// śrīḥ //

śukasaptatiḥ //

"vinodinī' saṃskṛta-hindī-vyākhyopetā //

asti candrapuraṃ nāma nagaram / tatra vikramaseno nāma rājā babhūva / tasminnagare haridatto nāma śreṣṭhī tasya bhāryā śṛṅgarasundarīnāmnī / tatputro madanāvinodanāmā babhūva / tasya patnī prabhāvatī / sā somadattaśreṣṭhinaḥ kanyā / madanavinodastu atīvaviṣayāsaktaḥ kuputraḥ pituḥ śikṣāṃ na śṛṇoti / tasya dyūtamṛgayāveśyāmadyādiṣu atīva āsaktiḥ / kumārgacāriṇaṃ taṃ kuputraṃ dṛṣṭvā tatpitā haridattaḥ sapatnīkaḥ atīva duḥkhitaḥ sañjātaḥ / taṃ haridattaṃ kuputraduḥkhena pīḍitaṃ dṛṣṭvā tasya sakhā trivikramanāmā dvijaḥ svagṛhato nītinipuṇaṃ śukaṃ sārikāṃ ca gṛhītvā tadgṛhe gatvā prāha-"sakhe haridatta! enaṃ śukaṃ sapatnīkaṃ putravattvaṃ paripālaya / etatsaṃrakṣaṇena tava duḥkhaṃ dūrībhaviṣyati' / haridattastu taṃ śukaṃ gṛhītvā putrāya samarpayāmāsa / madanavinodena śayanamandire svarṇapañjarasthaḥ sthāpitaḥ paripoṣitaśca / athaikadā rahasi śuko madanaṃ prāha- he sakhe!

sa prāha-"kathametat?' śuka āha-asti pañcapuraṃ nāma nagaram / tatra satyaśarmā brāhmaṇaḥ / tadbhāryā dharmaśīlānāmnī putrastu devaśarmā / sa ca adhītavidyaḥ pitṛpracchannavṛttyā deśāntaraṃ gatvā bhāgīrathītīre tapaḥ kṛtavān / ekadā sa tapasvī gaṅgātīre japārthamupaviṣṭaḥ / tasminkāle kayācit balākayā uḍḍīyamānayā tadaṅgopari purīṣotsargaḥ kṛtaḥ / sa ca tapasvī krodhākulitanetraḥ yāvadūrdhvaṃ paśyati tāvattatkrodhāgninā bhasmībhūtāṃ balākāṃ bhūmau patitāṃ dṛṣṭvā [balākāṃ dagdhvā] nārāyaṇadvijagṛhe bhikṣārthaṃ yayau / svabhartṛśuśrūṣāparayā tatpatnyā kopābhiviṣṭo nirbhartsitaḥ satpakṣihāyamuktaśca- "nāhaṃ balākeva tvatkopasthānam' / sa ca pracchannapātakajñānādbhīto vismitaśca, preṣitaśca tayā dharmavyādhapārśva vāraṇasīṃ nagarīṃ yayau / tatra raktāktahastaṃ yamapratibhaṃ māṃsavikrayaṃ vidadhānaṃ taṃ dṛṣṭvā dṛśāmantaḥsthitaḥ / vyādhena svāgatapraśnapūrvakaṃ svagṛhaṃ nītvā nijapitarau sabhaktikaṃ bhojayitvā paścāttasya bhojanaṃ dattam / tadanantaraṃ sa ca vyādhaṃ jñānakāraṇaṃ papraccha-"kathaṃ satī jñānavatī, kathaṃ ca tvaṃ jñānavān' / tena vyādhenoktam-

ahaṃ sāpi ca evaṃ jñāninau tvaṃ ca nijapitarau parityajya bhramanmādṛśāṃ na sambhāṣaṇārhaḥ / paramatithiṃ matvā jalpitaḥ / evamuktaḥ sa brāhmaṇo vinayaparaṃ vyādhaṃ papraccha / tenoktam-

tasmādvaṇigdharmaṃ svakulodbhavaṃ smara pitrośca vinayaparo bhava' / evamuktaḥ sa madanaḥ pitarau namaskṛtya tadanujñāto bhāryāñcāpṛcchyapravahaṇamadhirūḍhaṃvān gato deśāntaram / paścāttatpatnī katiciddināni śokayuktā nirvāhya svairiṇībhiḥ sakhībhiḥ pratibodhitā puruṣāntarābhilāṣukābhavat / yatastābhirevamuktam-

atastvaṃ svapatimaprāpyamāṇā nijaśarīrasya katiciddinasthāyiyauvanasya puruṣāntararamaṇād gṛhāṇa phalam / tatastāsāṃ vacanena puruṣāntarasya guṇacandrasaṃjñasya ramaṇāya śṛṅgāraṃ vidhāya yāvatpracalitā tāvatsārikayā mā gacchetyādivacanairnirbhartsitā / tato yāvatsā tāṃ sārikāṃ galamoṭanapūrvaṃ vināśayati tāvaduḍḍīya yayau / tataḥ kṣaṇaṃ sthitvā sveṣṭadevatāṃ hṛdi smṛtvā tāmbūlaṃ pragṛhya yāvaccalitā tāvat śukaḥ prāha-"siddhirastu / kva gantavyam', ityādivākyaiḥ pṛṣṭā / sā ca śukavacanaṃ śakunamiti kṛtvā prahasya tamāha-"he śukarāja! narāntarāsvādaṃ vijñātuṃ pracalitāsmi' / śuka uvāca- "yuktamidaṃ karttavyameva paraṃ duṣkaraṃ ninditaṃ ca kulastrīṇām / kiñca, tadā gamyatā yadi viparīte samāyāte sati tava buddhirasti / yadi nāsti tadā parābhavapadaṃ bhaviṣyasi / yataḥ-

evaṃ śukoktaṃ śrutvā yadā sā kautukākulacetasā nijagṛha āsīnāsti tadā śukaḥ kathāṃ prāha- asti candrāvatī puro / tasyāṃ bhīmanāmā nṛpaḥ / tatra sudhano nāma mohanaśreṣṭhisutaḥ tannagaravāsino haridattasya kalatraṃ lakṣmīṃ rantumīhate / tadvatsā na manyate / tato māsopavāsinīṃ pūrṇābhidhānāṃ gatvā pūrṇadhanāvarjitāṃ kṛtvā haridatte nagarādbahirgate tadgṛhe dūtītvena preṣayāmāsa / sāpi cāṭūktibhirlakṣmīṃ prasādayāmāsa / prasannayā ca tayetyuktam- "yattvaṃ yācase tatkaromi" / pūrṇayoktam- "tarhi manmataṃ naraṃ bhaja" / tayoktam- "kulastrīṇāṃ naitadyujyate paraṃ yattavāgre pratipannaṃ tatkaromi' /

uktañca-

tacchrutvā hṛṣṭā pūrṇā / "evamevaitat' / tatastāṃ lakṣmīṃ pratividhāya guṇamohanārthe pradoṣe svagṛhe nināya / tataḥ sa mohanaḥ kathitavelopari nāgataḥ kiñcitkāryādivaiyagryeṇa / tato lakṣmyā sakāmayoktam- "yatkamapi naraṃ samānaya' / tataḥ pūrṇayā mūḍhayā tatpatireva samānītaḥ / svabhartari samāyāte sā kathaṃ bhavatviti kathaṃ gṛhaṃ yātviti tvaṃ sakhyastava vā kathayantu / tā āhuḥ- "na jānīmaḥ / tvameva kathaya' / śuka āha- "yadi na yāsi tadā kathayāmi' / tayoktam-- "na yāsyāmi' / śukaḥ-sā āgacchanneva svapatiriti jñātvā taṃ kacagrahaṃ pragṛhyaivamuvāca-he śaṭha! sarvadā tvamiti mamāgre jalpasi yanme tvāṃ vinā nānyā vallabhā asti / adhunā tu mayā parīkṣito jñātaśceti kopaṃ cakre' / sa ca tāṃ kaṣṭena sukomalavacanairanunīya svagṛhaṃ ninye /

iti śukasaptatau prathamā kathā //

START Suk 2:

tataḥ prabhāvato pṛcchati- "kā yaśodevī / kadā kasminsaṅkaṭe tayā ka upāyaḥ kṛta' iti / śukaḥ- "yadā kathayāmi tadā mayi suratavighātena tava kopaḥ prāṇaniṣūdanaḥ syāt' / sā āha- "suhṛdāṃ sādhvasādhvapi śrotavyameva' ityanujñātaḥ śukaḥ āha- asti nandanaṃ nāma nagaram / tatra nandano nāma rājā / tatputro rājaśekharaḥ / tadvadhūḥ śaśiprabhā / tāṃ dhanasenasuto vīranāmā dṛṣṭvā sakāmaḥ san jvarapīḍito 'bhūt / bhojanādi na vidhatte / sa ca mātrā yaśodevyā pṛṣṭaḥ sansagadgadaṃ kāraṇamāha- "sā ca rājakanyā durlabhā / sa kathaṃ jīvatu' iti praśnaḥ / tayoktam- "tvameva kathaya' / śukaḥ-yadi prabhāvati! adya na yāsi tadā kathayāmi, ityukte sā āha- "kathayeti' / atha śukaḥ-sā yaśodevī ekāṃ śunīṃ bhojanādyairāvarjayitvā ābharaṇāni paridhāyātmanā sārdhaṃ gṛhītvā śaśiprabhāpārśve gatvā tāṃ vijane sagadgadā jagāda-ahaṃ ca tvaṃ ca iyaṃ ca pūrvabhave bhaginyo 'bhūvan / mayā niḥśaṅkayā tvayā tu saśaṅkayā paranarābhilāṣaḥ pūritaḥ / anayā tu naiva / ato 'syāḥ śīlaprabhāvātkevalaṃ jātismaraṇameva na bhogāḥ śunikā ca sañjātā / sambhogavighnājjātismaraṇaṃ ca na te vartate / mama punarbhogānnirvighnānnirvighnajātismaraṇaṃ ca / ato 'hamanukampayā imāṃ śunakīṃ tvāṃ ca dṛṣṭvā kathayitumāgatā / atastvayārthināṃ kāṅkṣitaṃ dātavyameva / yo dānaṃ kuryātsa bhavetsarvasampadāṃ sthānam / uktañca--

tataḥ śaśiprabhā sakaṇṭhagrāhaṃ ruditvā prāha-- "māmapi kalyāṇi! puruṣāntareṇa yojaya' / tato yaśodevī tāṃ svasthīkṛtya bhartṛviditāṃ svagṛhaṃ nītvā svaputreṇa yojayāmāsa / sa ca rājaśekharo dravyādidānatoṣitaḥ sakhīyamiti kṛtvā na nivārayāmāsa /

START Suk 3:

athānyadine prabhāvatī śukaṃ pṛcchati / śukaḥ-

prabhāvatī pṛcchati-kathametat / śukaḥ kathayati-asti viśālā nagarī / tatra sudarśano rājā / tatra ca vimalo nāma vaṇik / tasya ca patnīdvayaṃ subhagaṃ rūpasampannaṃ dṛṣṭvā kuṭilanāmā dhūrtastadbhāryādvayagrahaṇecchayā ambikāṃ devīmārādhya vimalarūpaṃ yayāce / labdhvā ca tatprakṛtiṃ vimale bahirgate tadgṛhaṃ gatvā prabhutvaṃ cakāra / prasādadhanadānairvaśīkṛto 'khilo 'pi parijanavargaḥ / tadbhāryādvayaṃ bahumānadānādinā santoṣya svecchayā bhuṅkte / vimalo 'yaṃ dhanādyanityatāṃ śrutvā dātā babhūveti parijano 'navarataṃ cintayati / atha satyavimalo 'pi dvāramāgataḥ kuṭilājñayā dvārapālena niṣiddhaḥ / tato bahiḥsthaḥ phutkaroti "vañcito 'haṃ dhūrtarājena' / tasya caivaṃ krandato gotrajā janāḥ kautukācca militāḥ / tatkṣaṇāt haṭṭāni muktvā vaṇiksārtho militvā ārakṣikamantrimukhyānāṃ purataḥ phūccakre / "rājanvañcito 'smi dhūrtarājena' / tato rājñā tadavalokanāya prahitāḥ puruṣāḥ / tenāpi te dravyādidānena sānukūlāḥ kṛtāḥ / taṃ dhanadāyakaṃ gṛhe dṛṣṭvā jano vadati-"svāminvimalo gṛhe vidyate / ayaṃ ca dhūrtarāṭ dvārasthaḥ' / tato nṛpeṇa dvāvapyekatra kṛtau / tato dvayormadhyānna ko 'pi dhūrtetarayorvyaktiṃ jānāti / jātaḥ kolāhalo 'khilalokavyavahāranāśakaro rājñaścapavādaḥ / yato rājñāṃ duṣṭanigrahaḥ śiṣṭapālanaṃ ca svargāya /

tato rājā ekānte tayornirṇayamacintayat / tatkathaya kathaṃ niścayaḥ syāditi praśnaḥ / śukaḥ-sa rājā labdhopāyastadvimalabhāryādvayaṃ pṛthakpṛthaksaṃsthāpya pṛṣṭavān-"kiṃ yuvayoḥ pāṇigrahaṇe bhartrā vibhūṣaṇaṃ pradattaṃ dhanaṃ ca / paścātkiṃ jalpitaṃ prathamasaṅgena ca kā vārttā bhartrā sahābhūt / kā mātā kaśca pitā / kiṃ kulam / kā jātiḥ' / ityevaṃ pṛṣṭābhyāṃ yathālabdhaṃ yathāvṛttaṃ yathāproktaṃ yathāsuptaṃ sarvaṃ tābhyāṃ kathitam / paścātu tau puruṣau pṛṣṭau parasparaṃ visaṃvadantau / tato bhāryādvayasya rukmiṇīsundarīnāmadheyasya yaḥ saṃvādaṃ vadati sa satyaḥ /

iti śukasaptatau tṛtīyā kathā //

START Suk 4 :

athānyadā prabhāvatī śukaṃ pṛcchati / śukaḥ-"māṃ kṛtāvajñaṃ kṛtvā mā gaccha / yato bālakādapi hitaṃ vākyaṃ grāhyam /

