Kālidāsa: Raghuvaṃśa

Header

Data entry: n.n.

Contribution: n.n.

Date of this version: 2020-07-31

Source:

  • A. Scharpé: Kalidasa Lexicon, Vol. 1, Brugge 1964 (Rijksuniversiteit te Gent, Werken uitgegeven door de Faculteit van de Letteren en Wijsbegeerte, 134).

Publisher: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen

Licence:

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Interpretive markup:

  • highlighted text
  • remarks

Notes:

Due to the heterogeneity of the sources the header markup might be suboptimal. For the sake of transparency the header of the legacy file is documented below.

Kalidasa: Raghuvamsa
Based on the ed. by A. Scharpé: Kalidasa Lexicon, Vol. 1,
Brugge 1964
(Rijksuniversiteit te Gent, Werken uitgegeven door de
Faculteit van de Letteren en Wijsbegeerte, 134)

Input by N.N.

TEXT WITH VARIANTS AND PADA-MARKERS

Revisions:

  • 2020-07-31: TEI encoding by mass conversion of GRETIL's Sanskrit corpus
  • 2024-12-17: Modified for validation.
  • 2025-05-20: Added BK, GND and ISO code for language.

Text

vāgarthāv iva saṃpṛktau vāgarthapratipattaye
jagataḥ pitarau vande pārvatīparameśvarau // Ragh_1.1

kva sūryaprabhavo vaṃśaḥ kva cālpaviṣayā matiḥ
titīrṣur dustaram mohād uḍupenāsmi sāgaram // Ragh_1.2

mandaḥ kaviyaśaḥ prārthī gamiṣyāmy upahāsyatām
prāṃśulabhye phale lobhād udbāhur iva vāmanaḥ // Ragh_1.3

a: (prepsur C) c: (mohād ct C St V)

atha vā kṛtavāgdvāre vaṃśe 'smin pūrvasūribhiḥ
maṇau vajrasamutkīrṇe sūtrasyevāsti me gatiḥ // Ragh_1.4

so 'ham ājanamaśuddhānām āphalodayakarmaṇām
āsamudrakṣitīśānām ānākarathavartmanām // Ragh_1.5

yathāvidhihutāgnīnāṃ yathākāmārcitārthinām
yathāparādhadaṇḍānāṃ yathākālaprabhodhinām // Ragh_1.6

tyāgāya saṃbhṛtārthānāṃ satyāya mitabhāṣiṇām
yaśase vijigīṣuṇāṃ prajāyai gṛhamendhinām // Ragh_1.7

śaiśave 'bhyastavidyānāṃ yauvane viṣayaiṣiṇām
vārdhhake munivṛttīnāṃ yogenānte tanutyajām // Ragh_1.8

raghūṇām anvayaṃ vakṣye tanuvāgvibhavo 'pi san
tadguṇaiḥ karṇam āgatya cāpalāya pracoditaḥ // Ragh_1.9

d: (^ṇoditaḥ N P)(^tāritaḥ C)

taṃ santaḥ śrotum arhanti sadasadvyaktihetavaḥ
hemnaḥ saṃlakṣyate hy agnau viśuddhiḥ śyāmikāpi vā // Ragh_1.10

vaivasato manur nāma mānanīyo manīṣiṇām
āsīn mahīkṣitām ādyaḥ praṇavaś chandasām iva // Ragh_1.11

c: (^bhṛtām Vp Ak)

tadanvaye śuddhimati prasūtaḥ śuddhimattaraḥ
dilīpa iti rājendur induḥ kṣīranidhāv iva // Ragh_1.12

a: (śuddhamatiḥ C) b: (^tamaḥ Am) c: (^endra V)

vyūḍhorasko vṛṣaskandhaḥ śālaprāṃśur mahābhujaḥ
ātmakarmakṣamaṃ dehaṃ kṣātro dharma ivāśritaḥ // Ragh_1.13

d: (āsthitaḥ C)

sarvātiritasāreṇa sarvatejo'bhibhāvinā
sthitaḥ sarvonnatenorvīṃ krāntvā merur ivātmanā // Ragh_1.14

ākārasadṛśaprajñaḥ prajñayā sadṛśāgamaḥ
āgamaiḥ sadṛśārambha[ḥ] ārambhasadṛśodayaḥ // Ragh_1.15

d: (prārambha^ S V)

bhīmakāntair nṛpaguṇaiḥ sa bhabhūvopajīvinām
adhṛṣyaś cābhi gamyaś ca yādhoratnair ivārṇavaḥ // Ragh_1.16

c: (^ādhi C Vn)

rekhāmātram api kṣuṇṇād ā manor vartmanaḥ param
na vyatīyuḥ prajās tasya niyantur nemivṛttayaḥ // Ragh_1.17

b: (ātmano C V)

prajānām eva bhūty arthaṃ sa tābyho balim agrahīt
sahasraguṇam utsraṣṭum ādatte hi rasaṃ raviḥ // Ragh_1.18

a: (bhṛty^ Ct) d: (ān C)

senā paricchadas tasya dvayam evārthasādhanam
śāstreṣv akuṇṭhitā buddhir maurvī dhanuṣi cātatā // Ragh_1.19

a: (ā^ C S Vn) c: (^eṣu vyāvṛtā V)(^eṣu vyāpṛtā Mv)(e c'; āvyāhatā C)

tasya saṃvṛtamantrasya gūdhākāreṅgitasya ca
phalānumeyāḥ prārambhāḥ saṃskārāḥ prāktanā iva // Ragh_1.20

jugopātmānam atrasto bheje dharmam anāturaḥ
agṛdhnur ādade so 'rtham asaktaḥ sukham anvabhūt // Ragh_1.21

c: (ān C V Kd Kk12 Kn Sd12)

jñāne maunaṃ kṣamā śaktau tyāge ślāghāviparyayaḥ
guṇā guṇānubandhitvāt tasya saprasavā iva // Ragh_1.22

anākṛṣṭasya viṣayair vidyānāṃ pāradṛśvanaḥ
tasya dharmarater āsīd vṛddhatvaṃ jarasā vinā // Ragh_1.23

prajānāṃ vinayādhānād rakṣaṇād bharaṇād api
sa pitā pitaras tāsāṃ kevalaṃ janmahetavaḥ // Ragh_1.24

sthityai daṇḍayato daṇḍyān pariṇetuḥ prasūtaye
apy arthakāmau tasyāstāṃ dharma eva manīṣiṇaḥ // Ragh_1.25

a: (praṇayato daṇḍaṃ C)

dudhoha gāṃ sa yajñāya sasyāya maghavā divam
saṃpadvinimayenobhau dadhatur bhuvanadvayam // Ragh_1.26

c: (samyag^ C)

na kilānuyayus tasya rājāno rakṣitur yaśaḥ
vyāvṛtta yat parasvebhyaḥ śrutau taskaratā sthitā // Ragh_1.27

dveṣyo 'pi saṃmataḥ śiṣṭas tasyārtasya yathauṣadham
tvājyo duṣṭaḥ priyo 'py āsīd aṅgulīvoragakṣatā // Ragh_1.28

d: (daṣṭo 'ṅguṣṭha ivāhinā *V)

taṃ vedhā vidadhe nūnaṃ mahābhūtasamādhinā
tathā hi sarve tasyāsan parārthaikaphalā guṇāḥ // Ragh_1.29

sa velāvapravalayāṃ parikhīkṛtasāgarām
ananyāśāsanām urvīṃ śaśāsaikapurīm iva // Ragh_1.30

tasya dākṣiṇyaruḍhena nāmnā magadhavaṃśajā
patnī sudakṣiṇety āsīd adhvarasyeva dakṣiṇā // Ragh_1.31

a: (^yuktena C)

kalatravantam ātmānam avarodhe mahaty api
tayā mene manasvinyā lakṣmyā ca vasudhādhipaḥ // Ragh_1.32

tasyām ātmānurūpāyām ātmajanmasamutsukaḥ
vilambitaphalaiḥ kālaṃ sa nināya manorathaiḥ // Ragh_1.33

saṃtānārthāya vidhaye svabhujād avatāritā
tena dhūr jagato gurvī saciveṣu nicikṣipe // Ragh_1.34

a: (mahate sutalābhāya C) d: (niveśitā C)

gaṅgāṃ bhagīratheneva pūrveṣāṃ pāvanakṣamām
icchatā saṃtatiṃ nyastā tena mantriṣu kosalā // Ragh_1.34_0

a: (^aiva Vn) c: (īpsitā Vn) d: (kausalāḥ Vn)

athābhyarcya vidhātāraṃ prayatau putrakāmyayā
tau daṃpatī vasiṣṭhasya guror jagmatur āśramam // Ragh_1.35

snigdhagambhīranirghoṣam ekaṃ syandanam āsthitau
prāvṛṣeṇyaṃ payovāhaṃ vidyudairāvatāv iva // Ragh_1.36

b: (a^ S Vn) b: (āśritau Ns2)

mā bhūd āśramapīḍeti parimeyapuraḥsarau
anubhāvaviśeṣāt tu senāparivṛtāv iva // Ragh_1.37

d: (^gatāv C Vn)

sevyamānau sukhasparśaiḥ śālaniryāsagandhibhiḥ
puṣpareṇūtkirair vātair ādhūtavanarājibhiḥ // Ragh_1.38

c: (^ūtkarair C Vn)

mano'bhirāmāḥ śṛṇvantau rathanemisvanonmukhaiḥ
ṣaḍjasaṃvādinīḥ kekā dvidhā bhinnāḥ śikhaṇḍibhiḥ // Ragh_1.39

paraparākṣisādṛśyam adūrojjhitavartmasu
mṛgadvandveṣu paśyantau syandanābaddhadṛṣṭiṣu // Ragh_1.40

śreṇībandhād vitanvadbhir astambhāṃ toraṇasrajam
sārasaiḥ kalanirhrādhaiḥ kvacid unnamitānanau // Ragh_1.41

c: (^nihrādaiḥ S)

pavanasyānukūlatvāt prārthanāsiddhiśaṃsinaḥ
rajobhis turagotkīrṇair aspṛṣṭālaveṣṭanau // Ragh_1.42

sarasīṣv aravindānāṃ vīcivikṣobhaśītalam
āmodam upajighrantau svaniḥśvāsānukāriṇam // Ragh_1.43

b: (^vikṣepa^ C) d: (^niśvās'^ C)

grāmeṣv ātmaviṣṛṭeṣu yūpacihneṣu yajvanām
amoghāḥ pratigṛhṇantāv arghyānupadam āśiṣaḥ // Ragh_1.44

haiyaṃgavīnam ādāya ghoṣavṛddhān upasthitān
nāmadheyāni pṛcchantau vanyānāṃ mārgaśākhinām // Ragh_1.45

kāpy abhikhyā tayor āsīd vrajatoḥ śuddhaveṣayoḥ
himanirmuktayor yoge citrācandramsor iva // Ragh_1.46

tat tad bhūmipatiḥ patnyai darśayan priyadarśanaḥ
sāyaṃ saṃyaminas tasya maharṣer mahiṣīsakhaḥ // Ragh_1.47

sa duṣprāpayaśāḥ prāpad āśramaṃ śrāntavāhanaḥ
sāyaṃ saṃyaminas tasya maharṣer mahiṣīsakhaḥ // Ragh_1.48

vanāntarād upāvṛttaiḥ samitkuśaphalaharaiḥ
pūryamāṇam adṛśyāgni-pratyudyātais tapasvibhiḥ // Ragh_1.49

b: (skandhāsaktasamitkuṣaiḥ C Vn Am) c: (agnipratyudgamāt pūtaiḥ C Vn Am) d: (pūryamāṇaṃ tapasvibhiḥ C Vn Am)

ākīrṇam ṛṣipatnīnām uṭajadvārarodhibhiḥ
apatyair iva nīvāra-bhāgadheyocitair mṛgaiḥ // Ragh_1.50

sekānte munikanyābhis tatkṣaṇojjhitavṛkṣakam
viśvāsāya vihaṃgānām ālavālāmbupāyinām // Ragh_1.51

b: (viviktīkṛta^ C)

ātapātayasaṃkśipta-nīvārāsu niṣādibhiḥ
mṛgair vartitaromantham uṭajāṅganabhūmiṣu // Ragh_1.52

a: (^āpāya^ C) d: ( C S)

abhyutthitāgnipiśunair atithīn āśramonmukhān
punānaṃ pavanoddhūtair dhūmair āhutigandhibhiḥ // Ragh_1.53

a: (^uddhut^ C)(^uddhṛt^ Vn)

atha yantāram ādiṣya dhuryān viśramayeti saḥ
tām avāropayat patnīṃ rathād avatatāra ca // Ragh_1.54

b: (ā ct Vn) c: (h ct) d: (ruroha C)

tasmai sabhyāḥ sabhāryāya goptre guptatamendriyāḥ
arhaṇām arhate cakrur munayo nayacakṣuṣe // Ragh_1.55

vidheḥ sāyantanasyānte sa dadarśa tapondhim
anvāsitam arundhatyā svāhayeva havirbhujam // Ragh_1.56

c: (īnam C)

tayor jagṛhatuḥ pādān rājā rājñī ca māgadhī
tau gurur gurupatnī ca prītyā pratinanandatuḥ // Ragh_1.57

a: (au C)

tam ātithyakriyāśānta-rathakṣobhapariśramam
papraccha kuśalaṃ rājye rājyāśramamuniṃ muniḥ // Ragh_1.58

ath'; ātharvanidhes tasya vijitāripuraḥ puraḥ
arthyām arthapatir vācam ādade vadatāṃ varaḥ // Ragh_1.59

a: (^vidas C) b: (^puraḥsaraḥ C)

upapannaṃ nanu śivaṃ saptasv aṅgeṣu yasya me
daivīnāṃ mānuṣīṇāṃ ca pratihartā tvam āpadām // Ragh_1.60

d: (^hantā C)(^kartā Vk)

tava mantrakṛto mantrair dūrāt prāsamitāribhiḥ
pratyādiśyanta iva me dṛṣtalakṣabhidaḥ śarāḥ // Ragh_1.61

b: (saṃyamit'^ C)(saṃśamit'^ V) d: (^lakṣa^ ct)

havir āvarjitaṃ hotas tvayā vidhivad agniṣu
vṛṣṭir bhavati sasyānām avagrahaviśoṣiṇām // Ragh_1.62

c: (yai Ct Vn)

puruṣāyuṣajīvinyo nirātaṅkā nirītayaḥ
yan madīyāḥ prajās tasya hetus tvadbrahmavarcasam // Ragh_1.63

c: (tatra C S V)

tvayaivaṃ cintyamānasya guruṇā brahmayoninā
sānubandhāḥ kathaṃ na syuḥ saṃpado me nirāpadaḥ // Ragh_1.64

kiṃ tu vadhvāṃ tavaitasyām adṛṣṭasadṛśaprajam
na mām avati sadvīpā ratnasūr api medinī // Ragh_1.65

nūnaṃ mattaḥ paraṃ vaṃśyāḥ piṇḍavicchedadarśinaḥ
na prakāmabhujaḥ śrāddhe svadhāsaṃgrahatatparāḥ // Ragh_1.66

matparaṃ durlabham matvā nūnam āvarjitaṃ mayā
payaḥ pūrvaiḥ svaniḥśvāsaiḥ kavoṣṇam upabhujyate // Ragh_1.67

c: (e C V) c: (sva^niḥśvāsa^ S)(sva^niḥśvāsa^ Ct)(sa^niḥśvāsaṃ V) d: (^bhuñjate C V)

so 'ham ijyāviśuddhātmā prajālopanimīlitaḥ
prakāśaś cāprakāśas ca lokāloka ivācalaḥ // Ragh_1.68

c: (cāndhakāraś C V)

lokāntarasukhaṃ puṇyaṃ tapodānasamudbhavam
saṃtatiḥ śuddhavaṃśyā hi paratreha ca śarmaṇe // Ragh_1.69

tayā hīnaṃ vidhātar māṃ kathaṃ paśyan na dūyase
siktaṃ svayam iva snehād vandhyam āśramavṛkṣakam // Ragh_1.70

a: (vinetar C)(vitānaṃ *V) d: (^pāpadam C)

asahyapīḍaṃ bhagavann ṛṇam antyam avehi me
aruṃtudam ivālānam anirvāṇasya dantinaḥ // Ragh_1.71

d: (navabaddhasya C)

tasmān mucye yathā tāta saṃvidhātuṃ tathārhasi
ikṣvākūṇāṃ durāpe 'rthe tvadadhīnā hi siddhayaḥ // Ragh_1.72

iti vijñāpito rājñā dhyānastimitalocanaḥ
kṣaṇamātram ṛṣis tasthau suptamīna iva hradaḥ // Ragh_1.73

so 'paśyat praṇidhānena saṃtateḥ stambhakāraṇam
bhāvitātmā bhuvo bhartur athainaṃ pratyabodhayat // Ragh_1.74

purā śakram upasthāya tavorvīṃ prati yāsyataḥ
āsīt kalpatarucchāyām āśritā surabhiḥ pathi // Ragh_1.75

dharmalopabhayād rājñīm ṛtusnātām imāṃ smaran
pradakṣiṇakriyārhāyāṃ tasyāṃ tvaṃ sādhu nācaraḥ // Ragh_1.76

a: (imāṃ devīm ṛtusnātāṃ C) b: (^tāṃ tu saṃsmaran S)(^tāṃ śrutvā sāpi C) b: (imāṃ saṃcintya V satvaraḥ) c: (^ātītas C) d: (tasyāḥ kopam ajījanaḥ C)

avajānāsi māṃ yasmād atas te na bhaviṣyati
matprasūtim anārādhya prajeti tvāṃ śaśāpa sā // Ragh_1.77

sa śāpo na tvayā rājan na ca sārathinā śrutaḥ
nadaty ākāśaṅgāyāḥ srotasy uddāmadiggaje // Ragh_1.78

īpsitaṃ tadavajñānād viddhi sārgalam ātmanaḥ
pratibadhnāti hi śreyaḥ pūjyapūjāvyatikramaḥ // Ragh_1.79

a: (avehi C) b: (yatnāpekṣaṃ manoratham C)

haviṣe dīrghasattrasya sā cedānīṃ pracetasaḥ
bhujaṃgapihitadvāraṃ pātālam adhitiṣṭhati // Ragh_1.80

sutāṃ tadīyāṃ surabheḥ kṛtvā pratinidhiṃ śuciḥ
ārādhaya saptnīkaḥ prītā kāmadughā hi sā // Ragh_1.81

a: (sa gāṃ madīyāṃ *V) b: (sa tvam ekāntarāṃ tasyā madīyāṃ vatsa mātaram C) d: (sā vāṃ kāmaṃ vidhāsyati C)

iti vādina evāsya hotur āhutisādhanam
anindyā nandinī nāma dhenur āvavṛte vanāt // Ragh_1.82

lalāṭodayam ābhugnaṃ pallavasnigdhapāṭalā
bibhratī śvetaromāṅkaṃ saṃdhyeva śaśinaṃ navam // Ragh_1.83

bhuvaṃ koṣṇena kuṇśodhnī medhyenāvabhṛthād api
pasraveṇābhivarṣantī vatsālokapravartinā // Ragh_1.84

c: (prasnaven^ ct Ns1)

rajaḥkaṇaiḥ khuroddhūtaiḥ spṛśadbhir gātram antikāt
tīrthābhiṣekajāṃ śuddhim ādadhānā mahīkṣitaḥ // Ragh_1.85

c: (^saṃśuddhim Vn) d: (^pateḥ C)(^bhṛtaḥ V)

tāṃ puṇyadarśanāṃ dṛṣtvā nimittajñas taponidhiḥ
yājyam āśaṃsitāvandhya prārthanaṃ punar abravīt // Ragh_1.86

b: (^dhanaḥ C) c: (yācyam C) c: (aṃ C S) d: (pārthivaṃ C S)

adūravartinīṃ siddhiṃ rājan vigaṇayātmanaḥ
upasthiteyaṃ kalyāṇī nāmni kīrtita eva yat // Ragh_1.87

vanyavṛttir imāṃ śaśvad (?) ātmānugamanena gām
vidyām abhyasaneneva prasādayitum arhasi // Ragh_1.88

a: (im J) b: (samyagārādhanena C)

prasthitāyāṃ pratiṣṭhethāḥ sthitāyāṃ sthitim ācareḥ
niṣaṇṇāyāṃ niṣīdāsyāṃ pītāmbhasi piber apaḥ // Ragh_1.89

b: (sthānam Ct V)

vadhūr bhaktimatī cainām arcitām ā tapovanāt
prayatā prātar anvetu piteva dhuri putriṇām // Ragh_1.91

c: (^yātāṃ C)

ity ā prasādād asyās tvaṃ paricaryāparo bhava
avighnam astu te stheyāḥ sāyaṃ pratudvrajed api // Ragh_1.90

c: (bhūyāḥ Vn)

tatheti pratijagrāha prītimān saparigrahaḥ
ādeśaṃ deśakālajñaḥ śiṣyaḥ śāsitur ānataḥ // Ragh_1.92

atha pradoṣe doṣajñaḥ saṃveśāya viśaṃpatim
sūnuḥ sūnṛtavāk sraṣṭur visasarjodita sriyam // Ragh_1.93

d: (orjita^ C N P)

satyām api tapaḥsiddhau niyamāpekṣayā muniḥ
kalpavit kalpayām āsa vanyām evāsya saṃvidhām // Ragh_1.94

nirdiṣṭāṃ kulapatinā sa parṇaśālām adhyāsya prayataparigrahadvitīyaḥ
tacchiṣyādhyayananiveditāvasānāṃ saṃviṣṭaḥ kuśaśayane niśāṃ nināya // Ragh_1.95

atha prajānmām adhipaḥ prabhāte jāyāpratigrāhitagandhamālyām
vanāya pītapratibaddhavatsāṃ yaśodhano dhenum ṛṣer mumoca // Ragh_2.1

tasyāḥ khuranyāsapavitrapāṃsum apāṃsulānāṃ dhuri kīrtanīyā
mārgaṃ manuṣyeśvaradharmapatnī śruter ivārthaṃ smṛtir anvagacchat // Ragh_2.2

nivartya rājā dayitāṃ dayālus tāṃ saurabheyīṃ surabhir yaśobhiḥ
payodharībhūtacatuḥsamudrāṃ jugopa gorūpadharām ivorvīm // Ragh_2.3

vratāya tenānucareṇa dhenor nyaṣedhi śeṣo 'py anuyāyivargaḥ
na cānyatas tasya śarīrarakṣā svavīryaguptā hi manoḥ prasūtiḥ // Ragh_2.4

āsvādavadbhiḥ kavalais tṛṇānaṃ kaṇḍūyanair daṃśanivārṇaiś ca
avyāhataiḥ svairagataiḥ sa tasyāḥ samrāṭ samārādhantatparo 'bhūt // Ragh_2.5

c: (a^ C S) c: (eḥ C)

sthitaḥ sthitām uccalitaḥ prayātāṃ niṣeduṣīm āsanabandha dhīraḥ
jalābhilāṣī jalam ādadhānāṃ chāveya tāṃ bhūpati anvagacchat // Ragh_2.6

b: (^vān sa Ct) c: (ādadānāṃ ct Sk)

sa nyastacihnām api rājalakṣmīṃ tejoviśeṣānumitāṃ dadhānaḥ
āsīd anāviṣkṛtadānarājir antarmadāvastha iva dvipendraḥ // Ragh_2.7

a: (saṃ^ Vn) a: (rājya^ Vn)

latāpratānodgrathitaiḥ sa kiśair adhijaydhanvā vicacāra dāvam
rakṣāpadeśān munihomadhenor vanyān vineṣyann iva duṣṭasattvān // Ragh_2.8

c: (^d guru^ C)

viṣṛṣṭapārśvānucarasya tasya pārśvadrumāḥ pāśabhṛtā samasya
udīrayām āsur ivonmadānām ālokaśabdaṃ vayasāṃ virāvaiḥ // Ragh_2.9

marutprayuktāś ca marutsakhābhaṃ tam arcyam ārād abhivartamānam
avākiran bālalatāḥ prasūnair ālokaśabdaṃ vayasāṃ virāvaiḥ // Ragh_2.10

dhanurbhṛto 'py asya dayārdrabhāvam ākhyātam antaḥkaraṇair viśaṅkaiḥ
vilokayantyo vapur āpur akṣṇāṃ prakāmavistāraphalaṃ hariṇyaḥ // Ragh_2.11

sa kīcakair mārutapūrṇarandhraiḥ kūjadbhir āpāditavaṃśkṛtyam
śuśrāva kuñjeṣu yaśaḥ svam uccair udgīyamānaṃ vanadevatābhiḥ // Ragh_2.12

ṛktas tuśārair girinirjharāṇām anokahākamptapuṣpagandhī
tam ātapaklāntam anātapatram ācārapūtaṃ pavanaḥ siṣeve // Ragh_2.13

b: (iḥ C S Vn)

śaśāma vṛṣṭyāpi vinā davāgnir āsīd viśeṣā phalapuṣpavṛddhiḥ
ūnaṃ na sattveṣv adhiko babādhe tasmin vanaṃ gopatri gāhamāne // Ragh_2.14

b: (āt C V)

saṃcārapūtāni digantarāṇi kṛtvā dinānte nilayāya gantum
pracakrame pallavarāgatāmrā tasmin vanaṃ gopatri gāhamāne // Ragh_2.15

tāṃ devatāpitratithikriyārthām anvag yayau madhyamalokapālaḥ
babhau ca sā tena satāṃ matena śraddheva sākṣād vidhinopapannā // Ragh_2.16

c: (matena satāṃ tena Ns2)

sa palvalottīrṇavarāhayūthāny āvāsavṛkṣonmukhabarhiṇāni
yayau mṛgādhyāsitaśādvalāni śyāmāyamānāni vanāni paśyan // Ragh_2.17

āpīnabhārodvahanaprayatnād gṛṣṭir gurutvād vapuṣo narendraḥ
ubhāv alaṃcakratur añcitābhyāṃ tapovanāvṛttipathaṃ gatābhyām // Ragh_2.18

vasiṣṭhadhenor anuyāninaṃ tam āvartamānaṃ vanitā vanāntāt
papau nimeṣālasapakṣmapaṅktir upoṣitābhyām iva locanābhyām // Ragh_2.19

puraskṛtā vartmani pārthivena pratyudgatā pārthivadharmpatnyā
tadantare sā virarāja dhenur dinakṣapāmadhyagateva saṃdhyā // Ragh_2.20

pradakṣiṇīkṛtya payasvinīṃ tāṃ sudakṣiṇā sākṣatapātrahastā
praṇamya cānarca viśālam asyāḥ śṛṅgāntaraṃ dvāram ivārthasiddheḥ // Ragh_2.21

vatsotsukāpi stimitā saparyāṃ pratyagrahīt seti nanandatus tau
bhaktyopapanneṣu hi tavidhānāṃ prasādacihnāni puraḥphalāni // Ragh_2.22

guroḥ sadārasya nipīḍya pādau samāpya sāṃdhyaṃ ca vidhiṃ dilīpaḥ
dohāvasāne punar eva dogdhrīṃ bheje bhujocchinnaripur niṣaṇṇām // Ragh_2.23

tām antikanyastabalipradīpām anvāsya goptā gṛhiṇīsahāyaḥ
krameṇa suptām anu saṃviveśa suptotthitāṃ prātar an'(?)ūdatiṣṭhat // Ragh_2.24

c: (anu^ C S)

itthaṃ vrataṃ dhārayataḥ prajārthaṃ samaṃ mahiṣyā mahanīyakīrteḥ
sapta vyatīyus triguṇāni tasya dināni dīnoddharaṇocitasya // Ragh_2.25

a: (pālayataḥ C S Vn)

anyedyur ātmānucarasya bhāvaṃ jijñāsamānā munihomadhenuḥ
gaṅgāprapātāntavirūḍhaśaṣpaṃ gaurīguror gahvaram āviveṣa // Ragh_2.26

c: (^ni^ N P)

ity adriṣobhāprahitekṣaṇena ity adriṣobhāprahitekṣaṇena
alakṣitābhyutpatano nṛpeṇa prasahya siṃhaḥ kila tāṃ cakarṣa // Ragh_2.27

tadīyam ākranditam ārtasādhor guhānibaddhapratiśabdadīrgham
raśmiṣv ivādāya nagendrasaktāṃ nivartayām āsa nṛpasya dṛṣṭim // Ragh_2.28

c: (^dattāṃ Vn)

sa pāṭalāyāṃ gavi tasthivāṃsaṃ dhanurdharaḥ kesariṇaṃ dadarśa
adhityakāyām iva dhātumayyāṃ lodhradrumaṃ sānumataḥ praphullam // Ragh_2.29

d: (r S Vn) d: -(tam Mv)

tato mṛgendrasya mṛgendragāmī vadhāya vadhyasya śaraṃ śaraṇyaḥ
jātābhiṣaṅgo nṛpatir niṣaṅgād uddhartum aicchat prasabhoddhṛtāriḥ // Ragh_2.30

vāmetaras tasya karaḥ prahartur nakhaprabhābhūṣitakaṅkapattre
saktāṅguliḥ sāyakapuṅkha eva citrārpitārambha invāvatasthe // Ragh_2.31

bāhupratiṣṭambhavivṛddhamanyur abhyarṇam āgaskṛtam aspṛśadbhiḥ
rājā svatejobhir adahyatāntar bhogīva mantrauṣadhiruddhavīryaḥ // Ragh_2.32

tam āryagṛhyaṃ nigṛhītadhenur manuṣyavācā manuvaṃśaketum
vismāyayan vismitam ātmavṛttau siṃhorusattvaṃ nijagāda siṃhaḥ // Ragh_2.33

c: (p C S Mv V) d: (bhūpālasiṃhaṃ C S V)

alaṃ mahīpāla tava śrameṇa prayuktam apy astram ito vṛthā syāt
na pādaponmūlanaśakti raṃhaḥ śiloccaye mūrchati mārutasya // Ragh_2.34

kailāsagauraṃ vṛam ārurukṣoḥ pādārpaṇānugrahapūtapṛṣṭam
avehi māṃ kiṃkaram aṣṭamūrteḥ kumbhodaraṃ nāma nikumbhamitram // Ragh_2.35

d: (^tulyam C S V Cm)

amuṃ puraḥ paśyasi devadāruṃ putrīkṛto 'sau vṛṣabhadhvajena
yo hemakumbhastananiḥsṛtānāṃ skandasya mātuḥ payasāṃ rasajñaḥ // Ragh_2.36

b: ('yaṃ Vn)

kaṇḍūyamānena kaṭaṃ kadācid vanyadvipenonmathitā tvag asya
athainam adres tanayā śuśoca senānyam ālīḍham ivāsurāstraiḥ // Ragh_2.37

tadā prabhṛty eva vanadvipānāṃ trāsārtham asminn aham adikukṣau
vyāpāritaḥ śūlabhṛtā vidhāya siṃhatvam aṅkāgatasattvavṛtti // Ragh_2.38

d: (iḥ C Vn)

tasyālam eṣā kṣudhitasya tṛptyai pradiṣṭakālā parameśvareṇa
upasthitā śoṇitapāraṇā me suradviṣaś cāndramasī sudheva // Ragh_2.39

sa tvaṃ nivartasva vihāya lajjāṃ guror bhavān darśitaśiṣyabhaktiḥ
śastreṇa rakṣyaṃ yad aśakyarakṣaṃ na tad yaśaḥ śastrabhṛtāṃ kṣiṇoti // Ragh_2.40

b: (au C) c: (^rakṣyaṃ C Vn) d: (kṣaṇoti Vn)

iti pragalbhaṃ purusādhirājo mṛgādhirājasya vaco niśamya
pratyāhatāstro giriśaprabhāvād ātmany avajñāṃ śithilīcakāra // Ragh_2.41

pratyabravīc cainam iṣuprayoge tatpūrvasaṅge vitathaprayatnaḥ
jaḍīkṛtas tryambakavikṣaṇena vajraṃ mumukṣann iva vajrapāṇiḥ // Ragh_2.42

b: (^bhaṅge J M Ns) c: (^vikṣitena C N P S)

pratyāha vainaṃ śaramokṣavandhyo mā pattraparvāt svarabhedam āptaḥ
prahīṇapūrvadhvaninādhirūḍhas tulām asārena śaradghanena // Ragh_2.42_0

2.42*: (Vn pāṭhāntaram)

saṃruddhaceṣṭasya hetuḥ hāsyaṃ vacas tad yad ahaṃ vivakṣuḥ
antargataṃ prāṇabhṛtāṃ hi veda sarvaṃ bhavān bhāvam ato 'bhidhāsye // Ragh_2.43

a: (a[ḥ sa C][s tu Vn)

mānyaḥ sa me sthāvarajaṅgamānāṃ sargasthitipratyavahārahetuḥ
guror apīdaṃ dhanam āhitāgner naśyat purastād anupekṣaṇīyam // Ragh_2.44

b: (^pratyupahāra^ Vn)

sa tvaṃ madīyena śarīravṛttiṃ dehena nirvartayituṃ prasīda
dināvasānotsukabālavatsā visṛjyatāṃ dhenur iyaṃ maharṣeḥ // Ragh_2.45

b: (yatasva Sk) d: (^mucyatāṃ C V Sk)

athāndhakāraṃ girigahvarāṇāṃ daṃṣṭrāmayūkhaiḥ śakalāni kurvan
bhūyaḥ sa bhūteśvarapārśvavartī kiṃcid vihasyārthapatiṃ babhāṣe // Ragh_2.46

a: (^kandarāṇāṃ Vc)

ekātapatraṃ jagataḥ prabhutvaṃ navaṃ yayaḥ kāntam idaṃ vapuś ca
alpasya hetor bahu hātum icchan vicāramūdhaḥ pratibhāsi me tvam // Ragh_2.47

bhūtānukampā tava ced iyaṃ gaur ekā bhavet svastimatī tvadante
jīvan punaḥ śaśvad upaplavebhyaḥ prajāḥ prajānātha piteva pāsi // Ragh_2.48

athaikadhenor aparādhacaṇḍād guroḥ kṛṣānupratimād bibheṣi
śakyo 'sya manyur bhavatā vinetuṃ gāḥ koṭiśaḥ sparśayatā ghaṭodhnīḥ // Ragh_2.49

a: (^daṇḍād C V)

tad rakṣa kalyāṇaparaṃparāṇāṃ bhoktāram ūrjasvalam ātmadeham
mahītalasparśanamātrabhinnam ṛddhaṃ hi rājyaṃ padam aindram āhuḥ // Ragh_2.50

c: (^bhinnamātram Vt)

etāvad uktvā virate mṛgendre pratisvanenāsya guhāgatena
śiloccayo 'pi kṣitipālam uccaiḥ prītyā tam evārtham abhāṣateva // Ragh_2.51

b: (ātma^ C)

niśamya devānucarasya vācaṃ manuṣyadevaḥ punar apy uvāca
dhenvā tadadhyāsitakātarākṣyā nirīkṣyamāṇaḥ sutarāṃ dayāluḥ // Ragh_2.52

c: (^adhyāsana^ Vn)

kṣatāt kila trāyata ity udagraḥ kṣatrasya śabdo bhuvaneṣu rūḍhaḥ
rājyena kiṃ tadviparītavṛtteḥ prāṇair upakrośamalīmasair vā // Ragh_2.53

kathaṃ nu śakyo 'nunayo maharṣer viśrāṇanāc cānyapayasvinīnām
imām anūnāṃ surabher avehi rudraujasā tu pahṛtaṃ tvayāsyām // Ragh_2.54

b: (^ād anya^ C S V)

seyaṃ svadehārpaṇaniṣkrayeṇa nyāyyā mayā mocayituṃ bhavattaḥ
na pāraṇā syād vihatā tavaivaṃ bhaved aluptaś ca muneḥ kriyārthaḥ // Ragh_2.55

c: (^phalā C)

bhavān apīdaṃ paravān avaiti mahān hi yatnas tava devadārau
sthātuṃ niyoktur na hi śakyam agre vināśya rakṣyaṃ svayam akṣatena // Ragh_2.56

b: (prayatnas C) c: (yad aśakyam S Vn)

kim apy ahiṃsyas tava cen mato 'haṃ yaśaḥśarīre bhava me dayāluḥ
ekāntavidhaṃsiṣu madvidhānāṃ piṇḍeṣv anāsthā khalu bhautikeṣu // Ragh_2.57

saṃbandham ābhāṣaṇapūrvam āhur vṛttaḥ sa nau saṃgatayor vanānte
tad bhūtanāthānuga nārhasi tvaṃ saṃbandhino me praṇayaṃ vihantum // Ragh_2.58

b: (jātaḥ C)

tatheti gām uktavate dilīpaḥ sadyaḥ pratiṣṭambhavimuktabāhuḥ
sa nyasta śastro haraye svadeham upānayat piṇḍam ivāmiṣasya // Ragh_2.59

c: (saṃnyasta^ Ns2 S Vn)

tasmin kṣaṇe pālayituḥ prajānām utpaśyataḥ siṃhanipātam ugram
avāṅmukhasy'opari puṣpavṛṣṭiḥ papāta vidyādharahastamuktā // Ragh_2.60

c: (adho^ Vt)

uttiṣṭha vatsety amṛtāyamānaṃ vaco niśamyotthitam utthitaḥ san
dadarśa rājā jananīm iva svāṃ gām agrataḥ prasraviṇīṃ na siṃham // Ragh_2.61

taṃ vismitaṃ dhenur uvāca sādho māyāṃ mayodhbhāvya parīkṣito 'si
ṛṣiprabhāvān mayi nāntako 'pi prabhuḥ prahartuṃ kim utānyahiṃsrāḥ // Ragh_2.62

d: (aḥ C)

bhaktyā gurau mayy anukampāya ca prītāsmi te putra varaṃ vṛṇīṣva
na kevalānāṃ payasāṃ prasūtim avehi māṃ kāmadughāṃ prasannām // Ragh_2.63

b: (vatsa C Vn)

tataḥ samānīya samānitārthī hastau svahastārjitavīraśabdaḥ
vaṃśasya kartāram anantakīrtiṃ sudakṣiṇāyāṃ tanayaṃ yayāce // Ragh_2.64

a: (samānit'^ Ct Vn) c: (iḥ Vn)

saṃtānakāmāya tatheti kāmaṃ rājñe pratiśrutya payasvinī sā
dugdhvā payaḥ pattrapuṭe madīyaṃ putr'; opabhuṅkṣv' eti tam ādideśa // Ragh_2.65

d: (^yuṅkṣv' Mv)

vatsasya homārthavidheś ca śeṣam ṛṣer anujñām adhigamya mātaḥ
ūdhasyam icchāmi tavopabhoktumyaṃ ṣaṣṭhāmśam urvyā iva rakṣitāyāḥ // Ragh_2.66

b: (guror C S Vn) c: (au C J M)

itthaṃ kṣitīśena vasiṣṭhadhenur vijñāpitā prītatarā babhūva
tadanvitā haimavatāc ca kukṣeḥ pratyāyayāv āśramam aśrameṇa // Ragh_2.67

d: (''; aiva Vn)

tasyāḥ prasannendumukhaḥ prasādaṃ gurur nṛpāṇāṃ gurave nivedya
praharṣacihnānumitaṃ priyāyai śaśaṃsa vācā punaruktayeva // Ragh_2.68

c: (mukhaprasād^ C)

sa nandinīstanyam aninditātmā sadvatsalo vatsahutāvaśeṣam
papau vasiṣṭhena kṛtābhyanujñaḥ śubhraṃ yaśo mūrtam ivātitṛṣṇaḥ // Ragh_2.69

b: (^nipītaśeṣam C *V) d: (śuddhaṃ C *Vn) d: (bhūya *Vn) d: (ātritṛptaḥ C)(ādhitṛṣṇaḥ *Vn)

prātar yathoktavratapāraṇānte prāsthānikaṃ svastyayanaṃ prayuja
tau daṃpatī svāṃ prati rājadhānīṃ prasthāpayām āsa vaśī vasiṣṭhaḥ // Ragh_2.70

d: (saṃpreṣayām V)

pradakṣiṇīkṛtya hutaṃ hutāśam anantaraṃ bhartur arundhatīṃ ca
dhenuṃ savatsāṃ ca nṛpaḥ pratasthe sanmaṅgalodagrataraprabhāvaḥ // Ragh_2.71

b: (tataś ca hotāram Ct) d: (^ānubhāvaḥ Vt)

śrotābhirāmadhvaninā rathena sa dharmapatnīsahitaḥ sahiṣṇuḥ
yayāv anudghātasukhena mārgaṃ sveneva pūrṇena manorathena // Ragh_2.72

c: (^rayeṇa C) d: (aiva Vn)

tam āhitautsukyam adarśanena prajāḥ prajārthavratakarśitāṅgam
netraiḥ papus tṛptim anāpnuvadbhir navodayaṃ nātham ivauṣadhīnām // Ragh_2.73

b: (^karṣit'^ C)

puraṃdaraśrīḥ puram utpatākaṃ praviśya paurair abhinandyamānaḥ
bhuje bhuaṃgendrasamānasāre bhūyaḥ sa bhūmer dhuram āsasañja // Ragh_2.74

atha nayanasamutthaṃ jyotir atrer iva dyauḥ surasarid iva tejo vahniniṣṭhyūtam aiśam
narapatikulabhūtyai garbham ādhatta rājñī gurubhir abhiniviṣṭaṃ lokapālānubhāvaiḥ // Ragh_2.75

athepsitaṃ bhartur upasthitodayaṃ sakhījanodvīkṣaṇakaumudīmukham
nidānam ikṣvākukulasya saṃtateḥ sudakṣiṇā daurhṛdalakṣaṇaṃ dadhau // Ragh_3.1

b: (^maham Mv) d: (dohada^ C S Vn)

śarīrasādād asamagrabhūṣaṇā mukhena sālakṣyata lodhrapāṇḍunā
tanuprakāśena viceyatārakā prabhātakalpā śaśineva śarvarī // Ragh_3.2

b: (ro^ S V) d: (vi^ Vn)

tato viśāṃpatyur ananyasaṃtater manorathaṃ kiṃcid ivodayonmukham
ananyasauhārdarasasya dohadaṃ priyā prapede prakṛtipriyaṃvadā // Ragh_3.2a

mukhena sā ketakapattrapāṇḍunā kṛśāṅgayaṣṭiḥ parimeyabhūṣaṇā
sthitālpatārāṃ karuṇendumaṇḍalāṃ vibhātakalpāṃ rajanīṃ vyaḍambayat // Ragh_3.2b

tadānanaṃ mṛtsurabhi kṣitīśvaro rahasy upāghrāya na tṛptim āyayau
karīva siktaṃ pṛṣataiḥ payomucāṃ śucivyapāye vanarājipalvalam // Ragh_3.3

b: (^haḥ samā^ V)

divaṃ marutvān iva bhokṣyate bhuvaṃ digantaviśrāntaratho hi tat sutaḥ
ato 'bhilāṣe prathamaṃ tathāvidhe mano babandhānyarasān vilaṅghya sā // Ragh_3.4

a: (mahīṃ Ct Vn) b: (mat^ C)

na me hriyā śaṃsati kiṃcid īpsitaṃ spṛhāvatī vastuṣu keṣu māgadhī
na hīṣṭam asya tridive 'pi bhūpater priyāsakhīr uttarakosaleśvaraḥ // Ragh_3.5

c: (ās C S V)

upetya sā dohadaduḥkhaśīlatāṃ yad eva vavre tad apaśyad āhṛtam
na hīṣṭam asya tridive 'pi bhūpater abhūd anāsādyam adhijyadhanvanaḥ // Ragh_3.6

c: (ās C S V)

krameṇa nistīrya ca dohadavyathāṃ pracīyamānāvayavā rarāja sā
purāṇapattrāpagamād anantaraṃ lateva saṃnaddhamanojñapallavā // Ragh_3.7

dineṣu gacchatsu nitāntapīvaraṃ tadīyam ānīlamukhaṃ stanadvayam
tiraścakāra bhramarābhilīnayoḥ sujātayoḥ paṅkajakośayoḥ śriyam) // Ragh_3.8

a: (madhūkapāṇḍuraṃ VnSā) b: (^śyāma^ VnSā) c: (^āvalīḍhayoḥ C) c: (samudgayor vāraṇadantakośayor Vn Sā) d: (babhāra kāntiṃ gavalāpidhānayoḥ Vn Sā)

nidhānagarbhām iva sāgarāmbarāṃ śamīm ivābhyantaralīnapāvakām
nadīm ivāntaḥsalilāṃ sarasvatīṃ nṛpaḥ sasattvāṃ mahiṣīm amanyata // Ragh_3.9

priyānurāgasya manaḥsamunnater bhujārjitānāṃ ca digantasaṃpadām
yathākramaṃ puṃsavanādikāḥ kriyā dhṛteś ca dhīraḥ sadṛśīr vyadhatta saḥ // Ragh_3.10

d: (śruteś C)

surendramātrāśritagarbhagauravāt prayatnamuktāsanayā gṛhāgataḥ
tayopacārāñjalikhinnahastayā nananda pāriplavanetrayā nṛpaḥ // Ragh_3.11

kumārabhṛtyākuśalair anuṣṭhite bhiṣagbhir āptair atha garbhabharmaṇi
patiḥ pratītaḥ prasavonmukhīm priyāṃ dadarśa kāle divam abhrītam iva // Ragh_3.12

a: (adhi^ C *V) b: (^veśmani C *V)(^karmaṇi Mv)

grahais tataḥ pañcabhir uccasaṃśrayair asūryagaiḥ sūcitabhāgyasaṃpadam
asūta putraṃ samaye śacīsamā trisādhanā śaktir ivārtham akṣayam // Ragh_3.13

diśaḥ prasedur maruto vavuḥ sukhāḥ pradakṣiṇārcir havir agnir ādade
babhūva sarvaṃ śubhaśaṃsi tatkṣaṇaṃ bhavo hi lokābhyudayāya tādṛśām // Ragh_3.14

b: (hutam Ct S)

ariṣṭaśayyāṃ parito visāriṇā sujanmanas tasya nijena tejasā
niśīthadīpāḥ sahasā hatatviṣo babhūvur ālekhyasamarpitā iva // Ragh_3.15

janāya śuddhāntacarāya śaṃsate kumārajanmāmṛtasaṃmitākṣaram
adeyam āsīt trayam eva bhūpateḥ śaśiprabhaṃ chattram ubhe ca cāmare // Ragh_3.16

c: (dvayam C)

samīkṣya putrasya cirān mukhaṃ pitā nidhānakumbhasya yuveva durgataḥ
mudā śarīre prababhūva nātmanaḥ payodhir indūdayamūrchito yathā // Ragh_3.16_0

a: (pitā Sd) b: (mukhaṃ Sd) b: (yathaiva Sd)

nivātapadmastimitena cakṣuṣā nṛpasya kāntaṃ pibataḥ sutānanam
mahodadheḥ pūra ivendudarśanād guruḥ praharṣaḥ prababhūva nātmani // Ragh_3.17

d: (c' C V)

sa jātakarmaṇy akhile tapasvinā tapovanād etya purodhasā kṛte
dilīpasūnur maṇir ākarodbhavaḥ prayuktasaṃskāra ivādhikaṃ babhau // Ragh_3.18

sukhaśravā maṅgalatūryanisvanāḥ pramodanṛtyaiḥ saha vārayoṣitām
na kevalaṃ sadmani māgadhīpateḥ pathi vyajṛmbhanta divaukasām api // Ragh_3.19

na saṃyatas tasya babhūva rakṣitur visarjayed yaṃ sutajanmaharṣitaḥ
ṛṇābhidhānāt svayam eva kevalaṃ tadā pitḥṇāṃ mumuce sa bandhanāt // Ragh_3.20

b: (^mocayed C Vt)

