Kṣemendra: Kalāvilāsa

Kṣemendra: Kalāvilāsa

asti viśālaṃ kamalālulitapariṣvaṅgamaṅgalāyatanam & śrīpativakṣaḥsthalamiva ratnojjvalamujjvalaṃ nagaram // 1.1 //

maṇibhūbimbitamuktāpralambanivahena yatra śeṣāhiḥ & bhavanāni bibharti sadā bahudhātmānaṃ vibhajyeva // 1.2 //

vighno'bhisārikāṇāṃ bhavanagaṇaḥ sphāṭikaprabhāvikaṭaḥ & yatra virājati rajanītimirapaṭaprakaṭaluṇṭhākaḥ // 1.3 //

yatra trinayananayanajvalanajvālāvalīśalabhavṛttiḥ & jīvati mānasajanmā śaśivadanāvadanakāntipīyūṣaiḥ // 1.4 //

ratilulitalalitalalanāklamajalalavavāhino muhuryatra & ślathakeśakusumaparimalavāsitadehā vahantyanilāḥ // 1.5 //

navabisakisalayakavalanakaṣāyakalahaṃsakalaravo yatra & kamalavaneṣu prasarati lakṣmyā iva nūpurārāvaḥ // 1.6 //

nṛtyanmugdhamayūrā marakatadhārāgṛhāvalī satatam & sendrāyudhadhananivahā prāvṛṇmūrteva yatrāste // 1.7 //

śaśikiraṇaprāvaraṇasphāṭikaharmyeṣu hariṇaśāvākṣyaḥ & yatra vibhānti sudhāmbudhidugdhataraṅgitthitā ivāpsarasaḥ // 1.8 //

tatrābhūdabhibhūtaprabhūtamāyānikāyaśatadhūrtaḥ & sakalakalānilayānāṃ dhuryaḥ śrīmūladevākhyaḥ // 1.9 //

nānādigdeśāgatadhūrtairupajīvyamānamativibhavaḥ & sa prāpa vipulasaṃpadam ātmaguṇaiścakravartīva // 1.10 //

bhuktottaraṃ sahṛdayair āsthānīsaṃsthitaṃ kadācittam & abhyetya sārthavāho dattamahārhopahāramaṇikanakaḥ // 1.11 //

praṇato hiraṇyaguptaḥ sahitaḥ putreṇa candraguptena & prāptāsanasatkāraḥ provāca mhūrtaviśrāntaḥ // 1.12 //

atiparicayasapratibhā tava purato mādṛśāmiyaṃ vāṇī & grāmyāṅganeva nagare na tathā pragalbhyamāyāti // 1.13 //

pihitabṛhaspatidhiṣaṇo ruciraḥ prajñāmarīcinicayaste & tīkṣṇāṃśoriva sahajaḥ proṣitatimirāḥ karotyāśāḥ // 1.14 //

ājanmārjitabahuvidhamaṇimauktikakanakapūrṇakoṣasya & eko mamaiṣa sūnuḥ saṃjātaḥ paścime vayasi // 1.15 //

mohasthānaṃ bālyaṃ yauvanamapi madanamānasonmādam & anilāvalolanalinīdalajalacapalāśca vittacayāḥ // 1.16 //

hāriṇyo hariṇadṛśaḥ satataṃ bhogābjamadhukarā dhūrtāḥ & patitā paraṃparaiṣā doṣāṇāṃ mama sutasyāsya // 1.17 //

dhūrtakarakandukānāṃ vāravadhūcaraṇanūpuramaṇīnām & dhanikagṛhotpannānāṃ muktirnāstyeva mugdhānām // 1.18 //

ajñātadeśakālāś capalamukhāḥ paṅgavo'pi saplutayaḥ & navavihagā iva mugdhā bhakṣyante dhūrtamārjāraiḥ // 1.19 //

āśritajanatanayo'yaṃ tava vidvannijasutādhikaḥ satyam & na yathā prayāti nāśaṃ tathāsya buddhiṃ prayaccha parām // 1.20 //

iti vinayanamraśirasā tena vaco yuktamuktamavadhārya & tamuvāca mūladevaḥ prītiprasaraiḥ prasāritauṣṭhāgraḥ // 1.21 //

āstāmeṣa sutaste mama bhavane nija iva prayatnaparaḥ & jñāsyati mayopadiṣṭaṃ śanakaiḥ sakalaṃ kalāhṛdayam // 1.22 //

iti tasya śāsanena svasutaṃ niḥkṣaipya tadgṛhe matimān & natvātha sārthavāhaḥ prayayau nijamandiraṃ muditaḥ // 1.23 //

atha śithilakiraṇajālo dhūmarakāntirnirambarastaraṇiḥ & abhavadadṛkṣyaḥ śanakaiḥ dhūrtairiva nirjitaḥ kitavaḥ // 1.24 //

astamite divasakare timirabharadviradasaṃsaktā & sindūrapaṭalapāṭalakāntirivāgre babhau sandhyā // 1.25 //

tyaktāpi pratidivasaṃ divasadyutiranujagāma divasakaram & na tu raktāpi hi sandhyā hṛdayaṃ jānāti kaḥ strīṇām // 1.26 //

gaganāṅgaṇakamalavane sandhyārāge gate śanaiḥ kvāpi & aprāptasthitivikalaṃ babhrāma bhramaravibhramaṃ timiram // 1.27 //

tīkṣṇāṃśuvirahamohaiḥ timirairiva mīlitā babhūva mahī & tīvro'pi janasya sadāyātaḥ khalu vallabho bhavati // 1.28 //

rajanī rarāja sitataratārakamuktākalāpakṛtaśobhā & śabararamaṇīva paricitatimiramayūracchadābharaṇā // 1.29 //

atha pathikavadhūdahanaḥ śanakairudabhūnniśākarālokaḥ & kumudaprabodhadūto vyasanaguruścakravākīṇām // 1.30 //

manmathasitātapatraṃ digvanitāsphaṭikadarpaṇo vimalaḥ & virarāja rajaniramaṇīsitatilako yāminīnāthaḥ // 1.31 //

nijakaramṛṇālavallīvalayavilāsī lalāsa sitakāntiḥ & gaganataṭinītaṭānte rajanikaro rājahaṃsa iva // 1.32 //

śyāmā śuśubhe śaśinā tayā manobhūrmadhūtsavastena & madamuditamānasānāṃ tenāpi mṛgīdṛśāṃ līlā // 1.33 //

dhūrtāḥ samṛddhisacivā vicchāyāṃ padminīṃ parityajya & phullāni viviśuralayaḥ sānandāḥ kumudavṛndāni // 1.34 //

jyotsnābhasmasmerā sulalitaśaśiśakalapeśalakapālā & tārāsthipaṭalahārā śuśubhe kāpālikīva niśā // 1.35 //

tasminprauḍhaniśākarakiraṇaprakaraprakāśitāśeṣe & nijamaṇibhavanodyāne nirvartitabhāvanāsamādhānaḥ // 1.36 //

sphaṭikāsanopaviṣṭaḥ saha śaśinā nirvibhāgamitreṇa & kandalimukhyaiḥ śiṣyaiḥ parivāritapādapīṭhāntaḥ // 1.37 //

provāca mūladevo vīkṣya ciraṃ sārthavāhasutamagre & kurvandaśanamayūkhaiḥ lajjālīnāmiva jyotsnām // 1.38 //

śṛṇu putra vañcakānāṃ sakalakalāhṛdayasāramatikuṭilam & jñāte bhavanti yasmin kṣaṇarucicapalāḥ śriyo'pyacalāḥ // 1.39 //

eko'sminbhavagahane tṛṇapallavavalayajālasaṃcchannaḥ & kūpaḥ patanti yasmin mugdhakuraṅgā nirālambe // 1.40 //

so'yaṃ nidhānakumbho dambho nāṃa svabhāvagambhīraḥ & kuṭilaiḥ kuhakabhujaṃgaiḥ saṃvṛtavadanaḥ sthito loke // 1.41 //

māyārahasyamantraścintāmaṇirīpsitārthānām & dambhaḥ prabhāvakārī dhūrtānāṃ śrīvaśīkaraṇam // 1.42 //

matsyāsyevāpsu sadā dambhasya jñāyate gatiḥ kena & nāsya karau na ca pādau na śiro durlakṣya evāsau // 1.43 //

mantrabalena bhujaṃgā mugdhakuraṅgāśca kūṭayantreṇa & sthalajālena vihaṅgā gṛhyante mānavāśca dambhena // 1.44 //

janahṛdayavipralambho māyāsthambho jagajjayārambhaḥ & jayati sadānupalambho māyārambhodayo dambhaḥ // 1.45 //

satatāvartabhrānte duḥsahamāyāsahasrakuṭilāre & mūlaṃ dambho nābhirvipulatare cakrikācakre // 1.46 //

nayananimīlanamūlaḥ suciraṃ snānārdracūlajalasiktaḥ & dambhataruḥ śucikusumaḥ sukhaśataśākhāśataiḥ phalitaḥ // 1.47 //

vrataniyamairbakadambhaḥ saṃvṛtaniyamaiśca kūrmajo dambhaḥ & nibhṛtagatinayananiyamairghoro mārjārajo dambhaḥ // 1.48 //

bakadambho dambhapatirdambhanarendraśca kūrmajo dambhaḥ & mārjāradambha eva prāpto dambheṣu cakravartitvam // 1.49 //

nīcanakhaśmaśrukacaścūlī jaṭilaḥ pralambakūrco vā & bahumṛttikāpiśācaḥ parimitabhāṣī prayatnapādatraḥ // 1.50 //

sthūlagranthipavitrakapṛṣṭhārpitahemavallīkaḥ & kakṣārpitapatapallavaruddhabhujo bhāṇḍahasta iva // 1.51 //

aṅgulibhaṅgavikalpana vividhavivādapravṛttapāṇḍityaḥ & japacapaloṣṭhaḥ sajane dhyānaparo nagararathyāsu // 1.52 //

sābhinayāñcitaculakairācamanaiḥ suciramajjanaistīrthe & saṃruddhasakalalokaḥ punaḥ punaḥ karṇakoṇasaṃsparśī // 1.53 //

sītkṛtadantaninādāveditahemantaduḥsahasnānaḥ & vistīrṇatilakacarcāsūcitasarvopacārasurapūjaḥ // 1.54 //

śirasā bibarti kusumaṃ vinipatitāṃ kākadṛṣṭim iva racayan & evaṃ rūpaṃ puruṣo yo yaḥ sa sa dāmbhiko jñeyaḥ // 1.55 //

nirguṇalokapraṇataḥsaguṇe stabdhaḥ svabandhuṣu dveṣī & purajanakaruṇābandhuḥ kīrtyārthī dāṃbhiko dhūrtaḥ // 1.56 //

kāryopayogakāle praṇataśirāścāṭuśatakārī & sabhrūbhaṅgo maunī kṛtakāryo dāmbhikaḥ krūraḥ // 1.57 //

stambhitavibudhasamṛddhirdaityo yo'bhūtpurā jambhaḥ & dambhaḥ so'yaṃ nivasati bhūmitale bhūtadeheṣu // 1.58 //

śucidambhaḥ śamadambhaḥ snātakadambhaḥ samādhidambhaśca & niḥspṛhadambhasya tulāṃ yānti tu naite śatāṃśena // 1.59 //

śaucācāravivādī mṛtkṣayakārī svabāndhavasparśī & śucidambhena jano'yaṃ viśvāmitratvamāyāti // 1.60 //

saṃhṛtabahuvidhasattvo niḥkṣepadraviṇavāribahutṛṣṇaḥ & satatamahiṃsādambho vaḍavāgniḥ sarvabhakṣo'yam // 1.61 //

muṇḍo jaṭilo nagnaśchatrī daṇḍī kaṣāyacārī vā & bhasmasmeraśarīro diśi diśi bhogī vijṛmbhate dambhaḥ // 1.62 //

khalvāṭaḥ sthūlavapuḥ śuṣkatanurmunisamānarūpo vā & śāṭakaveṣṭitaśīrṣaścaityonnataśikharaveṣṭano vāpi // 1.63 //

lobhaḥ pitātivṛddho jananī māyā sahodaraḥ kūṭaḥ & kuṭilākṛtiśca gṛhiṇī putro dambhasya huṃkāraḥ // 1.64 //

bhagavānpurā svayaṃbhūḥ kṛtvā bhuvanāni bhūtasargaṃ ca & viratavyāpāratayā suciraṃ cintānvitastasthau // 1.65 //

dṛṣṭvā sa martyaloke divyadṛśā mānuṣānnirālambān & ārjavayogaviśeṣādaprāptadhanādisaṃbhogān // 1.66 //

mīlitanayanaḥ kṣaipraṃ sthitvā māyāmaye samādhāne & asṛjannṛṇāṃ (nṝṇāṃ?) vibhūtyai dambhaṃ saṃbhāvanādhāram // 1.67 //

bibhrāṇaḥ kuśapūlīṃ pustakamāle kamaṇḍaluṃ śūnyam & nijahṛdayakuṭilaśṛṅgaṃ daṇḍaṃ kṛṣṇājinaṃ khanitraṃ ca // 1.68 //

sthūlatarakuśapavitrakalāñchitakarṇaḥ pavitrapāṇiśca & suvyaktamuṇḍamastakakuśaveṣṭitacūlamūlasitakusumaḥ // 1.69 //

kāṣṭhastabdhagrīvo japacapaloṣṭhaḥ samādhilīnākṣaḥ & rudrākṣavalayahasto mṛtparipūrṇaṃ vahanpātram // 1.70 //

nayanāñcalaiḥ sakopairbhrukuṭīhuṃkāravadanasaṃjñābhiḥ & bahuvidhakadarthanābhiḥ kathitākhilahṛdayavāñchito maunī // 1.71 //

rakṣanparasaṃsparśaṃ śaucārthī brahmaloke'pi & dambhaḥ puro'sya tasthāvutthita evāsanākāṅkṣī // 1.72 //