prabhāvatī pṛcchati-"kathametat" / śukaḥ-asti somaprabhaṃ nāma dvijasthānam / tatra vidvāndhārmikaḥ somaśarmā nāma vipraḥ / tatputrī rūpaudāryaguṇopetā viṣakanyeti vijñātābhūt / tena tāṃ bhayena ko 'pi na vivāhayati / tataḥ somaśarmā varārthaṃ bhuvaṃ paryaṭan samprāpto dvijasthānaṃ janasthāna nāma / tatra govindanāmā brāhmaṇo jaḍo nirdhanaśca / tasmai kanyā pradattā / tena suhṛdāṃ nivārayatāmapi kṛtāvajñenoḍhā sarvarūpalāvaṇyaguṇopetā mohinī viṣakanyā / sā vidagdhā govindastu mūrkhaḥ laghuvayāśca / tataśca sā ātmano rūpalāvaṇyayauvanaṃ śuśoca /

sānyadā govindaṃ patimityabravīt-"mama piturgehātsamāgatāyā bahūni dināni sañjātāni / tato 'haṃ tvayaiva saha gamiṣye nānyathā' / tataḥ śakaṭaṃ mārgayitvā sabhāryakaḥ sa calitaḥ /

sa pathiko dampatyoḥ pūgapatroccayaṃ dadāti / ityevaṃ grāmyabrāhmaṇorohaviṣṇorviśvastaḥ ātmano nirodhasaṅgabhayāduttīrya ta gantrīvāhamārohayati / viṣṇunā ca patyau vṛkṣāntaragate sā mohino bhuktā ātmavaśīkṛtā / tayā cātmīyaṃ nāma gotraṃ kulakramaṃ cājñāpitaḥ / patyuśca samāgatasya "tvaṃ coro 'sīti' gantryārohaṇaṃ kuvato niṣedhaḥ kṛtaḥ / viṣṇurapi tāṃ kṛhītvā govindaṃ dharṣitavān / tatastayoḥ keśākeśi saṃvṛttam / govindastu viṣṇunā viṣakanyāprabhāveṇa nirjitaḥ / tatastāṃ gṛhītvā viṣṇuḥ svagṛhaṃ praticalitaḥ / govindaḥ pṛṣṭhastho mārgāsanne grāme gatvā phūtkṛtavān-"yadanena caureṇa mama bhāryā gṛhītā / trāyatāṃ tām / mama śaraṇaṃ bho janāḥ' / atha grāmādhipena viṣṇurmohinīyuto dhṛtaḥ / pṛṣṭenottaraṃ dattaṃ viṣṇunā yatheyaṃ mayā pariṇītā / madīyāṃ ca bhāryāmeṣa pathiko mārge dṛṣṭvā grahilo babhūva / govindenāpi pṛṣṭena idamevottaritam / tato mantrī tayorekamevottaraṃ śratvā jātyādikaṃ pṛṣṭavān / trayamapi tu saṃvadati tataḥ kathaṃ niścayaḥ" / iti śukapraśnaḥ / tatastayā pṛṣṭaḥ śuka āha-mantriṇoktam, "kiyanti dināni saṅgamasya yuṣmākaṃ prayāṇe" / tairuktam-"kalye bhojanāntaraṃ saṃvṛttaḥ samāgamaḥ' / tato mantriṇā brāhmaṇau pṛthakpṛthakpṛṣṭau-"kimanayā kalye bhojanavelāyāṃ bhuktam' / yacca tayā bhuktaṃ tadgovindo jānāti itarastu na / tataḥ sa viḍambitaḥ sacivena / gonindaḥ śikṣitaḥ / dhigimāṃ brāhmaṇīṃ paratreha ca duḥkhadāṃ muñca śīghram / uktañca-

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā //

iti śukasaptatau caturtho kathā //

START Suk 5:

punaranyadine sā gamanāya śukaṃ pṛcchati / śukaḥ-

prabhāvatīpṛṣṭaḥ śukaḥ kathāṃ prāha-asti ujjayinī nāma nagarī / tatra vikramādityo rājā / tasya rājño kāmalīlā nāma uttamakule jātā / sā ca rājño 'tīva vallabhā / ekadā nṛpastayā sārdhaṃ bhojanaṃ kurvanbhṛṣṭamatsyāṃstasyai dāpayāmāsa / sā āha-svāmin! nāhametānpuruṣānavalokayitumapi samarthā kiṃ punaḥ sparśanam / iti śṛtvā matsyā aṭṭahāsena tathā jahasuryathā nāgarikaloke śrutam / rājā ca tanmatsyahāsyakāraṇaṃ mantrijyotirvicchākunikakovidānpṛcachati / yadā na ko 'pi jānāti tadā sarvadvijāgresaraṃ purohitaṃ prāha-yathā tvayaiva matsyahāsyakāraṇaṃ kathanīyamanyathātvaṃ deśānnirvāsaṃ prāpnoṣi / purodhā apyetadvacaḥ śrutvā dinapañcakaṃ vyavadhāne yācayitvā saviṣādo gṛhamagamat / sa purohitaḥ taduttaramajānanpurastādrājñā nirvāsyate / sa kathaṃ bhavatviti praśnaḥ / uttaramapyāha śukaḥ-sa brāhmaṇo viṣādāpannaḥ putryā bālapaṇḍitayā babhāṣe, tāta! kathamudvignacitta iva lakṣyase / kathaya viṣādasya kāraṇam / vidvadbhirvipadyapyuccaiḥ sthātavyam / uktañca-

tato brāhmaṇo 'viralaṃ vṛttāntamācaṣṭe anena kāraṇena rājā māṃ nāgarānnirvāsayati / yataḥ-

uktañca-

eṣa rājā ā bālyātsevito 'pi mayi viparīto babhūva / tasmānmayā jīvitumicchatā dvijaiḥ saha paradeśaṃ gantavyam / uktañca-

tataḥ sā bālikā tātavacanaṃ śrutvā prāha-tāta! tvayā yuktamuktam / paraṃ svāmirahitānāṃ na kvāpi pūjā / yata uktam-

tathā ca-

uktañca-

tathā ca-

tasmāttāt, tvaṃ rājñā mānyaḥ prasādapātrañca / tataḥ sandehe 'sminmā viṣādībhava / yataḥ-

tato he tāta! sthirībhava / matsyahasanottaraṃ rājñaḥ purato mayābhidheyamiti / snāhi bhuṅkṣva / tataḥ sa evaṃ kṛtvā rājño 'grato gatvā sarvaṃ nivedayāmāsa / nṛpo 'pi tuṣṭastāmājuhāva / sā āśīrvādaṃ dattvā rājānamabravīt-rājanmā mudhā viprānviḍambaya / kiṃ tvayā evaṃvidhaṃ matsyānāṃ hāsyaṃ dṛṣṭaṃ śrutaṃ vā / kathaṃ māmabalājana pṛcchanna vilajjase /

uktañca-

tathā ca bhārate-

svāminkathaṃ na tvaṃ svayameva vicārayasi / yatastvameva sarvasaṃśayacchettā / athānyebhyaścet śrotuṃ kautukaṃ tarhi śṛṇu /

rājanrājapatnyāḥ sūryamapaśyantyāstatkathamasatītvaśaṅkā syāt /

iti śukasaptatau pañcamī kathā //

START Suk 6:

athāparasmindivase prabhāvatī śukaṃ prāha- śuka! sa matsyahāsyavyatikaro rājñā jñāto na veti / śuka āha- nṛpaḥ ślokārthamajānanna nidrāṃ lebhe /

rājā nidrābhāve kaṣṭena niśāṃ nītvā prātarbālapaṇḍitāmākārya prāha-bālike! ślokārtho na jñāto mayā / tasmānmatsyahāsyakāraṇe nivedaya / sā āha-rājanmāṃ mā pṛccha / yataḥ-

rājā-kathametat / śukaḥ-astyatra jayantī nāma nagarī / tatra vaṇikasutaḥ sumatirnāma tasya priyā padminī nāma / tasya ca vaṇijaḥ puṇyakṣayāddhanaṃ kṣīṇam / sa ca janaiḥ parityaktaḥ / yato jano dhanamitraḥ / uktañca-

tathā ca bhārate-

tathā ca-

so 'pi ca tṛṇakāṣṭhādikamānīya purīmadhye vikrīṇāti / anyadā anena tṛṇakāṣṭhādikaṃ kimapi vane na prāptam / dṛḍhakāṣṭhamayo 'pi vighnavināyakaḥ prāptaḥ / tataścintitam-kimasau mama vidhāsyati? uktañca-

yāvatsa tasya vināyakasya pāṭanāyottiṣṭhati tāvattuṣṭaḥ san jagāda-ahaṃ tava pratidinaṃ pañca pañca maṇḍakāndāsye khaṇḍaghṛtayutān / mamālaye prātaryāyāḥ / paraṃ kasyāpi idaṃ rahasyaṃ na kathanīyam / kathite tu madvaco vitathaṃ bhaviṣyati / so 'pi ca "tathe'ti pratipādya nityaṃ maṇḍakapañcakaṃ bhāryāyā arpayati / taddaivaṃ maṇḍakapañcakaṃ ghṛtakhaṇḍayuktamādāya tadbhāryā nijakuṭumbaṃ tṛptīkaroti / nityaṃ ca tānmaṇḍakān gotriṇāṃ gṛhe vāhayāmāsa / nijasakhyā mandodaryāstṛptyarthaṃ nityaṃ prāhiṇot / anyadā sā sakhī tāṃ papraccha / padminyapi maṇḍakāgamanamidaṃ na jānāti / tatastasyāḥ purā sā sakhī kapaṭādbrūte-sakhi! yadi tvaṃ mama purato guhyaṃ na kathayasi tatkaḥ snehaḥ / uktañca-

tataḥ padminyāha-madīyaḥ patiridaṃ guhyaṃ mamāgre kathamapi na brate mayā śataśaḥ pṛṣṭo 'pi / tayoktam-tarhi tvadīyaṃ jīvitaṃ rūpaṃ yauvanaṃ savamapi nirarthakameva yadidaṃ nājñāyi / tataḥ padminī patiṃ pṛcchati-kathaṃ maṇḍakaprāptiḥ? patirāha-vidheḥ prasādāt / uktañca-

kiñca-

yadā na kathayati tadānaśanaṃ cakre / patirāha-asminkathite mahatī hāniḥ paścāttāpaśca bhaviṣyati / evaṃ bodhitāpi sā yāvannāgrahaṃ muñcati tadā tena daivopahatacittena kathitam / uktañca-

tena ca rājanvikramārkabuddhimuktena guhyaṃ kīrtitam / yato hīnapuṇyo buddhyā mucyate / uktañca-

sā ca patimukhāt śrutvā sakhīpurī jagāda / tayā cātmapatiḥ kuṭhārahastaḥ preṣito vināyakapārśve / so 'pi padminīpatiśca prātastatra jagāma / vināyako 'pi dvāvapi mayūrabandhairbandhayāmāsa / so 'pi ca padminīpatiruktaḥ re tvadīya evāyamanarthaḥ / tatastvayyeva daṇḍo yujyate / tataḥ sakhīpatiryayāce / tānpañca maṇḍakāntasmai sa pradadau / tau dvāvapi svaṃ svaṃ gṛhaṃ jagmatuḥ / tataḥ patyā dāpitāḥ / paścāttāpaṃ ca kurute / tatastvamapi rājendra! māṃ mā pṛccha / tava paścāttāpo bhaviṣyati / idaṃ ślokaṃ svayameva vicintaya / iti kathayitvā bālapaṇḍitā utthāya svagṛhaṃ gatā / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ṣaṣṭhī kathā //

START Suk 7:

anyasmindine prabhāvatī śukaṃ papraccha-kīra! punastanmatsyahāsyakāraṇaṃ rājñā jñātaṃ śṛtaṃ na vā / śukaḥ prāha-prātaḥ punarbālapaṇḍitāmākārayitvā rājā prāha-ki tanmatsyahāsyakāraṇam? brūhi śīghraṃ bālike! sā cāha-

asti dharaṇītale vatsonanāma paṭṭanam / tatra vīrākhyo rājā tatra ca keśavo nāma brāhmaṇaḥ / tena kadāciditi cintitaṃ yadahaṃ pitṛdhanaṃ na bhokṣye / uktañca-

ityavadhārya sa medinyāṃ babhrāma devatīrthaśmaśānanagareṣu dhanārtham / anyadā sa nirjane pradeśe prasiddhe śivacatvare karālāyāḥ śmaśāne ca paribhramya pariśrāntaḥ kapilakamaṭhamapaśyat / tatra ca paryaṅkasanasthaṃ tāpasaṃ dadarśa sa ca viprastasyāgre kṛtāñjalipuṭastasthau / tāpaso dhyānaṃ śanairmuktvā evamuktavān-

tataḥ sa brāhmaṇa ūrdhvabāhurjagāda-tavāhamatithirdhanārthī / tāpaso 'pi taṃ vipramalpayācaka dṛṣṭvā manasi duḥkhībabhūva / uktañca-

kiñca-

tato yogīndro "yadā tvametatsparśanaṃ kariṣyasi tadā hemnaḥ pañcaśatāni nityaṃ dāsyatī'tyuktvā viprāya paryaṅkīkṛtaṃ sindūramarpayāmāsa / uktaśca-"etattvayānyasmai na dātavyaṃ na kathanīyañca / anyathā mama samīpe vyāvṛtya sameṣyati / tadarpitaṃ yadā sa dvijaḥ prātaḥ spṛśati tadā suvarṇaśatapañcakaṃ dadāti / sa ca ratnāvatīṃ purīṃ gataḥ / tatra sthagikāṃ nāma veśyāṃ nityaṃ kāmayate / sā ca taddravyāgamanaṃ na jānāti / kuṭṭinī pṛcchati-hale! eṣa vipraḥ kimapi vyavasāyādikaṃ na vidhatte / paraṃ dravyaṃ kuto 'smākaṃ vitarati kasmādvilasatīti / tato veśyā taṃ pṛcchati / sa vipraḥ sarvathā na kathayati / tato veśyayā svakalayā bhaktyā cārādhitaḥ / tataḥ pṛṣṭaḥ sankathayāmāsa yatsindūrāddravyāgamaḥ / tayā ca suptasya sindūraṃ gṛhītam / tato dravyābhāve kuṭṭinyā gṛhānniṣkāsitaḥ / uktañca-

sa viprastatsindūramapaśyanphūtkurvanrājadvāraṃ yayau, muṣito 'hamiti vadan / tato vivādaḥ sañjātaḥ / kuṭṭinyāha-

sa ca janairvaideśiko 'yamiti jñātvā nirvāsitaḥ / tacca sindūraṃ yogīndrameva yayau / tato rājanvikramāditya! sthagikāprītinibandhanāttenākhyāte ca sindūre sthagikā naiva viprasya babhūva na ca sindūram / evaṃ tavāpi rājan! ratiḥ prītiśca na bhaviṣyati / evamuktvā bālapaṇḍitā gṛhaṃ jagāma / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau saptamī kathā //

