣātmanaḥ pituḥ śāsane sthibhido 'pi tasthuṣā
vepamānajananīśiraśchidā prāg ajīyata ghṛṇā tato mahī //
Ragh_11.65
akṣabhījavalayena nibabhau dakṣiṇaśravaṇasaṃsthitena yaḥ
kṣatriyāntakaraṇaikaviṃśater vyājapūrvagaṇanām ivodvahan //
Ragh_11.66
taṃ pitur vadhabhavena manyunā rājavaṃśanidhanāya dīkṣitam
bālasūnur avalokya bhārgavaṃ svāṃ daśāṃ ca viṣasāda pārthivaḥ //
Ragh_11.67
rāmanāma iti tulyam ātmaje vartamānam ahite ca dāruṇe
hṛdyam asya bhayadāyi cābhavad ratnajātam iva hārasarpayoḥ //
Ragh_11.68
arghyam arghyam iti vādinaṃ nṛpaṃ so 'navekṣya bharatāgrajo yataḥ
kṣatrakopadahanārciṣaṃ tataḥ saṃdadhe dṛśam udagratārakām //
Ragh_11.69
tena kārmukaniṣaktamuṣṭinā rāghavo vigatabhīḥ purogataḥ
aṅgulīvivaracāriṇaṃ śaraṃ kurvatā nijagade yuyutsunā //
Ragh_11.70
kṣatrajātam apakāri vairi me tan nihatya bahuśaḥ śamaṃ gataḥ
suptasarpa iva daṇḍaghaṭṭanād roṣito 'smi tava vikramaśravāt //
Ragh_11.71
maithilasya dhanur anyapārthivais tvaṃ kilānamitapūrvam akṣaṇoḥ
tan niśamya bahavatā samarthaye vīryaśṛṅgam iva bhagnam ātmanaḥ //
Ragh_11.72
anyadā jagati rāma ity ayaṃ śabda uccarita eva mām agāt
vrīḍam āvahati me sa saṃprati vyastavṛttir udayonmukhe tvayi //
Ragh_11.73
bibhrato 'stram acale 'py akuṇṭhitaṃ dvau matau mama ripū samāgasau
homa-dhenu-haraṇāc ca haihayas tvaṃ ca irtim apahartum udyataḥ //
Ragh_11.74
kṣatriyāntakaraṇo 'pi vikramas tena mām avati nājite tvayi
pāvakasya mahimā sa gaṇyate kakṣavaj jvalati sāgare 'pi yaḥ //
Ragh_11.75
viddhi cāttabalam ojasā harer aiśvaraṃ dhanur abhāji yat tvayā
khātamūlam anilo nadīrayaiḥ pātayaty api mṛdus taṭadrumam //
Ragh_11.76
tan madīyam idam āyudhaṃ jyayā saṃgamayya saśaraṃ vikṛṣyatām
tiṣṭhatu pradhanam evam apy ahaṃ tulyabāhutarasā jitas tvayā //
Ragh_11.77
kātaro 'si yadi vodgatārciṣā tarjitaḥ paraśudhārayā mama
jyānighātakaṭhināṅgulir vṛthā badhyatām abhayayācanāñjaliḥ //
Ragh_11.78
evam uktavati bhīmadarśane bhārgave smitavikampitādharaḥ
taddhanurgrahaṇam eva rāghavaḥ pratyapadyata samartham uttaram //
Ragh_11.79
pūrvajanmadhanuṣā samāgataḥ so 'timātralaghudarśano 'bhavat
kevalo 'pi subhago navāmbudaḥ kiṃ punas tridaśacāpalāñchitaḥ //
Ragh_11.80
tena bhūminihitaikakoṭi tat kārmukaṃ ca balinādhiropitam
niṣprabhaś ca ripur āsa bhūbhṛtāṃ dhūmaśeṣa iva dhūmaketanaḥ //
Ragh_11.81
tāv ubhāv api paraspara-sthitau vardhamānaparihīnatejasau
paśyati sma janatā dinātyaye pārvaṇau śaśidivākarāv iva //
Ragh_11.82
taṃ kṛpāmṛdur avekṣya bhārgavaṃ rāghavaḥ skhalitavīryam ātmani
svaṃ ca saṃhitam amogham āśugaṃ vyājahāra harasūnasaṃnibhaḥ //
Ragh_11.83
na prahartum alam asmi nidayaṃ vipra ity abhibhavaty api tvayi
śaṃṣa kiṃ gatim anena pattriṇā hanmi lokam uta te makhārjitam //
Ragh_11.84
pratyuvāca tam ṛṣir na tattvatas tvāṃ na vedmi puruṣaṃ purātanam
gāṃ gatasya tava dhāma vaiṣṇavaṃ kopito hy asi mayā didṛkṣuṇā //
Ragh_11.85
bhasmasāt kṛtavataḥ pitṛdviṣaḥ pātrasāc ca vasudhāṃ sasāgarām
āhito jayaviparyayo 'pi me ślāghya eva parameṣṭhinā tvayā //
Ragh_11.86
tad gatiṃ matimatāṃ varepsitāṃ puṇyatīrthagamanāya rakṣa me
pīḍayiṣyati na māṃ khilīkṛtā svargapaddhatir abhogalolupam //
Ragh_11.87
pratyapadyata tatheti rāghavaḥ prāṅmukhaś ca visasarja sāyakam
bhārgavasya sukṛto 'pi so 'bhavat svargamārgaparigho duratyayaḥ //
Ragh_11.88
rāghavo 'pi caraṇau taponidheḥ kṣamyatām iti vadan samaspṛṣat
nirjiteṣu tarasā tarasvināṃ śatruṣu praṇatir eva kīrtaye //
Ragh_11.89
rājasatvam avadhūya mātṛkaṃ pitryam asmi gamitaḥ śamaṃ yadā
nanv aninditaphalo mama tvayā nigraho 'py ayam anugrahīkṛtaḥ //
Ragh_11.90
sādhu yāmy aham avighnam astu te devakāryam upapādayiṣyataḥ
ūcivān iti vacaḥ salakṣmaṇaṃ lakṣmaṇāgrajam ṛṣis tirodadhe //
Ragh_11.91
svaṃ niveśya kila dhāma rāghave vaiṣṇavaṃ viditaviṣṇutejasi
svastidānam adhikṛtya cākṣayaṃ bhārgavo 'tha nijam āśramaṃ yayau //
Ragh_11.91_0
tasmin gate vijayinaṃ parirabhya rāmaṃ snehād amanyata pitā punar eva jātam
tasyābhavat kṣaṇaśucaḥ paritoṣalābhaḥ kakṣāgnilaṅghitataror iva vṛṣṭipātaḥ //
Ragh_11.92
atha pathi gamayitvā kḷparamyopakārye katicid avanipālaḥ śarvarīḥ śarvakalpah
puram aviśad ayodhyāṃ maithilīdarśanīnāṃ kuvalayitagavākṣāṃ locanair aṅganānām //
Ragh_11.93
nirviṣṭaviṣayasnehaḥ sa daśāntam upeyivān
āsīd āsannanirvāṇaḥ pradīpārcir ivoṣasi //
Ragh_12.1
taṃ karṇamūlam āgatya rāme śrīr nasyatām iti
kaikeyīśaṅkayevāha palitacchadmanā jarā //
Ragh_12.2
sā paurān paurakāntasya rāmasyābhyudayaśrutiḥ
pratyekaṃ hlādayāṃ cakre kulyevodyānapādapān //
Ragh_12.3
tasyābhiṣekasaṃbhāraṃ kalpitaṃ krūraniścayā
dūṣayām āsa kaikeyī śokoṣṇaiḥ pārthivāśrubhiḥ //
Ragh_12.4
sā kilāśvāsitā caṇḍī bhartrā tatsaṃśrutau varau
udvavāmendrasiktā bhūr bilamagnāv ivoragau //
Ragh_12.5
tayoś caturdaśaikena rāmaṃ prāvrājayat samāḥ
dvitīyena sutasyaicchad vaidhavyaikaphalāṃ śriyam //
Ragh_12.6
pitrā dattāṃ rudan rāmaḥ prāṅ mahīṃ pratyapadyata
paścād vanāya gaccheti tadājñāṃ mudito 'grahīt //
Ragh_12.7
dadhato maṅgalakṣaume vasānasya ca valkale
dadṛśur vismitās tasya mukharāgaṃ samaṃ janāḥ //
Ragh_12.8
sa sītālakṣmaṇasakhaḥ satyād gurum alopayan
viveśa daṇḍakāraṇyaṃ pratyekaṃ ca satāṃ manaḥ //
Ragh_12.9
rājāpi tadviyogārtaḥ smṛtvā śāpaṃ svakarmajam
śarīratyāgamātreṇa śuddhilābham amanyata //
Ragh_12.10
viproṣitakumāraṃ tad (?) rājyam astamiteśvaram
randhrānveṣaṇadakṣāṇāṃ dviṣām āmiṣatāṃ yayau //
Ragh_12.11
athānāthāḥ prakṛtayo mātṛbandhunivāsinam
maulair ānāyayām āsur bhartaṃ stambhitāśrubhiḥ //
Ragh_12.12
śrutvā tathāvidhaṃ mṛtyuṃ kaikeyītanayaḥ pituḥ
mātur na kevalaṃ svasyāḥ śriyo 'py āsīt parāṅmukhaḥ //
Ragh_12.13
sasainyaś cānvagād rāmaṃ darśitān āśramālayaiḥ
tasya paśyan sasaumitrer udaśrur vasatidrumān //
Ragh_12.14
citrakūṭavanasthaṃ ca kathitasvargatir guroḥ
lakṣmyā nimantrayāṃ cakre tam anucchiṣṭasaṃpadā //
Ragh_12.15
sa hi prathamaje tasminn akṛtaśrīparigrahe
parivettāram ātmānaṃ mene svīkaraṇād bhuvaḥ //
Ragh_12.16
tam aśakyam apākraṣṭuṃ nirdeśāt svargiṇaḥ pituḥ
yayāce pāduke paścāt kartuṃ rājyādhidevate //
Ragh_12.17
sa visṛṣṭas tathety uktvā bhrātrā naivāviśat purīm
nandigrāmagatas tasya rājyaṃ nyāsam ivābhunak //
Ragh_12.18
dṛḍhabhaktir iti jyeṣṭhe rājyatṛṣṇāparāṅmukhaḥ
mātuḥ pāpasya śuddhyarthaṃ prāyaścittam ivākarot //
Ragh_12.19
rāmo 'pi saha vaidehyā vane vanyena vartayan
cacāra sānujaḥ śānto vṛddhekṣvākuvrataṃ yuvā //
Ragh_12.20
prabhāvastambhitacchāyam āśritaḥ sa vanaspatim
kadācid aṅke sītāyāḥ śiśye kiṃcid iva śramāt //
Ragh_12.21
aindriḥ kila nakhais tasyā vidadāra stanau dvijaḥ
priyopabhogacihneṣu paurobhāgyam ivācaran //
Ragh_12.22
mṛgamāṃsaṃ tataḥ sītāṃ rakṣantīm ātape dhṛtam
pakṣatuṇḍanakhāghātair babādhe vāyaso balāt //
Ragh_12.22_0
tasminn āsthad iṣīkāstraṃ rāmo rāmāvabhodhitaḥ
ātmānaṃ mumuce tasmād ekanetravyayena saḥ //
Ragh_12.23
rāmas tv āsannadeśatvād bharatāgamanaṃ punaḥ
āśaṅkyotsukasāraṅgāṃ citrakūṭasthalīṃ jahau //
Ragh_12.24
prayayāv ātitheyeṣu vasann ṛṣikuleṣu saḥ
dakṣiṇāṃ diśam ṛkṣeṣu vārṣikeṣv iva bhāskaraḥ //
Ragh_12.25
babhau tam anugacchantī videhādhipateḥ sutā
pratiṣiddhāpi kaikeyyā lakṣmīr iva guṇonmukhī //
Ragh_12.26
anusūyātisṛṣṭena puṇyagandhena kānanam
sā cakārāṅgarāgeṇa puṣpoccalita ṣaṭpadam //
Ragh_12.27
saṃdhyābhrakapiṣas tatra virādho nāma rākṣasaḥ
atiṣṭhan mārgam āvṛtya rāmasyendor iva grahaḥ //
Ragh_12.28
sa jaharā tayor madhye maithilīṃ lokaśoṣaṇaḥ
nabhonabhasyayor vṛṣṭim avagraha ivāntare //
Ragh_12.29
taṃ viniṣpiṣya kākutsthau purā dūṣayati shtalīm
gandhenāśucinā ceti vasudhāyāṃ nicakhnatuḥ //
Ragh_12.30
pañcavaṭyāṃ tato rāmaḥ śāsanāt kumbhajanmanaḥ
anapoṣhasthitis tasthau vindhyādriḥ prakṛtāv iva //
Ragh_12.31
rāvaṇāvarajā tatra rāghavaṃ madanāturā
abhipede nidāghārtā vyālīva malayadrumam //
Ragh_12.32
sā sītāsaṃnidhāv eva taṃ vavre kathitānvayā
atyārūḍho hi nārīṇām akālajño maobhavaḥ //
Ragh_12.33
kalatravān ahaṃ bāle kanīyāṃsaṃ bhajasva me
iti rāmo vṛṣasyantīṃ vṛṣaskandhaḥ śaśāsa tām //
Ragh_12.34
jyeṣṭhābhigamanāt pūrvaṃ tenāpy anabhinanditā
sābhūd rāmāśrayā bhūyo nadīvobhayakūlabhāk //
Ragh_12.35
saṃrambhaṃ maithilīhāsaḥ kṣaṇaṃ saumyāṃ nināya tām
nivātastimitāṃ velāṃ candrodaya ivodadheḥ //
Ragh_12.36
phalam asyopahāsasya sadyaḥ prāpsyasi paśya mām
mṛgyaḥ paribhavo vyāghryām ity avehi tvayā kṛtam //
Ragh_12.37
ity uktvā maithilīṃ bhartur aṅke nirviśatīṃ bhayāt
rūpaṃ śūrpaṇakhā-nāmnaḥ sadṛśaṃ pratyapadyata //
Ragh_12.38
lakṣmaṇaḥ prathamaṃ śrutvā kokilāmañjubhāṣiṇīm
śivāghorasvanāṃ paścād bubudhe vikṛteti tām //
Ragh_12.39
parṇaśālām atha kṣipraṃ vidhṛtāsiḥ praviśya saḥ
vairūpyapaunaruktyena bhīṣaṇāṃ tām ayojayat //
Ragh_12.40
sā vakranakhadhāriṇyā veṇukarkaśaparvayā
aṅkuśākārayāṅgulyā tāv atarjayad ambare //
Ragh_12.41
prāpya cāśu jansthānaṃ kharādibhyas tathāvidham
rāmopakramam ācakhyau rakṣaḥparibhavaṃ navam //
Ragh_12.42
mukhāvayavalūṇāṃ tāṃ nairṛtā yat purodadhuḥ
rāmābhiyāyināṃ teṣāṃ tad evābhūd amaṅgalam //
Ragh_12.43
udāyudhān āpatatas tān dṛptān prekṣya rāghavaḥ
nidadhe vijayāśaṃsāṃ cāpe sītāṃ ca lakṣmaṇe //
Ragh_12.44
eko dāśarathī rāmo yātudhānāḥ sahasraśaḥ
te tu yāvanta evājau tāvāṃś ca dadṛśe sa taiḥ //
Ragh_12.45
asajjanena kākutsthaḥ prayuktam atha dūṣaṇam
na cakṣame śubhācāraḥ sa dūṣaṇam ivātmanaḥ //
Ragh_12.46
taṃ śaraiḥ pratijagrāha kharatiśirasau ca saḥ
khramaśas te punas tasya cāpāt samam ivodyayuḥ //
Ragh_12.47
tais trayāṇāṃ śitair bāṇair yathāpūrvaviśuddhibhiḥ
āyur dehātigaiḥ pītaṃ rudhiraṃ tu patatribhiḥ //
Ragh_12.48
tasmin rāmaśarotkṛtte bale mahati rakṣasām
utthitaṃ dadṛśe 'nyac ca kabandhebhyo na kiṃcana //
Ragh_12.49
sā bāṇavarṣiṇaṃ rāmaṃ yodhayitvā suradviṣām
aprabodhāya suṣvāpa gṛdhracchāye varūthinī //
Ragh_12.50
rāghavāstravidīrṇānāṃ rāvaṇaṃ prati rakṣasām
teṣāṃ śūrpaṇakhaivaikā duṣpratvṛttiharābhavat //
Ragh_12.51
nigrahāt svasur āptānāṃ vadhāc ca dhanadānujaḥ
rāmeṇa nihataṃ mene padaṃ daśasu mūrdhasu //
Ragh_12.52
rakṣasā mṛgarūpeṇa vañcayitvā sa rāghavau
jaharā sītāṃ pakṣīndra-prayāsakṣaṇavighnitaḥ //
Ragh_12.53
tau sītānveṣiṇau gṛdhraṃ lūnapakṣam apaśyatām
prāṇair daśarathaprīter anṛṇaṃ kaṇṭhavartibhiḥ //
Ragh_12.54
sa rāvaṇahṛtāṃ tābhyāṃ vacasācaṣṭa maithilīm
ātmanaḥ sumahat karma vraṇair āvedya saṃsthitaḥ //
Ragh_12.55
tayos rāvaṇahṛtāṃ tābhyāṃ pitṛvyāpattiśokayoḥ
pitarīvāgnisaṃskārāt parā vavṛtire kriyāḥ //
Ragh_12.56
vadhanirdhūtaśāpasya kabandhasyopadeśataḥ
mumūrcha sakhyaṃ rāmasya samānavyasane harau //
Ragh_12.57
sa hatvā vālinaṃ vīras tatpade cirakāṅkṣite
dhātoḥ sthāna ivādeśaṃ sugrīvaṃ saṃnyaveśayat //
Ragh_12.58
itas tataś ca vaidehīm anveṣṭuṃ bhartṛcoditāḥ
kapayaś cerur ārtasya rāmasyeva manorathāḥ //
Ragh_12.59
pravṛttāv upalabdhāyāṃ tasyāḥ saṃpātidarśanāt
mārutiḥ sāgaraṃ tīrṇaḥ saṃsāram iva nirmamaḥ //
Ragh_12.60
dṛṣṭā vicinvatā tena laṅkāyāṃ rākṣasīvṛtā
jānakī viṣavallībhiḥ parīteva mahauṣadhiḥ //
Ragh_12.61
tasyai bhartur abhijñāmam aṅgulīyaṃ dadau kapiḥ
pratyudgatam ivānuṣṇais tadānandāśrubhindubhiḥ //
Ragh_12.62
nirvāpya priyasaṃdeśaiḥ sītām akṣavadhoddhataḥ
sa dadāha purīṃ laṅkāṃ kṣaṇasoḍhārinigrahaḥ //
Ragh_12.63
pratyabhijñānaratnaṃ ca rāmāyādarśayat kṛtī
hṛdayaṃ svayam āyātaṃ vaidehyā iva mūrtimat //
Ragh_12.64
sa prāpa hṛdayanyasta-maṇiparśanimīlitaḥ
apayodharasaṃsargaṃ priyāliṅgananirvṛtim //
Ragh_12.65