śutasya yāyād ayam antam arbhakas tathā pareṣāṃ yudhi ceti pārthivaḥ
avekṣya dhātor gamanārtham arthavic cakāra nāmnā raghum ātmasaṃbhavam // Ragh_3.21

pituḥ prayatnāt sa samagrasaṃpadaḥ śubhaiḥ śarīrāvayavair dine dine
pupoṣa vṛddhiṃ haridaśvadīdhiter anupraveśād iva bālacandramāḥ // Ragh_3.22

umāvṛṣāṅkau śarajanmanā yathā yathā jayantena śacīpuraṃdarau
tathā nṛpaḥ sā cu sutena māgadhī nanandatus tatsadṛśena tatsamau // Ragh_3.23

rathāṅganāmnor iva bhāvabandhanaṃ babhūva yat prema parasparāśrayam
vibhaktam apy ekasutena tat tayoḥ parasparasyopari paryacīyata // Ragh_3.24

c: (e na V) d: (paryahīyata V)(na vyahīyata C)

uvāca dhātryā prathamoditaṃ vaco yayau tadīyām avalambya cāṅgulim
abhūc ca namraḥ praṇipātaśikṣayā pitur mudaṃ tena tatāna so 'rbhakaḥ // Ragh_3.25

a: (yad āha Sd12) d: (śiśus tatāna saḥ Vn)

tam aṅkam āropya śarīrayogajaiḥ sukhair niṣiñcantam ivāmṛtaṃ tvaci
upāntasaṃmīlitalocano nṛpaś cirāt sutasparśarasjñatāṃ yayau // Ragh_3.26

tam aṅkam āropya śarīrayogajaiḥ sthiter abhettā sthitimantam anvayam
svamūrtibhedena guṇāgryavartinā patiḥ prajānām iva sargam ātmanaḥ // Ragh_3.27

sa vṛttacaulaś calakākapakṣakair amātyaputraiḥ savayobhir anvitaḥ
liper yathāvadgrahaṇena vāṅmayaṃ nadīmukheneva samudram āviśat // Ragh_3.28

a: (^cū[l ct][ C Vn]aś)

athopanītaṃ vidhivad vipaścito vininyur enaṃ guravo gurupriyam
avandhyayatnāś ca babhūvur arbhake tatāra vidyāḥ pavanātipātibhir // Ragh_3.29

c: (atra te ct)

dhiyaḥ samagraiḥ sa guṇair udāradhīḥ kramāc catasraś caturarṇavopamāḥ
tatāra vidyāḥ pavanātipātibhir diśo haridbhir haritām iveśvaraḥ // Ragh_3.30

tvacaṃ sa medhyāṃ paridhāya rauravīm aśikṣatāstraṃ pitur eva mantravat
na kevalaṃ tadgurur ekapārthivaḥ kṣitāv abhūd ekadhanurdharo 'pi saḥ // Ragh_3.31

b: (^vit Vn)

mahokṣatāṃ vatsataraḥ spṛśann iva dvipendrabhāvaṃ kalabhaḥ śrayann iva
raghuḥ kramād yauvanabhinnaśaiśavaḥ pupoṣa gāmbhīryamanoharaṃ vapuḥ // Ragh_3.32

d: (gambhīra^ Vn SK)

athāsya godānavidher anantaraṃ vivāhadīkṣāṃ niravartayad guruḥ
narendrakanyās tam avāpya satpatiṃ tamonudaṃ dakṣasutā ivābabhuḥ // Ragh_3.33

d: (^'pahaṃ C V)

yuvā yugavyāyatabāhur aṃsalaḥ kapāṭavakṣāḥ pariṇaddhakaṃdharaḥ
vapuḥprakarṣād ajayad guruṃ raghus tathāpi nīcair vinayād adṛśyata // Ragh_3.34

tataḥ prajānāṃ ciram ātmanā dhṛtāṃ nitāntagurvīṃ laghayiṣyatā dhuram
nisargasaṃskāravinīta ity asau nṛpeṇa cakre yuvarājaśabdabhāk // Ragh_3.35

narendramūlāyatanād anantaraṃ ghanavyapāyena gabhastimān iva
agacchad aṃśena guṇābhilāṣiṇī navāvatāraṃ kamalād ivotpalam // Ragh_3.36

vibhāvasuḥ sārathineva vāyunā ghanavyapāyena gabhastimān iva
babhūva tenātitarāṃ suduḥsahaḥ kaṭaprabhedena karīva pārthivaḥ // Ragh_3.37

niyujya taṃ homaturaṃgarakṣaṇe dhanurdharaṃ rājasutair anudrutam
apūrṇam ekena śatakratūpamaḥ śataṃ kratūnā apavighnam āpa saḥ // Ragh_3.38

b: (anudgatam Vt)

tataḥ paraṃ tena makhāya vajvanā turaṃgam utsṛṣṭam anargalaṃ punaḥ
dhanurbhṛtām agrata eva rakṣiṇāṃ jahāra śakraḥ kila gūḍhavigrahaḥ // Ragh_3.39

a: (ataḥ Vn) c: (atāṃ V)

viṣādaluptapratipatti vismitaṃ mamaiva yeneha turaṃgam īkṣase
dhenvā niśamyeti vacaḥ samīrtaṃ śrutaprabhāvā dadṛśe 'tha nandinī // Ragh_3.40

a: (i^ C S)

svedāmbunā mārjaya putra locane mamaiva yeneha turaṃgam īkṣase
dhenvā niśamyeti vacaḥ samīritaṃ mudaṃ parām āpa dilīpanandanaḥ // Ragh_3.40_0

tadaṅganisyandajalena locane pramṛjya puṇyena puraskṛtaḥ satām
atīndriyeṣv apy upapannadarśano babhūva bhāveṣu dilīpanandanaḥ // Ragh_3.41

sa pūrvataḥ parvatapakṣaśātanaṃ dadarśa devaṃ naradevasaṃbhavaḥ
punaḥ punaḥ sūtaniṣiddhacāpalaṃ harantam aśvaṃ ratharaśmisaṃyatam // Ragh_3.42

a: (inaṃ C) d: (^saṃyutam Vt)

sa pūrvataḥ parvatapakṣaśātanaṃ hariṃ viditvā haribhiś ca vājibhiḥ
avocad enaṃ gangaspṛśā raghuḥ svareṇa dhīreṇa nivartayann iva // Ragh_3.43

a: (inaṃ C)

makhāṃśabhājāṃ prathamo manīṣibhis tvam eva devendra sadā nigadyase
ajasradīkṣāprayatasya madguroḥ kriyāvighātāya kathaṃ pravartase // Ragh_3.44

b: (^eśa C) b: (yato C V)

trilokanāthena sadā makhadviṣas tvayā niyamyā nanu divyacakṣuṣā
sa cet svayaṃ karamasu dharmacāriṇāṃ tvam antarāyo bhavasi cyuto vidhiḥ // Ragh_3.45

a: (satāṃ C)(satā TV) d: (ī Vn)

tad aṅgam agryaṃ maghavan mahākrator amuṃ turaṃgaṃ pratimoktum arhasi
pataḥśruter darśayitāra īśvarā malīmasām ādadate na paddhatim // Ragh_3.46

c: (śucer CSTV) c: (deśayitāra T)

iti pragalbhaṃ raghuṇā samīritaṃ vaco niśamyādhipatir divaukasām
nivartayām āsa rathaṃ savismayaḥ pracakrame ca prativaktum uttaram // Ragh_3.47

yad āttha rājanyakumāra tat tathā yaśas tu rakṣyaṃ parato yaśodhanaiḥ
jagatprakāśaṃ tad aśeṣam ijyayā bhavadgurur laṅghayituṃ mamodyataḥ // Ragh_3.48

harir yathaikaḥ puruśottamaḥ smṛto maheśvaras tryambaka eva nāparaḥ
tathā vidur māṃ munayaḥ śatakratuṃ dvitīyagāmī na hi śabda eṣa naḥ // Ragh_3.49

ato 'yam aśvaḥ kapilānukāriṇā pitus tvadīyasya mayāpahāritaḥ
alaṃ prayatnena tavātra mā nidhāḥ padaṃ padavyāṃ sagarasya saṃtateḥ // Ragh_3.50

a: (^ānusāriṇā N P) c: (kṛthāḥ C Vn)('nugāḥ Vtp) d: (āḥ C Vtp)

tataḥ prahasyāpabhayaḥ puraṃdaraṃ punar babhāṣe turagasya rakṣitā
gṛhāṇa śastraṃ yadi sarga eṣa te na khalv anirjitya raghuṃ kṛtī bhavān // Ragh_3.51

c: (garva C V) d: (et Vt)

sa evam uktvā maghavantam unmukhaḥ kariṣyamāṇaḥ saśaram śarāsanam
atiṣṭhad ālīḍhaviśeṣaśobhinā vapuḥprakarṣeṇa viḍambiteśvaraḥ // Ragh_3.52

raghor avaṣṭambhamayena pattriṇā hṛdi kṣato gotrabhid apy amarṣaṇaḥ
navāmbudānīkamuhūrtalāñchane dhanuṣy amoghaṃ samadhatta sāyakam // Ragh_3.53

b: (kṣito T) d: (mārgaṇam C)

dilīpasūnoḥ sa bṛhad (?) bhujāntaraṃ praviśya bhīmāsuraśoṇitocitaḥ
papāv anāsvāditapūrvam āśugaḥ kutūhaleneva manuṣyaśoṇitam // Ragh_3.54

hareḥ kumāro 'pi kumāravikramaḥ suradvipāsphālanakarkaśāṅgulau
bhuje śacīpattraviśeṣakāṅkite svanāmacihnaṃ nicakhāna sāyakam // Ragh_3.55

c: (^latākriyocite V) d: (mārgaṇam Vt)

jahāra cānyena mayūrapattriṇā śareṇa śakrasya mahāśanidhvajam
cukopa tasmai sa bhṛśaṃ suraśriyaḥ prasahaya keśavyaparopaṇād iva // Ragh_3.56

a: (^lāñchanam C)(^pakṣmaṇa V)(^lakṣaṇaṃ T)

tayor upāntasthitasiddhasainikaṃ garutmadāśīviśabhīmadarśanaiḥ
babhūva yuddhaṃ tumuulaṃ jayaiṣiṇor adhomukhair ūrdhvamukhaiś ca pattribhiḥ // Ragh_3.57

b: (am Ct) c: (a Vn) d: (sāyakaiḥ C)

atiprabandhaprahitāstravṛṣṭibhis tam āśrayaṃ duṣprahasya tejasaḥ
śaśāka nirvāpayituṃ na vāsavaḥ svataś cyutaṃ vahnim ivādbhir ambudaḥ // Ragh_3.58

tataḥ prakoṣṭhe haricandanāṅkite pramathyamānārṇavadhīra
raghuḥ śaśāṅkārdhamukhena pattriṇā śarāsanajyām alunād viḍaujasaḥ // Ragh_3.59

a: (ād T) a: (?T) b: (^oddhataṃ V)

sa cāpam utsṛjya vivṛddhamatsaraḥ praṇāśanāya prabalasya vidviṣaḥ
mahīdhrapakṣavyaparopaṇocitaṃ sphuratprabhāmaṇḍalam astram ādade // Ragh_3.60

c: (^oddhataṃ V)

raghur bhṛśaṃ vakṣasi tena tāḍitaḥ papāta bhūmau saha sainikāśrubhiḥ
nimeṣamātrād avadhūya tad vyathāṃ sahotthitaḥ sainikaharṣanisvanaiḥ // Ragh_3.61

c: (ca Ns2T Vn) d: (niḥ^ S Kn)

tathāpi śastravyavahāraniṣṭhure bipakṣabhāve ciram asya tasthuṣaḥ
tutoṣa vīryātiśayena vṛtrahā padaṃ hi sarvatra guṇair nidhīyate // Ragh_3.62

b: (sthiram Vn)

asaṅgam adriṣv api sāravattayā na me tvadanyena visoḍham āyudham
avehi māṃ prītam ṛte turaṃgamāt kim icchasīti sphuṭam āha vāsavaḥ // Ragh_3.63

a: (asahyam C) b: (um C) d: (varaṃ vṛṇīsveti tam C S Vt)

tato niṣaṅgād asamagram uddhṛtaṃ suvarṇapuṅkhadyutirañjitāṅgulim
narendrasūnuḥ pratisaṃharann iṣuṃ priyaṃvadaḥ pratyavadat sureśvaram // Ragh_3.64

a: (a^niḥsṛtaṃ Vt) c: (dilīpa^ T) d: (aṃ N P) d: (puraṃdaraṃ pratyavadat priyaṃvadaḥ C)

amocyam aśvaṃ yadi manyase prabho tataḥ samāpte vidhinaiva karmaṇi
ajasradīkṣāprayataḥ sa madguruḥ krator aśeṣeṇa phalena yujyatām // Ragh_3.65

c: (asya Vt) c: (me C T Vn)(^)

yathā ca vṛttāntam imaṃ sadogatas trilocanaikāṃśatayā durāsadaḥ
tavaiva saṃdeṣaharād viśaṃpatiḥ śṛṇoti lokeśa tathā vidhīyatām // Ragh_3.66

d: (dev'^ C S V)

tatheti kāmaṃ pratiśuśruvān raghor yathāgataṃ mātalisārathir yayau
nṛpasya nātipramanāḥ sadogṛhaṃ sudakṣināsūnur api nyavartata // Ragh_3.67

tam abhyanandat prathamaṃ prabodhitaḥ prajeśvaraḥ śāsanahāriṇā hareḥ
parāmṛśan harṣajaḍena pāṇinā tadīyam aṅgaṃ kuliśavraṇāṅkitam // Ragh_3.68

c: (^calena St *V T?)

iti kṣitīśo navatiṃ navādhikāṃ mahākratūnāṃ mahanīyaśāsanaḥ
samāraurukṣur divam āyuṣaḥ kṣaye tatāna sopānaparaṃparām iva // Ragh_3.69

atha sa viṣavyāvṛttātmā yathāvidhi sūnave nṛpatikakudaṃ dattvā yūne sitātapavāraṇam
munivanatarucchāyāṃ devyā tayā saha śiśriye galitavayasām ikṣvākūṇā idaṃ hi kulavrtam // Ragh_3.70

sa rājyaṃ guruṇā dattaṃ pratipadyādhikaṃ babhau
dinānte nihitaṃ tejaḥ savitreva hutāśanaḥ // Ragh_4.1

nyastaśastraṃ dilīpaṃ ca taṃ ca śuśruvuṣāṃ patim
rājñām uddhṛtanārāce hṛdi śalyam ivārpitam // Ragh_4.1_0

dilīpānantaraṃ rājye taṃ niśamya pratiṣṭhitam
pūrvaṃ pradūmito rājñāṃ hṛdaye 'gnir ivotthitaḥ // Ragh_4.2

c: (e *V)

puruhūtadhvajasyeva tasyonnayanapaṅktayaḥ
navābhyutthānadarśinyo nananduḥ sa prajāḥ prajāḥ // Ragh_4.3

d: (su^ Vn)

samam eva samākrāntaṃ tasyonnayanapaṅktayaḥ
tena siṃhāsanaṃ pitryam akhilaṃ cārimaṇḍalaṃ // Ragh_4.4

d: (ca mahīkṣitām Sd)

chāyāmaṇḍalalakṣyena tam adṛśyā kila svayam
padmā padmātapatreṇa bheje sāmrājyadīkṣitam // Ragh_4.5

a: (sitachāyānumānena C)

parikalpitasāṃnidhyā kāle kāle ca bandiṣu
stutyaṃ stutibhir arthyābhir upatasthe sarasvatī // Ragh_4.6

manuprabhṛtibhir mānyair bhuktā yady api rājabhiḥ
tathāpy ananyapūrveva tasminn āsīd vasuṃdharā // Ragh_4.7

sa hi sarvasya lokasya yuktadaṇḍatayā manaḥ
ādade nātiśītoṣṇo nabhasvān iva dakṣiṇaḥ // Ragh_4.8

c: (nātiśīto na cātyuṣṇaḥ C)

mandotkaṇṭaḥ kṛtās tena guṇādhikatayā gurau
phalena sahakārasya phuṣpodgama iva prajāḥ // Ragh_4.9

nayavidbhir nave rājñi sad asac copadarśitam
pūrva evābhavat pakṣas tasmin nābhavad uttaraḥ // Ragh_4.10

a: (^vadbhir Vn)

pañcānām api bhūtānām utkarṣaṃ pupuṣur guṇāḥ
nave tasmin mahīpāle sarvaṃ navam ivābhavat // Ragh_4.11

yathā prahlādanāc candraḥ pratāpāt tapano yathā
tathaiva so 'bhūd anvartho rājā prakṛtirañjanāt // Ragh_4.12

kāmaṃ karṇāntaviṣrānte viśāle tasya locane
cakṣuṣmattā tu śāstreṇa sūkṣmakāryārthadarśinā // Ragh_4.13

d: (aḥ Vn)

labdhapraśamanasvastham athainaṃ samupasthitā
pārthivaśrīr dvitīyeva śarat paṅkajalakṣaṇā // Ragh_4.14

a: (^aṃ Vn) a: (^sthyam C)

nirvṛṣṭalaghubhir meghair muktavartmā suduḥsahaḥ
svaṃ dhanuḥ śaṅkiteneva yugapad vyānaśe diśaḥ // Ragh_4.15

b: (durutsahaḥ Vn)

adhijyam āyudhaṃ kartuṃ muktavartmā suduḥsahaḥ
svaṃ dhanuḥ śaṅkiteneva saṃjahre śatamanyunā // Ragh_4.15_0

b: (durutsahaḥ Vn)

vārṣikaṃ saṃjahārendro dhanur jaitraṃ raghur dadhau
prajārthasādhane tau hi paryāyodyatakārmukau // Ragh_4.16

d: (^odyamaviśramau S Mv)

puṇḍarīkātapatras taṃ vikasatkāśacāmaraḥ
ṛtur viḍambayām āsa āsīt samarasā dvayoḥ // Ragh_4.17

b: (vilasat^ T Vp)

prasādarīkātapatras taṃ candre ca viśadaprabhe
tadā cakṣuṣmatāṃ prītir āsīt samarasā dvayoḥ // Ragh_4.18

haṃsaśreṇīṣu tārāsu kumudvatsu ca vāriṣu
vibhūtayays tadīyānāṃ paryastā yaśasām iva // Ragh_4.19

a: (iṣu N P T)

ikṣucchāyaniṣādinyas tasya goptur guṇodayam
ākumārakathodghātaṃ śāligopyo jagur yaśaḥ // Ragh_4.20

a: (yā^ C Mv V) a: (tasya gopur dvirephāṇāṃ Vn) b: (karṇotpalanipātinām Vn) c: (^odbhūtaṃ C Mv)(^odgītaṃ Vt]) c: (svarasaṃvādibhiḥ kaṇṭhaiḥ Vn)

prasasādodayād ambhaḥ kumbhayoner mahaujasaḥ
raghor abhibhavāśaṅki cukṣubhe dviṣatāṃ manaḥ // Ragh_4.21

c: (os tv C) c: (paribhav'^ V)

madodagrāḥ kakudmantaḥ saritāṃ kūlamudrujāḥ
līlākhelam anuprāpur mohakṣās tasya vikramam // Ragh_4.22

prasavaiḥ saptaparṇānāṃ madagandhibhir āhatāḥ
asūyayeva tannāgāḥ saptadhaiva prasusruvuḥ // Ragh_4.23

saritaḥ kurvatī gādhāḥ pathaś cāśyānakardamān
yātrāyai codayām āsa taṃ śakteḥ prathamaṃ śarat // Ragh_4.24

c: (prerayām C V)

samyak tasmai ghuto vahnir vājinīrājanāvidhau
pradakṣiṇārcir vyājena hasteneva jayaṃ dadau // Ragh_4.25

a: (tasmai samyag [?] ct)

sa guptamūlapratyantaḥ śuddhapārṣṇir ayānvitaḥ
ṣaḍvidhaṃ balam ādāya pratasthe digjigīṣayā // Ragh_4.26

a: (^paryantaḥ V)

avākiran vayovṛddhās taṃ lājaiḥ paurayoṣitaḥ
pṛṣatair mandaroddhūtaiḥ kṣīrormaya ivācyutam // Ragh_4.27

sa yayau prathamaṃ prācīṃ tulyaḥ prācīnabarhiṣā
ahitān aniloddhūtais tarjayann iva ketubhiḥ // Ragh_4.28

rajobhiḥ syandanoddhūtair gajaiś ca ghanasaṃnibhaiḥ
bhuvas talam iva vyoma kurvan vyomeva bhūtalam // Ragh_4.29

a: (turagotkīrṇair Sk)

pratāpo 'gre tataḥ śabdaḥ parāgas tadantaram
yayau paścād rathādīti catuḥskandheva sā camūḥ // Ragh_4.30

b: (purogās *V) c: (^ānīkaṃ C Mv V)

marupṛṣṭhāny udambhāṃsi nāvyāḥ supratarā nadīḥ
vipināni prakāśāni śaktimattvāc cakāra saḥ // Ragh_4.31

a: (marut^ Vn)

purogaiḥ kaluṣās tasya sahaprasthāyibhiḥ kṛśāḥ
paścātprayāyibhiḥ paṅkāś cakrire mārganimnagāḥ // Ragh_4.31_0

sa senāṃ mahatīṃ karṣan pūrvasāgaragāminīm
babhau harajaṭābhraṣṭāṃ gaṅgām iva bhagīrathaḥ // Ragh_4.32

tyājitaiḥ phalam utkhātair bhagnaiś ca bahudhā nṛpaiḥ
tasyāsīd ulbaṇo mārgaḥ pādapair iva dantinaḥ // Ragh_4.33

paurastyān evam ākrāmaṃs tāṃs tāñ janapadāñ jayī
prāpa tālīvanśyāmam upakañṭhaṃ mahodadheḥ // Ragh_4.34

anamrāṇāṃ samuddhartus tasmāt sindhurayād iva
ātmā saṃrakṣitaḥ suhmair vṛttim āśritya vaitasīm // Ragh_4.35

b: (asmāt Vt)

vaṅgān utkhāya tarasā netā nausādhanoddhatān
nicakhāna jayastambhān gaṅgāsroto'ntareṣu saḥ // Ragh_4.36

a: (uddhṛtya Vt) b: (^odyatān ct)

āpādapadmapraṇatāḥ kalamā iva te raghum
phalaiḥ saṃvardhayām āsur utkhātapratirpitāḥ // Ragh_4.37

a: (^pravaṇāḥ V)

sa tīrtvā kapiṣāṃ sainyair baddhadviradasetubhiḥ
utkalādarśitapathaḥ kaliṅgābhimukho yayau // Ragh_4.38

a: (karabhāṃ Mv) c: (utkalair darśita^ Vn) d: (aṃ C)

sa pratāpaṃ mahendrasya mūrdhni tīkṣṇaṃ nyaveśayat
aṅkuśaṃ dviradasyeva yantā gambhīravedinaḥ // Ragh_4.39

pratijagrāha kāliṅgas tam astrair gajasādhanaḥ
pakṣacchedodyataṃ śakraṃ śilāvarṣīva parvataḥ // Ragh_4.40

dviṣāṃ viṣahya kākutsthas tatra nārācadurdinam
sanmaṅgalasnāta iva pratipede jayaśriyam // Ragh_4.41

vāyavyāstravinirdhūtāt pakṣāviddhān mahodadheḥ
gajānīkāt sa kāliṅgaṃ tārkṣyaḥ sarpam ivādade // Ragh_4.41_0

tāmbūlīnāṃ dalais tatra racitāpānabhūmayaḥ
nalikerāsavaṃ yodhāḥ śātravaṃ ca papur yaśaḥ // Ragh_4.42

c: (nārikel'^ ct) d: (v[ā] C Vn) d: (yaśaḥ papuḥ C Vn)

gṛhītapratimuktasya sa dharmavijayī nṛpaḥ
śriyaṃ mahendranāthasya jahāra na tu medinīm // Ragh_4.43

tato velātaṭenaiva phalavatpūgamālinā
agastyācaritām āśām anāśāsyajayo yayau // Ragh_4.44

sa sainyaparibhogeṇa gajadānasugandhinā
kāverīṃ saritāṃ patyuḥ śaṅkanīyām ivākarot // Ragh_4.45

balair adhuṣitās tasya vijigīṣor gatādhvanaḥ
maricodbhrāntahārītā malayādrer upatyakāḥ // Ragh_4.46

c: (marīc'^ Vn)(mārīc'^ ct) c: (^otsṛśṭa^ C)

sasañjur aśvakṣuṇṇānām elānām utpatiṣṇavaḥ
tulyagandhiṣu mattebha-kaṭeṣu phalareṇavaḥ // Ragh_4.47

a: (jj C)

ājāneyakhurakṣuṇṇa-pakvailākṣetrasaṃbhavam
vyānaśe sapadi vyoma tripadīchedinām api // Ragh_4.47_0

bhogiveṣṭanamārgeṣu candanānāṃ samarpitam
n'āsrasat kariṇāṃ graivaṃ tripadīchedinām api // Ragh_4.48

c: (aṃ Vn)

diśi mandāyate tejo dakṣiṇasyāṃ raver api
tasyām eva raghoḥ pāṇḍyāḥ pratāpaṃ na viṣehire // Ragh_4.49

tāmraparṇīsametasya muktāsāraṃ mahodadheḥ
te nipatya dadus tasmai yaśaḥ svam iva saṃcitam // Ragh_4.50

sa nirviśya yathākāmaṃ taṭeṣv ālīnacandanau
stanāv iva diśas tasyāḥ śailau malayadardurau // Ragh_4.51

b: (ālīḍha^ C Tl)(ādhīna^ Vn) d: (^durdurau N P)(^durdarau Vt)

tasyānīkair visarpadbhir aparāntajayodyataiḥ
rāmāstrotsārito 'py āsīt sahyalagna ivārṇavaḥ // Ragh_4.53

c: (^eṣūt^ T)

bhayotsṛṣṭavibhūṣāṇāṃ tena keralayoṣitām
alakeṣu camūreṇuś cūrṇapratinidhīkṛtaḥ // Ragh_4.54

muralāmārutoddhūtam agamat kaitakaṃ rajaḥ
tadyodhavārabāṇānām ayatnapaṭavāsatām // Ragh_4.55

a: (marulā^ N P)

abhyabhūyata vāhānāṃ caratāṃ gātraśiñjitaiḥ
varmabhiḥ pavanoddhūta-rājatālīvanadvhvanaiḥ // Ragh_4.56

b: (^sañjitaiḥ Mv *Vn) c: (marmar[aḥ C *V][aiḥ Mv])

kharjūrīskandhanaddhānāṃ madodgārtasugandhiṣu
kaṭeṣu kariṇāṃ petuḥ puṃnāgebhyaḥ śilīmukhāḥ // Ragh_4.57

avakāśaṃ kilodanvān rāmāyābhyarthito dadau
aparāntamahīpāla-vyājena raghave karam // Ragh_4.58

mattebharadanotkīrṇa-vyaktavikramalakṣaṇam
trikūṭam eva tatroccair jayastambhaṃ cakāra saḥ // Ragh_4.59

pārasīkāṃs tato jetuṃ pratasthe sthalavartmanā
indriyākhyān iva ripūṃs tattvajñānena saṃyamī // Ragh_4.60

yavanīmukhapadmānāṃ sehe madhumadaṃ na saḥ
bālātapam ivābjānām akālajaladodayaḥ // Ragh_4.61

saṃgrāmas tumulas tasya pāścātyair aśvasādhanaiḥ
śārṅgakūjitavijñeya-pratiyodhe rajasy abhūt // Ragh_4.62

a: (a S) b: (pārasīkāśva^ T) d: (o V)

bhallāpavarjitais teṣāṃ śirobhiḥ śmaśrulair mahīm
tastāra saraghāvyāptaiḥ sa kṣaudrapaṭalair iva // Ragh_4.63

apanītaśirastrāṇāḥ śeṣās taṃ śaraṇaṃ yayuḥ
praṇipātapratīkāraḥ saṃrambho hi mahātmanām // Ragh_4.64

vinayante sma tadyodhā madhubhir vijayaśramam
āstīrṇājinaratnāsu drākṣāvalayabhūmiṣu // Ragh_4.65

b: (^śriyam T)

tataḥ pratasthe kauberīṃ bhāsvān iva raghur diśam
śarair usrair ivodīcyān uddhariṣyam rasān iva // Ragh_4.66

jitān ajayyas tān eva kṛtvā rathapuraḥsarān
mahārṇavam ivaurāgniḥ praviveśottarāpatham // Ragh_4.66_0

vinītādhvaśramās tasya sindhutīraveceṣṭanaiḥ
dudhuvur vājinaḥ skandhāṃl lagnakuṅkumakesarān // Ragh_4.67

b: (vaṅkṣṇa^ Vn)(vaṅkū^ Vp) b: (itaiḥ C)

tatra hūṇāvarodhānāṃ bhartṛśu vyaktavikramam
kapolapāṭalādeśi babhūva raghuceṣṭitam // Ragh_4.68

c: (^pāṭan'^ T Vn)

kāmbojāḥ samare soḍhuṃ tasya vīryam anīśvarāḥ
gajālānaparikliṣṭair akṣoṭaiḥ sārdham ānatāḥ // Ragh_4.69

d: (akṣoḍaiḥ C V)(aṅkolaiḥ N P)

teṣāṃ sadaśvabhūyiṣṭhās tuṅgā draviṇarāśayaḥ
upadā viviśuḥ śaśvan notsekāḥ kosaleśvaram // Ragh_4.70

b: (a^ N P) c: (viviśus taṃ viśāṃnātham C T Mn) d: (aḥ Vn) d: (udanvantam ivāpagāḥ C T Mn)

tato gaurīguruṃ śailam ārurohāśvasādhanaḥ
vardhayann iva tatkūṭān uddhūtair dhātureṇubhiḥ // Ragh_4.71

d: (^dhatair C)

śaśaṃsa tulyasattvānāṃ sainyaghoṣe 'py asaṃbhramam
guhāśayānāṃ siṃhānāṃ parivṛtyāvalokitam // Ragh_4.72

c: (^gatānāṃ T)

bhūrjeṣu marmarībhūtāḥ kīcakadhvanihetavaḥ
gaṅgāśīkariṇo mārge marutas taṃ siṣevire // Ragh_4.73

viśaśramur namerūṇāṃ chāyāsv adhyāsya sainikāḥ
dṛṣado vāsitotsaṅgā niṣaṇṇamṛganābhibhiḥ // Ragh_4.74

b: (ām Vt)

saralāsaktamātaṅga-graiveyasphuritatviṣaḥ
āsannoṣadhayo netur naktam asnehadīpikāḥ // Ragh_4.75

b: ('^opacita^ Vt) c: (au Vn) c: (tasya Vt)

tasyotsṛṣṭanivāseṣu kaṇṭharajjukṣata tvacaḥ
gajavarṣma kirātebhyaḥ śaśaṃsur devadāravaḥ // Ragh_4.76

b: (^kṣita^ Vt)

tatra janyaṃ raghor ghoraṃ pārvatīyair gaṇair abhūt
nārācakṣepaṇīyāśma-niṣpeṣotpatitānalam // Ragh_4.77

a: (ghoraṃ C) a: (yuddhaṃ C) b: (a ct) b: (guṇair Vn) d: (aḥ Vt)

śarair utsavasaṃketān sa kṛtvā viratotsavān
jayodāharaṇaṃ bāhvor gāpayām āsa kiṃnarān // Ragh_4.78

b: (karadān kṛtī T) d: (y C) d: (aiḥ T)

paraspareṇa vijñātas teṣūpāyanapāṇiṣu
rājñā himavataḥ sāro rājñaḥ sāro himādriṇā // Ragh_4.79

a: (asya C V)

tatrākṣobhyaṃ yaśorāśiṃ niveśyāvarurobha saḥ
paulastyatulitasyādrer ādadhāna iva hriyam // Ragh_4.80

d: (śriyam T Vn)

cakampe tīrṇalauhitye tasmin prāgjyotiṣeśvaraḥ
tadgālānatāṃ prāptaiḥ saha kālāgurudruamaiḥ // Ragh_4.81

a: (o V)

na prasehe sa ruddhārkam adhārāvarṣadurdinam
rathavartma rajo 'py asya kuta eva patākinīm // Ragh_4.82

b: (^varṣi^ Vn) b: (anabhramaya^ T) c: (^vega^ Ct)

tam īśaḥ kāmarūpāṇām atyākhaṇḍalavikramam
bheje bhinnakaṭair nāgair anyān uparurodha yaiḥ // Ragh_4.83

kāmarūpeśvaras tasya hemapīṭhādhidevatām
ratnapuṣpopahāreṇa cchāyām ānarca pādayoḥ // Ragh_4.84

b: (pāda^ C)

iti jitvā diṣo jiṣṇur nyavartata rathoddhatam
rajo viśrāmayan rājñāṃ chattraśūnyeṣu mauliṣu // Ragh_4.85

c: (a V)

sa viśvajitam ājahre yajñaṃ sarvasvadakṣiṇam
ādānaṃ hi visargāya sataṃ vārimucām iva // Ragh_4.86

a: (^rebhe C N P Ar) b: (kratuṃ T)

sattrānte sacivasakhaḥ puraskriyābhir gurvībhiḥ śamitaparājayavyalīkān
kākutsthaś ciravirahotsukāvarodhān rājanyān svapuranivṛttaye 'numene // Ragh_4.87

yajñānte tam avabhṛthābiṣekapūtaṃ satkāraiḥ śamitaparājayavyalīkān
āmantryotsukavanitātpatadvisṛṣṭāḥ svāni svāny avanibhujaḥ purāṇi jagmuḥ // Ragh_4.87_0

te rekādhvajakuliśātapatraicihnaṃ samrājaś caraṇayugaṃ prasādalabhyam
prasthānapraṇatibhir aṅgulīṣu cakrur maulisrakcyutamakarandareṇugauram // Ragh_4.88

tam adhvare viśvajiti kṣitīśaṃ niḥśeṣaviśrāṇitakośajātam
upāttavidyo gurudakṣinārthī kautsaḥ prapede varatantuśiṣyaḥ // Ragh_5.1

sa mṛnmaye vītahiraṇmayatvāt pātre nidhāyārgahyam anarghyaśīlaḥ
śrutaprakāśaṃ yaśasā prakāśaḥ pratyujjagāmātithim ātitheyaḥ // Ragh_5.2

b: (anargha^ ct Vn)

tam arcayitvā vidhivad vidhijñas tapodhanaṃ mānadhanāgrayāyī
viśāṃpatir viṣṭarabhājam ārāt kṛtāñjaliḥ kṛtyavid ita uvāca // Ragh_5.3

apy agraṇīr mantrakṛtām ṛṣīṇāṃ kuśāgrabuddhe kuśalī gurus te
yatas tvayā jñānam aśeṣam āptam lokena caitanyam ivoṣṇaraśmeḥ // Ragh_5.4

a: (ayy C V) d: (caitanyam ugrād iva dīkṣitena T *V)

kāyena vācā manasāpi śaśvad yat saṃbhṛtaṃ vāsavadhairyalopi
āpādyate na vyayam antarāyaiḥ kaccin maharṣes trividhaṃ tapas tat // Ragh_5.5

a: (ca C V) b: (yad vajriṇo dhairyavilope taptam C *V)

ādhārabandhapramukhaiḥ prayatnaiḥ saṃvardhitānāṃ sutanirviśeṣam
kaccin na vāyvādir upaplavo vaḥ śramacchidaṃ āśramapādapānām // Ragh_5.6

kriyānimitteṣv api vatsalatvād abhagnakāmā munibhiḥ kuśeṣu
tadaṅkaśayyācyutanābhinālā kaccin mṛgīṇām anaghā prasūtiḥ // Ragh_5.7

nirvartyate yair niyamābhiṣeko yebhyo nivāpāñjalayaḥ pitḥṇām
tāny uñchaṣaṣṭhāṅkitasaikatāni śivāni vas tīrthajalāni kaccit // Ragh_5.8

nīvārapākādi kaḍamgarīyair āmṛśyate jānapadair na kaccit
kālopapannātithikalpabhāgaṃ vanyaṃ śarīrasthitisādhanaṃ vaḥ // Ragh_5.9

a: (k P) c: (^kalpya^ ct)

api prasannena maharṣiṇā tvaṃ samyag vinīyānumato gṛhāya
kālo hy ayaṃ saṃkramituṃ dvitīyaṃ sarvopakārakṣamam āśramaṃ te // Ragh_5.10

a: (ayi C *V)

tavārhato nābhigamena tṛptaṃ mano niyogakriyayotsukaṃ me
apy ājñayā śāsitur ātmanā vā prāpto 'si saṃbhāvayituṃ vanān mām // Ragh_5.11

a: ('bhyāgamanena C) c: (avy C V)

ity arghyapātrānumitavyayasya raghor udārām api gāṃ niśamya
svārthopapattiṃ prati durbalāśas tam ity avocad varatantuśiṣyaḥ // Ragh_5.12

a: (argha^ Ct) d: (pratyavocad V)

sarvatra no vārttam avehi rājan nāthe kutas tvavy aśubhaṃ prajānām
sūrye tapaty āvaraṇāya dṛṣṭeḥ kalpeta lokasya kathaṃ tamisrā // Ragh_5.13

d: (am C Mv)

bhaktiḥ pratīkṣyeṣu kulocitā te pūrvān mahābhāga tayā 'tiśeṣe
vyatītakālas tv aham abhyupetas tvām arthibhāvād iti me viṣādaḥ // Ragh_5.14

b: (^bhāgyatayā Vt) c: (aṃ T)

śarīramātreṇa narendra tiṣṭhann ābhāsi tīrthapratipāditarddhiḥ
āraṇyakopāttaphalaprasūtiḥ stambena nīvāra ivāvaśiṣṭaḥ // Ragh_5.15

sthāne bhavān ekanarādhipaḥ sann akiṃcanatvaṃ makhajaṃ vyanakti
paryāyapītasya surair himāṃśoḥ kalākṣayaḥ ślāghyataro hi vṛddheḥ // Ragh_5.16

tadanyatas tāvad ananyakāryo gurvartham āhartum ahaṃ yatiṣye
svasty astu te nirgalitāmbugarbhaṃ śaradghanaṃ nārdati cātako 'pi // Ragh_5.17

a: (tvad^ Vn)

etāvad uktvā pratiyātukāmaṃ śiṣyaṃ maharṣer nṛpatir niṣidhya
ki vastu vidvan gurave pradeyaṃ tvayā kiyad veti tam anvayuṅkta // Ragh_5.18

c: (ṃ^ Vn)

tato yathāvadvihitādhvarāya tasmai smayāveśavivarjitāya
varṇāśramāṇāṃ gurave sa varṇī vicakṣaṇaḥ prastutam ācacakṣe // Ragh_5.19

samāptavidyena mayā maharṣir vijñāpito 'bhūd gurudakṣiṇāyai
sa me cirāyāskhalitopacārāṃ tāṃ bhaktim evāgaṇayat purastāt // Ragh_5.20

a: (av^ Vn)

nirbandhasaṃjātaruṣārthakārśyam acintayitvā guruṇāham uktaḥ
vittasya vidyāparisaṃkhyayā me koṭīṣ catasro daśa cāhareti // Ragh_5.21

so 'haṃ saparyāvidhibhājanena matvā bahvantaṃ prabhuśabdaśeṣam
abhyutsahe saṃprati noparoddhum alpetaratvāc chrutaniṣkrayasya // Ragh_5.22

itthaṃ dvijena dvijarākāntir āvedito vedavidāṃ vareṇa
enonivṛttendriyavṛttir enaṃ jagāda bhūyo jagadekanāthaḥ // Ragh_5.23

gurvartham arthī śrutapāradṛśvā raghoḥ sakāśād anavāpya kāmam
gato vadāyāntaram ity ayaṃ me mā bhūt parīvādanavāvatāraḥ // Ragh_5.24

sa tvaṃ praśaste mahite madīye vasaṃś caturtho 'gnir ivāgnyagāre
dvitrāṇy ahāny arhasi soḍhum arhan yāvad yate sādhayituṃ tvadartham // Ragh_5.25

a: (aḥ Vn)

tatheti tasy'; āvitathaṃ pratītaḥ pratyagrahīt saṃgaram agrajanmā
gām āttasārāṃ raghur apy avekṣya niṣkaṣṭum arthaṃ cakame kuberāt // Ragh_5.26

a: (āṃ C Vt)(a^ Vn) a: (^pratijñaḥ Vn) b: (tāṃ giram C Mv V)

vasiṣṭhamantrokṣaṇajāt prabhāvād udanvadākāśamahīdhareṣu
marutsakhasyeva balāhakasya gatir vijaghne na hi tadrathasya // Ragh_5.27

athādhiśiśye prayathaḥ pradoṣe rathaṃ raghuḥ kalpitaśastragarbham
sāmantasaṃbhāvanayaiva dhīraḥ kailāsanāthaṃ tarasā jigīṣuḥ // Ragh_5.28

prātaḥ prayāṇābhimukhāya tasmai savismayāḥ kośagṛhe niyuktāḥ
hiraṇmayīṃ kośagṛhasya madhye vṛṣṭiṃ śaśaṃsuḥ patitāṃ nabhastaḥ // Ragh_5.29

taṃ bhūpatir bhāsurahemarāśiṃ labdhaṃ kuberād abhiyāsyamānāt
dideśa kautasya samastam eva pādaṃ sumeror iva vajrabhinnam // Ragh_5.30

c: (āya ct) d: (śṛṅgaṃ C Mv Vn)

janasya sāketanivāsinas tau dvāv apy abhūtām abhinandyasattvau
gurupradeyādhikanīḥspṛho 'rthī nṛpo 'rthikāmād adhikapradaś ca // Ragh_5.31

athoṣṭravāmīśatavāhitārthaṃ prajeṣvaraṃ prītamanā maharṣiḥ
spṛṣan kareṇānatapūrvakāyaṃ saṃprasthito vācam uvāca kautsaḥ // Ragh_5.32

a: (^hārit'^ Vt) b: (manīṣī C V) d: (vākyam Ct)

kim atra citraṃ yadi kāmasūr bhūr vṛtte sthitasyādhipateḥ prajānām
acintanīyas tu tava prabhāvo manīṣitaṃ dyaur api yena dugdhā // Ragh_5.33

āśāsyam anyat punaruktabhūtaṃ śreyāṃsi sarvāṇy adhijagmuṣas te
putraṃ labhasvātmaguṇānurūpaṃ bhavantam īḍaṃ bhavataḥ piteva // Ragh_5.34

d: (o C V)

itthaṃ prayujyāśiṣam agrajanmā rājñe pratīyāya guroḥ sakāśam
rājāpi lebhe sutam āśu tasmād ālokam arkād iva jīvalokaḥ // Ragh_5.35

d: (caitanyam Mv)

brāhme muhūrte kila tasya devī kumārakalpaṃ suṣuve kumāram
ataḥ pitā brahmaṇa eva nāmnā tam ātmajanmānam ajaṃ cakāra // Ragh_5.36

d: (agrya^ C Vp)(agra^ *Vn)

rūpaṃ tad ojasvi tad eva vīryaṃ tadaiva naisargikam unnatatvam
na kāraṇāt svād bibhide kumāraḥ pravartito dīpa iva pradīpāt // Ragh_5.37

b: (tath^ Ct)

upāttavidyaṃ vidhivad gurubhyas taṃ yauvanodbhedaviśeṣakāntam
śrīr gantukāmāpi guror anujñāṃ dhīreva kanyā pitur ācakāṅkṣa // Ragh_5.38

c: (^ḥ sābhilāṣā^ ct)

atheśvareṇa krathakaiśikānāṃ svayaṃvarārthaṃ svasur indumatyāḥ
āptaḥ kumārānayanotsukena bhojena dūto raghave visṛṣṭaḥ // Ragh_5.39

a: (a Vn)

taṃ ślāghyasaṃbandham asau vicintya dārakriyāyogyadaśaṃ ca putram
prasthāpayām āsa sasainyam enam ṛddhāṃ vidarbhādhiparājadhānīm // Ragh_5.40

tasyopakāryāracitopakārā vanyetarā jānapadopadābhiḥ
mārge nivāsā manujendrasūnor babhūvur udyānavihārakalpāḥ // Ragh_5.41

a: (^opacārā ct) b: (vyāptāntarā C)

sa narmadārodhasi śīkarārdrair marudbhir ānartitanaktamāle
niveśayām āsa vilaṅghitādhvā klāntaṃ rajodhūsaraketu sainyam // Ragh_5.42

d: (u^ S)

athopariṣṭād bhramarair bhramadbhiḥ prāk sūcitāntaḥsalilapraveśaḥ
nirdhauta dānāmalagaṇḍabhittir yanyaḥ saritto gaja unmamajja // Ragh_5.43

b: (k^ C) c: (nirdhūta^ V) c: (^galla^ V)

niḥśeṣavikṣālitadhātunāpi vaprakriyām ṛkṣavatas taṭeṣu
nīlordhvarekhāśabalena śaṃsan dantadvayenāśmavikuṇṭhitena // Ragh_5.44

saṃhāravikṣepalaghukriyeṇa hastena tīrābhimukhaḥ saśabdam
babhau sa bhindan bṛhatas taraṅgān vāryargalābhaṅga iva pravṛttaḥ // Ragh_5.45

sa bhogibhogādhikapīvareṇa hastena tīrābhimukhaḥ saśabdam
saṃvardhitārtdhaprahitena dīrghān cikṣepa vārīparighān ivormīn // Ragh_5.45_0

śailopamaḥ śaivalamañjarīṇāṃ jālāni karṣann urasā sa paścāt
pūrvaṃ tadutpīḍitavārirāśiḥ saritpravāhas taṭam utsasarpa // Ragh_5.46

a: (e Ct) a: (^vallarīṇāṃ Vn) b: (tarasā C Vn)

kāraṇḍavotsṛṣṭamṛdupratnānāḥ pulindayoṣāmbuvihārakāñcīḥ
karṣan sa śaivālalatā nadīṣaḥ skandhāvalagnās taṭam utsasarpa // Ragh_5.46_0

tasyaikanāgasya kapolabhittyor jalāvagāhakṣaṇamātraśāntā
vanyetarānekapadarśanena punar didīpe madadurdinaśrīḥ // Ragh_5.47

b: (hrad^ V)

saptacchadakṣīrakaṭupravāham asahyam āghrāya madaṃ tadīyam
vilaṅghitādhoraṇatīvrayatnāḥ senāgajendrā vimukhā babhūvuḥ // Ragh_5.48

d: (ī^ S Vn)

sa cchinnabandhadrutayugyaśūnyaṃ bhagnākṣaparyastarathaṃ kṣaṇena
rāmāparitāṇavihastayodhaṃ senāniveśaṃ tumulaṃ cakāra // Ragh_5.49

d: (a S Vn)

tam āpatantaṃ nṛpater avadhyo vanyaḥ karīti śrutavān kumāraḥ
nivartayiṣyan viśikhena kumbhe jaghāna nātyāyatakṛṣṭaśārṅgaḥ // Ragh_5.50

d: (^cāpaḥ C V)

sa viddhamātraḥ kila nāgarūpam utsṛjya tadvismitasainyadṛṣṭaḥ
sphuratprabhāmaṇḍalamadhyavarti kāntaṃ vapur vyomacaraṃ prapede // Ragh_5.51

atha prabhāvopanataiḥ kumāraṃ kalpadrumotthair avakīrya puṣpaiḥ
uvāca vāgmī daśanaprabhābhiḥ saṃvardhitoraḥsthalatārahāraḥ // Ragh_5.52

mataṅgaśāpād avalepamūlād avāptavān asmi mataṅgajatvam
avehi gandharvapates tanūjaṃ priyaṃvadaṃ māṃ priyadarśanasya // Ragh_5.53

sa cānunītaḥ praṇatena paścān mayā maharṣir mṛdutām agacchat
uṣṇatvam agnyātapasaṃprayogāc chaityaṃ hi yat sā prakṛtir jalasya // Ragh_5.54

d: (nāma Vt)

ikṣvākuvaṃśaprabhavo yadā te bhetsyaty ajaḥ kumbham ayomukhena
saṃyokṣyase svena vapurmahimnā tadety avocat sa taponidhir mām // Ragh_5.55

saṃmocitaḥ sattvavatā tvayāhaṃ śāpāc ciraprārthitadarśanena
pratipriyaṃ ced bhavato na kuryāṃ vṛthā hi me syāt svapadopalabdhiḥ // Ragh_5.56

a: (sa Vn) c: (^kriyaṃ Vt)

saṃmohanaṃ nāma sakhe mamāstraṃ prayogasaṃhāravibhaktamantram
gāndharvam ādhatsva yataḥ prayoktur na cārihiṃsā vijayaś ca haste // Ragh_5.57

c: (ādatsva ct Vt)

alaṃ hriyā māṃ prati yan muhūrtaṃ dayāparo 'bhuḥ praharann api tvam
tasmād upacchandayati prayojaṃ mayi tvayā na pratiśedharaukṣyam // Ragh_5.58

d: (^rūkṣam Vt)

tathety upaspṛśya payaḥ pavitraṃ somodhbavāyāḥ sarito nṛsomaḥ
udaṅmukhaḥ so 'stravid astramantraṃ jagrāha tasmān nigṛhītaśāpāt // Ragh_5.59

evaṃ tayor adhvani daivayogād āseduṣoḥ sakhyam acintyahetu
eko yayau caitrarathapadeśān saurājyaramyān aparo vidarbhān // Ragh_5.60

b: (um C)

taṃ tasthivāṃsaṃ nagaropakaṇṭhe tadāgamārūḍhagurupraharṣaḥ
pratyujjagāma krathakaiśikendraś candraṃ pravṛddhormir ivormimālī // Ragh_5.61

c: (a Vn)

praveśya cainaṃ puram agrayāyī nīcais tathopācarad arpitaśrīḥ
mene yathā tatra janaḥ sameto vaidarbham āgantum ajaṃ gṛheśam // Ragh_5.62

tasy'; ādhikārapuruṣaiḥ praṇataiḥ pradiṣṭāṃ prāgdvāravediviniveśitapūrṇa kumbhām
mene yathā tatra janaḥ sameto bālyāt parām iva daśāṃ madano 'dhyuvāsa // Ragh_5.63

a: (i^ C V) b: (^hema^ V)

tatra svayaṃvarasamāhṛtarājalokaṃ kanyālalāma kamanīyam ajasya lipsoḥ
bhāvāvabodhakaluṣā dayiteva rātrau nidrā cireṇa nayanābhimukhī babhūva // Ragh_5.64

d: (ī^ S)

taṃ karṇabhūṣaṇanipīḍitapīvarāṃsaṃ śayyottaracchadavimardakṛśāṅgarāgam
sūtātmajāḥ savayasaḥ prathitaprabodhaṃ) prābodhayann uṣasi vāgbhir udāravācaḥ // Ragh_5.65

c: (vaitālikāḥ Mv) c: (vaitālikā lalitabhandhamanoharābhiḥ C V)

rātrir gatā matimatāṃ vara muñca śayyāṃ dhātrā dvidhaiva nanu dhūr jagato vibhaktā
tām ekatas tava bibharti gurur vinidras tasyā bhavān aparadhuryapadāvalambī // Ragh_5.66

c: (yām C Vt)

nidrāvaśena bhavatāpy anapekṣamāṇā paryutsukatvam abalā niśi khaṇḍiteva
lakṣmīr vinodayati yena digantalambī so 'pi tvadānanaruciṃ vijahāti candraḥ // Ragh_5.67

a: (hy C Vk Mv V) a: (anavekṣ[a ct][ya Mv V]māṇā)

tad valgunā yugapadunmiṣitena tāvat sadyaḥ paraparatulām adhirohatāṃ dve
praspandamānaparuṣetaratāram antaś cakṣus tava pracalitabhramaraṃ ca padmam // Ragh_5.68

vṛntāc chlathaṃ harati puṣpam anokahānāṃ saṃsṛjyate sarasijair aruṇāmśubhinnaiḥ
svābhāvikaṃ paraguṇena vibhātavāyuḥ saurabhyam īpsur iva te mukhamārutasya // Ragh_5.69

a: (^a^śl^ V)

tāmrodareṣu paitaṃ tarupallaveṣu nirdhauta hāragulikāviśadaṃ himāmbhaḥ
ābhāti labdhaparabhāgatayādharoṣṭhe līlāsmitaṃ sadaśanārcir iva tvadīyam // Ragh_5.70

a: (druma^ CV) b: (nirdhūta^ Vn) b: ( S)

yāvat pratāpanidhir ākramate na bhānur ahnāya tāvad aruṇena tamo nirastam
āyodhanāgrasaratāṃ tvayi vīra yāte kiṃ vā ripūṃs tava guruḥ svayam ucchinatti // Ragh_5.71