START Suk 8:

athāparedyuḥ prabhāvatī śukaṃ pṛcchati / śuka uttaraṃ dadau-devi! bālapaṇḍitā dvitīye 'hni saṃyāte rājānaṃ prāha-deva! nāgrahaḥ kartuṃ yujyate / yataḥ-

rājā pṛcchati-kathametat? bālapaṇḍitā prāha-asti pṛthvītale tripuraṃ nāma sthānam / tasmintrivikramo nāma rāja / tatra sundarābhidhāno vaṇik / tadbhāryā subhagā nāmātīva kulaṭā / sā ca bhartrā gṛhānniryāntī prayatnena niyantritā / tāñca niyantraṇātpūrvameko vaṇigyakṣagṛhe sthitaḥ sakāmāmabhajat / yadā ca bahirnirgacchanto patinā nivāritā tadā sakhīṃ prāha-sakhi! adya tvayā sa mānavo yakṣāyatana ākāraṇīyaḥ yathāhaṃ tatra gatvā taṃ rame / tvayā ca mayi gatāyāṃ paścādasmadgṛhaṃ jvālanīyaṃ yathā gṛhakāryāsakto jano māṃ gātaṃ na jānāti / atrāntare 'haṃ taṃ svecchayā bhuktvā samupāgacchāmi / tataḥ sakhīvacanātsa pumāṃstatrāyātaḥ / sāpyāgatā / tadā ca gatāyāṃ tasyāṃ sā sakhī tadgṛhaṃ prajvālitavatī / sa pumānprajvalane kutūhalī yakṣāyatanaṃ muktvā tatrāvalokanāya gataḥ / sā ca tatra sthitāsamāptātmaprayojanā yāvatā gṛhamāgatā tāvatā gṛhaṃ dagdham /

iti śukasaptatau aṣṭamī kathā //

START Suk 9:

athāparedyuḥ savismayā prabhāvatī śukaṃ pṛcchati sma-śuka! kiṃ vijñātaṃ vikramārkeṇa matsyahasanakāraṇam? śukaḥ prāha-devi! na kimapi rājñā svayaṃ jñātam / tato rājā prātardvijasutāmāhuya bālapaṇḍitāṃ prāha-tvayā ityuktaṃ yattvaṃ svayameva jñāsyasi / mayā tu kimapi na jñātam / bālapaṇḍitā prāha-yadi rājannevamapi mayā kathyamānaṃ na vetsi, tataḥ śṛṇu / puṣpahāso nāma mantrī sarvamantriṇāmagraṇīrnirdeṣo guptaḥ / kimiti niyantrito 'sti / rājā prāha-anvartho 'yaṃ puṣpahāsaḥ / yataḥ yadāso madīyāyāṃ saṃsadi hasati tadāsyāsyātpuṣpaprakaro nipatati / iyañca kathāpararājyamaṇḍaleṣu khyātābhūt / tatastaiḥ preṣitāḥ svīyapumāṃsaḥ kutūhalānveṣaṇāya / teṣu samāyāteṣu tena na hasitaṃ puṣpaprakaro 'pi nābhūt / iti kāraṇātguptibandhaḥ / bālapaṇḍitā prāha-kenāpi kāraṇena mantriṇā na hasitam, rājan! tatkāraṇaṃ tvayā jñātaṃ na vā? rājā prāha-mayā kimapi na jñātam / bālapaṇḍitā prāha-tarhi kathamidaṃ daṇḍaṃ kurvanpāpabhāk na bhavasi? uktañca-

yathā āgrahānmāṃ matsyahāsyakāraṇaṃ pṛcchasi tathā tamapi pṛccha hāsyakāraṇam / sa evātmīyahāsyasya matsyahāsyasya ca kāraṇaṃ vaktā / rājāpi tadvacanātpuṣpahāsaṃ mantriṇaṃ vastradānapūrvaṃ mantripade pratiṣṭhāpya matsyahāsyakāraṇaṃ papraccha / mantryāha-yadyapi gṛhaduścaritamakathyam / yataḥ-

tathāpi tu rājājñā mahatī /

tato rājan! me kalatraṃ narāntararataṃ jātaṃ tacca mayā jñātam, tena ca duḥkhena na hasitam / rājāpīdamākarṇya puṣpahastakai rājñīmāhṛtya sammukhamavalokayāmāsa / sā ca tena prahāreṇa kapaṭamūrcchāṃ nāṭayati sma / puṣpahāso 'pi tāmavalokya sahāso babhūva puṣpotkaraśca samajani / rājāpi tāmāśvāsya kṛtakopo dvijātmajāsyaṃ vilokya mantriṇamavādīt kathamasmadduḥkhe sahāso 'si? mantryapi sabhayamañjaliṃ baddhvābhāṣata-rājan! poṭakajanaistvadīyā rājñī rātrau nāḍikābhirāhatāpi na mūrcchitā, adhunā mūrcchiteti hāsyakāraṇam / rājāpi sakopo "mantrinnidaṃ tvayā dṛṣṭaṃ śrutaṃ ve'ti papraccha / mantryāha-svāmindṛṣṭamevedam / yadi svāmī na pratyeti tadā kañcukamuttāryāvalokayatu / evaṃ kṛte rājā sarvamajñāsīt / mantriṇo dvijasutāyāśca mukhamavalokya kimidamityavādīt / mantryāha-svāmin! yadidaṃ dvijaputryā gūḍhārthaṃ matsyahāsyakāraṇaṃ niveditaṃ tanmayā prakaṭīkṛtam / ityevamukto rājā āsthānaṃ vyasarjayat / atha dvijasutāpuṣpahāsāvapi bhītahṛṣṭau svaṃ svaṃ gṛhaṃ jagmatuḥ / tena ca rājñā tasyā mañjūṣāsthito naro dṛṣṭo vināśitaḥ / sā ca nijavāsādvisarjitā / śukaḥ prabhāvatīmāha-

iti kathā śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau navamī kathā //

START Suk 10:

anyadā saśṛṅgārā prabhāvatī śukamāha-

prabhāvatyāha-kathametat? śuka āha-asti rājapuraṃ nāma sthānam / tatra devasākhyaḥ kauṭumbikaḥ, tatkalatre śṛṅgāravatī subhagā ca /

anyadā yāvatsubhagā upapatinā saha gṛhāntarvidyeta tāvadbahiḥ sthānāt patirjhiṇṭahasto gṛhadvāri samāyayau / tadā sā kathaṃ bhavatviti praśnaḥ? uttaramāha śukaḥ-tataḥ śṛṅgāradevyā sā nagnīkṛtya gṛhādbahirniṣkāsitā / patirapi "kimidami'ti bruvāṇo 'tyādarāt śṛṅgāradevyā uktaḥ-yattvayā etāni jhiṇṭāni devyā upavanādānītāni tata iyaṃ grahilā sañjātā / tato yathāsthānaṃ gatvā muñca yathā praguṇā syāt / tataḥ sa mūḍho yāvadevaṃ kartuṃ bahirjagāma tāvattayā gṛhādupapatirniṣkāsitaḥ / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau daśamī kathā //

START Suk 11:

śukaḥ prāha-

prabhāvatyāha-kathametat? śuka āha-asti dābhilākhyo grāmaḥ / tatra vilocano grāmaṇīḥ / tadbhāryā rambhikābhidhā paranapriyā / tāṃ ca tadbhartṛbhayānna ko 'pi kāmayate / tataḥ sā jalavyājāt ghaṭamādāya vāpīṃ yayau / dṛṣṭvā ca tatra surūpaṃ pathikaṃ bhaṭṭaputraṃ krīḍārthaṃ dṛṣṭisaṃjñayā babhāṇa / so 'pi kāminīdṛṣṭisañcāracaturo viveda tadākūtam / uktañca-

tataḥ sa tadantikamāgatya jagāda-bhadre kiṃ vidheyam? sāha-tvayā mama pṛṣṭhalagnena asmadgṛhaṃ samāgantavyaṃ mama patyuśca namaskāro vidheyaḥ / sarvamanyadahaṃ kariṣye / tvayā tathaiveti vācyam / evamuktvā sā gṛhaṃ praviṣṭā / so 'pi gṛhaṃ praviṣṭastatpatyaragre tasthau / patirapi vismitaḥ / tataḥ sā kumbhaṃ muktvā patyuḥ sakāśamāgatyāvravīt- nātha! upalakṣasva enam / sa āha-ne vedmīti / tataḥ sā prāha-ayaṃ mātṛmvasuḥ suto yo mayā śiśutve muktaḥ / sa dhavalo nāma mama milanārthaṃ samāgamat / tato mayā āliṅgya sarvāpi svajanavārtā pṛṣṭā / sa ca brāhmaṇa "evamiti' jalpati / tataḥ patinā sānujñātā taṃ mahānasaṃ nītvā bhojanācchādanasaṃskāraistoṣayāmāsa / patirapi tuṣṭaḥ prāha-bhadra! tvayā nijabāndhavasya mahatī bhaktiḥ kāryetyuktvā suptaḥ / tadā ca rambhikā brāhmaṇakhaṭṭavāyāmupāvaśat / tatastenoktam-tvayā patyugre ityuktaṃ yanmadīyo bhrātā samāgataḥ / tattvaṃ me pratipannā bhaginī pratipannaṃ ca nirvāhyate / uktañaca-

rambhikā prāha-mā evaṃ vada /

uktañca-

tayā ca phūtkṛte kimidamiti kurvāṇo bāndhavaiḥ saha dhāvito bhartā / sa ca kathaṃ mucyate? iti praśnaḥ / uttaram-evaṃ ca sa brāhmaṇaḥ sabhayaḥ sannataḥ pādayoḥ patito jagāda-svāmini! prāṇān rakṣa / tavehitaṃ kariṣyāmi / evaṃ sthite sā dugdhasahitaṃ bhaktamaḍhaṇḍholayat antike jvalinamajvālayat / āgataṃ ca patiṃ jagāda-asya viṣūcikā upapannā / tato mayā phūtkṛtam / evamuktvā dugdhabhaktaṃ pradaśitam / patirapi mūrkho dṛṣṭvā yayau / tataḥ sā patyau supte yadṛcchayā surataṃ cakāra / so 'pi ca māndyavyājānmāsamekaṃ sthitaḥ paścājjagāma / iti śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ekādaśī kathā //

START Suk 12:

athānyadā sā calitā / śukaḥ prāha-

astyatra nalauḍāgrāme kulālo mahādhanaḥ /

śukaḥ prāha-yadā ca tayā sa āgacchan jñānastadā upapatiruktaḥ-"ca] tvaṃ vavvūlavṛkṣam' / evaṃ ca sa tayo proktastathā cakāra / tasya ca vṛkṣe caṭataḥ paridhānavastraṃ vilagnaṃ nagno 'pi vṛkṣamārūḍhaḥ / tasmiṃśca vṛkṣamārūḍhe patiḥ prāha-kamidamiti / sā āha-ayaṃ śatrubhirabhibhūto 'dovastramapi tyaktvā vavvūlamadhirūḍhaḥ / tataḥ samāgatya tasyāḥ patinā vṛkṣānmandaṃ mandamuttārya sa svagṛhaṃ preṣitaḥ / tayā dhūrtayā ca sahahastatālaṃ hasitam / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau dvādaśokathā //

START Suk 13:

athānyedyuḥ prabhāvatī śukaṃ pṛcchati / śuka āha-

asti nāgapuraṃ nāma sthānam / yatraiko vaṇika / tatpatnī rājikānāmnī surūpā paraṃ duścāriṇo / vaṇiksutaśca tāṃ narāntarāsaktāṃ na jānāti / tataśca ekadā sa bhojanāya yadopaviṣṭastadā upapatiḥ kṛtasaṃketo mārge gacchan tayā dṛṣṭaḥ / taṃ ta dṛṣṭvā gṛhe 'dya dhṛtaṃ nāsti ityuktvā dravyaṃ tatsakāśādādāya ghṛtānayanadambhena veśmato nirgatya ca sā bahirjāreṇa saha ciraṃ sthitā / patistu gṛhe kṣudhārtaḥ kruddhaśca / tataḥ sā kathaṃ gṛhaṃ gantumarhati-iti praśnaḥ / uttaram-tataḥ sā hastau pādau mukhaṃ ca dhūlidhūsaraṃ vidhāya sadrammā dhūliṃ gṛhītvā gṛhamāgatā / patiḥ kruddho raktekṣaṇaḥ kimidamityāha / sā ca saniḥśvāsaṃ rudatī dhūlipuñjaṃ darśayitvā idamuvāca-yatkṛte tvaṃ kruddhaḥ sa te dravyo 'tra dhūlyāṃ patitaḥ / enāmutkṣipya gṛhāṇa tvam / evamuktaḥ sa vilakṣaḥ tadaṅgāni vastrāñcalena sammārjya sāntvayāmāsa vividhalālanaiḥ / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau trayodaśī kathā //

START Suk 14:

sā nitambini anyedyuścalitā /

prabhāvatyāha-kimetat / śukaḥ prāha-asti padmāvatī purī / tatra dhanavālo nāma vaṇik / tasya bhāryā prāṇebhyo 'pi priyā dhanaśrornāma / tacca mithunaṃ parasparaṃ snehanirbharaṃ krīḍati / anyadā tu vaṇigdravyasāramādāya tāmāpṛcchya deśāntaraṃ jagāma / sā ca tasmingate saṃsthiteva gṛhasthitā /

tasminvasantotsave gṛhopari sthitā nagarīrāmaṇīyakamālokya yauvanaṃ rūpaṃ ca nininda / sakhī ca tadiṅgitajñā jagāda-bhāmini! rūpaṃ vayaśca mā vyarthaṃ vidhehi /

tatastvamapi kuru vayaḥsāphalyamityukte dhanaśrīrjagāda-nāhaṃ vilambituṃ sahāmi / yattvayā bhavati tat śīghraṃ vidhehi / tatastayā sā narāntareṇa yojitā / yadā ca sā tenātmāsaktā jñātā tadā tadīyaśiroveṇī chinnā / tatkāle ca patirdeśāntarādājagāma / tadā sā kathaṃ bhavatviti praśnaḥ / śukaḥ prāha-yadā ca patirgṛhadvāramāyayau tadā tayottaraṃ vicintyokm-nātha! tvayā tādavadgṛhadvāri sthīyatāṃ yāvatsarvaṃ sajjaṃ vidhīyate / tena caivaṃ pratipanne sā madhye gatvā bhaṭṭārikāṃ pūjayitvā purato veṇīṃ sthāpayāmāsa / evaṃ kṛtvā bahirnirgatya caraṇamaṇḍakaiḥ patiṃ gṛhantardevīpurato nītvā jagāda-nātha! pūjaya gṛhādhidevatām / tena pūjayatā veṇīṃ dṛṣṭvā uktam-kimidamiti / tayoktam-mayopayācitamāsīt / yadā me patiḥ sameṣyati tadā svāminyahaṃ tavāgre veṇīṃ chetsyāmi / tadadhunā mayā kṛtam / sa ca mugdho devīṃ namaskṛtya tāṃ bahu mānayāmāsa / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau caturdaśī kathā //