ākalpena sumahatā sahasāsya vaśīkṛtāḥ paraṃ tena & saptarṣayo'pi tasmai praṇatāstasthuḥ kṛtāñjalayaḥ // 1.73 //

taṃ dṛṣṭvā parameṣṭhī līlākṛtasakalasargavargo'pi & gauravavismayaharṣairniḥspandāndolitastasthau // 1.74 //

tasyātitīvraniyamādgraste'gastye'tivismayeneva & alpatapovratalajjākuñcitapṛṣṭhe vasiṣṭhe ca // 1.75 //

atisaralanijamunivrataparigatakutse ca kūṇite kautse & ḍambararahitātmataponirādare nārade vihite // 1.76 //

nijajānusaṃdhiśikhare jamadagnau magnavadane ca & traste viśvāmitre valitagule gālavebhṛgau magne // 1.77 //

sucirotthitamatikopādāsanakamale niviṣṭadṛṣṭiṃ ca & śūlaprotamivāgre niḥspandamamandagarvagurugātram // 1.78 //

jñātvā tamāsanārthinamavadaddevaścaturmukhaḥ prītyā & vikasannijadaśānarucā vihasanniva vāhanaṃ haṃsaṃ // 1.79 //

upaviśa putra mamāṅke niyamena mahīyasāticitreṇa & arho'si guṇagaṇodgatagauravasaṃvādinānena // 1.80 //

ityukto viśvasṛjā tasyāṅkamaśaṅkayā sasaṃkocaḥ & abhyukṣya vārimuṣṭyā kṛcchreṇopāviśaddambhaḥ // 1.81 //

dambha uvāca // noccairvācyamavaśyaṃ yadi vācyaṃ hastapadmena & ācchādya vaktrarandhraṃ spṛṣṭo na syāṃ yathāsyavātāṃśaiḥ // 1.82 //

tattasya śaucamatulaṃ dṛṣṭvā smerānano brahmā & dambho'sīti jagāda prāyo hastāgramākampya // 1.83 //

uttiṣṭhāḷsakalajalanidhiparikhāvalimekhalāṃ mahīmakhilām & avatīrya bhuṅkṣvā bhogānvibudhairapi tattvato na vijñātaḥ // 1.84 //

ityādarādvisṛṣṭo vidhinā saṃsārasāgaragatānām & kaṇṭḥe śīlāṃ nibadhnanmartyānāmavatatāra mahīm // 1.85 //

atha martyalokametya bhrāntvā dambho vanāni nagarāṇi & viniveśya gauḍaviṣaye nijajayaketuṃ jagāma diśaḥ // 1.86 //

vacane bāhlīkānāṃ vrataniyame prācyadākṣaiṇātyānāṃ & adhikāre vīrāṇāṃ dambhaḥ sarvatra gauḍānām // 1.87 //

ete dambhasahāyāḥ pratigrahaśrāddhasiddhacūrṇena & kurvanti ye prabhāte yatastato bhasmanā tilakam // 1.88 //

tūrṇaṃ sahasrabhāgairbhuvanatalae saṃvibhajya bhūtāni & mūrtaḥ satataṃ nivasati dambho vadane'dhikaraṇabhaṭṭānām // 1.89 //

guruhṛdayamaviśādagre bālakahṛdayaṃ tapasvihṛdayaṃ ca & kuṭilaṃ niyogihṛdayaṃ dīkṣaitahṛdayaṃ svayaṃ dambhaḥ // 1.90 //

tadanu ca gaṇakacikitsakasevakavaṇijāṃ sahemakārāṇām & naṭabhaṭagāyanavācakacakracarāṇāṃ ca hṛdayāni // 1.91 //

aṃśaiḥ praviśya hṛdayaṃ vividhavikāraiḥ samastajantūnām & dambho viveśa paścādantaramiha pakṣaivṛkṣāṇām // 1.92 //

matsyārthī carati tapaḥ suciraṃ niḥspanda ekapādena & tīrtheṣu bakatapasvī tena vihaṅgāngato dambhaḥ // 1.93 //

vipulajaṭāvalkalinaḥ śītātapavātakarśitāḥ satatam & vṛkṣā jalārthino yaddambhasya vijṛmbhitaṃ tadapi // 1.94 //

evaṃ vicāraṇīyaḥ sarvagataḥ sarvahṛtsadā dambhaḥ & jñāte tasminvividhe viphalā māyāvināṃ māyā // 1.95 //

dambhavikāraḥ purato vañcakacakrasya kalpavṛkṣo'yam & vāmanadambhena purā hariṇā trailokyamākrāntam // 1.96 //

sargaḥ 2

lobhaḥ sadā vicintyo lubdhebhyaḥ sarvato bhayaṃ dṛṣṭam & kāryākāryavicāro lobhākṛṣṭasya nāstyeva // 2.1 //

māyāvinimayavibhramanihnavavaicityakūṭakapaṭānām & sañcayadurgapiśācaḥ sarvaharo mūlakāraṇāṃ lobhaḥ // 2.2 //

sattvapraśamatapobhiḥ sattvadhanaiḥ śāstravedibhirvijitaḥ & lobho'vaṭaṃ praviṣṭaḥ kuṭilaṃ hṛdayaṃ kirāṭānām // 2.3 //

krayavikrayakūṭatulālāghavaniḥkṣeparakṣaṇavyājaiḥ & ete hi divasacaurā muṣṇanti mudā janaṃ vaṇijaḥ // 2.4 //

hṛtvā dhanaṃ janānāṃ dinamakhilaṃ vividhakūṭamāyābhiḥ & vitarati gṛhe kirāṭaḥ kaṣṭena varāṭakatritayam // 2.5 //

ākhyāyikānurāgī vrajati sadā puṇyapustakaṃ śrotum & daṣṭa iva kṛṣṇasarpaiḥ phalāyate dānadharmebhyaḥ // 2.6 //

dvādaśyāṃ pitṛdivase saṃkramaṇe somasūryayorgrahaṇe & suciraṃ snānaṃ kurute na dadāti kapardikāmekām // 2.7 //

dattvā diśi diśi dṛṣṭiṃ yācakacakito'vaguṇṭhanaṃ kṛtvā & caura iva kuṭilacārī palāyate vikaṭarathyābhiḥ // 2.8 //

na dadāti prativacanaṃ vikrayakāle śaṭho vaṇiṅmaunī & niḥkṣepapāṇipuruṣaṃ dṛṣṭvā saṃbhāṣaṇāṃ kurute // 2.9 //

uttiṣṭhati namati vaṇik pṛcchati kuśalaṃ dadāti ca sthānaṃ & niḥkṣepapāṇipuruṣaṃ dṛṣṭvā dharmyāṃ kathāṃ kuruteka // 2.10 //

kaścidvadati tametya draviṇaṃ niḥkṣipya hanta gantāsmi & bhrātaḥ paraṃ prabhāte viṣṭidinaṃ kiṃ karomyadya // 2.11 //

tacchrutvā vikasitadṛgvadati sa mithyaiva nāṭayankhedam & kārye prasāritākṣaḥ punaḥ punaḥ pārśvamavalokya // 2.12 //

tvadadhīnaṃ sthānamidaṃ kiṃ tu ciraṃ nyāsapālanaṃ kaṭhinam & viṣamau ca deśakālau sādhostava tadapi dāso'ham // 2.13 //

bhadrāḷ na dūṣitaiṣā niḥkṣepakṣemakāriṇī śastā & ityanubhūtaṃ bahuśaḥ kāryajñaistvaṃ tu jānāsi // 2.14 //

viṣṭidine kimapi purāḷnyastaṃ kenāpi mitreṇa & tūrṇaṃ punaśca śanakairnītaṃ kṣemeṇa kuśalena // 2.15 //

ityādi mugdhabuddherasamannjasavarṇanaṃ rahaḥ kṛtvā & gṛhṇāti kanakanikaraṃ nṛtyaṃstattanmanorathaiḥ pāpaḥ // 2.16 //

tatsaṃcūrṇanajātaiḥ krayavikrayalābharāśibhiranantaiḥ & bhāṇḍapratibhāṇḍacayairupahasati dhanādhināthaṃ saḥ // 2.17 //

pūrṇāḥ kadaryavaṇijāṃ niḥsaṃbhogā nidhānadhanakumbhāḥ & sīdanti kucataṭā iva duḥkhaphalā bālavidhavānām // 2.18 //

dānopabhogavirahitahiraṇyarakṣākṛtakṣaṇāḥ satatam & saṃsārajīrṇamandiraviṣayaviṣamamahāmūṣakā vaṇijaḥ // 2.19 //

aṭati samutkaṭaveṣṭitavikaṭapaṭasphuṭaphaṭāṭopaḥ & kuṭilaḥ kaṇṭakanicitaḥ purapatināmā vidhivyālaḥ // 2.20 //

atha puruṣaḥ sa digantaṃ bhrāntvā kenāpi daivayogena & naṣṭadhano janarahitaḥ prāptaḥ sucirānnijaṃ deśam // 2.21 //

pṛcchati kamapi saśaṅkaḥ sa kirāṭaḥ kva nu gato mahāsattvaḥ & tamupetya vadati kaścittasyādya sakhe vibhūtiranyaiva // 2.22 //

vividhanavāṃśukamṛgamadacandanakarpūramaricapūgaphalaiḥ & khaṭikāhastaḥ sa sadā gaṇayati koṭīrmuhūrtena // 2.23 //

asminmeruviśāle varabhavane rucirabhittikṛtacitre & purapatināpyanuyāto vasati sukhaṃ sa hi mahājano yatra // 2.24 //

śrutvaitadatulavismayalolitamauliḥ sa tadgṛhaṃ gatvā & dvāre sthagitastiṣṭhati niṣpratibho jīrṇakarpaṭaḥ suciram // 2.25 //

taṃ tuṅgabhavanavalabhījālāntarato vaṇikparijñāya & nocchvasiti naṣṭacetastāḍita iva mūrdhni vajreṇa // 2.26 //

upasṛtya mandamandaṃ kathamapi saṃprāptanirjanāvasaraḥ & taṃ yācate sa puruṣo draviṇaṃ svaṃ prakaṭitābhikyaḥ // 2.27 //

taṃ vadati so'nyadṛṣṭiḥ sabhrūbhaṅgaṃ vidhūtahastāgraḥ & vañcakavacanaḥ pāpo vṛttikṣīṇaḥ kuto'yamāyātaḥ // 2.28 //

kastvaṃ kasya kuto vā darśanamapi na smarāmi kiṃ kathanaiḥ & ahaha kadā kutra tvaṃ vada kasya kimarpitaṃ kena // 2.29 //

paśyata kaṣṭhamaniṣṭaḥ kalikālaḥ kīdṛśo'yamāyātaḥ & matto'rthameṣa vāñchati loko jānāti vā sarvam // 2.30 //

haraguptakule'smākaṃ niḥkṣepagrahaṇamapyasaṃbhāvyam & kiṃ punarapahnavodgataghoramahāpātakasparśaḥ // 2.31 //

tadapi satatābhiśaṃsī pratyākhyeyo janaḥ kathaṃ mahatām & kathaya dinaṃ taddivase likhitaṃ sarvaṃ svayaṃ paśya // 2.32 //

vṛddho'haṃ nyastabharaḥ putre sarvaṃ mamāsti likhitaṃ hi & iti tena vinaṣṭadhṛtiḥ sa visṛṣṭastatsutāntikaṃ prāptaḥ // 2.33 //

tāto jānāti suto jānāti pitaiva likhati sakalaṃ yat & iti tasya bhavati suciraṃ gatāgataṃ kandukasyeva // 2.34 //

rājakuladvāragate tasminprāptapravāsadattārthe & sahate naraptikopaṃ tyajati kirāṭo na rūpakasyāṃśam // 2.35 //

paripīḍitaḥ sa rājñā vividhairapi yātanauśastraḥ & mama haste niḥkṣiptaṃ kiṃcinnāstīti vaktyeva // 2.36 //

evaṃ svabhāvalubdhāsva bhavanti dhanalavaṇavāribahutṛṣṇāḥ & tṛṇalavamiva nijadehaṃ tyajanti leśaṃ na vittasya // 2.37 //

devaṃ dhanādhināthaṃ vaiśravaṇaṃ sakalasaṃpadāṃ nilayam & śukraḥ provāca purā vittārthī bālamittramabhyetya // 2.38 //

pūrṇaḥ sakhe tavāyaṃ vibhavo vijitāmarāsuraiśvaryaḥ & harṣaṃ vidadhāti paraṃ suhṛdāṃ śokaṃ ca śatrūṇām // 2.39 //

tvayi suhṛdi vittanāthe niḥsvo'haṃ bahukuṭumbasaṃbhāraḥ & samaduḥkhasukhaṃ mittraṃ svādhīnatayoditaṃ praśaṃsanti // 2.40 //

yaśasi vihitādarāṇāmarthibhirupajīvyamānavibhavānām & abhijātavaṃśajānāṃ suhṛdupabhogyāḥ śriyo mahatām // 2.41 //

upanatamatipuṇyacayaiḥ saṃpūrṇaṃ rakṣitaṃ ca yatnena & saṃpadi vipadi trāṇaṃ bhavati nidhānaṃ ca mittraṃ ca // 2.42 //

ityuktaḥ sapra~ayaṃ daityācāryeṇa nirjane dhanadaḥ & tamuvāca vicintya ciraṃ saṃruddhaḥ snehalobhābhyām // 2.43 //

jānānami bālamittraṃ tvāmahamatyantasaṃbhṛtasneham & kiṃ tu na jīvitajīvaṃ draviṇalavaṃ tyaktumīśo'smi // 2.44 //

snehārthī bandhujanaḥ kāryairbahubhirbhavanti mittrāṇi & dārāḥ sutāśca sulabhā dhanamekaṃ durlabhaṃ loke // 2.45 //

atisāhasamatiduṣkaram atyāścaryaṃ ca dānamarthānām & yo'pi dadāti śarīraṃ na dadāti sa vittaleśamapi // 2.46 //

ityāśāparihāraiḥ pratyākhyāto dhanādhināthena & bhagnamukho lulitamatirlajjāvaktro yayau śukraḥ // 2.47 //

sa vicintya gṛhe suciraṃ sacivaiḥ saha māyayā mahāyogī & hartuṃ draviṇamaśeṣaṃ viveśa hṛdayaṃ dhaneśasya // 2.48 //