śrutvā rāmaḥ priyodantaṃ mene tatsaṃgamotsukaḥ
mahārṇavaparikṣepaṃ laṅkāyāḥ parikhālaghum //
Ragh_12.66
sa pratasthe 'rināśāya harisainyair anudrutaḥ
na kevalaṃ dharā-pṛṣṭhe vyomni saṃbādhavartibhiḥ //
Ragh_12.67
nirviṣṭam udadheḥ kūle taṃ prapede vibhīṣaṇaḥ
snehād rākṣasalakṣmyeva buddhim ādiśya coditaḥ //
Ragh_12.68
tasmai niśācaraiśvaryaṃ pratiśuśrāva rāghavaḥ
kāle khalu samārabdhāḥ phalaṃ badhnanti nītayaḥ //
Ragh_12.69
sa setuṃ bandhayām āsa plavagair lavaṇāmbhasi
rasātalād ivonmagnaṃ śeṣaṃ svapnāya śārṅgiṇaḥ //
Ragh_12.70
tenottīrya pathā laṅkāṃ rodhayām āsa piṅgalaiḥ
dvitīyaṃ hemaprākāraṃ kurvadbhir iva vānaraiḥ //
Ragh_12.71
raṇaḥ pravavṛte tatra bhīmaḥ plavagarakṣasām
digvijṛmbhitakākutstha-paulastyajayaghoṣaṇaḥ //
Ragh_12.72
pādapāviddhaparighaḥ śilāniṣpiṣṭamudgaraḥ
atiśastranakhanyāsaḥ śailarugṇa mataṅgajaḥ //
Ragh_12.73
atha rāmaśiraścheda-darśanodbhrāntacetanām
sītāṃ māyeti śaṃsantī trijaṭā samajīvayat //
Ragh_12.74
kāmaṃ jīvati me nātha iti sā vijahau śucam
prāṅ matvā satyam asyāntaṃ jīvitāsmīti lajjitā //
Ragh_12.75
garuḍāpātaviśliṣṭa- -meghanādāstrabandhanaḥ
dāśarathyoḥ kṣaṇakleśaḥ svapnavṛtta ivābhavat //
Ragh_12.76
tato bibheda paulastyaḥ śaktyā vakṣasi lakṣmaṇam
rāmas tv anāhato 'py āsīd vidīrṇahṛdayaḥ śucā //
Ragh_12.77
sa mārutisamānīta-mahauṣadhihatavyathaḥ
laṅkāstrīṇāṃ punaś cakre vilāpācāryakaṃ śaraiḥ //
Ragh_12.78
sa nādaṃ meghanādasya dhanuś cendrāyudhaprabham
meghasyeva śaratkālo na kiṃcit paryaśeṣayat //
Ragh_12.79
kleśena mahatā nidrāṃ tyājitaṃ raṇadurjayam
rāvaṇaḥ preṣayām āsa yuddhāyānujam ātmanaḥ //
Ragh_12.79a
jaghāna sa tadādeśāt kapīn ugrān anekaśaḥ
viveśa ca purīṃ laṅkāṃ samādāya harīśvaram //
Ragh_12.79b
kumbhakarṇaḥ kapīndreṇa tulyāvasthaḥ svasuḥ kṛtaḥ
rurodha rāmaṃ śṛṅgīva ṭaṅkacchinnamanaḥśilaḥ //
Ragh_12.80
akāle bodhito bhrātrā priyasvapno vṛthā bhavān
rāmeṣubhir itīvāsau dīrghanidrāṃ praveśitaḥ //
Ragh_12.81
itarāṇy api rakṣāṃsi petur vānarakoṭiṣu
rajāṃsi samarotthāni racchoṇitanandīṣv iva //
Ragh_12.82
niryayāv atha paulasthyaḥ punar yuddhāya mandirāt
arāvaṇam arāmaṃ vā jagad adyeti niścitaḥ //
Ragh_12.83
rāmaṃ padātim ālokya laṅkeṣaṃ ca varūthinam
hariyugyaṃ rathaṃ tasmai parjighāya puraṃdaraḥ //
Ragh_12.84
tam ādhūtadvajapaṭaṃ vyomagaṅgormivāyubhiḥ
devasūtabhujālambī jaitram adhyāsta rāghavaḥ //
Ragh_12.85
mātalis tasya māhendram āmumoca tanucchadam
yatrotpaladadalaklaibyam astrāṇy āpuḥ suradviṣām //
Ragh_12.86
anyonyadarśanaprāpta-vikramāvasaraṃ cirāt
rāmarāvaṇayor yuddhaṃ caritārtham ivābhavat //
Ragh_12.87
bhujamūrdhorubāhulyād eko 'pi dhandānujaḥ
dadṛśe so 'yathāpūrvo mātṛvaṃśa iva sthitaḥ //
Ragh_12.88
jetāraṃ lokapālānāṃ svamukhair arciteśvaram
rāmas tulitakailāsam arātiṃ bahv amanyata //
Ragh_12.89
tasya sphurati paulastyah sītāsaṃgamaśaṃsini
nicakhānādhikakrodhaḥ śaraṃ savyetare bhuje //
Ragh_12.90
rāvaṇasyāpi rāmāsto bhittvā hṛdayam āśugaḥ
viveśa bhuvam ākhyātum uragebhya iva priyam //
Ragh_12.91
vacasaiva tayor vākyam astram astreṇa nighnatoḥ
anyonyajayasaṃrambho vavṛdhe vādinor iva //
Ragh_12.92
vikramavyatihāreṇa astram astreṇa nighnatoḥ
jayaśrīr antarā vedir mattavāraṇayor iva //
Ragh_12.93
kṛtapratikṛtaprītais tayor muktāṃ surāsuraiḥ
parasparaṃ śaravrātāḥ puṣpavṛṣṭiṃ na sehire //
Ragh_12.94
ayaḥśaṅkucitāṃ rakṣaḥ śataghnīm atha śatrave
hṛtāṃ vaivasvatasyeva kūṭaśālmalim akṣipat //
Ragh_12.95
rāghavo ratham aprāptāṃ tām āśāṃ ca suradviṣām
ardhacandramukhair bāṇaiś ciccheda kadalīsukham //
Ragh_12.96
amoghaṃ saṃdadhe cāsmai dhanuṣy akeadhnurdharaḥ
brāhmam astraṃ priyāśoka-śalyaniṣkarṣaṇauṣadham //
Ragh_12.97
tad vyomni daśadhā bhinnaṃ dadṛśe dīptimanmukham
vapur mahoragasyeva karālaphaṇamaṇḍalam //
Ragh_12.98
tena mantraprayuktena nimeṣārdhād apātayat
sa rāvaṇaśiraḥpaṅktim ajñātavraṇavedanām //
Ragh_12.99
bālārkapratimevāpsu vīcibhinnā patiṣyataḥ
rarāja rakṣaḥkāyasya kaṇṭhacchedapraṃparā //
Ragh_12.100
marutāṃ paśyatāṃ tasya śirāṃsi patitāny api
mano nātiviśaśvāsa punaḥ saṃdhānaśaṅkinām //
Ragh_12.101
atha madagurupakṣair lokapāladvipānām anugatam alivṛndair gaṇḍabhittīr vihāya
upanatamaṇibandhe mūrdhni paulastyaśatroḥ surabhi suravimuktaṃ puṣpavarṣaṃ papāta //
Ragh_12.102
yantā hareḥ sapadi saṃhṛtakārmukajyam āpṛcchya rāghavam anuṣṭhitadevakāryam
nāmāṅkarāvaṇaśarāṅkitaketuyaṣṭim ūrdhvaṃ rathaṃ harisahasrayujaṃ nināya //
Ragh_12.103
raghupatir api jātavedoviśuddhāṃ pragṛhya priyāṃ priyasuhṛdi vibhīṣaṇe saṃgamayya śriyaṃ vairiṇaḥ
ravisutasahitena tenānuyātaḥ sasaumitriṇā bhujavijitavimānaratnādhirūḍhaḥ pratasthe purīm //
Ragh_12.104
athāmanaḥ śabdaguṇaṃ guṇajñaḥ padaṃ vimānena vigāhamānaḥ
ratnākaraṃ vīkṣya mithaḥ sa jāyāṃ rāmābhidhāno harir ity uvāca //
Ragh_13.1
vaidehi paśy'; ā malayād vibhaktaṃ matsetunā phenilam amburāśim
chāyāpatheneva śaratprasannam ākāśam āviṣkṛtacārutāram //
Ragh_13.2
guror yiyakṣoḥ kapilena medhye rasātalaṃ saṃkramite turaṃge
tadartham urvīm avadārayadbhiḥ pūrvaiḥ kilāyaṃ parivardhito naḥ //
Ragh_13.3
garbhaṃ dadhaty arkamarīcayo 'smād vivṛddhim atrāśnuvate vasūni
abindhanaṃ vahnim asau bibharti prahlādanaṃ jyotir ajany anena //
Ragh_13.4
tāṃ tām avasthāṃ pratipadyamānaṃ sthitaṃ daśa vyāpya diśo mahimnā
viṣṇor ivāsyānavadhāraṇīyam īdṛktayā rūpam iyattayā vā //
Ragh_13.5
nābhiprarūḍhāmburuhāsanena saṃstūyamānaḥ prathamena dhātrā
amuṃ yugāntocitayogandiraḥ saṃhṛtya lokān puruṣo 'dhiśete //
Ragh_13.6
pakṣacchidā gotrabhidāttagandhāḥ śaraṇyam enaṃ śataśo mahīdhrāḥ
nṛpā ivopaplavinaḥ parebhyo dharmottaraṃ madhyamam āśrayante //
Ragh_13.7
rasātalād ādibhavena puṃsā bhuvaḥ prayuktodvahanakriyāyāḥ
asyāccham ambhaḥ pralayapravṛddhaṃ muhūrtavaktrāvaraṇaṃ babhūva //
Ragh_13.8
mukhārpaṇeṣu prakṛtipragalbhāḥ svayaṃ taraṅgādharadānadakṣaḥ
ananyasāmānyakalatravṛttiḥ pibaty asau pāyayate ca sindhūḥ //
Ragh_13.9
sasattvam ādāya nadīmukhāmbhaḥ saṃmīlayanto vivṛtānanatvāt
amī śirobhis timayaḥ sarandhrair ūrdhvaṃ vitanvanti jalapravāhān //
Ragh_13.10
mātaṅganakraiḥ sahasotpatadbhir bhinnān dvidhā paśya samudraphenān
kapolasaṃsarpitayā ya eṣāṃ vrajanti karṇa kṣaṇacāmaratvam //
Ragh_13.11
velānilāya prasṛtā bhujaṃgā mahormivisphūrjathunirviśeṣāḥ
sūryāṃśusaṃparkasamṛddharāgair vyajyanta ete maṇibhiḥ phaṇasthaiḥ //
Ragh_13.12
tavādharasparadhiṣu vidrumeṣu paryastam etat sahasormivegāt
ūrdhvāṅkuraprotamukhaṃ kathaṃcit kleśad apakrāmati śaṅkhayūtham //
Ragh_13.13
pravṛttamātreṇa payāṃsi pātum āvartavegād bhramatā ghanena
ābhāti bhūyiṣṭham ayaṃ samudraḥ pramathyamāno giriṇeva bhūyaḥ //
Ragh_13.14
dūrād ayaścakranibhasya tanvī tamālatālīvanarājinīlā
ābhāti velā lavaṇāmburāśer dhārānibaddheva kalaṅkalekhā //
Ragh_13.15
velānilaḥ ketakareṇubhis te saṃbhāvayaty ānanam āyatākṣi
mām akṣamaṃ maṇḍanakālahāner vettīva bimbādharabaddhatṛṣṇam //
Ragh_13.16
ete vayaṃ saikatabhinnaśukti-paryastamuktāpaṭalaṃ payodheḥ
prāptā muhūrtena vimānavegāt kūlaṃ phalāvarjitapūgamālam //
Ragh_13.17
kuruṣva tāvat karabhoru paścān-mārge mṛgaprekṣiṇi dṛṣtipātam
eṣā vidūrībhavataḥ samudrāt sakānanā niṣpatatīva bhūmiḥ //
Ragh_13.18
kvacit pathā saṃcarate surāṇāṃ kvacid ghanānāṃ patatāṃ kvacic ca
yathāvidho me manso 'bhilāṣaḥ pravartate paśya tathā vimānam //
Ragh_13.19
asau mahendradvipadānagandhī trimārgagāvīcivimardaśītaḥ
ākāśavāyur dinayauvanotthān ācāmati svedalavān mukhe te //
Ragh_13.20
kareṇa vātāyanalambitena spṛṣṭas tvayā caṇḍi kutūhalinyā
āmuñcatīvābharaṇaṃ dvitīyam udbhinnavidyudvalayo ghanas te //
Ragh_13.21
amī janasthānam apoḍhavighnaṃ matvā samārabdhanavoṭajāni
adhyāsate cīrabhṛto yathāsvaṃ cirojjhitāny āśramamaṇḍalāni //
Ragh_13.22
saiṣā sthalī yatra vicinvatā tvāṃ bhraṣṭaṃ mayā nūpuram ekam urvyām
adṛśyata tvaccaraṇāravinda-viśleṣaduḥkhād iva baddhamaunam //
Ragh_13.23
tvaṃ rakṣasā bhīru yato 'panītā taṃ mārgam etāḥ kṛpayā latā me
adarśayan vaktum aśaknuvatyaḥ śākhābhir āvarjitapallavābhiḥ //
Ragh_13.24
mṛgyaś ca darbhāṅkuranirvyapekṣās tavāgatijñaṃ samabodhayan mām
vyāpārayantyo diśi dakṣiṇasyām utpakṣmarājīni vilocanāni //
Ragh_13.25
etad girer mālayavataḥ purastād āvirbhavaty ambarlekhi śṛṅgam
navaṃ yatra ghanair mayā ca tvadviprayogāśru samaṃ visṛṣṭam //
Ragh_13.26
gandhaś ca dhārāhatapalvalānāṃ kādambam ardhodgatakesaraṃ ca
snigdhāś ca kekāḥ śikhināṃ babhūvur yasmin asahyāni vinā tvayā me //
Ragh_13.27
pūrvānubhūtaṃ smaratā ca yatra kampottaraṃ bhīru tavopagūḍham
guhāvisārīṇy ativāhitāni mayā kathaṃcid ghanagarjitāni //
Ragh_13.28
āsārasiktakṣitibāṣpayogān mām akṣiṇod yatra vibhinnakośaiḥ
viḍambyamānā navakandalais te vivāhadhūmāruṇalocanaśrīḥ //
Ragh_13.29
upāntavānīravanopagūdhāny ālakṣyapāriplavasārasāni
dūrāvatīrṇā pibatīva khedād amūni pampāsalilāni dṛṣṭiḥ //
Ragh_13.30
atrāviyuktāni rathāṅganāmnām anyonyadattotpalakesarāṇi
dvandvāni dūrāntaravartinā te mayā priye saspṛham īkṣitāni //
Ragh_13.31
imāṃ tatāśokalatāṃ ca tanvīṃ stanābhirāmastabakābhinamrām
tvatprāptibuddhyā pariripsamānaḥ saumitriṇā sāsram ahaṃ niṣiddhaḥ //
Ragh_13.32
amūr vimānāntaralambinīnāṃ śrutvā svanaṃ kāñcanakiṅkiṇīnām
pratyudvrajantīva kham utpatantyo godāvarīsārasapaṅktayas tvām //
Ragh_13.33
eṣā tvayā peśalamadhyayāpi ghaṭāmbusaṃvardhitabālacūtā
āhlādayaty unmukhakṛṣṇasārā dṛṣṭa cirāt pañcavaṭī mano me //
Ragh_13.34
atrānugodaṃ mṛgayānivṛttas taraṅgavātema vinītakhedaḥ
rahas tvadutsaṅganiṣaṇṇamūrdhā smarāmi vānīragṛheṣu suptaḥ //
Ragh_13.35
bhrūbheda mātreṇa padān maghonaḥ prabhraṃśayāṃ yo nahuṣaṃ cakāra
tasyāvilāmbhaḥpariśuddhihetor bhaumo muneḥ sthānaparigraho 'yam //
Ragh_13.36
tretāgnidhūmāgram anindyakīrtes tasyedam ākrāntavimānamārgam
ghrātvā havirgandhi rajovimuktaḥ samaśnute me laghimānam ātmā //
Ragh_13.37
etan muner mānini śātakarṇeḥ pañcāpsaro nāma vihāravāri
ābhāti paryantavanaṃ vidūrān meghāntarālakṣyam ivendubimbam //
Ragh_13.38
purā sa darbhāṅkuramātravṛttiś caran mṛgaiḥ sārdham ṛṣir maghonā
samādhibhītena kilopanītaḥ pañcāpsaroyauvanakūṭabhandham //
Ragh_13.39
tasyāyam antarhitasaudhabhājaḥ prasaktasaṃgītamṛdaṅgaghoṣaḥ
viyadgataḥ puṣpakacandraśālāḥ kṣaṇaṃ pratiṣrunmukharāḥ karoti //
Ragh_13.40
havirbhujām edhavatāṃ caturṇāṃ madhye lalāṭaṃtapasaptasaptiḥ
asau tapasyaty aparas tapasvī nāmnā sutīkṣṇaś caritena dāntaḥ //
Ragh_13.41
amuṃ sahāsaprahitekṣaṇāni vyājārdhasaṃdarśitamekhalāni
nālaṃ vikartuṃ janitendraśaṅkaṃ surāṅganāvibhramaceṣṭitāni //
Ragh_13.42
eṣo 'kṣamālāvalayaṃ mṛgāṇāṃ kaṇḍūyitāraṃ kuśasūcilāvam
sabhājane me bhujam ūrdhvabāhuḥ savyetaraṃ prādhvam itaḥ prayuṅkte //
Ragh_13.43
vācaṃyamatvāt praṇatiṃ mamaiṣa kampena kiṃcit pratigṛhya mūrdhnaḥ
dṛṣṭiṃ vimānavyavadhānamuktāṃ punaḥ sahasrāciṣi saṃnidhatte //
Ragh_13.44
adaḥ śaraṇyaṃ śarabhaṅganāmnas tapovanaṃ pāvanam āhitāgneḥ
cirāya saṃtarpya samidhir agniṃ yo mantrapūtāṃ tanum apy ahauṣīt //
Ragh_13.45
chāyāvinītādhvapariśrameṣu bhūyiṣṭhasaṃbhāvyaphaleṣv amīṣu
tasyātithīnām adhunā saparyā sthitā suputreṣv iva pādapeṣu //
Ragh_13.46
dhārāsvanodgāridarīmukho 'sau śṛṅgāgralagnāmbudavaprapaṅkaḥ
badhnāti me bandhuragātri cakṣur dṛptaḥ kakudmān iva citrakūṭaḥ //
Ragh_13.47
eṣā prasannastimitapravāhā sarid vidūrāntarabhāvatanvī
mandākinī bhāti nagopakaṇṭhe muktāvalī kaṇṭhagateva bhūmeḥ //
Ragh_13.48
ayaṃ sujāto 'nugiraṃ tamālaḥ pravālam ādāya sugandhi yasya