START Suk 15:

anyadā sā calitā /

asti śālipuraṃ nāma nagaram / tatra śāligo vaṇik / tatpatnī jayikā / tayoḥ suto guṇākaro nāmābhūt / tadbhāryā śriyādevī /

anyadā sā śvaśureṇa narāntarasahitā suptā dṛṣṭā / tataścaraṇānnūpuraṃ śvaśureṇa cottāritaṃ tayā ca jñātam / tataḥ sā taṃ jāraṃ prasthāpya bhartāraṃ tatrānīya tena saha suptā / nidrāntare ca patirutthāpitaḥ kathitañca-tvadoyena pitrā nūpuramasmatpādādavartāya gṛhītam / evaṃvidhaṃ ca pātakaṃ kvāpi na dṛṣṭaṃ yadvadhūpādāt śvaśuro nūpuraṃ gṛhṇāti / tenoktam-prātaḥ pituḥ sakāśātsvayamarpayiṣyāmi / tena ca guṇākareṇa pitara nirbhartsya tatsakāśānnūpuraṃ yācitam / pitrā coktam-yadiyaṃ parapuruṣeṇa saha suptā dṛṣṭā ato mayā nūpuraṃ gṛhītam / tayoktam-tvatputreṇa saha suptāhamāsam / ityarthe divyaṃ karomi / atraiva grāme uttarasyāṃ diśi yakṣo 'sti / tasya jaṅghāntarānnirgamiṣyāmi / yaḥ kaścitsatyo bhavati sa jaṅghayorantarānniṣkrāmyatīti prasiddham / evaṃ śvaśureṇa cāṅgīkṛte sā kulaṭā sati dine jārasya gṛhe gatvā tamuvāca-bho kānta! prātarahaṃ divyārthaṃ yakṣasya jaṅghāntarānnirgamiṣyāmi / tvayā tatra samāgatya vātūlatvamāśritya mama kaṇṭhagraho vidheyaḥ / tena ca tathokte sā svagṛhamājagāma / atha prāpaḥ samastamahājanaṃ malayitvā puṣpākṣatādikamādaya yakṣāyatane gatvā samīpasarasi snānaṃ kṛtvā yakṣapūjārthaṃ samāgacchantyāstasyāḥ pūrvasaṅketito jāro grahilībhūtastatkaṇṭhe nijabāhudvayaṃ yojayāmāsa / tata āḥ kimetadityabhidhāya sā punaḥ snānārthaṃ yayau / so 'pi grahilo lokaiḥ kaṇṭhe gṛhītvā tasmātpradeśāddūrīkṛtaḥ / sāpi snānaṃ kṛtvā yakṣasamīpamāgatya puṣpagandhādyairabhyarcya sarvalokānāṃ śṛṇvatāmuvāca-bho bhagavanyakṣa! nijabhartāramenaṃ ca grahilaṃ vinā yadyanyapuruṣaḥ spṛśati kadācana māṃ tadā tava jaghābhyāṃ sakāśānmama niṣkramaṇaṃ mā bhavatvityabhidhāya sarvalokasamakṣameva jaṅghayormadhye praviśya niṣkrāntā / yakṣo 'pi tadbuddhi manasi ślāghamāna eva sthitaḥ / sāpi satīti samastalokaiḥ pūjitā svabhavanaṃ jagāma / evaṃ cet śriyādevīvatkartuṃ jānāsi tadā vraja / iti śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau pañcadaśī katā //

START Suk 16:

anyadā sā calitā śukaṃ prāha-śukāhaṃ narāntaraṃ gamiṣyāmi /

tacdhrutvā prabhāvatyāha-kathametat / so 'bravīt-asti vidiśā nāma purī / tasyāṃ janavallabho nāma vaṇik / tasya bhāryā mugdhikā nāma capalā svairiṇī / yadā ca tayātiśayena vidūṣito 'yaṃ tadā bandhūnāṃ kathayāmāsa yadiyaṃ bahiḥśāyinī / yadā ca tairevamuktā tadā tayāpyuktam-ayameva bahiḥśāyī sadaiva / māṃ mudhāpavādayati / tatastairmilitvā nirbandhaḥ kṛtaḥ "yaḥ ko 'pi adyaprabhṛti bahiḥśāyī so 'parādho" / evaṃ nirbandhe kṛte 'pi sā suptaṃ patiṃ vihāya bahirgatā / tasyāṃ ca bahirgatāyāṃ sa patirdvāraṃ datvā suptaḥ / yadā cabahiḥ krīḍāṃ kṛtvā samāgatāyāḥ sa patirdvāraṃ nodghāṭayati tadā sā kūpe dṛṣadaṃ kṣiptvā dvāradeśa eva sthitā / patirapi kūpe patitā bhaviṣyatīti jñātvā dvāramudghāṭyabahirnirgataḥ / tadā sā dvāraṃ pidhāya madhye sthitā / so 'pi ca bahiḥ sthito "hā priye' evaṃ vadanmahatā śabdena goditumārabdhaḥ / sāpi vigopakabhayādbahirnirgatya patiṃ madhye nināya / tatastanmithuna parasparaṃ nirbandhaṃ cakāra / yadadyaprabhṛti mayā tvayā visaṃvādo na vidheyaḥ / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ṣoḍaśī kathā //

START Suk 17:

anyadā sā hasantī narāntaragamanāya śukaṃ pṛcchati / śuka āha-yadeva manaso 'bhīṣṭaṃ tadeva kāryam /

prabhāvatī pṛcchati-kathametat / śukaḥ kathayati-asti viśālā purī / tatra yāyajūko brāhmaṇaḥ / tasya patnī pāhinī nāma surūpā ativallabhā / tatputraḥ pitrā sarvāmapi kramādvidyāṃ grāhitaḥ / anyadā sa pitarau muktvā deśāntaraṃ gataḥ / guṇāḍhya iti viśruto babhūva / jayantyāṃ ca nagaryāṃ buddhijīvanaṃ vyacintayat / tataḥ ṣaṇḍaṃ yavakāśādibhiḥ pupoṣa / so 'pi ṣaṇḍastamanu paribhramati / anyadā sabandhanaṃ ṣaṇḍaṃ vidhāya vaṇijārakaveṣadhārī madanāyā veśyāyāḥ kṭuṭinīṃ jagāda-asmadīyā balīvardāḥ savastukā prātareṣyanti / adyāhaṃ tṛṇānayanārthamāgataḥ / tadyatra asmadīyasya balīvardasya sthānaṃ bhavati tatrāhaṃ svapimi / ityukte sā kuṭṭinī balīvadadhanaiṣiṇī taṃ sthāpayāmāsa / so 'pi taṃ ṣaṇḍaṃ baddhvā vilāsinīpārśve yayau / tayā ca snāpito bhojitaśca guṇāḍhyo rajanyāṃ śṛṅgāritaḥ tatsakāśe sthitaḥ / so 'pi ca prabhātāyāṃ niśi prathamamevotthāya svarṇaśṛṅkhalā gṛhītvā jagāma / gate ca tasminnekā ceṭī utthitā ṣaṇḍamadṛṣṭvā kuṭṭinīṃ pratyāha "āue kimidam' / tatastaṃ vilāsinīpārśvādgataṃ jñātvā maunaṃ vidhāya sthitā /

anyadā guṇāḍhyo dyūtanirjitaḥ khaṭikāhasto veśyayā dhṛtaḥ / tenopāyaścinnitaḥ-śambalo śambalīti jagāda / tatastayā rājabhayānmuktaḥ / tatastasyāṃ calitāyāṃ pṛṣṭhalagna eva śambalīti vadan gacchati / tatastayā vijane nītvā hastātprasādya svarṇābharaṇaṃ dattam /

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau saptadaśī kathā //

START Suk 18:

anyadā sā calitā śukenoktā /

asti śubhasthānaṃ nāma nagaram / tatra daridro nāma vaṇik / tasya gṛhe cauraḥ praviṣṭaḥ / so 'pi ca tatrānyatkimapyalabhamānaḥ sarṣapān gṛhītvā nirgato rājapuruṣaiḥ prāptaḥ / sarṣapān gale baddhvā bhrāmito rājakulātsa kathaṃ mucyate / uttaram-yo yaḥ pṛcchati tasya tasyāgre vadati-aho sarṣapāṇāṃ madhye na kiñcit / tato rājñā sabhāyāmākārya pṛṣṭaḥ-tava vaco 'bhiprāyaṃ na jāne /

yato 'hametāvadbhirapi gale baddhairbaddhaḥ rājāpi tadākarṇya hasaṃstaṃ mumoca / iti śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau aṣṭādaśī kathā //

START Suk 19:

anyadā prabhāvatī calitā /

asti karahaḍābhidhaṃ puram / tatra rājā guṇapriyo nāma yathārthaḥ / tatra ca soḍhoko nāma śreṣṭhiḥ / tadbhāryā santikā nāma pativratā / tatraiva cānyo vaṇik / tadbhāryā svacchandā nāma puṃścalī / sā ca soḍhākaṃ nityamicchati paraṃ so 'bhivāñchāṃ na vidhatte / anyadā ca manorathābhidhaṃ yakṣaṃ namaskartuṃ jagāma saḥ / tataḥ svacchandā pṛṣṭhalagnā tatra praviṣṭā / sa ca hāvabhāvādyairanukūlito bhuktaḥ / yuktamuktañca-

tacca mithunaṃ dṛṣṭvā rājapuruṣaḥ tadbandhanāya yakṣagṛhaṃ veṣṭitam / santikā ca śuddhiṃ jñātvā rātrau mahatā tūryaśabdena yakṣagṛhaṃ gatā / teṣāmārakṣakāṇāṃ purata uktam-ahamadyadinavratā yakṣaṃ dṛṣṭvā bhojanaṃ vijane vidhāsye / māṃ ca kiñciddhanaṃ gṛhītvā madhye praveśayatu / tairapi tathaiva kṛtam / tatastayā svacchandā svaveṣāṃ kārayitvā bahirniṣkāsitā / svayaṃ madhye sthitā / taṃ ca prātarnijakāntāsahitaṃ dṛṣṭvā ārakṣakā vilakṣībabhūvuḥ / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ekonaviṃśatitamī kathā //

START Suk 20:

anyadā prabhāvatī śukaṃ papraccha /

asti sābhramatyā nadyāstaṭe śaṅkhapuraṃ nāma sthānam / tatra ca karṣukaḥ sūrākhyo dhanī / tasya kelikā bhāryā paraṃ kuṭilā kulaṭā ca / sānyasminnadītīre siddheśvarapurasthaṃ brāhmaṇaṃ kāmayate / tadāsaktā ca rātrau prātiveśikādūtikāsāhāyyānnadīṃ tīrtvā tadantikaṃ prāpnoti / anyadā bhartrā jñātam / sa ca tatra gatastaccaritragaveṣaṇāya / yāvatsā nadītīre tatra samāgatā tayā ca tāvaddṛṣṭaḥ / tatastaraṇaghaṭaṃ pānīyabhṛtaṃ vidhāya prātiveśmikāgṛhamadhye bhaṭṭārikāṃ maṇḍayitvā tena payasā snāpayitvā pratyuvāca prathamasaṃketitāṃ dūtikāmuddiśya-"svāmini! purā tvayā uktaṃ yadi tvaṃ siddheśvarīṃ na snāpayasi tataḥ pañcānāṃ dinānāṃ madhye tvadbhartṛbharaṇaṃ bhaviṣyati tato yadi tvadvacanapramāṇaṃ tadā mama patiściraṃ jīvatu / prātiveśmikayoktam evamastviti śrutvā patistuṣṭo bhūtvālakṣita eva jagāma / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau viṃśatitamī kathā //

START Suk 21:

anyasmindine prabhāvatyā puṣṭaḥ śukaḥ prāha-

prabhāvatyāha-kathametat / śukraḥ-asti pratiṣṭhānaṃ nāma nagaram / tatra hemaprabho nāma rājā / śrutaśīlo mantrī / śreṣṭhī yaśodharaḥ / mohinī bhāryā / tayostanayā mandodarī / sa śrīvatsāya vaṇije kāntipurīsamāgatāya dattā / tanmithunamatīva snehalampaṭam / sā ca prātiveśmikayā pitṛbhāryayā kuṭṭinyā daṃṣṭrākarālayā yojitamanyaṃ rājaputramupabhuṅke / sā'pannasattvā bhūtā garbhasaṃbhavātsaṃjāte dohade rājavallabhaṃ mayūraṃ mārayitvā bhakṣitavatī / rājā tu tasminmayūre samāgate bhuṅkte iti sthitiḥ / tasmindivase tu bhojanavelāyāṃ na labdhaḥ / ḍiṇḍimaghoṣaṇe kṛte kuṭṭinyā paṭahaḥ spṛṣṭaḥ / tayā ca jñātaṃ yatkayācidāpannasattvayā mayūro dohadādbhakṣitaḥ / tataḥ sā garbhavatī pṛṣṭā tayā kuṭṭino gṛhamāgatā sammānitā / uktañca-

tayā ca sarvo 'pi mayūravṛttānto niveditaḥ / sā cakuṭṭinī viśvāsaghātikā / uktañca-

kiñca-

kirāte 'pyuktam-

kuṭṭinyā tatsarvaṃ jñātvā mantriṇe niveditam / mantriṇāpi rājñe / rājā prāha-

tadvaṇijo nagarapradhānasya vadhvā naitanniṣpadyate / yāvadātmanā na dṛṣṭaṃ tāvadasau na viḍambyaḥ / tacca kuṭṭinyā agre mantriṇā niveditam / kuṭṭinī ca mantriṇaṃ peṭāyāṃ nikṣipya tadgṛhe nyāsavyājena mumoca / svayaṃ ca tatra gatvā tāmabhāṣata- mugdhe! yanmayūrabhakṣaṇaṃ kṛtaṃ tattvaṃ me ślāghyā / uktañca-

punarapi samagro vṛttāntaḥ puṣṭaḥ / kathyamānaśca peṭāhananakṛtasaṃjñena mantriṇā śrutaḥ / tatkathaṃ sā śreṣṭhivadhūstatpitā śvaśuraśca mucyantām / uktañca-

yāvatsā kuṭṭinī peṭāṃ hastena hanti tāvatsā vaṇikputrī savitarkamavādīt-

mārtamayā evaṃvidhaḥ svapno dṛṣṭa /

iti śukasaptatau ekaviṃśatītamī kathā //

START Suk 22:

punaḥ prabhāvatyā pṛṣṭaḥ śukaḥ prāha-

tacchrutvā prabhāvatyāha-kathametat / śukaḥ prāha-dāmbhilāgrāme soḍhāko nāma karṣukaḥ / tadbhāryā māḍhuka nāma / tāṃ ca bhaktahāriṇīṃ pathi gacchantīm eko bahiḥ sūrapālākhyo naro bhuṅkte / sā kadācinmārge bhaktaṃ muktvā tena saha sthitā / tato mūledavena dhūrtena tasminbhakte uṣṭrikā kṛtā / tayā ca evaṃ jātaṃ bhaktamanutpāṭayitvā nīnam / yāvacca bhartrā uṣṭikā dṛṣṭā tāvatkimiditi sā pṛṣṭā / tatastayā tatkālottaraṃ kṛtvoktam-nātha! adya rātrau svapne uṣṭrikayā bhakṣito dṛṣṭastvam / tato mayā vighnāpahārāya viparītamidaṃ kṛtam / viśrabdhaṃ bhakṣaya yathā vighno naśyati / iti śrutvā ratātmanā tenoṣṭrikāpi bhakṣitā / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau dvāviṃśatitamī kathā //