śukrāviṣṭaśarīro vaiśravaṇaḥ sakalamadbutatyāgaḥ & tatkṛtasaṃketebhyaḥ pradadau vittaṃ dvijātibhyaḥ // 2.49 //

kauberaṃ dhanamakhilaṃ hṛtvā yāte'tha dānavācārye & suciraṃ dhanādhināthaḥ śuśoca vijñāya tāṃ māyām // 2.50 //

hastanyastalalāṭaḥ saha śaṅkhamukundapadmādyaiḥ & saṃcintya śukravikṛtiṃ sa jagādoṣṇaṃ viniḥśvasya // 2.51 //

suhṛdā marmajñena vyājānmāyāvinātilubdhena & dhūrtena vañcito'haṃ daityāśrayadurjayena śukreṇa // 2.52 //

adhunā dravyavihīnaḥ kṣaṇena tṛṇalāghavaṃ prāptaḥ & kathayāmi kasya duḥkhaṃ karomi kiṃ vā kva gacchāmi // 2.53 //

dhanarahitaṃ tyajati jano janarahitaṃ paribhavāḥ samāyānti & paribhūtasya śarīre vyasanavikāro mahābhārah // 2.54 //

dayiteṣu śarīravatāṃ bata dharmalatālavāleṣu & draviṇeṣu jīviteṣu ca sarvaṃ yāti prayāteṣu // 2.55 //

vidvānsubhago mānī viśrutakarmā kulonnataḥ śūraḥ & vittena bhavati sarvo vittahīnastu sadguṇo'pyaguṇaḥ // 2.56 //

iti duḥsahadhanavirahakleśānalaśoṣitāśayo dhanapaḥ & suciraṃ vimṛṣya sacivairdevaṃ śarvaṃ yayau śaraṇam // 2.57 //

prākpratipannasakho'sau viśvaśaraṇyo maheśvarastena & vijñapto nijavrttaṃ dūtaṃ visasarja śukrāya // 2.58 //

dūtāhūtaṃ sahasā prāptaṃ śukraṃ dhanaprabhāśukram & añjaliviracitamukuṭaṃ provāca puraḥsthitaṃ purajit // 2.59 //

mittramayaṃ draviṇapatirbhavatā bata vañcitaḥ kṛtajñena & mittradrohe prasarati na hi nāma janaḥ kṛtaghno'pi // 2.60 //

agaṇitayaśasā tyaktasthitinā kriyate'tha yākṛtajñena & snigdhe suhṛdi sarāge mitre tava vañcanā na yuktā sā // 2.61 //

etatkiṃ śrutasadṛśaṃ tvadvratayogyaṃ kulānurūpaṃ vā & kṛtavānasi yatsumate paribhūtaguṇodayaṃ karma // 2.62 //

kimayaṃ sunayābhyāsaḥ praśamo vā gurujanopadeśo vāḷ & mativibhavaḥ sahajo vā vañcakatāṃ yena yāto'si // 2.63 //

kasya na dayitaṃ vittaṃ cittaṃ hriyate na kasya vittena & kiṃ tu yaśodhanalubdhā vāñchanti na duṣkṛtairarthān // 2.64 //

mā mā malinaya vimalaṃ bhṛgukulamamalaṃ malena lobhena & lobhajalado hi śatrurviśadayaśorājahaṃsānām // 2.65 //

tyaktvā kīrtimanantāmanilākulatṛṇalavopamānarthān & gṛhṇāti yaḥ sa madhye dhūrtānāṃ kīdṛśo dhūrtaḥ // 2.66 //

utsṛjya sādhuvṛttaṃ kutilādhiyā vañcitaḥ paro yena & ātmaiva mūḍhamatinā kṛtasukṛto vañcitastena // 2.67 //

niyatā dūṣitayaśasāṃ bata kisalayakomalā prakṛtyaiva & apavādaviṣatarūtthairāmodairmūrchitā lakṣmīḥ // 2.68 //

na hi nāma sajjanānāṃ śuddhayaśaḥsphaṭikakadarpaṇo vimalaḥ & paribhavaduḥkhitajanatāniḥśvāsairmalinatāmeti // 2.69 //

asamañjasamatimalinaṃ mohadvyaktiṃ samāgataṃ karma & tasya viśuddhiḥ kriyatāṃ paravittasamarpaṇenaiva // 2.70 //

apavādadhūlidhūsaramamalayaśo mṛjyatāṃ svahastena & asmadvacanaṃ kriyatāṃ paradhanamutsṛjyatāmetat // 2.71 //

ityuktaḥ sānunayaṃ tribhuvanagurūṇāpi devadevena & paradhananibaddhatṛṣṇaḥ provāca kṛtāñjaliḥ śukraḥ // 2.72 //

bhagavanbhavataḥ śāsanamamarendrakirīṭakoṭiviśrāntam & laṅghayati ko nu mohāddaurgatyaṃ sattvahāri yadi na syāt // 2.73 //

yasya kṣīṇasya gṛhe bhṛtyā dārāḥ sutāśca sīdanti & kāryākāryavicāṛo draviṇādāneṣu kastasya // 2.74 //

mitramayaṃ dhananātho vipadi trāṇaṃ vicintitaḥ satatam & vṛddhiṃ yātaḥ sumahānāśābandhaśca me hṛdaye // 2.75 //

abhyetya yācito'pi tyaktvā lajjāṃ mayāḷvihatalajjaḥ & cicchedaiṣa mamāśāṃ sahasā pratiṣedhaśastreṇa // 2.76 //

tena prahatamaśastraṃ dāho'nagniśca nirviṣaṃ maraṇam & vihitaṃ śaṭhena mohādāśābhaṅghaḥ kṛto yena // 2.77 //

tasmānmamaiṣa śatruḥ sukṛtasama śātruvañcanāpāpam & riktasya nirapavādo vyājenopārjito'pyarthaḥ // 2.78 //

aṇu dhanamapi na tyājyaṃ mama bhavatā jñāpite satyam & vittaṃ jīvitamagryaṃ jīvitahānirdhanatyāgaḥ // 2.79 //

iti saṃbhāṣiṇamasakṛddaityaguruṃ prārthitaṃ punarbahuśāḥ & kavalīcakāra sahasā pratiṣedharuṣā virūpākṣaḥ // 2.80 //

jaṭharāntare purāreḥ pralayānalavipulabhīṣaṇāboge & prakvāthyamānakāyaḥ śukraścukrośa sākrośaḥ // 2.81 //

tyaja dhanamiti viṣamadṛśā punaḥ punaḥ prerito'vadacchukraḥ & nidhanaṃ mamāstu bhagavandhanadadhanaṃ na tyajāmi kiṃcidapi // 2.82 //

atha dhāraṇāpravṛddhajvalanajvālāsahasravikarāle & śukraścukrośa bhṛśaṃ ghoragabhīre harodare patitaḥ // 2.83 //

tamuvāca devedevastyajya durgrahadagdha paravittam & asminnudaramahodadhivaḍavāgnau mā gamaḥ pralayam // 2.84 //

so'vadadatiśayatāpasphuṭitāsthivasāpravāhabahalāgnau & paramiha maraṇaṃ śreyo draviṇakaṇaṃ na tyajāmi socchvāsaḥ // 2.85 //

punarapi ghoratarodgatakālānaladhāraṇānalajvalitaḥ & śukraścakre devyāḥ stotraṃ kṣaṇaleśaśeṣāyuḥ // 2.86 //

stotrapadārādhitayā gauryā praṇayaprasādite rudre & tadvacasā labdhadhṛtiḥ śukradvāreṇa niryayau śukraḥ // 2.87 //

evaṃ svabhāvalubdhāstīvratarāṃ yātanāmapi sahante & na tu saṃtyajanti vittaṃ kauṭilyamivādhamaḥ sahajam // 2.88 //

tasmāllobhasamutthā kapaṭakalā kuṭilavartinī māyā & lubdhahṛdayeṣu nivasati nālubdho vañcanaṃ kurute // 2.89 //

sargaḥ 3

kāmaḥ kamanīyatayā kimapi nikāmaṃ karoti saṃmoham & viṣāmiva viṣamaṃ sahasā madhuratayā jīvanaṃ harati // 3.1 //

ete hi kāmakalitāḥ parimalalīnālivalayahuṃkāraiḥ & sūcitadānāḥ kariṇo badhyante kṣipramabalābhiḥ // 3.2 //

pādāghātāḥ śitāṅkuśaghaṭanā nigaḍādisaṃrodham & viṣayamuṣitaḥ karīndraḥ kiṃ na smaravañcitaḥ sahate // 3.3 //

dīrghavyasananiruddho bhrūbhaṅgajño vidheyatāṃ yātaḥ & viṣayavivaśo manuṣyaḥ keliśikhaṇḍīva nartyate strībhiḥ // 3.4 //

raktākarṣaṇasaktā māyābhirmohatimirarajanīṣu & nāryaḥ piśācikā iva haranti hṛdayāni mugdhānām // 3.5 //

rāgimṛgavāgurāṇāṃ hṛdayadvipabandhaśṛṅkhalaughānām & vyasananavavallarīṇāṃ strīṇāṃ na mucyate vaśagaḥ // 3.6 //

saṃsāracitramāyāṃ śambaramāyāṃ vicittimāyāṃ ca & yo jānāti jitātmā so'pi na jānāti yoṣitāṃ māyām // 3.7 //

kusumasukumāradehā vajraśilākaṭhinahrdayasadbhāvāḥ & janayanti kasya nāntarvicitracaritāḥ striyo moham // 3.8 //

anuraktajanaviraktā namrotsiktā viraktarāgiṇyaḥ & vañcanavacanāsaktā nāryaḥ sadbhāvaśaṅkinyaḥ // 3.9 //

jātaḥ sa eva loke bahujanadṛṣṭā vilāsakuṭilāṅgī & dhairyadhvaṃsapatākā yasya na patnī prabhurgehe // 3.10 //

vijitasya madavikāraiḥ strībhirmūkasya naṣṭasaṃjñasya & gṛhadhūlipaṭalamakhilaṃ vadane niḥkṣipyate bhartuḥ // 3.11 //

kṛtakāparisphuṭākṣarakāmakalābhiḥ svabhāvamugdheva & tilakāya candrabimbaṃ mugdhapatiṃ yācate prauḍha // 3.12 //

svairavihāragatāgatakhinnāyāstīrthadarśanavyājaiḥ & bhartā vilāsavijitaścaraṇau mṛdnāti capalāyāḥ // 3.13 //

nayanavikārairanyaṃ vacanairanyaṃ viceṣṭitairanyam & ramayati suratenānyaṃ strī bahurūpā svabhāvena // 3.14 //

nijapayicapalakurāṅgī paratarubhṛṅgī svabhāvamātaṅgī & mithyāvibhramabhṛṅgī kuṭilabhujaṅgī nijā kasya // 3.15 //

bahuvidhataruṇanirargalasaṃbhogasukhārthabhoginī veśyā & dhanyeti vadanti sadā socchvāsā nirjane nāryaḥ // 3.16 //

capalā tiṣṭhati harmye gāyati rathyāvalokinī svairam & dhāvatyakāraṇaṃ vāḷhasati sphaṭikāśmamāleva // 3.17 //

paśuriva vaktuṃ kartuṃ kiṃcidayaṃ mama patirna jānāti & uktveti gṛhe svajanaṃ puruṣavyāpāramaṅganā kurute // 3.18 //

pratyutthānaṃ kurute vyavahāragatāgataiḥ svayaṃ yāti & uccairvadati ca gṛhe gṛhiṇī jīvanmṛtasyaiva // 3.19 //