karṇārpiten' T ākaravaṃ kapolam apārthyakālāgurupattralekham Vt //
Ragh_13.49
anigrahatrāsavinītasattvam apuṣpaliṅgāt phalabandhivṛkṣam
vanaṃ tapaḥsādhanam etad atrer āviṣkṛtodagrataraprabhāvam //
Ragh_13.50
atrābhiṣekāya tapodhanānāṃ saptarśihastoddhṛtahemapadmām
pravartayām āsa kil'; ānusūyā trisrotasaṃ tryambakamaulimālām //
Ragh_13.51
vīrāsanair dhyānajuṣām ṛṣīnām amī samādhyāsitavedimadhyāḥ
nivātaniṣkampatayā vibhānti yogādhirūḍhā iva śākhino 'pi //
Ragh_13.52
tvayā purastād upayācito yaḥ so 'yaṃ vaṭaḥ śyāma iti pratītaḥ
rāśir maṇīnām iva gāruḍānāṃ sapadmarāgaḥ phalito vibhāti //
Ragh_13.53
kvacit prabhā cāndramasī tamobhiś muktāmayī yaṣṭir ivānuviddhā
anyatra mālā sitapaṅkajānām indīvarair utkhacitāntareva //
Ragh_13.54
kvacit khagānāṃ priyamānasānāṃ kādambasaṃsargavatīva
anyatra śubhrā śaradabhralekhā bhaktir bhuvaś candanakalpiteva //
Ragh_13.55
kvacit prabhā cāndramasī tamobhiś chāyāvilīnaiḥ śabalīkṛteva
anyatra śubhrā śaradabhralekhā randhreṣv ivālakṣyanabhaḥpradeśā //
Ragh_13.56
kvacic ca kṛṣṇoragabhūṣaṇeva bhasmāṅgarāgā tanur īśvarasya
paśyānavadyāṅgi vibhāti gaṅgā bhinnapravāhā yamunātaraṅgaiḥ //
Ragh_13.57
tamisrayā śubhraniśeva bhinnā kundasrag indīvaramālayeva
kṛttir hareḥ kṛṣṇamṛgatvaceva bhūtiḥ smarārer iva kaṇṭhabhāsā //
Ragh_13.57a
dṛśyārdhayā śāradameghalekhā nirdhūtanistriṃśarucā viśeva
gavākṣakālāgurudhūmarājyā harmyasthalīlepasudhā naveva //
Ragh_13.57b
tuṣārasaṃghātaśilā himādrer jātyāñjanaprastaraśobhayeva
patatriṇāṃ manasagocarāṇāṃ T śreṇīva kādambavihaṃgapaṅktyā //
Ragh_13.57c
nitāntaśuddhasphuṭikāśayogād vaiḍūryakāntyā raśanāvalīva
gaṅgā raver ātmajayā sametā puṣpyaty udāraṃ parabhāgalekhā //
Ragh_13.57d
samudrapatnyor jalasaṃnipāte pūtātmanām atra kilābhiṣekāt
tattvāvabodhena vināpi bhūyas tanutyajāṃ nāsti śarīrabandhaḥ //
Ragh_13.58
puraṃ niṣādādhipater idaṃ tad yasmin mayā maulimaṇiṃ vihāya
jaṭāsu baddhāsv arudat sumantraḥ kaikeyi kāmāḥ phalitās taveti //
Ragh_13.59
payodharaiḥ puṇyajanāṅganānāṃ nirviṣṭahemāmbujareṇu yasyāḥ
brāhmaṃ saraḥ kāraṇam āptavāco buddher ivāvyaktam udāharanti //
Ragh_13.60
jalāni yā tīranikhātayūpā vahaty ayodhyām anu rājadhānīm
turaṃgamedhāvabhṛtavatīrṇair ikṣvākubhiḥ puṇyatarīkṛtāni //
Ragh_13.61
yāṃ saikatotsaṅgasukhocitānāṃ prājyaiḥ payobhiḥ parivardhitānām
sāmānyadhātrīm iva mānasaṃ me saṃbhāvayaty uttarakosalānām //
Ragh_13.62
seyaṃ madīyā jananīva tena mānyena rājñā sarayūr viyuktā
dūre vasantaṃ śiśirānilair māṃ taraṅgahastair upagūhatīva //
Ragh_13.63
viraktasaṃdhyākapiśaṃ purastād yato rajaḥ pārthivam ujjihīte
śaṅke hanūmatkathitapravṛttiḥ pratyudgato māṃ bharataḥ sasainyaḥ //
Ragh_13.64
addhā śriyaṃ pālitasaṃgarāya pratyarpayiṣyaty anaghāṃ sa sādhuḥ
hatvā nivṛttāya mṛdhe kharādīn saṃrakṣitāṃ tvām iva lakṣmaṇo me //
Ragh_13.65
asau puraskṛtya guruṃ padātiḥ paścādavasthāpitavāhinīkaḥ
vṛddhair amātyaiḥ saha cīravāsā mām arghyapāṇir bharato 'bhyupaiti //
Ragh_13.66
pitrā nisṛṣṭāṃ madapekṣayā yaḥ śriyaṃ yuvāpy aṅkagatām abhoktā
iyanti varṣāṇi tayā sahogram abhyasyatīva vratam āsidhāram //
Ragh_13.67
etāvad uktavati dāśarathau tadīyām icchāṃ vimānam adhidevatayā viditvā
dyotiṣpathād avatatāra savismayābhir udvīkṣitaṃ prakṛtibhir bharatānugābhiḥ //
Ragh_13.68
tasmāt puraḥsaravibhīṣaṇadarśitena sevāvicakṣaṇaharīśvaradattahastaḥ
yānād avātarad adūramahītalena mārgeṇa bhaṅgiracitasphaṭikena rāmaḥ //
Ragh_13.69
ikṣvākuvaṃśagurave prayataḥ praṇamya sa bhrātaraṃ bharatam arghyaparigrahānte
paryaśrur asvajata mūrdhani copajaghrau tadbhaktyapoḍhapitṛrāhyamahābhiṣeke //
Ragh_13.70
śmaśrupravṛddhijanitānanavikriyāṃś ca plakṣān prarohajaṭilān iva mantrivṛddhān
anvagrahīt praṇamataḥ śubhadṛṣṭipātair vārttānuyogamadhurākṣarayā ca vācā //
Ragh_13.71
durjātabandhur ayam ṛkṣaharīśvaro me paulastya eṣa samareṣu puraḥ prahartā
ity ādṛtena kathitau raghunandanena vyutkramya lakṣmaṇam ubhau bharato vavande //
Ragh_13.72
saumitriṇā tadanu saṃsasṛje sa cainam utthāpya namraśirasaṃ bhṛśam āliniṅga
rūḍhendrajitpraharaṇavraṇakarkaśena kliśyann ivāsya bhujamadhyam uraḥsthalena //
Ragh_13.73
rāmājñayā haricamūpatayas tadānīṃ kṛtvā manuṣyavapur āruruhur gajendrān
teṣu kṣaratsu bahudhā madavāridhārāḥ śailādhirohaṇasukhāny upalebhire te //
Ragh_13.74
sānuplavaḥ prabhur api kṣaṇadācarāṇāṃ bheje rathān daśarathaprabhavānuśiṣṭaḥ
māyāvikalparacitair api ye tadīyair na syandanais tulitakṛtrimabhaktiśobhāḥ //
Ragh_13.75
bhūyas tato raghupatir vilasatpatākam adhyāsta kāmagati sāvarajo vimānam
doṣātanaṃ budhabṛhaspatiyogadṛśyas tārāpatis taralavidyud iv'ābhravṛndam //
Ragh_13.76
tatreśvareṇa jagatāṃ pralayād ivorvīṃ varṣātyayena rucam abhraghanād ivendoḥ
rāmeṇa maithilasutāṃ daśakaṇṭhakṛcchrāt pratyuddhṛtāṃ dhṛtimatīṃ bharato vavande //
Ragh_13.77
laṅkeśvarapraṇatibhaṅgadṛḍhavrataṃ tad (?) vandyaṃ yugaṃ caraṇayor janakātmajāyāḥ
jyeṣṭhānuvṛttijaṭilaṃ ca śiro 'sya sādhor anyonyapāvanam abhūd ubhayaṃ sametya //
Ragh_13.78
krośārdhaṃ prakṛtipuraḥsareṇa gatvā kākutsthaḥ stimitajavena puṣpakeṇa
śatrughnaprativihitopakāryam āryaḥ sāketopavanam udāram adhyuvāsa //
Ragh_13.79
uttiṣṭha vatse nanu sānujo 'sau daśāntaraṃ tatra samaṃ prapanne
apaśyatāṃ dāśarathī jananyau chedād ivopaghnataror vratatyau //
Ragh_14.1
ubhāv ubhābhyāṃ praṇatau hatārī yathākramaṃ vikramaśobhinau tau
vispaṣṭam asrāndhatayā na dṛṣṭau jñātau sutasparśasukhopalambhāt //
Ragh_14.2
ānandajaḥ śokajam aśru bāṣpas tayor aśītaṃ śiśiro bibheda
gaṅgāsarayvor jalam uṣṇatpataṃ himādrinisyanda ivāvatīrṇaḥ //
Ragh_14.3
te putrayor nairṛtaśastramārgān ārdrān ivāṅge sadayaṃ spṛśantyau
apīpsitaṃ kṣatrakulāṅganānāṃ na vīrasūśabdam akāmayetām //
Ragh_14.4
kleśāvahā bhartur alakṣaṇāhaṃ sīteti nāma svam udīrayantī
svargapratiṣṭhasya guror mahiṣyāv abhaktibhedena vadhūr vavande //
Ragh_14.5
uttiṣṭha vatse nanu sānujo 'sau vṛttena bhartā śucinā tavaiva
kṛcchraṃ mahat tīrṇa iti priyārhāṃ tām ūcatus te priyam apy amithyā //
Ragh_14.6
athābhiṣekaṃ raghuvaṃśaketoḥ prārabdham ānandajalair jananyoḥ
nirvartayām āsur amātyavṛddhās tīrthāhṛtaiḥ kāñcanakumbhatoyaiḥ //
Ragh_14.7
saritsamudrān sarasīś ca gatvā rakṣaḥkapīndrair upapāditāni
tasyāpatan mūrdhni jalāni jiṣṇor vindhyasya meghaprabhavā ivāpaḥ //
Ragh_14.8
tapasviveṣakriyayāpi tāvad yaḥ prekṣaṇīyaḥ sutarāṃ babhūva
rājendranepathyavidhānaśobhā rasyoditāsīt punaruktadoṣā //
Ragh_14.9
sa maularakṣoharimiśrasainyas tūryasvanānanditapauravargaḥ
viveṣa saudhodgatalājavarṣām uttoraṇām anvayarājadhānīm //
Ragh_14.10
saumitriṇā sāvarajena mandam ādhūtavālavyajano rathasthaḥ
dhṛtātapatro bharatena sākṣād upāyasaṃghāta iva pravṛddhaḥ //
Ragh_14.11
prāsādakālāgurudhūmarājis tasyāḥ puro vāyuvaśena bhinnā
vanān nivṛttena raghūdvahena muktā svayaṃ veṇir ivābhāse //
Ragh_14.12
śvaśrūjanānuṣṭhitacāruveṣāṃ karṇīrathasthāṃ raghuvīrapatnīm
prāsādavātāyanadṛśyabandhaiḥ sāketanāryo 'ñjalibhiḥ praṇemuḥ //
Ragh_14.13
sphuratprabhāmaṇḍalam ānusūyaṃ sā bibhratī śāśvatam aṅgarāgam
rarāja śuddheti punaḥ svapuryai saṃdarśita vahnigateva bhartrā //
Ragh_14.14
veśmāni rāmaḥ paribarhavanti viśrāṇya sauhārdhanidhiḥ suhṛdbyaḥ
bāṣpāyamāṇo balimanniketam ālekhyaśeṣasya pitur viveśa //
Ragh_14.15
kṛtāñjalis tatra yad amba satyān nābhraśyata svargaphalād gurur naḥ
tac cintyamānaṃ sukṛtaṃ taveti jahāra lajjāṃ bharatasya mātuḥ //
Ragh_14.16
tathā ca sugrīvavibhīśaṇādīn upācarat kṛtrimasaṃvidhābhiḥ
saṃkalpamātroditasiddhayas te krāntā yathā cetasi vismayena //
Ragh_14.17
sabhājanāyopagatān sa divyān munīn puraskṛtya hatasya śatroḥ
śuśrāva tebhyaḥ prabhavādi vṛttaṃ svavikrame gauravam ādadhānam //
Ragh_14.18
pratiprayāteṣu tapodhaneṣu sukhād avijñātagatārdhamāsān
sītāsvahastopahṛtāgryapūjān rakṣaḥkapīndrān visasarja rāmaḥ //
Ragh_14.19
tac cātmacintāsulabhaṃ vimānaṃ hṛtaṃ surāreḥ saha jīvitena
kailāsanāthodvahanāya bhūyaḥ puṣpaṃ divaḥ puṣpakam anvamaṃsta //
Ragh_14.20
pitur niyogād vanavāsam evaṃ nistīrya rāmaḥ pratipannarājyaḥ
dharmārthakāmeṣu samāṃ prapede yathā tathaivāvarajeṣu vṛttim //
Ragh_14.21
sarvāsu mātṛṣv api vatsalatvāt sa nirviśeṣapratipattir āsīt
ṣaḍānanāpītapayodharāsu netā camūnām iva kṛttikāsu //
Ragh_14.22
tenārthavāṃl lobhaparāṅmukhena tena ghnatā vighnabhayaṃ kriyāvān
tenāsa lokaḥ pitṛmān vinetrā tenaiva śokāpanudena putrī //
Ragh_14.23
sa paurakāryāṇi samīkṣya kāle reme videhādhipater duhitrā
upasthitaś cāru vapus tadīyaṃ kṛtvopabhogotsukayeva lakṣmyā //
Ragh_14.24
tayor yathāprārthitam indriyārthān āseduṣoḥ sadmasu citravatsu
prāptāni duḥkhāny api daṇḍakeṣu saṃcintyamānāni sukhāny abhūvan //
Ragh_14.25
athādhikasnigdhavilocanena mukhena sītā śarapāṇḍureṇa
ānandayitrī pariṇetur āsīd anakṣaravyañjitadohadena //
Ragh_14.26
tām aṅkam āropya kṛśāṅgayaṣṭiṃ varṇāntarākrāntapayodharāgrām
vilajjamānāṃ rahasi pratītaḥ prapraccha rāmāṃ ramaṇo 'bhilāṣam //
Ragh_14.27
sā daṣṭanīvārabalīnihiṃsraiḥ saṃbaddha vaikhānasakanyakāni
iyeṣa bhūyaḥ kuśavanti gantuṃ bhāgīrathītīratapovanāni //
Ragh_14.28
tasyai pratiśrutya raghupravīras tad (?) īpsitaṃ pārśvacarānuyātaḥ
ālokayiṣyan muditām ayodhyāṃ prāsādam abhraṃliham āruroha //
Ragh_14.29
ṛddhāpaṇaṃ rājapathaṃ sa paśyan vigāhyamānāṃ sarayūṃ ca naubhiḥ
vilāsibhiś cādhyuṣitāni pauraiḥ puropakaṇṭhopavanāni reme //
Ragh_14.30
sa kiṃvadantīṃ vadatāṃ purogaḥ svaṛttam uddiśya viśuddhavṛttaḥ
sarpādhirājorubhujo 'pasarpaṃ papraccha bhadraṃ vijitāribhadraḥ //
Ragh_14.31
nirbandhapṛṣṭaḥ sa jagāda sarvaṃ stuvanti paurāś caritaṃ tvadīyam
anyatra rakṣobhavanoṣitāyāḥ parigrahān mānavadeva devyāḥ //
Ragh_14.32
kalatranindāguruṇā kilaivam abhyāhataṃ kīrtiviparyayeṇa
ayoghanenāya ivābhitaptaṃ vaidehibandhor hṛdayaṃ vidadre //
Ragh_14.33
kim ātmanirvādakathām upekṣe jāyām adoṣām uta saṃtyajāmi
ity ekapakṣāśrayaviklavatvād āsīt sa dolācalacittavṛttiḥ //
Ragh_14.34
niścitya cānanyanivṛtti vācyaṃ tyāgena patnyāḥ parimārṣṭum aicchat
api svadehāt kim utendriyārthād yaśodhanānāṃ hi yaśo garīyaḥ //
Ragh_14.35
sa saṃnipātyāvarajān hataujās tadvikriyādarśanaluptaharṣān
kaulīnam ātmāśrayam ācacakṣe tebhyaḥ punaś cedam uvāca vākyam //
Ragh_14.36
rājarṣivaṃśasya raviprasūter upasthitaḥ paśyata kīdṛśo 'yam
mattaḥ sadācāraśuceḥ kalaṅkaḥ payodavātād iva darpaṇasya //
Ragh_14.37
paureṣu so 'haṃ vahulībhavantam apāṃ taraṅgeṣv iva tailabindum
soḍhuṃ na tatpūrvam avarṇam īśe ālānikaṃ sthāṇum iva dviependraḥ //
Ragh_14.38
tasyāpanodāya phalapravṛttāv upasthitāyām api nirvyapekṣaḥ
tyakṣyāmi vaidehasutāṃ purastāt samudranemiṃ pitur ājñayeva //
Ragh_14.39
avaimi cainām anagheti kiṃ tu lokāpavādo balavān mato me
chāyā hi bhūmeḥ śaśino malatven- -āropitā śuddhimataḥ prajābhiḥ //
Ragh_14.40
rakṣovadhānto na ca me prayāso vyarthaḥ sa vairapratimocanāya
amarṣaṇaḥ śoṇitakāṅkṣayā kiṃ padā spṛśantaṃ daśati dvijihvaḥ //
Ragh_14.41
tad eṣa sargaḥ karuṇārdracittair na me bhavadbhiḥ pratiṣedhanīyaḥ
yady arthitā nirhṛtavācyaśalyān prāṇān mayā dhārayituṃ ciraṃ vaḥ //
Ragh_14.42
ity uktavantaṃ janakātmajāyāṃ nitāntarūkṣābhiniveśam īśam
na kaścana bhrātṛṣu teṣu śakto niṣeddhum āsīd anuvartituṃ vā //
Ragh_14.43
sa lakṣmaṇaṃ lakṣmaṇapūrvajanmā vilokya lokatrayagītakīrtiḥ
saumyeti cābhāṣya yathārthabhāṣī sthitaṃ nideśe pṛthag ādideśa //
Ragh_14.44
prajāvatī dohadaśaṃsinī te tapovaneṣu spṛhayālur eva