START Suk 23:

anyadā sakhyastāṃ puruṣāntarābhisaraṇāyaivamūcuḥ-

śukaḥ prāha-

prabhāvatyāha-kathametat / śuko 'bravīt-asti padmāvatī purī /

tatra śudarśano nāma rājā /

tasya śṛṅgārasundarī nāma bhāryā / tasya nṛpatestayā saha krīḍato groṣmakālo 'vātarat /

evaṃvidhe grīṣme ca candranāmā vaṇik prabhāvatībhāryāsameto gṛhoparibhūmikāyāmāruḍhaḥ / karairyukto 'pi nirālambaḥ ādityaḥ paścimābhyonidhitaṭaṃ gataḥ / uktañca-

evaṃvidhe niśāmukhe sa vaṇik vikrīḍitayā tayā sārdhaṃ krīḍitaḥ / asya rāmanāmā sutaḥ saṃjātaḥ / tasmai pitrā vidyāścāśeṣā grāhitāḥ / tasya mātānyadā candraṃ prāha-mama eka eva putraḥ / tato 'hamatiśayena duḥkhārtā / candraḥ prāha-eko 'pi tvadīyaḥ sutaḥ ślāghyaḥ / uktañca-

tathā ca-

ityuktvā dhūrtamāyāṃ kuṭṭinīmākāryedamabravīt--tava kanakasahasraṃ dāsye / mama putraṃ strīmāyāvañcanadakṣaṃ kuru / tatheti tayā pratijñāte putraṃ samākṣikaṃ tasyai dattvā yadyasmatputraḥ kvāpi veśyāyāḥ kapaṭena jito bhavati tadāhaṃ dviguṇaṃ kanakaṃ grahīṣye / tayoktam evamastviti / lekhayitvā putraṃ tadgṛhe preṣayāmāsa / sa ca tatrastho veśyājanodbhavānvikārān gṛhṇāti / tadyathā--

tathā ca-

ityevamādi samagraṃ veśyānugaṃ caritaṃ śikṣitam / tataḥ sa putraḥ pratijñāpūrvaṃ vaṇije samarpitaḥ / piturvākyena ca suvarṇadvīpe vāṇijyāya preṣitaḥ / tatra ca kalāvatī veśyā / tayā saha varṣamekaṃ sthitaḥ / tāṃ vaiśikāni kurvantīṃ sa prāha-viśeṣaṃ vada / eva mamānujāpi vadati / tato bahubhirapi vaiśikairna tatsarvasvaṃ gṛhītuṃ śaknoti / tatastayā sarvamapi māturniveditam / mātāpi prāha-niścitameṣa veśyāsutaḥ / nedṛśairgṛhyate / prapañcenaiva grāhyaḥ / tato yadāyaṃ svadeśaṃ gantukāmastvāmutkalāpayati tadā tvayā vācyam--"ahamapi tatra yāsyāmi / yadi na nayasi tadā mariṣyāmītyuktvā kūpe jhampā deyā / tato 'sau prītastvāṃ prati sarvaṃ dāsyati' / tayoktam--mātarmāṃ vinā taddravyeṇa kim /

mātā āha-bhīru! mā maivaṃ vada / mṛtyudo 'rthaḥ prāṇadaśca / uktañca-

ahaṃ ca tatrādho jālaṃ viracayiṣye / iti kuṭṭinīvacanamākaṇyaṃ tayā tathā kṛtat / tathā ca kṛte tena sarvasva dattam / koṭisaṃkhyaṃ ca dravyaṃ gṛhītvā mānarahito niṣkāsitaḥ / uktañca-

sa ca tathā dhanamānaparibhavaṃ prāpitaḥ parapotamāruhya svagṛhamāgamat / ekākinaṃ sutaṃ dhanaparijanavarjitaṃ dṛṣṭvā pitā sabāṣpaṃ dhanakṣayakāraṇaṃ pṛcchati / so 'pi svayaṃ lajjan gṛhamantrimukhena niveditavān / pitroktam-vatsa mā viṣādaṃ vidhehi / vipadaḥ sampado 'pi puṃsaḥ sampadyante / uktañca-

evaṃ sutaṃ samāśvāsya dhūrtamāyāmākārya idamabravīt--śṛṇu yadatra kautukaṃ saṃvṛttam / tvayyadhyuṣito 'pi suto gatasarvasvaḥ samāyayau / sā'ha--strībhiḥ ko na khaṇḍitaḥ / uktañca-

tattvaṃ punaḥ potaṃ bhṛtaṃ kṛtvā māṃ putrānvitāṃ tatra preṣaya / uktañca-

mayāpyuktam-yadi tvadīyaputraḥ kvāpi striyā vañcyate tadā mama dūṣaṇam / uktañca-

tathā ca-

tataḥ śreṣṭhī taṃ putraṃ preṣayāmāsāśu tayā samaṃ suvarṇadvīpe / tatastasminsarvo 'pi paurajanaḥ prīto babhūva / sā ca kalāvatī sānukūlā taṃ vinayenājuhāva / tathā ca sa tayāvarjito yathāsau ātmāyattaḥ kṛtaḥ / dravyaṃ ca sarvaṃ gṛhītam / tataḥ sā dhūrtamāyā kuṭṭinī kiṃ karotu-iti praśnaḥ / sā prāha-śuka! na jāne / tvaṃ vada / śukaḥ-yadyadya na yāsi tadā kathayāmi / sā āha-na yāsyāmi / śukaḥ-yadā tasya sarvaṃ gṛhītam tasminsamaye kaiściddinaiścāgre 'pi cāṇḍālarūpadhāriṇī dhūrtamāyā nityaṃ nityaṃ gaveṣamāṇaiva kiñcit / anyadā sa kalāvatyā sahitaḥ khaṭvāyāmupaviṣṭastayā dṛṣṭaḥ / tā dvāri dṛṣṭvā sahasotthāya nāśayitumudyataḥ pūrvameva saṃketitam / tamuttiṣṭhantamanu kalāvatyapyutthitā / uktañca-kimidamiti / rāmastāmuvāca-bhadre! iyaṃ mama jananī / ahaṃ ca hṛtārthako bahudinebhyo na tayā dṛṣṭaḥ / dhūrtamāyāpi taṃ saṃketasthaṃ dvārasthaiva saśaṅkā hastasaṃjñayā ājuhāva /

yāvadevaṃ gṛhāṅgaṇagatā śapati tāvatsa vaṇik cāṇḍālarūpī samāgatya tatpādayoḥ patitaḥ / etacca dṛṣṭvā kalāvatī kuṭṭinīsahitā tām gṛhamadhye nītvā pṛcchati sma--amba! ko 'yam? kiṃ jātīyaḥ? tvaṃ kā? tayoktam--padmāvatīpurīnāthasya rājñaḥ sudarśanasya mātaṅgī gāyinī aham / ayaṃ ca madīyaṃ dravyaṃ hṛtvā ihāgataḥ / tacca tvayā'ptam / tanmayā jñātam paramadhunā sa samāgacchatu / tataḥ kuṭṭinī kalāvatāsahitā tatpadāyorlagnā uvāca--gṛhāṇedaṃ dravyam / dhūrtamāyā prāha--nāhaṃ gṛhakoṇe grahīṣye / rājaviditaṃ grahīṣyāmi / tato veśyāmātāpi atiśayena bhītā mātaṅgīṃ pratijagāda-imāṃ matsutāṃ rakṣa rakṣa / pāramparyāgataṃ dravyaṃ gṛhāṇa sarvasvam, paraṃ māṃ maivaṃ viḍambaya / dhūrtamāyā prāha-grahīṣye / tataḥ sā veśyayā kuṭṭinyā saha hastapādau gṛhītvā sammānitā / dhūrtamāyāpi nijaṃ tadīyaṃ dravyaṃ sarvasvaṃ ca gṛhītvā rāmeṇa saha potamāruhya svagṛhamāgatya bhahotsavamakārayat / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau trayoviṃśatitamī kathā //

START Suk 24:

athānyasmindine prabhāvatī śukaṃ papraccha / śuko 'pyāha--

prabhāvatyāha-kimetat / kīro 'bravīt-asti candrapuraṃ nāma nagaram / tatrābhūdvardhakiḥ sūrapālākhyaḥ śrīmān / tasya sajjanī nāma bhāryā atyantaṃ parapuruṣalampaṭā / tāṃ ca tadgṛhasthāṃ devako nāma ramate / iti lokādetadākarṇya vardhakiḥ kapaṭena gṛhānnirgatya prātaḥsandhyāyāmācchannaḥ samāgatya talpasyādhobhāge sthitaḥ / sā ca jāreṇa saha tatrārūḍhā patyā keśeṣu gṛhītā kathaṃ mucyate / uttaram-sā patyā dhṛtā satī dvitīyapatimukhamālokya prāha-mayā tava kathitaṃ yadrathakāro mama patirgṛhena vidyate / sa cāgatastava tadaiva aucityaṃ vidhāsyati / yadyapi pūrvaṃ patyā tvadīyaṃ dravyamapahṛtaṃ tathāpi kṣantavyam / rathakṛti samāgate tava gṛhaṃ gamiṣyāmi yuvayoḥ saṃgatiṃ vā kariṣye / nātra saṃśayaḥ / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau caturviśatitamī kathā //

START Suk 25:

anyadā prabhāvatī śukaṃ gamanāya pṛcchati / śukaḥ prāha-

asti candrapurī nāma nagarī / tatra siddhaseno nāma kṣapaṇako janapūjitaḥ / tasminneva nagare 'nyaḥ sitapaṭo guṇināṃ mukhyaḥ samāgataḥ / tena ca guṇinā sarvo 'pi jana āvarjitaḥ śrāvakā apyātmāyattāḥ kṛtāḥ / sa kṣapaṇako 'pi tasya pūjāṃ kriyamāṇāmasahamānaḥ svayaṃ tadīyopāśraye veśyāṃ preṣayitvā asau veśyālubdho na suśīla iti śvetāmbarasya lokapravādamakarot / taddarśanāya janamākārayāmāsa / brūte ca--kṣapaṇakā eva brahmacāriṇaḥ śvetāmbarāstu viplutāḥ / so 'pi śvetāmbaro dīpāgninā upādhiṃ prajvālya prabhātaprāptāyāṃ rajanyāṃ nagnobhūya veśyāyā dattahasto nirgataḥ / tato lokāpavādaḥ saṃvṛttaḥ / yadasau kṣapaṇako na sitavastraḥ / iti śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau pañcaviṃśatitamī kathā //

START Suk 26:

anyadā sā calitā / śukaḥ prāha--

asti jalaudābhidhāno grāmaḥ / tatra rājaputraḥ kṣemarājaḥ śūraḥ / ratnādevī tasya bhāryā / tatraiva grāmaṇīrdevasākhyaḥ / tasya suto dhavalo nāma / tau dvāvapi ramete ratnādevīṃ parasparamajñātau / anyadā pitṛputrau tadgṛhasthau yadā tadā rājaputraḥ samāgataḥ / tadā kimuttaram? śuka āha-tatastayā kṛtasaṃjño gṛhādaṅgulyā tarjayannayāt / tasmiṃścaiva gacchati bhayātpatiḥ kimidamityāha / tataḥ sā hasantī prāha-asya putrastvadgṛhe śaraṇāgataḥ / mayā ca nārpitaḥ / yataḥ-

ato ruṣṭo vrajati / gaccha tvaṃ samarpaya sutam / tena ca tathā kṛtam / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ṣaḍviṃśatitamī kathā //

START Suk 27:

anyadā prabhāvatī gamanāya śukaṃ pṛcchati sma / śukaḥ prāha-

asti śaṅkhapuraṃ nāma nagaram / tatrāryo vaṇigabhūt / tasya mohinī nāma bhāryā / tāñcabahirgatāṃ kumukho nāma dhūrto ramate / tatpatinā cābhijñāyi / tatpatiścātiśayena bhīruḥ / tato 'sau tāṃ bahiryāntīṃ nivārya pārśvasthita eva tiṣṭhati / tathāpi tayā dhūrtasya kathitam-māṃ rātrau bhartṛkhaṭvāsthitāmarvāksuptāṃ bhaja tvam / tena tathā kṛtam / tacca kurvanbhartrāsau puṃścihne dhṛtaḥ kathaṃ gacchatu? uttaram-dhṛtvā ca patiḥ prāha-pradopamānaya mayā coro dhṛto 'sti / tayoktam-bahiryāntī bibhemyaham / enaṃ grahīṣye tvaṃ dīpamānaya / tena ca tathā kṛtam / sā ca jāraṃ muktvā gṛhāntarbaddhasya paṭṭakasya jihvāṃ gṛhītvā tathaiva suptā yāvatpatirlakuṭahasto dīpaṃ gṛhītvā samāyātaḥ pṛcchati-kimiyaṃ paṭṭakasya jihvā kathamatra? tayoktam-kṣudhārto 'yam / anena muktā lālākṛśā sthitā / uktipratyuktivādena nirjitaḥ / uktaśca-hataka! anena pauruṣeṇa kṣayaṃ vrajasi / iti nirbhartsito lajjitaśca suptaḥ / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau saptaviṃśatitamī kathā //