īrṣyāluvṛddhabhāryā sevakapatnī niyogibhāryā vā & kārukuśīlavanārī lubdhavadhūḥ sārthavāhavanitā vā // 3.20 //

goṣṭhīviharaṇaśīlā taruṇajane vatsalā prakṛtyaiva & paraguṇagaṇane saktā nijapatidoṣābhidhāyinī satatam // 3.21 //

alpadhanā bahubhogā rūpavatī vikṛtarūpabhāryā vā & mugdhavadhūḥ sakalakalāmānavatī nīcasaṃgamodvignā // 3.22 //

dyūtamadhupānasaktā dīrghakathāgītarāgiṇī kuśalā & bahupuṃścalīvayasyā śūrajane prakṛtipakṣapātaiva // 3.23 //

tyaktagṛhavyāpārā bahuvidhaveṣā nirargalābhyāsā & pratyuttarasapratibhā satyavihīnā svabhāvanirlajjā // 3.24 //

kuśalānāmayavārtāpraśnaparā prītipeśalālāpā & vijane vividhakṛīḍāḍambaraśauṇḍā prakāśasāvitrī // 3.25 //

kratutīrthasuraniketanagaṇakabhiṣagbandhugehagamanaparā & bhojanapānabahuvyayayātrotsavakāriṇī svatantreva // 3.26 //

bhikṣutāpasabhaktā svajanaviraktā manoramāsaktā & darśanadīkṣāraktā dayitaviraktā samādhisaṃyuktā // 3.27 //

goṣṭhīrañjanamitrā vijñeyā naṣṭacāritrā (kulakam) // 3.28 //

satatānuraktadoṣā mohitajanatā bahugrahāścapalāḥ & saṃdhyāḥ striyaḥ piśācyo raktacchāyāharāḥ krūrāḥ // 3.29 //

kasya na vahanayogyo mugdhadhiyastucchasādhane lagnāḥ & prītatayā praśamarucaścapalāsu strīṣu ye'dāntāḥ // 3.30 //

śṛṅgāraśauryakatthanamasamañjasadānavarṇanā vividhāḥ & etāvadeva tāsāmamantrayantraṃ vaśīkaraṇam // 3.31 //

kalikālatimirarajanīrajanicarīṇāṃ sahasramāyānām & strīṇāṃ nṛśamsacaritaiḥ kasya na saṃjāyate kampaḥ // 3.32 //

nirjitadhanapativibhavo babhūva bhuvi viśruto vaṇiṅnāthaḥ & dhanadatto nāma purā ratnānāmāśrayaḥ payodhiriva // 3.33 //

tasyābhavadvibhūtirmūrteva manobhuvaḥ sulalitāṅgī & tanayā nayanavilāsairvijitāśā vasumatī nāma // 3.34 //

pradadau sa tāmaputraḥ putrapade vinihitāṃ priyāṃ putrīṃ & vaṇije vibhavakulodayatulyāya samudradattāya // 3.35 //

ramamāṇaḥ sa tayā saha hariṇākṣyā śvasuramandire suciram & prayayau kadācidagre dvīpāyātasya sārthasya // 3.36 //

patyau yāte taruṇī janakagṛhe harmyaśikharamārūḍhā & vilalāsa vilāsamahī kelivilolā sakhībhiḥ sā // 3.37 //

saudhe manmatharūpaṃ pṛthunayanā pathi dadarśa puruṣaṃ sā & yaṃ dṛṣtvaiva gatāsyāḥ kvāpi dhṛtiḥ kumatikupiteva // 3.38 //

sā tena capalanayanā sahasā muṣiteva hāritavicārā & abhavadaśaktā nitarāṃ saṃvaraṇe smaravikārasya // 3.39 //

śīlaṃ pālasya capale mā pātaya nimnageva kulakūlam & iti tāmvadadivoccaiḥ kampākulamukharamekhalā suciram // 3.40 //

sā kṛtvāḷviditakathāṃ rahasi sakhīmānināya taṃ taruṇam & calitaṃ hi kāminīnāṃ dhartuṃ śaknoti kaścittam // 3.41 //

kāmaṃ kāmavikāsaiḥ suratavilāsaiḥ sunarmaparihāsaiḥ & sahajapremanivāsairmumude sā svairiṇī tena // 3.42 //

atha kṛtanijadhanakṛtyastvaritaṃ dayitāvilokanotkaṇṭhaḥ & aviśatsamudradattaḥ śvaśurāvāsaṃ mahārambhaḥ // 3.43 //

vipulamahotsavalīlāvyagrajanairbhogasaṃpadāṃ nicayaiḥ & ativāhya dinaṃ dayitāsahitaḥ śayyāgṛhaṃ sa yayau // 3.44 //

viracitavarataraśayane baddhavitāne manoramasthāne & jṛmbhitasaurabhadhūpe suragṛharūpe pradīptamaṇidīpe // 3.45 //

tatra sa madhumadavilulitalocanakamalāṃ priyāṃ samāliṅgya & madagaja iva navanalinīṃ bheje ratilālasaḥ śayyām // 3.46 //

sāpi hṛdayāntarasthitaparapuruṣadhyānabaddhalakṣaiva & tasthau nimīlitākṣī dhyānaparā yoginīva ciram // 3.47 //

āliṅganaparicumbananīvivimokṣeṣu bahutarocchvāsā & patyau saṅkucitāṅgī sasmāra tameva śīlaharam // 3.48 //

praṇayakupiteti matvā mugdhapatistāṃ samudradatto'pi & praṇipatya cāṭukāraiḥ kimapi yayāce prasādāya // 3.49 //

parapuruṣarāgiṇīnāṃ vimukhīnāṃ praṇayakāmavāmānām & puruṣapaśavo vimūḍhā rajyante yoṣitāmadhikam // 3.50 //

kiṃ kriyate kāmo'yaṃ paragatakāmaḥ svatantrakāmaśca & dhanaśataraktāyāmapi saṃdhyāyāṃ bhāskaro rāgī // 3.51 //

gūḍhopavananikuñje nyastaṃ sā vallabhaṃ sasaṃketam & saṃcintya ciraṃ svapatiṃ viṣamiva saṃmūrchitā mene // 3.52 //

nidrāmudritanayane praṇayaśrānte samudradatte sā & utthāya racitaveṣā śanakairgamanonmukhī tasthau // 3.53 //

cauraḥ kṣaṇe ca tasminmugdhamattajanaṃ praviśya tadbhavanam & gamanotsukāmapaśyanmukharābharaṇāmalakṣyastām // 3.54 //

atrāntare śaśāṅkaḥ śanakaiḥ surarājavallabhāṃ kakubham & cakita ivāśu cakampe mīlitatarāṃ samāliṅgya // 3.55 //

saṃkocitakamalāyāḥ kumudavijṛmbhāvirājamānāyāḥ & prasasāra tuhinakiraṇo yāminyāḥ kapaṭahāsa iva // 3.56 //

raviparitāpaśrāntāṃ vīkṣya divaṃ prasaradindusānandām & jahasuriva kumudavṛndairalikulakuṃkāraniebharā vāpyaḥ // 3.57 //

jagrāha rajaniramaṇī śaśikarahṛtatimirakañcukāvaraṇā & lajjānviteva purataḥ kumudāmodākulālipaṭalapaṭam // 3.58 //

suptajane'tha niśārdhe candrāloke ca vipulatāṃ yāte & tamasīva nirviśaṅkā sāḷśanakairupavanaṃ prayayau // 3.59 //

atha sā viveśa vivaśā viṣamaśaraploṣitā nijopavanam & channaṃ bhūṣaṇalobhādanuyātā vismitena caureṇa // 3.60 //

tatra dadarśa vibhūṣitamujjvalalalitāṃśukaṃ lasatkusumam & śaṅkājanakaṃ vipine pakṣibhirupalakṣitaṃ dayitam // 3.61 //

hṛdayadayitāviyogajvalanajvālāvalītaptam & diṅmukhavilasitarucinā candreṇa karānalairdagdham // 3.62 //

cirasaṅketasthityā muktāśaṃ priyatamāpunarmilane & vṛkṣālambitavallīvalayālambena vigalitaprāṇam // 3.63 //

taṃ dṛṣṭvaiva vilīnā vilapantī vyasanaśokasaṃtrāsaiḥ & nipapāta vallarīva kvaṇadalivalayākulā tanvī // 3.64 //

saṃmohamīlitākṣī sthitvā suciraṃ mahīṃ samāliṅgya & śanakairavāptajīvā vilalāpa laghusvaraiḥ svairam // 3.65 //

hā hā nayanānanda kva nu te viśadendusundaraṃ vadanam & drakṣyāmi mandapuṇyā kimidaṃ kvāhaṃ kva me kāntaḥ // 3.66 //

iti taruṇakaruṇamabalā vilapya pāśaṃ vimucya yatnena & aṅke dhṛtvāsya mukhaṃ cucumba jīvaṃ kṣipantīva // 3.67 //

sā tasya vadanakamalaṃ nijavadane mohitā kṛtvā & tāmbūlagarbhamakarotprakaṭitasākārarāgeva // 3.68 //

atha tasyāḥ kusumotkaramṛgamadadhūpādisaurabhāhūtaḥ & āviśya śavakaśarīraṃ nāsāṃ ciccheda vetālaḥ // 3.69 //

sā prāpya cāpalocitamanayaphalaṃ chinnanāsikā gatvā & bhavanaṃ praviśya bhartustāraṃ hāheti cukrośa // 3.70 //

pratibaddhe sakalajane nādatraste samudradatte ca & sā nāsikā mameyaṃ bhartrā chinneti cakranda // 3.71 //

śvaśurādibandhuvargaiḥ pṛṣṭaḥ kupitaiḥ samudradatto'pi & vikrītaḥ paradeśe mūka ivoce na kiṃcidapi // 3.72 //

atha cāsya suprabhāte bandhubhirāvedite nṛpasabhāyām & tatrābhūnnṛpakopo bahudhanadaṇḍaḥ samudradattasya // 3.73 //

cauro'pi nikhilavṛttaṃ pratyakṣamavekṣya vismayāviṣṭaḥ & āvedya bhūpapurataḥ prāpya ca kalayādisatkāram // 3.74 //

udyāne śavavadane tasyāstāṃ nāsikāṃ ca saṃdarśya & niṣkāraṇasuhṛducitāṃ śuddhiṃ vidadhe samudradattasya // 3.75 //

ityetāḥ kuṭilatarāḥ krūrācārā gatatrapāścapalāḥ & yo nāma vetti sa strībhirnaiva vañcyate matimān // 3.76 //

sargaḥ 4

tatrāpi veśayoṣāḥ kuṭilatarāḥ kūṭarāgahṛtalokāḥ & kapaṭacaritena yāsāṃ vaiśravaṇaḥ śramaṇatāmeti // 4.1 //

hāriṇyaścaṭulatarā bahulataraṅgāśca nimnagāminyaḥ & nadya iva jaladhimadhye veśyāhṛdaye kalāścatuḥṣaṣṭiḥ // 4.2 //

veśakalā nṛtyakalā gītakalā vakravīkṣaṇakalā ca & kāmaparijñānakalā grahaṇakalā mitravañcanakalā ca // 4.3 //

pānakalā kelikalā suratakalāliṅganāntarakalā ca & cumbanakalā parakalā nirlajjāvegasaṃbhramakalā ca // 4.4 //

īrṣyākalikelikalā ruditakalā mānasaṃkṣayakalā ca & svedabhramakampakalā punarekāntaprasādhanakalā // 4.5 //

netranimīlananiḥsahanispandakalā mṛtopamakalā ca & virahāsaharāgakalā kopapratiṣedhaniścayakalā ca // 4.6 //

nijajananīkalahakalā sadgṛhagamanotsavekṣaṇakalā ca & haraṇakalā jātikalā kelikalā caurapārthivakalā ca // 4.7 //

gauravaśaithilyakalā niṣkāraṇadoṣabhāṣaṇakalā ca & śūlakalābhyaṅgakalā nidrākṣirajasvalāmbarakalā ca // 4.8 //

rūkṣakalā tīkṣṇakalā galahastagṛhārgalārpaṇakalā ca & saṃtyaktakāmukāhṛtidarśanayātrāstutikalā ca // 4.9 //

tīrthopavanasurālayaviharaṇahelākalā gṛhakalā ca & vaśyauṣadhamantrakalā vṛkṣakalā keśarañjanakalā ca // 4.10 //

bhikṣukatāpasabahuvidhapuṇyakalā dvīpadarśanakalā ca & khinnā kalātriṣaṣṭyā paryante kuṭṭanīkalā veśyā // 4.11 //

ajñātanāmavarṇeṣu ātmāpi yayārpyate dhanāṃśena & tasyā api sadbhāvaṃ mṛgayante moghasaṃkalpāḥ // 4.12 //

nikhilajanavañcanārjita malinadhanaṃ rāgadagdhahrdayānām & khādati guṇagaṇabhagno nagno hīno 'thavā kaścit // 4.13 //

nīcasturagāroho hastipakaḥ khalataro 'thavā śilpī & vañcitasakalajanānāṃ tāsāmapi vallabho bhavati // 4.14 //

rājā vikramasiṃho balavadbhirbhūmipaiḥ purā vijitaḥ & mānī yayau vidarbhānguṇayaśasā mantriṇā sahitaḥ // 4.15 //

tatra sa veśyābhavanaṃ praviśya bhuvi viśrutāṃ vilāsavatīm & bheje gaṇikāṃ bahudhanabhogyām apy alpavibhavo 'pi // 4.16 //

taṃ rājalakṣaṇocitabhājanānubhujaṃ vilokyapṛthusattvam & vividhamaṇikanakakoṣaṃ cakre sā tadvyayādhīnam // 4.17 //

sahajamanurāgamadrutam aucityaṃ vīkṣya bhūpatis tasyāḥ & vismayavivaśaḥ premṇā jagāda vijane mahāmātmyam // 4.18 //