śayyāṃ jahaty ubhayapakṣavinītanidrāḥ stamberamā mukharaśṛṅkhalakarṣiṇas te
yeṣāṃ vibhānti taruṇāruṇarāgayogād bhinnādrigairikataṭā iva dantakoṣāḥ // Ragh_5.72

dīrgheṣv amī niyamitāḥ paṭamaṇḍapeṣu nidrāṃ vihāya vanajākṣa vanāyudeśyāḥ
vaktroṣmaṇā malinayanti purogatāni lehyāni saindhavaśilāśakalāni vāhāḥ // Ragh_5.73

b: (^ya^ Vn) b: (^ujās te C)

bhavati viralabhaktir mlānapuṣpopahāraḥ svakiraṇpariveṣodhbedaśūnyāḥ pradīpāḥ
ayam api ca giraṃ nas tvatprabodhaprayuktām anuvadati śukas te mañjuvāk pañjarasthaḥ // Ragh_5.74

iti viracitavāgbhir bandiputraiḥ kumāraḥ sapadi vigatanidras talpam ujjhāṃ cakāra
madapaṭu ninadadbhir bodhito rājahaṃsaiḥ suragaja iva gāṅgaṃ saikataṃ supratīkaḥ // Ragh_5.75

b: (vihita V) c: (u^ ct)

atha vidhim avasāyya śāstradṛṣṭaṃ divasamukhocitam añcitākṣipakṣmā
kuśalaviracitānukūlaveṣaḥ kṣitipasamājam agāt svayaṃvarastham // Ragh_5.76

a: (^sāya C) b: (^añjit' Ct) c: (^ānurūpa^ C V)

sa tatra mañceṣu manojñaveṣān siṃhāsanasthān upacāravastu
vaimānikānāṃ marutām apaśyad ākṛṣṭalīlān naralokapālān // Ragh_6.1

rater gṛhītānunayena kāmaṃ pratyarpitasvāṅgam iveśvareṇa
kākutstham ālokayatāṃ nṛpāṇāṃ mano babhūvendumatīnirāśam // Ragh_6.2

vaidarbhanirdiṣṭam asau kumāraḥ kḷptena sopānapathena mañcam
śilāvibhaṅgair mṛgarājaśāvas tuṅgaṃ nagotsaṅgam ivāruroha // Ragh_6.3

a: (atho C V)

parārdhyavarṇāstaraṇopapannam āsedivān ratnavad (?) āsanaṃ saḥ
bhūyiṣṭham āsīd upameyakāntir mayūrapṛṣṭhāśrayiṇā guhena // Ragh_6.4

tāsu śriyā rājaparaṃparāsu prabhāviśeṣodayadurnirīkṣyaḥ
sahasradhātmā vyarucad vibhaktaḥ payomucāṃ paṅktiṣu vidyuteva // Ragh_6.5

teṣāṃ mahārhāsanasaṃsthitānām udāranepathyabhṛtāṃ sa madhye
rarāja dhāmnā raghusūnur eva kalpadrumāṇām iva pārijātaḥ // Ragh_6.6

c: (bhūmnā Mv)

netravrajāḥ paurajanasya tasmin vihāya sarvān nṛpatīn nipetuḥ
madotkaṭe recitapuṣpavṛkṣā gandhadvipe vanya iva dvirephāḥ // Ragh_6.7

atha stute bandibhir anvayajñaiḥ somārkavaṃśye naradevaloke
saṃcārite c'; āgārusārayonau dhūpe samutsarpati vaijayantīḥ // Ragh_6.8

c: (u ct)

puropakaṇṭhopavanāśrayāṇāṃ kalāpinām uddhatanṛtyahetau
pradhmātaśaṅkhe parito digantāṃs tūryasvane mūrchati maṅgalārthe // Ragh_6.9

b: (śikhaṇḍinām C V)

manuṣyavāhyaṃ caturaśrayānam adhyāsya kanyā parivāraśobhi
viveśa mañcāntararājamārgaṃ patiṃvarā kḷptavivāhaveṣā // Ragh_6.10

a: (^aṅga^ Vn)

tasmin vidhānātiśaye vidhātuḥ kanyāmaye netraśataikalakṣye
nipetur antaḥkaraṇair narendrā dehaiḥ sthitāḥ kevalam āsaneṣu // Ragh_6.11

tāṃ praty abhivyaktamanorathānāṃ mahīpatīnāṃ praṇayāgradūtyaḥ
pravālośobhā iva pādapānāṃ śṛṅgāraceṣṭa vividhā babhūvuḥ // Ragh_6.12

kaścit karābhyām upagūḍhanālam ālolapattrābhihatadvirepham
rajobhir antaḥ pariveṣabandhi līlāravindaṃ bhramayāṃ cakāra // Ragh_6.13

c: (aḥ^ ct Kn2)

visrastam aṃsād aparo vilāsī ratnānuviddhāṅgadakoṭilagnam
prālambam utkṛṣya yathāvakaśaṃ nināya sācīkṛtacāruvaktraḥ // Ragh_6.14

c: (prāvāram C Mv * V) c: (^kṣipya C * Vn) c: (^pradeśaṃ C *V)

ākuñcitāgrāṅgulinā tato 'nyaḥ kiṃcitsamāvarjitanetraśobhaḥ
tiryagvisaṃsarpinakhaprabheṇa pādena haimaṃ vililekha pīṭham // Ragh_6.15

b: (ī C V)

niveśya vāmaṃ bhujam āsanārdhe tatasaṃniveśād adhikonnatāṃsaḥ
kaścid vivṛttatrikabhinnahāraḥ suhṛtsamābhāṣaṇatatparo 'bhūt // Ragh_6.16

vilāsinīvibhramadantapattram āpāṇḍu raṃ ketakabarham anyaḥ
priyāitambocitasaṃniveśair vipāṭayām āsa yuvā nakhāgraiḥ // Ragh_6.17

b: (a C) b: (^pattram Vn)

kuśeśayātāmratalena kaścit kareṇa rekhādhvajalāñchanena
ratnāṅgulīyaprabhayānuviddhān udīrayām āsa salīlam akṣān // Ragh_6.18

kaścid yathābhāgam avasthite 'pi svasaṃniveśād vyatilaṅghinīva
vajrāṃśugarbhāṅgulirandhram ekaṃ vyāpārayām āsa karaṃ kirīṭe // Ragh_6.19

b: (a^ Vn) c: (^bhinn'^ C Vt)

tato nṛpāṇāṃ śrutavṛttavaṃśā puṃvat pragalbhā pratihārarakṣī
prāk saṃnikarṣaṃ magadheśvarasya nītvā kumārīm avadat sunandā // Ragh_6.20

b: (t^ ct) b: (ā Vn)

asau śaraṇyaḥ śaraṇonmukhānām agādhasattvo magadhapratiṣṭhaḥ
rājā prajārañjanalabdhavarṇaḥ paraṃtapo nāma yathārthanāmā // Ragh_6.21

kāmaṃ ṇrpāḥ santu saharaśo 'nye rājanvatīm āhur anena bhūmim
nakṣatratārāgrahasaṃkulāpi jyotiṣmatī candramasaiva rātriḥ // Ragh_6.22

a: (i C V)

kriyāprabandhād ayam adhvarāṇām ajasram āhūtasahasranetraḥ
śacyāś ciraṃ pāṇdukapolalambān mandāraśūnyān alakāṃś cakāra // Ragh_6.23

anena ced icchasi gṛhyamāṇaṃ pāṇiṃ vareṇyena kuru praveśe
prāsādavātāyanasaṃśritānāṃ netrotsatvaṃ puṣpapurāṅganānām // Ragh_6.24

c: (^saṃsthitānāṃ Vn)

evaṃ tayokte tam avekṣya kiṃcid (?) visraṃsidūrvāṅkamadhūkamālā
ṛjupraṇāmakriyayaiva tanvī pratyādideśainam abhāṣamāṇā // Ragh_6.25

tāṃ saiva vetragrahaṇe niyuktā rājāntaraṃ rājasutāṃ nināya
samīraṇottheva taraṅgalekhā padmāntaraṃ mānasarājahaṃsīm // Ragh_6.26

jagāda cainām ayam aṅganāthaḥ surāṅganāprārthitayauvanaśrīḥ
vinītanāgaḥ kila sūtrakārair aindraṃ padaṃ bhūmigato 'pi bhuṅkte // Ragh_6.27

a: (^rājaḥ Vn) c: (^bhāgaḥ V) c: (sattra^ Vn Vp?)

anena paryāsayatāsrabindūn muktāphalsthūlatamān staneṣu
pratyarpitāḥ śatruvilāsinīnām unmucya sūtreṇa vinaiva hārāḥ // Ragh_6.28

a: (^aśrayatā Vt) a: (^śrubindūn ct) d: (unmocya Vn)(ākṣipya C Vv)(ākṣepa^ Sd)

nisargabhinnāspadam ekasaṃstham asmin dvayaṃ śrīś ca sarasvatī ca
kāntyā girā sūnṛtayā ca yogyā tvam eva kalyāṇi tayos tṛtīyā // Ragh_6.29

athāṅgarājād avatārya cakṣur yāh janyām avadat kumārī
nāsau na kāmyo na ca veda samyag draṣṭuṃ na sā bhinnarucir hi lokaḥ // Ragh_6.30

b: (yāt' eti C Mv *V Vk) b: (janyān C Mv Vt)(yānyān *V)

tataḥ paraṃ duṣprasahaṃ dviṣadbhir nṛpaṃ niyuktā pratihārabhūmau
nidarśayām āsa viśeṣadṛśyam induṃ navotthānam ivendumatyai // Ragh_6.31

a: (pareṣāṃ V) c: (^kāntam Vn) d: (āḥ T)

avantinātho 'yam udagrabāhur viśālavakṣās tanuvṛttamadhyaḥ
āropya cakrabhrahmam uṣṇatejās tvaṣṭreva yatnollikhito vibhāti // Ragh_6.32

c: (^bhramim C) c: (^raśmis Ar) d: (yantr'^ C Ar)

asya prayāṇeṣu samagraśakter agresarair vājibhir utthitāni
kurvanti sāmantaśikhāmaṇīnāṃ prabhāprarohāstamayaṃ rajāṃsi // Ragh_6.33

b: (uddhatāni Vn)(uddhṛtāni Vt)

asau mahākālaniketanasya vasann adūre kila candramauleḥ
tamisrapakṣe 'pi saha priyābhir jyotsnāvato nirviśati pradoṣān // Ragh_6.34

b: (e Vt)

anena yūnā saha pārthivena rambhoru kaccin manaso rucis te
siprātaraṅgānilakampitāsu vihartum udyānaparaṃparāsu // Ragh_6.35

tasminn abhidyotitabandhupadme pratāpasaṃśoṣitaśatrupaṅke
babandha sā nottamasaukumāryā kumudvatī bhānumatīva bhāvam // Ragh_6.36

tām agratas tāmarasāntarābhām anūparājasya guṇair anūnām
vidhāya sṛṣṭiṃ lalitām vidhātur jagāda bhūyaḥ sudatīṃ sunandā // Ragh_6.37

saṃgrāmanirviṣṭasahasrabāhur aṣṭadāsadvīpanikhātayūpaḥ
ananyasādhāraṇarājaśabdo babhūva yogī kila kārtavīryaḥ // Ragh_6.38

akāryacintāsamakālam eva prādurbhavaṃś cāpadharaḥ purastāt
antaḥśarīreṣv api yaḥ prajānāṃ pratyādideśāvinayaṃ vinetā // Ragh_6.39

jyābandhaniṣpandabhujena yasya viniśvasadvaktraparaṃpareṇa
kārāgṛhe nirjitavāsavena laṅkeśvareṇoṣitam ā prasādāt // Ragh_6.40

b: (viniḥ^ ct Kk2)

tasyānvaye bhūpatir eṣa jātaḥ pratīpa ity āgamavṛddhasevī
yena śriyaḥ saṃśrayadoṣarūḍhaṃ svabhāvalolety ayaśaḥ pramṛśṭam // Ragh_6.41

āyodhane kṛṣṇagatiṃ sahāyam avāpya yaḥ kṣatriyakālarātrim
dhārāṃ śitāṃ rāmaparaśvadhasya saṃbhāvayaty utpalapattrasārām // Ragh_6.42

b: (īm C)

asyāṅkalakṣmīr bhava dīrghabāhor māhiṣmatīvapranitambakāñcīm
prāsādajālair jalveṇiramyāṃ revāṃ yadi prekṣitum asti kāmaḥ // Ragh_6.43

tasyāḥ prakāmaṃ priyadarśano 'pi na sa kṣitīśo rucaye babhūva
śaratpramṛṣṭāmbudharoparodhaḥ śaśīva paryāptakalo nalinyāḥ // Ragh_6.44

sā śūrasendādhipatiṃ suṣeṇam uddiśya lokāntaragītakīrtim
ācāraśuddhobhayavaṃśadīpaṃ śuddhāntarakṣyā jagade kumārī // Ragh_6.45

b: (deś^ C *V) d: (īm Vn)

nīpānvayaḥ pārthiva eṣa vajvā guṇair yam āśritya paraspareṇa
siddhāśramaṃ śāntam ivaitya sattvair naisargiko 'py utsasṛje virodhaḥ // Ragh_6.46

yasy'; ātmagehe nayanābhirāmā kāntir himāṃśor iva saṃniviṣṭa
harmyāgrasaṃrūḍhatṛṇāṅkureṣu tejo 'viśahyaṃ ripumandireṣu // Ragh_6.47

a: (^dehe V)

yasyāvarodhastanacandanānāṃ prakṣālanād vārivihārakāle
kalindakanyā mathurāṃ gatā 'pi gaṅgormisaṃsakta jaleva bhāti // Ragh_6.48

c: (ā^ S) d: (^pṛkta^ C V)

trastena tākrṣyāt kila kāliyena maṇiṃ visṛṣṭaṃ yamunaukasā yaḥ
vakṣaḥsthalavyāpirucaṃ dadhānaḥ sakaustubhaṃ hrepayatīva kṛṣnam // Ragh_6.49

a: (trātena C T V) c: (^rucim C) d: (viṣṇum C V)

saṃbhāvya bhartāram amuṃ yuvānaṃ mṛdupravālottarapuṣpaśayye
vṛndāvane caitrarathād anūne nirviśyatāṃ sundari yuvanaśrīḥ // Ragh_6.50

adhyāsya cāmbhaḥpṛṣatokṣitāni śaileyagandhīni śilātalāni
kalāpināṃ prāvṛṣi paśya nṛtyaṃ kāntāsu govardhanakandarāsu // Ragh_6.51

b: (^naddhāni V)

nṛpaṃ tam āvartamanojñanābhiḥ sā vyatyagād anyavadhūr bhavitrī
mahīdharaṃ mārgavaśād upetaṃ srotovahā sāgaragāminīva // Ragh_6.52

athāṅgadāśliṣṭabhujaṃ bhujiṣyā hemāṅgadaṃ nāma kaliṅganātham
āseduṣīṃ sāditaśatrupakṣaṃ bālām abālendumukhīṃ babhāṣe // Ragh_6.53

asau mahendrādrisamānasāraḥ patir mahendrasya mahodadheś ca
yasya kṣaratsainyagajacchalena yātrāsu yātīva puro mahendraḥ // Ragh_6.54

jyāghātarekhe subhujo bhujābhyāṃ bibharti yaś cāpabhṛtāṃ purogaḥ
ripuśriyāṃ sāñjanabhāṣpaseke bandīkṛṭānām iva paddhatī dve // Ragh_6.55

a: (^lekhe C) c: (aḥ C V) c: (^sikte Ct) d: (āyā C V)

raṇe 'mitatrīṇatayā prakāśaḥ śarāsanajyānikaṣau bhujābhyām
viśiṣṭarekhau ripuvikramāgner nirvāṇamārgāv iva yo bibharti // Ragh_6.55_0

yam ātmanaḥ sadmani saṃnikṛṣṭo mandradhvanityājitayāmatūryaḥ
prāsādavātāyanadṛṣyavīciḥ prabodhayaty arṇava eva suptam // Ragh_6.56

a: (^viṣṭaṃ Ct V)

anena sārdhaṃ viharāmburāśes tīreṣu tālīvanamarmareṣu
dvīpānatarānītalavaṅgapuṣpair apākṛtasvedalavā marudbhiḥ // Ragh_6.57

b: (taṭeṣu Vt)

pralobhitāpy ākṛtilobhanīyā patiṃ purasyorugapūrvanāmnaḥ
tasmād apāvartata dūrakṛṣṭā nītyeva lakṣmīḥ pratikūladaivāt // Ragh_6.58

c: (up'^ Vt)

athādhigamyābhuvarājakalpaṃ patiṃ purasyorugapūrvanāmnaḥ
ācārapūtobhayavaṃśadīpaṃ śuddhāntarakṣyā jagade kumārī // Ragh_6.58_0

athorākhyasya purasya nāthaṃ dauvārikī devasarūpam
itaś cakorākṣi vilokayeti pūrvānuśiṣṭāṃ nijagāda bhojyām // Ragh_6.59

a: (athoru Vt) a: (^ākṣasya Vn) b: (^svarūpam M)(^samānam C V)

pāṇḍyo 'yam aṃsārpitalambahāraḥ kḷptāṅgarāgo haricandanena
ābhāti bālātaparaktasānuḥ sanirjharodgāra ivādrirājaḥ // Ragh_6.60

a: (i^ V) b: (nava^ Cm Kv2)

vindhyasya saṃstambhayitā mahādrer niḥśeṣapītojjhitasindhurājaḥ
prītyāśvamedhāvabhṛthārdramūrteḥ sausnātiko yasya bhavaty agastyaḥ // Ragh_6.61

a: (a Vn) b: (^nāthaḥ Vn)

astraṃ harād āptavatā durāpaṃ yenendralokāva jayāya dṛptaḥ
purā janasthānavimardaśaṅkī saṃdhāya laḥkādhipatiḥ pratasthe // Ragh_6.62

b: (āpa^ C) b: (sṛṣṭaḥ T)

anena pāṇau vidhivad (?) gṛhīte mahākulīnena mahīva gurvī
ratnānuviddhārṇavamekhalāyā diśaḥ sapatnī bhava dakṣiṇasyāḥ // Ragh_6.63

d: (āyāḥ Vt)

tāmbūlavallīpariṇaddhapūgāsv elālatāliṅgitacandanāsu
tamālapattrāstaraṇāsu rantuṃ prasīda śaśvan malayasthalīṣu // Ragh_6.64

indīvaraśyāmatanaur nṛpo 'sau tvaṃ rocanāgauraśarīrayaṣṭiḥ
anyonyaśobhāparivṛddhaye vāṃ yogas taḍittoyadayor ivāstu // Ragh_6.65

a: ('yaṃ Sk)

svasur vidarbhādhipates tadīyo lebhe 'ntaraṃ cetasi nopadeśaḥ
divākarādarśanabaddhakośe nakśatranāthāṃśur ivāravinde // Ragh_6.66

saṃcāriṇī dīpaśikheva rātrau yaṃ yaṃ vyatīyāya patiṃvarā sā
narendramārgāṭṭa iva prapede vivarṇabhāvaṃ sa sa bhūmipālaḥ // Ragh_6.67

tasyāṃ raghoḥ sūnur upasthitāyāṃ vṛṇīta māṃ neti samākulo 'bhūt
vāmetaraḥ saṃśayam asya bāhuḥ keyūrabandhocchavasitair nunoda // Ragh_6.68

taṃ prāpya sarvāvayavānavadyaṃ vyāvartatānyopagamāt kumārī
na hi praphullaṃ sahakāram etya vṛksāntaraṃ kāṅkṣati ṣaṭpadālī // Ragh_6.69

tasmin samāveśitacittavṛttim induprabhām indumatīm avekṣya
pracakrame vaktum anukramajñā savistaraṃ vākyam idaṃ sunandā // Ragh_6.70

b: (avetya Vt)

ikṣvākuvaṃśyaḥ kakudaṃ nṛpāṇāṃ kakutstha ity āhitalakṣaṇo 'bhūt
kākutsthaśabdaṃ yata unnatecchāḥ ślāghyaṃ dadhaty uttarakosalendrāḥ // Ragh_6.71

mahendram āsthāya mahokṣarūpaṃ yaḥ saṃyati prāptapināki līlaḥ
cakāra bāṇair asurāṅganānāṃ gaṇḍasthalīḥ proṣitapattralekhāḥ // Ragh_6.72

b: (a^ Vt) d: (galla^ Vn)

airāvatāsphālanaviślathaṃ yaḥ saṃghaṭṭayann aṅgadam aṅgadena
upeyuśaḥ svām api mūrtim agryām ardhāsanaṃ gotrabhido 'dhitaṣṭhau // Ragh_6.73

d: (sth Vn)

jātaḥ kule tasya kilorukīrtiḥ kulapradīpo nṛpatir dilīpaḥ
atiṣṭhad ekonaśatakratutve śakrābhyasūyāvinivṛttaye yaḥ // Ragh_6.74

yasmin mahīṃ śāsati vāṇinīnāṃ nidrāṃ vihārārdhapathe gatānām
vāto 'pi nāsaraṃsayad aṃśukāni ko lambayed āharaṇāya hastam // Ragh_6.75

d: (ābharāṇāya Pv V)

putro raghus tasya padaṃ praśāsti mahākrator viśvajitaḥ prayoktā
caturdigāvarjitasaṃbhṛtāṃ yo mṛtpātraśeṣām akarod vibhūtim // Ragh_6.76

c: (^āvarjana^ C V At) c: (ānāṃ V)

ārūḍham adrīn udadhīn vitīrṇaṃ bhujaṃgamānāṃ vasatiṃ praviṣṭam
ūrdhvaṃ gataṃ yasya na cānubandhi yaśaḥ paricchettum iyattayālam // Ragh_6.77

a: (pra^ Ct V)

asau kumāras tam ajo 'nujātas triviṣṭapasyeva patiṃ jayantaḥ
gurvīṃ dhuraṃ yo bhuvanasya pitrā dhuryeṇa damyaḥ sadṛśaṃ bibharti // Ragh_6.78

d: (īṃ Vn)

kulena kāntyā vayasā navena guṇaiś ca tais tair vinayapradhānaiḥ
tvam ātmanas tulyam amuṃ vṛṇīṣva ratnaṃ samāgacchatu kāñcanena // Ragh_6.79

c: (imaṃ Ct)

tataḥ sunandāvacanāvasāne lajjāṃ tanū kṛtya narendrakanyā
dṛṣṭyā prasādāmalayā kumāraṃ pratyagrahīt saṃvaraṇasrajeva // Ragh_6.80

b: (mṛdu^ Vt Sk)

sā yūni tasminn abhilāṣabandhaṃ śaśāka śālīnatayā na vaktum
romāñcalakṣyeṇa sa gātrayaṣṭiṃ bhittvā nirākrāmad arālakeśyāḥ // Ragh_6.81

tathāgatāyāṃ parihāsapūrvaṃ sakhyāṃ sakhī vetradharā babhāṣe
ārye vrajāmo 'nyata ity athaināṃ vadhūr asūyākuṭilaṃ dadarśa // Ragh_6.82

b: (^vatī Tl)(^bhṛd ā^ ct)

sā cūrṇagauraṃ raghunandanasya dhātrīkarābhyāṃ karabhopamorūḥ
āsañjayām āsa yathāpradeśaṃ kaṇṭhe guṇaṃ mūrtam ivānurāgam // Ragh_6.83

c: (śirodharāyāṃ T)

tayā srajā maṅgalapuṣpamayyā viśālavakṣaḥsthalalambayā saḥ
amaṃsta kaṇṭhārpitabāhupāśāṃ vidarbharājāvarajāṃ vareṇyaḥ // Ragh_6.84

śaśinam upagateyaṃ kaumudī meghamuktaṃ jalanidhim anurūpaṃ
iti samaguṇayogaprītayas tatra paurāḥ śravaṇakaṭu nṛpāṇām ekavākyaṃ vivavruḥ // Ragh_6.85

b: (śirodharāyāṃ T)

pramuditavarapakṣam ekatas tat (?) kṣitipatimaṇḍalam anyato vitānam
uṣasi sara iva praphullapadmaṃ kumudavanapratipannanidram āsīt // Ragh_6.86

athopayantrā sadṛśena yuktāṃ skandena sākṣād iva devasenām
svasāram ādāya vidarbhanāthaḥ purapraveśābhimukho babhūva // Ragh_7.1

c: (^rājaḥ C Vt)

senāniveśān pṛthivīkṣito 'pi jagmur vibhātagrahamandabhāsaḥ
bhojyāṃ prati vyarthamanorathatvād rūpeṣu veṣeṣu ca sābhyasūyāḥ // Ragh_7.2

a: (^bhṛto Ct Vt)

sāṃnidhyayogāt kila tatra śacyāḥ svayaṃvarakṣobhakṛtām abhāvaḥ
kākutstham uddiśya samatsaro 'pi śaśāma tena kṣitipālalokaḥ // Ragh_7.3

c: (ālokya Vt)

tāvat prakīrṇābhinavopacāram indrāyudhadyotitatoraṇāṅkam
varaḥ sa vadhvā saha rājamārgaṃ prāpa dhvajacchāyanivāritoṣṇam // Ragh_7.4

d: (prāpat Vt)

tatas tadālokanatatparāṇāṃ saudheṣu cāmīkarajālavatsu
babhūvur itthaṃ purasundarīṇāṃ tyaktānyakāryāṇi viceṣṭitāni // Ragh_7.5

a: (satva[rāṇāṃ] T)

ālokamārgaṃ sahasā vrajantyā kayācid udveṣṭanavāntamālyaḥ
baddhuṃ na saṃbhāvita eva tāvat kareṇa ruddho 'pi hi keśapāśaḥ // Ragh_7.6

c: (banddhuṃ ct Ns1 T) d: (ca ct) d: (^hastaḥ Vk)

prasādhikālambitam agrapādam ākṣipya kācid dravarāgam eva
utṣṛṣṛalīlāgatir ā gavākṣād yayau śalākām aparā vahantī // Ragh_7.7

vilocanaṃ dakṣiṇam añjanena saṃbhāvya tadvañcitavāmanetrā
tathaiva vātāyanasaṃnikarṣaṃ yayau śalākām aparā vahantī // Ragh_7.8

jālāntarapreṣitadṛṣṭir anyā prasthānabhinnāṃ na babandha nīvīm
nābhipraviṣṭābharaṇaprabheṇa hastena tasthāv avalambya vāsaḥ // Ragh_7.9

ardhācitā satvaram utthitāyāḥ pade pade durnimite galantī
kasyāścid āsīd raśanā tadānīm aṅguṣṭhamāulārpitasūtraśeṣā // Ragh_7.10

a: (^āñcitā ct)

stanaṃdhayantaṃ tanayaṃ vihāya vilokanāya tvarayā vrajantī
saṃprasnutābhyāṃ padavīṃ stanābhyāṃ siṣeca kācit payas''; ā gavākṣāt // Ragh_7.10_0

tāsāṃ mukhair āsavagandhagarbhair vyāptāntarāḥ sāndrakutūhalānām
vilolanetrabhramarair gavākṣāḥ sahasrapattrābharaṇā ivāsan // Ragh_7.11

rāghavaṃ dṛṣṭibhir āpibantyo nāryo na jagmur viṣayāntarāṇi
tathā hi śeṣendriyavṛttir āsāṃ sarvātmanā cakṣur iva praviṣṭā // Ragh_7.12

a: (taṃ Vt)

sthāne vṛtā bhūpatibhiḥ parokṣaiḥ svayaṃvaraṃ sādhum amaṃsta bhojyā
padmeva nārāyaṇam anyathāsau labheta kāntaṃ katham ātmatulyam // Ragh_7.13

paraspareṇa spṛhaṇīyaśobhaṃ na ced idaṃ dvandvam ayojayiṣyat
asmin dvaye rūpavidhānayatnaḥ patyuḥ prajānāṃ vitatho 'bhaviṣyat // Ragh_7.14

ratismarau nūnam imāv abhūtāṃ rājñāṃ sahareṣu tathā hi bālā
gateyam ātmapratirūpam eva mano hi janmāntarasaṃgatijñam // Ragh_7.15

c: (yāt'' V)

ity udgatāḥ pauravadhūmukhebhyaḥ śṛṇvan kathāḥ śrotasukhāḥ kumāraḥ
udbhāsitaṃ maṅgalasaṃvidhābhiḥ saṃbandhinaḥ sadma samāsasāda // Ragh_7.16

tato 'vatīryāśu kareṇukāyāḥ sa kāmarūpeśvaradattahastaḥ
vaidarbhanirdiṣṭam atho viveśa nārīmanāṃsīva catuṣkam antaḥ // Ragh_7.17

a: (tatrāva^ C Vn)

mahārhasiṃhāsanasaṃsthito 'sau saratnam arghyaṃ madhuparkamiśram
bhojopanītaṃ ca dukūlayugmaṃ jagrāha sārdhaṃ vanitākaṭākṣaiḥ // Ragh_7.18

b: (arghaṃ Vt) b: (^mac ca gavyam Vn)

dukūlavāsāḥ sa vadhūsamīpaṃ ninye vinītair avarodharakṣaiḥ
velāsākśaṃ sphuṭapeharājir navair udanvān iva candrapādaiḥ // Ragh_7.19

tatrārcito bhojapateḥ purodhā hutvāgnim ājyādibhir agnikalpaḥ
tam eva cādhāya vivāhasākṣye vadhūvarau saṃgamayāṃ cakāra // Ragh_7.20

d: (aṃ Vn)

hastena hastaṃ parigṛhya vadhvāḥ sa rājasūnuḥ sutarāṃ cakāśe
anantarāśokalatāpravālaṃ prāpyeva cūtaḥ pratipallavena // Ragh_7.21

b: (babhāse C V)

āsīd varaḥ kaṇṭakitaprakoṣṭaḥ svinnāṅguliḥ saṃvavṛte kumārī
vṛttis tayoḥ pāṇisamāgamena samaṃ vibhakteva maobhavasya // Ragh_7.22

a: (abhūd Sk) c: (tasmin dvaye tatkṣaṇam ātmavṛttiḥ ct V) d: (ena ct V)

tayor apāṅga-pratisāritāni kriyāsamāpattivartitāni
hrīyantraṇām ānaśire manojñām anyonyalolāni vilocanāni // Ragh_7.23

a: (upānta^ Vt) a: (^pravicāritāni Sk) b: (^tni^ ct)(^tvi^ V]) b: (^tiṣu kātarāṇi Vt)

pradakṣiṇaprakramaṇāt kṛṣānor udarciṣas tan (?) mithunaṃ cakāśe
meror upānteṣv iva vartamānam anyonyasaṃsaktam ahastriyāmam // Ragh_7.24

nitambagurvī guruṇā prayuktā vadhūr vidhātṛpratimena tena
cakāra sā mattacakoranetrā lajjāvatī lājavisargam agnau // Ragh_7.25

b: (^eva Sk) d: (^vimokṣam Ar)(^vimokam Sk)

haviḥśamīpallavalājagandhiḥ puṇyaḥ kṛśānor udiyāya dhūmaḥ
kapolasaṃsarpiśikhaḥ sa tasyā muhūrtakarṇotpalatāṃ prapede // Ragh_7.26

a: (ī ct)

tad añjanakledasamākulākṣaṃ pramlānabhījāṅkurakarṇapūram
vadhūmukhaṃ pāṭalagaṇḍalekham ācāradhūmagrahaṇād babhūva // Ragh_7.27

a: (^kṣobha^ Ct) c: (^galla^ Vn)

tau snātakair bandhumatā ca rājñā puraṃdhribhiś ca kramaśaḥ prayuktam
kanyākumārau kanakāsanasthāv ārdrākṣatāropaṇam anvabhūtām // Ragh_7.28

iti svasur bhojakulapradīpaḥ saṃpādya pāṇigrahaṇaṃ sa rājā
mahīpatīnāṃ pṛthagarhaṇārthaṃ samādideśādhikṛtān adhiśrīḥ // Ragh_7.29

liṅgair mudaḥ saṃvṛtavikriyās te hradāḥ prasannā iva gūḍhanakrāḥ
vaidarbham āmantrya yayus tadīyāṃ pratyarpya pūjām aupdāchalena // Ragh_7.30

sa rājalokaḥ kṛtapūrvasaṃvid ārambhasiddhau samayopalabhyam)
ādāsyamānaḥ pramdāmiṣaṃ tad āvṛtya panthānam ajasya tasthau // Ragh_7.31

b: (samar^ Ct Mv Vt) b: (samareṇa labhyam V)

bhartāpi tāvat krathakaiṣikānām anuṣṭhitānantarajāvivāhaḥ
sattvānurūpāharaṇī kṛtaśrīḥ prāsthāpayad rāghavam anvagāc ca // Ragh_7.32

c: (śakty'' Vn) c: (^ābharaṇī^ V)

tisras trilokī prathitena sārdham ajena mārge vasatīr uṣitvā
tasmād apāvartata kuṇḍineśaḥ parvātyaye soma ivoṣṇaraśmeḥ // Ragh_7.33

a: (a^ ct)

pramanyavaḥ prāg api kosalendre pratyekam āttasvatayā babhūvuḥ
ato nṛpāś cakṣamire sametāḥ strīratnalābhaṃ na tadātmajasya // Ragh_7.34

tam udvahantaṃ pathi bhojakanyāṃ rurodha rājanyagaṇaḥ sa dṛptaḥ
balipradiṣṭaṃ śriyam ādadānaṃ traivikramaṃ pādam ivendraśatruḥ // Ragh_7.35

c: (^pratiṣṭhāṃ Vn)

tasyaḥ sa rakṣārtham analpayodham ādiṣya pitryaṃ sacivaṃ kumāraḥ
pratyagrahīt pārthivavāhinīṃ tāṃ jyotīrathāṃ śoṇa ivottaraṅgaḥ // Ragh_7.36

d: (bhāgīrathīṃ ct)

pattiḥ padātiṃ rathinaṃ ratheśas turaṃgasādī turagādhirūḍham
yantā gajasyābhyapatad gajasthaṃ tulyapratidvandvi babhūva yuddham // Ragh_7.37

nadatsu tūryeṣv avibhāvyavāco nodīrayanti sma kulopadeśān
bāṇākṣarair eva parasparasya nāmorjitaṃ cāpabhṛtaḥ śaśaṃsuḥ // Ragh_7.38

a: (^abhibhāvya^ C) c: (aṃ te Ct)

utthāpitaḥ saṃyati reṇur aśvaiḥ sāndrīkṛtaḥ syandanavaṃśacakraiḥ
cistāritaḥ kuñjarakarṇatālair netrakrameṇoparurodha sūryam // Ragh_7.39

b: (^vṛnda^ Ct Vn) d: (iti^ C)(anu^ V)

matsyadhvajā vāyuvaśād vidīrṇair mukhaiḥ pravṛddhadvajinīrajāṃsi
babhuḥ pibantaḥ paramārthamatsyāḥ paryāvilānīva navodakāni // Ragh_7.40

ratho rathāṅgadhvaninā vijajñe vilolaghaṇṭākvaṇitena nāgaḥ
svabhartṛnāmagrahaṇād babhūva sāndre rajasy ātmaparāvabodhaḥ // Ragh_7.41

āvṛṇvato locanamārgam ājau rajo'ndhakārasya vijṛmbhitasya
śastrakṣatāśvadvipavīrajanmā bālāruṇo 'bhūd rudhirapravāhaḥ // Ragh_7.42

sa cchinnamūlaḥ kṣatajena reṇus tasyopariṣṭāt pavanāvadhūtaḥ
aṅgāraśeṣasya hutāśanasya pūrvotthito dhūma ivābabhāse // Ragh_7.43

prahāramūrchāpagame rathasthān yantḥn upālabhya nivartitāśvāḥ
yaiḥ sāditā lakṣitapūrvaketūṃs tān eva sāmarṣatayā nijaghnuḥ // Ragh_7.44

a: (ā[ḥ] ct) b: (vi^ V) b: (ān ct V)

apy ardhamārge parabāṇalūnā dhanurbhṛtāṃ hastavatāṃ pṛṣatkāḥ
saṃprāpur evātmajavānuvṛttyā pūrvārdhabhāgaiḥ phalibhiḥ śaravyam // Ragh_7.45

ādhoraṇānāṃ gajasaṃnipāte śirāṃsi cakrair niśitaiḥ kṣurāgraiḥ
hatāny api āyenanakhāgrakoṭi-vyāsaktakeśāni cireṇa petuḥ // Ragh_7.46

b: (kṣurapaiḥ * V) c: (hṛtāny ct Ns1 Pt)(kṛttāna Ct)

pūrvaṃ prahartā na jaghāna bhūyaḥ pratiprahārākṣamam aśvasādī
turaṃgamaskandhaniṣaṇṇadehaṃ pratyāśvasantaṃ ripum ācakāṅkṣa // Ragh_7.47

tanutyajāṃ varmabhṛtāṃ vikośair bṛhatsu danteṣv asibhiḥ patadbhiḥ
raṇakṣitiḥ śoṇitamadyakulyā gajā vivignāḥ karaśīkareṇa // Ragh_7.48

a: (carma^ Vn)

śilīmukhotkṛttaśiraḥphalāḍhyā cyutaiḥ śiratraiś caṣakottareva
raṇakṣitiḥ śoṇitamadyakulyā rarāja mṛtyor iva pānabhūmiḥ // Ragh_7.49

upāntayor niṣkuṣitaṃ vihaṃgair ākṣipya tebhyaḥ piśitapriyāpi
keyūrakoṭikṣatatāludeśā śivā bhujacchedam apācakāra // Ragh_7.50

d: (up'^ Vt)

kaścid dviṣatkhaḍgahṛtottamāṅgaḥ sadyo vimānaprabhutām upetya
vāmāṅgasaṃsaktasurāṅganaḥ svaṃ nṛtyat kabandhaṃ samare dadarśa // Ragh_7.51

b: (o^ C) d: (at^ ct)

anyonyasūtonmathanād abhūtāṃ tāv eva sūtau rathinau ca kaucit
vyaśvau gadāvyāyatasaṃprahārau bagnāyudhau bāhuvimardaniṣṭhau // Ragh_7.52

d: (^vimardana^ṣṭhau Vt)

paraspareṇa kṣatayoḥ prahartror utkrāntavāyvoḥ samakālam eva
amartyabhāve 'pi kayościd āsīd ekāsaraḥprārthitayor vivādaḥ // Ragh_7.53

vyūhāv ubhau tāv itaretarasmād bhaṅgaṃ jayaṃ cāpatur avyavastham
paścātpuromārutayoḥ pravṛddhau paryāyavṛttyeva mahārṇavormī // Ragh_7.54

a: (eṇa C)(^otthaṃ P S Vn)

pareṇa bhagne 'pi bale mahaujā yayāv ajaḥ praty arisainyam eva
dhūmo nivarteta samīraṇena yato hi kakṣas tata eva vahniḥ // Ragh_7.55

c: (yeta ct) d: (^as tu ct)

rathī niṣaṅgī kavacī dhanuṣmān dṛptaḥ sa rājanyakam ekavīraḥ
nivārayām āsa mahāvarāhaḥ kalpakṣayoddhūtam ivārṇavāmbhaḥ // Ragh_7.56

b: (aṃ Vn) c: (viloḍayām C V) d: (^odvṛttam ct)

sa dakṣiṇaṃ tūṇa-mukhena vāmaṃ vyāpārayan hastam alakṣyatājau
ākarṇakṛṣṭā sakṛd asya yoddhur maurvīva bāṇān suṣuve riguphnān // Ragh_7.57

a: (e na^(?) Vn)

sa roṣadaṣṭādhikalohitoṣṭhair vyaktordhvarekā bhṛkuṭīr vahadbhiḥ
tastāra gāṃ bhallanikṛttakaṇṭhair huṃkāragarbhair dviṣatāṃ śirobhiḥ // Ragh_7.58

a: (sa^ Śp) a: (^ādhara^ V Śp) a: (^ākṣair C V Śp) b: (ā^ C) b: (bhru^ ct) d: (hūṃ^ ct)

sarvair balāṅgair dviradapradhānaiḥ sarvāyudhaiḥ kaṅkaṭabhedibhiś ca
sarvaprayatnene ca bhūmipālās tasmin prajahrur yudhi sarva eva // Ragh_7.59

so 'stravrajaiś channarathaḥ pareṣāṃ dhvajāgramātreṇa babhūva lakṣyaḥ
nīhāramagno dinapūrvabhāgaḥ kiṃcitprakāśena vivasvateva // Ragh_7.60

a: (chinna^ Vt)

priyaṃvadāt prāpam asau kumāraḥ prāyuṅkta rājasv adhirājasūnuḥ
gāndharvam astraṃ kusumāstrakāntaḥ prasvāpanaṃ svapanivṛttalaulyaḥ // Ragh_7.61

a: ([atho C][atha Vt] priyārhaḥ) (atho kumāraḥ Vn) c: (iḥ Ct)

tato dhanuṣkarṣaṇamūḍhahastam ekāṃsaparyastaśirastrajālam
tasthau dhvajastambhaniṣaṇṇadehaṃ nidrāvidheyaṃ naradevasainyam // Ragh_7.62

b: (^jātam Vn)

tataḥ priyopāttarase 'dharoṣṭhe niveśya dadhmau jalaṃ kumāraḥ
yena svahastārjitam ekavīraḥ piban yaśo mūrtam ivābhāse // Ragh_7.63

c: (tena ct V) c: (a^vīraśabdaḥ Vn)

śaṅkhasvanābhijñatayā nivṛttās taṃ sannaśatruṃ dadṛśuḥ svayodhāḥ
nimīlitānām iva paṅkajānāṃ madhye sphurantaṃ pratimāśaśāṅkam // Ragh_7.64

saśoṇitais tena śilīmukhāgrair nikṣepitāḥ ketuṣu pārthivānām
yaśo hṛtam saṃprati rāghaveṇa na jīvitaṃ vaḥ kṛpayeti varṇāḥ // Ragh_7.65

c: (saṃyati C Vn)

sa cāpakoṭīnihitaikabāhuḥ śirastaniṣkarṣaṇabhinnamuliḥ
lalāṭabaddhaśramavāribindur bhītāṃ priyām etya vaco babhāṣe // Ragh_7.66

itaḥ parān arbhakahāryaśastrān vaidarbhi paśyānumatā mayāsi
evaṃvidhenāhavaceṣṭitena tvaṃ prārthyase hastagatā mamabhiḥ // Ragh_7.67

a: (etān C) d: (prāpyase Vt)

tasyāḥ pratidvandvibhavād viṣādāt sadyo vimuktaṃ mukham ābabhāse
niśvāsabāṣpāpagamāt prapannaḥ prasādam ātmīyam ivātmadarṣāḥ // Ragh_7.68

b: (o^ C) c: (niḥ^ ct)

hṛṣṭāpi sā hrīvijitā na sākṣād vāgbhiḥ sakhīnāṃ priyam abhyanandat
sthalī navāmbhaḥpṛṣatābhivṛṣṭā mayūrakekābhir ivābhravṛndam // Ragh_7.69

c: (^ṣiktā Vt) d: (^jālam V)

iti śirasi sa vāmaṃ pādam ādhāya rājñām udavahad anavadyāṃ tām avadyād apetah
rathaturagarajobhis tasya rūkṣālakāgrā samaravijayalaṣmīḥ saiva mūrtā babhūva // Ragh_7.70

c: (^āntā C V)

prathamaparigatārthas taṃ raghuḥ saṃnivṛttaṃ vijayinam abhinandya ślāghyajāyāsametam
tadupahitakuṭumbaḥ śāntimārgotusko 'bhūn na hi sati kuladhurye sūryavaṃśyā gṛhāya // Ragh_7.71

atha tasya vivāhakautukaṃ lalitaṃ bibhrata eva pārthivaḥ
vasudhām api hastagāminīm akarod indumatīm ivāparām // Ragh_8.1

duritair api kartum ātmasāt prayatante nṛpasūnavo hi yat
tad upasthitam agrahīd ajaḥ pitur ājñeti na bhogatṛṣṇayā // Ragh_8.2

anubhūya vasiṣṭhasaṃbhṛtaiḥ salilais tena sahābhiṣecanam
viśadocchavasitena medinī kathayām āsa kṛtārthatām iva // Ragh_8.3

sa babhūva durāsadaḥ parair guruṇātharvavidā kṛtakriyaḥ
pavanāgnisamāgamo hy ayaṃ sahitaṃ brahma yad astratejasā // Ragh_8.4

raghum eva nivṛttayauvanaṃ tam amanyanta naveśvaraṃ prajāḥ
sa hi tasya na kevalāṃ śriyaṃ pratipede sakalān guṇān api // Ragh_8.5

b: (nar'^ C N P S)

adhikaṃ śuśubhe śubhaṃyunā dvitayena dvayam eva saṃgatam
padam ṛddham ajena paitṛkaṃ vinayenāsya navaṃ ca yauvanam // Ragh_8.6

sadayaṃ bubhuje mahābhujaḥ sahasodvegam iyaṃ vrajed iti
aciropanatāṃ sa medinīṃ navapāṇigrahaṇāṃ vadhūm iva // Ragh_8.7

aham eva mato mahīpater iti sarvaḥ prakṛtiṣv acintayat
udadher iva nimagāśateṣv abhavan nāsya vimānanā kvacit // Ragh_8.8

na kharo na ca bhūyasā mṛduḥ pavamānaḥ pṛthivīruhān iva
sa puraskṛtamadhyamakramo namayām āsa nṛpān anuddharan // Ragh_8.9

c: (^kriyo C) d: (anantarān Ct *V)

atha vīksya raghuḥ pratiṣṭhitaṃ prakṛtiṣv ātmajam ātmavat tayā
viṣayeṣu vināśadharmasu tridivasteṣv api niḥspṛho 'bhavat // Ragh_8.10

b: (^vit^ N P) c: (i^ Vn) c: (iṣu Ct V)

guṇavatsutaropitaśriyaḥ pariṇāme hi dilīpavaṃśajāḥ
padavīṃ taruvalkavāsasāṃ prayatāḥ saṃyamināṃ prapedire // Ragh_8.11

d: (yaminaḥ C)

tam araṇyasamāśrayonmukhaṃ śirasā veṣṭanaśobhinā sutaḥ
pitaraṃ praṇipatya pādayor aparityāgam ayācatātmanaḥ // Ragh_8.12

raghur aśrumukhasya tasya tat kṛtavān īpsitam ātmajapriyaḥ
na tu sarpa iva tvacaṃ punaḥ pratipede vyapavarjitāṃ śriyam // Ragh_8.13

d: (hy C)

sa kīlaśramam antyam āśrito nivasann āvasathe purād bahiḥ
samupāsyata putrabhogyayā snūṣayevāvikṛtendriyaḥ śriyā // Ragh_8.14

praśamasthitapūrvapārthivaṃ kulam abhyudyata nūtaneśvaram
nabhasā nibhṛtendunā tulām uditārkeṇa samāruroha tat // Ragh_8.15

b: (ūrjasvala^ C)

yatipārthivaliṅgadhāriṇau dadṛśate raghurāghavau janaiḥ
apavargamahodayārthayor bhuvam aṃśāv iva dharmayor gatau // Ragh_8.16

c: (apavṛtti^ V)

ajitādhigamāya mantribhir yuyuje nītiviśaradair ajaḥ
anapāyipadopalabdhaye raghur āptaiḥ samiyāya yogibhiḥ // Ragh_8.17

c: (a^ V)

samayujayta bhūpatir yuvā sacivaiḥ pratyaham arthasiddhaye
apunarjananopattaye prayayāḥ saṃyamibhir manīṣibhiḥ // Ragh_8.17_0

nṛpatiḥ prakṛtīr avekṣitum vyavahārāsanam ādade yuvā
paricetum upāṃśu dhāraṇāṃ kuśapūtaṃ pravayās tu viṣṭaram // Ragh_8.18

anuraṇjayituṃ prajāḥ prabhur vyahārāsanam ādade navaḥ
aparaḥ śuciviṣṭarasthitaḥ paricetuṃ yatate sma dhāraṇāḥ // Ragh_8.18_0

anayat prabhuśaktisaṃpadā vaśam eko nṛpatīn anantarān
aparaḥ praṇidhānayogyayā marutaḥ pañca śarīragocarān // Ragh_8.19

nayacakṣur ajo didṛkṣayā pararandhrasya tatāna maṇḍale
hṛdaye samaropayan manaḥ paramaṃ jyotir avekṣituṃ raghuḥ // Ragh_8.19_0

akarod acireśvaraḥ kṣitau dviṣadārambhaphalāni bhasmasāt
aparo dahane svakarmaṇāṃ vavṛte jñānamayena vahninā // Ragh_8.20

c: (itaro ct Vt) d: (dhyāna^ V)

paṇabandhamukhān guṇān ajaḥ ṣaḍ upāyuṅkta samīkṣya tatphalam
raghur apy ajayad guṇatrayaṃ prakṛtisthaṃ samaloṣṭakāñcanaḥ // Ragh_8.21

c: (agamad Vn)

na navaḥ prabhur ā phalodayāt sthirakarmā virarāma karmaṇaḥ
na ca yogavidher navetaraḥ sthiradhīr ā paramātmadarśanāt // Ragh_8.22

iti śatruṣu cendriyeṣu ca pratiṣiddhaprasareṣu jāgratau
prasitāv udayāpavargayor ubhayīṃ siddhim ubhāv avāpatuḥ // Ragh_8.23

c: (^sṛtāv V)

atha kāścid ajavyapekṣayā gamayitvā samdarśanaḥ samāḥ
tamasaḥ param āpad avyayaṃ puruṣaṃ yogasamādhinā raghuḥ // Ragh_8.24

śutadehavisarjanaḥ pituś ciram aśrūṇi vimucya rāghavaḥ
vidadhe vidhim asya naiṣṭhikaṃ yatibhiḥ sārdham anagnim agnicit // Ragh_8.25

c: (vitatāna samaṃ purodhasā *Vn) d: (^vit Vn]) d: (kratum antyaṃ pṛthivīśatakratoḥ *Vn)

akarot sa tadaurdhvadaihikaṃ pitṛbhaktyā pitṛkāryakalpavit
na hi tena pathā tanutyajas tanayāvarjitapiṇḍakāṅkṣiṇaḥ // Ragh_8.26

a: (vidadhe C) a: (ca C N P S)

sa parārdhyagater aśocyatāṃ pitur uddiśya sadarthavedibhiḥ
śamitādhir adhijyakārmukaḥ kṛtavān apratiśāsanaṃ jagat // Ragh_8.27

kṣitir indumatī ca bhāminī patim āsādya tam agryapauruṣam
prathamā bahuratnasūr abhūd aparā vīram ajījanat sutam // Ragh_8.28

daśarāsmiśatopamadyutiṃ yaśasā dikṣu daśav api śrutam
daśapūrvarathaṃ yam ākhyayā daśakaṇṭhāriguruṃ vidur budhāḥ // Ragh_8.29

c: (samākhyayā At) d: (jagur Ct)