saumyeti cābhāṣya yathārthabhāṣī prāpayya vālmīkipadaṃ tyajainām //
Ragh_14.45
sa śuśruvān mātari bhārgaveṇa pitur niyogāt prahṛtam dviṣadvat
pratyagrahīd agrajaśāsanaṃ tad ājñā gurūṇāṃ hy avicāraṇīyā //
Ragh_14.46
athānukūlaśravaṇapratītām atrasnubhir yuktadhuraṃ turaṃgaiḥ
rathaṃ sumantra pratipannaraśmim āropya vaidehasutāṃ pratasthe //
Ragh_14.47
sā nīyamānā rucirān pradeśān priyaṃkaro me priya ity anandat
nābuddha kalpadrumatāṃ vihāya jātaṃ tam ātmany asipattravṛkṣam //
Ragh_14.48
jugūha tasyāḥ pathi lakṣmaṇo yat savyetareṇa sphuratā tad akṣṇā
ākhyātam asyai guru bhāvi duḥkham atyantaluptapriyadarśanena //
Ragh_14.49
sā durnimittopagatād viṣādāt sadyaḥ parimlānamukhāravindā
rājñaḥ śivaṃ sāvarajasya bhūyād ity āśaśaṃse karaṇair abāhyaiḥ //
Ragh_14.50
guror niyogād vanitāṃ vanānte sādhvīṃ sumitrātanayo vihāsyan
avāryatevotthitavīcihastair jahnor duhitrā shitayā purastāt //
Ragh_14.51
rathāt sa yantrā nigṛhītavāhāt tāṃ bhrātṛhyāyāṃ puline 'vatārya
gaṅgāṃ niṣādāhṛtanauviśeṣas tatāra saṃdhām iva satyasaṃdhaḥ //
Ragh_14.52
atha vyavasthāpitavāk kathaṃcit saumitrir antargatabāṣpakaṇṭhaḥ
autpātiko megha ivāśmavarṣaṃ mahīpateḥ śāsanam ujjagāra //
Ragh_14.53
tato 'bhiṣaṅgānilavipraviddhā prabhraśyamānābharaṇasprasūnā
svamūrtilābhaprakṛtiṃ dharitrīṃ lateva sītā sahasā jagāma //
Ragh_14.54
ikṣvākuvaṃśaprabhavaḥ kathaṃ tvāṃ tyajed akasmāt patir āryavṛttaḥ
iti kṣitiḥ saṃśayiteva tasyai dadau praveśaṃ jananī na tāvat //
Ragh_14.55
sā luptasaṃjñā na viveda duḥkhaṃ pratyāgatāsuḥ samatapyatāntaḥ
tasyāḥ sumitrātmajayatnalabdho mohād abhūt kaṣṭataraḥ prabodhaḥ //
Ragh_14.56
na cāvadad bhartur avarṇam āryā nirākariṣṇor vṛjinād ṛte 'pi
ātmānam eva sthiraduḥkhabājaṃ punaḥ punar duṣkṛtinaṃ nininda //
Ragh_14.57
āśvāsya rāmāvarajaḥ satīṃ tām ākhyātavālmīkiniketamārgaḥ
nighnasya me bhartṛnideśaraukṣyaṃ devi kṣamasveti babhūva namraḥ //
Ragh_14.58
sītā samutthāpya jagāda vākyaṃ prītāsmi te saumyacirāya jīva
viḍaujasā viṣṇur ivāgrajena bhrātrā yad itthaṃ paravān asi tvam //
Ragh_14.59
śvaśrūjanaṃ sarvam anukrameṇa vijñāpaya prāpitamatpraṇāmaḥ
prajāniśekaṃ mayi vartamānaṃ sūnor anudhyāyata cetaseti //
Ragh_14.60
vācyas tvayā madvacanāt sa rājā vahnau viśuddhām api yat samakṣam
māṃ lokavādaśravaṇād ahāsīḥ śrutasya kiṃ tat sadṛśaṃ kulasya //
Ragh_14.61
kalyāṇabuddher atha vā tavāyaṃ na kāmacāro mayi śaṅkanīyaḥ
mamaiva janmāntarapātakānāṃ vipākavisphūrjathur aprasahyaḥ //
Ragh_14.62
upasthitāṃ pūrvam apāsya lakṣmīṃ vanaṃ mayā sārdham asi prapannaḥ
tad āspadaṃ prāpya tayātiroṣāt soḍhāsmi na tvadbhavane vasantī //
Ragh_14.63
niśācaropaplutabhartṛkāṇāṃ tapasvinīnāṃ bhavataḥ prasādāt
bhūtvā śaraṇyā śaraṇārtham anyāṃ kathaṃ prapatsye tvayi dīpyamāne //
Ragh_14.64
kiṃ vā tavātyantaviyogamoghe kuryām upekṣāṃ hatajīvite 'smin
syād rakṣaṇīyaṃ yadi me na tejas tvadīyam antargatam antarāyaḥ //
Ragh_14.65
sāhaṃ tapaḥ sūryaniviṣṭadṛṣṭir ūrdhvaṃ prasūtes caritum yatiṣye
tathā yathā me jananāntare 'pi tvam eva bhartā na ca viprayogaḥ //
Ragh_14.66
nṛpasya varṇāśramarakṣaṇaṃ yat sa eva dharmo manunā praṇītaḥ
nirvāsitāpy evam atas tvayāhaṃ tapasvisāmānyam avekṣaṇīyā //
Ragh_14.67
tatheti tasyāḥ pratigṛhya vācaṃ rāmānuje dṛśṭipathaṃ vyatīte
sā muktakaṇṭhaṃ vyasanātibhārāc cakranda vignā kurarīva bhūyaḥ //
Ragh_14.68
nṛtyaṃ mayūrāḥ kusumāni vṛkṣā darbhān upāttān vijahur hariṇyaḥ
tasyāḥ prapanne samaduḥkhabhāvam atyantam āsīd ruditaṃ vane 'pi //
Ragh_14.69
tām abhyagacchad ruditānusārī kaviḥ kuśedhmāharaṇāya yātaḥ
niṣādaviddhāṇḍajadarśanotthaḥ ślokatvam āpadyata yasya śokaḥ //
Ragh_14.70
tam aśru netrāvaraṇaṃ pramṛjya sītā vilāpād viratā vavande
tasyai munir dohadaliṅgadarśī dāśvān supurtrāśiṣam ity uvāca //
Ragh_14.71
jāne viṣṛśṭāṃ praṇidhānatas tvāṃ mithyāpavādakṣubhitena bhartrā
tan mā vyathiṣṭhā viṣayāntarasthaṃ prāptāsi vaidehi pitur niketam //
Ragh_14.72
uthkātalokatrayakaṇṭake 'pi satyapratijñe 'py avikatthane 'pi
tvāṃ praty akasmāt kaluṣapravṛttāv asty eva manyur bharatāgraje me //
Ragh_14.73
tavendukīrtiḥ śvaśuraḥ sakhā me satāṃ bhavocchedakaraḥ pitā te
dhuri sthitā tvaṃ patidevatānāṃ kiṃ tan na yenāsi mamānukampyā //
Ragh_14.74
tapasvisaṃsargavinitatsattve tapovane vītabhayā vasāsmin
ito bhaviṣyaty anaghaprasūter apatyasaṃskāramayo vidhis te //
Ragh_14.75
aśūnyatīrāṃ munisaṃniveśais tamo'pahantrīṃ tamasāṃ vigāhya
tatsaikatotsaṅgabalikriyābhiḥ saṃpatsyate te manasaḥ prasādaḥ //
Ragh_14.76
puṣpaṃ phalaṃ cārtavam āharantyo bījaṃ ca bāleyam akṛṣṭarohi
vinodayiṣyanti navābhiṣaṅgām udāravāco munikanyakās tvām //
Ragh_14.77
payoghaṭair āśramabālavṛkṣān saṃvardhayantī svabalānurūpaiḥ
asaṃśayaṃ prāk tanayopapatteḥ stanaṃdhayaprītim avāpsyasi tvam //
Ragh_14.78
anugrahapratyabhinandinīṃ tāṃ vālmīkir ādāya dayārdracetāḥ
sāyaṃ mṛgādhyāsitavedipārśvaṃ svam āśramaṃ śāntamṛgaṃ nināya //
Ragh_14.79
tām arpayām āsa ca śokadīnāṃ tadāgamaprītiṣu tāpasīṣu
nirviṣṭasārāṃ pitṛbhir himāṃśor antyāṃ kalāṃ darśa ivauṣadhīṣu //
Ragh_14.80
tā iṅgudīsnehakṛtapradīpam āstīrṇamedhyājinatalpam antaḥ
tasyai saparyānupadaṃ dinānte nivāsahetor uṭajaṃ viteruḥ //
Ragh_14.81
tatrābhiṣekaprayatā vasantī prayuktapūjā vidhinātithibhyaḥ
vanyena sā valkalinī śarīraṃ patyuḥ prajāsaṃtataye babhāra //
Ragh_14.82
api prabhuḥ sānuśayo 'dhunā syāt kim utsukaḥ śakrajito 'pi hantā
śaśaṃsa sītāparidevanāntam anuṣṭhitaṃ śāsanam agrajāya //
Ragh_14.83
babhūva rāmaḥ sahasā sabāṣpas tuṣāravarṣīva sahasyacandraḥ
kaulīnabhītena gṛhān nirastā na tena vaidehasutā manastaḥ //
Ragh_14.84
nigṛhya śokaṃ svayam eva dhīmān varṇāśramāvekṣaṇajāgarūkaḥ
sa bhrātṛsādhāraṇabhogam ṛddhaṃ rājyaṃ rajoriktamanāḥ śaśāsa //
Ragh_14.85
tām ekabhāryāṃ parivādabhīroḥ sādhvīm api tyaktavato nṛpasya
vakṣasy asaṃghaṭṭasukhaṃ vasantī reje sapatnīrahiteva lakṣmīḥ //
Ragh_14.86
sītāṃ hitvā daśamukharipur nopayema yad anyāṃ tasyā eva pratikṛtisakho yat kratūn ājahāra
vṛttāntena śravaṇaviṣayaprāpiṇā tena bhartuḥ sā durvāraṃ katham api parityāgaduḥkhaṃ viṣehe //
Ragh_14.87
kṛtasītāparityāgaḥ sa ratnākaramekhalām
bubhūje pṛthivīpālaḥ pṛthivīm eva kevalām //
Ragh_15.1
lavaṇena viluptejyās tāmisreṇa tam abhyayuḥ
munayo yamunābhājaḥ śaraṇyaṃ śaraṇārthinaḥ //
Ragh_15.2
avekṣya rāmaṃ te tasmin na prajahruḥ svatejasā
trāṇābhāve hi śāpāstrāḥ kurvanti tapaso vyayam //
Ragh_15.3
pratiśuśrāva kākutsthas tebhyo vighnapratikriyām
dharmasaṃrakṣaṇāyaiva pravṛttir bhuvi śārṅgiṇaḥ //
Ragh_15.4
te rāmāya vadhopāyam ācakhyur vibudhaviṣaḥ
durjayo lavaṇaḥ śūlī viśūlaḥ prārthyatām iti //
Ragh_15.5
ādideśātha śatrughnaṃ teṣāṃ kṣemāya rāghavaḥ
kariṣyann iva nāmāsya yathārtham arinigrahāt //
Ragh_15.6
yaḥ kaścana raghūṇāṃ hi param ekaḥ paraṃtapaḥ
apavāda ivotsargaṃ vyāvartayitum īśvaraḥ //
Ragh_15.7
agrajena prayuktāśīs tadā dāśarathī rathī
yayau vanstahliḥ paśyan puṣpitāḥ surabhīr abhīḥ //
Ragh_15.8
rāmādeśād anupadaṃ senāṅgaṃ tasya siddhaye
paścād adhyayanārthasya dhātor adhir ivābhavat //
Ragh_15.9
ādiṣṭavartmā munibhiḥ sa gacchaṃs tapatāṃ varaḥ
virarāja rathapṛṣṭhair vālakhilyair ivāṃśumān //
Ragh_15.10
tasya mārgavaśād ekā babhūva vasatir yataḥ
rathasvanotkaṇṭhamṛge vālmīkīye tapovane //
Ragh_15.11
tam ṛṣiḥ pūjayām āsa kumāraṃ klāntavāhanam
tapaḥprabhāvasiddhābhir viśeṣapratipattibhiḥ //
Ragh_15.12
tasyām evāsya yāminyām antarvatnī prajāvatī
sutāv asūta saṃpannau kośadaṇḍāv iva kṣitiḥ //
Ragh_15.13
saṃtānaśravaṇād bhrātuḥ saumitriḥ saumanasyavān
prāñjalir munim āmantrya prātar yuktaratho yayau //
Ragh_15.14
sa ca prāpa madhūpaghnaṃ kumbhīnasyāś ca kukṣijaḥ
vanāt karam ivādāya sattvarāśim upasthitaḥ //
Ragh_15.15
dhūmadhūmro vasāghandhī jvālābabhruśiroruhaḥ
kravyādgaṇaparīvāraś citāgnir iva jaṅgamaḥ //
Ragh_15.16
apaśulaṃ tam āsādya lavaṇaṃ lakṣmaṇānujaḥ
rurodha saṃmukhīno hi jayo randhraprahāriṇām //
Ragh_15.17
nātiparyāptam ālakṣya matkukṣer adya bhojanam
diṣṭyā tvam asi me dhātrā bhīgtenevopapāditaḥ //
Ragh_15.18
iti saṃtarjya śatrughnaṃ rākṣasas tajjighāṃsayā
prāṃśum utpāṭayām āsa mustāstambam iva drumam //
Ragh_15.19
saumitrer niśitair bāṇair antarā śakalīkṛtaḥ
gātraṃ puṣparajaḥ prāpa na śākhī nairṛteritaḥ //
Ragh_15.20
vināśāt tasya vṛkṣasya rakṣas tasmai mahopalam
prajighāya kṛtāntasya muṣṭiṃ pṛthag iva sthitam //
Ragh_15.21
aindram astram upādāya śatrughnena sa tāḍitaḥ
sikatābhyo 'pi hi parāṃ prapede paramāṇutām //
Ragh_15.22
dakṣiṇaṃ doṣam udyamya rākṣasas tam upādravat
ekatāla ivopāta-pavanaprerito giriḥ //
Ragh_15.23
kārṣnena pattrinā śatruḥ sa bhinnarhṛdayaḥ patan
ānināya bhuvaḥ kampaṃ jahārāśramavāsinām //
Ragh_15.24
vayasāṃ paṅktayaḥ petur hatasyopari rakṣasaḥ
tatpratidvandino mūrdhni divyāḥ kusumavṛṣṭayaḥ //
Ragh_15.25
sa hatvā lavaṇaṃ vīras tadā mene mahaujasaḥ
bhrātuḥ sodaryam ātmānam indrajidvadhaśobhinaḥ //
Ragh_15.26
tasya saṃstūyamānasya caritārthais tapasvibhiḥ
śuśubhe vikramodagraṃ vrīḍayāvanataṃ śiraḥ //
Ragh_15.27
upakūlaṃ sa kālindyāḥ purīṃ pauruṣabhūṣaṇaḥ
nirmame nirmamo 'rtheṣu mathurāṃ madhurākṛtiḥ //
Ragh_15.28
yā saurājyaprakāśābhir babhau pauravibhūtibhiḥ
svargābhiṣyandavamanaṃ kṛtvevopaniveśitā //
Ragh_15.29
tatra saudhagataḥ paśyan yamunāṃ cakravākinīm
hema bhaktimatīṃ bhūmeḥ praveṇīm iva pripiye //
Ragh_15.30
sakhā daśarathasyātha janakasya ca mantrakṛt
saṃcaskārobhayaprītyā maithileyau yathāvidhi //
Ragh_15.31
sa tau kuśalavonmṛṣṭa-garbhakledau tadākhyayā
kaviḥ kuśalavāv eva cakāra kila nāmataḥ //
Ragh_15.32
sāṅgaṃ ca vedam adhyāpya kiṃcidutkrāntaśaiśavau
svakṛtiṃ gāpayām āsa kaviprathamapaddhatim //
Ragh_15.33
rāmasya madhuraṃ vṛttaṃ gāyantau mātur agrataḥ
tadviyogavyathāṃ kiṃcic chithilīcakratuḥ sutau //
Ragh_15.34
itare 'pi raghor vaṃśyās trayas tretāgnitejasaḥ
tadyogāt pativatnīṣu patnīṣv āsan dvisūnavaḥ //
Ragh_15.35
śatrughātini śatrughnaḥ subāhau ca bahuśrute
mathurāvidiśe sūnvor nidadhe pūrvajotsukaḥ //
Ragh_15.36
bhūyas tapovyayo mā bhūd vālmīker iti so 'tyagāt
maithilītanayodgīta-niṣpandamṛgam āśramam //
Ragh_15.37
vaśī viveśa cāyodhyāṃ rathyāsaṃskāraśobhinīm
lavaṇasya vadhāt paurair atigauravam īkṣitaḥ //
Ragh_15.38
sa dadarśa sabhāmadhye sabhāsadbhir upasthitam
rāmaṃ sītāparityāgād asāmaṇyapatiṃ bhuvaḥ //
Ragh_15.39
tam abhyanandat praṇataṃ lavaṇāntakam agrajaḥ
kālanemivadhāt prītas turāṣāḍ iva śārṅgiṇam //
Ragh_15.40
sa pṛṣṭaḥ sarvato vārttām ākhyād rājñe na saṃtatim
pratyarpayiṣyataḥ kāle kaver ādyasya śāsanāt //
Ragh_15.41
atha jānapado vipraḥ śiśum aprāptayauvanam
avatāry'; āṅkaśayyāsthaṃ dvāri cakranda bhūpateḥ //
Ragh_15.42
śocanīyāsi vasudhe yā tvaṃ daśarathāc cyutā
rāmahastam anuprāpya kaṣṭāt kaṣṭataraṃ gatā //
Ragh_15.43
śrutvā tasya śuco hetuṃ goptā jihrāya rāghavaḥ
na hy akālabhavo mṛtyur ikṣvākupadam aspṛśat //
Ragh_15.44
sa muhūrtaṃ sahasveti dvijam āśvāsya duḥkhitam
yānaṃ sasmāra kauberaṃ vaivasvatajigīṣayā //
Ragh_15.45
āttaśastras tad adhyāsya pratisthaḥ sa raghūdvahaḥ
uccacāra puras tasya gūḍharūpā sarasvatī //
Ragh_15.46
rājan prajāsu te kaścid apacāraḥ pravartate
tam anviṣya praśamayer bhavitāsi tataḥ kṛtī //
Ragh_15.47
ity āptavacanād rāmo vineṣyan varṇavikriyām
diśaḥ papāta pattreṇa veganiṣkampaketunā //
Ragh_15.48
atha dhūmābhitāmrākṣaṃ vṛkṣākhāvalambinam
dadarśa kaṃcid aikśvākas tapasyantam adhomukham //