citramiyaṃ bahu vittaṃ kṣapayati veśyāpi matkṛte tṛṇavat & prītipadavīvisṛṣṭo veśyānāṃ dhananibandhano rāgaḥ // 4.19 //

mithyā dhanalavalobhād anurāgaṃ darśayanti bandhakyaḥ & tadapi dhanaṃ visṛjati yā kastasyāḥ premṇi saṃdehaḥ // 4.20 //

iti vacanaṃ bhūmipateḥ śrutvā vihasya sāsūyaḥ & tamuvāca kasya rājan veśyācarite 'sti viśvāsaḥ // 4.21 //

etāḥ satyavihīnā dhanalavalīnāḥ sukhakṣaṇādhīnāḥ & veśyā viśanti hṛdayaṃ mukhamadhurā nirvicārāṇām // 4.22 //

prathamasamāgamasukhadā madhye vyasanapravāsakāriṇyaḥ & paryante duḥkhaphalāḥ puṃsāmāśāśca veśyāśca // 4.23 //

adyāpi hariharādibhiḥ amarairapi tattvato na vijñātāḥ & bhramavibhramabahumohā veśyāḥ saṃsāramāyāśca // 4.24 //

iti sacivavaco nṛpatiḥ śrutvā kṛtvā ca saṃvidaṃ tena & mithyāmṛtamātmānaṃ cakre veśyāparīkṣāyai // 4.25 //

tasminkuṇapaśarīre vinyaste mantriṇā cittāvahnau & sahasaiva vilāsavatī vahnibhuvaṃ bhūṣitā prayayau // 4.26 //

tāṃ prabalajvalitojjvalavahnijvālānipātasāvegām & dorbhyāmāliṅgya nṛpo jīvāmītyabhidhānmuditaḥ // 4.27 //

tattasyāḥ prema dṛḍhaṃ satyaṃ ca vicārya saṃbhṛtasnehaḥ & rājā nininda mantriṇam asakṛdveśyaguṇābhimukhaḥ // 4.28 //

atha veśyādhanasaṃcayamātmādhīnaṃ mahīpatir vipulam & ādāya gajaturaṃgamabhaṭavikaṭāmādade senām // 4.29 //

sambhṛtavipulabalaughaiḥ jitvā vasudhādhipānsa bhūpālaḥ & nijamāsasāda maṇḍalam indurivānandakṛtpūrṇaḥ // 4.30 //

sā cāntaḥpurakāntāmūrdhni kṛtvā bhūbhujā vilāsavatī & śuśubhe śrīriva cāmarapavanākulitālakā tanvī // 4.31 //

sātha kadācinnarapatimekānte viracitāñjaliḥ praṇatā & ūce nātha mayā tvaṃ kalpataruḥ sevitaściraṃ dāsyā // 4.32 //

yadi nāma kutracidahaṃ yātā te hetutāṃ vibho lakṣmyāḥ & tanmama saphalāmāśāmarhasi kartuṃ prasādena // 4.33 //

puṇyaphalaprāpyānāṃ hṛtapararajasāṃ svabhāvavimalānām & tīrthānāmiva mahatāṃ na hi nāma samāgamo viphalaḥ // 4.34 //

abhavanmama ko'pi yuvā dayito dhanajīvitādhikaḥ praṇayī & baddhaḥ sa vidarbhapure daivavaśāccorarūpeṇa // 4.35 //

tanmuktaye mayā tvaṃ śaktataraḥ sevito mahīnāthaḥ & adhunā kriyatāmucitaṃ sattvasya kulasya śauryasya // 4.36 //

iti vañcanāmavāpto vismita iva tadvaco nṛpaḥ śrutvā & suciraṃ vilokya vasudhāṃ sasmārāmātyavacanaṃ saḥ // 4.37 //

atha tāṃ tathaiva rājāśvāsya vidarbheṣu bhūbhujaṃ jitvā & bandhanamuktenāsyāścoreṇa samāgamaṃ cakre // 4.38 //

ityevaṃ bahuhṛdayā bahujihvā bahukarāśca bahumāyāḥ & tattvena satyarahitāḥ ko jānāti sphuṭaṃ veśyāḥ // 4.39 //

varṇanadayitaḥ kaściddhanadayito dāsakarmadayito'nyaḥ & rakṣādayitaścānyo veśyānāṃ narmadayito'nyaḥ // 4.40 //

sargaḥ 5

moho nāma janānāṃ sarvaharo harati buddhimevādau & gūḍhataraḥ sa ca nivasati kāyasthānāṃ mukhe ca lekhe ca // 5.1 //

raudrakalā iva pūrṇā niṣpannā sasyasaṃpattiḥ & grastā kṣaṇena dṛṣṭā niḥśeṣā divirarāhukalayeva // 5.2 //

jñātāḥ saṃsārakalā yogibhirapayātarāgasaṃmohaiḥ & na jñātā divirakalā kenāpi bahuprayatnena // 5.3 //

kūṭakalāśataśibiraiḥ janadhanavivaraiḥ kṣayakṣapātimiraiḥ & diviraireva samastā grastā janatā na kālena // 5.4 //

ete hi kālapuruṣāḥ pṛthutaradaṇḍaprapātahatalokāḥ & gaṇanāgaṇanapiśācāḥ caranti bhūrjadhvajā loke // 5.5 //

kasteṣāṃ viśvāsaṃ yamamahiṣaviṣāṇakoṭikuṭilānām & vrajati na yasya viṣaktaḥ kaṇṭhe pāśaḥ kṛtāntena // 5.6 //

kalamāgranirgatamaṣī binduvyājena sāñjanāśrukaṇaiḥ & kāyasthakhanyamānā roditi khinneva rājyaśrīḥ // 5.7 //

aṅkanyāsairviṣamaiḥ māyāvanitālakāvalīkuṭilaiḥ & ko nāma jagati racitaiḥ kāyasthairmohito na janaḥ // 5.8 //

māyāprapañcasaṃcayavañcitaviśvairvināśitaḥ satatam & viṣayagrāmagrāsaiḥ kāyasthairindriyairlokaḥ // 5.9 //

kuṭilā lipivinyāsā dṛśyante kālapāśasaṃkāśāḥ & kāyasthabhūrjaśikhare maṇḍalalīnā iva vyālāḥ // 5.10 //

ete hi citraguptāḥ citradhiyo guptahāriṇo divirāḥ & rekhāmātravināśāt sahitaṃ kurvanti ye rahitam // 5.11 //

loke kalāḥ prasiddhāḥ svalpatarāḥ saṃcaranti divirāṇām & gūḍhakalāḥ kila teṣāṃ jānāti kaliḥ kṛtānto vā // 5.12 //

vakralipinyāsakalā sakalāṅkanimīlanakalā & satatapraveśasaṃgrahalopakalā vyayavivardhanakalā ca // 5.13 //

grāhyaparicchedakalā deyadhanādānakāraṇakalā ca & utkocairharaṇakalā paryantabhuvaṃ palāyanakalā ca // 5.14 //

śeṣasthavivekakalā calarāśisamagrabhakṣaṇakalā ca & utpannagopanakalā naṣṭaviśīrṇapradarśanakalā ca // 5.15 //

krayamāṇairbharaṇakalā yojanacaryādibhiḥ kṣayakalā ca & ekatra pañcadaśyāṃ luṇṭhicikitsāsamāsanakalā ca // 5.16 //

niḥśeṣabhūrjadāhād āgamanāśaśca paryante & yena vinā vyavahārī bhūryāgrahaṇe nirālokaḥ // 5.17 //

sakalaṅkasya kṣayiṇo navanavarūpasya vṛddhibhājaśca & divirasya kalāḥ kuṭilāḥ ṣoḍaśa doṣākarasyaitāḥ // 5.18 //

kūṭasthāḥ kāyasthāḥsarvanakāreṇa siddhamantreṇa & gurava iva viditamāyāvṛtticchedaṃ kṣaṇena kurvanti // 5.19 //

hāritadhanapaśuvasanaḥ cauryabhayādbandhubhiḥ parityaktaḥ & babhrāma mahīmakhilāṃ tīvravyasanaḥ purā kitavaḥ // 5.20 //

sa kadācidetya puṇyaiḥ ujjayinīṃ tatra majjanaṃ kṛtvā & vicaranvijane puraharamandiramavalokayāmāsa // 5.21 //

śūnyāyatane gatvā varadaṃ devaṃ sadā mahākālam & upalepanakusumaphalaiḥ nirvyāpāraḥ siṣeve saḥ // 5.22 //

stotrajapagītadīpaiḥ vipuladhyānair niśāsu nirnidraḥ & tasthau tatra sa suciraṃ duḥsahadaurgatyanāśāya // 5.23 //

tasya kadācidbhaktyā śubhaśatakṛtayā prasāditaḥ sahasā & bhavabhayahārī bhagavān bhūtapatiḥ saṃbabhāṣe tam // 5.24 //

putra gṛhāṇetyukte devena kapālamālikāśikhare & ekaṃ kapālamasakṛt cakre saṃjñāṃ purārāteḥ // 5.25 //

ardhokte sthagitavaraḥ saṃpīḍanasaṃjñayā kapālasya & tūṣṇīṃ cakāra rudro dāridryātkitavapuṇyānām // 5.26 //

snātuṃ yāte tasmin vijane devaḥ kapālamavadattat & dantāṃśupaṭalapālīṃ gaṅgāmiva darśayannagre // 5.27 //

asya kitavasya sādhoḥ bhaktasya cirasthitasya varadāne & kasmāttvayā mamaiṣā vihitā saṃpīḍanaiḥ saṃjñā // 5.28 //

iti bhagavatā kapālaṃ pṛṣṭaṃ provāca sasmitaṃ śanakaiḥ & viṣamanayanoṣmavigalan maulīndusudhārasairjīvat // 5.29 //

śṛṇu bhagavanyena mayā vijñapto'si svabhāvasaralātman & sulabho'pi bodhyate vā niṣkāraṇamīśvaraḥ kena // 5.30 //

eṣa kitavo'tiduḥkhī dāridryādviratasakalanijakṛtyaḥ & prāsāde'sminracayati lepanabalikusumadhūpārgham // 5.31 //

duḥkhī bhavati tapasvī dhanarahitaḥ sādaro bhavati dharme & bhraṣṭādhikāravibhavaḥ sarvapraṇataḥ priyaṃvado bhavati // 5.32 //

arcayati devaviprān japati ciraṃ vetti nirdhano mitram & kaṭhino'pi lohapiṇḍaḥ taptaḥ karmaṇyatāṃ eti // 5.33 //

vyasanaparitaptahṛdayaḥ tiṣṭhati sarvaḥ sadācāre & vibhavamadamohitānāṃ karmasmaraṇe kathā kaiva // 5.34 //

aiśvaryārthī bhagavannrthī āśāpāśena lambamāno 'sau & kurute parāṃ saparyāṃ prāptārtho dṛśyate na punaḥ // 5.35 //

svārthārthinaḥ prayattā prāptārthāḥ sevakāḥ sadā viphalāḥ & na hi nāma jagati kaścit kṛtakāryaḥ sevako bhavati // 5.36 //

deva prāsāde'smin phalajalakusumādibhogasāmagrīm & pūrṇe yāte kitave vijane nānye kariṣyanti // 5.37 //

tasmātpuṇyopanataṃ kitavaṃ saṃrakṣa sevakaṃ satatam & varadānamasya bhagavan nirvāsanamātmapūjāyāḥ // 5.38 //

śrutvaitadvakrataraṃ vacanaṃ pṛthuvismayasmeraḥ & taṃ papraccha pinākī kastvaṃ tattvena kiṃ karma // 5.39 //

iti pṛṣṭaṃ punarūce sapadi kapālaṃ vicintya sadbhāvam & magadhānāmahamabhavaṃ kāyasthakule svakarmaṇo vimukhaḥ // 5.40 //

snānajapavratanirataḥ tīrtharato viditasarvaśāstrārthaḥ & tyaktvā bhāgīrathyāṃ śarīrakaṃ tvatpadaṃ prāptaḥ // 5.41 //

ākarṇyavaṃ bhagavān ūce kāyastha eva satyaṃ tvam & citraṃ kauṭilyakalāṃ na tyajasi kapālaśeṣo'pi // 5.42 //

ityuktvā smitakiraṇaiḥ kurvannāśālatāḥ kusumaśubhrāḥ & snātvāgatāya tasmai kitavāya varaṃ dadau varadaḥ // 5.43 //

kṛtvā tatkitavahitaṃ paśyata evāśu tasya śaśimauliḥ & niṣkāsitavāṃstacchira uttamatamamuṇḍamālikāpaṅkteḥ // 5.44 //

ityevaṃ kuṭilakalāṃ sahajāṃ malināṃ janakṣaye niratām & yamadaṃṣṭrāmiva muñcati kāyastho nāsthiśeṣo'pi // 5.45 //

susthaḥ ko nāma janaḥ satatāśucibhāvadūṣitakalānām & doṣakṛtāṃ śakṛtāmiva kāyasthānāmavaṣṭambhaiḥ // 5.46 //

asuraracitaprayatnād vijñātā diviravañcanā yena & saṃrakṣaitā matimatā ratnavatī vasumatī tena // 5.47 //

sargaḥ 6: madavarṇanam

ekaḥ sakalajanānāṃ hṛdayeṣu kṛtāspado madaḥ śatruḥ & yenāviṣṭaśarīro na śṛṇoti na paśyati stabdhaḥ // 6.1 //

vijitātmanāṃ janānām abhavadyaḥ kṛtayuge damo nāma & so'yaṃ viparītatayā madaḥ sthitaḥ kaliyuge puṃsām // 6.2 //

maunaṃ vadananikūṇanam ūrdhvekṣaṇamanyalakṣyatā cākṣṇoḥ & gātravilepanaveṣṭanam agryaṃ rūpaṃ madasyaitat // 6.3 //