ṛṣidevagaṇasvadhābhujāṃ śrutayāgaprasvaiḥ sa pārthivaḥ
anṛṇatvam upeyivān babhau paridher mukta ivoṣṇadīdhitiḥ // Ragh_8.30

balam ārtabhayopaśāntaye viduṣāṃ saṃnataye bahu śrutam
vasu tasya na kevalaṃ guṇavattāpi paraprayojanā // Ragh_8.31

b: (saṃmataye C Sd)(saṃgataye Vt)(satkṛtaye J M Ns) c: vibhor (na kevalaṃ ct) d: (am Ct Vn Sd)

sa kadācid aveṣitaprajaḥ saha devyā vijahāra suprajāḥ
nagaropavane śacīsakho marutāṃ pālayiteva nandane // Ragh_8.32

atha rodhasi dakṣiṇodadheḥ śrita gokarṇaniketam īśvaram
upavīṇayituṃ yayau raver udagāvṛttipathena nāradaḥ // Ragh_8.33

b: (śruta^ Vn) d: (uday'^ ct V)

kusumair grathitām apārthivaiḥ srajam ātodyaśironiveśitām
aharat kila tasya vegavān adhivāsaspṛhayeva mārutaḥ // Ragh_8.34

bhramaraiḥ kusumānusāribhiḥ parikīrṇā parivādinī muneḥ
dadṛśe pavanāvalepajaṃ sṛjatī bāṣpam ivāñjanāvilam // Ragh_8.35

b: (vini^ St V)

abhibhūya vibhūtim ārtavīṃ madhugandhātiśayena vīrudhām
nṛpater amarasrag āpa sā dayitorustanakoṭisusthitim // Ragh_8.36

d: (^oraśchada^ C) d: ([^oru^ Vt] [^oraḥ^ Vn]^sthala^koṭiṣu sthit[im Vn][am Vt])

kṣaṇamātrasakhīṃ sujātayoḥ stanayos tām avalokya vihalā
nimimīla narottamapriyā hṛtacandrā tamaseva kaumudī // Ragh_8.37

c: (^eśvara^ Vt) c: (narendrasundarī Sk) d: (śarvarī Sk)

vapuṣā karaṇojjhitena sā nipatantī patim apy apātayat
nanu tailaniṣekabindunā saha dīpārcir upaiti medinīm // Ragh_8.38

samam eva narādhipena sā gurusaṃmohaviluptacetanā
gurusaṃmohaviluptacetanā navadīpārcir iva kṣites talam // Ragh_8.38_0

d: (tanu^ Sd1)(nanu Sd2)

ubhayor api pārśvavartināṃ tumu lenārtaraveṇa vejitāḥ
vihagāḥ kamalākarālayāḥ samaduḥkhā iva tatra cukruśuḥ // Ragh_8.39

a: (paripārśva^ C Vt) b: (a P S) c: (^āśrayāḥ C V)

nṛpater vyajanādibhis tamo nunude sā tu tathaiva saṃsthitā
pratikāravidhānam āyuṣaḥ sati śeṣe hi phalāya kalpate // Ragh_8.40

b: (ca Vt)

pratiyojayitavyavallakī-samavasthām atha sattvaviplavāt
sa nināya nitāntavatsalaḥ parigṛhyocitam aṅkam aṅganām // Ragh_8.41

sa nināya nitāntavatsalaḥ parivṛttaprathamacchaviṃ kṣaṇāt
saliloddhṛtapadminīnibhāṃ dayitām aṅkam udaśulocanaḥ // Ragh_8.41_0

sa nināya nitāntavatsalaḥ karaṇāpāyavibhinnavarṇayā
samalakṣyata bibhrad āvilāṃ mṛgalekhām uṣasīva candramāḥ // Ragh_8.42

vilalāpa sa bāṣpagadgadaṃ sahajām apy apahāya dhīratām
abhitaptam ayo 'pi mārdavaṃ bhajate kaiva kathā śarīriṣu // Ragh_8.43

a: (sa^ Ct Sd1)(^) b: (ava^ Sd1) c: (ati^ Sd) d: (iṇām Sd)

kusumāny api gātrasaṃgamāt prabhavanty āyur apohituṃ yadi
na bhaviṣyati hanta sādhanaṃ kim ivānayat prahariṣyato vidheḥ // Ragh_8.44

atha vā mṛdu vastu hiṃsituṃ mṛdunaivārabhate prajāntakaḥ
himasekavipattir atra me nalinī pūrvanidarśanaṃ matā // Ragh_8.45

d: (gatā C V)

srag iyaṃ yadi jīvitāpahā hṛdaye kiṃ nihitā na hanti mām
viṣam apy amṛtaṃ kvacid bhaved amṛtaṃ vā viṣam īśvarecchayā // Ragh_8.46

atha vā mama bhāgyaviplavād aśaniḥ kalpita eṣa vedhasā
yad anena tarur na pātitas kṣapitā tadviṭapāśritalatā // Ragh_8.47

a: (suramālyarūpabhāg * Vn) b: (nirmita * Vn) c: (na pātitas taruḥ N P S) d: (^āśrayā N P S)

kṛtavaty asi nāvadhīraṇām aparādhhe 'pi yadā ciraṃ mayi
katham ekapade nirāgasaṃ janam ābhāṣyam imaṃ na manyase // Ragh_8.48

d: (amuṃ C Vn)

dhruvam asmi śaṭhaḥ śucismite vidhitaḥ kaitavavatsalas tava
paralokam asaṃnivṛttaye yad anāpṛcchya gatāsi mām itaḥ // Ragh_8.49

b: (kalitaḥ Sk) b: (tvayā Sk) d: (anāmantrya Sk)

dayitāṃ yadi tāvad anvagād vinivṛttaṃ kim idaṃ tayā vinā
sahatāṃ hatajīvitaṃ mama prabalām ātmakṛtena vedanām // Ragh_8.50

d: (āṃ nu Vn)

surataśramasaṃbhṛto mukhe dhriyate svedalavodgamo 'pi te
atha cāstamitā 'sy aho bata dhig imāṃ dehabhṛtām asāratām // Ragh_8.51

c: (v'' Vn)

surataśramavāribindavo na hi tāvad viramanti te mukhe
katham astamitā 'sy aho bata dhig imām dehavatām asāratām // Ragh_8.51_0

b: (tu Vn) c: (svayam Vn) d: (kṣayiṇāṃ Vn) d: (^bhṛtām Vn) d: (ā Vn)

manasāpi na vipriyaṃ mayā kṛtapūrvaṃ tava kiṃ jahāsi mām
nanu śabdapatiḥ kṣiter ahaṃ tvayi me bhāvanibandhanā ratiḥ // Ragh_8.52

kusumotkacitān valīmataś calayan bhṛṅgarucas tavālakān
karabhoru karoti mārutas tvadupāvartanśaṅki me manaḥ // Ragh_8.53

a: (^otkhacitān ct)(^odgrathitān Vt) a: (^bhṛtaś ct)

tad apohitum arhasi priye pratibodhena viṣādam āṣu me
jvalitena guhāgataṃ tamas tuhinādrer iva natam oṣadhiḥ // Ragh_8.54

d: (au Vn)

idam ucchvasitālakaṃ mukhaṃ viśrāntakathaṃ dunoti mām
niśi suptam ivaikapaṅkajaṃ viratābhyantaraṣaṭpadasvanam // Ragh_8.55

śaśinaṃ punar eti śārvarī dayitā dvandvacaraṃ patatriṇam
iti tau virhāntarakṣamau katham atyantagatā na māṃ daheḥ // Ragh_8.56

navapallavasaṃstare 'pi te mṛdu dūyeta yad aṅgam arpitam
tad idaṃ viṣahiṣyate kathaṃ vada vāmoru citādhirohaṇam // Ragh_8.57

iyam apratibodhaśāyinīṃ raśanā tvāṃ prathamā rahaḥsakhī
gativibhramasāda nīravā na śucā nānumṛteva lakṣyte // Ragh_8.58

c: (^sādi^ Ct) d: (tv'' C)

kalam anyabhṛtāsu bhāṣitaṃ kalahaṃsīṣu gataṃ madālasaṃ
pṛṭatīṣu vilolam īkṣitaṃ pavanādhūtalatāsu vibhramaḥ // Ragh_8.59

b: (madālasaṃ gatam ct) c: (hariṇīṣu C) d: (^oddhūta^ C Vn) d: (āḥ ct V)

tridivotsukayāpy avekṣya māṃ nihitāḥ satyam amī guṇās tvayā
virahe tava me guruvyathaṃ hṛdayaṃ na tv avalambituṃ kṣamāḥ // Ragh_8.60

mithunaṃ parikalpitaṃ tvayā sahakāraḥ phalinī ca nanv imau
avidhāya vivāhasatkriyām anayor gamyata ivy asāṃpratam // Ragh_8.61

kusumaṃ kṛtadohadas tvayā yad aśoko 'yam udīrayiṣyati
alakābharaṇaṃ kathaṃ nu tat tava neṣyāmi nivāpalālyatām // Ragh_8.62

a: (^dauhṛdas Vt)

smarateva saśabdanūpuraṃ caraṇānugraham anyadurlabham
amunā kusumāśruvarṣiṇā tvam aśokena sugātri śocyase // Ragh_8.63

tava niḥśvasitānukāribhir bakulair ardhacitāṃ samaṃ mayā
asamāpya vilāsamekhalāṃ kim idaṃ kiṃnarakaṇṭhi supyate // Ragh_8.64

a: (ni^ N) a: (^ānuvādibhir V)

samaduḥkhasukhaḥ sakhījanaḥ pratipaccandranibho 'yam ātmajaḥ
aham ekarasas tathāpi te vyavasāyaḥ pratipattiniṣṭhuraḥ // Ragh_8.65

b: (ātmanaḥ Vt)

dhṛtir astamitā ratiś cyutā virataṃ geyam ṛtur nirutsavaḥ
gatam ābharaṇaprayojanaṃ pariśūnyaṃ śayanīyam adya me // Ragh_8.66

a: (gatiś Sk) b: (^gataṃ Sk) d: (cira^ Vn)

gṛhiṇī sacivaḥ sakhī mithaḥ priyaśiṣyā lalite kalāvidhau
karuṇāvimukhena mṛtyunā haratā tvāṃ vada kiṃ na me hṛtam // Ragh_8.67

a: (ī^ At) a: (sakhā At) b: (^śikṣā^ At) d: (tvaṃ At) d: (bata Kk1 Śp)

madirākṣi madānanārpitaṃ madhu pītvā rasavat kathaṃ nu me
anupāsyasi bāṣpadūṣitaṃ paralokopanataṃ jalāñjalim // Ragh_8.68

vibhave 'pi sati tvayā vinā sukham etāvad ajasya gaṇyatām
ahṛtasya vilobhanāntarair mama sarve viṣayās tadāśrayāḥ // Ragh_8.69

d: (tvad^ ct)

vilapann iti kosalādhipaḥ karuṇārthagrathitaṃ priyāṃ prati
akarot pṛthivīruhān api srutaśākhārasabhāṣpadurdinān // Ragh_8.70

a: (^eśvaraḥ Ct) d: (cyuta^ Vt) d: (^dūṣitān ct)

atha tasya kathaṃcid aṅkataḥ svajanas tām apanīya sundarīṃ
visasarja kṛtāntyamaṇḍanām analāy'; āgurucandanadihase // Ragh_8.71

c: (tadantya^ ct V) d: (a N P)

pramadām anu saṃsthitaḥ śucā nṛpatiḥ sann iti vācyadarśanāt
na cakāra śarīram agnisāt saha devyā na tu jīvitāśayā // Ragh_8.72

atha tena daśāhataḥ pare guṇaśeṣāṃ upadiṣya gehinīm
viduṣā vidhayo maharddhayaḥ pura evopavane samāpitāḥ // Ragh_8.73

a: (aṃ Vt) b: (apa^ ct) b: (sundarīm C)(bhāminīm ct Vt) d: (vitenire C Vn)

sa viveśa purīṃ tayā vinā kṣaṇadāpāyaśaśāṅkadarśanaḥ
parivāham ivāvalokayan svaśucaḥ pauravadhūmukhāśruṣu // Ragh_8.74

atha taṃ savanāya diṣitaḥ praṇidhānād gurur āśramasthitaḥ
abhiṣaṅgajaḍaṃ vijajñivān iti śiṣyeṇa kilānvabodhayat // Ragh_8.75

b: ('^āśritaḥ C V)

asamāptavidhir yato munis tava vidvān api tāpakāraṇam
na bhavantam upasthitaḥ svayaṃ prakṛtau sthāpayituṃ kṛtasthitiḥ // Ragh_8.76

b: (śoka^ C Vt) d: ([pathaś ct][tataś N P] cyutam)

mayi tasya suvṛtta vartate laghusaṃdeśapadā sarasvatī
śṛṇu viśrutasattvasāra tāṃ hṛdi cainām upadhātum arhasi // Ragh_8.77

b: (sphuṭa^ V)

puruṣasya padeṣv ajanmanaḥ samatītaṃ ca bhavac ca bhāvi ca
sa hi niṣpratighena cakṣuṣā tritayaṃ jñānamayena paśyati // Ragh_8.78

c: (^pratimena Vt) c: (pratibhena sa cakṣuṣā munis C)

carataḥ kila duścaraṃ tapas tṛṇabindoḥ pariśaṅkitaḥ purā
prajighāya samādhibedinīṃ harir asmai hariṇīṃ surāṅganām // Ragh_8.79

sa tapaḥpratibandhamanyunā pramukhāviṣkṛtacāruvibhramām
aśapad bhava mānuṣīti tāṃ śamavelāpralayormiṇā muniḥ // Ragh_8.80

a: (^pratighāta^ Vt) d: (bhuvi ct)

bhagavan paravān ayaṃ janaḥ pratikūlācaritaṃ kṣamasva me
iti copanatāṃ kṣitipṛśaṃ vivaśā śāpanivṛttikāraṇam // Ragh_8.81

b: (sahasva Vp)

krathakaiśikavaṃśasaṃbhavā tava bhūtvā mahiṣī cirāya sā
upalabdhavatī divaś cyutaṃ vivaśā śāpanivṛttikāraṇam // Ragh_8.82

tad alaṃ tadapāyacintayā vipad utpattimatām upasthitā
vasudheyam avekṣyatāṃ tvayā vasumatyā hi nṛpāḥ kalatriṇaḥ // Ragh_8.83

b: (vyavasthitā Vt)

udaye madavācyam ujjhatā śrutam āviṣkṛtam ātmavattayā
manasas tad upasthite jvare punar aklībatayā prakāśyatāṃ // Ragh_8.84

a: (yad avācyam C V) b: ([^vat ct][nas Vn] tvayā) c: (sam^ N P S)

rudatā kuta eva sā punar bhavatā nānumṛtāpi labhyate
paralokajuṣāṃ svakarmabhir gatayo bhinnapathā hi dehinām // Ragh_8.85

b: (e ca Vt) b: (ānumṛter avāpyate Vk) d: (āḥ śarīriṇām C Vk)

ruditena na sā nivartate nṛpa tat tāvad anrthakaṃ tava
na bhavān anusaṃsthito 'pi tāṃ labhate karmavaśā hi dehinaḥ // Ragh_8.85_0

apaśokamanāḥ kuṭumbinīm anugṛhṇīṣva nivāpadattibhiḥ
svajanāśru kilātrisaṃtataṃ dahati pretam iti pracakṣate // Ragh_8.86

maraṇaṃ prakṛtiḥ śarīriṇāṃ vikṛtir jīvitam ucyate budhaiḥ
kṣaṇam apy avatiṣṭhate śvasan yadi jantur nanu lābhavān asau // Ragh_8.87

avagacchati mūḍhacetanaḥ priyanāśaṃ hṛdi śalyam arpitam
sthiradhīs tu tad eva manyate kuśaladvāratayā samuddhṛtam // Ragh_8.88

c: (itaras C)

avagacchati mūḍhacetanaḥ śruta dhṛtasaṃyogaviparyayau yadā
virahaḥ kim ivānutāpayed vada bāhyair viṣayair vipaścitam // Ragh_8.89

b: (śruti^ S)(kṣaṇa^ C Vt) b: (smṛta^ Vp) b: (smṛtau Vn) c: (kam V) d: (nṛpa C)

na pṛthagjanavac chuco vaśaṃ vaśinām uttama gantum arhasi
drumasānumatāṃ kim antaraṃ yadi vāyau dvitaye 'pi te calāḥ // Ragh_8.90

d: (cāpalāḥ Vt)

sa tatheti vinetur udāramateḥ pratigṛhya vaco visasarja munim
tad alabdhapadaṃ hṛdi śokaghane pratiyātam ivāntikam asya guroḥ // Ragh_8.91

tenāṣṭau parigamitāḥ samāḥ kathaṃcid bālatvād avitathasūnṛtena sūnoḥ
sādṛśyapratikṛtidarśanaiḥ priyāyāḥ svapneṣu kṣaṇikasamāgamtosavaiś ca // Ragh_8.92

tasya prasahya hṛdayaṃ kila śokaśaṅkuḥ plakṣapraroha iva saudhatalaṃ bibheda
prāṇāntahetum api taṃ bhiṣajām asādhyaṃ lābhaṃ priyānugamane tvarayā sa mene // Ragh_8.93

d: (a^ ct Vn)

samyagvinītam atha varmaharaṃ kumāram ādiśya rakṣaṇavidhau vidhivat prajānām
rogopasṛṣṭatanudurvasatiṃ mumukṣuḥ prāyopaveśanamatir nṛpatir babhūva // Ragh_8.94

tīrthe toyavyatikarabhave jahnukanyāsaryvor dehatyāgād amaragaṇanālekhyam āsādya sadyaḥ
pūrvākārādhikatararucā saṃgataḥ kāntayāsau līlāgāreṣv aramata punar nandanābhyantareṣu // Ragh_8.95

b: (^nyāsād Dl) c: (^caturayā ct Vn) d: (na kṣamābhyantareṣu Kn)

pitur anantaram uttarkosalān samadhigamya samādhijitendriyaḥ
daśarathaḥ praśaśāsa mahāratho yamavatām avatāṃ ca dhuri sthitaḥ // Ragh_9.1

a: (āṃ Vv)

adhigataṃ vidhivad yad apālayat prakṛtimaṇḍalam ātmakulocitam
abhavad asya tato guṇavattaraṃ sanagaraṃ nagarandhrakaraujasaḥ // Ragh_9.2

c: (^tatparaṃ S V)

ubhayam eva vadanti manīṣiṇaḥ samayavarṣitayā kṛtakarmaṇām
valaniṣūdanam arthpatiṃ ca taṃ śramanudaṃ manudaṇḍaharānvayam // Ragh_9.3

janapade na gadaḥ padam ādadhāv abhibhavaḥ kuta eva sapatnajaḥ
kṣitir abhūt phalavaty ajanandane śamarate 'maratejasi pārthive // Ragh_9.4

c: (kṛṣir C V)

daśadigantajitā raghuṇā yathā śriyam apuṣyad ajena tataḥ param
tam adhigamya tathaiva punar babhau na na mahī 'nam ahīnaparākramam // Ragh_9.5

samatayā vasuvṛṭivisarjanair niyamanād asatāṃ ca narādhipaḥ
anuyayau yamapuṇyajaneśvarau savaruṇāv aruṇāgrasaraṃ rucā // Ragh_9.6

na mṛgayābhiratir na durodaraṃ na ca śaśipratimābharaṇaṃ madhu
tam udayāya na vā navayauvanā priyatamā yatamānam apāharā // Ragh_9.7

c: (āḥ Vn) d: (ā[] Vn) d: (an Vn)

na kṛpaṇā prabhavaty api vāsave na vitathā parihāsakathāsv api
na ca sapatnajaneṣv api tena vāg aparuṣā paruṣākṣaram īritā // Ragh_9.8

c: (api V) c: (ena na V)

udayam astamayaṃ ca raghūdvahād ubhayam ānaśire vasudhādhipāḥ
sa hi nideśam alaṅghayatām abhūt suhṛd ayohṛdayaḥ pratigarjatām // Ragh_9.9

ajayad ekarathena sa medinīm udadhinemim adhijyaśarāsanaḥ
jayam aghoṣayad asya tu kevalaṃ gajavatī javatīrahayā camūḥ // Ragh_9.10

c: (hi C V)

jaghananirviṣayīkṛtamekhalān anucitāśruviluptaviśeṣakān
sa ripudāragaṇān akarod balād analakān alakādhipavikramaḥ // Ragh_9.10_0

avanim ekarathena varūthinā jitavataḥ kila tasya dhanurbhṛtaḥ
vijayadundubhitāṃ yayur arṇavā ghanaravā naravāhanasaṃpadaḥ // Ragh_9.11

śamitapakṣabalaḥ śitakoṭinā śikhariṇāṃ kuliśena puraṃdaraḥ
sa sāravṛṣṭimucā dhanuṣā dviṣāṃ svanavatā navatāmarasānanaḥ // Ragh_9.12

a: (śata^ ct)

sphuritakoṭisahasramarīcinā samacinot kuliśena harir yaśaḥ
sa dhanuṣā yudhi sāyakavarṣiṇā svanavatā navatāmarasānanaḥ // Ragh_9.12_0

caraṇayor nakharāgasamṛddhibhir mukuṭaratnamarīcibhir aspṛśan
sa dhanuṣā yudhi sāyakavarṣiṇā śatamakhaṃ tam akhaṇḍitapauruṣam // Ragh_9.13

nivavṛte sa mahārṇavarodhasaḥ sacivakāritabālasutāñjalīn
samanukampya sapatnaparigrahān analakān alakānavamāṃ purīm // Ragh_9.14

d: (ām iva tāṃ C)

upagato 'pi ca maṇḍalanābhitām anuditānyasitātapavāraṇaḥ
ajitam asti nṛpāspadam ity abhūd analaso 'nalasomasamadyutiḥ // Ragh_9.15

b: (^cāraṇaḥ Vn) c: (śriyam avekṣya sa randhracalām ct *V)

kratuṣu tena visarjitamaulinā bhujasamāhṛtadigvasunā kṛtāḥ
kanakayūpasamucchrayaśobhino vitamasā tamasārasyūtaṭāḥ // Ragh_9.16

ajinadaṇḍabhṛtaṃ kuśamekhalāṃ yatagiraṃ mṛgaśṛṅgaparigrahām
adhivasaṃs tanum adhvaradīkṣitām asambhāsam abhāsayad īśvaraḥ // Ragh_9.17

b: (jita^ V)

avabhṛtaprayato niyatendriyaḥ surasamājasamākramaṇocitaḥ
namayati sma sa kevalam unnataṃ vanamuce namucer araye śiraḥ // Ragh_9.18

a: ('pi jit'^ V)

tam apahāya kakutsthakulodbhavaṃ puruṣam ātmabhuvaṃ ca pativratā
nṛpatim anyam asevata devatā sakamalā kam alāghavam arthiṣu // Ragh_9.19

a: (^odvahaṃ Vp) b: (^bhavaṃ ct Vp)

sa kila saṃyugamūrdhni sahāyatāṃ maghavataḥ pratipadya mahārathaḥ
svabhujavīryam agāpayad ucchritaṃ suravadhūr avadhūtabhayāḥ śaraiḥ // Ragh_9.20

b: (^bhujaḥ C) c: (ūrjitaṃ Vt)

asakṛd ekarathena tarasvinā harihayāgrasareṇa dhanurbhṛtā
dinakarābhimukhā raṇareṇavo rurudhire rudhireṇa suradviṣām // Ragh_9.21

a: (eva hitena Vn)

tam alabhanta patiṃ patidevatāḥ śikhariṇāṃ iva sāgaram āpagāḥ
magadhakosalakekayaśasināṃ duhitaro 'hitaropitamārgaṇam // Ragh_9.22

c: (malaya^ Vn)

priyatamābhir asau tiṛbhir babhau tisṛbhir eva bhuvaṃ saha śaktibhiḥ
upagato vininīṣur iva prajā harihayo 'rihayogavicakṣaṇaḥ // Ragh_9.23

atha samāvavṛte kusumair navais tam iva sevitum ekanarādhipam
yamakuberjaleśvaravajriṇāṃ samadhuraṃ madhur añcitavikramam // Ragh_9.24

a: (mahendrasamaṃ C) c: (upayayau bhujagena mahībhṛtā C)

jigamiṣur dhanadādhyuṣitāṃ diśaṃ rathayujā parivartitavāhanaḥ
dinamukhāni ravir himanirgrahair vimalayan malayaṃ nagam atyajat // Ragh_9.25

c: (^nigraihair ct)

himavivarṇitacandanapallavaṃ virahayan malayādrim udaṅmukhaḥ
vihagayoḥ kṛpayeva śanair yayau ravir aharvirahadhruvabhedayoḥ // Ragh_9.25_0

kusumajanma tato navapallavās tadanu ṣaṭpadakokilakūjitam
iti yathākramam āvirabhūn madhur drumavatīm avatīrya vanasthalīm // Ragh_9.26

b: (u^ C Vn)

surabhisaṃgamajaṃ vanamālayā navapalāśam adhāryata bhaṅguram
ramaṇadattam ivārdranakhakṣataṃ pramadayā madayāpitalajjayā // Ragh_9.26_0

upahitaṃ śiśirāpagamaśriyā mukulajālam aśobhata kiṃśuke
praṇayinīva nakhakṣatamaṇḍanaṃ pramadayā madayāpitalajjayā // Ragh_9.27

b: (kusuma^ C)

parabhṛtā madanakṣatacetasāṃ priyasakhī laghuvāg iva yoṣitām
priyatamān akarot kalahāntare mṛduravā duravāpasamāgamān // Ragh_9.27_0

vraṇagurupramadādharaduḥsahaṃ jaghananirviṣayīkṛtamekhalam
na khalu tāvad aśeṣam apohituṃ ravir alaṃ viralaṃ kṛtavān himam // Ragh_9.28

viśadacandrakaraṃ sukhamārutaṃ kusumitadrumam unmadakokilam
tad upabhogarasaṃ himavarṣiṇaḥ param ṛtor viralaṃ kṛtavān himam // Ragh_9.28_0

abhinayān paricetum ivodyatā malayamārutakampitapallavā
amadayat sahakāralatā manaḥ sakalikā kalikāmajitām api // Ragh_9.29

nayaguṇopacitām iva bhūpateḥ sadupakāraphalāṃ śriyam arthinaḥ
abhiyayuḥ saraso madhusaṃbhṛtāṃ kamalinīm alinīrapatriṇaḥ // Ragh_9.30

c: (śataśo C)

daśanacandrikayā vyabhāsitaṃ hasitam āsavagandhi madhor iva
bakulapuṣpam asevyata ṣaṭpadaiḥ śucirasaṃ cirasaṃcitam īpsubhiḥ // Ragh_9.30_0

kusumam eva na kevalam ārtavaṃ navam aśokataroḥ smaradīpanam
kisalayaprasavo 'pi vilāsināṃ madayitā dayitāśravaṇārpitaḥ // Ragh_9.31

viracitā madhunopavanśriyām abhinavā iva pattraviśeṣakāḥ
madhulihāṃ madhudānaviśāradāḥ kurabakā ravakāraṇatāṃ yayuḥ // Ragh_9.32

suvadanāvadanāsavasaṃbhṛtas tadanuvādiguṇaḥ kusumodgamaḥ
madhukarair akaron madhulolupair bakulam ākulam āyatapaṅktibhiḥ // Ragh_9.33

suvadanāvadanāsavasaṃbhṛtas tadanuvādiguṇaḥ kusumodgamaḥ
iti dayāta ivābhavad āyatā na rajanī rajanīśavatī madhau // Ragh_9.33_0

prathamam anyabhṛtābhir udīritāḥ praviralā iva mugdhavadhūkathāḥ
surabhigandhiṣu śuśruvire giraḥ kusumitāsu mitā vanarājiṣu // Ragh_9.34

śrutisukhabhramarasvanagītayaḥ kusumakomaladantaruco babhuḥ
upavanāntalatāḥ pavanāhataiḥ kisalayaiḥ salayair iva pāṇibhiḥ // Ragh_9.35

b: (^kesara^ Ct)

lalitavibhramabandhavicakṣaṇaṃ surabhigandhaparājitakesaram
patiṣu nirviviśur madhum aṅganāḥ smarasakhaṃ rasakhaṇḍanavarjitam // Ragh_9.36

a: (^manoharaṃ C) c: (madam Vn)

tilakamastakaharmyakṛtāspadaiḥ kusumamadhvanuṣaṅgasugandhibhiḥ
kalam agīyata bhṛṅgavilāsināṃ smarayutair ayutair abalāsakhaiḥ // Ragh_9.36_0

śuśubhire smitacārutarānanāḥ striya iva ślathaśiñjitamekhalāḥ
vikacatāmarasā gṛhadīrghikā madakalodakalolavihaṃgamāḥ // Ragh_9.37

a: (^vilocanāḥ Sc)

laghayati sma na patyaparādhajaṃ na sahakāratarus taruṇīdhṛtam
kusumito namito 'libhir unmadaiḥ smarasamādhisamādhikaroṣitam // Ragh_9.37_0

upayayau tanutāṃ madhukhaṇḍitā himakarodayapāṇḍumukhacchaviḥ
sadṛśam iṣṭasamāgamanirvṛtiṃ vanitayā 'nitayā rajanīvadhūḥ // Ragh_9.38

c: (sadṛśam iṣṭasamāgamanivṛtiṃ Vv) c: (śamayituṃ priyasaṃjanitāṃ śucam *Vn) d: (vanitayā 'nitayā rajanīvadhūḥ Vv) d: (asahayā saha yāmavatī striyā *Vn)

apatuṣāratayā viśadaprabhaiḥ suratarāga pariśramanodibhiḥ
kusumacāpam atejayad aṃśubhir himakaro makarojitaketanam // Ragh_9.39

b: (^saṅga^ ct)

hutahutāśanadīpti vanśriyaḥ pratinidhiḥ kanakābharaṇasya yat
yuvatayaḥ kusumaṃ dadhur āhitaṃ tad (?) alake dalakesarapeśalam // Ragh_9.40

alibhir añjanabindumaoharaiḥ kusumapaṅktinipātibhir aṅkitaḥ
na khalu śobahayit sma vanasthalīṃ na tilakas tilakaḥ pramadām iva // Ragh_9.41

amadayan madghugandhasanāthayā kisalayādharasaṃgatayā manaḥ
kusumasaṃbhṭtayā navamallikā smitarucā tarucāruvilāsinī // Ragh_9.42

b: (^saṃtatayā N P) b: (^saṃgata^rāgayā *Vn) c: (^bhāra^natā Ct) d: (aḥ * Vn)

analasānyabhṛtā 'nalasān manaḥ kamaladhūlibhṛtā maruteritā
kusumabhāranatādhvagayoṣitām asamaśokam aśokalatā 'karot // Ragh_9.42_0

aruṇarāganiṣedhibhir aṃśukaiḥ śravaṇalabdhapadaiś ca yavāṅkuraiḥ
parabhṛtāvirutaiś ca vilāsinaḥ smarabalair abalaikarasāḥ kṛtāḥ // Ragh_9.43

a: (^niṣevibhir Vn)

upacitāvayavā śucibhiḥ kaṇair alikadambakayogam upeyuṣī
sadṛśakāntir alakṣyata mañjarī tilakajā 'lakajālakamauktikaiḥ // Ragh_9.44

dhvajapaṭaṃ madanasya dhanurbhṛtaś chavikaraṃ mukhacūrṇam ṛtuśriyaḥ
kusumakesarareṇum alivrajāḥ sapavanopavanotthitam anvayuḥ // Ragh_9.45

anubhavan navadolam ṛtūtsavaṃ paṭur pai priyakaṇṭhajigṛkṣayā
anayad āsanarajjuparigrahe bhujalatāṃ jaatām abalājanaḥ // Ragh_9.46

a: (a^mṛdustavaṃ Ak) d: (l N Ns P)

tyajata mānam alaṃ bata bigrahair na punar eti gataṃ caturaṃ vayaḥ
parabhṛtābhir itīva nivedite smaramate ramate sma vadhūjanaḥ // Ragh_9.47

b: (aiti J M)

atha yathāsukham ārtavam utsavaṃ samanubhūya vilāsavatīsakhaḥ
narapatiś cakame mṛgayāratiṃ sa madhumanmadhumanmathasaṃnibhaḥ // Ragh_9.48

paricayaṃ calakṣyanipātane bhayaruṣoś ca tadiṅgitabodhanam
śramajayāt praguṇāṃ ca karoty asau tanum ato 'numataḥ sacivair yayau // Ragh_9.49

b: (^aṅkita^ Vn) c: (i sā V)

mṛgavanopagamakṣamaveṣabhṛd vipulakaṇṭhaniṣaktaśarāsanaḥ
gaganam aśvakhuroddhuta reṇubhir nṛsavitā savitānam ivākarot // Ragh_9.50

c: (^oddhura^ Vn) d: (sa vitānam ct Mc)

grathitamaulir asau vanamālayā taru palāśasavarṇatanucchadaḥ
turagavalganacaṇcalakuṇḍalo viruruce ruruceṣṭitabhūmiṣu // Ragh_9.51

b: (nava^ C)(^tanu Vt)

tanulatāviniveśitavigrahā bhramarasaṃkramitekṣaṇavṛttayaḥ
dadṛṣur adhvani taṃ vanadevatāḥ sunayanaṃ nayananditakosalam // Ragh_9.52

a: (taru^ C Vn)

śvagaṇvāgurikaiḥ prathamāsthitaṃ vyapagatānaladasyu viveśa saḥ
sthiraturaṃgamabhūmi nipānavan mṛgavayogavayopacitaṃ vanam // Ragh_9.53

a: (^guṇa Vn)(^guṇi^ Vt) a: (^āśritaṃ C Vn)

atha nabhasya iva tridaśāyudhaṃ kanakapiṅgataḍidguṇasaṃyutam
dhanur radhijyam anādhir upādade naravaro ravaroṣitakesarī // Ragh_9.54

b: (^saṃgatam C N P)

tasya stanapraṇayibhir muhur eṇaśāvair vyāhanyamānahariṇīgamanaṃ purastāt
āvirbabhūva kuśagarbhamukhaṃ mṛgāṇāṃ yūthaṃ tadagrasaragarvitakṛṣnasāram // Ragh_9.55

tat prārthitaṃ javanvājigatena rājñā tūṇīmukhoddhṛtaśareṇa viśīrṇapaṅkti
śyāmīcakāra vanam ākuladṛśṭipātair vateritotpaladalaprakarair ivāmbhaḥ // Ragh_9.56

d: (vāyv^īrit'^ Vn) d: (ārdraiḥ ct)

lakṣyīkṛtasya hariṇasya hariprabhāvaḥ prekṣya sthitāṃ sahacarīṃ vyavadhāya deham
ākarṇakṛṣṭam api kāmitayā sa dhanvī bāṇaṃ kṛpāmṛdhumanāḥ pratisaṃjahāra // Ragh_9.57

a: (lakṣī^ C Sm) b: (kāyam V)

tasyāpareṣv api mṛgeṣu śarān mumukṣoḥ karṇāntam etya bibhide nibiḍo 'pi muṣṭiḥ
trāsātimātracaṭulaiḥ smarayatsu netraiḥ prauḍhapriyānayanavibhramaceṣṭitāni // Ragh_9.58

c: (smarataḥ sunetraiḥ ct * V)

uttasthuṣaḥ śiśirapalvalapaṅkamadhyān mustāprarohakavalāvayavānukīrṇam
jagrāha sa drutavarāhakulasya mārgaṃ suvyaktam ārdrapadapaṅktibhir āyatābhiḥ // Ragh_9.59

a: (sapadi ct) b: (guñjā^ V)(gundrā^ Vt)

taṃ vāhanād avanatottarakāyam īṣad vidhyantam uddhatasaṭāḥ pratihantum īṣuḥ
nātmānam asya vividuḥ sahasā varāhā vṛkeṣu viddham iṣubhir jaghanāśrayeṣu // Ragh_9.60

b: (uddhṛta^ J M Ns) d: (^āśriteṣu Vn)

tenābhighātarabhasasya vikṛṣya pattrī vanyasya netravivare mahiṣasya muktaḥ
nirbhidya vigraham aśoṇitaliptapuṅkhas taṃ pātayāṃ prathamam āsa papāta paścāt // Ragh_9.61

b: (vandyasya At) c: (nirbhinna^ At) c: (^śalyas C V)(^gātras At)

prāyo viṣāṇaparimoṣalaghūttamāṅgān khaḍgāṃś cakāra nṛpatir niśitaiḥ kṣurapraiḥ
śṛṇgaṃ sa dṛptavinayādhikṛtaḥ pareṣām abhyucchritaṃ na mamṛṣe na tu dīrgham āyuḥ // Ragh_9.62

a: (^parimokṣa^ N P S) d: (aty^ ct)

vyāghrān abhīr abhimukhopatitān guhābhyaḥ phullāsanāgraviṭapān iva vāyurugṇān
śikṣāviśeṣalaghuhastatayā nimeṣāt tūṇīcakāra śarapūritavaktrarandhrān // Ragh_9.63

b: (vāta^ C Sm) b: (^bhagnān C Vn)

nirghātograiḥ kuñjalīnāñ jighāṃsur jyānirghoṣaiḥ kṣobhayām āsa siṃhān
nūnaṃ teṣām abhyasūyāparo 'bhūd vīryodagre rājaśabde mṛgeṣu // Ragh_9.64

c: ('sau Kn Vk) d: (āṇām Ct V Mv Kn Vk)

tān hatvā gajakulabaddhatīvravairān kākutsthaḥ kuṭilanakhāgralagnamuktān
ātmānaṃ raṇakṛtakarmaṇāṃ gajānām ānṛṇyaṃ gatam iva mārgaṇair amaṃsta // Ragh_9.65

tān hatvā gajakulabaddhatīvravairān kākutsthaḥ kuṭilanakhāgralagnamuktān
ātmānaṃ raṇakṛtakarmaṇāṃ gajānām ānṛṇyaṃ gatam iva mārgaṇair amaṃsta // Ragh_9.65_0

camarān paritaḥ pravartitāśvaḥ kvacid ākarṇavikṛṣṭabhallavarṣī
nṛpatīn iva tān viyojya sadyaḥ sitavālavyajanair jagāma śāntim // Ragh_9.66

a: (vi^ Ct V) a: (drutam anvayata kvacic ca yūthaṃ Vv) b: (^ni^ Vn] b: (camarāṇāṃ śaralagnavāladhīnām Vv) c: (nināya śāntiṃ V) d: (viyojya sadyaḥ V)

api turagasamīpād utpatantaṃ mayūraṃ na sa rucirakalāpaṃ bāṇalakṣyī cakāra
sapadi gatamanaskaś citramālyānukīrṇe rativigalitabandhe keśapāśe priyāyāḥ // Ragh_9.67

b: (^lakṣī^ C As Cm Cmk Sm)

tasya karkaśavihārsaṃbhavaṃ svedam ānanavilagnajālakam
ācacāma satuṣāraśīkaro bhinnapallavapuṭo vanānilaḥ // Ragh_9.68

c: (^śītalo C V)

iti vismṛtānyakaraṇīyam ātmanaḥ sacivāvalambitadhuraṃ narādhipam
parivṛddharāgam anubhandhasevayā mṛgayā jahāra catureva kāminī // Ragh_9.69

b: (dhar^ ct) c: (anubaddha^ Sk)

sa lalitakusumapravālaśayyāṃ jvalitamahauṣadhidīpikāsanāthām
narapatir ativāhayāṃ babhūva kvacid asametaparicchadas triyāmām // Ragh_9.70

a: (sulaltia^ Ct Vn)

uṣasi sa gajayūthakarṇatālaiḥ paṭupaṭadhavanibhir vinītanidraḥ
aramata madhurāṇi tatra śṛṇvan vihagavikūjitabandimaṅgalāni // Ragh_9.71

a: (ca Ct Vn) b: (vidhūta^ C) c: (a^svarāṇi C V)

atha jātu ruror gṛhītavartmā vipine pārśvacarair alakṣyamāṇaḥ
śramaphenamucā tapasvigāḍhāṃ tamasāṃ prāpa nadīṃ turaṃgameṇa // Ragh_9.72

kumbhapūraṇabhavaḥ paṭur uccair uccacāra nando 'mbhasi tasyāḥ
tatra sa dviradabṛṃhitaśaṅkī śabdapātinam iṣuṃ visasarja // Ragh_9.73

nṛpateḥ pratiṣiddham eva tat kṛtavān paṅktiratho vilaṅghya yat
apathe padam arpayanti hi śrutavanto 'pi rajonimīlitāḥ // Ragh_9.74

a: (yat C Vn) b: (tat C Vn)

hā tāteti kranditam ākarṇya viṣaṇṇas tasyānviṣyan vetasagūḍhaṃ prabhavaṃ saḥ
śalyaprotaṃ prekṣya sakumbhaṃ muniputraṃ tāpād antaḥśalya ivāsīt kśitipo 'pi // Ragh_9.75

b: (a^ N P S) c: (vīkṣya C)

tenāvatīrya turagāt prathitāngvayena pṛṣṭānvayaḥ sa jalakumbhaniṣaṇṇadehaḥ
tasmai dvijetaratapasvisutaṃ skhaladbhir ātmānam akṣarapadaiḥ kathayāṃ babhūva // Ragh_9.76

c: (aḥ C Vn)

taccoditaḥ ca tam anuddhrṛtaśalyam eva pitroḥ sakāśam avasannadṛśor nināya
tābhyāṃ tathāgatam upetya tam ekaputram ajñānataḥ svacaritaṃ nṛpatiḥ śaśaṃsa // Ragh_9.77

a: (^n noditaḥ C V) a: (sa Ns2)

tau daṃpatī bahu vilapya śiśoḥ prahartrā śalyaṃ nikhātam udahārayatām urastaḥ
so 'bhūt parāsur atha bhūmipatiṃ śaśāpa hastārpitair nayanvāribhir eva vṛddhaḥ // Ragh_9.78

diṣṭāntam āpsyati bhavān api putraśokād ante vayasy aham iveti tam uktavantam
ākrāntapūrvam iva muktaviṣaṃ bhujaṃgaṃ provāca kosalapatiḥ prathamāparāddhaḥ // Ragh_9.79

a: (diṣṭy^ Vn) b: (antye ct) d: (^āparādhaḥ C V)

śāpo 'py adṛṣṭatanayānanapadmaśobhe sānugraho bhagavatā mayi pātito 'yam
kṛṣyāṃ dahann api khalu kṣitim indhaneddho bījaprarohajananīṃ jvalanaḥ karoti // Ragh_9.80

c: (kakṣaṃ Vt) d: (dahanaḥ C Ku)

itthaṃ gate gataghṛṇaḥ kim ayaṃ vidhattāṃ vadhyas tavety abhitite vasudhādhipena
edhān hutāśanavataḥ sa munir yayāce putraṃ parāsum anugantumanāḥ sadāraḥ // Ragh_9.81

b: (o ct)

prātānugaḥ sapadi śāsanam asya rājā saṃpādya pātakaviluptadhṛtir nivṛttaḥ
antarniviṣṭapadam ātmavināśahetuṃ śāpaṃ dadhaj jvalanam aurvam ivāmburāśiḥ // Ragh_9.82

tadartham arthajñagate gatatrapaḥ kim eṣa te vadhyajano 'nusiṣṭhatu
sa vahnisaṃskāram ayācatātmanaḥ sadārasūnor vidadhe ca tan nṛpaḥ // Ragh_9.82a

sameyivān raghuvṛṣabhaḥ svasainikaiḥ svamandiraṃ śithiladhṛtir nivartitaḥ
manogataṃ guruṃ ṛṣiśāpam udvahan kṣayānalaṃ jaladhir ivāntakāspadam // Ragh_9.82b

pṛthivīṃ śāsatas tasya pākaśāsanatejasaḥ
kiṃcidūnam anūnarddheḥ śaradām ayutaṃ yayau // Ragh_10.1

na copalebhe pūrveṣām ṛṇanirmokṣasādhanam
sutābhidhānaṃ sa jyotiḥ śaradām ayutaṃ yayau // Ragh_10.2

manor vaṃśaś ciraṃ tasminn anabhivyaktasaṃtatiḥ
nimajjya punar utthāsyan nadaḥ śoṇa ivābhavat // Ragh_10.2_0

atiṣṭhat pratyayāpekṣa-saṃtatiḥ sa ciraṃ nṛpaḥ
prāṅ manthād anabhivyakta-ratnotpattir ivārṇavaḥ // Ragh_10.3

ṛṣyaśṛṅgādayas tasya santaḥ saṃtānakāṅkṣiṇaḥ
ārebhire jitātmānaḥ putrīyām iṣṭim ṛtvijaḥ // Ragh_10.4

c: (yat'^ Vn)

tasminn avasare devāḥ paulastyopaplutā harim
abhijagmur nidāghārtāś chāyāvṛkṣam ivādhvagāḥ // Ragh_10.5

te ca prāpur udanvataṃ bubudhe cādipūruṣaḥ
avyākṣepo bhaviṣyantyāḥ kāryasiddher hi lakṣaṇam // Ragh_10.6

bhogibhogādanāsīnaṃ dadṛśus taṃ divaukasaḥ
tatphaṇāmaṇḍalodarcir-maṇidyotitavigraham // Ragh_10.7

śriyaḥ padmaniṣaṇṇāyāḥ kṣaumāntaritamekhale
aṅke nikṣiptacaraṇam āstīrṇakarapallave // Ragh_10.8

prabuddhapuṇḍarīkākṣaṃ bālātapanibhāṃśukam
divasaṃ śāradam iva prārambhasukhadarśanam // Ragh_10.9

prabhānuliptaśrīvatsaṃ lakṣmīvibhramadarpaṇam
kautsubhākhyam apāṃ sāraṃ bibhrāṇaṃ bṛhatorasā // Ragh_10.10

d: (bibhrataṃ V)

bāhubhir viṭapākārair divyābharaṇabhūṣitaiḥ
āvirbhūtam apāṃ madhye pārijātam ivāparam // Ragh_10.11

c: (payo^ C V) c: (āt C V)

daityastrīgaṇḍalekhānāṃ madarāgavilopibhiḥ
hetibhiś cetanāvadbhir udīritajayasvanam // Ragh_10.12

a: (^galla^ Vt) b: (^odgāra^ Vt) c: (āyudhaiś Ct)

muktaśeṣavirodhena kuliśavraṇalakṣmaṇā
upasthitaṃ prāñjalinā vinītena garutmatā // Ragh_10.13

d: (garutmanā Vn)

yoganidrāntaviśadaiḥ pāvanair avalokanaiḥ
bhṛgvādīn anugṛhṇantaṃ saukha śāyanikān ṛṣīn // Ragh_10.14

b: (avalokitaiḥ Vt) d: (saukhya^ Vn)

praṇipatya surās tasmai śamayitre suradviṣām
athainaṃ tuṣṭuvuḥ stutyam avāṅmanasagocaram // Ragh_10.15

namo viśvasṛje pūrvaṃ viśvaṃ tadanu bibhrate
atha viśvasya saṃhartre tubhyaṃ tredhāsthitātmane // Ragh_10.16

rasāntarāṇy ekarasaṃ yathā divyaṃ payo 'śnute
deśe deśe guṇeṣv evam avasthās tvam avikriyaḥ // Ragh_10.17

ameyo mitalokas tvam anarthī prārthanāvahaḥ
ajito jiṣṇur atyantam avyakto vyaktakāraṇam // Ragh_10.18

ekaḥ kāraṇatas tāṃ tām avasthāṃ pratipadyase
nānātvaṃ rāgasaṃyogāt sphaṭikasy'eva te smṛtam // Ragh_10.19

d: (u St Vn)

hṛdayastham anāsannam akāmaṃ tvāṃ tapasvinam
dayālum anaghaspṛṣṭaṃ purāṇam ajaraṃ viduḥ // Ragh_10.20

c: (^a^dayā^ *V)

sarvajñas tvam avijñātaḥ sarvayonis tvam ātmabhūḥ
sarvaprabhur anīśas tvam ekas tvaṃ sarvarūpabhāk // Ragh_10.21

saptasāmopagītaṃ tvāṃ saptārṇavajaleśayam
saptārcirmukham ācakhyuḥ saptalokaikasaṃśrayam // Ragh_10.22

c: (^cakṣuḥ Vn)

caturvargaphalaṃ jñānaṃ kālāvasthā caturyugā
caturvarṇamayo lokas tvattaḥ sarvaṃ caturmukhāt // Ragh_10.23

b: (āś ct Vn) b: (āḥ ct Vn)

abhyāsanigṛhītena manasā hṛdayāśrayam
jyotirmayaṃ vicinvanti yoginas tvāṃ vimuktaye // Ragh_10.24

ajasya gṛhṇato janma nirīhasya hatadviṣaḥ
svapato jāgarūkasya yāthātmyaṃ veda kas tava // Ragh_10.25

d: (ārthyaṃ ct)