Ragh_15.49
pṛṣṭanāmānvayo rājñā sa kilācaṣṭa dhūmapaḥ
ātmānaṃ śambukaṃ nāma śūdraṃ surapadārthinam //
Ragh_15.50
tapasy anadhikāritvāt prajānāṃ tam aghāvaham
śīrṣacchedyaṃ paricchidya niyantā śastram ādade //
Ragh_15.51
sa tadvaktraṃ himakliṣṭa-kiñjalkam iva paṅkajam
jyotiṣkaṇāhataśmaśru kaṇṭhanālād apāharat //
Ragh_15.52
kṛtaṇḍaḥ svayam rājñā lebhe śūdraḥ satāṃ gatim
tapasā duścareṇāpi na svamārgavilaṅghinā //
Ragh_15.53
raghunātho 'py agastyena mārgasaṃdarśitātmanā
mahaujasā saṃyuyuje śaratkāla ivendunā //
Ragh_15.54
kumbhayonir alaṃkāraṃ tasmai divyaparigraham
dadau dattaṃ samudreṇa pītenevātmaniṣkrayam //
Ragh_15.55
taṃ dadhan maithilīkaṇṭha-nirvyāpāreṇa bāhunā
paścān nivavṛte rāmaḥ prāk parāsur dvijātmajaḥ //
Ragh_15.56
tasya pūrvoditāṃ nindāṃ dvijaḥ putrasamāgataḥ
stutyā nivartayām āsa trātur vaivasvatād api //
Ragh_15.57
tam adhvarāya muktāśvaṃ rakṣaḥkapinareśvarāḥ
meghāḥ sasyam ivāmbhobhir abhyavarṣann upāyanaiḥ //
Ragh_15.58
digbhyo nimantritāś cainam abhijagmur maharṣayaḥ
na bhaumāny eva dhiṣṇyāni hitvā jyotirmayāny api //
Ragh_15.59
upaśalyaniviṣṭais taiś caturdvāramukhī babhau
ayodhyā sṛṣṭalokeva sadyaḥ paitāmahī tanuḥ //
Ragh_15.60
ślāghyas tyāgo 'pi vaidehyāḥ patyuḥ prāgvaṃśavāsinaḥ
ananyahāneḥ tasyāsīt saiva jāyā hiraṇmayī //
Ragh_15.61
vidher adhikasaṃbhāras tataḥ pravavṛte makhaḥ
āsan yatra kriyāvighnā rākṣasā eva rakṣiṇaḥ //
Ragh_15.62
atha prācetasopajñaṃ rāmāyaṇam itas tataḥ
maithileyau kuśalavau jagatur gurucoditau //
Ragh_15.63
vṛttaṃ rāmasya vālmīkeḥ kṛtis tau kiṃnarasvanau
kiṃ tad yena mano hartum alaṃ syātāṃ na śṛṇvatām //
Ragh_15.64
rūpe gīte ca mādhuryam tayos tajjñair niveditam
dadarśa sānujo rāmaḥ śuśrāva ca kutūhalī //
Ragh_15.65
tadgītaśravaṇaikāgrā saṃsad aśrumukhī babhau
himanisyandinī prātar nivāgteva vanasthalī //
Ragh_15.66
vayoveṣavisaṃvādi rāmasya ca tayoś ca sā
janatā prekṣya sādṛśyaṃ nākśikampaṃ vyatiṣṭhata //
Ragh_15.67
ubhayor na tathā lokaḥ prāvīṇyena visiṣmiye
nṛpateḥ prītidāneṣu vītaspṛhatayā yathā //
Ragh_15.68
geye kena vinītau vāṃ kasya ceyaṃ kaveḥ kṛtiḥ
iti rājñā svayaṃ pṛṣṭau tau vālmīkim aśaṃsatām //
Ragh_15.69
atha sāvarajo rāmaḥ prācetasam upeyivān
urikrtyātmano dehaṃ rājyam asmai nyavedayat //
Ragh_15.70
sa tāv ākhyāya rāmāya maithileyau tad ātmajau
kaviḥ kāruṇiko vavre sītāyāḥ saṃparigraham //
Ragh_15.71
tāta śuddhā samakṣaṃ naḥ snuṣā te jātavedasi
daurātmyād rakṣasas tāṃ tu nātratyāḥ śraddadhuḥ prajāḥ //
Ragh_15.72
tāḥ svacāritram uddiśya pratyāyayatu maithilī
tataḥ putravatīm enāṃ pratipatsye tadājñayā //
Ragh_15.73
iti pratiśrute rājñā jānakīm āsramān muniḥ
śiṣyair ānāyayām āsa svasiddhiṃ niyamair iva //
Ragh_15.74
anyedyur atha kākutsthaḥ saṃnipātya puraukasaḥ
kavim āhvāyayām āsa prastutapratipattaye //
Ragh_15.75
svarasaṃskāravatyeva putrābhyāṃ saha sītayā
ṛcevodarciṣaṃ sūryaṃ rāmaṃ munir upasthitaḥ //
Ragh_15.76
kāṣāyaparivītena svapadārpitacakṣuṣā
kavim āhvāyayām āsa śāntena vapuṣaiva sā //
Ragh_15.77
janās tadālokapathāt pratisaṃhṛtacakṣuṣaḥ
tasthus te 'vāṅmukhāḥ sarve phalitā iva sālayaḥ //
Ragh_15.78
tāṃ dṛṣṭiviṣaye bhartur munir āsthitaviṣṭaraḥ
kuru niḥsaṃśayaṃ vatse svavṛtte lokam ity aśāt //
Ragh_15.79
atha vālmīkśiṣyeṇa puṇyam āvarjitaṃ payaḥ
ācamyodīrayām āsa sītā satyāṃ sarasvatīm //
Ragh_15.80
vāṅmanaḥkarmabhiḥ patyau vyabhicāro yathā na me
tathā viśvaṃbhare devi mām antardhātum arhasi //
Ragh_15.81
evam ukte tayā sādhvyā randhrāt sadyobhavād bhuvaḥ
śātahradam iva jyotiḥ prabhāmaṇḍalam udyayau //
Ragh_15.82
tatra nāgaphaṇotkṣipta-siṃhāsananiṣeduṣī
samudraraśanā sākṣāt prādurāsīd vasuṃdharā //
Ragh_15.83
sā sītām aṅkam āropya bhartari prahitekṣaṇām
mā meti vyāharaty eva tasmin pātālam abhyagāt //
Ragh_15.84
dharāyāṃ tasya saṃrambhaṃ sītāpratyarpaṇaiṣiṇaiḥ
gurur vidhibalāpekṣī śamayāṃ āsa dhanvinaḥ //
Ragh_15.85
ṛṣīn visṛjya yajñānte suhṛdaś ca puraskṛtān
rāmaḥ sītāgataṃ snehaṃ nidadhe tadapatyayoḥ //
Ragh_15.86
yudhājitas tu saṃdeśāt sa deśa sindhunāmakam
dadau dattaprabhāvāya bharatāya dhṛtaprajaḥ //
Ragh_15.87
bharatas tatra gandharvān yudhi nijitya kevalam
ātodyaṃ grāhayām āsa samatyājayad āyudham //
Ragh_15.88
sa takṣapuṣkalau putrau rājadhānyos tadākhyayoḥ
abhiṣicyābhiṣekārhau rāmāntikam agāt punaḥ //
Ragh_15.89
aṅgadaṃ candraketuṃ ca lakṣmaṇo 'py ātmasaṃbhavau
śāsanād raghunāthasya cakre kārāpatheśāvarau //
Ragh_15.90
ity āropitaputrās te jananīnāṃ janeśvarāḥ
bhartṛlokaprapannānāṃ nivāpān vidadhuḥ kramāt //
Ragh_15.91
upetya muniveṣo 'tha kālaḥ provāca rāghavam
rahaḥsaṃvādinau pāsyed āvāṃ yas taṃ tyajer iti //
Ragh_15.92
tatheti pratipannāya vivṛtātmā nṛpāya saḥ
ācakhyau divam adhyāsva śāsanāt parameṣṭhinaḥ //
Ragh_15.93
vidvān api tayor dvāḥstahaḥ samayaṃ lakṣmaṇo 'bhinat
bhīto durvāsasaḥ śāpād rāmasaṃdarśanārthinaḥ //
Ragh_15.94
sa gatvā sarayūtīraṃ dehatyāgena yogavit
cakāra vitathāṃ bhrātuḥ pratijñāṃ pūrvajanmanaḥ //
Ragh_15.95
tasminn ātmacaturbhāge prāṅ nākam adhitasthuṣi
rāghavaḥ śithilaṃ tasthau bhuvi dharmas tripād iva //
Ragh_15.96
sa niveśya kuśāvatyāṃ ripunāgāṅkuṣaṃ kuśam
śarāvatyāṃ satāṃ sūktair janitāśrulavaṃ lavam //
Ragh_15.97
udak pratasthe sthiradhīḥ sānujo 'gnipuraḥsaraḥ
anvitaḥ pativātsalyād gṛhavarjam ayodhyayā //
Ragh_15.98
jagṛhus tasya cittajñāḥ padavīṃ harirākṣasāḥ
kadambamukulasthūlair abhivṛṣṭaṃ prajāśrubhiḥ //
Ragh_15.99
upasthitavimānena tena bhaktānukampinā
cakre tridivaniḥṣreṇiḥ sarayūr anuyāyinām //
Ragh_15.100
yad gopratarakalpo 'bhut saṃmardas tatra majjatām
atas tadākhyayā tīrthaṃ pāvanaṃ bhuvi paprathe //
Ragh_15.101
sa vibhur vibudhāṃśeṣu pratipannātmamūrtiṣu
tridaśībhūtapaurāṇāṃ svargāntaram akalpayat //
Ragh_15.102
nirvartyaivaṃ daśamukhaśiraśchedakāryaṃ surāṇāṃ viṣvaksenaḥ svatanum aviśat sarvalokapratiṣṭhām
laṅkānāthaṃ pavanatanayaṃ cobhayaṃ sthāpayitvā kīrtistambhadvayam iva girau dakṣiṇe cottare ca //
Ragh_15.103
athetare sapta raghupravīrā jyeṣṭhaṃ purojanmatayā juṇaiś ca
cakruḥ kuśaṃ ratnaviśeṣabhājaṃ saubhrātram eṣāṃ hi kulānusāri //
Ragh_16.1
te setuvārttāgajabandhamukhyair abhyucchritāḥ karmabhir apy avandhyaiḥ
anyonyadeśapravibhāgasīmāṃ velāṃ samudrā iva na vyatīyuḥ //
Ragh_16.2
caturbhujāṃśaprabhavaḥ sa teṣāṃ dānapravṛtter anupāratānām
suradvipānām iva sāmayonir bhinno 'ṣṭhadā viprasasāra vaṃśaḥ //
Ragh_16.3
athārdharātre stimitapradīpe śayyāgṛhe suptajane prabuddhaḥ
kuśaḥ pravāsasthakalatraveṣām adṛṣṭapūrvāṃ vanitām apaśyat //
Ragh_16.4
sā sādhusādhāraṇapārthivarddheḥ sthitvā purastāt puruhūtabhāsaḥ
jetuḥ pareṣāṃ jayaśabdapūrvaṃ tasyāñjaliṃ bandhumato babandha //
Ragh_16.5
athānupoḍhārgalam apy agāraṃ chāyām ivādarśatalaṃ praviṣṭām
savismayo dāśarathes tanūjaḥ provāca pūrvārdhaviṣṛṭatalpaḥ //
Ragh_16.6
labhdāntarā sāvaraṇe 'pi gehe yogaprabhāvo na ca lakṣyate te
bibharṣi cākāram anirvṛtānāṃ mṛṇālinī haimam ivoparāgam //
Ragh_16.7
kā tvaṃ śubhe kasya parigraho vā kiṃ vā madabhyāgamakāraṇaṃ te
ācakṣva matvā vaśināṃ raghūṇāṃ manaḥ parastrīvimukhapravṛtti //
Ragh_16.8
tam abravīt sā guruṇā navadyā yā nītapaurā svapadonmukhena
tasyāḥ puraḥ saṃprati vītanāthāṃ jānīhi rājann adhidevatāṃ mām //
Ragh_16.9
vasaukasārām abhibhūya sāhaṃ saurājyabaddhotsavayā vibhūtyā
samagraśaktau tvayi sūryavaṃṣye sati prapannā karuṇām avasthām //
Ragh_16.10
viśīrṇatalpāṭṭaśato niveśaḥ paryastaśālaḥ prabhuṇā vinā me
viḍambayaty astanimagnasūryaṃ dināntam ugrānilabhinnamegham //
Ragh_16.11
niśāsu bhāsvatkalanūpurāṇāṃ yaḥ saṃcaro 'bhūd abhisārikāṇām
nadanmukholkāvicitāmiṣābhiḥ sa vāhyate rājapathaḥ śivābhiḥ //
Ragh_16.12
āsphālitaṃ yat pramadākarāgrair mṛdaṅgadhīradhvanim anvagacchat
vanyair idānīṃ mahiṣais tad ambhaḥ śṛṅgāhataṃ krośati dīrghikāṇām //
Ragh_16.13
citradvipāḥ padmavanāvatīrṇāḥ kareṇubhir dattamṛṇālabhaṅgāḥ
nakhāṅkuśāghātavibhinnakumbhāḥ saṃrabdhasiṃhaprahṛtaṃ vahanti //
Ragh_16.16
stambheṣu yoṣitpratiyātanānām utkrāntavarṇakramadhūsarāṇām
stanottarīyāṇi bhavanti saṅgān nirmokapaṭṭāḥ phaṇibhir vimuktāḥ //
Ragh_16.17
kālāntaraśyāmasudheṣu naktam itas tato rūḍhatṛṇāṅkureṣu
ta eva muktāguṇaśuddhayo 'pi harmyeṣu mūrchanti na candrapādāḥ //
Ragh_16.18
āvarjya śākhāḥ sadayaṃ ca yāsāṃ puṣpāṇy upāttāni vilāsinībhiḥ
vanyaiḥ pulindair iva vānarais tāḥ kliśyanta udyānalatā madīyāḥ //
Ragh_16.19
rātrāv anāviṣkṛtadīpabhāsaḥ kāntāmukhaśrīviyutā divāpi
tiraskriyante kṛmitantujālair vicchinnadhūmaprasarā gavākṣāḥ //
Ragh_16.20
balikriyāvarjitasaikatāni snānīyasaṃsargam anāpanuvanti
upāntavānīragṛhāṇi dṛṣṭvā śūnyāni dūye sarayūjalāni //
Ragh_16.21
tad arhasīmāṃ vasatiṃ visṛjya mām abhyupaituṃ kularājadhānīm
hitvā tanuṃ kāraṇamānuṣīṃ tāṃ yathā gurus te paramātmamūrtim //
Ragh_16.22
tatheti tasyāḥ praṇayaṃ pratītaḥ pratyagrahīt prāgraharo raghūṇām
pūr apy abhivyaktamukhaprasādā śarīrabandhena tirobabhūva //
Ragh_16.23
tad adbhutaṃ saṃsadi rārtrivṛttaṃ prātar dvijebhyo nṛpatiḥ śaśaṃsa
śrutvā ta enaṃ kularājadhānyā sākṣāt patitve vṛtam abhayanandan //
Ragh_16.24
kuśāvatīṃ śrotriyasāt sa kṛtvā yātrānukūle 'hani sāvarodhaḥ
anudruto vāyur ivābhravṛndaiḥ sainyair ayodhyābhimukhaḥ pratasthe //
Ragh_16.25
sā ketumālopavanā bṛhadbhir vihāraśailānugateva nāgaiḥ
senā rathodāragṛhā prayāṇe tasyābhavaj jaṅgamarājadhānī //
Ragh_16.26
tenātapatrāmalamaṇḍalena prasthāpitaḥ pūrvanivāsabhūmim
babhau balaughaḥ śaśinoditena velām udanvān iva nīyamānaḥ //
Ragh_16.27
tasya prayātasya varūthinīnāṃ pīḍām aparyāptavatīva soḍhum
vasuṃdharā viṣṇupadaṃ dvitīyam adhyāruroheva rajaśchalena //
Ragh_16.28
udyacchamānā gamanāya paścāt puro niveśe pathi ca vrajantī
sā yatra senā dadṛṣe nṛpasya tatraiva sāmagryamatiṃ cakāra //
Ragh_16.29
tasya dvipānāṃ madavārisekāt khurābhighātāc ca turaṃgamāṇām
reṇuḥ prapede pathi paṅkabhāvaṃ paṅko 'pi reṇutvam iyāya netuḥ //
Ragh_16.30
mārgaiṣiṇī sā kaṭakāntareṣu vaindhyeṣu senā bahudhā vibhinnā
cakāra reveva mahāvirāvā baddhapratiśrunti guhāmukhāni //
Ragh_16.31
sa dhātubhedāruṇayānanemiḥ prabhuḥ prayāṇadhvanimiśratūryaḥ
vyalaṅghayad vindhyam upāyanāni paśyan pulindair upapāditāni //
Ragh_16.32
tīrthe tadīye gajasetubandhāt pratīpagām uttarato 'sya gaṅgām
ayatnavālagvyajanībabhūvur haṃsā nabholaṅghanalolakpakṣāḥ //
Ragh_16.33
sa pūrvajānāṃ kapilena roṣād bhasmāvaśeṣīkṛtavigrahāṇām
surālayaprāptinimittam ambhas traisrotasaṃ naululitaṃ vavande //
Ragh_16.34
ity adhvanaḥ kaiścid ahobhir ante kūlaṃ samāsādya kuśaḥ sarayvāḥ
vedipratiṣṭhān vitatādhvarāṇāṃ yūpān apaśyac chataśo raghūṇām //
Ragh_16.35
ādhūya śākhāḥ kusumadrumāṇāṃ spṛṣṭvā ca śītān sarayūtaraṅgān
taṃ klāntasainyaṃ kularājadhānyāḥ pratyujjagāmopavanāntavāyuḥ //
Ragh_16.36
athopaśalye ripumagnaśalyas tasyāḥ puraḥ paursakhaḥ sa rājā
kuladhvajas tāni caladhvajāni niveśayām āsa balī balāni //
Ragh_16.37
tāṃ śilpisaṃghāḥ prabhuṇā niyuktās tathāgatāṃ saṃbhṛtasādhanatvāt
puraṃ navīcakrur apāṃ visargān meghā nidāghaglapitām ivorvīm //
Ragh_16.38
tataḥ saparyāṃ sapaśūpahārāṃ puraḥ parārdhyapratimāgṛhāyāḥ
upoṣitair vāstuvidhānavidbhir nirvartayām āsa raghupavīraḥ //
Ragh_16.39
tasyāḥ sa rājopapadaṃ niśāntaṃ kāmīva kāntāhṛdayaṃ praviśya
yathārham anyair anujīvilokaṃ saṃbhāvayām āsa gṛhais tadīyaiḥ //
Ragh_16.40
sā mandurāsaṃśrayibhis turaṃgaiḥ śālāvidhistambhagataiś ca nāgaiḥ