START Suk 28:

anyadā prabhāvatī gamanāya śukaṃ papraccha / śukaḥ prāha--

asti kuhāḍākhyo mahāgrāmaḥ tatra jarasākhyo kauṭumbiko mahāmūrkhaḥ / tadbhāryā devikā puṃścalī / tāṃ ca prabhākaro brāhmaṇaḥ kṣetramadhye vibhītakavṛkṣasamīpe guptasthāne mudā ramater / idṛśaṃ vyatikaraṃ janācchratvā tatpatistatrāvalokanāya svayaṃ gataḥ / tena ca vṛkṣārūḍhena tattathaiva dṛṣṭam / dṛṣṭvā tatrasthenāpi jalpitam, dhūrtike! bahudinebhyo 'dya samprāptā-ityuktā kathamiyaṃ bhartāraṃ pratyāyayatu / tayoktam--nāhaṃ jāne tvameva kathaya / "yadi na yāsi tadā kathayāmi' / tayā tatheti pratipanne śukaḥ prāha--sā ca tadvacaḥ śrutvā taṃ jāraṃ preṣayāmāsa patyā cāvatīrya samāgatena upālabdhā / sā'ha--he prabhor! idṛśa eva vṛkṣaḥ, atrārūḍhairmithunaṃ dṛśyate / tena patinā uktam--tvamāruhya avalokaya / tayā tathā kṛtam / vṛkṣārūḍhayā ca tayā proktaṃ kapaṭena / "vahudivasebhyo 'nyāṃ nārīmabhigaman dṛṣṭo 'si" / tena mūrkheṇa jñātam--satyamidam / sa ca tāṃ śāntayitvā gṛhaṃ nināya / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau aṣṭāviṃśatitamo kathā //

START Suk 29:

anyedyuḥ prabhāvatī gamanāya śukaṃ pṛcchati sma / so 'pyāha--

"kathametat'? so 'bravīt--asti sīhūlo nāma grāmaḥ / tatra mahādhano vaṇik / tadbhāryā sundarī / tāṃ ca mohano nāma upapatirnityaṃ gṛhamāgatya bhuṅkte / anyadā yāvatsā tathā tiṣṭhati tāvattatpatiḥ samāgataḥ / sā kathaṃ bhavatu / uttaram--sā patimāgacchantaṃ dṛṣṭvā jāraṃ vivastraṃ śikye kṛtvā muktakeśā gṛhānnirgatya dūrasthā patimāha-asmadgṛhamadhye nagnabhūtaṃ śikyārūḍhaṃ vidyate / māntrikānākārayituṃ gacchetyukte sa mūrkhastadarthaṃ jagāma / tadā ca tadantare tayā ulmukaṃ haste kṛtvā upapatirniṣkāsitaḥ / patyau ca āgate sā jagāda-yadulmukenāpi bhūtaṃ naṣṭam / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ekonatriṃśattamī kathā //

START Suk 30:

anyedyuḥ prabhāvatyā pṛṣṭaḥ śukaḥ prāha /

astīha pṛthivyāṃ bhūtavāsaṃ nāma śmaśānam / tatra dvau piśācau karālottālanāmānau / bhārye ca dhūmaprabhāmeghaprabhākhye, tayośca bhāryārāmaṇīya katve vivādaḥ saṃvṛttaḥ / anyadā ca tābhyāṃ bhāryāsahitābhyāṃ mūledavodṛṣṭo bāhubhyāṃ vidhṛtya pṛṣṭaḥ-kā anayormadhyādramaṇīyā, anṛtaṃ vadantaṃvyāpādayiṣyāvaḥ / tatkalatre virūpe bhīṣaṇe vṛddhe piśācinyau / sa ca yathārthavādī bhakṣitaḥ syāt kimuttaraṃ kuryāditi / uttaram--tenoktam-

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau triṃśattamī kathā //

START Suk 31:

anyadā ca prabhāvatyā pṛṣṭaḥ śukaḥ provāca-

madhurākhye vane piṅgalanāmā siṃhaḥ / sa sattvāni bahūni hanansarvaiḥ paśubhirvicārya pratidinamekaikasattvaparikalpanavyavasthayā nivāritaḥ / anyadā śaśakasyaikasya vārakaḥ sañjātaḥ / sa ca na yāti śvāpadairbhaṇito 'pi-"gaccha tvamanyathā pūrvavatsarvāṇi bhūtāni sa bhakṣayiṣyati / sa cādyaprabhṛti tadantike sattvāni na yāsyanti'-ityuktvā bahukālakṣepaṃ cakāra / madhyāhnasamaye eva ca mandaṃ mandaṃ siṃhasyāgre gantuṃ vyasitaḥ / tenāpi sahasākrāntaḥ kathaṃ mucyate? uttaram-śaśakaḥ siṃhiṃ prāha-svaminnahaṃ śaśakacatuṣṭayena saha āgacchanmārge tava śatruṇā dhṛto 'to velātikramo babhūva / tenoktam-sa śatruṃ kvāste? tataḥ sa śaśakena dhūrtena vāṭīṃ nītvā tasyaiva pratibimbaḥ kūpe darśitaḥ / siṃho 'pi mūrkhastaṃ jale dṛṣṭvā kupito jhampādānmṛtaśca /

uktañca-

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ekatriṃśattamī kathā //

START Suk 32:

athānyedyuḥ prabhāvatī calitā śukaṃ papraccha gamanāya / śukaḥ-

asti śāntipuraṃ nāma nagaram / tatra mādhavaḥ śreṣṭhī / tasya mohinī bhāryā / tayostanayaḥ sohaḍābhidhaḥ / tasya bhāryā rājinīnāmnī rūpasampannā caturā puṃścalī / sānyadā drammarpayitvā śvaśrvajñaptā "godhūmān haṭṭe gṛhītvā gaccha' / sā ca haṭṭe gatā / krīṇatyā copapatirdṛṣṭaḥ saṃjñitaśca samīpamāyayau / godhūmānmoṭāyāṃ baddhvā haṭṭe muktvā tena sārdhaṃ sā yayau / vaṇijāpi godhūmānutsārya moṭāyāṃ dhūlirbaddhā / sāpi tena saha ciraṃ sthitvā āgatyākulā moṭāmanutpāṭayitvā gṛhaṃ yayau / tāṃ choṭayitvā yāvat śvaśrūḥ paśyati kodṛśā godhūmā iti tāvaddhūliṃ paśyati / atra kimuttaram /

START Suk 33:

athānyedyuḥ prabhāvatī gamanāyotsukā śukaṃ papraccha / śukaḥ prāha-

prabhāvatī-"kathametat'? śuko 'bravīt-asti śaṅkhapuraṃ nāma nagaram / tatra śaṅkaro nāma mālikaḥ samṛddhimān / tasya rambhikā nāma bhāryā bahuratipriyā subhagā surūpā bahubhartṛkā ca / anyadā śaṅkaragṛhe pitṛkāryamāgatam tasmindine tayopapatayaścatvāro nimantritāḥ puṣpāṇāṃ vikrayāya gatayā catuṣpathe grāmaṇīrvaṇiksūnustalāraśca balādhipaśca pratyekaṃ te te pṛthakpṛthak ākāritāḥ parasparamajānantaḥ-madīyaṃ bhavanaṃ prati prāgeva samāgantavyamiti / dvitīye 'hni mālike vāṭikāṃ gate vaṇiksūnuḥ snātvā bhuktvā ca tayā saha rantuṃ samāyayau / vaṇiji ardhasnāte grāmakūṭo gṛhadvāraṃ samāpatandṛṣṭaḥ tataḥ snānaṃ kurvanvaṇiktathābhūto vaṃśamaye koṣṭhe khaliyukte kṣipto bhayayuktaśca / grāmakūṭe 'pyardhasnāte bahistalāraḥ samāyātaḥ / taṃ dṛṣṭvā so 'pi tasminneva koṣṭhe kṣipta uktaśca-yadadhaḥ sarpiṇī prasūtāsti / tato 'pyanatarāla evaṃ sthātavyamiti talāro 'pyardhasnāto balādhipaṃ dṛṣṭvā bhāṇḍasamūhe kṣiptaḥ / balādhipo 'pyardhasnāto mālikaṃ dṛṣṭvā tatraiva kṣiptaḥ / tato māliko lokaśca tasmin pitṛkārye yadṛcchayā bhijitāḥ / evaṃ kṛtvā te ṣāṃ caturṇāmapi parasparamalakṣitānāṃ pṛthakpṛthak bhojanaṃ paramānnāmṛtaṃ samarpitam / vaṇijā tu bhuñjānena bahu phūtkṛtam / tadoparisthitena ca sarpiṇīṃ śaṅkamānena mūtritam / vaṇijā tu ghṛtāmiti jñātvā bhājanamutkṣiptam / uparisthitasya mukhe lagnam / tataḥ sa śaṅkitaḥ / so 'pi ca lagnaṃ lagnamiti vadandattajhampo niryayau / anye 'pi lagnākṣarabhayākulā yāvannirgatāḥ śaṅkareṇa janaiśca dṛṣṭāḥ savismayaṃ khalikharaḍitāḥ / tataḥ sā kathaṃ bhavatu? uttam-yadā sā patyā pṛṣṭā kimidamiti tadā tayoktam-

tataḥ sa punaḥ śrāddhaṃ cakāra / rambhikāvacanāttena nirgatāḥ / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau trayastriṃśattamī kathā //

START Suk 34:

athānyasmindine gamanārthaṃ prabhāvatī śukaṃ papraccha / śukaḥ prāha-

prabhāvatyāha-kathametat / śukaḥ prāha--purā kasmiṃścinnagare śambhunāmā vipro 'bhūt dyūtakṛnnānādeśaparibhramaṇaśīlo mārge gacchan kṣetrarakṣikāṃ surūpāṃ bālikāṃ dṛṣṭvā tāmbūlaṃ datvā sāntvayannidamuvāca yanmatsambhogakaraṇe imāṃ madīyāṃ pāraḍīṃ gṛhāṇa mayā saha rataṃ kuru / sukhāśrayaṃ tayā tathā vihitam / sa ca siddhe kārye tāṃ yācate / kathaṃ labhate? uttaram-yāvattena yācitā tāvatsā calitā gṛhaṃ prati / so 'pi ca pañca kaṇiśāni gṛhītvā pṛṣṭhe lagnaḥ / tena ca grāmagatena phūtkṛtam-aho grāmamukhyāḥ! paśyata / grāme 'sminmahadadbhutam / pañcakaṇiśakāraṇenānayā madīyaṃ vastramapahṛtam / grāmyaistatsamarpitam / tayā ca na kiñciduktaṃ lajjayā / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau catustriṃśattamī kathā //

START Suk 35:

apare 'hni sā śṛṅgārānvitā śukaṃ papraccha / śukaḥ prāha-

"kathametat? śukaḥ prāha-purā kasmiṃścid grāme śambakanāmā vaṇiktilagrāhakaḥ / sa ca saragrāmaṃ yathau / tatrasthasya bhāṇḍaśālikasya gṛhe gataḥ / sa gṛhe nāsti / tasya bhāryāsti paraṃ kulaṭā / netrasaṃjñayā parasparaṃ prītirutpannā / tatraiva sā bhuktā aṅgulīyakaṃ dattvā / sambandhādanantaraṃ sa tadaṅgulīyakaṃ jighṛkṣati / anena vidhinā dattamaṅgulīyakaṃ sa kathaṃ gṛhṇātviti praśnaḥ / śukaḥ prāha-tilagrāhakastadalabhamāno vipaṇisthaṃ bhāṇḍaśālikamāha-"dehi me tilaprasthaśataṃ yatsatyaṅkāritaṃ mayā' / evamuktaḥ sa āha-"ke tilāḥ kaśca vaktā tvaṃ satyaṅkāraśca kīdṛśaḥ? tenoktam-prasthaṃ prati dvikapravṛddhyā tvadbhāryayā satyaṅkāre 'ṅgulīyakaṃ gṛhītam / tato ruṣṭena vaṇijā bhāryāpāraśve nijaṃ sutaṃ preṣayitvā iti kathayāmāsa-tvadīyenedṛśena vyavahāreṇāsmadgṛhaṃ vṛddhimāpsyati / putro 'pyaṅgulīyakamādāya tilagrāhakasyārpayāmāsa / so 'pi yathāgataṃ tathā yayau / tato yadi prabhāvi tavāpyevaṃ buddhirasti tadā gamyatāṃ nānyathā / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau pañcatriṃśattamī kathā //

START Suk 36:

niśāmukhe 'nyedyuḥ prabhāvatī śukaṃ punarāha-he kīra! gamiṣyāmi cirakāṅkṣitaṃ sukhaṃ bhoktum / śuka āha-

prabhāvatyāha-kathametat /

śuka āha-asti saraḍākhye grāme grāmaṇīḥ śūrapālaḥ / tasya bhāryā nāyinī / sā ātmapatiṃ nityaṃ paṭṭasūtrakañcukaṃ yācate / sa āha-vayaṃ karṣukāḥ kārpāsacīvarāḥ / asmadgṛhe paṭṭasūtravārttāmapi ko 'pi na jānāti / anyadā sā taṃ grāmasaṃsadisthaṃ jagāda-gṛhamehi gṛhādhipa! rāvaḍī bhuṅkṣva / sa ca tadvacanaṃ śrutvā bhāryāmāha gṛhāgataḥ-bhadre! tvayā ninditaṃ vaco lajjākārakaṃ mamāpriyaṃ saṃsadi kimitthamuktam? tayoktam--tvayā mama priyaṃ kathaṃ na kṛtam? grāmaṇīrāha--dāsyāmi kañcukaṃ te 'dya / nijaṃ vākyaṃ vṛthā kuru / tayoktam--kañcuke datte uttārayiṣye / dattaḥ kañcukastena / tadvacaḥ kathaṃ vṛthā bhavatviti praśnaḥ / śukaḥ prāha-anyadā nāyinī jagāda-yadādya tvāṃ saṃsadisthaṃ pūrvavadākārayāmi tadā tvayā saṃsadā saha gṛhamāgantavyam / tena ca evameva kṛtam / tayā ca gṛhāgatāyāḥ saṃsado bhavyarotyā bhojanaṃ dattam / tato grāmajano vadati-śūrapālaḥ samṛddhaḥ / paraṃ tadbhāryā auddhatyaparihāreṇa evaṃ vadati / iti vacanamuttāritam / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ṣaṭtriṃśattamī kathā //