śabdādīn viṣayān bhoktuṃ carituṃ duścaraṃ tapaḥ
paryāpto 'si prajāḥ pātum audāsīnyena vartitum // Ragh_10.26

bahudhāpy āgamair bhinnāḥ panthānaḥ siddhihetavaḥ
tvayy eva nipatanty oghā jāhnavīyā ivārṇave // Ragh_10.27

tvayy āveśitacittānāṃ tvatsamarpitakarmaṇām
gatis tvaṃ vītarāgāṇām abhūyaḥsaṃnivṛttaye // Ragh_10.28

a: (tvad^ Ct V)

pratyakṣo 'py aparicchedyo mahyādir mahimā tava
āptavāganumānābhyāṃ sādhyaṃ tvāṃ prati kā kathā // Ragh_10.29

kevalaṃ smaraṇenaiva punāsi puruṣaṃ yataḥ
anena vṛttayaḥ śeṣā niveditaphalās tvayi // Ragh_10.30

a: (āpi Ct V) b: (yadā C Vn)

udadher iva ratnāni tejāṃsīva vivasvataḥ
stutibhyo vyatiricyante dūreṇa caritāni te // Ragh_10.31

a: (toyāni C) d: (āṇi ct)

anavāptam avāptavyaṃ na te kiṃcana vidyate
lokānugraha evaiko hetus te janmakaramaṇoḥ // Ragh_10.32

b: (^cin na Vn)

mahimānaṃ yad utkīrtya tava saṃhriyate vacaḥ
śrameṇa tad aśaktyā vā na guṇānām iyattayā // Ragh_10.33

iti prasādayām āsus tava saṃhriyate vacaḥ
bhūtārthavyāhṛtiḥ sā hi na stutiḥ parameṣṭhinaḥ // Ragh_10.34

tasmai kuśalasaṃpraśna-vyañjitaprītaye surāḥ
bhayam apralayodvelād ācakhyur nairṛtodadheḥ // Ragh_10.35

d: (^cakṣur Vn)

atha velāsamāsanna-śailarandhrānunādinā
svareṇovāca bhagavān paribhūtārṇavadhvaniḥ // Ragh_10.36

b: (vādinā N P)

purāṇasya kaves tasya varṇasthānasamīritā
babhūva kṛtasaṃskārā caritārthaiva bhāratī // Ragh_10.37

c: (pada^ V)

babhau sa daśanajyotsnā sā vibhor vadanodgatā
niryātaśeṣā caraṇād gaṅgevordhvapravartinī // Ragh_10.38

a: (babhāse Vt) d: (anī C)

jāne vo rakṣasākrāntāv anubhāvaparākramau
aṅgināṃ tamasevobhau guṇau prathmamadhyamau // Ragh_10.39

viditaṃ tapyamānaṃ ca tena me bhuvantrayam
akāmopanateneva sādhor hṛdayam enasā // Ragh_10.40

a: (tu Vn)

kāryeṣu caikakāryatvād abhyarthyo 'smi na vajriṇā
svayam eva hi vāto 'gneḥ sārathyaṃ pratipadyate // Ragh_10.41

b: (nāsmi C)

svāsidhārāparihṛtaḥ kāmaṃ cakrasya tena me
sthāpito daśamo mūrdhā lavyāṃśa iva rakṣasā // Ragh_10.42

d: (labhy'^ ct)

sraṣṭur varātisargāt tu mayā tasya durātmanaḥ
atyārūḍhaṃ ripoḥ soḍhaṃ candaneva bhoginaḥ // Ragh_10.43

a: (ca C N P S) c: (sahyaṃ Mn V)

dhātāraṃ tapasā prītaṃ yayāce sa hi rākṣasaḥ
daivāt sargād avadhyatvaṃ martyeṣv āsthāparāṅmukhaḥ // Ragh_10.44

so 'haṃ dāśarathir bhūtvā raṇabhūmer balikṣamam
kariṣyāmi śarais tīkṣṇais tacchiraḥkamaloccayam // Ragh_10.45

acirād vajvabhir bhāgaṃ kalpitaṃ vidhivat punaḥ
māyāvibhir anālīḍham ādāsyadhve miśācaraiḥ // Ragh_10.46

vaimānikāḥ puṇyakṛtas tyajantu marutāṃ pathi
puṣpakālokasaṃkṣobhaṃ meghāvaraṇatatparāḥ // Ragh_10.47

moṣyadhve svargabandīnāṃ veṇībandhān adūṣitān
śāpayantritapaulastya-balātkārakacagrahaiḥ // Ragh_10.48

a: (sura^ C V)

rāvaṇāvagrahaklāntam iti vāgamṛtena saḥ
abhivṛṣya marutsasyaṃ kṛṣṇameghas tirodadhe // Ragh_10.49

puruhūtaprabhṛtayaḥ surakāryodyataṃ surāḥ
aṃśair anuyayur viṣṇuṃ puṣpair vāyum iva drumāḥ // Ragh_10.50

atha tasya viśāṃpatyur ante kāmyasya karmaṇaḥ
puruṣaḥ prababhūvāgner vismayena sahartvijām // Ragh_10.51

hemapātragataṃ dorbhyām ādadhānaḥ payaścarum
anupraveśād ādyasya puṃsas tenāpi durvaham // Ragh_10.52

a: (e gataṃ C)(ī^kṛtaṃ V) b: (ādadānaḥ V)

prājāpatyopanītaṃ tad (?) annaṃ pratyagrahīn nṛpaḥ
vṛṣeva payasāṃ sāram āviṣkṛtam udanvatā // Ragh_10.53

anena kathitā rājño guṇās tasyānyadurlabhāḥ
prasūtiṃ cakame tasmiṃs trailokyaprabhavo 'pi yat // Ragh_10.54

c: (pravṛttiṃ C)(nivṛttiṃ V)

sa tejo vaiśnavaṃ patnyor vibheje carusaṃjñitam
dyāvāpṛthivyoḥ pratyagram aharpatir ivātapam // Ragh_10.55

arcitā tasya kausalyā priyā kekayavaṃśajā
ataḥ saṃbhāvitāṃ tābhyāṃ sumitrām aicchad īśvaraḥ // Ragh_10.56

te bahujñasya cittajñe patnyau patyur mahīṣitaḥ
caror ardhārdhabhāgābhyāṃ tām ayojayatām ubhe // Ragh_10.57

b: (ām Vn)

pi praṇayavaty āsīt sapatnyor ubhayor api
bhramarī vāraṇasyeva madanisyandalekhayoḥ // Ragh_10.58

a: (hi ct V) d: (^rekhayoḥ ct)

tābhir garbhaḥ prajābhūtyai dadhre devāṃśasambhavaḥ
saurībhir iva nāḍībhir amṛtākhyābhir ammayaḥ // Ragh_10.59

samam āpannasattvās tā rejur āpāṇḍuratviṣaḥ
antargataphalārambhāḥ sasyānām iva saṃpadaḥ // Ragh_10.60

guptaṃ dadṛśur ātmānaṃ sarvāḥ svapneṣu vāmanaiḥ
jalajāsigadāśārṅga-cakralāñchitamūrtibhiḥ // Ragh_10.61

hemapakṣaprabhājālaṃ gagane ca vitanvatā
uhyante sma suparṇena vegākṛṣṭapayomucā // Ragh_10.62

a: (^pattra^ C V)

bibhratyā kaustubhaṃ nyāsaṃ stanāntaravilambinam
paryupāsyanta lakṣmyā ca padmavyajanahastayā // Ragh_10.63

a: (a^ ct Vn) b: (itam Vn)

kṛtābhiṣekair divyāyāṃ trisrotasi ca saptabhiḥ
brahma rṣibhiḥ paraṃ brahma gṛṇadhbir upatasthire // Ragh_10.64

c: (maha^ Vtp)

tābhyas tathāvidhān svapnāñ chrutvā prīto hi pārthivaḥ
mene parārdhyam ātmānaṃ gurutvena jagdguroḥ // Ragh_10.65

b: ('pi S)('tha C Vn)

vibhaktātmā vibhus tāsām ekaḥ kuṣiṣv anekadhā
uvāsa pratimācandraḥ prasannānām apām iva // Ragh_10.66

athāgramahiṣī rājñaḥ prasūtisamaye satī
putraṃ tamo'pahaṃ lebhe naktaṃ jyotir ivauṣadhiḥ // Ragh_10.67

a: (āgrya^ J M Ns)

rāma ity abhirāmeṇa tenāpratima tejasā
nāmadheyaṃ guruś cakre jagatprathamamaṅgalam // Ragh_10.68

b: (^ābhimata^ Vn)

raghuvaṃśapradīpena tenāpratima tejasā
rakṣāgṛhagatā dīpāḥ pratyādiṣṭa ivābhavan // Ragh_10.69

b: (^ābhimata^ Vn)

śayyāgatena rāmeṇa mātā śātodarī babhau
saikatāmbhojabalinā jāhnavīva śaratkṛśā // Ragh_10.70

kaikeyyās tanayo jajñe bharato nāma śīlavān
janayitrīm alaṃcakre yaḥ praśraya iva śriyam // Ragh_10.71

b: (vīrya^ Vn)

sutau lakṣmaṇaśatrughnau sumitrā suṣuve yamau
samyagāgamitā vidyā prabodhavinayāv iva // Ragh_10.72

c: (^ārādhitā ct)

nirdoṣam abhavat sarvam āviṣkṛtaguṇaṃ jagat
anvagād iva hi svargo gāṃ gataṃ puruṣottamam // Ragh_10.73

tasyodaye caturmūrteḥ paulastyacakiteśvarāḥ
virajaskair nabhasvadbhir diśa ucchvasitā iva // Ragh_10.74

kṛśānur apadhūmatvāt prasannatvāt prabhākaraḥ
rakṣiviprakṛtāv āstām apaviddhaśucāv iva // Ragh_10.75

b: (diva^ C Vt)

daśānanakirīṭebhyas tatkṣaṇaṃ rākṣasaśriyaḥ
maṇivyājena paryastāḥ pṛthivyām aśrubindavaḥ // Ragh_10.76

putrajanmapraveśyānāṃ tūryāṇām tasya putriṇaḥ
ārambhaṃ prathamaṃ cakrur devadhundubhayo divi // Ragh_10.77

a: (ānāṃ Vp)

saṃtānakamayī vṛṣṭir bhavane cāsya petuṣī
samaṅgalopacārāṇāṃ saivādiracanābhavat // Ragh_10.78

b: (tasya C V)

kumārāḥ kṛtasaṃskārās te dhātristanya pāyinaḥ
ānandenāgrajeneva samaṃ vavṛdhire pituḥ // Ragh_10.79

b: (^stana^ Vn)

svābhāvikaṃ vinītatvaṃ teṣaṃ vinayakarmaṇā
mumūrcha sahajaṃ tejo haviṣeva havirbhujām // Ragh_10.80

b: (ām Vk)

parasparāviruddhās te tad raghor anaghaṃ kulam
alam uddyotayām āsur devāraṇyam ivartavaḥ // Ragh_10.81

samāne 'pi hi saubhrātre yathobhau rāmalakṣmaṇau
tathā bharataśatrughnau prītyā dvandvaṃ babhūvatuḥ // Ragh_10.82

teṣāṃ dvayor dvayor aikyaṃ bibhide na kadācana
yathā vāyuvibhāvasvor yathā candrasamudrayoḥ // Ragh_10.83

a: (prītir Ct)

te prajānāṃ prajānāthās tejasā praśrayeṇa ca
mano jahrur nidāghānte śyāmābhrā divasā iva // Ragh_10.84

sa caturdhā babhau vyastaḥ prasavaḥ pṛthivīpateḥ
dharmārthakāmamokṣāṇām avatāra ivāṅgabhāk // Ragh_10.85

d: (^vān ct V)

guṇair ārādhayām āsus te guruṃ guruvatsalāḥ
tam eva caturnateśaṃ ratnair iva mahārṇavāḥ // Ragh_10.86

suragaja iva dantair bhagnadaityāsidhārair naya iva paṇabandhavyaktayogair upāyaiḥ
harir iva yugadīrghair dorbhir aṃṣais tadīyaiḥ patir avanipatīnāṃ taiś cakāśe // Ragh_10.87

d: caturbhiḥ (cakāśe C)

kauśikena sa kila kṣitīśvaro rāmam adhvaravighātaśāntaye
kākapakṣadharam etya yācitas tejasāṃ hi na vayaḥ samīkṣyate // Ragh_11.1

a: (so 'bhigamya kila gādhisūnunā Vn) b: (rāmam adhvaravighātaśāntaye Vn) c: (yācitaḥ śiśum api prajeśvaras Vn)

kṛcchralabdham api labdhavarṇabhāk taṃ dideśa munaye salakṣmaṇam
apy asupraṇayināṃ raghoḥ kule na vyahanyata kadācid arthitā // Ragh_11.2

a: (medinīpatis C V)

yāvad ādiśati pārthivas tayor nirgamāya puramārgasatkriyām
tāvad āśu vidadhe marutsakhaiḥ sā sapuṣpajalavarṣibhir ghanaiḥ // Ragh_11.3

b: (^saṃskriyām J M Ns) c: (vihitā C Vt) d: (sāndra^ C V)

tau nideśakaraṇodyatau pitur dhanvinau caraṇayor nipetatuḥ
bhūpater api tayoḥ pravatsyator namrayor upari bāṣpabindavaḥ // Ragh_11.4

tau pitur nayanajena vāriṇā kiṃcidukṣitaśikhaṇḍakāv ubhau
dhanvinau tam ṛṣim anvagacchatāṃ pauradṛṣṭikṛtamārgatoraṇau // Ragh_11.5

b: (ikāv V)

lakṣmaṇānucaram eva rāghavaṃ netum aicchad ṛṣir ity asau nṛpaḥ
āśiṣaṃ prayuyuje na vāhinīṃ sā hi rakṣaṇavidhau tayoḥ kṣamā // Ragh_11.6

rejatuś ca sutarāṃ mahaujasaḥ kauśikasya padavīm anudrutau
uttarāṃ prati diśaṃ vivasvataḥ prasthitasya madhumādhavāv iva // Ragh_11.6_0

mātṛvargacaraṇaspṛṣau munes tau prapadya padavīṃ mahaujasaḥ
rejatur gativaśāt pravartinau bhāskarasya madhumādhavāv iva // Ragh_11.7

vīcilolabhujayos tayor gataṃ śaiśavāc capalam apy aśobhata
toyadāgama ivoddhyabhidyayor nāmadheyasadṛśaṃ viceṣṭitam // Ragh_11.8

tau balātibalayoḥ prabhāvato vidyayoḥ pathi munipradiṣṭayoḥ
mamlatur na maṇikuṭṭimocitau mātṛpārśvaparivartināv iva // Ragh_11.9

d: (itāv Vn)

pūrvavṛttakathitaiḥ purāvidaḥ sānujaḥ pitṛsakhasya rāghavaḥ
uhyamāna iva vāhanocitaḥ pādacāram api na vyabhāvayat // Ragh_11.10

c: (ū Mv)

tau sarāṃsi rasavadbhir ambubhiḥ kūjitaiḥ śrutisukhaiḥ patatriṇaḥ
vāyavaḥ surabhipuṣpareṇubhiś chāyayā ca jaladāḥ siṣevire // Ragh_11.11

b: (vāśitaiḥ Vn)

nāmbhasāṃ kamalaśobhināṃ tathā śākhināṃ na ca pariśramacchidām
darśanena laghunā yathā tayoḥ prītim āpur ubhayos tapasvinaḥ // Ragh_11.12

a: (vikacapadma^śobhināṃ C) b: (ca na ct Vn)

sthāṇudagdhavapuṣas tapovanaṃ prāpya dāśarathir āttakārmukaḥ
vigraheṇa madanasya cāruṇā so 'bhavat pratinidhir na karmaṇā // Ragh_11.13

tau suketusutayā khilīkṛte kauśikād viditaśāpayā pathi
ninyatuḥ sthalaniveśitātaṭanī līlayaiva dhanuṣī adhijyatām // Ragh_11.14

jyāniniādam atha gṛhṇatī tayoḥ prādurāsa bahūlakṣapā chaviḥ
tāḍakā calakapālakuṇḍalā kālikeva nibiḍā balākinī // Ragh_11.15

a: (abhigṛhṇatī Vn Cm) b: (^kṣipā^ Vt)

tīvravegadhutamārgavṛkṣayā pretacīvaravasā svanograyā
abhyabhāvi bharatāgrajas tayā vātyayeva pitṛkānanotthayā // Ragh_11.16

a: (vega^viprakṛta^ Vn)

udyataikabhujayaṣṭim āyatīṃ śroṇilambipuruṣāntramekhalām
tāṃ vilokya vanitāvadhe ghṛṇāṃ pattriṇā saha mumoca rāghavaḥ // Ragh_11.17

yac cakāra vivaraṃ śilāghane tāḍakorasi sa rāmasāyakaḥ
apraviṣṭaviṣayasya rakṣasāṃ dvāratām agamad antakasya tat // Ragh_11.18

bāṇabhinnahṛdayā nipetuṣī sā svakānabhuvaṃ na kevalām
viṣṭapatrayaparājayasthirāṃ rāvaṇaśriyam api vyakampayat // Ragh_11.19

b: (am C V)

rāmamanmathaśareṇa tāḍitā duḥsahena dṛdaye niśācarī
gandhavadrudhiracandanokṣitā jīviteśavasatiṃ jagāma sā // Ragh_11.20

nairṛtaghnam atha mantravan muneḥ prāpad astram avadānatoṣitāt
jyotir indhanaipāti bhāskarāt sūryakānta iva tāḍakāntakaḥ // Ragh_11.21

vāmanāśramapadaṃ tataḥ paraṃ pāvanaṃ śruam ṛṣer upeyivān
unmanāḥ prathamajanmaceṣṭitāny asmarann api babhūva rāghavaḥ // Ragh_11.22

āsasāda munir ātmanas tataḥ śiṣyavargaparikalpitārhaṇam
baddhapallavapuṭāñjalidrumaṃ darśanonmukha mṛgaṃ tapovanam // Ragh_11.23

d: (^otsuka^ C)

tatra dīkṣitam ṛṣiṃ rakaṣatur vighnato daśarathātmajau śaraiḥ
lokam andhatamasāt kramoditau raśāmibhiḥ śaśidivākarāv iva // Ragh_11.24

b: (nṛpasutau śitaiḥ C Vn) c: (^odyatau Vn)

vīkṣya vedim atha raktabindubhir bandhujīvapṛthubhiḥ pradūṣitām
saṃbhramo 'bhavad apoḍhakarmaṇām ṛtvijāṃ cyutavikaṅkatasrucām // Ragh_11.25

c: (up'^ Vt)

unmukhaḥ sapadi lakṣmaṇāgrajo bāṇam āśrayamukhāt samuddharan
rakṣasāṃ balam apaśyad ambare gṛdhrapakṣapavaneritadhvajam // Ragh_11.26

tatra yāv adhipatī makhadviṣāṃ tau śaravyam akarot sa netarān
kiṃ mahoragavisarpivikramo rājileṣu garuḍaḥ pravartate // Ragh_11.27

so 'stram ugrajavam astrakovidaḥ saṃdadhe dhanuṣi vāyudaivatam
tena śailagurum apy apātayat pāṇḍupattram iva tāḍakāsutam // Ragh_11.28

c: (apāharat C)

yaḥ subāhur iti rākṣaso 'paras tatra tatra visasarpa māyayā
taṃ kṣurapraśakalīkṛtām kṛtī pattriṇāṃ vyabhajad āśramād bahiḥ // Ragh_11.29

d: (pakṣiṇāṃ C V)

ity apāstamakhavighnayos tayoḥ sāṃyugīnam abhinandya vikramam
ṛtvijaḥ kulapater yathākramaṃ vāgyatasya niravartayan kriyāḥ // Ragh_11.30

d: (^jitasya Vt)

tau praṇāmacalakākapakṣakau bhrātarāv abhṛthāpluto muniḥ
āśiṣām anupadaṃ samaspṛśad darbhapāṭitatalena pāṇinā // Ragh_11.31

b: (a^pluto V)

taṃ nyamantrayata saṃbhṛtakratur maithilaḥ sa mighilāṃ vrajan vaśī
rāghavāv api nināya bibhratau taddhanuḥśravaṇajaṃ kutūhalam // Ragh_11.32

taiḥ śiveṣu vasatir gatādhvabhiḥ sāyam āśramataruṣv agṛhyata
yeṣu dīrghatapasaḥ parigraho vāsavakṣaṇakalatratāṃ yayau // Ragh_11.33

a: (nivāsa^ Ct)

pratyapadyata cirāya yat punaś cāru gautamavadhūḥ śilāmayī
svaṃ vapuḥ sa kila kilibiṣacchidāṃ rāmapādarajasām anugrahaḥ // Ragh_11.34

a: (asya Ct) c: (sakala^ Vnp ^kalmaṣa^ Vn)

rāghavānvitam upasthitaṃ muniṃ taṃ niśamya janako janeśvaraḥ
arthakāmasahitaṃ saparyayā dehabaddham iva dharmam abhyagāt // Ragh_11.35

d: (^vantam Ct)

tau videhanagarīnivāsināṃ gāṃ gatāv iva divaḥ punarvasū
manyate sma pibatāṃ vilocanaiḥ pakṣmapātam api vañcanāṃ manaḥ // Ragh_11.36

yūpavaty avasite kiryāvidhau kālavit kuśikavaṃśavardhanaḥ
rāmam iṣvasanadarśanotsukaṃ maithilāya kathayāṃ bvabhūva saḥ // Ragh_11.37

tasya vīkṣya lalitaṃ vapuḥ śiśoḥ pārthivaḥ prathitavaṃśajanmanaḥ
svaṃ vicintya ca dhanur durānamaṃ pīḍito duhiṭśulkasaṃsthayā // Ragh_11.38

c: (durāsadaṃ Vt)

abravīc ca bhagavan mataṅgajair yad bṛhadbhir api karma duṣkaram
tatra nāham anumantum utsahe moghavṛtti kalabhasya ceṣṭitam // Ragh_11.39

d: (sāhasam C)

hrepitā hi bahavo nareśvarās tena tāta dhanuṣā dhanurbhṛtaḥ
jyānighātakaṭhinatvaco bhujān svān vidhūya dhig iti pratasthire // Ragh_11.40

c: (^vimarda^ C)

pratyuvāca tam ṛṣir niśamyatāṃ sārato 'yam atha vā kṛtaṃ girā
cāpa eva bhavato bhaviṣyati vyaktaśaktir aśanir girāv iva // Ragh_11.41

b: (vīryato Vt) b: (girā (kṛtam ct Vn)

evam āptavacanāt sa pauruṣaṃ kākapakṣakadhare 'pi rāghave
śraddadhe tridaśagopamātrake dāhaśaktim iva kṛṣṇavartmani // Ragh_11.42

a: (ittham T V)

vyādideśa gaṇaḥ sapārśvagān karmukābharaṇāya maithilaḥ
taijasaya dhanuṣaḥ pravṛttaye toyadān iva sahasralocanaḥ // Ragh_11.43

a: (ā^ Vn) a: (o 'tha ct)

tat prasuptabhujagendrabhīṣaṇaṃ vīkṣya dāśarathir ādade dhanuḥ
vidrutakratumṛgānausāriṇaṃ yena bāṇam asṛjad vṛṣadhvajaḥ // Ragh_11.44

b: (prekṣya C V)

ātatajyam akarot sa saṃsadā vismayastimitanetram īkṣitaḥ
śailasāram api nātiyatnataḥ puṣpacāpam iva peśalaṃ smaraḥ // Ragh_11.45

a: (ca C Vn) d: (komalaṃ C Vt)

bhajyamānam atimātrakarṣaṇāt tena vajraparuṣasvanaṃ dhanuḥ
bhārgavāya dṛḍhamanyave punaḥ kṣatram udyatam iti nyavedayat // Ragh_11.46

b: (tat svanena gaganspṛśā C T) d: (iva ct)

dṛṣṭasāram atha rudrakārmuke vīryaśulkam abhinandya maithilaḥ
rāghavāya tanayām ayonijāṃ rūpiṇīṃ śriyam iva nyavedayat // Ragh_11.47

d: (pārthivaḥ N P)(svāṃ dad[e C][au V]) d: ('āmaradyutiḥ C V)

maithilaḥ sapadi satyasaṃgaro rāghavāya tanayām ayonijāṃ
saṃnidhau dyutimatas taponidher agnisākṣika ivātisṛṣṭavān // Ragh_11.48

d: (am V)

prāhiṇoc ca mahitaṃ mahādyutiḥ kosalādhipataye purodhasam
bhṛtyabhāvi duhituḥ parigrahād diśyatāṃ kulam idaṃ nimer iti // Ragh_11.49

d: (iṣyatāṃ C *V)

utsukaś ca sutadārakarmaṇā so 'bhavad gurur upāgataś ca tam
gautamasya tanayo 'nukūlavāk prārthitaṃ hi sukṛtām akālahṛt // Ragh_11.49_0

anviyeṣa sadṛśīṃ sa ca snuṣāṃ prāpa cainam anukūlavāg dvijaḥ
sadya eva sukṛtāṃ hi pacyate kalpavṛkṣaphala dharmi kāṅkṣitam // Ragh_11.50

d: (^sama^ Vt)

tasya kalpitapuraskriyāvidheḥ śuśruvān vacanam agrajanmanaḥ
uccacāla valabhitasakho vaśī sainyareṇumuṣitārkadīdhitiḥ // Ragh_11.51

c: (balī V)

āsasāda mithilāṃ sa veṣṭayan piḍitopavanapādapāṃ balaiḥ
prītirodham asahiṣṭa sā purī strīva kāntaparibhogam āyatam // Ragh_11.52

b: (air C V)

tau sametya samayasthitāv ubhau bhūpatī varuṇavāsavopamau
kanyakātanayakautukakriyāṃ svaprabhāvasadṛśīṃ vitenatuḥ // Ragh_11.53

a: (e ct Vt)

pārthivīm udavahad raghūdvaho lakṣmaṇas tadanujām athormilām
yau tayor avarajau varaujasau tau kuśadhvajasute sumadhyame // Ragh_11.54

a: (maithilīm Vt) c: ([ava]gatau svamitrayā T)

te caturthasahitās trayo babhuḥ sūnavo navavadhūparigrahāḥ
sāmadānavidhibhedavigrahāḥ siddhimanta iva tasya bhūpateḥ // Ragh_11.55

b: (^grahāt J M)(^samāgamāt C) c: (^nigrahāḥ ct)

tā narādhipasutā nṛpātmajais te ca tābhir agaman kṛtārthatām
so 'bhavad varavadhūsamāgamaḥ pratyayaprakṛtiyogsaṃnibhaḥ // Ragh_11.56

evam āttaratir ātmasaṃbhavāṃs tān niveśya caturo 'pi tatra saḥ
adhvasu triṣu visṛṣṭamaithilaḥ svāṃ purīṃ daśaratho nyavartata // Ragh_11.57

tasya jātu marutaḥ pratīpagā vartmasu dhavjatarupramāthinaḥ
cikliśur bhṛśatayā varūthinīm uttaṭā iva nadīrayāḥ sthalīm // Ragh_11.58

b: (ni C T V)

lakṣyate sma tadanantaraṃ ravir baddhabhīmapairveṣamaṇḍalaḥ
vainateyaśamitasya bhogino bhogaveṣṭita iva cyuto maṇiḥ // Ragh_11.59

śyenapakṣaparidhūsarālakāḥ sāṃdhyamegharudhirārdravāsasaḥ
aṅganā iva rajasvalā diśo no babhūvur avalokanakṣamāḥ // Ragh_11.60

bhāskaraś ca diśam adhyuvāsa yāṃ tāṃ śritāḥ pratibhayaṃ vavāśire
kṣatraśoṇitapitṛkriyocitaṃ codayantya iva bhārgavaṃ śivāḥ // Ragh_11.61

d: (bodhayantya C)(nodayantya V)

tat pratīpapavanādi vaikṛtaṃ prekṣya śāntim adhikṛtya kṛtyavit
anvayuṅkta gurum īśvaraḥ kṣiteḥ svantam ity alaghayat sa tadvyathām // Ragh_11.62

a: (i^ ct) b: (kṣipraśānt[am V][yam T?])

tejasaḥ sapadi rāśir utthitaḥ prādurāsa kila vāhinīmukhe
yaḥ pramṛjya nayanāni sainikair lakṣaṇīyapuruṣākṛtiś cirāt // Ragh_11.63

a: (ucchritaḥ C)

pitryam aṃśam upavītalakṣaṇaṃ mātṛkaṃ ca dhanur ūrjitaṃ dadhat
yaḥ sasoma iva gharmadīdhitiḥ sadvijihva iva candanadrumaḥ // Ragh_11.64

yena roṣaparuṣātmanaḥ pituḥ śāsane sthibhido 'pi tasthuṣā
vepamānajananīśiraśchidā prāg ajīyata ghṛṇā tato mahī // Ragh_11.65

akṣabhījavalayena nibabhau dakṣiṇaśravaṇasaṃsthitena yaḥ
kṣatriyāntakaraṇaikaviṃśater vyājapūrvagaṇanām ivodvahan // Ragh_11.66

b: (^saṃśrayeṇa Vt)

taṃ pitur vadhabhavena manyunā rājavaṃśanidhanāya dīkṣitam
bālasūnur avalokya bhārgavaṃ svāṃ daśāṃ ca viṣasāda pārthivaḥ // Ragh_11.67

d: (vivyathe daśaratho daśācyutaḥ C)

rāmanāma iti tulyam ātmaje vartamānam ahite ca dāruṇe
hṛdyam asya bhayadāyi cābhavad ratnajātam iva hārasarpayoḥ // Ragh_11.68

a: (nāma rāma ct)

arghyam arghyam iti vādinaṃ nṛpaṃ so 'navekṣya bharatāgrajo yataḥ
kṣatrakopadahanārciṣaṃ tataḥ saṃdadhe dṛśam udagratārakām // Ragh_11.69

b: (^apekṣya Sd2) d: (am Vn)

tena kārmukaniṣaktamuṣṭinā rāghavo vigatabhīḥ purogataḥ
aṅgulīvivaracāriṇaṃ śaraṃ kurvatā nijagade yuyutsunā // Ragh_11.70

a: (^niyukta^ Vt)

kṣatrajātam apakāri vairi me tan nihatya bahuśaḥ śamaṃ gataḥ
suptasarpa iva daṇḍaghaṭṭanād roṣito 'smi tava vikramaśravāt // Ragh_11.71

a: (a^ ct T) d: (utthito V)

maithilasya dhanur anyapārthivais tvaṃ kilānamitapūrvam akṣaṇoḥ
tan niśamya bahavatā samarthaye vīryaśṛṅgam iva bhagnam ātmanaḥ // Ragh_11.72

b: (akṣiṇoḥ C T Vtp) c: (yan T)

anyadā jagati rāma ity ayaṃ śabda uccarita eva mām agāt
vrīḍam āvahati me sa saṃprati vyastavṛttir udayonmukhe tvayi // Ragh_11.73

bibhrato 'stram acale 'py akuṇṭhitaṃ dvau matau mama ripū samāgasau
homa-dhenu-haraṇāc ca haihayas tvaṃ ca irtim apahartum udyataḥ // Ragh_11.74

b: (ripū mama matau ct) c: (tāta^ V) c: (^vatsa^ ct)

kṣatriyāntakaraṇo 'pi vikramas tena mām avati nājite tvayi
pāvakasya mahimā sa gaṇyate kakṣavaj jvalati sāgare 'pi yaḥ // Ragh_11.75

viddhi cāttabalam ojasā harer aiśvaraṃ dhanur abhāji yat tvayā
khātamūlam anilo nadīrayaiḥ pātayaty api mṛdus taṭadrumam // Ragh_11.76

a: (^rasam Vt)

tan madīyam idam āyudhaṃ jyayā saṃgamayya saśaraṃ vikṛṣyatām
tiṣṭhatu pradhanam evam apy ahaṃ tulyabāhutarasā jitas tvayā // Ragh_11.77

kātaro 'si yadi vodgatārciṣā tarjitaḥ paraśudhārayā mama
jyānighātakaṭhināṅgulir vṛthā badhyatām abhayayācanāñjaliḥ // Ragh_11.78

a: (cod C) c: (^vimarda^ Ct T?)

evam uktavati bhīmadarśane bhārgave smitavikampitādharaḥ
taddhanurgrahaṇam eva rāghavaḥ pratyapadyata samartham uttaram // Ragh_11.79

pūrvajanmadhanuṣā samāgataḥ so 'timātralaghudarśano 'bhavat
kevalo 'pi subhago navāmbudaḥ kiṃ punas tridaśacāpalāñchitaḥ // Ragh_11.80

b: (^śubha^ V)

tena bhūminihitaikakoṭi tat kārmukaṃ ca balinādhiropitam
niṣprabhaś ca ripur āsa bhūbhṛtāṃ dhūmaśeṣa iva dhūmaketanaḥ // Ragh_11.81

a: (inā C T V) c: (tatkṣaṇaṃ Vn) c: (prāpa varṇavikṛtiṃ ca bhārgavo C * Vn) d: (vṛṣṭidhauta iva vāsavadhvajaḥ C * Vn)

tāv ubhāv api paraspara-sthitau vardhamānaparihīnatejasau
paśyati sma janatā dinātyaye pārvaṇau śaśidivākarāv iva // Ragh_11.82

a: (aṃ Vn)

taṃ kṛpāmṛdur avekṣya bhārgavaṃ rāghavaḥ skhalitavīryam ātmani
svaṃ ca saṃhitam amogham āśugaṃ vyājahāra harasūnasaṃnibhaḥ // Ragh_11.83

c: (a^sāyakaṃ Kn Vk)

na prahartum alam asmi nidayaṃ vipra ity abhibhavaty api tvayi
śaṃṣa kiṃ gatim anena pattriṇā hanmi lokam uta te makhārjitam // Ragh_11.84

d: (atha C Vn)

pratyuvāca tam ṛṣir na tattvatas tvāṃ na vedmi puruṣaṃ purātanam
gāṃ gatasya tava dhāma vaiṣṇavaṃ kopito hy asi mayā didṛkṣuṇā // Ragh_11.85

bhasmasāt kṛtavataḥ pitṛdviṣaḥ pātrasāc ca vasudhāṃ sasāgarām
āhito jayaviparyayo 'pi me ślāghya eva parameṣṭhinā tvayā // Ragh_11.86

b: (vipra^ Ct V)

tad gatiṃ matimatāṃ varepsitāṃ puṇyatīrthagamanāya rakṣa me
pīḍayiṣyati na māṃ khilīkṛtā svargapaddhatir abhogalolupam // Ragh_11.87

pratyapadyata tatheti rāghavaḥ prāṅmukh ca visasarja sāyakam
bhārgavasya sukṛto 'pi so 'bhavat svargamārgaparigho duratyayaḥ // Ragh_11.88

b: (aṃ C V)

rāghavo 'pi caraṇau taponidheḥ kṣamyatām iti vadan samaspṛṣat
nirjiteṣu tarasā tarasvināṃ śatruṣu praṇatir eva kīrtaye // Ragh_11.89

a: ('tha V) d: (śobhate T)

rājasatvam avadhūya mātṛkaṃ pitryam asmi gamitaḥ śamaṃ yadā
nanv aninditaphalo mama tvayā nigraho 'py ayam anugrahīkṛtaḥ // Ragh_11.90

b: (padaṃ Vn) b: (yataḥ Ct) c: (mayi C Vn)

sādhu yāmy aham avighnam astu te devakāryam upapādayiṣyataḥ
ūcivān iti vacaḥ salakṣmaṇaṃ lakṣmaṇāgrajam ṛṣis tirodadhe // Ragh_11.91

a: (śādhi * Vn)(sādhayāmy ct)

svaṃ niveśya kila dhāma rāghave vaiṣṇavaṃ viditaviṣṇutejasi
svastidānam adhikṛtya cākṣayaṃ bhārgavo 'tha nijam āśramaṃ yayau // Ragh_11.91_0

tasmin gate vijayinaṃ parirabhya rāmaṃ snehād amanyata pitā punar eva jātam
tasyābhavat kṣaṇaśucaḥ paritoṣalābhaḥ kakṣāgnilaṅghitataror iva vṛṣṭipātaḥ // Ragh_11.92

atha pathi gamayitvā kḷparamyopakārye katicid avanipālaḥ śarvarīḥ śarvakalpah
puram aviśad ayodhyāṃ maithilīdarśanīnāṃ kuvalayitagavākṣāṃ locanair aṅganānām // Ragh_11.93

a: (iti Vt) a: (ramya^ kḷpt'^ Ac) c: (inīnāṃ C) d: (udgatānām Ac)

nirviṣṭaviṣayasnehaḥ sa daśāntam upeyivān
āsīd āsannanirvāṇaḥ pradīpārcir ivoṣasi // Ragh_12.1

taṃ karṇamūlam āgatya rāme śrīr nasyatām iti
kaikeyīśaṅkayevāha palitacchadmanā jarā // Ragh_12.2

sā paurān paurakāntasya rāmasyābhyudayaśrutiḥ
pratyekaṃ hlādayāṃ cakre kulyevodyānapādapān // Ragh_12.3

c: (āsa Vt)

tasyābhiṣekasaṃbhāraṃ kalpitaṃ krūraniścayā
dūṣayām āsa kaikeyī śokoṣṇaiḥ pārthivāśrubhiḥ // Ragh_12.4

d: (nayan'^ C)

sā kilāśvāsitā caṇḍī bhartrā tatsaṃśrutau varau
udvavāmendrasiktā bhūr bilamagnāv ivoragau // Ragh_12.5

b: (^saṃśritau Vn)

tayoś caturdaśaikena rāmaṃ prāvrājayat samāḥ
dvitīyena sutasyaicchad vaidhavyaikaphalāṃ śriyam // Ragh_12.6

pitrā dattāṃ rudan rāmaḥ prāṅ mahīṃ pratyapadyata
paścād vanāya gaccheti tadājñāṃ mudito 'grahīt // Ragh_12.7

dadhato maṅgalakṣaume vasānasya ca valkale
dadṛśur vismitās tasya mukharāgaṃ samaṃ janāḥ // Ragh_12.8

sa sītālakṣmaṇasakhaḥ satyād gurum alopayan
viveśa daṇḍakāraṇyaṃ pratyekaṃ ca satāṃ manaḥ // Ragh_12.9

rājāpi tadviyogārtaḥ smṛtvā śāpaṃ svakarmajam
śarīratyāgamātreṇa śuddhilābham amanyata // Ragh_12.10

viproṣitakumāraṃ tad (?) rājyam astamiteśvaram
randhrānveṣaṇadakṣāṇāṃ dviṣām āmiṣatāṃ yayau // Ragh_12.11

athānāthāḥ prakṛtayo mātṛbandhunivāsinam
maulair ānāyayām āsur bhartaṃ stambhitāśrubhiḥ // Ragh_12.12

śrutvā tathāvidhaṃ mṛtyuṃ kaikeyītanayaḥ pituḥ
mātur na kevalaṃ svasyāḥ śriyo 'py āsīt parāṅmukhaḥ // Ragh_12.13

c: (tasyāḥ Vn)

sasainyaś cānvagād rāmaṃ darśitān āśramālayaiḥ
tasya paśyan sasaumitrer udaśrur vasatidrumān // Ragh_12.14

b: (kathitān Vt)

citrakūṭavanasthaṃ ca kathitasvargatir guroḥ
lakṣmyā nimantrayāṃ cakre tam anucchiṣṭasaṃpadā // Ragh_12.15

b: (gadita^ Vn)

sa hi prathamaje tasminn akṛtaśrīparigrahe
parivettāram ātmānaṃ mene svīkaraṇād bhuvaḥ // Ragh_12.16

tam aśakyam apākraṣṭuṃ nirdeśāt svargiṇaḥ pituḥ
yayāce pāduke paścāt kartuṃ rājyādhidevate // Ragh_12.17

b: (nideśāt ct)

sa visṛṣṭas tathety uktvā bhrātrā naivāviśat purīm
nandigrāmagatas tasya rājyaṃ nyāsam ivābhunak // Ragh_12.18

dṛḍhabhaktir iti jyeṣṭhe rājyatṛṣṇāparāṅmukhaḥ
mātuḥ pāpasya śuddhyarthaṃ prāyaścittam ivākarot // Ragh_12.19

c: (bharataḥ ct T *V)

rāmo 'pi saha vaidehyā vane vanyena vartayan
cacāra sānujaḥ śānto vṛddhekṣvākuvrataṃ yuvā // Ragh_12.20

prabhāvastambhitacchāyam āśritaḥ sa vanaspatim
kadācid aṅke sītāyāḥ śiśye kiṃcid iva śramāt // Ragh_12.21

aindriḥ kila nakhais tasyā vidadāra stanau dvijaḥ
priyopabhogacihneṣu paurobhāgyam ivācaran // Ragh_12.22

mṛgamāṃsaṃ tataḥ sītāṃ rakṣantīm ātape dhṛtam
pakṣatuṇḍanakhāghātair babādhe vāyaso balāt // Ragh_12.22_0

tasminn āsthad iṣīkāstraṃ rāmo rāmāvabhodhitaḥ
ātmānaṃ mumuce tasmād ekanetravyayena saḥ // Ragh_12.23

c: (bhrāntaḥ [ca N P St][san V])

rāmas tv āsannadeśatvād bharatāgamanaṃ punaḥ
āśaṅkyotsukasāraṅgāṃ citrakūṭasthalīṃ jahau // Ragh_12.24

prayayāv ātitheyeṣu vasann ṛṣikuleṣu saḥ
dakṣiṇāṃ diśam ṛkṣeṣu vārṣikeṣv iva bhāskaraḥ // Ragh_12.25

babhau tam anugacchantī videhādhipateḥ sutā
pratiṣiddhāpi kaikeyyā lakṣmīr iva guṇonmukhī // Ragh_12.26

anusūyātisṛṣṭena puṇyagandhena kānanam
sā cakārāṅgarāgeṇa puṣpoccalita ṣaṭpadam // Ragh_12.27

a: (a C Ns2) a: (^vi^ C) d: (^ollalita^ Vn)(^ollasita^ Vt)

saṃdhyābhrakapiṣas tatra virādho nāma rākṣasaḥ
atiṣṭhan mārgam āvṛtya rāmasyendor iva grahaḥ // Ragh_12.28

a: (tasya ct)

sa jaharā tayor madhye maithilīṃ lokaśoṣaṇaḥ
nabhonabhasyayor vṛṣṭim avagraha ivāntare // Ragh_12.29

a: (āt Vn)

taṃ viniṣpiṣya kākutsthau purā dūṣayati shtalīm
gandhenāśucinā ceti vasudhāyāṃ nicakhnatuḥ // Ragh_12.30

pañcavaṭyāṃ tato rāmaḥ śāsanāt kumbhajanmanaḥ
anapoṣhasthitis tasthau vindhyādriḥ prakṛtāv iva // Ragh_12.31

a: (atho V) d: (a Vn)

rāvaṇāvarajā tatra rāghavaṃ madanāturā
abhipede nidāghārtā vyālīva malayadrumam // Ragh_12.32

c: (prati^ Vt)

sā sītāsaṃnidhāv eva taṃ vavre kathitānvayā
atyārūḍho hi nārīṇām akālajño maobhavaḥ // Ragh_12.33

kalatravān ahaṃ bāle kanīyāṃsaṃ bhajasva me
iti rāmo vṛṣasyantīṃ vṛṣaskandhaḥ śaśāsa tām // Ragh_12.34

a: (bhadre C)

jyeṣṭhābhigamanāt pūrvaṃ tenāpy anabhinanditā
sābhūd rāmāśrayā bhūyo nadīvobhayakūlabhāk // Ragh_12.35

saṃrambhaṃ maithilīhāsaḥ kṣaṇaṃ saumyāṃ nināya tām
nivātastimitāṃ velāṃ candrodaya ivodadheḥ // Ragh_12.36

b: (a^ ct Ct)

phalam asyopahāsasya sadyaḥ prāpsyasi paśya mām
mṛgyaḥ paribhavo vyāghryām ity avehi tvayā kṛtam // Ragh_12.37

c: ( C)(ī^ *V Tl) d: (mṛtyave hi C *V) d: (aḥ C *V)

ity uktvā maithilīṃ bhartur aṅke nirviśatīṃ bhayāt
rūpaṃ śūrpaṇakhā-nāmnaḥ sadṛśaṃ pratyapadyata // Ragh_12.38

b: (aṃ N P S Vn) b: (ni^ ct Vn) c: (ā ct)

lakṣmaṇaḥ prathamaṃ śrutvā kokilāmañjubhāṣiṇīm
śivāghorasvanāṃ paścād bubudhe vikṛteti tām // Ragh_12.39

b: (^vādinīm ct Vn) c: (^svarāṃ C V)

parṇaśālām atha kṣipraṃ vidhṛtāsiḥ praviśya saḥ
vairūpyapaunaruktyena bhīṣaṇāṃ tām ayojayat // Ragh_12.40

b: (vikṛṣṭ^ J M Ns)(vivṛt'^ N P) c: (^punaruktena Vn) d: (yojayām āsa rākṣasīm C)

vakranakhadhāriṇyā veṇukarkaśaparvayā
aṅkuśākārayāṅgulyā tāv atarjayad ambare // Ragh_12.41

a: (cakra^ Vn)

prāpya cāśu jansthānaṃ kharādibhyas tathāvidham
rāmopakramam ācakhyau rakṣaḥparibhavaṃ navam // Ragh_12.42

b: (ā V) d: ('^āgamam Vn)

mukhāvayavalūṇāṃ tāṃ nairṛtā yat purodadhuḥ
rāmābhiyāyināṃ teṣāṃ tad evābhūd amaṅgalam // Ragh_12.43

c: (^gāmināṃ Vt)

udāyudhān āpatatas tān dṛptān prekṣya rāghavaḥ
nidadhe vijayāśaṃsāṃ cāpe sītāṃ ca lakṣmaṇe // Ragh_12.44

c: (vi^ Ct)

eko dāśarathī rāmo yātudhānāḥ sahasraśaḥ
te tu yāvanta evājau tāvāṃś ca dadṛśe sa taiḥ // Ragh_12.45

a: (^iḥ kāmaṃ ct) d: (tāvaddhā C Vn Sk)

asajjanena kākutsthaḥ prayuktam atha dūṣaṇam
na cakṣame śubhācāraḥ sa dūṣaṇam ivātmanaḥ // Ragh_12.46

taṃ śaraiḥ pratijagrāha kharatiśirasau ca saḥ
khramaśas te punas tasya cāpāt samam ivodyayuḥ // Ragh_12.47

tais trayāṇāṃ śitair bāṇair yathāpūrvaviśuddhibhiḥ
āyur dehātigaiḥ pītaṃ rudhiraṃ tu patatribhiḥ // Ragh_12.48

a: (śatair Vt) b: (aṃ C) d: (ca C)

tasmin rāmaśarotkṛtte bale mahati rakṣasām
utthitaṃ dadṛśe 'nyac ca kabandhebhyo na kiṃcana // Ragh_12.49

c: (ucchritaṃ Ct Vn) c: (cānyat V)('nyatra Vt)

sā bāṇavarṣiṇaṃ rāmaṃ yodhayitvā suradviṣām
aprabodhāya suṣvāpa gṛdhracchāye varūthinī // Ragh_12.50

rāghavāstravidīrṇānāṃ rāvaṇaṃ prati rakṣasām
teṣāṃ śūrpaṇakhaivaikā duṣpratvṛttiharābhavat // Ragh_12.51

nigrahāt svasur āptānāṃ vadhāc ca dhanadānujaḥ
rāmeṇa nihataṃ mene padaṃ daśasu mūrdhasu // Ragh_12.52

c: (^hitaṃ ct Vn)

rakṣasā mṛgarūpeṇa vañcayitvā sa rāghavau
jaharā sītāṃ pakṣīndra-prayāsakṣaṇavighnitaḥ // Ragh_12.53

tau sītānveṣiṇau gṛdhraṃ lūnapakṣam apaśyatām
prāṇair daśarathaprīter anṛṇaṃ kaṇṭhavartibhiḥ // Ragh_12.54

sa rāvaṇahṛtāṃ tābhyāṃ vacasācaṣṭa maithilīm
ātmanaḥ sumahat karma vraṇair āvedya saṃsthitaḥ // Ragh_12.55

b: (ākhyāya C V) c: (tu Vn)

tayos rāvaṇahṛtāṃ tābhyāṃ pitṛvyāpattiśokayoḥ
pitarīvāgnisaṃskārāt parā vavṛtire kriyāḥ // Ragh_12.56

b: (^duḥkhayoḥ Vn) d: ([parā nivavṛte S][punar āvavṛte V] kriyā) d: ([^ān] antarā vavṛte kriyā Vt)

vadhanirdhūtaśāpasya kabandhasyopadeśataḥ
mumūrcha sakhyaṃ rāmasya samānavyasane harau // Ragh_12.57

sa hatvā vālinaṃ vīras tatpade cirakāṅkṣite
dhātoḥ sthāna ivādeśaṃ sugrīvaṃ saṃnyaveśayat // Ragh_12.58

a: (aṃ Vt Sd1 Sk)

itas tataś ca vaidehīm anveṣṭuṃ bhartṛcoditāḥ
kapayaś cerur ārtasya rāmasyeva manorathāḥ // Ragh_12.59

a: (^o 'pi St)(^o 'tha Ct Vn) b: (^noditāḥ C V) c: (celur Vn) c: (utkasya C Vt)

pravṛttāv upalabdhāyāṃ tasyāḥ saṃpātidarśanāt
mārutiḥ sāgaraṃ tīrṇaḥ saṃsāram iva nirmamaḥ // Ragh_12.60

dṛṣṭā vicinvatā tena laṅkāyāṃ rākṣasīvṛtā
jānakī viṣavallībhiḥ parīteva mahauṣadhiḥ // Ragh_12.61

tasyai bhartur abhijñāmam aṅgulīyaṃ dadau kapiḥ
pratyudgatam ivānuṣṇais tadānandāśrubhindubhiḥ // Ragh_12.62

b: (hariḥ C V)

nirvāpya priyasaṃdeśaiḥ sītām akṣavadhoddhataḥ
sa dadāha purīṃ laṅkāṃ kṣaṇasoḍhārinigrahaḥ // Ragh_12.63

b: (rakṣo^ Vn) b: (^oddhuraḥ C Vn)

pratyabhijñānaratnaṃ ca rāmāyādarśayat kṛtī
hṛdayaṃ svayam āyātaṃ vaidehyā iva mūrtimat // Ragh_12.64

sa prāpa hṛdayanyasta-maṇiparśanimīlitaḥ
apayodharasaṃsargaṃ priyāliṅgananirvṛtim // Ragh_12.65

c: (āṃ ct Vp)