pūr ābabhāse vipaṇisthapaṇyā sarvāṅganaddhābharaṇeva nārī //
Ragh_16.41
vasan sa tasyāṃ vasatau raghūṇāṃ purāṇaśobhām adhiropitāyām
na maithileyaḥ spṛhayāṃ babhūva bhartre divo nāpy alakeśvarāya //
Ragh_16.42
athāsya ratnagrathitottarīyam ekāntapāṇḍustanalambihāram
niḥśvāsahāryāṃśukam ājagāma gharmaḥ priyā veṣam ivopadeṣṭum //
Ragh_16.43
agastyacihnād ayanāt samīpaṃ dig uttarā bhāsvati saṃnivṛtte
ānandaśītam iva bhāṣpavṛṣṭiṃ himasrutiṃ haimavatīṃ sasarja //
Ragh_16.44
pravṛddhatāpo divaso 'timātram atyartham eva kṣaṇadā ca tanvī
ubhau virodhakriyayā vibhinnau jāyāpatī sānuśayāv ivāstām //
Ragh_16.45
dine dine śaivalavanty adhastāt sopānaparvāṇi vimuñcad ambhaḥ
uddaṇḍapadmaṃ gṛhadīrghikāṇāṃ nārīnitambadvayasaṃ babhūva //
Ragh_16.46
vaneṣu sāyanatanamallikānāṃ vijṛmbhaṇodgandhiṣu kuḍ maleṣu
pratyekanikṣiptapadaḥ saśabdaṃ saṃkhyām ivaiṣāṃ bhramaraś cakāra //
Ragh_16.47
svedānuviddhārdranakhakṣatāṅke saṃdaṣṭabhūyiṣṭhaśikhaṃ kapole
cyutaṃ na karṇād api kāminīnāṃ śirīṣapuṣpaṃ sahasā papāta //
Ragh_16.48
yantrapravāhaiḥ śiśiraiḥ parītān rasena dhautān malayodbhavasya
śilāviśeṣān adhiśayya ninyur dhārāgṛheṣv ātapam ṛddhimantaḥ //
Ragh_16.49
snānārdramukteṣv anudhūpavāsaṃ vinyastasāyantanamallikeṣu
kāmo vasantātyayamandavīryaḥ keśeṣu lebhe balam aṅganānām //
Ragh_16.50
āpiñjarā baddharajaḥkaṇatvān mañjary udārāśuśubhe 'rjunasya
dagdhvāpi dehaṃ giriśena roṣāt khaṇḍīkṛtā jyeva manobhvasya //
Ragh_16.51
manojñagandhaṃ sahakārabhaṅgaṃ purāṇasīdhuṃ navapāṭalaṃ ca
saṃbadhnatā kāijaneṣu doṣāḥ sarve nidāghāvadhinā pramṛṣṭāḥ //
Ragh_16.52
janasya tasmin samaye vigāḍhe babhūvatur dvau saviśeṣakāntau
tāpāpanodakṣamapāda sa codayastho nṛpatiḥ śaśī ca //
Ragh_16.53
athormilolonmadarājahaṃse rodholatāpuṣpavahe sarayvāḥ
vihartum icchā vanitāsakhasya tasyāmbhasi grīṣmasukhe babhūva //
Ragh_16.54
sa tīrabhūmau vihitopakāryām ānāyibhis tām apakṛṣṭanakrām
vigāhituṃ śrīmahimānurūpaṃ pracakrame cakradharaprabhāvaḥ //
Ragh_16.55
sā tīrasopānapathāvatārād anyonyakeyūravighaṭṭinībhiḥ
sanūpurakṣobhapadābhir āsīd udvignahaṃsā sarid aṅganābhiḥ //
Ragh_16.56
parasparābhyukṣaṇatatparāṇāṃ tāsāṃ nṛpo majjanarāgadarśī
nausaṃśrayaḥ pārśvagatāṃ kirātīm upāttavālavyajanāṃ babhāṣe //
Ragh_16.57
paśyāvarodhaiḥ śataśo madīyair vigāhyamāno galitāṅgarāgaiḥ
saṃdhyodayaḥ sābhra ivaiṣa varṇaṃ puṣyaty anekaṃ sarayūpravāhaḥ //
Ragh_16.58
viluptam antaḥpurasundarīṇāṃ yad añjanaṃ naululitābhir adbhiḥ
tad badhnatībhir madarāgaśobhāṃ vilocaneṣu pratimuktam āsām //
Ragh_16.59
etā guruśroṇipayodharatvād ātmānam udvohuḍhum aśaknuvantyaḥ
gāḍhāṅgadair bāhubhir aspu bālāḥ kleśottaraṃ rāgavaśāt plavante //
Ragh_16.60
amī śirīṣaprasavāvataṃsāḥ prabhraṃśino vārivihāriṇīnām
pāriplavāḥ srotasi nimnagāyāḥ śaivālalolāṃś chalayanti mīnān //
Ragh_16.61
āsāṃ jalāsphālanatatparāṇāṃ muktāphalaspardhiṣu śīkareṣu
payodharotsarpiṣu śīryamāṇāḥ saṃlakṣyate na cchiduro 'pi hāraḥ //
Ragh_16.62
āvartaśobhā natanābhikānter bhaṅgyo bhruvāṃ dvandvacarāḥstanānām
jātāni rūpāvayavopamānāny adūravartīni vilāsinīnām //
Ragh_16.63
tīrasthalībarhibhir utkalāpaiḥ prasnigdhakekair abhinandyamānam
śrotreṣu saṃmūrchati raktam āsāṃ gītānugaṃ vārimṛdaṅgavādyam //
Ragh_16.64
saṃdaṣṭavastreṣv abalānitambeṣv induprakāśāntaritoḍukalpāḥ
amī jalāpūritasūtramārgā maunaṃ bhajante raśanākalāpāḥ //
Ragh_16.65
etāḥ karotpīḍitavāridhārā darpāt sakhībhir vadaneṣu siktāḥ
vakretarāgrair alakais taruṇyaś cūrṇāruṇān vārilavān vamanti //
Ragh_16.66
udbaddhakeśaś cyutapattrarekho viśleṣimuktāphalapattraveṣṭaḥ
manojña eva pramadāmukhānām ambhovihārākulito 'pi veṣaḥ //
Ragh_16.67
sa nauvimānād avatīrya reme vilolahāraḥ saha tābhir apsu
skandhāvalagnoddhṛtapadminīkaḥ kareṇubhir vanya iva dvipendraḥ //
Ragh_16.68
tato nṛpenānugatāḥ striyas tā bhrājiṣṇunā sātiśayaṃ virejuḥ
prāg eva muktā nayanābhirāmāḥ prāpyendranīlaṃ kim utonmayūkham //
Ragh_16.69
varṇodakaiḥ kāñcanaśṛṅgamuktais tam āyatākṣyaḥ praṇayād asiñcan
tathāgataḥ so 'tirarāṃ babhāse sadhātunisyanda ivādrirājaḥ //
Ragh_16.70
tenāvarodhapramadāsakhena vigāhanānena saridvarāṃ tām
ākāśagaṅgāratir apsarobhir vṛto marutvān anuyātalīlaḥ //
Ragh_16.71
yat kumbhayoner adigamya rāmaḥ kuśāya rājyena samaṃ dideśa
tad asya jaitrābharaṇaṃ vihartur ajñātapātaṃ salile mamajja //
Ragh_16.72
snātvā yathākāmam asau sadāras tīropakāryāṃ gatamātra eva
divyena śūnyaṃ valayena bāhum upoḍhanepathyavidhir dadarśa //
Ragh_16.73
jayaśriyaḥ saṃvananaṃ yatas tad āmuktapūrvaṃ guruṇā ca yasmāt
sehe 'sya na bhraṃśam ato na lobhāt sa tulyapuṣpābharaṇo hi dhīraḥ //
Ragh_16.74
tataḥ samājñāpayad āśu sarvān ānāyinas tadvicaye nadīṣṇān
vandhyaśramās te sarayūṃ vigāhya tam ūcur āmlānamukhaprasādāḥ //
Ragh_16.75
kṛtaḥ prayatno na ca deva labdhaṃ magnaṃ payasy ābharaṇottamaṃ te
nāgena laulyāt kumudena nūnam upāttam antarhradavāsinā tat //
Ragh_16.76
tataḥ sa kṛtvā dhanur ātatajyaṃ dhanurdharaḥ kopavilohitākṣaḥ
gārutmataṃ tīragatas tarasvī bhujaṃganāśāya samādade 'stram //
Ragh_16.77
tasmin hradaḥ saṃhitamātra eva kṣobhāt samāviddhataraṅgahastaḥ
rodhāṃsy abhighnann avapātamagnaḥ karīva vanyaḥ paruṣaṃ rarāsa //
Ragh_16.78
tasmāt samudrād iva mathyamānād udvṛttanakrāt sahasonmamajja
lakṣmyeva sārdhaṃ surarājavṛkṣaḥ kanyāṃ puraskṛtya bhujaṃgarājaḥ //
Ragh_16.79
vibhūṣaṇapratyupahārahastam upasthitaṃ vīkṣya viśāṃpatis tam
sauparṇam astraṃ pratisaṃjahāra praheṣv anirbandharuṣo hi santaḥ //
Ragh_16.80
trailokyanāthaprabhavaṃ prabhāvāt kuśaṃ dviṣām aṅkuśam astravidvān
mānonantenāpy abhivandya mūrdhnā mūrdhābhiṣiktaṃ kumudo babhāṣe //
Ragh_16.81
avaimi kāryāntaramānuṣasya viṣṇoḥ sutākhyām aparāṃ tanuṃ tvām
so 'haṃ kathaṃ nāma tavācareyam ārādhanīyasya dhṛter vibhātam //
Ragh_16.82
karābhighātotthitakandukeyam ālokya bālātikutūhalena
javāt pataj jyotir ivāntarikṣād ādatta jatrābharaṇaṃ tvadīyam //
Ragh_16.83
tad etad ājānuvilambinā te jyāghātarekhākiṇa lāñchanena
bhujena rakṣāparigheṇa bhūmer upaitu yogaṃ punar aṃsalena //
Ragh_16.84
imāṃ svasāraṃ ca yavīyasīṃ me kumudvatīṃ nārhasi nānumantum
ātmāparādhaṃ nudatīṃ cirāya śuśrūṣayā pārthiva pādayos te //
Ragh_16.85
ity ūcivān upahṛtābharaṇaḥ kṣitīśaṃ ślāghyo bhavān svajana ity anubhāṣitāram
saṃyojayāṃ vidhivad āsa sametabandhuḥ kanyāmayena kumudaḥ kulabhūṣaṇena //
Ragh_16.86
tasyāḥ spṛṣṭe manujapatinā sāhacaryāya haste māṅgalyorṇāvalayini puraḥ pāvakasyocchikhasya
divyas tūryadhvanir udacarad vyaśnuvāno digantān gandhodagraṃ tadanau vavṛṣuḥ puṣpam āścaryameghāḥ //
Ragh_16.87
itthaṃ nāgas tribhuvanaguror aurasaṃ maithileyaṃ labdhvā bandhuṃ tam api ca kuśaḥ pañcamaṃ takṣakasya
ekaḥ śaṅkāṃ pitṛvadharipor atyajad vainateyāc chāntavyālām avanim aparaḥ paurakāntaḥ śaśāsa //
Ragh_16.88
aithiṃ nāma kākutsthāt putraṃ āpakumudvatī
paścimād yāminīyāmāt prasādam iva cetanā //
Ragh_17.1
sa pituḥ pitṛmān vaṃśaṃ putraṃ āpakumudvatī
apunāt savitevobhau mārgāv uttaradakṣiṇau //
Ragh_17.2
tam ādau kulavidyānām artham arthavidāṃ varaḥ
paścāt pārthivakanyānāṃ pāṇim agrāhayat pitā //
Ragh_17.3
jātyas tenābhijātena śūraḥ śauryavatā kuśaḥ
amanyataikam ātmānam anekaṃ vaśinā vaśī //
Ragh_17.4
sa kulocitam indrasya sāhāyakam upeyivān
jaghāna samare daityaṃ durjayaṃ tena so 'vadhi //
Ragh_17.5
taṃ svasā nāgarājasya kumudasya kumudvatī
anvagāt kumudānandaṃ śaśāṅkam iva kaumudī //
Ragh_17.6
tayor divaspater āsīd ekaḥ siṃhāsanārdhabāk
dvitīyāpi sakhī śacyāḥ pārijātāṃśabhāginī //
Ragh_17.7
tadātmasaṃbhavaṃ rājye mantrivṛddāḥ samādadhuḥ
smarantaḥ paścimām ājñāṃ bhartuḥ saṃgrāmayāyinaḥ //
Ragh_17.8
te tasya kalpayām āsur abhiṣekāya śilpibhiḥ
vimānaṃ navam udvedi catuḥstambhapratiṣṭam //
Ragh_17.9
tatrainaṃ hemakumbheṣu saṃbhṛtais tīrthavāribhiḥ
upatasthuḥ prakṛtayo bhadrapīṭhopaveśitam //
Ragh_17.10
nadadhbiḥ snigdhagambhīraṃ tūryair āhatapuṣkaraiḥ
anvamīyata kalyāṇaṃ tasyāvicchinnasaṃtati //
Ragh_17.11
dūrvāyavāṅkuraplakṣa-tvagabhinnapuṭottarān
jñātivṛddhaiḥ prayuktān sa bheje nīrājanāvidhīn //
Ragh_17.12
purohitapurogās taṃ jiṣṇuṃ jaitrair atharvabhiḥ
upacakramire pūrvam abhiṣektuṃ dvijātayaḥ //
Ragh_17.13
tasyaughamahatī mūrdhni nipatantī vyarocata
saśabdam abhiṣekaśrīr gaṅgeva tripuradviṣaḥ //
Ragh_17.14
stūyamānaḥ kṣaṇe tasminn alakṣyata sa bandibhiḥ
pravṛddha iva prajanyaḥ cātakair abhinanditaḥ //
Ragh_17.15
tasya san mantrapūtābhiḥ snānam adbhiḥ pratīcchataḥ
vavṛdhe vaidyutasyāgner vṛṣṭisekād iva dyutiḥ //
Ragh_17.16
sa tāvad abhiṣekānte snātakebhyo dadau vasu
yāvat teṣāṃ samāpyeran yajñāḥ paryāptadakṣiṇāḥ //
Ragh_17.17
te prītamanasas tasmai yām āśiṣam udīrayan
sā tasya karmanirvṛttair dūraṃ paścātkṛtā phalaiḥ //
Ragh_17.18
bandhacchedaṃ sa baddhānāṃ vadhārhāṇām avadhyatām
dhuryāṇāṃ ca dhuro mokṣam adohaṃ cādiṣad gavām //
Ragh_17.19
krīḍāpatatriṇo 'py asya pañjarasthāḥ śukādayaḥ
labdhamokṣās tadādeśād yatheṣṭagatayo 'bhavan //
Ragh_17.20
tataḥ kakṣāntaranyastaṃ gajadantāsanaṃ śuci
sottaracchadam adhyāsta nepathyagrahaṇāya saḥ //
Ragh_17.21
taṃ dhūpāśyānakeśāntaṃ toyanirṇiktapāṇayaḥ
ākalpasādhanais tais tair upaseduḥ prasādhakāḥ //
Ragh_17.22
te'; sya muktāguṇonnaddhaṃ maulim antargatasrajam
pratyūpuḥ padmarāgeṇa prabhāmaṇḍalaśobhinā //
Ragh_17.23
candanenāṅgarāgaṃ ca mṛganābhisugandhinā
samāpayya tataś cakruḥ pattraṃ vinyastarocanam //
Ragh_17.24
āmuktābharaṇaḥ sragvī haṃsacihnadukūlavān
āsīd atiśayaprekṣyaḥ sa rājyaśrīvadhūvaraḥ //
Ragh_17.25
nepathyadarśinaś chāyā tasyādarśe hiraṇmaye
virarājodite sūrye merau kalpataror iva //
Ragh_17.26
sa rājakakudavyagra-pāṇibhiḥ pārśvavaribhiḥ
yayāv udīritālokaḥ sudharmānavamāṃ sabhām //
Ragh_17.27
vitānasahitaṃ tatra bheje paitṛkam āsanam
cūḍāmaṇibhir udghṛṣṭa-pādapīṭhaṃ mahīkṣitām //
Ragh_17.28
śuśubhe tena cākrāntaṃ maṅgalāyatanaṃ mahat
śrīvatsalakṣaṇaṃ vakṣaḥ kaustubheneva kaiśavam //
Ragh_17.29
babhau bhūyaḥ kumāratvād ādhirājyam avāpya saḥ
rekhā bhāvād upārūḍhaḥ sāmagryam iva candramāḥ //
Ragh_17.30
prasannamukharāgaṃ taṃ smitapūrvābhibhāṣiṇam
mūrtimantam amanyanta viśvāsam anujīvinaḥ //
Ragh_17.31
sa puraṃ puruhūtaśrīḥ kalpadrumanibhadhvajām
kramamāṇaś cakāra dyāṃ nāgenairāvataujasā //
Ragh_17.32
tasyaikasyocchritaṃ chattraṃ mūrdhni tenāmalatviṣā
pūrvarājaviyogauṣmyaṃ kṛtsnasya jagato hṛtam //
Ragh_17.33
dhūmād agneḥ śikhāḥ paścād udayād aṃśavo raveḥ
so 'tītya tejasāṃ vṛttiṃ samam evotthito guṇaiḥ //
Ragh_17.34
taṃ prītiviśadair netrair anvayuḥ paurayoṣitaḥ
śaratprasannair jyotirbhir vibhāvarya iva dhruvam //
Ragh_17.35
ayodhyādevatāś cainaṃ praśastāyatanārcitāḥ
anudadhyur anudhyeyaṃ sāṃnidhyaiḥ pratimāgataiḥ //
Ragh_17.36
yāvan nāśyāyate vedir abhiṣekajalāplutā
tāvad evāsya velāntaṃ pratāpaḥ prāpa duḥsahaḥ //
Ragh_17.37
vasiṣṭhasya guror mantrāḥ sāyakās tasya dhanvinaḥ
kiṃ tat sādhyaṃ yad ubhaye sādhayeyur na saṃgatāḥ //
Ragh_17.38
sa dharmasthasakhaḥ śaśvad arthipratyarthināṃ svayam
dadarśa saṃśayacchedyān vyavahārān atandritaḥ //
Ragh_17.39
tataḥ param abhivyaktā-saumanasyaniveditaiḥ
yuyoja pākābhimukhair bhṛtyān vijñāpanāphalaiḥ //
Ragh_17.40
prajās tadguruṇā nadyo nabhaseva vivardhitāḥ
tasmiṃs tu bhūyasīṃ vṛddhiṃ nabhasye tā ivāyayuḥ //
Ragh_17.41
yad uvāca na tan mithyā yad dadau na jahāra tat
so 'bhūd bhagnavrataḥ śatrūn uddhṛtya pratiropayan //
Ragh_17.42
vayorūpavibhūtīnām ekaikaṃ madakāraṇam