START Suk 37:

athāpare 'hni prabhāvatī gamanāya śukaṃ pṛcchati sma / śuko 'pyāha-

prabhāvatyāha-kathametat / śuko 'pyāhṛ-saṅgamākhye grāme śūraḥ kauṭumbikaḥ / tasyāsti pūrṇapālastu hālikaḥ / sarvatra ca tasya śūrapaterveśmani kṣetre khale pramāṇam / tasya ca hālikasya kṣetrasthasya śūrapatisutā subhagā nāma nityaṃ bhuktiṃ nayati / sa tāṃ kāmayate kṣetragahvare śūrapālānniḥśaṅkitaḥ / taṃ ca vṛttāntamasamañjasamiti kṛtvā prativeśmahālikāstasya kathayāmāsuḥ / anyadāsau śūrastayorhālikasutayoḥ sambandhaṃ pratyakṣīkartuṃ kṣetraṃ gatvā gahvarasyādūrasamante 'lakṣitastasthau / tanmithunaṃ ratasthaṃ dṛṣṭaṃ kathaṃ bhavatu? uttarañca kimiti praśnaḥ / śukaḥ prāha-yāvatsa hālikastāṃ bhuktvotthitaḥ tāvat śūrapatiṃ dadarśa / tadā sa niḥśvasannāha-dhiṅme karmārjanāṃ ca yanmayā halakheṭanaṃ vidheyam, iyaṃ ca granthirogiṇī / ato dvayorapi jīvitaṃ rasātalaṃ yātu / mayā tu nityaṃ halekheṭanaṃ grantherākarṣaṇaṃ ca dvayamapi vidheyam / tadahaṃ kimarthamasya śūrapālasya hāliko bhavāmi /

START Suk 38:

aparedyuryāminīsamaye prabhāvatī gamanāya śukaṃ papraccha / śukaḥ-

prabhāvatī papraccha-kathametat? śukaḥ-purābhūd devi? priyaṃvado nāma vipraḥ pathikaḥ / ekadā mārge gacchansudarśanagrāme kasyacidvaṇijo gṛhaṃ yayau / tatpatnī ca puṃścalī / sa ca brāhmaṇastāṃ dṛṣṭvā ātmānaṃ susthānakṛtavāsakaṃ mene / sa ca rātrau sakāmastāṃ prārthayāmāsa / aṅgulīyakadānena ca haṭṭamārgaṃ vaṇiksute gate reme tayā samam / prātaḥ so 'ṅgulīyakaṃ yācate / sā nārpayati / anena vidhinā dattamaṅgulīyakaṃ sa kathaṃ gṛhṇātu-iti praśnaḥ / uttaram-yadā tu yācitā na dadāti tadā sa brāhmaṇaḥ khaṭvācaraṇaṃ gṛhītvā vaṇijaḥ sannidhiṃ yayau / khaṭvācaraṇaṃ darśayitvā phūtkṛtam / vaṇik prāha-bho dvijaḥ! kimetat? sa āha-bhagne 'smintvadīyabhāryayā madīyamagulīyakaṃ jagṛhe / sa ca vaṇik tadvacanaṃ śrutvā kupito bhāryāmāha-anena pramādena asmadgṛhe ko 'pi pathiko na sameṣyati / ityuktvā niṣṭhuraṃ vacastatkuṇḍāduttīrya aṅgulīyakaṃ pathikāya samarpitam / sa ca yathāgataṃ yayau / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau aṣṭatriṃśattamī kathā //

START Suk 39:

apare 'hni sandhyāsamaye puruṣāntaragamanāya prabhāvatī śukaṃ pṛcchati sma-he śuka! ahaṃ gamiṣyāmi / śukaḥ prāha-

prabhāvatī prāha-"kathametat?

astyatra kuṇḍinaṃ nāma nagaram / tatra bhūdharo nāma vaṇikpuṇyakṣayātkṣīṇadhano janaistyaktaḥ / uktañca-

yadā tu sa tulāmātradhano 'bhavattadānyavaṇiggṛhe tulāṃ muktvā deśāntaraṃ gataḥ / tatra dhanamarjayitvā nijanagaramāgatya taṃ vaṇijaṃ tulāṃ yayāce / vaṇikpārśvāttulā na labdhā / tulāyāṃ tu lubdho vaṇikmūrkha uttaraṃ cakre yattvadīyā tulā mūṣikairbhakṣiteti śrutvā bhūdharastūṣṇīṃ sthitaḥ / sa ca ekadā tasya veśmani bhojanāya gataḥ krīḍantaṃ bālakaṃ dṛṣṭvā pracchannaṃ gṛhītvā nijagṛhaṃ yayau / bālakapitā ca duḥkhapūritāṅgo ruroda sakuṭumbaḥ / tañca rudantaṃ dṛṣṭvā prativeśmiko jagāda-re tvadīyaḥ suto bhūdhareṇa gṛhītaḥ / tato 'sau tadgṛhaṃ gatvā bhūdharātsutaṃ yācitavān / bhūdhareṇoktam-mitra! tvatputro matsaṃge snānārthe nadītīre gatastatra śyenenāpahṛtaḥ / iti śrutvā tena vaṇijā rājakule gatvā putraharaṇavṛttānto niveditaḥ / bhūdharo 'pi rājakulaṃ yayau / tatkathaya sa bālahartā kathaṃ mucyatāmiti-praśnaḥ / śukaḥ yadā bhūdharo rājasamakṣaṃ mantriṇā pṛṣṭastadā evaṃ jagāda-

śrutvaitadvacanaṃ mantriṇoktam-yadāyaṃ dhūrtastava tulāṃ samarpayati tadā dārako 'pi dātavyo nānyathā / tena dārakaḥ samarpitaḥ / tulāgrāhī daṇḍitaḥ san tulāṃ samarpayāmāsa / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ekonacatvāriṃśattamī kathā //

START Suk 40:

anyedyuḥ sā prabhāvatī gamanāya śukaṃ pṛcchati sma / śukaḥ-

prabhāvatyāha-kathametat? śukaḥ-nagarābhighe pattane subuddhi- kubuddhiśceti mitradvayaṃ jane prasiddham / anyadā subuddhirdeśāntaraṃ yayau / kubuddhistu mitrastriyaṃ yayau / subuddhiśca dhanamarjayitvā deśāntarātsamāgataḥ / tataḥ kubuddhiḥ subuddheḥ kapaṭasnehaṃ darśayati / subuddhināpi sammānitaḥ / kubuddhistaṃ pratyāha-bhavatā kvāpi kiñcitkautukaṃ dṛṣṭam? tenoktam-sarasvatīnadītīre kūpamadhye taramāṇamakālajamāmraphalaṃ dṛṣṭaṃ manoramanāmini grāme / kubuddhirāha-mithyedam / subuddhirāha-satyametat / tenoktam-yadi satyaṃ bhavati tadā yadasmadgṛhe dvābhyāṃ hastābhyāṃ grahītuṃ śakyate tattvayā grāhyam / alīke tvadīyagṛhādahaṃ gṛhṇāmi / iti paṇbandhaṃ kṛtvā kubuddhī rātrau kūpāttatphalaṃ jagrāha / phalābhāve tu subuddhinā haritam / atha sa tadbhāryāṃ grahītukāmaḥ paṇabandhaṃ yācate / tadatra subuddhirnijabhāryārakṣaṇe kamupāyaṃ karotviti praśnaḥ / uttaraṃ śuka āha-subuddhistaṃ duṣṭāśayaṃ jñātvā nijagṛhavastujātaṃ nijakalatraṃ ca prāsādopari kṣiptvā / ārohaṇikāṃ pātayāmāsa / kubuddhiḥ samāyātaḥ / subuddhirāha-evaṃ yadrocate tadasmadgṛhād gṛhyatām / sa ca kalatrāharaṇāya niḥśreṇikāṃ dvābhyāṃ hastābhyāṃ jagrāha / tadā subuddhinoktam-mayaivaṃ pūrvaṃ gaditañca yad dvābhyāṃ hastābhyāṃ grahīṣyase tava tadave nānyat / tataḥ kubuddhirvilakṣo bhūtvā bahiryayau / janaiśca ninditaḥ / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau catvāriṃśattamī kathā //

START Suk 41:

anyadā vaṇigvadhūḥ prāha-kīra! yadi tvaṃ manyase tadā gacchāmi / śukaḥ prāha--

prabhāvatī prāha-"kathametat'? śukaḥ-asti pañcapuraṃ nāma nagaram / tatra śatrumardano nāma rājā / tatsutāyā madanarekhāyā gale granthirbabhūva / vaidyairasādhyetyuktvā parityaktā tato rājñā ḍiṇḍimāghoṣaṇaṃ kāritaṃ yathā yaḥ ko 'pi matsutāṃ gatarogāṃ karoti tamahaṃ dāridryarahita karomīti śrutvā paragrāmādāgatayā kayāciddvijabhāryayā ḍiṇḍimaḥ spṛṣṭaḥ / tasminpṛṣṭe tayoktam-yanmama patirmāntrikaḥ / sa rājasutā praguṇāṃ vidhāsyati / tato rājapuruṣaiḥ samānītaḥ / tasya ca nīyamānasya bhāryā jagāda-"nātha! gaccha nagaram / rājasutāyāṃ praguṇīkṛtāyāṃ tava bahu phalaṃ bhāvi / sa ca maṇḍalopaviṣṭo mantrādikamajānam kathaṃ bhavatviti praśnaḥ / śuka uttaraṃ prāha-sa māntrika ācāryavistāraṃ kṛtvā mantramityuccārayāmāsa /

ityevaṃ bāhmaṇasya vadato rājaputryā hasitam / hāsyatirekeṇa galagrandhirdvidhā babhūva / dvidhā jāte ca tasmin rājasutāyāḥ sukhamutpannam / nṛpeṇa ca kṛtārthīkṛto vipraḥ svasadana gataḥ / iti kathāṃ śrutvo prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ekacatvāriṃśattamo kathā //

START Suk 42:

arepadyuḥ prabhāvatī "gacchāmī"ti śukaṃ pratyāha /

tacchrutvā prabhāvatyāha-"sukhopabhogaḥ saṃsāre kora! kathāṃ kathaya" / śukaḥ kathāṃ prāha- asti deulākhyo grāmaḥ / tatra rājasiṃho nāma rājaputraḥ tadbhāryā kalahapriyeti viśrutā / sānyadā bhartrā sārdhaṃ kalahaṃ vidhāya putradvayopetā piturgṛhaṃ prati calitā / sā ca kopavaśātpattanāni bahūni vanāni ca bahūnyatikramya gatā malayapāśvasthaṃ mahākānanam / tacca kathaṃ bhūtam /

evaṃvidhe gahane gatā sā kalahapriyā vyāghraṃ dadarśa / sa ca vyāghrastava saputrāṃ dṛṣṭvā pucchena bhūmimāhatya dhāvitaḥ / tataḥ sā kathaṃ bhavatu? iti praśnaḥ / uttaraṃ śukaḥ prāha-sā vyāghramāgacchamānaṃ dṛṣṭvā ghārṣṭyāt putrau capeṭayā hatvā iti jagāda- kathamekaikaśo vyāghrabhakṣaṇāya kalahaṃ kuruthaḥ / ayamekastāvadvibhajya bhujyatām / paścādanyo dvitīyaḥ kaścillakṣyate / iti śrutvā vyāghramārī kācidiyamiti matvā vyāghro bhayākulacitto naṣṭaḥ /

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau dvicatvāriṃśattamo kathā //

START Suk 43:

anyedyuḥ śukamāpṛcchati sma kāminī / śukaḥ prāha-

prabhāvatī pṛcchati, kathametat?

śukaḥ-

vyāghraḥ-gaccha gaccha jambuka tvamapi kiṃñcidgūgpradeśam / yato vyāghramārīti yā śāstre śrūyate tayāhaṃ hantumārabdhaḥ paraṃ gṛhītakarajīvito naṣṭaḥ śīghraṃ tadagrataḥ / mṛgadhūrtaḥ-vyāghra! tvayā mahatkautukamāveditaṃ yanmāṃsapiṇḍād mānuṣādapi bibheṣi / vyāghraḥ-pratyakṣameva mayā sātmaputrāvekaikaśo māmattuṃ kalahāyamānau capeṭayā ghnannī dṛṣṭā / jambukaḥ-svāmin! yatrāste sā dhūrtā tatra gamyatām / yadi vyāghra! tava tatra gatasya sā sammukhamapīkṣate tadā mama tvadīyā velā smaraṇīyā / vyāghraḥ-śṛgāla! yadi tvaṃ māṃ muktvā yāsi tadā velāpyavelā syāt / jambukaḥ-yadyevaṃ tahi māṃ nijagale baddhvā cala śīghram / sa vyāghrastathā kṛtvā kānana yayau / vyāghramāryapi prāptā putrasahitā tena jambukakṛtotsāhād vyāghrātsā kathaṃ mucyatām / iti praśnaḥ / śukaḥ-tayā vyāghramāryā tadā cintitaṃ yadayaṃ mṛgadhūrtenānītastasmādamumeva jambukamākṣipantyaṅgulyā tarjayantyuvāca-

iti kathāṃ śratvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau tricatvāriṃśattamī kathā //

START Suk 44:

athānyedyardināvasāne prabhāvatī śukaṃ pṛcchati / śukaḥ-

sa ca jambuko galabaddho nighṛṣṭapṛṣṭhacaraṇo galadrudhirapravāho mūmūrṣuriva deśāntaraṃ gantumicchatā vyāghramārībhayādvyāghreṇa noyate / tato mahato 'pāyāt śṛgālaḥ kathaṃ mucyate-iti praśnaḥ / uttaraṃ prāha śukaḥ-tatastaṃ vyāghraṃ bahunadīkānanaviṣamasamapredeśaparvatānullaṅghayantaṃ satvaraṃ dṛṣṭvā ātmānaṃ mocayitukāmaḥ śṛgālo bhṛśaṃ jahāsa pīḍito 'pi san / vyāgreṇoktam-kathaṃ hasitam / sa āha-deva! sā mayā vyāghramārīti dhūrtikā jñātā / tvatprasādācca dūradeśamāgato 'haṃ jīvitaḥ / paraṃ yadi sāsmadraktasrāvasaṃlagnā pāpinī pṛṣṭhataḥ sameti tadā kathaṃ jīvitavyam / ato 'ha hasitaḥ / vyāghrasvāmin! sthirībhūya vicāraya / atha tuṣṭo vyāghrastena vākyena "tathe'tyuktvā jambukaṃ muktvā sahasā naṣṭaḥ / śṛgālo 'pi sukhaṃ tasthau /