śrutvā rāmaḥ priyodantaṃ mene tatsaṃgamotsukaḥ
mahārṇavaparikṣepaṃ laṅkāyāḥ parikhālaghum // Ragh_12.66

sa pratasthe 'rināśāya harisainyair anudrutaḥ
na kevalaṃ dharā-pṛṣṭhe vyomni saṃbādhavartibhiḥ // Ragh_12.67

b: (a^samarpitaḥ * Vn) c: (bhuvaḥ ct) d: (khe 'pi C V) d: (^vartma[bhiḥ C N P] [ni * Vn])

nirviṣṭam udadheḥ kūle taṃ prapede vibhīṣaṇaḥ
snehād rākṣasalakṣmyeva buddhim ādiśya coditaḥ // Ragh_12.68

a: (ni^ ct) d: (āviśya ct Vn) d: (noditaḥ C V)

tasmai niśācaraiśvaryaṃ pratiśuśrāva rāghavaḥ
kāle khalu samārabdhāḥ phalaṃ badhnanti nītayaḥ // Ragh_12.69

b: (^jajñe raghūdvahaḥ C)

sa setuṃ bandhayām āsa plavagair lavaṇāmbhasi
rasātalād ivonmagnaṃ śeṣaṃ svapnāya śārṅgiṇaḥ // Ragh_12.70

b: (^aṃgair Vt) b: (^āmbudhau C)(^odadhau Vn) c: (aḥ V) c: (ottīrṇam Vt) d: (aḥ V) d: (svāpāya V)

tenottīrya pathā laṅkāṃ rodhayām āsa piṅgalaiḥ
dvitīyaṃ hemaprākāraṃ kurvadbhir iva vānaraiḥ // Ragh_12.71

raṇaḥ pravavṛte tatra bhīmaḥ plavagarakṣasām
digvijṛmbhitakākutstha-paulastyajayaghoṣaṇaḥ // Ragh_12.72

d: (iṇām Vt)

pādapāviddhaparighaḥ śilāniṣpiṣṭamudgaraḥ
atiśastranakhanyāsaḥ śailarugṇa mataṅgajaḥ // Ragh_12.73

d: (^bhagna^ C V)

atha rāmaśiraścheda-darśanodbhrāntacetanām
sītāṃ māyeti śaṃsantī trijaṭā samajīvayat // Ragh_12.74

b: (^cetas[am C][ām Vt])

kāmaṃ jīvati me nātha iti sā vijahau śucam
prāṅ matvā satyam asyāntaṃ jīvitāsmīti lajjitā // Ragh_12.75

garuḍāpātaviśliṣṭa- -meghanādāstrabandhanaḥ
dāśarathyoḥ kṣaṇakleśaḥ svapnavṛtta ivābhavat // Ragh_12.76

a: (^viśleṣi C *V) b: (am C *V) c: (i C *V) d: (am C *V)

tato bibheda paulastyaḥ śaktyā vakṣasi lakṣmaṇam
rāmas tv anāhato 'py āsīd vidīrṇahṛdayaḥ śucā // Ragh_12.77

sa mārutisamānīta-mahauṣadhihatavyathaḥ
laṅkāstrīṇāṃ punaś cakre vilāpācāryakaṃ śaraiḥ // Ragh_12.78

a: (mārutasutānīta^ Sk) b: (^hṛta^ C N P Sk)

sa nādaṃ meghanādasya dhanuś cendrāyudhaprabham
meghasyeva śaratkālo na kiṃcit paryaśeṣayat // Ragh_12.79

a: (nādaṃ sa N P S)

kleśena mahatā nidrāṃ tyājitaṃ raṇadurjayam
rāvaṇaḥ preṣayām āsa yuddhāyānujam ātmanaḥ // Ragh_12.79a

jaghāna sa tadādeśāt kapīn ugrān anekaśaḥ
viveśa ca purīṃ laṅkāṃ samādāya harīśvaram // Ragh_12.79b

kumbhakarṇaḥ kapīndreṇa tulyāvasthaḥ svasuḥ kṛtaḥ
rurodha rāmaṃ śṛṅgīva ṭaṅkacchinnamanaḥśilaḥ // Ragh_12.80

akāle bodhito bhrātrā priyasvapno vṛthā bhavān
rāmeṣubhir itīvāsau dīrghanidrāṃ praveśitaḥ // Ragh_12.81

b: (vṛtānujaḥ V)(niśācaraḥ Ct)

itarāṇy api rakṣāṃsi petur vānarakoṭiṣu
rajāṃsi samarotthāni racchoṇitanandīṣv iva // Ragh_12.82

niryayāv atha paulasthyaḥ punar yuddhāya mandirāt
arāvaṇam arāmaṃ vā jagad adyeti niścitaḥ // Ragh_12.83

rāmaṃ padātim ālokya laṅkeṣaṃ ca varūthinam
hariyugyaṃ rathaṃ tasmai parjighāya puraṃdaraḥ // Ragh_12.84

tam ādhūtadvajapaṭaṃ vyomagaṅgormivāyubhiḥ
devasūtabhujālambī jaitram adhyāsta rāghavaḥ // Ragh_12.85

mātalis tasya māhendram āmumoca tanucchadam
yatrotpaladadalaklaibyam astrāṇy āpuḥ suradviṣām // Ragh_12.86

anyonyadarśanaprāpta-vikramāvasaraṃ cirāt
rāmarāvaṇayor yuddhaṃ caritārtham ivābhavat // Ragh_12.87

c: (vairaṃ C *V)

bhujamūrdhorubāhulyād eko 'pi dhandānujaḥ
dadṛśe so 'yathāpūrvo mātṛvaṃśa iva sthitaḥ // Ragh_12.88

a: ('^ottamāṅga^ C V) c: (hy ayathā^ J M Ns T) c: (^pūrvaṃ T) c: (sa yathā^pūrvam Vn)

jetāraṃ lokapālānāṃ svamukhair arciteśvaram
rāmas tulitakailāsam arātiṃ bahv amanyata // Ragh_12.89

b: (mukhair abhyarcit'^ Vn) d: (tam ariṃ Ct)

tasya sphurati paulastyah sītāsaṃgamaśaṃsini
nicakhānādhikakrodhaḥ śaraṃ savyetare bhuje // Ragh_12.90

rāvaṇasyāpi rāmāsto bhittvā hṛdayam āśugaḥ
viveśa bhuvam ākhyātum uragebhya iva priyam // Ragh_12.91

vacasaiva tayor vākyam astram astreṇa nighnatoḥ
anyonyajayasaṃrambho vavṛdhe vādinor iva // Ragh_12.92

a: (eva N P) c: (e Ct)

vikramavyatihāreṇa astram astreṇa nighnatoḥ
jayaśrīr antarā vedir mattavāraṇayor iva // Ragh_12.93

c: (ā^ C)

kṛtapratikṛtaprītais tayor muktāṃ surāsuraiḥ
parasparaṃ śaravrātāḥ puṣpavṛṣṭiṃ na sehire // Ragh_12.94

c: (a^ ct)

ayaḥśaṅkucitāṃ rakṣaḥ śataghnīm atha śatrave
hṛtāṃ vaivasvatasyeva kūṭaśālmalim akṣipat // Ragh_12.95

rāghavo ratham aprāptāṃ tām āśāṃ ca suradviṣām
ardhacandramukhair bāṇaiś ciccheda kadalīsukham // Ragh_12.96

b: (aḥ C V) d: (īm iva C Vn)

amoghaṃ saṃdadhe cāsmai dhanuṣy akeadhnurdharaḥ
brāhmam astraṃ priyāśoka-śalyaniṣkarṣaṇauṣadham // Ragh_12.97

a: (rāmo C St)

tad vyomni daśadhā bhinnaṃ dadṛśe dīptimanmukham
vapur mahoragasyeva karālaphaṇamaṇḍalam // Ragh_12.98

a: (śatadhā ct)

tena mantraprayuktena nimeṣārdhād apātayat
sa rāvaṇaśiraḥpaṅktim ajñātavraṇavedanām // Ragh_12.99

b: (apāharat Vn) d: (ajāta^ T)

bālārkapratimevāpsu vīcibhinnā patiṣyataḥ
rarāja rakṣaḥkāyasya kaṇṭhacchedapraṃparā // Ragh_12.100

marutāṃ paśyatāṃ tasya śirāṃsi patitāny api
mano nātiviśaśvāsa puna saṃdhānaśaṅkinām // Ragh_12.101

d: (ḥ^ ct)

atha madagurupakṣair lokapāladvipānām anugatam alivṛndair gaṇḍabhittīr vihāya
upanatamaṇibandhe mūrdhni paulastyaśatroḥ surabhi suravimuktaṃ puṣpavarṣaṃ papāta // Ragh_12.102

b: (galla^ Vn) c: (aviniyamitaratne T)

yantā hareḥ sapadi saṃhṛtakārmukajyam āpṛcchya rāghavam anuṣṭhitadevakāryam
nāmāṅkarāvaṇaśarāṅkitaketuyaṣṭim ūrdhvaṃ rathaṃ harisahasrayujaṃ nināya // Ragh_12.103

c: (^ācita^ T) d: (a^ Ct) d: (^yutaṃ Vn)

raghupatir api jātavedoviśuddhāṃ pragṛhya priyāṃ priyasuhṛdi vibhīṣaṇe saṃgamayya śriyaṃ vairiṇaḥ
ravisutasahitena tenānuyātaḥ sasaumitriṇā bhujavijitavimānaratnādhirūḍhaḥ pratasthe purīm // Ragh_12.104

b: (^kramayya C V)

athāmanaḥ śabdaguṇaṃ guṇajñaḥ padaṃ vimānena vigāhamānaḥ
ratnākaraṃ vīkṣya mithaḥ sa jāyāṃ rāmābhidhāno harir ity uvāca // Ragh_13.1

vaidehi paśy'; ā malayād vibhaktaṃ matsetunā phenilam amburāśim
chāyāpatheneva śaratprasannam ākāśam āviṣkṛtacārutāram // Ragh_13.2

guror yiyakṣoḥ kapilena medhye rasātalaṃ saṃkramite turaṃge
tadartham urvīm avadārayadbhiḥ pūrvaiḥ kilāyaṃ parivardhito naḥ // Ragh_13.3

a: (madhye Vt)

garbhaṃ dadhaty arkamarīcayo 'smād vivṛddhim atrāśnuvate vasūni
abindhanaṃ vahnim asau bibharti prahlādanaṃ jyotir ajany anena // Ragh_13.4

tāṃ tām avasthāṃ pratipadyamānaṃ sthitaṃ daśa vyāpya diśo mahimnā
viṣṇor ivāsyānavadhāraṇīyam īdṛktayā rūpam iyattayā vā // Ragh_13.5

nābhiprarūḍhāmburuhāsanena saṃstūyamānaḥ prathamena dhātrā
amuṃ yugāntocitayogandiraḥ saṃhṛtya lokān puruṣo 'dhiśete // Ragh_13.6

a: (prabhinn'^ Sd)

pakṣacchidā gotrabhidāttagandhāḥ śaraṇyam enaṃ śataśo mahīdhrāḥ
nṛpā ivopaplavinaḥ parebhyo dharmottaraṃ madhyamam āśrayante // Ragh_13.7

a: (o C Vn) a: (^o bhayārthāḥ C V)

rasātalād ādibhavena puṃsā bhuvaḥ prayuktodvahanakriyāyāḥ
asyāccham ambhaḥ pralayapravṛddhaṃ muhūrtavaktrāvaraṇaṃ babhūva // Ragh_13.8

d: (^ābharaṇaṃ ct *Vn)

mukhārpaṇeṣu prakṛtipragalbhāḥ svayaṃ taraṅgādharadānadakṣaḥ
ananyasāmānyakalatravṛttiḥ pibaty asau pāyayate ca sindhūḥ // Ragh_13.9

sasattvam ādāya nadīmukhāmbhaḥ saṃmīlayanto vivṛtānanatvāt
amī śirobhis timayaḥ sarandhrair ūrdhvaṃ vitanvanti jalapravāhān // Ragh_13.10

b: (am St V)

mātaṅganakraiḥ sahasotpatadbhir bhinnān dvidhā paśya samudraphenān
kapolasaṃsarpitayā ya eṣāṃ vrajanti karṇa kṣaṇacāmaratvam // Ragh_13.11

d: (e Vt)

velānilāya prasṛtā bhujaṃgā mahormivisphūrjathunirviśeṣāḥ
sūryāṃśusaṃparkasamṛddharāgair vyajyanta ete maṇibhiḥ phaṇasthaiḥ // Ragh_13.12

b: (ita^ C Vn)

tavādharasparadhiṣu vidrumeṣu paryastam etat sahasormivegāt
ūrdhvāṅkuraprotamukhaṃ kathaṃcit kleśad apakrāmati śaṅkhayūtham // Ragh_13.13

pravṛttamātreṇa payāṃsi pātum āvartavegād bhramatā ghanena
ābhāti bhūyiṣṭham ayaṃ samudraḥ pramathyamāno giriṇeva bhūyaḥ // Ragh_13.14

c: (itaḥ C Vn)

dūrād ayaścakranibhasya tanvī tamālatālīvanarājinīlā
ābhāti velā lavaṇāmburāśer dhārānibaddheva kalaṅkalekhā // Ragh_13.15

d: (^rekhā ct)

velānilaḥ ketakareṇubhis te saṃbhāvayaty ānanam āyatākṣi
mām akṣamaṃ maṇḍanakālahāner vettīva bimbādharabaddhatṛṣṇam // Ragh_13.16

b: (am Vn)

ete vayaṃ saikatabhinnaśukti-paryastamuktāpaṭalaṃ payodheḥ
prāptā muhūrtena vimānavegāt kūlaṃ phalāvarjitapūgamālam // Ragh_13.17

kuruṣva tāvat karabhoru paścān-mārge mṛgaprekṣiṇi dṛṣtipātam
eṣā vidūrībhavataḥ samudrāt sakānanā niṣpatatīva bhūmiḥ // Ragh_13.18

d: (niḥsarat' C Vn)

kvacit pathā saṃcarate surāṇāṃ kvacid ghanānāṃ patatāṃ kvacic ca
yathāvidho me manso 'bhilāṣaḥ pravartate paśya tathā vimānam // Ragh_13.19

b: (marutāṃ C V)

asau mahendradvipadānagandhī trimārgagāvīcivimardaśītaḥ
ākāśavāyur dinayauvanotthān ācāmati svedalavān mukhe te // Ragh_13.20

a: (sur^ Vt) a: (is J M Ns Vnt)

kareṇa vātāyanalambitena spṛṣṭas tvayā caṇḍi kutūhalinyā
āmuñcatīvābharaṇaṃ dvitīyam udbhinnavidyudvalayo ghanas te // Ragh_13.21

amī janasthānam apoḍhavighnaṃ matvā samārabdhanavoṭajāni
adhyāsate cīrabhṛto yathāsvaṃ cirojjhitāny āśramamaṇḍalāni // Ragh_13.22

saiṣā sthalī yatra vicinvatā tvāṃ bhraṣṭaṃ mayā nūpuram ekam urvyām
adṛśyata tvaccaraṇāravinda-viśleṣaduḥkhād iva baddhamaunam // Ragh_13.23

tvaṃ rakṣasā bhīru yato 'panītā taṃ mārgam etāḥ kṛpayā latā me
adarśayan vaktum aśaknuvatyaḥ śākhābhir āvarjitapallavābhiḥ // Ragh_13.24

c: (antyaḥ ct)

mṛgyaś ca darbhāṅkuranirvyapekṣās tavāgatijñaṃ samabodhayan mām
vyāpārayantyo diśi dakṣiṇasyām utpakṣmarājīni vilocanāni // Ragh_13.25

etad girer mālayavataḥ purastād āvirbhavaty ambarlekhi śṛṅgam
navaṃ yatra ghanair mayā ca tvadviprayogāśru samaṃ visṛṣṭam // Ragh_13.26

b: (i^ C) c: (ghanaṃ Vn)

gandhaś ca dhārāhatapalvalānāṃ kādambam ardhodgatakesaraṃ ca
snigdhāś ca kekāḥ śikhināṃ babhūvur yasmin asahyāni vinā tvayā me // Ragh_13.27

c: (abhūvan Vn)(tvayā me C) d: (vinā duṣprasahāny abhūvan C)

pūrvānubhūtaṃ smaratā ca yatra kampottaraṃ bhīru tavopagūḍham
guhāvisārīṇy ativāhitāni mayā kathaṃcid ghanagarjitāni // Ragh_13.28

a: (rātrau C *V)

āsārasiktakṣitibāṣpayogān mām akṣiṇod yatra vibhinnakośaiḥ
viḍambyamānā navakandalais te vivāhadhūmāruṇalocanaśrīḥ // Ragh_13.29

b: (akṣaṇod Vn)

upāntavānīravanopagūdhāny ālakṣyapāriplavasārasāni
dūrāvatīrṇā pibatīva khedād amūni pampāsalilāni dṛṣṭiḥ // Ragh_13.30

atrāviyuktāni rathāṅganāmnām anyonyadattotpalakesarāṇi
dvandvāni dūrāntaravartinā te mayā priye saspṛham īkṣitāni // Ragh_13.31

imāṃ tatāśokalatāṃ ca tanvīṃ stanābhirāmastabakābhinamrām
tvatprāptibuddhyā pariripsamānaḥ saumitriṇā sāsram ahaṃ niṣiddhaḥ // Ragh_13.32

b: (^āva^ C *V) c: (parirabdhukāmaḥ ct Sc) d: (sāśrur ct)

amūr vimānāntaralambinīnāṃ śrutvā svanaṃ kāñcanakiṅkiṇīnām
pratyudvrajantīva kham utpatantyo godāvarīsārasapaṅktayas tvām // Ragh_13.33

eṣā tvayā peśalamadhyayāpi ghaṭāmbusaṃvardhitabālacūtā
āhlādayaty unmukhakṛṣṇasārā dṛṣṭa cirāt pañcavaṭī mano me // Ragh_13.34

a: (komala^ V) c: (ānandayaty ct) c: (unmada^ Vn)

atrānugodaṃ mṛgayānivṛttas taraṅgavātema vinītakhedaḥ
rahas tvadutsaṅganiṣaṇṇamūrdhā smarāmi vānīragṛheṣu suptaḥ // Ragh_13.35

a: (^nimmitaṃ Rp) b: (nivṛtta^ Cmk) c: (^niṣaṅga^ V)(^niṣakta^ Cmk) d: (am C St Vn Cmk Rg Tl)(im Al2)

bhrūbheda mātreṇa padān maghonaḥ prabhraṃśayāṃ yo nahuṣaṃ cakāra
tasyāvilāmbhaḥpariśuddhihetor bhaumo muneḥ sthānaparigraho 'yam // Ragh_13.36

a: (^bhaṅga^ C Vt) b: (gh S Vn)

tretāgnidhūmāgram anindyakīrtes tasyedam ākrāntavimānamārgam
ghrātvā havirgandhi rajovimuktaḥ samaśnute me laghimānam ātmā // Ragh_13.37

etan muner mānini śātakarṇeḥ pañcāpsaro nāma vihāravāri
ābhāti paryantavanaṃ vidūrān meghāntarālakṣyam ivendubimbam // Ragh_13.38

purā sa darbhāṅkuramātravṛttiś caran mṛgaiḥ sārdham ṛṣir maghonā
samādhibhītena kilopanītaḥ pañcāpsaroyauvanakūṭabhandham // Ragh_13.39

c: (ābhi^ Vn)

tasyāyam antarhitasaudhabhājaḥ prasaktasaṃgītamṛdaṅgaghoṣaḥ
viyadgataḥ puṣpakacandraśālāḥ kṣaṇaṃ pratiṣrunmukharāḥ karoti // Ragh_13.40

b: (^yukta^ V) b: (^nādaḥ Vn)

havirbhujām edhavatāṃ caturṇāṃ madhye lalāṭaṃtapasaptasaptiḥ
asau tapasyaty aparas tapasvī nāmnā sutīkṣṇaś caritena dāntaḥ // Ragh_13.41

amuṃ sahāsaprahitekṣaṇāni vyājārdhasaṃdarśitamekhalāni
nālaṃ vikartuṃ janitendraśaṅkaṃ surāṅganāvibhramaceṣṭitāni // Ragh_13.42

eṣo 'kṣamālāvalayaṃ mṛgāṇāṃ kaṇḍūyitāraṃ kuśasūcilāvam
sabhājane me bhujam ūrdhvabāhuḥ savyetaraṃ prādhvam itaḥ prayuṅkte // Ragh_13.43

d: (prāṃśv V)

vācaṃyamatvāt praṇatiṃ mamaiṣa kampena kiṃcit pratigṛhya mūrdhnaḥ
dṛṣṭiṃ vimānavyavadhānamuktāṃ punaḥ sahasrāciṣi saṃnidhatte // Ragh_13.44

c: (e Vn)

adaḥ śaraṇyaṃ śarabhaṅganāmnas tapovanaṃ pāvanam āhitāgneḥ
cirāya saṃtarpya samidhir agniṃ yo mantrapūtāṃ tanum apy ahauṣīt // Ragh_13.45

chāyāvinītādhvapariśrameṣu bhūyiṣṭhasaṃbhāvyaphaleṣv amīṣu
tasyātithīnām adhunā saparyā sthitā suputreṣv iva pādapeṣu // Ragh_13.46

dhārāsvanodgāridarīmukho 'sau śṛṅgāgralagnāmbudavaprapaṅkaḥ
badhnāti me bandhuragātri cakṣur dṛptaḥ kakudmān iva citrakūṭaḥ // Ragh_13.47

eṣā prasannastimitapravāhā sarid vidūrāntarabhāvatanvī
mandākinī bhāti nagopakaṇṭhe muktāvalī kaṇṭhagateva bhūmeḥ // Ragh_13.48

ayaṃ sujāto 'nugiraṃ tamālaḥ pravālam ādāya sugandhi yasya
karṇārpiten' T ākaravaṃ kapolam apārthyakālāgurupattralekham Vt // Ragh_13.49

a: (priyaṃ Vt) a: (^rūḍho Vt) b: (tava pravālopacayena T Vt)

anigrahatrāsavinītasattvam apuṣpaliṅgāt phalabandhivṛkṣam
vanaṃ tapaḥsādhanam etad atrer āviṣkṛtodagrataraprabhāvam // Ragh_13.50

d: (^odagra^tapaḥ^ T)

atrābhiṣekāya tapodhanānāṃ saptarśihastoddhṛtahemapadmām
pravartayām āsa kil'; ānusūyā trisrotasaṃ tryambakamaulimālām // Ragh_13.51

c: (a C Ns2)

vīrāsanair dhyānajuṣām ṛṣīnām amī samādhyāsitavedimadhyāḥ
nivātaniṣkampatayā vibhānti yogādhirūḍhā iva śākhino 'pi // Ragh_13.52

a: (dhīr'^ T) b: (samadhyāsita^ ct) b: (^vandhāḥ Vt) c: (nirvāta^ Ct J M)

tvayā purastād upayācito yaḥ so 'yaṃ vaṭaḥ śyāma iti pratītaḥ
rāśir maṇīnām iva gāruḍānāṃ sapadmarāgaḥ phalito vibhāti // Ragh_13.53

b: (prakāśaḥ C V)

kvacit prabhā cāndramasī tamobhiś muktāmayī yaṣṭir ivānuviddhā
anyatra mālā sitapaṅkajānām indīvarair utkhacitāntareva // Ragh_13.54

d: (utkacit'^ Vn)

kvacit khagānāṃ priyamānasānāṃ kādambasaṃsargavatīva
anyatra śubhrā śaradabhralekhā bhaktir bhuvaś candanakalpiteva // Ragh_13.55

kvacit prabhā cāndramasī tamobhiś chāyāvilīnaiḥ śabalīkṛteva
anyatra śubhrā śaradabhralekhā randhreṣv ivālakṣyanabhaḥpradeśā // Ragh_13.56

b: (^'bhilīnaiḥ Vn)

kvacic ca kṛṣṇoragabhūṣaṇeva bhasmāṅgarāgā tanur īśvarasya
paśyānavadyāṅgi vibhāti gaṅgā bhinnapravāhā yamunātaraṅgaiḥ // Ragh_13.57

tamisrayā śubhraniśeva bhinnā kundasrag indīvaramālayeva
kṛttir hareḥ kṛṣṇamṛgatvaceva bhūtiḥ smarārer iva kaṇṭhabhāsā // Ragh_13.57a

a: ([śu]kla^ T) a: (rātryā T)

dṛśyārdhayā śāradameghalekhā nirdhūtanistriṃśarucā viśeva
gavākṣakālāgurudhūmarājyā harmyasthalīlepasudhā naveva // Ragh_13.57b

b: (diś'' T)

tuṣārasaṃghātaśilā himādrer jātyāñjanaprastaraśobhayeva
patatriṇāṃ manasagocarāṇāṃ T śreṇīva kādambavihaṃgapaṅktyā // Ragh_13.57c

nitāntaśuddhasphuṭikāśayogād vaiḍūryakāntyā raśanāvalīva
gaṅgā raver ātmajayā sametā puṣpyaty udāraṃ parabhāgalekhā // Ragh_13.57d

a: (a T)

samudrapatnyor jalasaṃnipāte pūtātmanām atra kilābhiṣekāt
tattvāvabodhena vināpi bhūyas tanutyajāṃ nāsti śarīrabandhaḥ // Ragh_13.58

puraṃ niṣādādhipater idaṃ tad yasmin mayā maulimaṇiṃ vihāya
jaṭāsu baddhāsv arudat sumantraḥ kaikeyi kāmāḥ phalitās taveti // Ragh_13.59

payodharaiḥ puṇyajanāṅganānāṃ nirviṣṭahemāmbujareṇu yasyāḥ
brāhmaṃ saraḥ kāraṇam āptavāco buddher ivāvyaktam udāharanti // Ragh_13.60

jalāni yā tīranikhātayūpā vahaty ayodhyām anu rājadhānīm
turaṃgamedhāvabhṛtavatīrṇair ikṣvākubhiḥ puṇyatarīkṛtāni // Ragh_13.61

a: (air Ct V)

yāṃ saikatotsaṅgasukhocitānāṃ prājyaiḥ payobhiḥ parivardhitānām
sāmānyadhātrīm iva mānasaṃ me saṃbhāvayaty uttarakosalānām // Ragh_13.62

b: (puṇyaiḥ C)

seyaṃ madīyā jananīva tena mānyena rājñā sarayūr viyuktā
dūre vasantaṃ śiśirānilair māṃ taraṅgahastair upagūhatīva // Ragh_13.63

c: ('pi santaṃ T *V)

viraktasaṃdhyākapiśaṃ purastād yato rajaḥ pārthivam ujjihīte
śaṅke hanūmatkathitapravṛttiḥ pratyudgato māṃ bharataḥ sasainyaḥ // Ragh_13.64

a: (^paruṣaṃ Vt At Cm) b: (yathā V At)

addhā śriyaṃ pālitasaṃgarāya pratyarpayiṣyaty anaghāṃ sa sādhuḥ
hatvā nivṛttāya mṛdhe kharādīn saṃrakṣitāṃ tvām iva lakṣmaṇo me // Ragh_13.65

a: (adya C V)(atra T) a: (pārita^ T)

asau puraskṛtya guruṃ padātiḥ paścādavasthāpitavāhinīkaḥ
vṛddhair amātyaiḥ saha cīravāsā mām arghyapāṇir bharato 'bhyupaiti // Ragh_13.66

d: (argha^ V)

pitrā nisṛṣṭāṃ madapekṣayā yaḥ śriyaṃ yuvāpy aṅkagatām abhoktā
iyanti varṣāṇi tayā sahogram abhyasyatīva vratam āsidhāram // Ragh_13.67

a: (vi^ ct) c: (nitāntakaṣṭam Vt)

etāvad uktavati dāśarathau tadīyām icchāṃ vimānam adhidevatayā viditvā
dyotiṣpathād avatatāra savismayābhir udvīkṣitaṃ prakṛtibhir bharatānugābhiḥ // Ragh_13.68

c: (jyotis^ ct V)

tasmāt puraḥsaravibhīṣaṇadarśitena sevāvicakṣaṇaharīśvaradattahastaḥ
yānād avātarad adūramahītalena mārgeṇa bhaṅgiracitasphaṭikena rāmaḥ // Ragh_13.69

d: (u Vn)

ikṣvākuvaṃśagurave prayataḥ praṇamya sa bhrātaraṃ bharatam arghyaparigrahānte
paryaśrur asvajata mūrdhani copajaghrau tadbhaktyapoḍhapitṛrāhyamahābhiṣeke // Ragh_13.70

b: (sa^ Ct J M) b: (argha^ V)

śmaśrupravṛddhijanitānanavikriyāṃś ca plakṣān prarohajaṭilān iva mantrivṛddhān
anvagrahīt praṇamataḥ śubhadṛṣṭipātair vārttānuyogamadhurākṣarayā ca vācā // Ragh_13.71

a: (^ākṛti^ N P) a: (tān Ct) b: (^putrān Vn) c: (^dānair Vtp)

durjātabandhur ayam ṛkṣaharīśvaro me paulastya eṣa samareṣu pura prahartā
ity ādṛtena kathitau raghunandanena vyutkramya lakṣmaṇam ubhau bharato vavande // Ragh_13.72

a: (duḥkhaika^ C V)(ajñāta^ Sk) b: (ḥ^ ct) d: (krānta^ Sk)

saumitriṇā tadanu saṃsasṛje sa cainam utthāpya namraśirasaṃ bhṛśam āliniṅga
rūḍhendrajitpraharaṇavraṇakarkaśena kliśyann ivāsya bhujamadhyam uraḥsthalena // Ragh_13.73

rāmājñayā haricamūpatayas tadānīṃ kṛtvā manuṣyavapur āruruhur gajendrān
teṣu kṣaratsu bahudhā madavāridhārāḥ śailādhirohaṇasukhāny upalebhire te // Ragh_13.74

c: (yeṣu V)

sānuplavaḥ prabhur api kṣaṇadācarāṇāṃ bheje rathān daśarathaprabhavānuśiṣṭaḥ
māyāvikalparacitair api ye tadīyair na syandanais tulitakṛtrimabhaktiśobhāḥ // Ragh_13.75

b: (aṃ V) c: (yas V) d: (niḥspandanais Vn) d: (aḥ V)

bhūyas tato raghupatir vilasatpatākam adhyāsta kāmagati sāvarajo vimānam
doṣātanaṃ budhabṛhaspatiyogadṛśyas tārāpatis taralavidyud iv'ābhravṛndam // Ragh_13.76

d: (^'dhipas V) d: (^kūṭam V)

tatreśvareṇa jagatāṃ pralayād ivorvīṃ varṣātyayena rucam abhraghanād ivendoḥ
rāmeṇa maithilasutāṃ daśakaṇṭhakṛcchrāt pratyuddhṛtāṃ dhṛtimatīṃ bharato vavande // Ragh_13.77

d: (abhy^ V)

laṅkeśvarapraṇatibhaṅgadṛḍhavrataṃ tad (?) vandyaṃ yugaṃ caraṇayor janakātmajāyāḥ
jyeṣṭhānuvṛttijaṭilaṃ ca śiro 'sya sādhor anyonyapāvanam abhūd ubhayaṃ sametya // Ragh_13.78

krośārdhaṃ prakṛtipuraḥsareṇa gatvā kākutsthaḥ stimitajavena puṣpakeṇa
śatrughnaprativihitopakāryam āryaḥ sāketopavanam udāram adhyuvāsa // Ragh_13.79

uttiṣṭha vatse nanu sānujo 'sau daśāntaraṃ tatra samaṃ prapanne
apaśyatāṃ dāśarathī jananyau chedād ivopaghnataror vratatyau // Ragh_14.1

ubhāv ubhābhyāṃ praṇatau hatārī yathākramaṃ vikramaśobhinau tau
vispaṣṭam asrāndhatayā na dṛṣṭau jñātau sutasparśasukhopalambhāt // Ragh_14.2

ānandajaḥ śokajam aśru bāṣpas tayor aśītaṃ śiśiro bibheda
gaṅgāsarayvor jalam uṣṇatpataṃ himādrinisyanda ivāvatīrṇaḥ // Ragh_14.3

te putrayor nairṛtaśastramārgān ārdrān ivāṅge sadayaṃ spṛśantyau
apīpsitaṃ kṣatrakulāṅganānāṃ na vīrasūśabdam akāmayetām // Ragh_14.4

kleśāvahā bhartur alakṣaṇāhaṃ sīteti nāma svam udīrayantī
svargapratiṣṭhasya guror mahiṣyāv abhaktibhedena vadhūr vavande // Ragh_14.5

uttiṣṭha vatse nanu sānujo 'sau vṛttena bhartā śucinā tavaiva
kṛcchraṃ mahat tīrṇa iti priyārhāṃ tām ūcatus te priyam apy amithyā // Ragh_14.6

c: (kaṣṭaṃ Vn)

athābhiṣekaṃ raghuvaṃśaketoḥ prārabdham ānandajalair jananyoḥ
nirvartayām āsur amātyavṛddhās tīrthāhṛtaiḥ kāñcanakumbhatoyaiḥ // Ragh_14.7

c: (ni^ Vn)

saritsamudrān sarasīś ca gatvā rakṣaḥkapīndrair upapāditāni
tasyāpatan mūrdhni jalāni jiṣṇor vindhyasya meghaprabhavā ivāpaḥ // Ragh_14.8

tapasviveṣakriyayāpi tāvad yaḥ prekṣaṇīyaḥ sutarāṃ babhūva
rājendranepathyavidhānaśobhā rasyoditāsīt punaruktadoṣā // Ragh_14.9

sa maularakṣoharimiśrasainyas tūryasvanānanditapauravargaḥ
viveṣa saudhodgatalājavarṣām uttoraṇām anvayarājadhānīm // Ragh_14.10

a: (^haribhiḥ sasainyas ct) b: (ām C V)

saumitriṇā sāvarajena mandam ādhūtavālavyajano rathasthaḥ
dhṛtātapatro bharatena sākṣād upāyasaṃghāta iva pravṛddhaḥ // Ragh_14.11

d: (^vṛttaḥ V)

prāsādakālāgurudhūmarājis tasyāḥ puro vāyuvaśena bhinnā
vanān nivṛttena raghūdvahena muktā svayaṃ veṇir ivābhāse // Ragh_14.12

c: (^ūttamena ct Vt)

śvaśrūjanānuṣṭhitacāruveṣāṃ karṇīrathasthāṃ raghuvīrapatnīm
prāsādavātāyanadṛśyabandhaiḥ sāketanāryo 'ñjalibhiḥ praṇemuḥ // Ragh_14.13

c: (vimāna^ Vt)

sphuratprabhāmaṇḍalam ānusūyaṃ sā bibhratī śāśvatam aṅgarāgam
rarāja śuddheti punaḥ svapuryai saṃdarśita vahnigateva bhartrā // Ragh_14.14

a: (a C Ns2)

veśmāni rāmaḥ paribarhavanti viśrāṇya sauhārdhanidhiḥ suhṛdbyaḥ
bāṣpāyamāṇo balimanniketam ālekhyaśeṣasya pitur viveśa // Ragh_14.15

kṛtāñjalis tatra yad amba satyān nābhraśyata svargaphalād gurur naḥ
tac cintyamānaṃ sukṛtaṃ taveti jahāra lajjāṃ bharatasya mātuḥ // Ragh_14.16

tathā ca sugrīvavibhīśaṇādīn upācarat kṛtrimasaṃvidhābhiḥ
saṃkalpamātroditasiddhayas te krāntā yathā cetasi vismayena // Ragh_14.17

a: (^aiva ct)(tatraiva Vn)

sabhājanāyopagatān sa divyān munīn puraskṛtya hatasya śatroḥ
śuśrāva tebhyaḥ prabhavādi vṛttaṃ svavikrame gauravam ādadhānam // Ragh_14.18

c: (i^ C) d: (aḥ V)

pratiprayāteṣu tapodhaneṣu sukhād avijñātagatārdhamāsān
sītāsvahastopahṛtāgryapūjān rakṣaḥkapīndrān visasarja rāmaḥ // Ragh_14.19

tac cātmacintāsulabhaṃ vimānaṃ hṛtaṃ surāreḥ saha jīvitena
kailāsanāthodvahanāya bhūyaḥ puṣpaṃ divaḥ puṣpakam anvamaṃsta // Ragh_14.20

a: (tath'' Ct) b: (pūtaṃ Vn)

pitur niyogād vanavāsam evaṃ nistīrya rāmaḥ pratipannarājyaḥ
dharmārthakāmeṣu samāṃ prapede yathā tathaivāvarajeṣu vṛttim // Ragh_14.21

a: (^vāsa^duḥkhaṃ C) c: (aṃ Vt)

sarvāsu mātṛṣv api vatsalatvāt sa nirviśeṣapratipattir āsīt
ṣaḍānanāpītapayodharāsu netā camūnām iva kṛttikāsu // Ragh_14.22

tenārthavāṃl lobhaparāṅmukhena tena ghnatā vighnabhayaṃ kriyāvān
tenāsa lokaḥ pitṛmān vinetrā tenaiva śokāpanudena putrī // Ragh_14.23

sa paurakāryāṇi samīkṣya kāle reme videhādhipater duhitrā
upasthit cāru vapus tadīyaṃ kṛtvopabhogotsukayeva lakṣmyā // Ragh_14.24

a: (vilokya Vt) c: (aṃ Ct) c: (u^ C)

tayor yathāprārthitam indriyārthān āseduṣoḥ sadmasu citravatsu
prāptāni duḥkhāny api daṇḍakeṣu saṃcintyamānāni sukhāny abhūvan // Ragh_14.25

a: (am V) d: (sukhī^babhūvuḥ St V)

athādhikasnigdhavilocanena mukhena sītā śarapāṇḍureṇa
ānandayitrī pariṇetur āsīd anakṣaravyañjitadohadena // Ragh_14.26

a: (^sneha^ Vn) d: (^daurhṛdena J M N P)

tām aṅkam āropya kṛśāṅgayaṣṭiṃ varṇāntarākrāntapayodharāgrām
vilajjamānāṃ rahasi pratītaḥ prapraccha rāmāṃ ramaṇo 'bhilāṣam // Ragh_14.27

daṣṭanīvārabalīnihiṃsraiḥ saṃbaddha vaikhānasakanyakāni
iyeṣa bhūyaḥ kuśavanti gantuṃ bhāgīrathītīratapovanāni // Ragh_14.28

a: (dṛṣṭa^ C) a: (^phalāni V) b: (samṛddha^ Vn)

tasyai pratiśrutya raghupravīras tad (?) īpsitaṃ pārśvacarānuyātaḥ
ālokayiṣyan muditām ayodhyāṃ prāsādam abhraṃliham āruroha // Ragh_14.29

ṛddhāpaṇaṃ rājapathaṃ sa paśyan vigāhyamānāṃ sarayūṃ ca naubhiḥ
vilāsibhiś cādhyuṣitāni pauraiḥ puropakaṇṭhopavanāni reme // Ragh_14.30

b: (vipādyamānāṃ Vt)

sa kiṃvadantīṃ vadatāṃ purogaḥ svaṛttam uddiśya viśuddhavṛttaḥ
sarpādhirājorubhujo 'pasarpaṃ papraccha bhadraṃ vijitāribhadraḥ // Ragh_14.31

nirbandhapṛṣṭaḥ sa jagāda sarvaṃ stuvanti paurāś caritaṃ tvadīyam
anyatra rakṣobhavanoṣitāyāḥ parigrahān mānavadeva devyāḥ // Ragh_14.32

b: (tadīyam J M)

kalatranindāguruṇā kilaivam abhyāhataṃ kīrtiviparyayeṇa
ayoghanenāya ivābhitaptaṃ vaidehibandhor hṛdayaṃ vidadre // Ragh_14.33

kim ātmanirvādakathām upekṣe jāyām adoṣām uta saṃtyajāmi
ity ekapakṣāśrayaviklavatvād āsīt sa dolācalacittavṛttiḥ // Ragh_14.34

a: (ai N P) b: (ni N P)

niścitya cānanyanivṛtti vācyaṃ tyāgena patnyāḥ parimārṣṭum aicchat
api svadehāt kim utendriyārthād yaśodhanānāṃ hi yaśo garīyaḥ // Ragh_14.35

sa saṃnipātyāvarajān hataujās tadvikriyādarśanaluptaharṣān
kaulīnam ātmāśrayam ācacakṣe tebhyaḥ punaś cedam uvāca vākyam // Ragh_14.36

rājarṣivaṃśasya raviprasūter upasthitaḥ paśyata kīdṛśo 'yam
mattaḥ sadācāraśuceḥ kalaṅkaḥ payodavātād iva darpaṇasya // Ragh_14.37

paureṣu so 'haṃ vahulībhavantam apāṃ taraṅgeṣv iva tailabindum
soḍhuṃ na tatpūrvam avarṇam īśe ālānikaṃ sthāṇum iva dviependraḥ // Ragh_14.38

c: (a Ct)

tasyāpanodāya phalapravṛttāv upasthitāyām api nirvyapekṣaḥ
tyakṣyāmi vaidehasutāṃ purastāt samudranemiṃ pitur ājñayeva // Ragh_14.39

avaimi cainām anagheti kiṃ tu lokāpavādo balavān mato me
chāyā hi bhūmeḥ śaśino malatven- -āropitā śuddhimataḥ prajābhiḥ // Ragh_14.40

c: (e C V) d: (nirūpitā C V)

rakṣovadhānto na ca me prayāso vyarthaḥ sa vairapratimocanāya
amarṣaṇaḥ śoṇitakāṅkṣayā kiṃ padā spṛśantaṃ daśati dvijihvaḥ // Ragh_14.41

a: (^ārtho Vt)

tad eṣa sargaḥ karuṇārdracittair na me bhavadbhiḥ pratiṣedhanīyaḥ
yady arthitā nirhṛtavācyaśalyān prāṇān mayā dhārayituṃ ciraṃ vaḥ // Ragh_14.42

c: (^gata^ C V) d: (atā Vn)

ity uktavantaṃ janakātmajāyāṃ nitāntarūkṣābhiniveśam īśam
na kaścana bhrātṛṣu teṣu śakto niṣeddhum āsīd anuvartituṃ vā // Ragh_14.43

d: (^modituṃ ct)(^nodituṃ Vn)

sa lakṣmaṇaṃ lakṣmaṇapūrvajanmā vilokya lokatrayagītakīrtiḥ
saumyeti cābhāṣya yathārthabhāṣī sthitaṃ nideśe pṛthag ādideśa // Ragh_14.44

c: (aḥ Vn)

prajāvatī dohadaśaṃsinī te tapovaneṣu spṛhayālur eva
saumyeti cābhāṣya yathārthabhāṣī prāpayya vālmīkipadaṃ tyajainām // Ragh_14.45

a: (dauhṛda^ Vp)(daurhṛda^ Vt) b: (ebhyaḥ Ct Vt) c: (aḥ Vn)

sa śuśruvān mātari bhārgaveṇa pitur niyogāt prahṛtam dviṣadvat
pratyagrahīd agrajaśāsanaṃ tad ājñā gurūṇāṃ hy avicāraṇīyā // Ragh_14.46

b: (nideśāt Ct V) d: (tv Vp)

athānukūlaśravaṇapratītām atrasnubhir yuktadhuraṃ turaṃgaiḥ
rathaṃ sumantra pratipannaraśmim āropya vaidehasutāṃ pratasthe // Ragh_14.47

c: (sumantu^ C)

sā nīyamānā rucirān pradeśān priyaṃkaro me priya ity anandat
nābuddha kalpadrumatāṃ vihāya jātaṃ tam ātmany asipattravṛkṣam // Ragh_14.48

a: (a^ S)

jugūha tasyāḥ pathi lakṣmaṇo yat savyetareṇa sphuratā tad akṣṇā
ākhyātam asyai guru bhāvi duḥkham atyantaluptapriyadarśanena // Ragh_14.49

a: (jugopa C V) c: (u^ C) c: (i^ C) d: (^cumbanena Vt)

sā durnimittopagatād viṣādāt sadya parimlānamukhāravindā
rājñaḥ śivaṃ sāvarajasya bhūyād ity āśaśaṃse karaṇair abāhyaiḥ // Ragh_14.50

a: (^opagamād V) b: (ḥ^ Ns2) d: (viśaṅkaiḥ Vt)

guror niyogād vanitāṃ vanānte sādhvīṃ sumitrātanayo vihāsyan
avāryatevotthitavīcihastair jahnor duhitrā shitayā purastāt // Ragh_14.51

a: (bhrātur *V) a: (nideśād C *V) a: (api tāṃ C *Vn)(dayitāṃ Vtp) c: (nyavāryat' Vt) c: (occhrita^ C)(oddhṛta^ *Vt)

rathāt sa yantrā nigṛhītavāhāt tāṃ bhrātṛhyāyāṃ puline 'vatārya
gaṅgāṃ niṣādāhṛtanauviśeṣas tatāra saṃdhām iva satyasaṃdhaḥ // Ragh_14.52

atha vyavasthāpitavāk kathaṃcit saumitrir antargatabāṣpakaṇṭhaḥ
autpātiko megha ivāśmavarṣaṃ mahīpateḥ śāsanam ujjagāra // Ragh_14.53

c: (aṃ ct Vn)

tato 'bhiṣaṅgānilavipraviddhā prabhraśyamānābharaṇasprasūnā
svamūrtilābhaprakṛtiṃ dharitrīṃ lateva sītā sahasā jagāma // Ragh_14.54

ikṣvākuvaṃśaprabhavaḥ kathaṃ tvāṃ tyajed akasmāt patir āryavṛttaḥ
iti kṣitiḥ saṃśayiteva tasyai dadau praveśaṃ jananī na tāvat // Ragh_14.55

sā luptasaṃjñā na viveda duḥkhaṃ pratyāgatāsuḥ samatapyatāntaḥ
tasyāḥ sumitrātmajayatnalabdho mohād abhūt kaṣṭataraḥ prabodhaḥ // Ragh_14.56

b: (samadahyat' Ct Vt)

na cāvadad bhartur avarṇam āryā nirākariṣṇor vṛjinād ṛte 'pi
ātmānam eva sthiraduḥkhabājaṃ punaḥ punar duṣkṛtinaṃ nininda // Ragh_14.57

āśvāsya rāmāvarajaḥ satīṃ tām ākhyātavālmīkiniketamārgaḥ
nighnasya me bhartṛnideśaraukṣyaṃ devi kṣamasveti babhūva namraḥ // Ragh_14.58

a: (sa sītām Ct V) c: (^raukṣaṃ C)(^rūkṣaṃ Vn)

sītā samutthāpya jagāda vākyaṃ prītāsmi te saumyacirāya jīva
viḍaujasā viṣṇur ivāgrajena bhrātrā yad itthaṃ paravān asi tvam // Ragh_14.59

b: (vatsa Ct V)