tāni tasmin samastāni na tasyotsiṣice manaḥ //
Ragh_17.43
itthaṃ janitarāgāsu prakṛtiṣv anuvāsaram
akṣobhyaḥ sa navo 'py āsīd dṛḍhamūla iva drumaḥ //
Ragh_17.44
anityāḥ śatravo bāhyā viprakṛṣṭāś ca te yataḥ
ataḥ so 'bhyantarān nityān ṣaṭ pūrvam ajayad ripūn //
Ragh_17.45
prasādābhimukhe tasmiṃś capalāpi svabhāvataḥ
nikaṣe hemarekheva śrīr āsīd anapāyinī //
Ragh_17.46
kātaryaṃ kevalā nītiḥ śauryaṃ śvāpadaceṣṭitam
ataḥ siddhiṃ sametābhyām ubhābhyām anviyeṣa saḥ //
Ragh_17.47
na tasya maṇḍale rājño nyastapraṇidhidīdhiteḥ
adṛṣṭam abhavat kiṃcid vyabhrasyeva vivasvataḥ //
Ragh_17.48
rātriṃdivavibhāgeṣu yad ādiṣṭaṃ mahīkṣitām
tat siṣeve niyogena sa vikalpaparāṅmukhaḥ //
Ragh_17.49
mantraḥ pratidinaṃ tasya babhūva saha mantribhiḥ
sa jātu sevyamāno 'pi guptadvāro na sūcyate //
Ragh_17.50
pareṣu sveṣu ca kṣiptair avijñātaparasparaiḥ
so 'pasarpair jajāgāra yathākālaṃ svapann api //
Ragh_17.51
durgāṇi durgrhāṇy āsaṃs tasya roddhur api dviṣām
na hi siṃho gajāskandī bhayād giriguhāśayaḥ //
Ragh_17.52
bahvyamukhyāḥ samārambhāḥ pratyavekṣyā niratyayāḥ
garbhaśālisadharmāṇas tasya gūḍhaṃ vipecire //
Ragh_17.53
apathena pravavṛte na jātūpacito 'pi saḥ
vṛddhau nadīmukhenaiva prasthānaṃ lavaṇāmbhasaḥ //
Ragh_17.54
kāmaṃ pratkṛtivairāgyaṃ sadyaḥ śamayituṃ kṣamaḥ
yasya kāryaḥ pratīkāraḥ sa tan naivodapādayat //
Ragh_17.55
śakeṣv evābhavad yātrā tasya śaktimataḥ sataḥ
samīraṇasahāyo 'pi nāmbhaḥprārthī davānalaḥ //
Ragh_17.56
na dharmam arthakāmābhyāṃ babādhe na ca tena tau
nārthaṃ kāmena kāmaṃ vā so 'rthena sadṛśas triṣu //
Ragh_17.57
hīnāny anupakartḥṇi pravṛddhāni vikurvate
tena madhyamaśaktīni mitrāṇi shtāpitāny ataḥ //
Ragh_17.58
parātmanoḥ paricchidya śaktyādīnāṃ balābalam
yayāv ebhir baliṣṭhaś cet parasmād āsta so 'nyathā //
Ragh_17.59
kośenāśrayaṇīyatvam iti tasyārthasaṃgrahaḥ
ambugarbho hi jīmūtaś cātakair abhinandyate //
Ragh_17.60
parakarmāpahaḥ so 'bhūd udyataḥ sveṣu karmasu
āvṛṇod ātmano randhraṃ randhreṣu praharan ripūn //
Ragh_17.61
pitrā saṃvardhito nityaṃ kṛtāstraḥ sāṃparāyikaḥ
tasya daṇḍavato daṇḍaḥ svadehān na vyaśiṣyata //
Ragh_17.62
sarpasyeva śiroratnaṃ nāsya śaktitrayaṃ paraḥ
sa cakarṣa parasmāt tad ayaskānta ivāyasam //
Ragh_17.63
vāpīṣv iva sravantīṣu vaneṣūpavaneṣv iva
sārthāḥ svairaṃ svakīyeṣu cerur veśmasv ivādriṣu //
Ragh_17.64
tapo rakṣan sa vighnebhyas taskarebhyaś ca saṃpadaḥ
yathāsvam āśramaiś cakre varṇair api ṣaḍsaṃśabhāk //
Ragh_17.65
khanibhiḥ suṣuve ratnaṃ kṣetraiḥ sasyaṃ vanair gajān
dideśa vetanaṃ tasmai rakṣāsadṛśam eva bhūḥ //
Ragh_17.66
sa guṇānāṃ balānāṃ ca ṣaṇṇāṃ ṣaṇmukhavikramaḥ
babhūva viniyogajñaḥ sādhanīyeṣu vastuṣu //
Ragh_17.67
iti kramāt prayuñjāno rāja nītiṃ caturvidhām
ā tīrthād apratīghātaṃ sa tasyāḥ phalam ānaśe //
Ragh_17.68
kūṭayuddhavidhijñe 'pi tasmin sanmārgayodhini
bheje 'bhisārikāvṛttiṃ jayaśrīr vīragāminī //
Ragh_17.69
prāyaḥ pratāpabhagnatvād arīṇāṃ tasya durlabhaḥ
raṇo gandhavipasyeva gandhabhinnānyadantinaḥ //
Ragh_17.70
pravṛddhau hīyate candraḥ samudro 'pi tathāvidhaḥ
sa tu tasamavṛddhiś ca na cābhūt tāv iva kṣayī //
Ragh_17.71
santas tasyābhigamanād atyarthaṃ mahataḥ kṛṣāḥ
udadher iva jīmūtāḥ prāpur dātṛtvam arthinaḥ //
Ragh_17.72
stūyamānaḥ sa jihrāya stutyam eva samācaran
tathāpi vavṛdhe tasya tatkāridveṣino yaśaḥ //
Ragh_17.73
duritaṃ darśanena ghnaṃs tattvārthena nudaṃs tamaḥ
prajāḥ svatantrayāṃ cakre śaśvat sūrya ivoditaḥ //
Ragh_17.74
indor agatayaḥ padme sūryasya kumude 'ṃśavaḥ
guṇās tasya vipakṣe 'pi guṇino lebhire 'ntaram //
Ragh_17.75
parābhisaṃdhānaparaṃ yady apy asya viceṣṭitam
jigīṣor aśvamedhāya dharmyam eva babhūva tat //
Ragh_17.76
evam udyan prabhāveṇa śāstgranirdiṣṭavartmanā
vṛṣeva devo devānāṃ rājñāṃ rājā babhūva saḥ //
Ragh_17.77
pañcamaṃ lokapālānāṃ tam ūcuḥ sāmyayogataḥ
bhūtānāṃ mahatām ṣaṣṭham aṣṭamaṃ kulabhūbhṛtām //
Ragh_17.78
dūrāpavarjitacchattrais tasyājñāṃ śāsanārpitām
dadhuḥ śirobhir bhūpālā devaḥ pauraṃdarīm iva //
Ragh_17.79
ṛtvijaḥ sa tathānarca dakṣiṇābhir mahākratau
yathā sādhāraṇībhūtaṃ nāmāsya dhanadasya ca //
Ragh_17.80
indrād vṛṣṭir niyamitagadodrekavṛttir yamo 'bhūd yādonāthaḥ śivajalapathaḥ karmaṇe naucarāṇām
pūrvāpekṣī tadanu vidadhe kośavṛddhiṃ kuberas tasmin daṇḍopanatacaritaṃ bhejire lokapālāḥ //
Ragh_17.81
sa naiṣadhasyārthapateḥ sutāyām utpādayām āsa niṣiddhaśatruḥ
anūnasāraṃ niṣadhān nagendrāt putraṃ yam āhur niṣadhākhyam eva //
Ragh_18.1
tenoruvīryeṇa pitā prajāyai kalpiṣyamāṇena nananda yūnā
suvṛṣtiyogād iva jīvalokaḥ sasyena saṃpattiphalātmakena //
Ragh_18.2
śabdādi nirviśya sukhaṃ cirāya tasmin pratiṣṭhāpitarājaśabdaḥ
kaumudvateyaḥ kumudāvadātair dyām arjitāṃ karmabhir āruroha //
Ragh_18.3
pautraḥ kuśasyāpi kuśeśayākṣaḥ sasāgarāṃ sāgaradhīracetāḥ
ekātapoatrāṃ bhuvam ekavīraḥ purārgalādīrghabhujo bubhoja //
Ragh_18.4
tasyānalaujās tanayas tadante vaṃśaśriyaṃ prāpa nalābhidhānaḥ
yo naḍvalānīva gajaḥ pareṣāṃ balāny amṛdnān nalinābhavaktraḥ //
Ragh_18.5
nabhaścarair gītayaśyāmatanuṃ tanūjam nabhastalaśyāmatanuṃ tanūjam
khyātaṃ nabhaḥśabdamayena nāmnā kāntaṃ nabhomāsam iva prajānām //
Ragh_18.6
tasmai viṣrjyottarakosalānāṃ dharmottaras tat prabhave prabhutvam
mṛgair ajaryaṃ jaraspodaiṣṭam adehabandhāya punar babandha //
Ragh_18.7
tena dvipānām iva puṇḍarīko rājñām ajayyo 'jani puṇḍarīkaḥ
śānte pitary āhṛtapuṇḍarīkā yaṃ puṇḍarīkākṣam ivāśritā śrīḥ //
Ragh_18.8
sa kṣemadhanvānam amoghadhanvā putraṃ prajākṣemavidhānadakṣam
kṣmāṃ lambhayitvā kṣamayopapannaṃ vane tapaḥ kṣāntataraś cacāra //
Ragh_18.9
anīkinīnāṃ samare 'grayāyī tasyāpi devapratimaḥ suto 'bhūt
vyaśrūyatānīkapadāvasānaṃ devādi nāma tridive 'pi yasya //
Ragh_18.10
pitā samārādhanatatpareṇa putreṇa putrī sa yathaiva tena
putras tathaivādhikavatsalena sa tena pitrā pitṛmān babhūva //
Ragh_18.11
pūrvas tayor ātmasame ciroḍhām ātmodbhave varṇacatuṣṭayasya
dhuraṃ nidhāyaikanidhir guṇānām jagāma yajvā yajamānalokam //
Ragh_18.12
vaśī sutas tasya vaśaṃvadatvāt sveṣām ivāsīd dviṣatām apīṣṭaḥ
sakṛd (?) vivignān api hi prayuktaṃ mādhuryam īṣṭe hariṇān grahītum //
Ragh_18.13
ahīnagur nāma sa gāṃ samagrām ahīnabāhudraviṇaḥ śaśāsa
yo hīna saṃsargaparāṅmukhatvād mādhuryam īṣṭe hariṇān grahītum //
Ragh_18.14
guroḥ sa cānantaram antarjñaḥ puṃsāṃ pumān ādya ivāvatīrṇaḥ
upakramair askhalitaiś caturbhiś caturdigīśaś caturo babhūva //
Ragh_18.15
tasmin prayāte paralokayātrāṃ jetary arīṇāṃ tanayaṃ tadīyam
uccaiḥśirastvāj jitapāriyātraṃ lakṣmīḥ siṣeve kila pāriyātram //
Ragh_18.16
tasyābhavat sūnur udāraśīlaḥ śilaḥ śilāpaṭṭaviśālavakṣāḥ
jitāripakṣo 'pi śilīmukhair yaḥ śālīnatām avrajad īḍyamānaḥ //
Ragh_18.17
tam ātmasaṃpannam aninditātmā kṛtvā yuvānaṃ yuvarājam eva
sukhāni so 'bhuṅkta sukhoparodhi vṛttaṃ hi rājñām uparuddhavṛttam //
Ragh_18.18
taṃ rāgabandhiṣv avitṛptam eva bhogeṣu saubhāgyaviśeṣabhogyam
vilāsinīnām aratikṣamāpi jarā vṛthā matsariṇī jahāra //
Ragh_18.19
unnābha ity udagtasnāmadheyas tasyāyathārthonnatanābhhirandhraḥ
suto 'bhavat paṅkajanābhakalpaḥ kṛtsnasya nābhir nṛpamaṇḍalasya //
Ragh_18.20
tataḥ paraṃ vajradharaprabhāvas tadātmajaḥ saṃyati vajraghoṣaḥ
babhūva vajrākarabhuṣaṇāyāḥ patiḥ pṛthivyāḥ kila vajranābhaḥ //
Ragh_18.21
tasmin gate dyāṃ sukṛtopalabdhāṃ tatsaṃbhavaṃ śaṅkhaṇam arṇavāntā
utkhātaśatruṃ vasudhopatasthe ratnopahārair uditaiḥ khanibhyaḥ //
Ragh_18.22
tasyāvasāne haridaśvadhāmā pitryaṃ prapede padam aśvirūpaḥ
velātaṭeṣūṣitasainikāśvaṃ purāvido yaṃ dhyuṣitāśvam āhuḥ //
Ragh_18.23
ārādhya viśveśvaram īśvareṇa tena kṣiter viśvasaho 'dhijajñe
pātuṃ saho viśvasakhaḥ samagrāṃ viśvaṃbharām ātmajamūrtir ātmā //
Ragh_18.24
aṃśe hiraṇyākśaripoḥ sa jāte hiraṇyanābhe tanaye nayajñaḥ
dviṣām asahyaḥ sutarāṃ tarūṇāṃ hiraṇyaretā sānilo 'bhūt //
Ragh_18.25
pitā pitḥṇām anṛṇas tam ante vayasy anantāni sukhāni lipsuḥ
rājānam ājānuvilambibāhuṃ kṛtvā kṛtī valkalavān babhūva //
Ragh_18.26
kausalya ity uttarakosalānāṃ patyuḥ pataṃgānvayabhūṣaṇasya
tasyaurasaḥ somasutaḥ suto 'bhūn netrotsavaḥ soma iva dvitīyaḥ //
Ragh_18.27
kausalya ity uttarakosalānāṃ sa brahmabhūyaṃ gatim ājagāma
brahmiṣṭham ādhāya nije 'dhikāre brahmiṣṭham eva svatanuprasūtam //
Ragh_18.28
yaśobhir ābrahmasabhaṃ prakāśaḥ samyag mahīṃ śāsati śāsanāṅkām
prajāś ciraṃ suprajasi prajeśe nanandur ānandajalāvilākṣyaḥ //
Ragh_18.29
pātrīkṛtātmā gurusevanena spṛṣṭākṛtiḥ pattrarathendraketoḥ
taṃ putriṇāṃ puṣkarapattranetraḥ putraḥ samāropayad agrasaṃkhyām //
Ragh_18.30
vaṃśasthitiṃ vaṃśakareṇa tena saṃbhāvya bhāvī sa sakhā maghonaḥ
upaspṛṣan sparśanivṛttalaulyas tripuṣkareṣu tridaśatvam āpa //
Ragh_18.31
tasya prabhānirjitapuṣpa-rāgaṃ pauṣyaṃ tithau puṣyam asūta patnī
yasminn apuṣyann udite samagrāṃ puṣṭiṃ janāḥ puṣya iva dvitīye //
Ragh_18.32
mahīṃ mahecchaḥ parikīrya sūnau manīṣiṇe jaiminaye 'rpitātmā
tasmāt sayogād adhigamya yogam ajanmane 'kalpata janmabhīruḥ //
Ragh_18.33
tataḥ paraṃ tatprabhavaḥ prapede dhruvopameyo dhruvasaṃdhir urvīm
yasminn abhūj jyāyasi satyasaṃdhe saṃdhir dhruvaḥ saṃnamatām arīṇām //
Ragh_18.34
sute śiśāv eva sudarśanākhye darśātyayendupriyadarśane saḥ
mṛgāyatākṣo mṛgayāvihārī siṃhād avāpad vipadaṃ nṛsiṃhaḥ //
Ragh_18.35
svargāminas tasya tam aikamatyād amātyavargaḥ kulatantum ekam
anāthadīnāḥ prakṛtīr avekṣya sāketanāthaṃ vidhivac cakāra //
Ragh_18.36
vavendunā tan nabhasopameyaṃ śāvaikasiṃhena ca kānanena
raghoḥ kulaṃ kuḍmalapaṅkajena toyena cāprauṣhanarendram āsīt //
Ragh_18.37
lokena bhāvī pitur eva tulyaḥ saṃbhāvito mauliparigrahāt saḥ
dṛṣṭo hi vṛṇvan kalabhapramāṇo 'py āśāḥ purovātam avāpya meghaḥ //
Ragh_18.38
taṃ rājavīthyām adhihasti yāntam ādhoraṇālambitam agryaveṣam
ṣaḍvarṣadeśiyam api prabhutvāt praikṣanta paurāḥ pitṛgauraveṇa //
Ragh_18.39
kāmaṃ na so 'kalpata paitṛkasya siṃhāsanasya pratipūraṇāya
tejomahimnā punar āvṛtātmā tad vyāpa cāmīkarapiñjareṇa //
Ragh_18.40
tasmād adhaḥ kiṃcid ivāvatīrṇāv asaṃspṛśantau tapanīyapīṭham
sālaktakau bhūpatayaḥ prasiddhair vavandire maulibhir asya pādau //
Ragh_18.41
maṇau mahānīla iti prabhāvād alpapramāṇe 'pi yathā na mithyā
śabdo mahārāja iti pratītas tathaiva tasmin yuyuje 'rbhake 'pi //
Ragh_18.42
paryantasaṃcāritacāmarasya kapolalolobhayakākapakṣat
tasyānanād uccarito vivādaś cakshāla velāsv api nārṇavānām //
Ragh_18.43
nirvṛttajāmbūnadapaṭṭaśobhe nyastaṃ lalāṭe tilakaṃ dadhānaḥ
tenaiva śūnyāny arisundarīṇāṃ mukhāni sa smeramukhaś cakāra //
Ragh_18.44
śirīṣapuṣpādhikasaukumāryaḥ khedaṃ sa yāyād api śrutavṛddhayogāt
nitāntagurvīm api cānubhāvād dhuraṃ dharitryā bibharāṃ babhūva //
Ragh_18.45
nyastākṣarām akṣarabhūmikāyāṃ kārtsnyena gṛhṇāti lipiṃ na yāvat
sarvāṇi tāvac chrutavṛddhayogāt phalāny upāyuṅkta sa daṇḍanīteḥ //
Ragh_18.46
urasy aparyāptabhāgā prauḍhībhaviṣyantam udīkṣamāṇā
saṃjātalajjeva tam ātapatra-chhāyāchalenopajugūha lakṣmīḥ //
Ragh_18.47
anaśnuvānena yugopamānam abaddhamaurvīkiṇalāñchanena
aspṛṣṭakhaḍgatsaruṇāpi cāsīd rakṣāvatī tasya bhujena bhūmiḥ //
Ragh_18.48
na kevalaṃ gacchati tasya kāle yayuḥ śarīrāvayavā vivṛddhim
vaṃśyā guṇāḥ khalv api lokakāntāḥ prārambhasūkṣmāḥ prathimānam āpuḥ //
Ragh_18.49
sa pūrvajanmāntaradṛṣṭapārāḥ smarann ivākleśakaro gurūṇām
tisras trivargādhigamasya mūlaṃ jagrāha vidyāḥ prakṛtīś ca pitryāḥ //
Ragh_18.50