śauryamado rūpamadaḥ śṛṅgāramadaḥ kulonnatimadaśca & vibhavamadamūlajātā madavṛkṣā dehināmante // 6.4 //

śūlārūḍhasamāno vātastabdhopamo'tha bhūtasamaḥ & bahubhoge vibhavamadaḥ praśamajvarasaṃnipātasamaḥ // 6.5 //

śauryamado bhujadarśī rūpamado darpaṇādidarśī ca & kāmamadaḥ strīdarśī vibhavamadastveṣa jātyandhaḥ // 6.6 //

antaḥsukharasamūrcchāmīlitanayanaḥ samāhitadhyānaḥ & dhanamada eṣa narāṇām ātmārāmopamaḥ ko'pi // 6.7 //

unmādayatyaviṣaye vividhavikāraḥ samastaguṇahīnaḥ & mūḍhamadastvanyo'yaṃ jayati vicitro nirālambaḥ // 6.8 //

stambhānna paśyati bhuvaṃ khecaradarśī sadā tapasvimadaḥ & bhaktimado'dbhutakārī vismṛtadehaścalaḥ prakṛtyaiva // 6.9 //

ākoparaktanayanaḥ paravāṅmātrāsahaḥ pralāpī ca & viṣamaḥ śrutamadanāmā dhātukṣobho nṛṇāṃ mūrtaḥ // 6.10 //

satatabhrukuṭikarālaḥ paruṣākrośī haṭhābhighātaparaḥ & adhikāramadaḥ puṃsāṃ sarvāśī rākṣasaḥ krūraḥ // 6.11 //

pūrvapuruṣapratāpaprathitakathāvismṛtānyanijakṛtyaḥ & kulamada ekaḥ puṃsāṃ sudīrghadarśī mahājñānaḥ // 6.12 //

varjitasakalasparśaḥ sarvāśucibhāvanānnirālambaḥ & ākāśe'pi salepaḥ śaucamado nityasaṃkocaḥ // 6.13 //

sāvadhayaḥ sarvamadā nijanijamūlakṣaye vinaśyanti & varamada ekaḥ kuṭilo vijṛmbhate niravadhirbhogī // 6.14 //

pānamadastu jaghanyaḥ sarvajugupsāspadaṃ mahāmohaḥ & kṣaṇiko'pi harati sahasā varṣasahasrārjitaṃ śīlam // 6.15 //

vidyāvati vipravare gavi hastini bhūpatau śvapāke ca & madyamadaḥ samadarśī svaparavibhāgaṃ na jānāti // 6.16 //

vigalitasadasadbhedaḥ samakāñcanaloṣṭapāṣāṇaḥ & prāpto yogidaśāmapi narake kṣībaḥ svayaṃ patati // 6.17 //

roditi gāyati vihasati gāyati vilapaty uccair upaiti saṃmoham & bhajate vividhavikārān saṃsārādarśamaṇḍalaḥ kṣībaḥ // 6.18 //

parapaticumbanasaktāṃ paśyati dayitāṃ na yāti saṃtāpam & kṣībo'tigāḍharāgaṃ pītvā madhu vītarāgaḥ kim // 6.19 //

visṛjati vasanaṃ dūre vyasanaṃ gṛhṇāti duḥsahaṃ kṣībaḥ & añjalipātre pibati ca nijamūtravijṛmbhitaṃ candram // 6.20 //

cyavanaḥ purā maharṣiḥ yauvanamaśviprayogato labdhvā & yajñe svayaṃ kṛtajñaḥ tau cakre somapānārhau // 6.21 //

kruddhastametya śakraḥ provāca mune na vetsi kimapi tvam & bhiṣajāvapaṅktiyogyo somārhāvaśvinau yasya // 6.22 //

iti bahuśaḥ surapatinā pratiṣiddho'pi svatejasā cyavanaḥ & na cacāla niścitātmā nijakṛtyādaśvinoḥ prītyā // 6.23 //

tatkopodyatavajraṃ jambhārerāyataṃ bhujastambham & astambhayanmunīndraḥ prabhāvasaṃbhāvanāpātram // 6.24 //

asṛjacca tadvadhāya pralambakāyopamaṃ caturdaṃṣṭram & yojanasahasravipulaṃ kṛtyārūpaṃ mahāsuraṃ ghoram // 6.25 //

tenāviṣṭaḥ sahasā bhīto vajrī tamāyayau śaraṇam & somo'stu devabhiṣajoḥ iti covāca praṇaṣṭadhṛtiḥ // 6.26 //

munirapi karuṇāsindhuḥ bhītaṃ praṇataṃ mahendramāśvāsya & madamutsasarja ghoraṃ dyūtastrīpānamṛgayāsu // 6.27 //

so'yamasuraḥ pramāthī muninā kruddhena nirmito hṛdaye & nivasati śarīrabhājāṃ stambhākāro guṇairbaddhaḥ // 6.28 //

maune śrīmattānāṃ niḥspandadṛśi pravṛddhavibhavānām & bhrūbhaṅgamukhavikāre dhanikānāṃ bhrūyuge viṭādīnām // 6.29 //

jihvāsu dūtaviduṣāṃ rūpavatāṃ daśanavasanakeśeṣu & vaidyānāmoṣṭhapuṭe grīvāyāṃ guṇiniyogigaṇakānām // 6.30 //

skandhataṭe subhaṭānāṃ hṛdaye vaṇijāṃ kareṣu śilpavatām & galapatrāṅgulibhaṅge chātrāṇāṃ stanataṭeṣu taruṇīnām // 6.31 //

udare śrāddhārhāṇāṃ jaṅghāsu ca lekhahārapuruṣāṇām & gaṇḍeṣu kuñjarāṇāṃ barhe śikhināṃ gateṣu haṃsānām // 6.32 //

ityevaṃ madanāmā madāgraho bahuvikāradṛḍhamohaḥ & aṅge kāṣṭhībhūto vasati sadā sarvabhūtānām // 6.33 //

iti mahākaviśrīkṣemendraviracite kalāvilāse madavarṇananāma ṣaṣṭhaḥ sargaḥ

sargaḥ 7: gāyanavarṇanam

artho nāma janānāṃ jīvitamakhilakriyākalāpasya & tamapi haranty atidhūrtāḥ ślakṣṇagalā gāyanā loke // 7.1 //

niḥśeṣaṃ kamalākarakoṣaṃ jagdhvāpi kumudamāsvādya & kṣīṇā gāyanabhṛṅgā mātaṅgapraṇayatāṃ yānti // 7.2 //

ghaṭapaṭaśakaṭaskandhā bahuḍimbhā muktakeśakakalāpāḥ & ete yonipisācā bhūpabhujo gāyanā loke // 7.3 //

tamasi varākaś cauro hāhākāreṇa yāti saṃtrastaḥ & gāyanacauraḥ prakaṭaṃ hāhākṛtvaiva harati sarvasvam // 7.4 //

pā pā dha dha ni ni ga ma sā dhā dhā mā mā sa mā sa gā dhā mā & kṛtvā svarapadapālīṃ gāyanadhūrtāś caranty ete // 7.5 //

kuṭilāvartabhrāntaiḥ veṣavikāraiś ca mukhavikāraiś ca & gāyati gāyanasaṃgho mardalahastaś ciraṃ maunī // 7.6 //

āmantraṇajayaśabdaiḥ pratipadahuṃkāraghargharārāvaiḥ & svayamuktasādhuvādaiḥ antarayati gāyano gītam // 7.7 //

jalapatite saktukaṇe matsyairbhukte'sti kāpi dharmāptiḥ & gāyanadattāsu paraṃ koṭiṣvapi nāsti phalaleśaḥ // 7.8 //

mugdhadhanānāṃ vidhinā ruddhānāmandhakūpakoṣeṣu & vihito vivṛtamahāsyo gāyananāmā praṇālaughaḥ // 7.9 //

naitat prakaṭitadaśanā gāyanadhūrtāḥ sadaiva gāyanti & ete gatānugatikān hasanti dhūrtā gṛhītārthān // 7.10 //

prātargāyanadhūrtā bhavanti dhīrāḥ sahārakeyūrāḥ & madhyāhne dyūtajitā nagnā bhagnā nirādhārāḥ // 7.11 //

stutivāgurānibaddhaiḥ vacanaśaraiḥ kapaṭakūṭaracanābhiḥ & gītairgāyanalubdhā mugdhamṛgāṇāṃ haranti sarvasvam // 7.12 //

naṣṭasvarapadagītaiḥ kṣaṇena lakṣāni gāyano labdhvā & dāsyāḥ sutena dattaṃ kimiti vadarduḥkhito yāti // 7.13 //

varjitasādhudvijavaravṛddhāyāḥ sakalaśokakalitāyāḥ & śāpo'yameva lakṣmyā gāyanabhojyaiva yat satatam // 7.14 //

devaḥ purā surāṇām adhinātho nāradaṃ cirāyātam & papraccha lokavṛttaṃ mahītale bhūmipālānām // 7.15 //

so'vadaravanipatīnāṃ jayināṃ bahudānadharmayajñānām & caratā mayā nṛloke surapatiyogyāḥ śriyo dṛṣṭāḥ // 7.16 //

te tu tvāṃ spardhante vibhavairvaruṇaṃ dhanādhināthaṃ ca & śatamakhasaṃjñāmasakṛd bahutarayajñā hasanty eva // 7.17 //

śrutvā tarmunivacanaṃ jātadveṣaḥ śatakratuḥ kopāt & hartuṃ dhanaṃ piśācān visasarja bhuvaṃ narendrāṇām // 7.18 //

te gītanāmamantrāḥ surapatidiṣṭāḥ piśācasaṃghātāḥ & hartuṃ sakalanṛpāṇāṃ dhanamakhilaṃ bhūtalaṃ prayayuḥ // 7.19 //

māyādāsaḥ prathamaṃ ḍambaradāsaś ca vajradāsaś ca & jh[kṣ?]ayadāsaluṇṭhadāsau kharaharadāsaḥ prasiddhadāsaś ca // 7.20 //

vāḍavadāsaś cāṣṭau te gatvā martyalokamatibhayadāḥ & vivṛtāsyaghorakuharā gāyanasṛṣṭiṃ sasarjurativikaṭām // 7.21 //

yairetairhṛtavibhavā diśi diśi hṛta[?]sakalalokasarvasvāḥ & yajñādiṣu bhūpatayo jātāḥ śithilodyamāḥ sarve // 7.22 //

ete hi karṇavivaraiḥ praviśya gītacchalena bhūpānām & sahasā haranti hṛdayaṃ karṇapiśācā mahāghorāḥ // 7.23 //

tasmāreṣāṃ rāṣṭre na dadāti vikāriṇāṃ praveśaṃ yaḥ & tasya sakalārthasaṃpadyajñavatī bhūmirādhīnā // 7.24 //

naṭanartakacakracarāḥ kuśīlavāścāraṇā viṭāścaiva & aiśvaryaśāliśalabhāḥ caranti tebhyaḥ śriyaṃ rakṣet // 7.25 //

gāyanasaṃghasyaikyād uttiṣṭhati gītaniḥsvanaḥ sumahān & asthāne dattāyā lakṣmyā iva saṃbhramākrandaḥ // 7.26 //

sargaḥ 8

tatrāpi hemakārā haraṇakalāyoginaḥ pṛthudhyānāḥ & ye dhāmni bahulalakṣmyāḥ śūnyatvaṃ darśayanty eva // 8.1 //

sāraṃ sakaladhanānāṃ saṃpatsu vibhūṣaṇaṃ vipadi rakṣā & ete haranti pāpāḥḷ satataṃ tejaḥ paraṃ hema // 8.2 //

sahasaiva dūṣayanti sparśena suvarṇamupahatacchāyām & nityāśucayaḥ pāpāḥ caṇḍālā hemakārāś ca // 8.3 //

masṛṇakaṣāśmani nikaṣo mandarucikramagatā kalā teṣām & yeṣāṃ paruṣakaṣāśmani vikrayakāle'pi lābhakalā // 8.4 //

sopasnehaḥ svedyaḥ sikthakamudro'pi bālukāprāyaḥ & soṣmā ca yuktibhedāt tulopalānāṃ kalāḥ pañca // 8.5 //

dvipuṭā sphoṭavipākā suvarṇarasapāyinī sutāmrakalā & sīsamalakācacūrṇagrahaṇaparā ṣaṭkalā mūṣā // 8.6 //

vakramukhī viṣamapuṭā suṣiratalā nyastapāradā mṛdvī & pakṣakaṭā granthimatī sikthakalā bahuguṇā puronamrā // 8.7 //

vātabhrāntā tanvī gurvī vā paruṣavātadhṛtacūrṇā & nirjīvanā sajīvā ṣoḍaśa hemnastulāsu kalāḥ // 8.8 //

mandaḥ sāvego vā madhyacchinnaḥ saśabdlphūtkāraḥ & pātī śīkarakārī phūtkāraḥ ṣaṭkalāsteṣām // 8.9 //

jvālāvalayī dhūmo visphoṭī mandakaḥ sphuliṅgī ca & pūrvadhṛtatāmracūrṇas teṣāṃ api ṣaṭkalo vahniḥ // 8.10 //