śvaśrūjanaṃ sarvam anukrameṇa vijñāpaya prāpitamatpraṇāmaḥ
prajāniśekaṃ mayi vartamānaṃ sūnor anudhyāyata cetaseti // Ragh_14.60

b: (eḥ C V)

vācyas tvayā madvacanāt sa rājā vahnau viśuddhām api yat samakṣam
māṃ lokavādaśravaṇād ahāsīḥ śrutasya kiṃ tat sadṛśaṃ kulasya // Ragh_14.61

kalyāṇabuddher atha vā tavāyaṃ na kāmacāro mayi śaṅkanīyaḥ
mamaiva janmāntarapātakānāṃ vipākavisphūrjathur aprasahyaḥ // Ragh_14.62

upasthitāṃ pūrvam apāsya lakṣmīṃ vanaṃ mayā sārdham asi prapannaḥ
tad āspadaṃ prāpya tayātiroṣāt soḍhāsmi na tvadbhavane vasantī // Ragh_14.63

c: (tvayy C *V) c: (ā nu roṣāt C)(ā 'nuroṣāt Vtp)(ā tu roṣāt *Vn)

niśācaropaplutabhartṛkāṇāṃ tapasvinīnāṃ bhavataḥ prasādāt
bhūtvā śaraṇyā śaraṇārtham anyāṃ kathaṃ prapatsye tvayi dīpyamāne // Ragh_14.64

c: (aṃ ct *V)

kiṃ vā tavātyantaviyogamoghe kuryām upekṣāṃ hatajīvite 'smin
syād rakṣaṇīyaṃ yadi me na tejas tvadīyam antargatam antarāyaḥ // Ragh_14.65

b: (apeksāṃ Vn) d: (^hitam Vt)

sāhaṃ tapaḥ sūryaniviṣṭadṛṣṭir ūrdhvaṃ prasūtes caritum yatiṣye
tathā yathā me jananāntare 'pi tvam eva bhartā na ca viprayogaḥ // Ragh_14.66

a: (^nibaddha^ *V) c: (bhūyo ct)

nṛpasya varṇāśramarakṣaṇaṃ yat sa eva dharmo manunā praṇītaḥ
nirvāsitāpy evam atas tvayāhaṃ tapasvisāmānyam avekṣaṇīyā // Ragh_14.67

a: (^pālanaṃ ct)

tatheti tasyāḥ pratigṛhya vācaṃ rāmānuje dṛśṭipathaṃ vyatīte
sā muktakaṇṭhaṃ vyasanātibhārāc cakranda vignā kurarīva bhūyaḥ // Ragh_14.68

nṛtyaṃ mayūrāḥ kusumāni vṛkṣā darbhān upāttān vijahur hariṇyaḥ
tasyāḥ prapanne samaduḥkhabhāvam atyantam āsīd ruditaṃ vane 'pi // Ragh_14.69

tām abhyagacchad ruditānusārī kaviḥ kuśedhmāharaṇāya yātaḥ
niṣādaviddhāṇḍajadarśanotthaḥ ślokatvam āpadyata yasya śokaḥ // Ragh_14.70

tam aśru netrāvaraṇaṃ pramṛjya sītā vilāpād viratā vavande
tasyai munir dohadaliṅgadarśī dāśvān supurtrāśiṣam ity uvāca // Ragh_14.71

d: (dattvā C V)

jāne viṣṛśṭāṃ praṇidhānatas tvāṃ mithyāpavādakṣubhitena bhartrā
tan mā vyathiṣṭhā viṣayāntarasthaṃ prāptāsi vaidehi pitur niketam // Ragh_14.72

uthkātalokatrayakaṇṭake 'pi satyapratijñe 'py avikatthane 'pi
tvāṃ praty akasmāt kaluṣapravṛttāv asty eva manyur bharatāgraje me // Ragh_14.73

b: (avikatthamāne Vt)

tavendukīrtiḥ śvaśuraḥ sakhā me satāṃ bhavocchedakaraḥ pitā te
dhuri sthitā tvaṃ patidevatānāṃ kiṃ tan na yenāsi mamānukampyā // Ragh_14.74

a: (oru^ ct)

tapasvisaṃsargavinitatsattve tapovane vītabhayā vasāsmin
ito bhaviṣyaty anaghaprasūter apatyasaṃskāramayo vidhis te // Ragh_14.75

aśūnyatīrāṃ munisaṃniveśais tamo'pahantrīṃ tamasāṃ vigāhya
tatsaikatotsaṅgabalikriyābhiḥ saṃpatsyate te manasaḥ prasādaḥ // Ragh_14.76

b: (va^ J M Ns)

puṣpaṃ phalaṃ cārtavam āharantyo bījaṃ ca bāleyam akṛṣṭarohi
vinodayiṣyanti navābhiṣaṅgām udāravāco munikanyakās tvām // Ragh_14.77

b: (kale yad v)

payoghaṭair āśramabālavṛkṣān saṃvardhayantī svabalānurūpaiḥ
asaṃśayaṃ prāk tanayopapatteḥ stanaṃdhayaprītim avāpsyasi tvam // Ragh_14.78

b: (am Ct)

anugrahapratyabhinandinīṃ tāṃ vālmīkir ādāya dayārdracetāḥ
sāyaṃ mṛgādhyāsitavedipārśvaṃ svam āśramaṃ śāntamṛgaṃ nināya // Ragh_14.79

b: (āśvāsya Ct)

tām arpayām āsa ca śokadīnāṃ tadāgamaprītiṣu tāpasīṣu
nirviṣṭasārāṃ pitṛbhir himāṃśor antyāṃ kalāṃ darśa ivauṣadhīṣu // Ragh_14.80

tā iṅgudīsnehakṛtapradīpam āstīrṇamedhyājinatalpam antaḥ
tasyai saparyānupadaṃ dinānte nivāsahetor uṭajaṃ viteruḥ // Ragh_14.81

tatrābhiṣekaprayatā vasantī prayuktapūjā vidhinātithibhyaḥ
vanyena sā valkalinī śarīraṃ patyuḥ prajāsaṃtataye babhāra // Ragh_14.82

b: (vibudh'^ V)

api prabhuḥ sānuśayo 'dhunā syāt kim utsukaḥ śakrajito 'pi hantā
śaśaṃsa sītāparidevanāntam anuṣṭhitaṃ śāsanam agrajāya // Ragh_14.83

b: (ity ct Vn) b: (ni^ S Vn)(^) c: (^paridevit'^ Vn)

babhūva rāmaḥ sahasā sabāṣpas tuṣāravarṣīva sahasyacandraḥ
kaulīnabhītena gṛhān nirastā na tena vaidehasutā manastaḥ // Ragh_14.84

a: (sapadi C V) a: (pra^ C Vt)

nigṛhya śokaṃ svayam eva dhīmān varṇāśramāvekṣaṇajāgarūkaḥ
sa bhrātṛsādhāraṇabhogam ṛddhaṃ rājyaṃ rajoriktamanāḥ śaśāsa // Ragh_14.85

tām ekabhāryāṃ parivādabhīroḥ sādhvīm api tyaktavato nṛpasya
vakṣasy asaṃghaṭṭasukhaṃ vasantī reje sapatnīrahiteva lakṣmīḥ // Ragh_14.86

a: (tasy' aika^ C *V) c: (asaṃbādha^ *Vn) d: (reme Ct *V)

sītāṃ hitvā daśamukharipur nopayema yad anyāṃ tasyā eva pratikṛtisakho yat kratūn ājahāra
vṛttāntena śravaṇaviṣayaprāpiṇā tena bhartuḥ sā durvāraṃ katham api parityāgaduḥkhaṃ viṣehe // Ragh_14.87

a: (hitvā sītāṃ Ct Sk) b: (ājuhāva Vt) d: (durvāra^vyatham Ct *V Sk)

kṛtasītāparityāgaḥ sa ratnākaramekhalām
bubhūje pṛthivīpālaḥ pṛthivīm eva kevalām // Ragh_15.1

d: (am Vt)

lavaṇena viluptejyās tāmisreṇa tam abhyayuḥ
munayo yamunābhājaḥ śaraṇyaṃ śaraṇārthinaḥ // Ragh_15.2

avekṣya rāmaṃ te tasmin na prajahruḥ svatejasā
trāṇābhāve hi śāpāstrāḥ kurvanti tapaso vyayam // Ragh_15.3

pratiśuśrāva kākutsthas tebhyo vighnapratikriyām
dharmasaṃrakṣaṇāyaiva pravṛttir bhuvi śārṅgiṇaḥ // Ragh_15.4

c: ('^ārth'' ct)

te rāmāya vadhopāyam ācakhyur vibudhaviṣaḥ
durjayo lavaṇaḥ śūlī viśūlaḥ prārthyatām iti // Ragh_15.5

ādideśātha śatrughnaṃ teṣāṃ kṣemāya rāghavaḥ
kariṣyann iva nāmāsya yathārtham arinigrahāt // Ragh_15.6

yaḥ kaścana raghūṇāṃ hi param ekaḥ paraṃtapaḥ
apavāda ivotsargaṃ vyāvartayitum īśvaraḥ // Ragh_15.7

agrajena prayuktāśīs tadā dāśarathī rathī
yayau vanstahliḥ paśyan puṣpitāḥ surabhīr abhīḥ // Ragh_15.8

b: (tato ct)

rāmādeśād anupadaṃ senāṅgaṃ tasya siddhaye
paścād adhyayanārthasya dhātor adhir ivābhavat // Ragh_15.9

a: (anugatā ct) b: (senā tasy'ārtha^ ct)

ādiṣṭavartmā munibhiḥ sa gacchaṃs tapatāṃ varaḥ
virarāja rathapṛṣṭhair vālakhilyair ivāṃśumān // Ragh_15.10

c: (^praṣṭhair ct)

tasya mārgavaśād ekā babhūva vasatir yataḥ
rathasvanotkaṇṭhamṛge vālmīkīye tapovane // Ragh_15.11

c: (^otkarṇa^ C Vn)

tam ṛṣiḥ pūjayām āsa kumāraṃ klāntavāhanam
tapaḥprabhāvasiddhābhir viśeṣapratipattibhiḥ // Ragh_15.12

d: (viṣaya^ V)

tasyām evāsya yāminyām antarvatnī prajāvatī
sutāv asūta saṃpannau kośadaṇḍāv iva kṣitiḥ // Ragh_15.13

c: (ā Ct St V)

saṃtānaśravaṇād bhrātuḥ saumitriḥ saumanasyavān
prāñjalir munim āmantrya prātar yuktaratho yayau // Ragh_15.14

sa ca prāpa madhūpaghnaṃ kumbhīnasyāś ca kukṣijaḥ
vanāt karam ivādāya sattvarāśim upasthitaḥ // Ragh_15.15

dhūmadhūmro vasāghandhī jvālābabhruśiroruhaḥ
kravyādgaṇaparīvāraś citāgnir iva jaṅgamaḥ // Ragh_15.16

apaśulaṃ tam āsādya lavaṇaṃ lakṣmaṇānujaḥ
rurodha saṃmukhīno hi jayo randhraprahāriṇām // Ragh_15.17

nātiparyāptam ālakṣya matkukṣer adya bhojanam
diṣṭyā tvam asi me dhātrā bhīgtenevopapāditaḥ // Ragh_15.18

a: (ālokya Ct V) b: (vetanam V)

iti saṃtarjya śatrughnaṃ rākṣasas tajjighāṃsayā
prāṃśum utpāṭayām āsa mustāstambam iva drumam // Ragh_15.19

saumitrer niśitair bāṇair antarā śakalīkṛtaḥ
gātraṃ puṣparajaḥ prāpa na śākhī nairṛteritaḥ // Ragh_15.20

vināśāt tasya vṛkṣasya rakṣas tasmai mahopalam
prajighāya kṛtāntasya muṣṭiṃ pṛthag iva sthitam // Ragh_15.21

a: ([ni^ C][vi^ V]^śānaṃ svasya śūlasya) b: (taṃ ca Vn)

aindram astram upādāya śatrughnena sa tāḍitaḥ
sikatābhyo 'pi hi parāṃ prapede paramāṇutām // Ragh_15.22

c: (^tvād api ct)

dakṣiṇaṃ doṣam udyamya rākṣasas tam upādravat
ekatāla ivopāta-pavanaprerito giriḥ // Ragh_15.23

a: (tam upādravad ct) b: (dakṣiṇaṃ dor niśācaraḥ ct)

kārṣnena pattrinā śatruḥ sa bhinnarhṛdayaḥ patan
ānināya bhuvaḥ kampaṃ jahārāśramavāsinām // Ragh_15.24

a: (oḥ C V)

vayasāṃ paṅktayaḥ petur hatasyopari rakṣasaḥ
tatpratidvandino mūrdhni divyāḥ kusumavṛṣṭayaḥ // Ragh_15.25

b: (vidviṣaḥ ct)

sa hatvā lavaṇaṃ vīras tadā mene mahaujasaḥ
bhrātuḥ sodaryam ātmānam indrajidvadhaśobhinaḥ // Ragh_15.26

tasya saṃstūyamānasya caritārthais tapasvibhiḥ
śuśubhe vikramodagraṃ vrīḍayāvanataṃ śiraḥ // Ragh_15.27

upakūlaṃ sa kālindyāḥ purīṃ pauruṣabhūṣaṇaḥ
nirmame nirmamo 'rtheṣu mathurāṃ madhurākṛtiḥ // Ragh_15.28

b: (aṃ C V)

saurājyaprakāśābhir babhau pauravibhūtibhiḥ
svargābhiṣyandavamanaṃ kṛtvevopaniveśitā // Ragh_15.29

a: ( Vp) c: (a^nisyanda^ Ct) d: (a viniveśitā V)

tatra saudhagataḥ paśyan yamunāṃ cakravākinīm
hema bhaktimatīṃ bhūmeḥ praveṇīm iva pripiye // Ragh_15.30

c: (haima^ Ct) c: (^mayīṃ Vn) d: (sa veṇīm C V)

sakhā daśarathasyātha janakasya ca mantrakṛt
saṃcaskārobhayaprītyā maithileyau yathāvidhi // Ragh_15.31

a: (āpi ct)

sa tau kuśalavonmṛṣṭa-garbhakledau tadākhyayā
kaviḥ kuśalavāv eva cakāra kila nāmataḥ // Ragh_15.32

a: (sutau Vn) a: (^otsṛṣṭa^ Vn)

sāṅgaṃ ca vedam adhyāpya kiṃcidutkrāntaśaiśavau
svakṛtiṃ gāpayām āsa kaviprathamapaddhatim // Ragh_15.33

d: (viḥ p Vn)

rāmasya madhuraṃ vṛttaṃ gāyantau mātur agrataḥ
tadviyogavyathāṃ kiṃcic chithilīcakratuḥ sutau // Ragh_15.34

itare 'pi raghor vaṃśyās trayas tretāgnitejasaḥ
tadyogāt pativatnīṣu patnīṣv āsan dvisūnavaḥ // Ragh_15.35

śatrughātini śatrughnaḥ subāhau ca bahuśrute
mathurāvidiśe sūnvor nidadhe pūrvajotsukaḥ // Ragh_15.36

bhūyas tapovyayo mā bhūd vālmīker iti so 'tyagāt
maithilītanayodgīta-niṣpandamṛgam āśramam // Ragh_15.37

vaśī viveśa cāyodhyāṃ rathyāsaṃskāraśobhinīm
lavaṇasya vadhāt paurair atigauravam īkṣitaḥ // Ragh_15.38

d: (adhi^ C V) d: (īkṣito 'tyantagauravam Ct)

sa dadarśa sabhāmadhye sabhāsadbhir upasthitam
rāmaṃ sītāparityāgād asāmaṇyapatiṃ bhuvaḥ // Ragh_15.39

b: (upāsitam Vn)

tam abhyanandat praṇataṃ lavaṇāntakam agrajaḥ
kālanemivadhāt prītas turāṣāḍ iva śārṅgiṇam // Ragh_15.40

sa pṛṣṭaḥ sarvato vārttām ākhyād rājñe na saṃtatim
pratyarpayiṣyataḥ kāle kaver ādyasya śāsanāt // Ragh_15.41

a: (am ct) b: (ākhyad ct) c: (prakhyāpayiṣyataḥ V)

atha jānapado vipraḥ śiśum aprāptayauvanam
avatāry'; āṅkaśayyāsthaṃ dvāri cakranda bhūpateḥ // Ragh_15.42

a: (kaścin mṛtaṃ C Vn) b: (putram C V) c: (^śayyāyā[ḥ] V)

śocanīyāsi vasudhe yā tvaṃ daśarathāc cyutā
rāmahastam anuprāpya kaṣṭāt kaṣṭataraṃ gatā // Ragh_15.43

c: (anu prāptā Ct Vn)

śrutvā tasya śuco hetuṃ goptā jihrāya rāghavaḥ
na hy akālabhavo mṛtyur ikṣvākupadam aspṛśat // Ragh_15.44

sa muhūrtaṃ sahasveti dvijam āśvāsya duḥkhitam
yānaṃ sasmāra kauberaṃ vaivasvatajigīṣayā // Ragh_15.45

a: (kṣamasv' ct)

āttaśastras tad adhyāsya pratisthaḥ sa raghūdvahaḥ
uccacāra puras tasya gūḍharūpā sarasvatī // Ragh_15.46

b: (ca C V) c: (cāsya C V)

rājan prajāsu te kaścid apacāraḥ pravartate
tam anviṣya praśamayer bhavitāsi tataḥ kṛtī // Ragh_15.47

ity āptavacanād rāmo vineṣyan varṇavikriyām
diśaḥ papāta pattreṇa veganiṣkampaketunā // Ragh_15.48

atha dhūmābhitāmrākṣaṃ vṛkṣākhāvalambinam
dadarśa kaṃcid aikśvākas tapasyantam adhomukham // Ragh_15.49

c: (ikṣvākus V)

pṛṣṭanāmānvayo rājñā sa kilācaṣṭa dhūmapaḥ
ātmānaṃ śambukaṃ nāma śūdraṃ surapadārthinam // Ragh_15.50

tapasy anadhikāritvāt prajānāṃ tam aghāvaham
śīrṣacchedyaṃ paricchidya niyantā śastram ādade // Ragh_15.51

sa tadvaktraṃ himakliṣṭa-kiñjalkam iva paṅkajam
jyotiṣkaṇāhataśmaśru kaṇṭhanālād apāharat // Ragh_15.52

d: (apātayat ct)

kṛtaṇḍaḥ svayam rājñā lebhe śūdraḥ satāṃ gatim
tapasā duścareṇāpi na svamārgavilaṅghinā // Ragh_15.53

raghunātho 'py agastyena mārgasaṃdarśitātmanā
mahaujasā saṃyuyuje śaratkāla ivendunā // Ragh_15.54

kumbhayonir alaṃkāraṃ tasmai divyaparigraham
dadau dattaṃ samudreṇa pītenevātmaniṣkrayam // Ragh_15.55

taṃ dadhan maithilīkaṇṭha-nirvyāpāreṇa bāhunā
paścān nivavṛte rāmaḥ prāk parāsur dvijātmajaḥ // Ragh_15.56

tasya pūrvoditāṃ nindāṃ dvijaḥ putrasamāgataḥ
stutyā nivartayām āsa trātur vaivasvatād api // Ragh_15.57

tam adhvarāya muktāśvaṃ rakṣaḥkapinareśvarāḥ
meghāḥ sasyam ivāmbhobhir abhyavarṣann upāyanaiḥ // Ragh_15.58

digbhyo nimantritāś cainam abhijagmur maharṣayaḥ
na bhaumāny eva dhiṣṇyāni hitvā jyotirmayāny api // Ragh_15.59

upaśalyaniviṣṭais taiś caturdvāramukhī babhau
ayodhyā sṛṣṭalokeva sadyaḥ paitāmahī tanuḥ // Ragh_15.60

ślāghyas tyāgo 'pi vaidehyāḥ patyuḥ prāgvaṃśavāsinaḥ
ananyahāneḥ tasyāsīt saiva jāyā hiraṇmayī // Ragh_15.61

c: (yasy' V)(saiv' ct) d: (yasmāj ct)

vidher adhikasaṃbhāras tataḥ pravavṛte makhaḥ
āsan yatra kriyāvighnā rākṣasā eva rakṣiṇaḥ // Ragh_15.62

atha prācetasopajñaṃ rāmāyaṇam itas tataḥ
maithileyau kuśalavau jagatur gurucoditau // Ragh_15.63

d: (^noditau C V)

vṛttaṃ rāmasya vālmīkeḥ kṛtis tau kiṃnarasvanau
kiṃ tad yena mano hartum alaṃ syātāṃ na śṛṇvatām // Ragh_15.64

b: (^svarau C Vn)

rūpe gīte ca mādhuryam tayos tajjñair niveditam
dadarśa sānujo rāmaḥ śuśrāva ca kutūhalī // Ragh_15.65

tadgītaśravaṇaikāgrā saṃsad aśrumukhī babhau
himanisyandinī prātar nivāgteva vanasthalī // Ragh_15.66

d: (nir^ ct)

vayoveṣavisaṃvādi rāmasya ca tayoś ca sā
janatā prekṣya sādṛśyaṃ nākśikampaṃ vyatiṣṭhata // Ragh_15.67

b: (s tadā ct) d: (nirnimeṣā C)(vīkṣyāpannā V)

ubhayor na tathā lokaḥ prāvīṇyena visiṣmiye
nṛpateḥ prītidāneṣu vītaspṛhatayā yathā // Ragh_15.68

c: (ena V)

geye kena vinītau vāṃ kasya ceyaṃ kaveḥ kṛtiḥ
iti rājñā svayaṃ pṛṣṭau tau vālmīkim aśaṃsatām // Ragh_15.69

a: (ko nu vinetā ct) b: (kṛtiḥ kaveḥ ct)

atha sāvarajo rāmaḥ prācetasam upeyivān
urikrtyātmano dehaṃ rājyam asmai nyavedayat // Ragh_15.70

c: (ūrī^ Ns)(dūrī^ C V) d: (tasmai Ct)

sa tāv ākhyāya rāmāya maithileyau tad ātmajau
kaviḥ kāruṇiko vavre sītāyāḥ saṃparigraham // Ragh_15.71

a: (asya Ct V) b: (tav' Ct V)

tāta śuddhā samakṣaṃ naḥ snuṣā te jātavedasi
daurātmyād rakṣasas tāṃ tu nātratyāḥ śraddadhuḥ prajāḥ // Ragh_15.72

tāḥ svacāritram uddiśya pratyāyayatu maithilī
tataḥ putravatīm enāṃ pratipatsye tadājñayā // Ragh_15.73

iti pratiśrute rājñā jānakīm āsramān muniḥ
śiṣyair ānāyayām āsa svasiddhiṃ niyamair iva // Ragh_15.74

anyedyur atha kākutsthaḥ saṃnipātya puraukasaḥ
kavim āhvāyayām āsa prastutapratipattaye // Ragh_15.75

svarasaṃskāravatyeva putrābhyāṃ saha sītayā
ṛcevodarciṣaṃ sūryaṃ rāmaṃ munir upasthitaḥ // Ragh_15.76

a: (^vatyā ca P)(^vaty'; āsau ct) b: (atha ct)

kāṣāyaparivītena svapadārpitacakṣuṣā
kavim āhvāyayām āsa śāntena vapuṣaiva sā // Ragh_15.77

janās tadālokapathāt pratisaṃhṛtacakṣuṣaḥ
tasthus te 'vāṅmukhāḥ sarve phalitā iva sālayaḥ // Ragh_15.78

c: (te 'dho^ Ct)(urvī^ V)

tāṃ dṛṣṭiviṣaye bhartur munir āsthitaviṣṭaraḥ
kuru niḥsaṃśayaṃ vatse svavṛtte lokam ity aśāt // Ragh_15.79

atha vālmīkśiṣyeṇa puṇyam āvarjitaṃ payaḥ
ācamyodīrayām āsa sītā satyāṃ sarasvatīm // Ragh_15.80

vāṅmanaḥkarmabhiḥ patyau vyabhicāro yathā na me
tathā viśvaṃbhare devi mām antardhātum arhasi // Ragh_15.81

c: (mātar C)

evam ukte tayā sādhvyā randhrāt sadyobhavād bhuvaḥ
śātahradam iva jyotiḥ prabhāmaṇḍalam udyayau // Ragh_15.82

tatra nāgaphaṇotkṣipta-siṃhāsananiṣeduṣī
samudraraśanā sākṣāt prādurāsīd vasuṃdharā // Ragh_15.83

b: (^niṣādinī Vn) c: (^vasanā V)

sā sītām aṅkam āropya bhartari prahitekṣaṇām
mā meti vyāharaty eva tasmin pātālam abhyagāt // Ragh_15.84

b: (bhatṛpraṇihit'^ ct)

dharāyāṃ tasya saṃrambhaṃ sītāpratyarpaṇaiṣiṇaiḥ
gurur vidhibalāpekṣī śamayāṃ āsa dhanvinaḥ // Ragh_15.85

a: (rasāyāṃ C V)

ṛṣīn visṛjya yajñānte suhṛdaś ca puraskṛtān
rāmaḥ sītāgataṃ snehaṃ nidadhe tadapatyayoḥ // Ragh_15.86

d: (vi^ Vn)

yudhājitas tu saṃdeśāt sa deśa sindhunāmakam
dadau dattaprabhāvāya bharatāya dhṛtaprajaḥ // Ragh_15.87

a: (^taś ca ct])(^tasya V) b: (svaṃ Ct) c: (dṛṣṭa^ Ct) c: (jetuṃ saputrāya Vn) d: (bhṛta^ ct)

bharatas tatra gandharvān yudhi nijitya kevalam
ātodyaṃ grāhayām āsa samatyājayad āyudham // Ragh_15.88

sa takṣapuṣkalau putrau rājadhānyos tadākhyayoḥ
abhiṣicyābhiṣekārhau rāmāntikam agāt punaḥ // Ragh_15.89

a: (rau Vn)

aṅgadaṃ candraketuṃ ca lakṣmaṇo 'py ātmasaṃbhavau
śāsanād raghunāthasya cakre kārāpatheśāvarau // Ragh_15.90

d: (tārā^ C)

ity āropitaputrās te jananīnāṃ janeśvarāḥ
bhartṛlokaprapannānāṃ nivāpān vidadhuḥ kramāt // Ragh_15.91

a: (sam^ C)

upetya muniveṣo 'tha kālaḥ provāca rāghavam
rahaḥsaṃvādinau pāsyed āvāṃ yas taṃ tyajer iti // Ragh_15.92

a: (eṇa C V)

tatheti pratipannāya vivṛtātmā nṛpāya saḥ
ācakhyau divam adhyāsva śāsanāt parameṣṭhinaḥ // Ragh_15.93

vidvān api tayor dvāḥstahaḥ samayaṃ lakṣmaṇo 'bhinat
bhīto durvāsasaḥ śāpād rāmasaṃdarśanārthinaḥ // Ragh_15.94

sa gatvā sarayūtīraṃ dehatyāgena yogavit
cakāra vitathāṃ bhrātuḥ pratijñāṃ pūrvajanmanaḥ // Ragh_15.95

c: (^āvitathāṃ ct)

tasminn ātmacaturbhāge prāṅ nākam adhitasthuṣi
rāghavaḥ śithilaṃ tasthau bhuvi dharmas tripād iva // Ragh_15.96

sa niveśya kuśāvatyāṃ ripunāgāṅkuṣaṃ kuśam
śarāvatyāṃ satāṃ sūktair janitāśrulavaṃ lavam // Ragh_15.97

c: (śrāvastyāṃ ca V)

udak pratasthe sthiradhīḥ sānujo 'gnipuraḥsaraḥ
anvitaḥ pativātsalyād gṛhavarjam ayodhyayā // Ragh_15.98

jagṛhus tasya cittajñāḥ padavīṃ harirākṣasāḥ
kadambamukulasthūlair abhivṛṣṭaṃ prajāśrubhiḥ // Ragh_15.99

a: (vṛtta^ Ct)

upasthitavimānena tena bhaktānukampinā
cakre tridivaniḥṣreṇiḥ sarayūr anuyāyinām // Ragh_15.100

yad gopratarakalpo 'bhut saṃmardas tatra majjatām
atas tadākhyayā tīrthaṃ pāvanaṃ bhuvi paprathe // Ragh_15.101

a: (^pratāra^ C)

sa vibhur vibudhāṃśeṣu pratipannātmamūrtiṣu
tridaśībhūtapaurāṇāṃ svargāntaram akalpayat // Ragh_15.102

c: ('^ārthaṃ C S Vn)

nirvartyaivaṃ daśamukhaśiraśchedakāryaṃ surāṇāṃ viṣvaksenaḥ svatanum aviśat sarvalokapratiṣṭhām
laṅkānāthaṃ pavanatanayaṃ cobhayaṃ sthāpayitvā kīrtistambhadvayam iva girau dakṣiṇe cottare ca // Ragh_15.103

a: (^bhay^occhedi V) b: (sapta^ C V)

athetare sapta raghupravīrā jyeṣṭhaṃ purojanmatayā juṇaiś ca
cakruḥ kuśaṃ ratnaviśeṣabhājaṃ saubhrātram eṣāṃ hi kulānusāri // Ragh_16.1

te setuvārttāgajabandhamukhyair abhyucchritāḥ karmabhir apy avandhyaiḥ
anyonyadeśapravibhāgasīmāṃ velāṃ samudrā iva na vyatīyuḥ // Ragh_16.2

caturbhujāṃśaprabhavaḥ sa teṣāṃ dānapravṛtter anupāratānām
suradvipānām iva sāmayonir bhinno 'ṣṭhadā viprasasāra vaṃśaḥ // Ragh_16.3

athārdharātre stimitapradīpe śayyāgṛhe suptajane prabuddhaḥ
kuśaḥ pravāsasthakalatraveṣām adṛṣṭapūrvāṃ vanitām apaśyat // Ragh_16.4

sā sādhusādhāraṇapārthivarddheḥ sthitvā purastāt puruhūtabhāsaḥ
jetuḥ pareṣāṃ jayaśabdapūrvaṃ tasyāñjaliṃ bandhumato babandha // Ragh_16.5

athānupoḍhārgalam apy agāraṃ chāyām ivādarśatalaṃ praviṣṭām
savismayo dāśarathes tanūjaḥ provāca pūrvārdhaviṣṛṭatalpaḥ // Ragh_16.6

a: (ānapoḍh^ ct)

labhdāntarā sāvaraṇe 'pi gehe yogaprabhāvo na ca lakṣyate te
bibharṣi cākāram anirvṛtānāṃ mṛṇālinī haimam ivoparāgam // Ragh_16.7

b: (dṛśyate Vn)

kā tvaṃ śubhe kasya parigraho vā kiṃ vā madabhyāgamakāraṇaṃ te
ācakṣva matvā vaśināṃ raghūṇāṃ manaḥ parastrīvimukhapravṛtti // Ragh_16.8

tam abravīt sā guruṇā navadyā yā nītapaurā svapadonmukhena
tasyāḥ puraḥ saṃprati vītanāthāṃ jānīhi rājann adhidevatāṃ mām // Ragh_16.9

a: (tava dyām Vn)

vasaukasārām abhibhūya sāhaṃ saurājyabaddhotsavayā vibhūtyā
samagraśaktau tvayi sūryavaṃṣye sati prapannā karuṇām avasthām // Ragh_16.10

b: (^ramy'^ C)

viśīrṇatalpāṭṭaśato niveśaḥ paryastaśālaḥ prabhuṇā vinā me
viḍambayaty astanimagnasūryaṃ dināntam ugrānilabhinnamegham // Ragh_16.11

a: (^kalp^ Mv) a: (^talpo gṛhasaṃniveśaḥ St V)

niśāsu bhāsvatkalanūpurāṇāṃ yaḥ saṃcaro 'bhūd abhisārikāṇām
nadanmukholkāvicitāmiṣābhiḥ sa vāhyate rājapathaḥ śivābhiḥ // Ragh_16.12

āsphālitaṃ yat pramadākarāgrair mṛdaṅgadhīradhvanim anvagacchat
vanyair idānīṃ mahiṣais tad ambhaḥ śṛṅgāhataṃ krośati dīrghikāṇām // Ragh_16.13

d: (āsu Ct Vn)

citradvipāḥ padmavanāvatīrṇāḥ kareṇubhir dattamṛṇālabhaṅgāḥ
nakhāṅkuśāghātavibhinnakumbhāḥ saṃrabdhasiṃhaprahṛtaṃ vahanti // Ragh_16.16

stambheṣu yoṣitpratiyātanānām utkrāntavarṇakramadhūsarāṇām
stanottarīyāṇi bhavanti saṅgān nirmokapaṭṭāḥ phaṇibhir vimuktāḥ // Ragh_16.17

c: (tanū^ Vn) d: (^paṭyaḥ C J M)

kālāntaraśyāmasudheṣu naktam itas tato rūḍhatṛṇāṅkureṣu
ta eva muktāguṇaśuddhayo 'pi harmyeṣu mūrchanti na candrapādāḥ // Ragh_16.18

āvarjya śākhāḥ sadayaṃ ca yāsāṃ puṣpāṇy upāttāni vilāsinībhiḥ
vanyaiḥ pulindair iva vānarais tāḥ kliśyanta udyānalatā madīyāḥ // Ragh_16.19

rātrāv anāviṣkṛtadīpabhāsaḥ kāntāmukhaśrīviyutā divāpi
tiraskriyante kṛmitantujālair vicchinnadhūmaprasarā gavākṣāḥ // Ragh_16.20

d: (^dhūpa^ C V)

balikriyāvarjitasaikatāni snānīyasaṃsargam anāpanuvanti
upāntavānīragṛhāṇi dṛṣṭvā śūnyāni dūye sarayūjalāni // Ragh_16.21

b: (av'^ T) c: (eṣu T) d: (^taṭāni Ct)

tad arhasīmāṃ vasatiṃ visṛjya mām abhyupaituṃ kularājadhānīm
hitvā tanuṃ kāraṇamānuṣīṃ tāṃ yathā gurus te paramātmamūrtim // Ragh_16.22

b: (etuṃ ct Ns2)

tatheti tasyāḥ praṇayaṃ pratītaḥ pratyagrahīt prāgraharo raghūṇām
pūr apy abhivyaktamukhaprasādā śarīrabandhena tirobabhūva // Ragh_16.23

tad adbhutaṃ saṃsadi rārtrivṛttaṃ prātar dvijebhyo nṛpatiḥ śaśaṃsa
śrutvā ta enaṃ kularājadhānyā sākṣāt patitve vṛtam abhayanandan // Ragh_16.24

kuśāvatīṃ śrotriyasāt sa kṛtvā yātrānukūle 'hani sāvarodhaḥ
anudruto vāyur ivābhravṛndaiḥ sainyair ayodhyābhimukhaḥ pratasthe // Ragh_16.25

sā ketumālopavanā bṛhadbhir vihāraśailānugateva nāgaiḥ
senā rathodāragṛhā prayāṇe tasyābhavaj jaṅgamarājadhānī // Ragh_16.26

tenātapatrāmalamaṇḍalena prasthāpitaḥ pūrvanivāsabhūmim
babhau balaughaḥ śaśinoditena velām udanvān iva nīyamānaḥ // Ragh_16.27

c: (odgatena C Vn)

tasya prayātasya varūthinīnāṃ pīḍām aparyāptavatīva soḍhum
vasuṃdharā viṣṇupadaṃ dvitīyam adhyāruroheva rajaśchalena // Ragh_16.28

udyacchamānā gamanāya paścāt puro niveśe pathi ca vrajantī
sā yatra senā dadṛṣe nṛpasya tatraiva sāmagryamatiṃ cakāra // Ragh_16.29

b: ( Vn) d: (^padaṃ Ct)

tasya dvipānāṃ madavārisekāt khurābhighātāc ca turaṃgamāṇām
reṇuḥ prapede pathi paṅkabhāvaṃ paṅko 'pi reṇutvam iyāya netuḥ // Ragh_16.30

a: (aiḥ C) d: (bhūyaḥ Ct Cm)

mārgaiṣiṇī sā kaṭakāntareṣu vaindhyeṣu senā bahudhā vibhinnā
cakāra reveva mahāvirāvā baddhapratiśrunti guhāmukhāni // Ragh_16.31

a: (^eṣiṇī V) b: (vindhyeṣu V) b: (^bhaktā Ct)

sa dhātubhedāruṇayānanemiḥ prabhuḥ prayāṇadhvanimiśratūryaḥ
vyalaṅghayad vindhyam upāyanāni paśyan pulindair upapāditāni // Ragh_16.32

b: (u^ Ct)

tīrthe tadīye gajasetubandhāt pratīpagām uttarato 'sya gaṅgām
ayatnavālagvyajanībabhūvur haṃsā nabholaṅghanalolakpakṣāḥ // Ragh_16.33

sa pūrvajānāṃ kapilena roṣād bhasmāvaśeṣīkṛtavigrahāṇām
surālayaprāptinimittam ambhas traisrotasaṃ naululitaṃ vavande // Ragh_16.34

ity adhvanaḥ kaiścid ahobhir ante kūlaṃ samāsādya kuśaḥ sarayvāḥ
vedipratiṣṭhān vitatādhvarāṇāṃ yūpān apaśyac chataśo raghūṇām // Ragh_16.35

b: (tīraṃ V)

ādhūya śākhāḥ kusumadrumāṇāṃ spṛṣṭvā ca śītān sarayūtaraṅgān
taṃ klāntasainyaṃ kularājadhānyāḥ pratyujjagāmopavanāntavāyuḥ // Ragh_16.36

d: (^vātaḥ C V)

athopaśalye ripumagnaśalyas tasyāḥ puraḥ paursakhaḥ sa rājā
kuladhvajas tāni caladhvajāni niveśayām āsa balī balāni // Ragh_16.37

tāṃ śilpisaṃghāḥ prabhuṇā niyuktās tathāgatāṃ saṃbhṛtasādhanatvāt
puraṃ navīcakrur apāṃ visargān meghā nidāghaglapitām ivorvīm // Ragh_16.38

c: (punar^ C Vn) c: (nisargair Vt) d: (^plavitām Vn)

tataḥ saparyāṃ sapaśūpahārāṃ puraḥ parārdhyapratimāgṛhāyāḥ
upoṣitair vāstuvidhānavidbhir nirvartayām āsa raghupavīraḥ // Ragh_16.39

b: (punaḥ T) b: (^gatāyāḥ Vn) d: (ni^ V)

tasyāḥ sa rājopapadaṃ niśāntaṃ kāmīva kāntāhṛdayaṃ praviśya
yathārham anyair anujīvilokaṃ saṃbhāvayām āsa gṛhais tadīyaiḥ // Ragh_16.40

d: (yathāpradhānam ct)

sā mandurāsaṃśrayibhis turaṃgaiḥ śālāvidhistambhagataiś ca nāgaiḥ
pūr ābabhāse vipaṇisthapaṇyā sarvāṅganaddhābharaṇeva nārī // Ragh_16.41

b: (^gṛha^ C V) c: (aiḥ Vt)

vasan sa tasyāṃ vasatau raghūṇāṃ purāṇaśobhām adhiropitāyām
na maithileyaḥ spṛhayāṃ babhūva bhartre divo nāpy alakeśvarāya // Ragh_16.42

c: (cakāra Vn)

athāsya ratnagrathitottarīyam ekāntapāṇḍustanalambihāram
niḥśvāsahāryāṃśukam ājagāma gharmaḥ priyā veṣam ivopadeṣṭum // Ragh_16.43

c: (ni^ V) d: (ā^ ct Vn)

agastyacihnād ayanāt samīpaṃ dig uttarā bhāsvati saṃnivṛtte
ānandaśītam iva bhāṣpavṛṣṭiṃ himasrutiṃ haimavatīṃ sasarja // Ragh_16.44

pravṛddhatāpo divaso 'timātram atyartham eva kṣaṇadā ca tanvī
ubhau virodhakriyayā vibhinnau jāyāpatī sānuśayāv ivāstām // Ragh_16.45

c: (^bhaktau C)

dine dine śaivalavanty adhastāt sopānaparvāṇi vimuñcad ambhaḥ
uddaṇḍapadmaṃ gṛhadīrghikāṇāṃ nārīnitambadvayasaṃ babhūva // Ragh_16.46

vaneṣu sāyanatanamallikānāṃ vijṛmbhaṇodgandhiṣu ku maleṣu
pratyekanikṣiptapadaḥ saśabdaṃ saṃkhyām ivaiṣāṃ bhramaraś cakāra // Ragh_16.47

a: (naveṣu C Vn) b: ( P)

svedānuviddhārdranakhakṣatāṅke saṃdaṣṭabhūyiṣṭhaśikhaṃ kapole
cyutaṃ na karṇād api kāminīnāṃ śirīṣapuṣpaṃ sahasā papāta // Ragh_16.48

b: (bhūyiṣṭhasaṃdaṣṭa^ ct Vn][^saṃdiṣṭa^ Vp]) c: (māninīnāṃ Ct)

yantrapravāhaiḥ śiśiraiḥ parītān rasena dhautān malayodbhavasya
śilāviśeṣān adhiśayya ninyur dhārāgṛheṣv ātapam ṛddhimantaḥ // Ragh_16.49

snānārdramukteṣv anudhūpavāsaṃ vinyastasāyantanamallikeṣu
kāmo vasantātyayamandavīryaḥ keśeṣu lebhe balam aṅganānām // Ragh_16.50

a: (anu Sm) d: (padam Sm)

āpiñjarā baddharajaḥkaṇatvān mañjary udārāśuśubhe 'rjunasya
dagdhvāpi dehaṃ giriśena roṣāt khaṇḍīkṛtā jyeva manobhvasya // Ragh_16.51

b: (ruruce Ct Vt) c: (paścāt Ct)

manojñagandhaṃ sahakārabhaṅgaṃ purāṇasīdhuṃ navapāṭalaṃ ca
saṃbadhnatā kāijaneṣu doṣāḥ sarve nidāghāvadhinā pramṛṣṭāḥ // Ragh_16.52

janasya tasmin samaye vigāḍhe babhūvatur dvau saviśeṣakāntau
tāpāpanodakṣamapāda sa codayastho nṛpatiḥ śaśī ca // Ragh_16.53

d: (nav'^ C Vtp) d: (au ct)

athormilolonmadarājahaṃse rodholatāpuṣpavahe sarayvāḥ
vihartum icchā vanitāsakhasya tasyāmbhasi grīṣmasukhe babhūva // Ragh_16.54

a: (^māl^ Ct)

sa tīrabhūmau vihitopakāryām ānāyibhis tām apakṛṣṭanakrām
vigāhituṃ śrīmahimānurūpaṃ pracakrame cakradharaprabhāvaḥ // Ragh_16.55

a: (vihat'^ Vp)

sā tīrasopānapathāvatārād anyonyakeyūravighaṭṭinībhiḥ
sanūpurakṣobhapadābhir āsīd udvignahaṃsā sarid aṅganābhiḥ // Ragh_16.56

d: (vilagna^ V)

parasparābhyukṣaṇatatparāṇāṃ tāsāṃ nṛpo majjanarāgadarśī
nausaṃśrayaḥ pārśvagatāṃ kirātīm upāttavālavyajanāṃ babhāṣe // Ragh_16.57

a: (^ākṣepaṇa^ Ct V)

paśyāvarodhaiḥ śataśo madīyair vigāhyamāno galitāṅgarāgaiḥ
saṃdhyodayaḥ sābhra ivaiṣa varṇaṃ puṣyaty anekaṃ sarayūpravāhaḥ // Ragh_16.58

b: (lulit'^ Ct)

viluptam antaḥpurasundarīṇāṃ yad añjanaṃ naululitābhir adbhiḥ
tad badhnatībhir madarāgaśobhāṃ vilocaneṣu pratimuktam āsām // Ragh_16.59

etā guruśroṇipayodharatvād ātmānam udvohuḍhum aśaknuvantyaḥ
gāḍhāṅgadair bāhubhir aspu bālāḥ kleśottaraṃ rāgavaśāt plavante // Ragh_16.60

b: (atyaḥ ct)

amī śirīṣaprasavāvataṃsāḥ prabhraṃśino vārivihāriṇīnām
pāriplavāḥ srotasi nimnagāyāḥ śaivālalolāṃś chalayanti mīnān // Ragh_16.61

āsāṃ jalāsphālanatatparāṇāṃ muktāphalaspardhiṣu śīkareṣu
payodharotsarpiṣu śīryamāṇāḥ saṃlakṣyate na cchiduro 'pi hāraḥ // Ragh_16.62

b: (^sparśiṣu Ct)

āvartaśobhā natanābhikānter bhaṅgyo bhruvāṃ dvandvacarāḥstanānām
jātāni rūpāvayavopamānāny adūravartīni vilāsinīnām // Ragh_16.63

b: (bhaṅgo Ct J M Ns) b: ('^āṅganānām J M)

tīrasthalībarhibhir utkalāpaiḥ prasnigdhakekair abhinandyamānam
śrotreṣu saṃmūrchati raktam āsāṃ gītānugaṃ vārimṛdaṅgavādyam // Ragh_16.64

b: (^nadyamānam J M)

saṃdaṣṭavastreṣv abalānitambeṣv induprakāśāntaritoḍukalpāḥ
amī jalāpūritasūtramārgā maunaṃ bhajante raśanākalāpāḥ // Ragh_16.65

b: (^tulyāḥ ct)

etāḥ karotpīḍitavāridhārā darpāt sakhībhir vadaneṣu siktāḥ
vakretarāgrair alakais taruṇyaś cūrṇāruṇān vārilavān vamanti // Ragh_16.66

a: (^daṇḍadhār[āṃ Vn][ā Vp]) b: (harṣat C V)

udbaddhakeś cyutapattrarekho viśleṣimuktāphalapattraveṣṭaḥ
manojña eva pramadāmukhānām ambhovihārākulito 'pi veṣaḥ // Ragh_16.67

a: (udbandha^ ct) a: (a^ Ct) a: (^lekho ct) b: (^karṇa^ Vn)

sa nauvimānād avatīrya reme vilolahāraḥ saha tābhir apsu
skandhāvalagnoddhṛtapadminīkaḥ kareṇubhir vanya iva dvipendraḥ // Ragh_16.68

b: (mālaḥ C)(^mālyaḥ V) c: (^āvalamb'^ Vt) c: (^oddhata^ P)

tato nṛpenānugatāḥ striyas tā bhrājiṣṇunā sātiśayaṃ virejuḥ
prāg eva muktā nayanābhirāmāḥ prāpyendranīlaṃ kim utonmayūkham // Ragh_16.69

a: (ābhi^ C Vn)(ādhi^ Vtp)

varṇodakaiḥ kāñcanaśṛṅgamuktais tam āyatākṣyaḥ praṇayād asiñcan
tathāgataḥ so 'tirarāṃ babhāse sadhātunisyanda ivādrirājaḥ // Ragh_16.70

a: (^saṃsthais C V)

tenāvarodhapramadāsakhena vigāhanānena saridvarāṃ tām
ākāśagaṅgāratir apsarobhir vṛto marutvān anuyātalīlaḥ // Ragh_16.71

yat kumbhayoner adigamya rāmaḥ kuśāya rājyena samaṃ dideśa
tad asya jaitrābharaṇaṃ vihartur ajñātapātaṃ salile mamajja // Ragh_16.72

snātvā yathākāmam asau sadāras tīropakāryāṃ gatamātra eva
divyena śūnyaṃ valayena bāhum upoḍhanepathyavidhir dadarśa // Ragh_16.73

d: (apoḍha^ ct Vt) d: (iṃ Vt)

jayaśriyaḥ saṃvananaṃ yatas tad āmuktapūrvaṃ guruṇā ca yasmāt
sehe 'sya na bhraṃśam ato na lobhāt sa tulyapuṣpābharaṇo hi dhīraḥ // Ragh_16.74

a: (saṃjananaṃ C) d: (vīraḥ V)

tataḥ samājñāpayad āśu sarvān ānāyinas tadvicaye nadīṣṇān
vandhyaśramās te sarayūṃ vigāhya tam ūcur āmlānamukhaprasādāḥ // Ragh_16.75

d: (a^ ct) d: (^dam Vp]) d: ('^āravind[āḥ S][am C])

kṛtaḥ prayatno na ca deva labdhaṃ magnaṃ payasy ābharaṇottamaṃ te
nāgena laulyāt kumudena nūnam upāttam antarhradavāsinā tat // Ragh_16.76

tataḥ sa kṛtvā dhanur ātatajyaṃ dhanurdharaḥ kopavilohitākṣaḥ
gārutmataṃ tīragatas tarasvī bhujaṃganāśāya samādade 'stram // Ragh_16.77

d: (^dadhe Vn)

tasmin hradaḥ saṃhitamātra eva kṣobhāt samāviddhataraṅgahastaḥ
rodhāṃsy abhighnann avapātamagnaḥ karīva vanyaḥ paruṣaṃ rarāsa // Ragh_16.78

c: (i ni^ ct) c: (i bhindann C)

tasmāt samudrād iva mathyamānād udvṛttanakrāt sahasonmamajja
lakṣmyeva sārdhaṃ surarājavṛkṣaḥ kanyāṃ puraskṛtya bhujaṃgarājaḥ // Ragh_16.79

vibhūṣaṇapratyupahārahastam upasthitaṃ vīkṣya viśāṃpatis tam
sauparṇam astraṃ pratisaṃjahāra praheṣv anirbandharuṣo hi santaḥ // Ragh_16.80

trailokyanāthaprabhavaṃ prabhāvāt kuśaṃ dviṣām aṅkuśam astravidvān
mānonantenāpy abhivandya mūrdhnā mūrdhābhiṣiktaṃ kumudo babhāṣe // Ragh_16.81

b: (āśu V) c: (^nandya J M)

avaimi kāryāntaramānuṣasya viṣṇoḥ sutākhyām aparāṃ tanuṃ tvām
so 'haṃ kathaṃ nāma tavācareyam ārādhanīyasya dhṛter vibhātam // Ragh_16.82

karābhighātotthitakandukeyam ālokya bālātikutūhalena
javāt pataj jyotir ivāntarikṣād ādatta jatrābharaṇaṃ tvadīyam // Ragh_16.83

a: (^occhrita^ Vn) c: (hradāt ct Ns2 Mc)(padāt Ns1) c: (ī C) c: (autpātikaṃ V)

tad etad ājānuvilambinā te jyāghātarekhākiṇa lāñchanena
bhujena rakṣāparigheṇa bhūmer upaitu yogaṃ punar aṃsalena // Ragh_16.84

b: (^lekhā^ Ct V) b: (^sthira^ N P Vn)

imāṃ svasāraṃ ca yavīyasīṃ me kumudvatīṃ nārhasi nānumantum
ātmāparādhaṃ nudatīṃ cirāya śuśrūṣayā pārthiva pādayos te // Ragh_16.85

ity ūcivān upahṛtābharaṇaḥ kṣitīśaṃ ślāghyo bhavān svajana ity anubhāṣitāram
saṃyojayāṃ vidhivad āsa sametabandhuḥ kanyāmayena kumudaḥ kulabhūṣaṇena // Ragh_16.86

a: (upahit'^ C) a: (aṃ C) b: (abhi^ V)

tasyāḥ spṛṣṭe manujapatinā sāhacaryāya haste māṅgalyorṇāvalayini puraḥ pāvakasyocchikhasya
divyas tūryadhvanir udacarad vyaśnuvāno digantān gandhodagraṃ tadanau vavṛṣuḥ puṣpam āścaryameghāḥ // Ragh_16.87

itthaṃ nāgas tribhuvanaguror aurasaṃ maithileyaṃ labdhvā bandhuṃ tam api ca kuśaḥ pañcamaṃ takṣakasya
ekaḥ śaṅkāṃ pitṛvadharipor atyajad vainateyāc chāntavyālām avanim aparaḥ paurakāntaḥ śaśāsa // Ragh_16.88

c: (viṣadhara^ C Vn)

aithiṃ nāma kākutsthāt putraṃ āpakumudvatī
paścimād yāminīyāmāt prasādam iva cetanā // Ragh_17.1

b: (prāpa N Ns S)

sa pituḥ pitṛmān vaṃśaṃ putraṃ āpakumudvatī
apunāt savitevobhau mārgāv uttaradakṣiṇau // Ragh_17.2

b: (prāpa N Ns S)

tam ādau kulavidyānām artham arthavidāṃ varaḥ
paścāt pārthivakanyānāṃ pāṇim agrāhayat pitā // Ragh_17.3

jātyas tenābhijātena śūraḥ śauryavatā kuśaḥ
amanyataikam ātmānam anekaṃ vaśinā vaśī // Ragh_17.4

sa kulocitam indrasya sāhāyakam upeyivān
jaghāna samare daityaṃ durjayaṃ tena so 'vadhi // Ragh_17.5

b: (sahāyikam Vn) d: (cāvadhi ct)

taṃ svasā nāgarājasya kumudasya kumudvatī
anvagāt kumudānandaṃ śaśāṅkam iva kaumudī // Ragh_17.6

tayor divaspater āsīd ekaḥ siṃhāsanārdhabāk
dvitīyāpi sakhī śacyāḥ pārijātāṃśabhāginī // Ragh_17.7

d: (^bhājinī V)

tadātmasaṃbhavaṃ rājye mantrivṛddāḥ samādadhuḥ
smarantaḥ paścimām ājñāṃ bhartuḥ saṃgrāmayāyinaḥ // Ragh_17.8

te tasya kalpayām āsur abhiṣekāya śilpibhiḥ
vimānaṃ navam udvedi catuḥstambhapratiṣṭam // Ragh_17.9

tatrainaṃ hemakumbheṣu saṃbhṛtais tīrthavāribhiḥ
upatasthuḥ prakṛtayo bhadrapīṭhopaveśitam // Ragh_17.10

d: (a^niveśitam Vn)

nadadhbiḥ snigdhagambhīraṃ tūryair āhatapuṣkaraiḥ
anvamīyata kalyāṇaṃ tasyāvicchinnasaṃtati // Ragh_17.11

d: (eḥ V)

dūrvāyavāṅkuraplakṣa-tvagabhinnapuṭottarān
jñātivṛddhaiḥ prayuktān sa bheje nīrājanāvidhīn // Ragh_17.12

c: (a^ Vp)

purohitapurogās taṃ jiṣṇuṃ jaitrair atharvabhiḥ
upacakramire pūrvam abhiṣektuṃ dvijātayaḥ // Ragh_17.13

a: (te Ct)

tasyaughamahatī mūrdhni nipatantī vyarocata
saśabdam abhiṣekaśrīr gaṅgeva tripuradviṣaḥ // Ragh_17.14

b: (vyarājata C)

stūyamānaḥ kṣaṇe tasminn alakṣyata sa bandibhiḥ
pravṛddha iva prajanyaḥ cātakair abhinanditaḥ // Ragh_17.15

c: (^vṛṣṭa V) d: (sāraṅgair ct)

tasya san mantrapūtābhiḥ snānam adbhiḥ pratīcchataḥ
vavṛdhe vaidyutasyāgner vṛṣṭisekād iva dyutiḥ // Ragh_17.16

a: (tan^ J)

sa tāvad abhiṣekānte snātakebhyo dadau vasu
yāvat teṣāṃ samāpyeran yajñāḥ paryāptadakṣiṇāḥ // Ragh_17.17

c: (ad eṣāṃ Ct)(at''; aiṣaṃ ct)

te prītamanasas tasmai yām āśiṣam udīrayan
sā tasya karmanirvṛttair dūraṃ paścātkṛtā phalaiḥ // Ragh_17.18

b: (airayan ct)

bandhacchedaṃ sa baddhānāṃ vadhārhāṇām avadhyatām
dhuryāṇāṃ ca dhuro mokṣam adohaṃ cādiṣad gavām // Ragh_17.19

krīḍāpatatriṇo 'py asya pañjarasthāḥ śukādayaḥ
labdhamokṣās tadādeśād yatheṣṭagatayo 'bhavan // Ragh_17.20

tataḥ kakṣāntaranyastaṃ gajadantāsanaṃ śuci
sottaracchadam adhyāsta nepathyagrahaṇāya saḥ // Ragh_17.21

a: (kakṣyā^ ct) b: (iḥ Ns1)

taṃ dhūpāśyānakeśāntaṃ toyanirṇiktapāṇayaḥ
ākalpasādhanais tais tair upaseduḥ prasādhakāḥ // Ragh_17.22

d: (ikāḥ Vn)

te'; sya muktāguṇonnaddhaṃ maulim antargatasrajam
pratyūpuḥ padmarāgeṇa prabhāmaṇḍalaśobhinā // Ragh_17.23

a: (tasya V) a: (^ānaddhaṃ V) b: (abhyantara^ C V)

candanenāṅgarāgaṃ ca mṛganābhisugandhinā
samāpayya tataś cakruḥ pattraṃ vinyastarocanam // Ragh_17.24