vyūhya sthitaḥ kiṃcid ivottarārdham unnaddhacūḍo 'ñcitasvyajānuḥ
ākarṇam ākṛṣṭasabānadhanvā vyarocat'; āste sa vinīyamānaḥ //
Ragh_18.51
atha madhu vanitāṃ netranirveśanīyaṃ manasijatarupuṣpam rāgabandhapravālam
akṛtakavidhi sarvāṅgīṇam ākalpajātaṃ vilasitapadam ādyaṃ yauvanaṃ sa prapede //
Ragh_18.52
pratikṛtiracanābhayo dūtisaṃdarśitābhyaḥ samadhikatararūpāḥ śuddhasaṃtānakāmaiḥ
adhivividur amātyair āhṛtās tasya yūnaḥ prathamaparigṛhīte śrībhuvau rājakanyāḥ //
Ragh_18.53
agnivarṇam abhiṣicya rāghavaḥ sve pade tanayam agnitejasam
śiśriye śrutavatām apaścimaḥ paścime vayasi naimiṣaṃ vaśī //
Ragh_19.1
tatra tīrthasalilena dīrghikās talpam antaritabhūmibhiḥ kuśaiḥ
saudhavāsam uṭajena vismṛtaḥ saṃcikāya phalaniḥspṛhas tapaḥ //
Ragh_19.2
labdhapālanavidhau na tatsutaḥ khedam āpa guruṇā hi medinī
bhoktum eva bhujanirjitadviṣā na prasādhayitum asya kalpitā //
Ragh_19.3
so 'dhikāram abhikaḥ kulocitaṃ kāścana svayam avartayat samāḥ
taṃ niveśya saciveṣv ataḥ paraṃ strīvidheyanavayauvano 'bhavat //
Ragh_19.4
kāminīsahacarasya kāminas tasya veśmasu mṛdaṅganādiṣu
ṛddhimantam adhikarddhir uttaraḥ pūrvam utsavam apohad utsavaḥ //
Ragh_19.5
indriyārthapariśūnyam akṣarmaḥ soḍhum ekam api sa kṣaṇātaram
antare ca viharan divāniśaṃ na vyapaikṣata samutsukāḥ prajāḥ //
Ragh_19.6
gauravād yad api jātu mantriṇāṃ darśanaṃ prakṛtikāṅkṣitaṃ dadau
tad gavākṣavivarāvalambinā kevalena caraṇena kalpitam //
Ragh_19.7
taṃ kṛtapraṇatayo 'nujīvinaḥ komalātmanakharāgarūṣitam
bhejire navadivākarātapa-spṛṣṭapaṅkajatulādhirohaṇam //
Ragh_19.8
yuvanonnatavilāsinīstana-kṣobhalolakamalāś ca dīrghikāḥ
gūḍhamohanagṛhās tadambubhiḥ sa vyagāhata vigāḍhamanmathaḥ //
Ragh_19.9
tatra sekahṛtalocanāñjanair dhautarāgaparipāṭalādharaiḥ
aṅganās tam adhikaṃ vyalobhayann arpitaprakṛtikāntibhir mukhaiḥ //
Ragh_19.10
ghrāṇakāntamadhugandhakarṣiṇīḥ pānabhūmiracanāḥ priyāsakhaḥ
abhyapadyata sa vāsitāsakhaḥ puṣpitāḥ kamalinīr iva dvipaḥ //
Ragh_19.11
sātirekamadakāraṇaṃ rahas tena dattam abhileṣur aṅganāḥ
tābhir apy upahṛtaṃ mukhāsavaṃ so 'pibad bakulatulyadohadaḥ //
Ragh_19.12
aṅkam aṅkaparivartanocite tasya ninyatur aśūnyatām ubhe
vallakī ca hṛdayaṃgamasvanā valguvāg api ca vāmalocanā //
Ragh_19.13
sa svayaṃ prahatapuṣkaraḥ kṛtī lolamālyavalayo haran manaḥ
nartakīr abhinayātilaṅghinīḥ pārśvavartiṣu guruṣv alajjavat //
Ragh_19.14
cāru nṛtyavigame ca tanmukhaṃ svedabhinnatilakaṃ pariśramāt
premadattavadanāniaḥ manaḥ so 'nvajīvad amarālakeśvarau //
Ragh_19.15
tasya sāvaraṇadṛṣṭasaṃdhayaḥ kāmyavastuṣu naveṣu saṅginaḥ
vallabhābhir upasṛtya cakrire sāmibhuktaviṣayāḥ samāgamāḥ //
Ragh_19.16
aṅgulīkisalayāgratarjanaṃ bhrūvibhaṅgakuṭilaṃ ca vīkṣitam
mekhalābhir asakṛc ca bandhanaṃ vañcayan praṇayinīr avāpa saḥ //
Ragh_19.17
tena dūtividitaṃ niṣeduṣā pṛṣṭhataḥ suratavārarātriṣu
śuśruve priyajanasya kātaraṃ vipralambhapariśaṅkino vacaḥ //
Ragh_19.18
laulyam etya gṛhiṇīparigrahān nartakīṣv asulabhāsu tadvapuḥ
vartate sma sa kathaṃcid ālikhann aṅgulīkṣaraṇasannavartikaḥ //
Ragh_19.19
premagarvitavipakṣamatsarād āyatāc ca madanān mahīkṣitam
ninyur utsavavidhicchalena taṃ devya ujjitaruṣaḥ kṛtārthatām //
Ragh_19.20
prātar etya paribhogaśobhinā darśanena kṛtakhaṇḍanavyathāḥ
prāñjaliḥ praṇayinīḥ prasādayan so 'dunot praṇayamantharaḥ punaḥ //
Ragh_19.21
svapnakīrtitavipakṣam aṅganāḥ darśanena kṛtakhaṇḍanavyathāḥ
pracchadāntagalitāśrubindubhiḥ krodhabhinnavalayair vivartanaiḥ //
Ragh_19.22
kḷptapuṣpaśayanāṃl latāgṛhān etya dūtikṛtamārgadarśanaḥ
anvabhūt parijanāṅganārataṃ so 'varodhabhayavepathūttaram //
Ragh_19.23
nāma vallabhajanasya te mayā prāpya bhāgyam api tasya kāṅkṣyate
lolupaṃ bata mano mameti taṃ gotraviskhalitam ūcur aṅganāḥ //
Ragh_19.24
cūrṇababhru lulitasragākulaṃ chinnamekhalam alaktakāṅkitam
utthitasya śayanaṃ vilāsinas tasya vibhramartatāny apāvṛṇot //
Ragh_19.25
sa svayaṃ caraṇarāgam ādadhe yoṣitaṃ na ca tathā samāhitaḥ
lobhyamānanayanaḥ ślathāṃśukair mekhalāguṇapadair nitambibhiḥ //
Ragh_19.26
cumbane viparivartitādharaṃ hastarodhi raśanāvighaṭṭane
vighniteccham api tasya sarvato manmathendhanam abhūd vadhūratam //
Ragh_19.27
darpaṇeṣu paribhogadarśinīr narmapūrvam anupṛṣṭhasaṃsthitaḥ
chāyayā smitamanojñayā vadhūr hrīnimīlitamukhīś cakāra saḥ //
Ragh_19.28
kaṇṭhasaktamṛdubāhubandhanaṃ nyastapādatalam agrapādayoḥ
prārthayanta śayanotthitaṃ priyās taṃ niśātyayavisargacumbanam //
Ragh_19.29
prekṣya darpaṇatalstham ātmano rājaveṣam atiśakraśobhinam
pipriye sa na tathā yathā yuvā vyaktalakṣma paribhogamaṇḍanam //
Ragh_19.30
mitrakṛtyam apadiśya pārśvataḥ prasthitaṃ tam anavasthitaṃ priyāḥ
vidma he śaṭha palāyanacchalāny añjaseti rurudhuḥ kacagrahaiḥ //
Ragh_19.31
tasya nirdayaratiśramālasāḥ kaṇṭhasūtram apadiśyayoṣitaḥ
adhyaśerata bṛhad (?) bhujāntaraṃ pīvarastanaviluptacandanam //
Ragh_19.32
saṃgamāya niśi gūḍhacāriṇaṃ cāradūtikathitaṃ puro gatāḥ
vañcayiṣyasi kutas tamovṛtaḥ kāmuketi cakṛṣus tam aṅganāḥ //
Ragh_19.33
yoṣitām uḍupater ivāciṣāṃ sparśanirvṛtim asāv anāpnuvan
āruroha kumudākaropamāṃ rātrijāgaraparo divāśayaḥ //
Ragh_19.34
veṇunā daśanapīḍitādharā vīṇayā nakhapadāṅkitoravaḥ
śilapakārya ubhayena vejitās taṃ vijihmanayanā vyalobhayan //
Ragh_19.35
aṅgasattvavacanāśrayaṃ mithaḥ strīṣu nṛtyam upadhāya darśayan
sa prayoganipuṇaiḥ prayoktṛbhiḥ saṃjagharṣa saha mitrasaṃnidhau //
Ragh_19.36
aṃsalambikuṭajārjunasrajas tasya nīparajasāṅgarāgiṇaḥ
prāvṛṣi pramadabarhiṇeṣv abhūt kṛtimādriṣu vihāravibhramaḥ //
Ragh_19.37
vigrahāc ca śayane parāṅmukhīr nānunetum abalāḥ sa tatvare
ācakāṅkṣa ghanaśabdaviklavās tā vivṛtya viśatīr bhujāntaram //
Ragh_19.38
kārttikīṣu savitānaharmyabhāg yāminīṣu lalitāṅganāsakhaḥ
anvabhuṅkta surataśramāpahāṃ meghamuktaviśadāṃ sa candrikām //
Ragh_19.39
saikataṃ ca sarayūṃ vivṛṇvatīṃ śroṇibimbam iva haṃsamekhalam
svapriyāvilasitānukāriṇīṃ saudhajālvivarair vyalokayat //
Ragh_19.40
marmarair agurudhūpagandhibhir vyaktahemarśanais tam ekataḥ
jahrur āgrathanamokṣalolupaṃ haimanair nivsanaiḥ sumadhyamāḥ //
Ragh_19.41
arpitastimitadīpadṛṣṭayo garbhaveśmasu nivātakukṣiṣu
tasya sarvasuratāntarakṣamāḥ sākṣitāṃ śiśirarātrayo yayuḥ //
Ragh_19.42
dakṣiṇena pavanena saṃbhṛtaṃ prekṣya cūtakusumaṃ sapallavam
anvanaiṣur avadhūtavigrahās taṃ durutsahaviyogam aṅganāḥ //
Ragh_19.43
tāḥ svam aṅkam adhiropya dolayā preṅkhayan parijanāpaviddhayā
muktarajju nibiḍaṃ bhayacchalāt kaṇṭhabandhanam avāpa bāhubhiḥ //
Ragh_19.44
taṃ payodharaniṣaktacandanair mauktikagrathitacārubhūṣaṇaiḥ
grīṣmaveṣavidhibhiḥ siṣevire śroṇilambimaṇimekhalāḥ priyāḥ //
Ragh_19.45
yat sa bhagnasahakāram āsavaṃ raktapāṭalasamāgamaṃ papau
tena tasya madhunirgamāt kṛśaś cittayonir abhavat punarnavaḥ //
Ragh_19.46
evam indriyasukhāni nirviśann anyakāryavimukhaḥ sa pārthivaḥ
ātmalakṣaṇaniveditān ṛtūn atyavāhayad anaṅgavāhitaḥ //
Ragh_19.47
taṃ pramattam api na prabhāvataḥ śekur ākramitum anyapārthivāḥ
āmayas tu ratirāgasaṃbhavo dakṣaśāpa iva candram akṣiṇot //
Ragh_19.48
dṛṣṭadoṣam api tan na so 'tyajat saṅgavastu bhiṣajām anāśravaḥ
svādubhis tu viṣayair hṛtas tato duḥkham indriyagaṇo nivāryate //
Ragh_19.49
tasya pāṇḍuvadanālpabhūṣaṇā sāvalambagamanā mṛdusvanā
yakṣmaṇāpi parihānir āyayau kāmayānasamavasthayā tulām //
Ragh_19.50
vyoma paścimakalāsthitendu vā paṅkaśeṣam iva gharmapalvalam
rājñi tatkulam abhūt kṣayāture vāmanārcir iva dīpabhājanam //
Ragh_19.51
bāḍham eṣu divaseṣu karma sādhayati putrajanmane
ity adarśitarujo 'sya mantriṇaḥ śaśvad ūcur aghaśaṅkinīḥ prajāḥ //
Ragh_19.52
sa tv anekavanitāsakho 'pi san pāvanīm anavalokya saṃtatim
vaidyayatnaparibhāvinaṃ gadaṃ na pradīpa iva vāyum atyagāt //
Ragh_19.53
taṃ gṛhopavana eva saṃgatāḥ paścimakratuvidā purodhasā
rogaśāntim apadiśya mantriṇaḥ saṃbhṛte śikhini gūḍham ādadhuḥ //
Ragh_19.54
taiḥ kṛtaprakṛtimukhyasaṃgrahair āśu tasya sahadharmacāriṇī
sādhu dṛṣṭaśubhagarbhalakṣaṇā pratyapadyata narādhipaśriyam //
Ragh_19.55
tasyās tathāvidhanarendravipattiśokād uṣṇair vilocanajalaiḥ prathamābhitaptaḥ
nirvāpitaḥ kanakakumbhamukhojjhitena vaṃśābhiṣekavidhinā śiśireṇa garbhaḥ //
Ragh_19.56
taṃ bhāvāya prasavasamayākāṅkṣiṇīnāṃ prajānām antargūḍhaṃ kṣitir iva babhau bījamuṣṭiṃ dadhānā
maulaiḥ sārdhaṃ sthavirasacivair hemasiṃhāsanasthā rājñī rājyaṃ vidhivad aśiṣad bhartur avyāhatājñā //
Ragh_19.57
ADDITIONAL VERSES (KṢEPAKA)
ākīryamāṇam āsanna-vidhibhiḥ samidāharaiḥ
vaikhānasair adṛśyāgni-pratyudgamanavṛttibhiḥ //
Ragh_1.49_0
imāṃ devīm ṛtusnātāṃ smṛtvā sapadi satvaraḥ
pradakṣiṇakriyātītas tasyāḥ kopam ajījanaḥ //
Ragh_1.75_0
tāmralalāṭajāṃ rekhāṃ bibhratī sāsitetarām
saṃdhyā prātipadeneva pratibhinnā himāṃśunā //
Ragh_1.82_0
gāndharvam astraṃ tad itaḥ pratīccha prayogasaṃhāravibhaktamantram
saṃdhyā prātipadeneva na cārihiṃsā vijayaḥ svahaste //
Ragh_5.57_0
nidrāvaśaṃ tvayi gate śaśinā kathaṃcid ātmānam ānanarucā bhavato viyujya
lakṣmīr vibhātasamaye 'pi hi darśanena paryutsukā praṇayinī niśi khaṇḍiteva //
Ragh_5.67_0
mandaṃ vivāti himasaṃbhṛtaśītabhāvaḥ saṃsṛjyate sarasijair aruṇāṃśubhinnaiḥ
saurabhyam īpsur iva te mukhamārutasya yan no guṇān prati niśāpariṇāmavāyuḥ //
Ragh_5.69_0
iti sa vihatanidras talpam alpetarāṃśaḥ suragaja iva gaṅgāsaikataṃ supratīkaḥ
parijanavanitānāṃ pādayor vyāpṛtānāṃ valayamaṇividiṣṭaṃ pracchadāntaṃ mumoca //
Ragh_5.75_0
sa tatra mañceṣu vimānakalpeṣv ākalpasaṃmūrchitarūpaśobhān
siṃhāsanasthān nṛpatīn apaśyat yūpān praśastān iva haimavedīn //
Ragh_6.1_0
yadā yadā rājakumārikāsau na pūrvapūrvaṃ ganayāṃ cakāra
tadā tadā nāmitarepharekhām āśālatā pallavinī babhūva //
Ragh_6.67_0
lalāṭabaddhabhṛkuṭītaraṅgais tanutyajāṃ dantanipīḍitoṣṭhaiḥ
ātastare bhallanikṛttakaṇṭhair huṃkāragarbhair dviṣatāṃ śirobhiḥ //
Ragh_7.38_0
atha vīkṣya guṇaiḥ pratiṣṭhitaṃ prakṛtiṣv ātmajam ābhigamikaiḥ
padavīṃ pariṇāmadeśinīṃ raghur ādatta vanāntagāminīm //
Ragh_8.9_0
namas trimūrtaye tubhyaṃ guṇatrayavibhāgāya
prāk sṛṣṭe[ḥ] kevalātmane paścād bhad[r]am upeyuṣe //
Ragh_10.19_0
te 'pi tūrṇam avagamya śāmbhavam āsamāharaṇakarmatatparāḥ
svāṃ sakṣiptatikarkaśaṃ hi tac cikṣipur daśāarathātmajāgrataḥ //
Ragh_11.43_0
nistriṃśakalpasya nidher jalānām eṣā tamāladrumarāja nīlā
dūrād arālabhru vibhāti velā kalaṅkarekhā malineva dhārā //
Ragh_13.15_0
pratyāgatau tatra cirapravāsād apaśyatāṃ dāśarathī jananyau
kumudvatī śītamarīcilekhe diveva rūpāntaradurvibhāvye //
Ragh_14.1_0
keyaṃ vane lakṣmaṇa lakṣmaṇeti dīnākṣaraṃ roditi yoṣid uccaiḥ
āṃ jñātam eṣā janakātmajeti kavir vicintyāntikam ājagāma //
Ragh_14.69_0
tad ākarṇya muner vākyaṃ rāmo rājīvalocanaḥ
samaṃ harṣaviṣādābhyāṃ yuyuje nītikovidaḥ //
Ragh_15.71_0
gaccha lakṣmaṇa śīghraṃ tvaṃ mā bhūd dharmaviparyayaḥ
tyāgo vāpi vadho vāpi sādhūnām ubhayaṃ samam //
Ragh_15.94_0
tasmād babhūvātha dalābhidhāno dalānvitaḥ padmadalābhadṛṣṭiḥ
kundāgra danto ripudantisiṃhaḥ patiḥ pṛthivyāḥ kulakair ivenduḥ //
Ragh_18.16_0
hitvātha bhogāṃs tapasottamena triviṣṭapaṃ prāptavati kṣitīśe
tadātmajaḥ sāgaradhīracetāḥ śaśāsa pṛthvīṃ sakalāṃ nṛsomaḥ //
Ragh_18.19_0
- Rechtsinhaber*in
- GRETIL project
- Zitationsvorschlag für dieses Objekt
- TextGrid Repository (2025). Poetry Collection. Raghuvaṃśa. Raghuvaṃśa. GRETIL. GRETIL project. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-CB72-3