praśnaḥ kathā vicitrā kaṇḍūyanamaṃśukāntarākṛṣṭiḥ & dinavelārkanirīkṣaṇamatihāso makṣikākṣepaḥ // 8.11 //

kautukadarśanamasakṛtsvajanakaliḥ salilapātrabhaṅgaśca & bahirapi gamanaṃ bahuśo dvādaśa ceṣṭākalās teṣām // 8.12 //

ghaṭitasyopari pākaḥ kṛtrimavarṇaprakāśanotkarṣī & tanugomayāgnimadhye lavaṇakṣārānulepena // 8.13 //

sāmānyalohapātrādbhūminyaste'pi kāntalohatale & dhāvati vadanena tulā riktāpi muhuḥ supūrṇeva // 8.14 //

pratibaddhe jatuyogye prakṣiptanighūḍhakanakakaṇam & tulitaṃ pūraṇakāle sukhena hartuṃ samāyāti // 8.15 //

ujjvalane'pi ca teṣāṃ pātanamatisukaramaśmakāle ca & sadṛśavicitrābharaṇe parivartanalāghavaprasāraśca // 8.16 //

pūrṇādāne ghaṭane nekṣā māṣārpaṇaṃ prabhāyogaḥ & kālāharaṇavināśaḥ pratipūraṇayācanaṃ bahuśleṣaḥ // 8.17 //

ekādaśa yuktikālasteṣāmetāḥ samāsena & ekaiva kalā mahatī niśi gamanaṃ sarvamādāya // 8.18 //

etā hemakārāṇāṃ vicāralabhyāḥ kalāścatuḥṣaṣṭiḥ & anyā gūḍhāśca kalāḥ sahasranetro'pi no vetti // 8.19 //

meruḥ sthito'tidūre manuṣyabhūmiṃ cirātparityajya & bhīto'vaśyaṃ cauryādghorāṇāṃ hemakārāṇām // 8.20 //

kanakaśilāśatasaṃdhiprasṛtamahāvivarakoṭisaṃghātaiḥ & utkīrṇanikhilaśikharaḥ purā kṛto mūṣakairmeruḥ // 8.21 //

tatrākhilākhusenānikhātanakharāvalekhanotkhātaiḥ & śithilitamūlaḥ sahasā babhūva meruḥ purā niyatam // 8.22 //

mūṣakanakharotkhātaḥ sumeruruccaistarāṃ śuśubhe & uddhatasuvarṇadhūlīpaṭalaiḥ kapilā bahuḥ kakubhaḥ // 8.23 //

tasmiñjarjaraśikhare vivarodaradalitakanakakūṭataṭe & kalpāntāgamaśaṅkābhayamāvirabhūdamartyānām // 8.24 //

āha ca divyadṛśā tadvilokya sarvaṃ surānāthāgastyaḥ & ete te brahmaghnā niśācārāstridaśasaṃgare nihatāḥ // 8.25 //

jātā mūṣakarūpā merunipāte kṛtārambhāḥ & vadhyāḥ punarapi bhavatāmāśramabhaṅgān munīnāṃ ca // 8.26 //

śrutvaitanmunivacanaṃ dhūmena bilāvalīṃ samāpūrya & śāpena pūrvadagdhāñjagdhustridaśā mahāmūṣān // 8.27 //

ete ta eva mūṣāḥ suvarṇkārāḥ kṣitau punarjātāḥ & janmābhyāsādaniśaṃ kāñcanacūrṇaṃ nikarṣanti // 8.28 //

tasmānmahīpatīnāmasaṃbhave garadacoradasyūnām & ekaḥ suvarṇakāro nigrāhyaḥ sarvathā nityam // 8.29 //

sargaḥ 9: nānādhūrtavarṇanam

vāñcakamāyā mahatī mahītale jaladhimekhale nikhile & naṣṭadhiyāṃ matsyānāṃ jālālī dhīvarairvihitā // 9.1 //

sarvasvameva paramaṃ prāṇā yeṣāṃ kṛte prayatno'yam & vaidyā vedyāḥ satataṃ yeṣāṃ haste sthitāste'pi // 9.2 //

ete hi dehadāhād virahā iva duḥsahā bhiṣajaḥ & grīṣmadivasā ivogrā bahutṛṣṇaḥ śoṣayanty eva // 9.3 //

vividhauṣadhaparivatairyogaiḥ jijñāsayā svavidyāyāḥ & hatvā nṛṇāṃ sahasraṃ paścādvaidyo bhavetsiddhaḥ // 9.4 //

vinyasya rāśicakraṃ grahacintāṃ nāṭayarmukhavikāraiḥ & anuvadati cirārgaṇako yat kiṃcit prāśnikenoktam // 9.5 //

gaṇayati gagane gaṇakaḥ candreṇa samāgamaṃ viśākhāyāḥ & vividhabhujaṃgakrīḍāsaktāṃ gṛhiṇīṃ na jānāti // 9.6 //

prathamaṃ svavittamakhilaṃ kanakārthī bhasmasāt kṛtvā & paścāt sadhanānrasikān vināśayaty eṣa varṇikānipunaḥ // 9.7 //

śatavedhī siddho me sahasravedhī raso'pi niryātaḥ & iti vadati dhātuvādī nagno malinaḥ kṛśo rūkṣaḥ // 9.8 //

tāmraghaṭopamaśīrṣo dhūrto hi rasāyanī jarājīrṇaḥ & keśotpādanakathayā khalvāṭāneva muṣṇāti // 9.9 //

prahlādanaśucitārakaśambararamaṇījane 'pi baddhāśaḥ & bilvādibhiratikāmī hutvā dhūmāndhatāmeti // 9.10 //

khecaryaḥ sukhasādhyā yatnādyadi labhyate nabhaḥkusumam & uktāḥ prayogavidbhiḥ maśakāsthiṣu siddhayo bahudhā // 9.11 //

kṛṣṇāśvaśakṛdvṛtyā paśyati gagane surendrabhavanāni & maṇḍūkavasālipto bhavati pumārvallabho'psarasām // 9.12 //

ity uktvā punarāśāṃ diśi diśi vilasanti dhūrtasaṃghātāḥ & yairvividhasiddhilubdhāḥ kṣaiptāḥ śataśo narāḥ śvabhre // 9.13 //

vaśyākarṣaṇayogī pathi pathi rakṣāṃ dadāti nārīṇām & ratikāmatantramūlaṃ mūlaṃ mantraṃ na jānāti // 9.14 //

bahavo rathyāguravo laghudīkṣāḥ svalpayogamutpādya & vyādhā iva vardhante mugdhānāṃ draviṇadāraharāḥ // 9.15 //

hastasthā dhanarekhā vipulatarāsyā patiś ca calacittaḥ & mṛdnāti kulavadhūnām ity uktvā kamalakomalaṃ pāṇim // 9.16 //

baddhe'ṅguṣṭhe salile paśyati vividhaṃ janabhramaṃ kanyā & na prāpyate ca coro moho'sāv indrajālasya // 9.17 //

khādati pibati ca dhūrtaḥ pralāpakārī nṛṇāṃ talāghātaiḥ & ceṭāveśaṃ kṛtvā nirmantrakṣudradhūpena // 9.18 //

kakṣapuṭe nāgārjunalikhitā yuktir vidhīyatāṃ dhūpe & yo hartuṃ mohāditi dhūrto'gnau kṣipati paravittam // 9.19 //

yakṣīputrāś corā vijñeyāḥ kūṭadhūpakartāraḥ & yeṣāṃ pratyakṣaphalaṃ dārirdyaṃ rājabhaṅgaś ca // 9.20 //

bahutaradhanena vaṇijā putrī sā putravargṛhītaiva & madadhīneti kathābhiḥ kanyārthaṃ bhujyate dhūrtaḥ // 9.21 //

cintyaḥ sveṅitavādī marmajño hṛdayacaura evāsau & tiṣṭhati paraprayukto mithyābadhiro'thavā mūkaḥ // 9.22 //

bhasmasmerā veśyā vṛddhāḥ śramaṇāḥ sadaivatā gaṇikāḥ & etāḥ kulanārīṇāṃ caranti dhanaśīlahāriṇyaḥ // 9.23 //

vidhavā taruṇī sadhanā vāñcati divyaṃ bhavadvidhaṃ ramaṇam & dhūrto jaḍamity uktvā sarvasvaṃ tasya bhakṣayati // 9.24 //

pratyahavetanayuktāḥ karmasu ye kāryśilpino dhūrtāḥ & vilasantikarmavighnaiḥ vijñeyāḥ kālacaurāste // 9.25 //

akṣavyājairvividhaiḥ gaṇanahastādilāghavair nipuṇāḥ & dhūrtāś caranti gūḍhaṃ prasiddhakitavā videśeṣu // 9.26 //

bhojanamātrotpattiḥ bahuvyayo dyūtamadyaveśyābhiḥ & vijñeyo gṛhacauro bandhujano veśmadāso vā // 9.27 //

kṛtakaṃ śāstramasatyaṃ sākṣārdṛṣṭaś ca kena paralokaḥ & iti vadati yaḥ sa śaṅkyo niraṅkuśo mattamātaṅgaḥ // 9.28 //

bahulābhalubdhamanasāṃ haranti ye duḥsahena lābhena & ṛṇadhanamadhikavidagdhā vijñeyā lābhacorāste // 9.29 //

adhikaraṇāmbudhimadhye jvalanti vaḍavāgnayaḥ satatabhakṣāḥ & janadhanaghanamanaso ye bhaṭṭākhyā nyāyacorāste // 9.30 //

vibhavāmbhoruhamadhupā duḥsahavipadanilavegavimukhā ye & suhṛdaste sukhacaurāḥ caranti lakṣmīlatāhūtāḥ // 9.31 //

yadyat kiṃcirapūrvaṃ paricaritaṃ kalpanādasaṃbaddham & varṇayati harṣakārī bahuvacanaḥ karṇacauro'sau // 9.32 //

doṣeṣu guṇastutibhiḥ śraddhāmutpādya caturavacanā ye & kurvantyabhinavasṛṣṭiṃ sthiticaurāste nirācārāḥ // 9.33 //

ātmaguṇakhyātiparāḥ paraguṇamācchādya vipulayatnena & prabhavanti paramadhūrtā guṇacaurāste vimūḍhahṛdayeṣu // 9.34 //

vallabhatāmupayātāḥ paravāllabhyaṃ vicitrapaiśunyaiḥ & ye nāśayanti dhūrtā mātsaryārvṛtticaurāste // 9.35 //

śamadamabhaktivihīnas tīvravratadurgrahagrastaḥ & abhibhavati pratipattyā sādhujanaṃ kīrticauro'sau // 9.36 //

deśāntarasaṃbhavibhiḥ bhogavarairvarṇanāramyaiḥ & ye'pi nayanti videśaṃ paśusadṛśārdeśacaurāste // 9.37 //

nānāhāsavikāraiḥ bahuvaidagdhyaiḥ sanamavaicirtyaḥ & ramayati divasamaśeṣaṃ prakṛtivyāpāracauro' sau // 9.38 //

bhakṣaitanijabahuvibhavāḥ paravibhavakṣapaṇadīkṣaitāḥ paścāt & aniśaṃ veśyāveśastutimukharamukhā viṭāś cintyāḥ // 9.39 //

atiśucitayā na vittaṃ gṛhṇāti karoti cāgryamadhikāram & yo niyamasalilamatsyaḥ parihāryo niḥspṛhaniyogī // 9.40 //

rathyāvaṇijaḥ pāpāḥ svayametya gṛheṣu yatprayacchanti & tatsvakarārpitamakhilaṃ bhavati paraṃ kācaśakalamapi // 9.41 //

chandānuvartino ye śvabhrāpāte'pi sādhuvādaparāḥ & sarvasvahāriṇaste madhurā viṣavdviśantyantaḥ // 9.42 //

tava narapatiḥ prasādī guṇagaṇanaparaḥ paraṃ vijane & uktveti rājadāsaiḥ sevakalokaḥ sadā muṣitaḥ // 9.43 //

svapne mayābjahastāḷdṛṣṭā śrīstvadgṛhaṃ praviṣṭā sā & māsopaviṣṭatuṣṭā devī śrīḥ sādarā prāha // 9.44 //

madbhaktaste dāsyati sarvaṃ tattvaṃ mayā labdhaḥ & ityuktvā saralāṇāṃ vilasanti gṛhe gṛhe dhūrtāḥ // 9.45 //

puraviplavanagarodayayajñavivāhotsavādijanasaṃghe & praviśanti bandhuveṣāḥ pare'pi sarvāpahārāya // 9.46 //

parijanapānāvasare pibati na madyaṃ niśāsu jāgarti & dhyānaparaḥ sevārthī kimapi ca kartuṃ kṛtodyogaḥ // 9.47 //

na dadāti prativacanaṃ dadāti vā gadgadākṣarairviṣamam & naṣṭamukhaḥ socchvāsaḥ pravepate tatkṣaṇaṃ coraḥ // 9.48 //

yaścādhikapariśuddhiṃ prārthayate raṭati yaśca sāṭopah & ghorāpahnavakārī śaṅkāyatanaṃ sa pāpaḥ syāt // 9.49 //

pratyakṣe'pi parokṣe kṛtamakṛtaṃ kathitamapyanuktaṃ ca & yaḥ kurute nirvikṛtiḥ sa paraṃ puṃsāṃ bhayasthānam // 9.50 //