āmuktābharaṇaḥ sragvī haṃsacihnadukūlavān
āsīd atiśayaprekṣyaḥ sa rājyaśrīvadhūvaraḥ // Ragh_17.25

b: (^citra^ C)

nepathyadarśinaś chāyā tasyādarśe hiraṇmaye
virarājodite sūrye merau kalpataror iva // Ragh_17.26

c: (a nave C V)

sa rājakakudavyagra-pāṇibhiḥ pārśvavaribhiḥ
yayāv udīritālokaḥ sudharmānavamāṃ sabhām // Ragh_17.27

vitānasahitaṃ tatra bheje paitṛkam āsanam
cūḍāmaṇibhir udghṛṣṭa-pādapīṭhaṃ mahīkṣitām // Ragh_17.28

d: (^bhujām V)

śuśubhe tena cākrāntaṃ maṅgalāyatanaṃ mahat
śrīvatsalakṣaṇaṃ vakṣaḥ kaustubheneva kaiśavam // Ragh_17.29

d: (e Vn)

babhau bhūyaḥ kumāratvād ādhirājyam avāpya saḥ
rekhā bhāvād upārūḍhaḥ sāmagryam iva candramāḥ // Ragh_17.30

b: (adhirājyam C J M V) c: (lekhā^ C)

prasannamukharāgaṃ taṃ smitapūrvābhibhāṣiṇam
mūrtimantam amanyanta viśvāsam anujīvinaḥ // Ragh_17.31

b: (aṇam V)

sa puraṃ puruhūtaśrīḥ kalpadrumanibhadhvajām
kramamāṇaś cakāra dyāṃ nāgenairāvataujasā // Ragh_17.32

b: (am Vn)

tasyaikasyocchritaṃ chattraṃ mūrdhni tenāmalatviṣā
pūrvarājaviyogauṣmyaṃ kṛtsnasya jagato hṛtam // Ragh_17.33

c: (^oṣmā C) d: (hatam S)(hṛtaḥ C)

dhūmād agneḥ śikhāḥ paścād udayād aṃśavo raveḥ
so 'tītya tejasāṃ vṛttiṃ samam evotthito guṇaiḥ // Ragh_17.34

a: (ā C V) c: (ā Vn)

taṃ prītiviśadair netrair anvayuḥ paurayoṣitaḥ
śaratprasannair jyotirbhir vibhāvarya iva dhruvam // Ragh_17.35

d: (^oḍupam C Vtp)

ayodhyādevatāś cainaṃ praśastāyatanārcitāḥ
anudadhyur anudhyeyaṃ sāṃnidhyaiḥ pratimāgataiḥ // Ragh_17.36

yāvan nāśyāyate vedir abhiṣekajalāplutā
tāvad evāsya velāntaṃ pratāpaḥ prāpa duḥsahaḥ // Ragh_17.37

b: (^a^ Vn)

vasiṣṭhasya guror mantrāḥ sāyakās tasya dhanvinaḥ
kiṃ tat sādhyaṃ yad ubhaye sādhayeyur na saṃgatāḥ // Ragh_17.38

sa dharmasthasakhaḥ śaśvad arthipratyarthināṃ svayam
dadarśa saṃśayacchedyān vyavahārān atandritaḥ // Ragh_17.39

c: (^cchedān V)

tataḥ param abhivyaktā-saumanasyaniveditaiḥ
yuyoja pākābhimukhair bhṛtyān vijñāpanāphalaiḥ // Ragh_17.40

prajās tadguruṇā nadyo nabhaseva vivardhitāḥ
tasmiṃs tu bhūyasīṃ vṛddhiṃ nabhasye tā ivāyayuḥ // Ragh_17.41

yad uvāca na tan mithyā yad dadau na jahāra tat
so 'bhūd bhagnavrataḥ śatrūn uddhṛtya pratiropayan // Ragh_17.42

d: (utkhāya V)

vayorūpavibhūtīnām ekaikaṃ madakāraṇam
tāni tasmin samastāni na tasyotsiṣice manaḥ // Ragh_17.43

c: (sametāni C) d: (cāsy' C S V) d: (ur C V)

itthaṃ janitarāgāsu prakṛtiṣv anuvāsaram
akṣobhyaḥ sa navo 'py āsīd dṛḍhamūla iva drumaḥ // Ragh_17.44

anityāḥ śatravo bāhyā viprakṛṣṭāś ca te yataḥ
ataḥ so 'bhyantarān nityān ṣaṭ pūrvam ajayad ripūn // Ragh_17.45

b: (sadā Vn)

prasādābhimukhe tasmiṃś capalāpi svabhāvataḥ
nikaṣe hemarekheva śrīr āsīd anapāyinī // Ragh_17.46

a: (^a-sumukhe C V) c: (^lekh'' C T V)

kātaryaṃ kevalā nītiḥ śauryaṃ śvāpadaceṣṭitam
ataḥ siddhiṃ sametābhyām ubhābhyām anviyeṣa saḥ // Ragh_17.47

na tasya maṇḍale rājño nyastapraṇidhidīdhiteḥ
adṛṣṭam abhavat kiṃcid vyabhrasyeva vivasvataḥ // Ragh_17.48

a: (āṃ Ct)

rātriṃdivavibhāgeṣu yad ādiṣṭaṃ mahīkṣitām
tat siṣeve niyogena sa vikalpaparāṅmukhaḥ // Ragh_17.49

a: (ena Ct V)

mantraḥ pratidinaṃ tasya babhūva saha mantribhiḥ
sa jātu sevyamāno 'pi guptadvāro na sūcyate // Ragh_17.50

pareṣu sveṣu ca kṣiptair avijñātaparasparaiḥ
so 'pasarpair jajāgāra yathākālaṃ svapann api // Ragh_17.51

a: (ni^ S)(vi^ C)

durgāṇi durgrhāṇy āsaṃs tasya roddhur api dviṣām
na hi siṃho gajāskandī bhayād giriguhāśayaḥ // Ragh_17.52

bahvyamukhyāḥ samārambhāḥ pratyavekṣyā niratyayāḥ
garbhaśālisadharmāṇas tasya gūḍhaṃ vipecire // Ragh_17.53

b: (pratyavekṣā^ C) d: (^phelire C)

apathena pravavṛte na jātūpacito 'pi saḥ
vṛddhau nadīmukhenaiva prasthānaṃ lavaṇāmbhasaḥ // Ragh_17.54

a: (pravṛttena Vt) c: (eva V) d: (hi saritpateḥ C)

kāmaṃ pratkṛtivairāgyaṃ sadyaḥ śamayituṃ kṣamaḥ
yasya kāryaḥ pratīkāraḥ sa tan naivodapādayat // Ragh_17.55

b: (satyaṃ T) d: (opadāayet C St)

śakeṣv evābhavad yātrā tasya śaktimataḥ sataḥ
samīraṇasahāyo 'pi nāmbhaḥprārthī davānalaḥ // Ragh_17.56

na dharmam arthakāmābhyāṃ babādhe na ca tena tau
nārthaṃ kāmena kāmaṃ so 'rthena sadṛśas triṣu // Ragh_17.57

c: (ca Vn)

hīnāny anupakartḥṇi pravṛddhāni vikurvate
tena madhyamaśaktīni mitrāṇi shtāpitāny ataḥ // Ragh_17.58

parātmanoḥ paricchidya śaktyādīnāṃ balābalam
yayāv ebhir baliṣṭhaś cet parasmād āsta so 'nyathā // Ragh_17.59

c: (arīn ba^ C) c: (ariṃ viśiṣṭaś V)

kośenāśrayaṇīyatvam iti tasyārthasaṃgrahaḥ
ambugarbho hi jīmūtaś cātakair abhinandyate // Ragh_17.60

a: (^ād ā^ V) d: (^gamyate C V)

parakarmāpahaḥ so 'bhūd udyataḥ sveṣu karmasu
āvṛṇod ātmano randhraṃ randhreṣu praharan ripūn // Ragh_17.61

d: (e ca Vn) d: (prāharad Vn) d: (dviṣaḥ C)(dviṣām V)

pitrā saṃvardhito nityaṃ kṛtāstraḥ sāṃparāyikaḥ
tasya daṇḍavato daṇḍaḥ svadehān na vyaśiṣyata // Ragh_17.62

sarpasyeva śiroratnaṃ nāsya śaktitrayaṃ paraḥ
sa cakarṣa parasmāt tad ayaskānta ivāyasam // Ragh_17.63

c: (^sthaṃ C)

vāpīṣv iva sravantīṣu vaneṣūpavaneṣv iva
sārthāḥ svairaṃ svakīyeṣu cerur veśmasv ivādriṣu // Ragh_17.64

c: (tadīyeṣu C V)

tapo rakṣan sa vighnebhyas taskarebhyaś ca saṃpadaḥ
yathāsvam āśramaiś cakre varṇair api ṣaḍsaṃśabhāk // Ragh_17.65

d: (iva Ct V)

khanibhiḥ suṣuve ratnaṃ kṣetraiḥ sasyaṃ vanair gajān
dideśa vetanaṃ tasmai rakṣāsadṛśam eva bhūḥ // Ragh_17.66

c: (cetanaṃ S)

sa guṇānāṃ balānāṃ ca ṣaṇṇāṃ ṣaṇmukhavikramaḥ
babhūva viniyogajñaḥ sādhanīyeṣu vastuṣu // Ragh_17.67

iti kramāt prayuñjāno rāja nītiṃ caturvidhām
ā tīrthād apratīghātaṃ sa tasyāḥ phalam ānaśe // Ragh_17.68

b: (daṇḍa^ C V)

kūṭayuddhavidhijñe 'pi tasmin sanmārgayodhini
bheje 'bhisārikāvṛttiṃ jayaśrīr vīragāminī // Ragh_17.69

d: (^kāminī C V)

prāyaḥ pratāpabhagnatvād arīṇāṃ tasya durlabhaḥ
raṇo gandhavipasyeva gandhabhinnānyadantinaḥ // Ragh_17.70

d: (^bhagn'^ C V)

pravṛddhau hīyate candraḥ samudro 'pi tathāvidhaḥ
sa tu tasamavṛddhiś ca na cābhūt tāv iva kṣayī // Ragh_17.71

a: (o C Mv V Cm) c: (^vṛttiś Vn) d: (yayau Vt) d: (am Vt)

santas tasyābhigamanād atyarthaṃ mahataḥ kṛṣāḥ
udadher iva jīmūtāḥ prāpur dātṛtvam arthinaḥ // Ragh_17.72

d: (ām V)

stūyamānaḥ sa jihrāya stutyam eva samācaran
tathāpi vavṛdhe tasya tatkāridveṣino yaśaḥ // Ragh_17.73

c: (paprathe C V)

duritaṃ darśanena ghnaṃs tattvārthena nudaṃs tamaḥ
prajāḥ svatantrayāṃ cakre śaśvat sūrya ivoditaḥ // Ragh_17.74

a: (e nighnaṃs Vp) c: (vitamasaś V)

indor agatayaḥ padme sūryasya kumude 'ṃśavaḥ
guṇās tasya vipakṣe 'pi guṇino lebhire 'ntaram // Ragh_17.75

parābhisaṃdhānaparaṃ yady apy asya viceṣṭitam
jigīṣor aśvamedhāya dharmyam eva babhūva tat // Ragh_17.76

b: (yad Vt) d: (dharmam Vn)

evam udyan prabhāveṇa śāstgranirdiṣṭavartmanā
vṛṣeva devo devānāṃ rājñāṃ rājā babhūva saḥ // Ragh_17.77

d: (rājā rājñāṃ S V)

pañcamaṃ lokapālānāṃ tam ūcuḥ sāmyayogataḥ
bhūtānāṃ mahatām ṣaṣṭham aṣṭamaṃ kulabhūbhṛtām // Ragh_17.78

b: (ūcuḥ sādharmya^ Ns1 Sc ct)

dūrāpavarjitacchattrais tasyājñāṃ śāsanārpitām
dadhuḥ śirobhir bhūpālā devaḥ pauraṃdarīm iva // Ragh_17.79

d: (śeṣaṃ Vn)

ṛtvijaḥ sa tathānarca dakṣiṇābhir mahākratau
yathā sādhāraṇībhūtaṃ nāmāsya dhanadasya ca // Ragh_17.80

indrād vṛṣṭir niyamitagadodrekavṛttir yamo 'bhūd yādonāthaḥ śivajalapathaḥ karmaṇe naucarāṇām
pūrvāpekṣī tadanu vidadhe kośavṛddhiṃ kuberas tasmin daṇḍopanatacaritaṃ bhejire lokapālāḥ // Ragh_17.81

sa naiṣadhasyārthapateḥ sutāyām utpādayām āsa niṣiddhaśatruḥ
anūnasāraṃ niṣadhān nagendrāt putraṃ yam āhur niṣadhākhyam eva // Ragh_18.1

a: (ādhi^ Sk) c: (nar'^ Sk)

tenoruvīryeṇa pitā prajāyai kalpiṣyamāṇena nananda yūnā
suvṛṣtiyogād iva jīvalokaḥ sasyena saṃpattiphalātmakena // Ragh_18.2

a: (^kāryeṇa Vn) b: (kariṣyamāṇena Vn) b: (tutoṣa C) c: (sad^ Vn) d: (^onmukhena J M Ns)

śabdādi nirviśya sukhaṃ cirāya tasmin pratiṣṭhāpitarājaśabdaḥ
kaumudvateyaḥ kumudāvadātair dyām arjitāṃ karmabhir āruroha // Ragh_18.3

pautraḥ kuśasyāpi kuśeśayākṣaḥ sasāgarāṃ sāgaradhīracetāḥ
ekātapoatrāṃ bhuvam ekavīraḥ purārgalādīrghabhujo bubhoja // Ragh_18.4

a: (^ākhyaḥ Ct)

tasyānalaujās tanayas tadante vaṃśaśriyaṃ prāpa nalābhidhānaḥ
yo naḍvalānīva gajaḥ pareṣāṃ balāny amṛdnān nalinābhavaktraḥ // Ragh_18.5

nabhaścarair gītayaśyāmatanuṃ tanūjam nabhastalaśyāmatanuṃ tanūjam
khyātaṃ nabhaḥśabdamayena nāmnā kāntaṃ nabhomāsam iva prajānām // Ragh_18.6

tasmai viṣrjyottarakosalānāṃ dharmottaras tat prabhave prabhutvam
mṛgair ajaryaṃ jaraspodaiṣṭam adehabandhāya punar babandha // Ragh_18.7

a: (tasmin Vn) b: (sa pra^ Sc)(tat^prabhavaḥ Vn) d: (mano Vn)

tena dvipānām iva puṇḍarīko rājñām ajayyo 'jani puṇḍarīkaḥ
śānte pitary āhṛtapuṇḍarīkā yaṃ puṇḍarīkākṣam ivāśritā śrīḥ // Ragh_18.8

c: (aṃ Vn) d: (iva śritā ct)

sa kṣemadhanvānam amoghadhanvā putraṃ prajākṣemavidhānadakṣam
kṣmāṃ lambhayitvā kṣamayopapannaṃ vane tapaḥ kṣāntataraś cacāra // Ragh_18.9

d: (kṣāma^tanuś C Vn)

anīkinīnāṃ samare 'grayāyī tasyāpi devapratimaḥ suto 'bhūt
vyaśrūyatānīkapadāvasānaṃ devādi nāma tridive 'pi yasya // Ragh_18.10

pitā samārādhanatatpareṇa putreṇa putrī sa yathaiva tena
putras tathaivādhikavatsalena sa tena pitrā pitṛmān babhūva // Ragh_18.11

c: (ātmaja^ ct)

pūrvas tayor ātmasame ciroḍhām ātmodbhave varṇacatuṣṭayasya
dhuraṃ nidhāyaikanidhir guṇānām jagāma yajvā yajamānalokam // Ragh_18.12

vaśī sutas tasya vaśaṃvadatvāt sveṣām ivāsīd dviṣatām apīṣṭaḥ
sakṛd (?) vivignān api hi prayuktaṃ mādhuryam īṣṭe hariṇān grahītum // Ragh_18.13

ahīnagur nāma sa gāṃ samagrām ahīnabāhudraviṇaḥ śaśāsa
yo hīna saṃsargaparāṅmukhatvād mādhuryam īṣṭe hariṇān grahītum // Ragh_18.14

c: ('hīna^ Ct)

guroḥ sa cānantaram antarjñaḥ puṃsāṃ pumān ādya ivāvatīrṇaḥ
upakramair askhalitaiś caturbhiś caturdigīśaś caturo babhūva // Ragh_18.15

tasmin prayāte paralokayātrāṃ jetary arīṇāṃ tanayaṃ tadīyam
uccaiḥśirastvāj jitapāriyātraṃ lakṣmīḥ siṣeve kila pāriyātram // Ragh_18.16

b: (yātari T Vn)

tasyābhavat sūnur udāraśīlaḥ śilaḥ śilāpaṭṭaviśālavakṣāḥ
jitāripakṣo 'pi śilīmukhair yaḥ śālīnatām avrajad īḍyamānaḥ // Ragh_18.17

b: (śalaḥ Ar) d: (āvrajad Ar)

tam ātmasaṃpannam aninditātmā kṛtvā yuvānaṃ yuvarājam eva
sukhāni so 'bhuṅkta sukhoparodhi vṛttaṃ hi rājñām uparuddhavṛttam // Ragh_18.18

b: ('yuvānaṃ Vn) c: (a^prarodhi Vn) d: (vārttaṃ Vn)

taṃ rāgabandhiṣv avitṛptam eva bhogeṣu saubhāgyaviśeṣabhogyam
vilāsinīnām aratikṣamāpi jarā vṛthā matsariṇī jahāra // Ragh_18.19

unnābha ity udagtasnāmadheyas tasyāyathārthonnatanābhhirandhraḥ
suto 'bhavat paṅkajanābhakalpaḥ kṛtsnasya nābhir nṛpamaṇḍalasya // Ragh_18.20

c: (āsīt sutaḥ C Vn)

tataḥ paraṃ vajradharaprabhāvas tadātmajaḥ saṃyati vajraghoṣaḥ
babhūva vajrākarabhuṣaṇāyāḥ patiḥ pṛthivyāḥ kila vajranābhaḥ // Ragh_18.21

tasmin gate dyāṃ sukṛtopalabdhāṃ tatsaṃbhavaṃ śaṅkhaṇam arṇavāntā
utkhātaśatruṃ vasudhopatasthe ratnopahārair uditaiḥ khanibhyaḥ // Ragh_18.22

tasyāvasāne haridaśvadhāmā pitryaṃ prapede padam aśvirūpaḥ
velātaṭeṣūṣitasainikāśvaṃ purāvido yaṃ dhyuṣitāśvam āhuḥ // Ragh_18.23

d: (vyuṣitāśvam ct)

ārādhya viśveśvaram īśvareṇa tena kṣiter viśvasaho 'dhijajñe
pātuṃ saho viśvasakhaḥ samagrāṃ viśvaṃbharām ātmajamūrtir ātmā // Ragh_18.24

b: (^samo Vn) c: (^sahaḥ Vn) b: (vi^ ct)

aṃśe hiraṇyākśaripoḥ sa jāte hiraṇyanābhe tanaye nayajñaḥ
dviṣām asahyaḥ sutarāṃ tarūṇāṃ hiraṇyaretā sānilo 'bhūt // Ragh_18.25

pitā pitḥṇām anṛṇas tam ante vayasy anantāni sukhāni lipsuḥ
rājānam ājānuvilambibāhuṃ kṛtvā kṛtī valkalavān babhūva // Ragh_18.26

kausalya ity uttarakosalānāṃ patyuḥ pataṃgānvayabhūṣaṇasya
tasyaurasaḥ somasutaḥ suto 'bhūn netrotsavaḥ soma iva dvitīyaḥ // Ragh_18.27

kausalya ity uttarakosalānāṃ sa brahmabhūyaṃ gatim ājagāma
brahmiṣṭham ādhāya nije 'dhikāre brahmiṣṭham eva svatanuprasūtam // Ragh_18.28

b: (āṃ C Vn)

yaśobhir ābrahmasabhaṃ prakāśaḥ samyag mahīṃ śāsati śāsanāṅkām
prajāś ciraṃ suprajasi prajeśe nanandur ānandajalāvilākṣyaḥ // Ragh_18.29

a: (^padaṃ Vn)

pātrīkṛtātmā gurusevanena spṛṣṭākṛtiḥ pattrarathendraketoḥ
taṃ putriṇāṃ puṣkarapattranetraḥ putraḥ samāropayad agrasaṃkhyām // Ragh_18.30

b: (spast'^ ct T) c: (aṃ Ct)

vaṃśasthitiṃ vaṃśakareṇa tena saṃbhāvya bhāvī sa sakhā maghonaḥ
upaspṛṣan sparśanivṛttalaulyas tripuṣkareṣu tridaśatvam āpa // Ragh_18.31

c: (apa^ Vn) d: (triṣu śāntim Vn)

tasya prabhānirjitapuṣpa-rāgaṃ pauṣyaṃ tithau puṣyam asūta patnī
yasminn apuṣyann udite samagrāṃ puṣṭiṃ janāḥ puṣya iva dvitīye // Ragh_18.32

a: (^padma^ Vn) (^puṣpabāṇaṃ C) b: (puṣpam Vn) c: (tasminn ct) d: (puṣpa Vn)

mahīṃ mahecchaḥ parikīrya sūnau manīṣiṇe jaiminaye 'rpitātmā
tasmāt sayogād adhigamya yogam ajanmane 'kalpata janmabhīruḥ // Ragh_18.33

c: (sa yogyād C)

tataḥ paraṃ tatprabhavaḥ prapede dhruvopameyo dhruvasaṃdhir urvīm
yasminn abhūj jyāyasi satyasaṃdhe saṃdhir dhruvaḥ saṃnamatām arīṇām // Ragh_18.34

a: (aṃ Vn) b: (am Vn) b: (im Vn) b: (ī Vn) d: (nṛpāṇām Vn)

sute śiśāv eva sudarśanākhye darśātyayendupriyadarśane saḥ
mṛgāyatākṣo mṛgayāvihārī siṃhād avāpad vipadaṃ nṛsiṃhaḥ // Ragh_18.35

svargāminas tasya tam aikamatyād amātyavargaḥ kulatantum ekam
anāthadīnāḥ prakṛtīr avekṣya sāketanāthaṃ vidhivac cakāra // Ragh_18.36

a: (ekamatyā[ḥ] Vn)

vavendunā tan nabhasopameyaṃ śāvaikasiṃhena ca kānanena
raghoḥ kulaṃ kumalapaṅkajena toyena cāprauṣhanarendram āsīt // Ragh_18.37

c: ( C P) c: (^puṣkareṇa ct)

lokena bhāvī pitur eva tulyaḥ saṃbhāvito mauliparigrahāt saḥ
dṛṣṭo hi vṛṇvan kalabhapramāṇo 'py āśāḥ purovātam avāpya meghaḥ // Ragh_18.38

b: (maula^ Vn)

taṃ rājavīthyām adhihasti yāntam ādhoraṇālambitam agryaveṣam
ṣaḍvarṣadeśiyam api prabhutvāt praikṣanta paurāḥ pitṛgauraveṇa // Ragh_18.39

a: (atihastayantam Vn) (adhihasti yantam C) b: (a^[^madhyadeśam C][^pūrvakāyam Vn])

kāmaṃ na so 'kalpata paitṛkasya siṃhāsanasya pratipūraṇāya
tejomahimnā punar āvṛtātmā tad vyāpa cāmīkarapiñjareṇa // Ragh_18.40

c: (āvitānaṃ Vn)

tasmād adhaḥ kiṃcid ivāvatīrṇāv asaṃspṛśantau tapanīyapīṭham
sālaktakau bhūpatayaḥ prasiddhair vavandire maulibhir asya pādau // Ragh_18.41

maṇau mahānīla iti prabhāvād alpapramāṇe 'pi yathā na mithyā
śabdo mahārāja iti pratītas tathaiva tasmin yuyuje 'rbhake 'pi // Ragh_18.42

c: (prayuktas C)(prasiddhaḥ Vn)

paryantasaṃcāritacāmarasya kapolalolobhayakākapakṣat
tasyānanād uccarito vivādaś cakshāla velāsv api nārṇavānām // Ragh_18.43

nirvṛttajāmbūnadapaṭṭaśobhe nyastaṃ lalāṭe tilakaṃ dadhānaḥ
tenaiva śūnyāny arisundarīṇāṃ mukhāni sa smeramukhaś cakāra // Ragh_18.44

a: (ni^ Vn) a: (^bandhe C N P Vn)

śirīṣapuṣpādhikasaukumāryaḥ khedaṃ sa yāyād api śrutavṛddhayogāt
nitāntagurvīm api cānubhāvād dhuraṃ dharitryā bibharāṃ babhūva // Ragh_18.45

a: (^opama^ Vn) b: (atha Vn) c: (so 'nu^ ct) d: (cakāra Vn)

nyastākṣarām akṣarabhūmikāyāṃ kārtsnyena gṛhṇāti lipiṃ na yāvat
sarvāṇi tāvac chrutavṛddhayogāt phalāny upāyuṅkta sa daṇḍanīteḥ // Ragh_18.46

c: (tāvat phalāni ś^ C Vn) d: (sarvāṇy C)(pakvāny Vn)

urasy aparyāptabhāgā prauḍhībhaviṣyantam udīkṣamāṇā
saṃjātalajjeva tam ātapatra-chhāyāchalenopajugūha lakṣmīḥ // Ragh_18.47

a: (^bhogāt Vn)

anaśnuvānena yugopamānam abaddhamaurvīkiṇalāñchanena
aspṛṣṭakhaḍgatsaruṇāpi cāsīd rakṣāvatī tasya bhujena bhūmiḥ // Ragh_18.48

b: (alabdha^ Sk)

na kevalaṃ gacchati tasya kāle yayuḥ śarīrāvayavā vivṛddhim
vaṃśyā guṇāḥ khalv api lokakāntāḥ prārambhasūkṣmāḥ prathimānam āpuḥ // Ragh_18.49

sa pūrvajanmāntaradṛṣṭapārāḥ smarann ivākleśakaro gurūṇām
tisras trivargādhigamasya mūlaṃ jagrāha vidyāḥ prakṛtīś ca pitryāḥ // Ragh_18.50

vyūhya sthitaḥ kiṃcid ivottarārdham unnaddhacūḍo 'ñcitasvyajānuḥ
ākarṇam ākṛṣṭasabānadhanvā vyarocat'; āste sa vinīyamānaḥ // Ragh_18.51

a: (^uhya C) d: (eṣu J M Ns1)

atha madhu vanitāṃ netranirveśanīyaṃ manasijatarupuṣpam rāgabandhapravālam
akṛtakavidhi sarvāṅgīṇam ākalpajātaṃ vilasitapadam ādyaṃ yauvanaṃ sa prapede // Ragh_18.52

a: (^nirveśa^peyaṃ C T Vn) b: (^bandhi^ Vn)

pratikṛtiracanābhayo dūtisaṃdarśitābhyaḥ samadhikatararūpāḥ śuddhasaṃtānakāmaiḥ
adhivividur amātyair āhṛtās tasya yūnaḥ prathamaparigṛhīte śrībhuvau rājakanyāḥ // Ragh_18.53

a: (dūta^ Vn)

agnivarṇam abhiṣicya rāghavaḥ sve pade tanayam agnitejasam
śiśriye śrutavatām apaścimaḥ paścime vayasi naimiṣaṃ vaśī // Ragh_19.1

tatra tīrthasalilena dīrghikās talpam antaritabhūmibhiḥ kuśaiḥ
saudhavāsam uṭajena vismṛtaḥ saṃcikāya phalaniḥspṛhas tapaḥ // Ragh_19.2

c: (aiḥ sa Vn) c: (^smaran C Vn)

labdhapālanavidhau na tatsutaḥ khedam āpa guruṇā hi medinī
bhoktum eva bhujanirjitadviṣā na prasādhayitum asya kalpitā // Ragh_19.3

so 'dhikāram abhikaḥ kulocitaṃ kāścana svayam avartayat samāḥ
taṃ niveśya saciveṣv ataḥ paraṃ strīvidheyanavayauvano 'bhavat // Ragh_19.4

a: (adhipaḥ C Vn) c: (saṃ^ ct T)

kāminīsahacarasya kāminas tasya veśmasu mṛdaṅganādiṣu
ṛddhimantam adhikarddhir uttaraḥ pūrvam utsavam apohad utsavaḥ // Ragh_19.5

indriyārthapariśūnyam akṣarmaḥ soḍhum ekam api sa kṣaṇātaram
antare ca viharan divāniśaṃ na vyapaikṣata samutsukāḥ prajāḥ // Ragh_19.6

c: (antar eva ct)

gauravād yad api jātu mantriṇāṃ darśanaṃ prakṛtikāṅkṣitaṃ dadau
tad gavākṣavivarāvalambinā kevalena caraṇena kalpitam // Ragh_19.7

taṃ kṛtapraṇatayo 'nujīvinaḥ komalātmanakharāgarūṣitam
bhejire navadivākarātapa-spṛṣṭapaṅkajatulādhirohaṇam // Ragh_19.8

b: (^āṃśu^ C Vn) b: (^bhūṣitam C Vn)

yuvanonnatavilāsinīstana-kṣobhalolakamalāś ca dīrghikāḥ
gūḍhamohanagṛhās tadambubhiḥ sa vyagāhata vigāḍhamanmathaḥ // Ragh_19.9

tatra sekahṛtalocanāñjanair dhautarāgaparipāṭalādharaiḥ
aṅganās tam adhikaṃ vyalobhayann arpitaprakṛtikāntibhir mukhaiḥ // Ragh_19.10

d: (^prakṛta^ J M Ns)

ghrāṇakāntamadhugandhakarṣiṇīḥ pānabhūmiracanāḥ priyāsakhaḥ
abhyapadyata sa vāsitāsakhaḥ puṣpitāḥ kamalinīr iva dvipaḥ // Ragh_19.11

b: (^vṛtaḥ C Vn) c: (praty^ C)

sātirekamadakāraṇaṃ rahas tena dattam abhileṣur aṅganāḥ
tābhir apy upahṛtaṃ mukhāsavaṃ so 'pibad bakulatulyadohadaḥ // Ragh_19.12

a: (^gandhinaṃ T)

aṅkam aṅkaparivartanocite tasya ninyatur aśūnyatām ubhe
vallakī ca hṛdayaṃgamasvanā valguvāg api ca vāmalocanā // Ragh_19.13

d: (mañju^ C Vn)

sa svayaṃ prahatapuṣkaraḥ kṛtī lolamālyavalayo haran manaḥ
nartakīr abhinayātilaṅghinīḥ pārśvavartiṣu guruṣv alajjavat // Ragh_19.14

b: ('haran Vn)

cāru nṛtyavigame ca tanmukhaṃ svedabhinnatilakaṃ pariśramāt
premadattavadanāniaḥ manaḥ so 'nvajīvad amarālakeśvarau // Ragh_19.15

a: (u^ S) c: (aṃ Vn) d: (anv^ Vn)(aty^ ct)

tasya sāvaraṇadṛṣṭasaṃdhayaḥ kāmyavastuṣu naveṣu saṅginaḥ
vallabhābhir upasṛtya cakrire sāmibhuktaviṣayāḥ samāgamāḥ // Ragh_19.16

a: (^dṛṣṭi^ Ct) d: (^mukta^ J)

aṅgulīkisalayāgratarjanaṃ bhrūvibhaṅgakuṭilaṃ ca vīkṣitam
mekhalābhir asakṛc ca bandhanaṃ vañcayan praṇayinīr avāpa saḥ // Ragh_19.17

tena dūtividitaṃ niṣeduṣā pṛṣṭhataḥ suratavārarātriṣu
śuśruve priyajanasya kātaraṃ vipralambhapariśaṅkino vacaḥ // Ragh_19.18

a: (^gaditaṃ C)

laulyam etya gṛhiṇīparigrahān nartakīṣv asulabhāsu tadvapuḥ
vartate sma sa kathaṃcid ālikhann aṅgulīkṣaraṇasannavartikaḥ // Ragh_19.19

premagarvitavipakṣamatsarād āyatāc ca madanān mahīkṣitam
ninyur utsavavidhicchalena taṃ devya ujjitaruṣaḥ kṛtārthatām // Ragh_19.20

prātar etya paribhogaśobhinā darśanena kṛtakhaṇḍanavyathāḥ
prāñjaliḥ praṇayinīḥ prasādayan so 'dunot praṇayamantharaḥ punaḥ // Ragh_19.21

d: (grahaṇa^ Vn)

svapnakīrtitavipakṣam aṅganāḥ darśanena kṛtakhaṇḍanavyathāḥ
pracchadāntagalitāśrubindubhiḥ krodhabhinnavalayair vivartanaiḥ // Ragh_19.22

kḷptapuṣpaśayanāṃl latāgṛhān etya dūtikṛtamārgadarśanaḥ
anvabhūt parijanāṅganārataṃ so 'varodhabhayavepathūttaram // Ragh_19.23

nāma vallabhajanasya te mayā prāpya bhāgyam api tasya kāṅkṣyate
lolupaṃ bata mano mameti taṃ gotraviskhalitam ūcur aṅganāḥ // Ragh_19.24

b: (ate Vn) c: (nanu J M Ns)

cūrṇababhru lulitasragākulaṃ chinnamekhalam alaktakāṅkitam
utthitasya śayanaṃ vilāsinas tasya vibhramartatāny apāvṛṇot // Ragh_19.25

sa svayaṃ caraṇarāgam ādadhe yoṣitaṃ na ca tathā samāhitaḥ
lobhyamānanayanaḥ ślathāṃśukair mekhalāguṇapadair nitambibhiḥ // Ragh_19.26

b: (tu C Vn)

cumbane viparivartitādharaṃ hastarodhi raśanāvighaṭṭane
vighniteccham api tasya sarvato manmathendhanam abhūd vadhūratam // Ragh_19.27

a: (eṣu pari^ Pr ŚP Suk)

darpaṇeṣu paribhogadarśinīr narmapūrvam anupṛṣṭhasaṃsthitaḥ
chāyayā smitamanojñayā vadhūr hrīnimīlitamukhīś cakāra saḥ // Ragh_19.28

b: (^saṃśrayaḥ C) d: (^dṛśaś C Vn)

kaṇṭhasaktamṛdubāhubandhanaṃ nyastapādatalam agrapādayoḥ
prārthayanta śayanotthitaṃ priyās taṃ niśātyayavisargacumbanam // Ragh_19.29

c: (i C)

prekṣya darpaṇatalstham ātmano rājaveṣam atiśakraśobhinam
pipriye sa na tathā yathā yuvā vyaktalakṣma paribhogamaṇḍanam // Ragh_19.30

b: (^śakta^ C) c: (na sa ct) c: (yuvā yathā C) d: (a^paribhoga^ maṇḍalam St)

mitrakṛtyam apadiśya pārśvataḥ prasthitaṃ tam anavasthitaṃ priyāḥ
vidma he śaṭha palāyanacchalāny añjaseti rurudhuḥ kacagrahaiḥ // Ragh_19.31

a: (upa^ Vn) c: (te C Vn)

tasya nirdayaratiśramālasāḥ kaṇṭhasūtram apadiśyayoṣitaḥ
adhyaśerata bṛhad (?) bhujāntaraṃ pīvarastanaviluptacandanam // Ragh_19.32

b: (^vidhya Vn) d: (^kuṅkuman Vn)

saṃgamāya niśi gūḍhacāriṇaṃ cāradūtikathitaṃ puro gatāḥ
vañcayiṣyasi kutas tamovṛtaḥ kāmuketi cakṛṣus tam aṅganāḥ // Ragh_19.33

b: (o^ ct) c: (na nas C Vn) c: (āḥ Vn)

yoṣitām uḍupater ivāciṣāṃ sparśanirvṛtim asāv anāpnuvan
āruroha kumudākaropamāṃ rātrijāgaraparo divāśayaḥ // Ragh_19.34

b: (av'^ ct)

veṇunā daśanapīḍitādharā vīṇayā nakhapadāṅkitoravaḥ
śilapakārya ubhayena vejitās taṃ vijihmanayanā vyalobhayan // Ragh_19.35

b: (^orasaḥ C Vn) d: (^alokayan C Vn)

aṅgasattvavacanāśrayaṃ mithaḥ strīṣu nṛtyam upadhāya darśayan
sa prayoganipuṇaiḥ prayoktṛbhiḥ saṃjagharṣa saha mitrasaṃnidhau // Ragh_19.36

d: (^jaharṣa Vn)

aṃsalambikuṭajārjunasrajas tasya nīparajasāṅgarāgiṇaḥ
prāvṛṣi pramadabarhiṇeṣv abhūt kṛtimādriṣu vihāravibhramaḥ // Ragh_19.37

vigrahāc ca śayane parāṅmukhīr nānunetum abalāḥ sa tatvare
ācakāṅkṣa ghanaśabdaviklavās tā vivṛtya viśatīr bhujāntaram // Ragh_19.38

kārttikīṣu savitānaharmyabhāg yāminīṣu lalitāṅganāsakhaḥ
anvabhuṅkta surataśramāpahāṃ meghamuktaviśadāṃ sa candrikām // Ragh_19.39

c: (^klam'^ C Vn) c: (ā[] Vn?) d: (āḥ Vn) d: (āḥ Vn)

saikataṃ ca sarayūṃ vivṛṇvatīṃ śroṇibimbam iva haṃsamekhalam
svapriyāvilasitānukāriṇīṃ saudhajālvivarair vyalokayat // Ragh_19.40

b: (ām Ct Vn)

marmarair agurudhūpagandhibhir vyaktahemarśanais tam ekataḥ
jahrur āgrathanamokṣalolupaṃ haimanair nivsanaiḥ sumadhyamāḥ // Ragh_19.41

a: (^dhūma^dhūpitaiḥ Vn) c: (ud^ C)

arpitastimitadīpadṛṣṭayo garbhaveśmasu nivātakukṣiṣu
tasya sarvasuratāntarakṣamāḥ sākṣitāṃ śiśirarātrayo yayuḥ // Ragh_19.42

dakṣiṇena pavanena saṃbhṛtaṃ prekṣya cūtakusumaṃ sapallavam
anvanaiṣur avadhūtavigrahās taṃ durutsahaviyogam aṅganāḥ // Ragh_19.43

c: (^kīrṇa^ C Vn)

tāḥ svam aṅkam adhiropya dolayā preṅkhayan parijanāpaviddhayā
muktarajju nibiḍaṃ bhayacchalāt kaṇṭhabandhanam avāpa bāhubhiḥ // Ragh_19.44

b: (preṣayan Vn) b: (a^prabaddhayā Vn)

taṃ payodharaniṣaktacandanair mauktikagrathitacārubhūṣaṇaiḥ
grīṣmaveṣavidhibhiḥ siṣevire śroṇilambimaṇimekhalāḥ priyāḥ // Ragh_19.45

a: (^niṣikta^ ct) d: (aiḥ ct Sc)

yat sa bhagnasahakāram āsavaṃ raktapāṭalasamāgamaṃ papau
tena tasya madhunirgamāt kṛśaś cittayonir abhavat punarnavaḥ // Ragh_19.46

a: (lagna^ ct)

evam indriyasukhāni nirviśann anyakāryavimukhaḥ sa pārthivaḥ
ātmalakṣaṇaniveditān ṛtūn atyavāhayad anaṅgavāhitaḥ // Ragh_19.47

d: (^mohitaḥ C Vn)

taṃ pramattam api na prabhāvataḥ śekur ākramitum anyapārthivāḥ
āmayas tu ratirāgasaṃbhavo dakṣaśāpa iva candram akṣiṇot // Ragh_19.48

dṛṣṭadoṣam api tan na so 'tyajat saṅgavastu bhiṣajām anāśravaḥ
svādubhis tu viṣayair hṛtas tato duḥkham indriyagaṇo nivāryate // Ragh_19.49

b: (anāśrayam Vn) c: (ca Vn) d: (hi vāryate S Vn)

tasya pāṇḍuvadanālpabhūṣaṇā sāvalambagamanā mṛdusvanā
yakṣmaṇāpi parihānir āyayau kāmayānasamavasthayā tulām // Ragh_19.50

c: ('ṅga^ C) c: (rājayakṣma^ ct)

vyoma paścimakalāsthitendu paṅkaśeṣam iva gharmapalvalam
rājñi tatkulam abhūt kṣayāture vāmanārcir iva dīpabhājanam // Ragh_19.51

a: (^vat Vn)

bāḍham eṣu divaseṣu karma sādhayati putrajanmane
ity adarśitarujo 'sya mantriṇaḥ śaśvad ūcur aghaśaṅkinīḥ prajāḥ // Ragh_19.52

a: (gūḍham C Vn) a: (eṣa ct)

sa tv anekavanitāsakho 'pi san pāvanīm anavalokya saṃtatim
vaidyayatnaparibhāvinaṃ gadaṃ na pradīpa iva vāyum atyagāt // Ragh_19.53

taṃ gṛhopavana eva saṃgatāḥ paścimakratuvidā purodhasā
rogaśāntim apadiśya mantriṇaḥ saṃbhṛte śikhini gūḍham ādadhuḥ // Ragh_19.54

c: (upa^ Vn)

taiḥ kṛtaprakṛtimukhyasaṃgrahair āśu tasya sahadharmacāriṇī
sādhu dṛṣṭaśubhagarbhalakṣaṇā pratyapadyata narādhipaśriyam // Ragh_19.55

c: (u^ C S)

tasyās tathāvidhanarendravipattiśokād uṣṇair vilocanajalaiḥ prathamābhitaptaḥ
nirvāpitaḥ kanakakumbhamukhojjhitena vaṃśābhiṣekavidhinā śiśireṇa garbhaḥ // Ragh_19.56

c: (^ostthitena Vn) d: (vaṃy'^ C) d: (^payasā C Vn)

taṃ bhāvāya prasavasamayākāṅkṣiṇīnāṃ prajānām antargūḍhaṃ kṣitir iva babhau bījamuṣṭiṃ dadhānā
maulaiḥ sārdhaṃ sthavirasacivair hemasiṃhāsanasthā rājñī rājyaṃ vidhivad aśiṣad bhartur avyāhatājñā // Ragh_19.57

a: (bhāvārthaṃ J M Ns)(bhūtyarthaṃ C Vn) b: (nabho^ ct) c: (haima^ C)

ADDITIONAL VERSES (KṢEPAKA)

ākīryamāṇam āsanna-vidhibhiḥ samidāharaiḥ
vaikhānasair adṛśyāgni-pratyudgamanavṛttibhiḥ // Ragh_1.49_0

imāṃ devīm ṛtusnātāṃ smṛtvā sapadi satvaraḥ
pradakṣiṇakriyātītas tasyāḥ kopam ajījanaḥ // Ragh_1.75_0

b: (śrutvā) d: (tasyāṃ tvaṃ sādhu nācaraḥ)

tāmralalāṭajāṃ rekhāṃ bibhratī sāsitetarām
saṃdhyā prātipadeneva pratibhinnā himāṃśunā // Ragh_1.82_0

a: (lekhāṃ) d: (dyuti^bhinnā)

gāndharvam astraṃ tad itaḥ pratīccha prayogasaṃhāravibhaktamantram
saṃdhyā prātipadeneva na cārihiṃsā vijayaḥ svahaste // Ragh_5.57_0

nidrāvaśaṃ tvayi gate śaśinā kathaṃcid ātmānam ānanarucā bhavato viyujya
lakṣmīr vibhātasamaye 'pi hi darśanena paryutsukā praṇayinī niśi khaṇḍiteva // Ragh_5.67_0

b: (^rucir) b: (^nodya) c: (priya^) d: (anī)

mandaṃ vivāti himasaṃbhṛtaśītabhāvaḥ saṃsṛjyate sarasijair aruṇāṃśubhinnaiḥ
saurabhyam īpsur iva te mukhamārutasya yan no guṇān prati niśāpariṇāmavāyuḥ // Ragh_5.69_0

c: (āptum)

iti sa vihatanidras talpam alpetarāṃśaḥ suragaja iva gaṅgāsaikataṃ supratīkaḥ
parijanavanitānāṃ pādayor vyāpṛtānāṃ valayamaṇividiṣṭaṃ pracchadāntaṃ mumoca // Ragh_5.75_0

a: (vigata^) a: (^āśaḥ)

sa tatra mañceṣu vimānakalpeṣv ākalpasaṃmūrchitarūpaśobhān
siṃhāsanasthān nṛpatīn apaśyat yūpān praśastān iva haimavedīn // Ragh_6.1_0

c: (dadarśa) d: (īḥ)

yadā yadā rājakumārikāsau na pūrvapūrvaṃ ganayāṃ cakāra
tadā tadā nāmitarepharekhām āśālatā pallavinī babhūva // Ragh_6.67_0

lalāṭabaddhabhṛkuṭītaraṅgais tanutyajāṃ dantanipīḍitoṣṭhaiḥ
ātastare bhallanikṛttakaṇṭhair huṃkāragarbhair dviṣatāṃ śirobhiḥ // Ragh_7.38_0

atha vīkṣya guṇaiḥ pratiṣṭhitaṃ prakṛtiṣv ātmajam ābhigamikaiḥ
padavīṃ pariṇāmadeśinīṃ raghur ādatta vanāntagāminīm // Ragh_8.9_0

c: (^deśitāṃ)

namas trimūrtaye tubhyaṃ guṇatrayavibhāgāya
prāk sṛṣṭe[ḥ] kevalātmane paścād bhad[r]am upeyuṣe // Ragh_10.19_0

te 'pi tūrṇam avagamya śāmbhavam āsamāharaṇakarmatatparāḥ
svāṃ sakṣiptatikarkaśaṃ hi tac cikṣipur daśāarathātmajāgrataḥ // Ragh_11.43_0

nistriṃśakalpasya nidher jalānām eṣā tamāladrumarāja nīlā
dūrād arālabhru vibhāti velā kalaṅkarekhā malineva dhārā // Ragh_13.15_0

b: (^rāji^ Nv) d: (^rāji^ Nv)

pratyāgatau tatra cirapravāsād apaśyatāṃ dāśarathī jananyau
kumudvatī śītamarīcilekhe diveva rūpāntaradurvibhāvye // Ragh_14.1_0

keyaṃ vane lakṣmaṇa lakṣmaṇeti dīnākṣaraṃ roditi yoṣid uccaiḥ
āṃ jñātam eṣā janakātmajeti kavir vicintyāntikam ājagāma // Ragh_14.69_0

tad ākarṇya muner vākyaṃ rāmo rājīvalocanaḥ
samaṃ harṣaviṣādābhyāṃ yuyuje nītikovidaḥ // Ragh_15.71_0

a: (vacas tasya) c: (saha) d: (yuktas taṃ prktavān munim)

gaccha lakṣmaṇa śīghraṃ tvaṃ mā bhūd dharmaviparyayaḥ
tyāgo vāpi vadho vāpi sādhūnām ubhayaṃ samam // Ragh_15.94_0

c: (parityāgo)

tasmād babhūvātha dalābhidhāno dalānvitaḥ padmadalābhadṛṣṭiḥ
kundāgra danto ripudantisiṃhaḥ patiḥ pṛthivyāḥ kulakair ivenduḥ // Ragh_18.16_0

b: (dam^)(day^) b: (^ākṣa^) b: (^dṛṣṭaḥ) c: (^ānta^, ^ābha^) c: (^āvadāto) c: (^āvadātaiś caritair viśuddhaḥ)

hitvātha bhogāṃs tapasottamena triviṣṭapaṃ prāptavati kṣitīśe
tadātmajaḥ sāgaradhīracetāḥ śaśāsa pṛthvīṃ sakalāṃ nṛsomaḥ // Ragh_18.19_0

a: (^opabhogāṃs)

Rechtsinhaber*in
GRETIL project

Zitationsvorschlag für dieses Objekt
TextGrid Repository (2025). Poetry Collection. Raghuvaṃśa. Raghuvaṃśa. GRETIL. GRETIL project. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-CB72-3