kṛtakṛtakamugdhabhāvaḥ ṣaṇḍha iva strīsvabhāvasaṃlāpaḥ & vicarati yaḥ strīmadhye sa kāmadevo gṛhe dhūrtaḥ // 9.51 //

satatamadhomukhadṛṣṭiḥ koṣagṛhe mūṣakaścintyaḥ & vilikhankoṣaniyuktaḥ koṣagṛhe mūṣakaścintyaḥ // 9.52 //

tiṣṭhati yaḥ sakaladinaṃ gṛhadāsaḥ prītaveśmabhavaneṣu & gṛhadīrghakathāḥ kathayansa caraḥ sarvātmanā tyājyaḥ // 9.53 //

nindye bahudaṇḍārhe karmaṇi yaḥ sarvathā pratārayati & ājīvabhītibhojyastena nibaddhaḥ sthiro rāśih // 9.54 //

dṛṣṭvā guhyamaśeṣaṃ tasya rahasyaṃ ca līlayā labdhvā & dhūrtena mugdhlokastena śilāpaṭṭake likhitaḥ // 9.55 //

rājaviruddhaṃ dravyaṃ rūpaṃ vā kūṭalekhyamanyadvā & niḥkṣipya yātyalakṣyaṃ dhūrto dhanināṃ vināśāya // 9.56 //

kṣudraḥ kṣīno'pi gṛhe labdhāsvādaḥ kṛto dhanairyena & śastraviṣapāśahastaḥ sa pāśahasto dhṛtastena // 9.57 //

lajjādhanaḥ kulīnaḥ saṃbhāvitaśuddhaśīlamaryādah & nārīkriyate dhūrtaiḥ prāyeṇa sagarbhanārībhiḥ // 9.58 //

dṛṣṭābhiradṛṣṭābhiḥ krūrābhiḥ kṛtakavacanamudrābhiḥ & dhūrto muṣṇāti vadhūṃ mugdhāṃ viproṣite patyau // 9.59 //

sajane'pi sādhuveṣā vidhṛtābharaṇāśca helayā dhūrtāḥ & dhīrā haranti sakalaṃ dṛṣṭe hāso'nyathāḷlābhaḥ // 9.60 //

deśe kṛtvā sphīte kumbhadhano ḍambarairgṛhaṃ pūrṇam & niḥkṣepalakṣahārī varṣeṇa palāyate dhūrtaḥ // 9.61 //

śucitarakanakavibhūṣaṇatanuvastrāḥ saṃbhrameṇa pūjyante & ripubhagnarājaputravyājena gṛhe gṛhe dhūrtāḥ // 9.62 //

ādāya devavṛṣabhaṃ puṇyaṃ chāgaṃ dhūrtavikrītaṃ & mugdhasya duḥkhapākaḥ samarghalābhodito harṣaḥ // 9.63 //

sādhikṣepatyāgo mahatāṃ saṃpatsu yaḥ kṛtāsūyaḥ & tasmai bhayena vittaṃ rikto 'pi dadāti yatnena // 9.64 //

niḥsārabhūrjasāraiḥ kṛtvā yuktaṃ mahāsārtham & dhūrto diśi diśi viṃcarandhanikasahasrāṇi muṣṇāti // 9.65 //

dhūrto vasanvideśeṣūddiśya surāpagāgayāyātrām & mṛtabandhūnāmārthe draviṇaṃ gṛhṇāti mugdhebhyaḥ // 9.66 //

muṣṇāti sārtharamaṇī śāṭīmādāya nidrayā mugdhān & dhūrtena kūṭarūpaṃ dattvā niśi vañcyate sāpi // 9.67 //

badhiraṃ vāḷmūkaṃ vāḷvaṇijaṃ niḥkṣipya bhāṇḍaśālāyām & dhūrto nayati tvarayā bahumūlyaṃ varṇakadravyam // 9.68 //

kiṃcitparicayamātraiḥ kiṃciddhārṣṭyaiḥ sakalpanaiḥ kiṃcit & kiṃcidvivādakalahaiḥ sarvajño vañcakaś carati // 9.69 //

mithyāḍambaradhanikaḥ pustakavidvānkathājñānī & varṇanaśūraścapalaḥ caturmukho jṛmbhate dhūrtaḥ // 9.70 //

sarvāvayavavidhūnanakṛtasaṃketān visṛjya geheṣu & bhoktuṃ vrajati digantānsvecchācārī mahādhūrtaḥ // 9.71 //

śatavārṣikamāmalakaṃ bhuktvā śrīparvatādahaṃ prāptaḥ & dhūrto vadati gurūṇāṃ purataḥ śakunaṃ smarāmīti // 9.72 //

etā leśena mayā kathitā māyāścatuḥṣaṣṭiḥ & ko veda vañcakānāṃ māyānāṃ śatasahasrāṇi // 9.73 //

iti mahākaviśrīkṣemendraviracite kalāvilāse nānādhūrtavarṇanaṃ nāma navamaḥ sargaḥ

sargaḥ 10

etā vañcakamāyā vijñeyā na tu punaḥ svayaṃ sevyāḥ & dharmyaḥ kalākalāpo viduṣāmayam īpsito bhūtyaiḥ // 10.1 //

dharmasya kalā jyeṣṭhā bhūtadayākhyā paropakāraśca & dānaṃ kṣamānasūyā satyamalobhaḥ prasādaśca // 10.2 //

arthasya sadotthānaṃ niyamaparīpālanaṃ kriyājñānam & sthānatyāgaḥ paṭutānudvegaḥ strīṣvaviśvāsaḥ // 10.3 //

kāmasya veṣaśobhā peśalatā cārutā guṇotkarṣaḥ & nānāvidhāśca līlāścittajñānaṃ ca kāntānām // 10.4 //

mokṣasya vivekaratiḥ praśamastṛṣṇākṣayaśca saṃtoṣaḥ & saṅgatyāgaḥ svalayasthānaṃ pramaprakāśaśca // 10.5 //

etāścatuṣṭayakalā dvātriṃśatkramadhṛtāḥ samastā vā & saṃsāravañcakānāṃ vidyā vidyāvatāmeva // 10.6 //

mātsaryasya tyāgaḥ priyavāditvaṃ sadhairyamakrodhaḥ & vairāgyaṃ ca parārthe sukhasya siddhāḥ kalāḥ pañca // 10.7 //

satsaṅgaḥ kāmajayaḥ śaucaṃ gurusaṃvena sadācāraḥ & śrutamamalaṃ yaśasi ratirmūlakalāḥ sapta śīlasya // 10.8 //

tejaḥ sattvaṃ buddhir vyavasāyo nītiriṅgitajñānam & prāgalbhyaṃ susahāyaḥ kṛtajñatā mantrarakṣaṇaṃ tyāgaḥ // 10.9 //

anurāgaḥ pratipattirmitrārjanamānṛśaṃsyamastambhaḥ & āśritajanavātsalyaṃ saptadaśakalāḥ prabhāvasya // 10.10 //

maunamalaulyamayācñā mānasya ca jīvitaṃ kalātritayam & etāḥ kalā vidagdhaiḥ svagatāḥ kāryāścatuḥṣaṣṭiḥ // 10.11 //

śaktavirodhe gamanaṃ tatpraṇatirvā balodaye vairam & ārtasya dharmacaryāḷduḥkhe dhairyaṃ sukheṣvanutsekaḥ // 10.12 //

vibhaveṣu saṃvibhāgaḥ satsu ratirmantrasaṃśaye prajñā & nindyeṣu parāṅmukhatā bheṣajametatkalādaśakam // 10.13 //

guruvacanaṃ satyānāṃ kāryāṇāṃ godvijātisurapūjā & lobhaḥ pāpatamānāṃ krodhaḥ sarvopatāpajanakānām // 10.14 //

prājña sarvaguṇānāṃ yaśasvitā vipulavittavibhāvānām & sevā duḥkhatamānāmāśā pṛthukālabhujagapāśānām // 10.15 //

dānaṃ ratnanidhīnāṃ nirvairatvaṃ sukhapradeśānām & yācñā mānaharāṇāṃ dāridryaṃ copatāpasārthānām // 10.16 //

dharmaḥ patheyānāṃ satyaṃ mukhapadmapāvanakarāṇām & vyasanaṃ rogagaṇānām ālasyaṃ gṛhasamṛddhināśānām // 10.17 //

niḥspṛhatā ślāghyānāṃ priyavacanaṃ sarvamadhurāṇām & darpastimirakarāṇāṃ dambhaḥ sarvopahāsapātrāṇām // 10.18 //

adrohaḥ śaucānām acāpalaṃ vrataviśeṣaniyamānām & paiśunyamapriyāṇāṃ vṛtticchedo nṛśamsacaritānām // 10.19 //

kāruṇyaṃ puṇyānāṃ kṛtajñatā puruṣacihnānām & māyā mohamatīnāṃ kṛtaghnatā narakapātahetūnām // 10.20 //

madanaścalacaurāṇāṃ strīvacanaṃ jñātibhedānām & krūraścaṇḍālānāṃ māyāvī kaliyugāvatārāṇām // 10.21 //

śāstraṃ maṇidīpānām upadeśaścābhiṣekāṇām & vṛddhatvaṃ kleśānāṃ rogitvaṃ maraṇatulyaduḥkhānām // 10.22 //

sneho viṣamaviṣāṇāṃ veśyārāgo visarpakuṣṭhānām & bhāryā gṛhasārāṇāṃ putraḥ paralokabandhūnām // 10.23 //

śātruḥ śalyaśatānāṃ duṣputraḥ kulavināśānām & tāruṇyaṃ ramaṇīnāṃ rūpaṃ ruciropacāraveṣāṇām // 10.24 //

saṃtoṣo rājyānāṃ satsaṅgaścakravartivibhāvānām & cintā śoṣakarāṇāṃ vidveṣaḥ koṭarāgnidāhānām // 10.25 //

maitrī visrambhānāṃ niryantraṇatā mahārhabhogānām & saṃkoco vyādhīnāṃ kauṭilyaṃ nirjalāndhakūpānām // 10.26 //

ārjavamamalakarāṇāṃ vinayo vararatnamukuṭānām & dyūtaṃ durvyasanānāṃ strījitatā marutaṭīpiśācānām // 10.27 //

tyāgo maṇivalayānāṃ śrutamujjvalakarṇaratnānām & khalamaitrī capalānāṃ durjanasevā vṛthāprayāsānām // 10.28 //

nirvṛtirudyānānāṃ priyadarśanamamṛtavarṣāṇām & tattvaratirlabhyānāṃ mūrkhasabhā sadvivekanāśānām // 10.29 //

kulajaḥ saphalatarūṇāṃ saubhāgyaṃ kṛtayugāvatārāṇām & rājakulaṃ śaṅkyānāṃ strīhṛdayaṃ prakṛtikuṭilānām // 10.30 //

aucityaṃ stutyānāṃ guṇarāgaścandanādilepānām & kanyāḷśokakarāṇāṃ buddhivihīno 'nukampyānām // 10.31 //

vibhavaḥ saubhāgyānāṃ janarāgaḥ kīrtikandānām & madyaṃ vetālānām mṛgayā gajagahanayakṣāṇām // 10.32 //

praśamaḥ svāsthyakarāṇām ātmaratistīrthasevānām & lubdhaḥ phalarahitānām ācāravivarjitaḥ śmaśānānām // 10.33 //

nītiḥ strīrakṣaṇānām indriyavijayaḥ prabhāvāṇām & īrṣyā yakṣmaśatānām ayaśaḥ kusthamaraṇānām // 10.34 //

mātā maṅgalyānāṃ janakaḥ sukṛtotsavopadeśānām & ghātastīkṣṇatarāṇāṃ chedastīkṣṇāsiśastrāṇām // 10.35 //

praṇatirmanyuharāṇāṃ sauhārdaṃ kṛcchrayācñānām & mānaḥ puṣṭikarāṇāṃ kīrtiḥ saṃsārasārāṇām // 10.36 //

prabhubhaktirnītānāṃ yudhi nidhanaṃ saukhyavīthīnām & vinayaḥ kalyāṇānāmutsāhaḥ sarvasiddhīnām // 10.37 //

puṇyaṃ prāpyatamānāṃ jñānaṃ paramaprakāśānām & kīrtiḥ samsāre'smin sāratarā sarvalokānām // 10.38 //

jñeyaḥ kalākalāpe kuśalaḥ sarvārthatattvavijñānī & pravarataro loke'smin brāhmaṇa iva sarvavarṇānām // 10.39 //

ityuktaṃ śatametad yo vetti śubhāśubhodayakalānām & tasyaiva vyavahāre dṛṣṭā dṛṣṭaprayojanā lakṣmīḥ // 10.40 //

uktveti mūladevo visṛjya śiṣyānkṛtocitācāraḥ & kiraṇakalikāvikāsāṃ nināya nijamandire rajanīm // 10.41 //

kelīmayaḥ smitavilāsakalābhirāmaḥ sarvāśrayāntarakalāprakaṭapradīpaḥ & lokopadeśaviṣayaḥ sukathāvicitro bhūyātsatāṃ dayita eṣa kalāvilāsaḥ // 10.42 //

kalāvilāsaḥ kṣemendrapratibhāmbhodhinirgataḥ & śaśīva mānasānandaṃ karotu satataṃ satām // 10.43 //

iti mahākaviśrīkṣemendraviracite kalāvilāse sakalakalānirūpaṇaṃ nāma daśamaḥ sargaḥ