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī śukavākyavismitā suptā /

iti śukasaptatau catuścatvāriṃśattamī kathā //

START Suk 45:

anyedyuḥ sā kāminī sandhyāyāṃ śukaṃ papraccha-"gamiṣyāmī'ti / śukaḥ prāha--

prabhāvatyāha--"kathametat' / śukaḥ prāha-asti vilāsapuraṃ nāma nagaram / tatra arindamo nāma rājā / tatra ca viṣṇunāmā brāhmaṇo ratilolupaḥ kuṭumbavarjito ratikarmaṇi sarvanārīduḥsaha iti nagare prasiddho babhūva / veśyābhirapi na śakyate jetuṃ kimpunaḥ kulāṅganābhiḥ / tatra ratipriyā nāma gaṇikā / atha sā ṣoḍaśa drammān gṛhītvā tamājuhāva / tamāyāntaṃ dṛṣṭvā sā cāṭūktibhiḥ paricaryāṃ cakāra / so 'pi cānyakāryanivṛttastasminneva ratikarmaṇi dattamanāstāṃ rantu jetumārebhe / tayā ca sa ratilolupaḥ dravyārthaṃ vā parājayārthaṃ vā praharadvayaṃ yāvatsoḍhaḥ / niśīthe cādhobhūmikāmāgatya kuṭṭinyagrato niveditaṃ "yadduḥsaho 'yaṃ dvijaḥ / paṇabandhaṃ samarpayitvā tamutkālaya / mayi jīvantyāṃ prāgeva bāhulyaṃ bhaviṣyati' / kuṭṭinyāha-"asmadgṛhe na ko 'pi kāmuko gaṇikāṃ jitvā paṇabandhaṃ jagrāha / tato 'hamenaṃ yāvatprapañcena niḥsārayāmi tāvatsoḍhavya iti / yadā cāhaṃ pippalamāruhya sūrpadvayena pakṣaśabdaṃ kukkuṭadhvaniṃ vidadhāni tadā vibhātamiti kṛtvā niḥsāraṇayaḥ'-ityuktvā preṣitoparibhūmau gaṇikā / yathoktaṃ ca kuṭṭinyā tāvatkṛtam / tasminkṛte vibhātamiti kṛtvā niḥsārito dvijaḥ / yāvad gṛhadvarastho vyomamālokayate tadopari niśīthovartate / tadā sa vipraḥ kuṭṭinīparājito janamadhye parājayaṃ kathaṃ vahatu-iti praśnaḥ / śukaḥ-yadā vipraḥ kukkuṭadhvanisthānamavalokayati tāvatsūrpadvayayutāṃ kuṭṭinīṃ dadarśa / tena ca sā loṣṭenāhatya bhūmau pātitā pramādajanaiśca dhikkṛtā / sa ca brāhmaṇo grahaṇakaṃ dviguṇaṃ gṛhītvā puramadhye gaṇikāṃ vinindya / svagṛhaṃ yayau /

iti śukasaptatau pañcacatvāriṃśattamī kathā //

START Suk 46:

athānyedyuḥ prabhāvatī śukaṃ pṛcchati / śukaḥ-

asti devi vatsomaṃ nāma nagaram / tatra vidvāndaridro brāhmaṇaḥ / tasya priyā ca karagarābhidhānā yathārthanāmno sarvajantūdvegakāriṇī, yattaddvāradeśavṛkṣasthito bhūtastasyāḥ karagarāyā bhayātpalāyyāṭavyāṃ gataḥ / brāhmaṇo 'pi tasyā udvegāddeśāntarābhimukho 'bhūt / so 'pi ca tena bhūtena dṛṣṭo jalpitaśca mārgaśrāntastvam / tena tvayādya mamātithinā bhāvyam / vipreṇa bhīruṇoktam-yadātithyaṃ karoṣi tadvidhehi śīghram / bhūtenoktam-na tvayā bhetavyam / tvaṃ mama svāmī yato 'haṃ tvadgṛhadvāravṛkṣastho bhūtaḥ karagarābhayenehāgataḥ / tatastava nijasvāminī guṇavadupakartavyameva / tasmāttvaṃ dvija mṛgāvatīṃ rājadhānīṃ madanabhūpatisanāthāṃ gaccha / tatra cāhaṃ tatputrīṃ mṛgalocanāṃ grahīṣye / sā cānyairmantrikairnorujā na bhaviṣyati / tattvayi samāgate tava darśanādevāhaṃ tyakṣyāmi / tataḥ paraṃ tu mantravādo na vidheyaḥ / iti bhaṇitvā so 'pi bhūto gatvā tāṃ rājaputrīṃ jagrāha / vipro 'pi tatra yayau / tena ca ḍiṇḍimaḥ spṛṣṭaḥ / tato rājakulaṃ gato vipra ācāryavistaraṃ vidadhe / bhūta ācāryavistaraṃ yāvannamuñcati tāvatkiṃ karotviti praśnaḥ / śuka-bhūtagrahe 'nivartite vipreṇoktam-

uktañca-

tato bhūtaḥ tyaktvā jagāma / iyaṃ muktetyuktvā brāhmaṇāya rājñā sutāḥ rājyārdhañca pradattam / vipro 'pi pūrṇamanoratho jagāma / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ṣaṭcatvāriṃśattamī kathā //

START Suk 47:

dinamativāhya prabhāvatī śukaṃ pṛcchati / śukaḥ-

sa karagarāpatiḥ rājakanyayā saha rājalakṣmīṃ bhuṅkte / atrāntare sa bhūtaḥ karṇāvatīṃ gatvā rājño bhāryāṃ sulocanāṃ jagrāha / sā madanasya pitṛṣvasā / sā cātyarthaṃ pīḍitā jīvitaśeṣābhūt / sāpi śatrughnanarapaterbhāryā mātṛrājye keśavamāntrikamākārayāmāsa / sa ca nijadūtāpreṣayitvā keśavo 'pi rājñā priyavākyaiḥ prahito 'pyagantukāmukaḥ / tadā sa karagarāpatirbhāryānurodhato jagāma / tatra gataḥ sanmānito mahībhujā śatrughnena gataḥ sulocanāveśmani / sa ca bhūtastamāyāntaṃ dṛṣṭvā paruṣairvākyaistarjayannityāha-"mayā pratipannamekadeśe kṛtam / adhunā tu vipra tvayā ātmā rakṣaṇīyaḥ' / sa ca dvijo na mantraṃ na tantraṃ vijānāti / kathaṃ bhavatviti praśnaḥ / śukaḥ- tadā taṃ bhūtaṃ jñātvā kālavedī kṛtāñjalirbhūtvā tatkarṇamāśrityeti jagāda dvijaḥ /

tadā pātre svasthībhūte śatrughnarājñā satkṛto brāhmaṇo mṛgāvatīnagaraṃ yayau / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau saptacatvāriṃśattamī kathā //

START Suk 48:

athānyedyuḥ prabhāvatī śukaṃ pṛcchati-gacchāmi narāntaramiti / śukaḥ-

pāṭalīpurapaṭṭane sārvabhaumo nando nāma rājabhūt / śakaṭālastasya nṛpateḥ sacivāgraṇīrabhat / tadbuddhivibhavākrāntāśca bhūpālāḥ sarve 'pi karadā abhavan / uktañca-

kiñca-

sa ca rājā dharmanāśakaṃ kurvannirdravyāṃ ca medinīṃ vidadhāno niṣiddho mantriṇā / tatastenāpi mūrkheṇa rājñā sacivo 'vaṭe nikṣiptaḥ / sa ca saputrastatra ciraṃ tasthau / tataḥ śakaṭāle mahāmātye tatrasthe sarvatra mṛto mṛta iti vārttābhūt / tato baṅgālanāthena tatparīkṣārthamātmoyapuruṣā ghoṭikādvayaṃ samarpya nandapārśve preṣitāḥ / yadetayormadhyātkā mātā kā ca putrī iti jñātvā samāgantavyam / sarvalakṣaṇasampūrṇe sadṛśe ghoṭiketāni ca lakṣaṇāni śālihotrajñātavyāni / yadā ca ko 'pi nandarājye ghoṭikānirṇayaṃ kartuṃ na kṣamastadā nando rājā vyacintayāt-"śakaṭālaṃ vināhaṃ paribhavāspadaṃ jātaḥ" / uktañca-

vicintyaiva daṇḍapāśikamabravīt "yacchakaṭālakule kaścitkūpagato vidyate na vā" / tenoktam-"kaścidasti paraṃ vyaktito na jñāyate / yataḥ pūrvoddiṣṭaṃ bhaktaṃ kaścitkūpagato gṛhṇāti / taṃ ca kūpādākṛṣya sammānya ca eva muktavān-

uktañca-

mantriṇoktam-"svāmin kiṃ vidheyaṃ tadādiśa' / rājñoktam-"asya vaḍavāyugalasya madhye kā mātā kā ca putrī iti sandehamamīṣāṃ chalātmanāṃ dūtānāṃ śīghraṃ chindhi / sa kathaṃ chinattu tatsandehamiti praśnaḥ / śukaḥ-tato mantriṇā tadvaḍavāyugaṃ saparyāṇaṃ kārayitvā bāhyālyāmativāhya paryāṇarahitaṃ vidhāya śrāntaṃ sammocitam / tadanu tadyugalaṃ ca mātṛsutāviceṣṭitaṃ cakāra / mātā jihvayā sutāṃ lileha sutā ca tāṃ prati ativatsalābhūt / tataḥ sumantriṇā mātṛsutāviśeṣā rājño 'gre niveditaḥ / tataśca śakaṭālaḥ parāṃ lakṣmīṃ prasiddhiṃ ca lebhe / iti kathāṃ śratvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau aṣṭacatvāriṃśattamī kathā //

START Suk 49:

athāparedyuḥ dinakṛtyaṃ sā vidhāya śukamāpṛcchate / śukaḥ-

yathāpūrvaṃ tathaiva baṅgālanātho yaṣṭikāṃ suvṛttāṃ dhvajācchidriṇīmayīṃ jīvacachakaṭālaparīkṣāyai taireva puṃbhiḥ preṣayāmāsa / yathā yuṣmābhirnandarājye gatvā asyā yaṣṭikāyā ratnasuvarmavajrairkhacitāyā ādimantaṃ jñātvā samāgantavyamityādeśātte pumāṃso nandapārśvamāgatya yaṣṭikāṃ tatpurato muktvā ādimantaṃ ca papracchuḥ / tacchratvā pradhānaiḥ kalābhijñairvaṇigvaraistolitā ānyaiśca kovidairavalokitā / paraṃ kenāpi ādyantavibhāgo na jñātaḥ / tato rājā śakaṭālamādiśat yattvāṃ vinā ādyantavibhāgaṃ na ko 'pi jānāti / tatastvayā nirṇayo vidheya eva / tato mantrī vadati-"svāmin! yuṣmatkṛtā sambhāvanāpi na niṣphalā /

tataśca sa mantrī sambhāvito 'pi kathaṃ jñāsyatīti praśnaḥ / uttaram-śukaḥ prāha-"tato 'sau buddhimānmantrī yaṣṭikāṃ jale cikṣepa / jñātañca yato yanmūlaṃ tadīṣajjale magnam / tacca nṛpaterniveditam / tena ca teṣāṃ dūtānāmapi kathitam / tataste śrutvāsvarājñe nyavedayan / tataśca te rājāno nandādhirājasya pūrvajalpitaṃ karaṃ daduḥ / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ekonapañcāśattamī kathā //

START Suk 50:

anyadā pradoṣe prabhāvatī calitā śukaṃ papraccha / śukaḥ-

"kathametat?" śukaḥ-astiḥ devi dharāpṛṣṭhe jāṅgalābhidho grāmaḥ / tatra mitradvayaṃ vartate dharmabuddhirduṣṭabuddhiśceti / anyadā tau dvāvapi dhanāśayā deśāntaraṃ gatau / kiyadbhirdinaiḥ pracuraṃ dhanamarjayitvā svagrāmāgatau parasparaṃ mantraṃ cakrāte yatpippalādho dhanaṃ kiñchitkṣiptvānyadgṛhe nīyate / paścātkrameṇa vibhajyate lagnam / iti kṛtvā tau nijagṛhaṃ jagmaturhṛṣṭatuṣṭau sukhāsvādatatparau sthitau / atrāntare yatkṛta duṣṭabuddhinā tanniśamyatām / naca yujyate vaktum / yataḥ-

tena ca duṣṭabuddhinā taddravyamutpāṭya gṛhītvā nijagṛhamānītam / kālakrameṇa ca sammilitau pippalādhaḥsthitaṃ dravyaṃ grahītuṃ gatau yāvadālokayataḥ tāvaddravyaṃ nāsti / dharmabuddhistato gatvā mantriṇo 'gre ācakhyau dhanavṛttāntaṃ hṛtaṃ cāpi kubuddhinā / kubuddhināhṛtena uttaraṃ kṛtam / sahasrasya paṇo muktaḥ / etadarthe śapathaṃ dāpayiṣyāmi / mantriṇoktamevamevāstu / dvitīyenāpi pratipannaṃ yadā tadā mantriṇā pratibhuvau gṛhītvā muktau gatau gehaṃ pṛthakpṛthak / tato duṣṭabuddhirnijaṃ pitaraṃ viditārthaṃ kṛtvā vṛkṣakoṭare cikṣepa / prabhāte sacivastau ca vādino kotukī lokaśca taṃ pippalaṃ yayuḥ / duṣṭabuddhiḥ snātaḥ kṛtāñjaliḥ satyaṃ kṛtvā jagāda / "idaṃsatyaṃ brūhi nagottama yadi mayā dravyamapahṛtaṃ tadānena hṛtamiti vācyam / yadi na hṛtaṃ tadānena na hṛtamiti vācyam" / iti śrutvā tatpitrā nahīti jalpitaṃ sarvalokapratyakṣam / tato dharmabuddhiḥ kathaṃ bhavatu-iti praśnaḥ / tatsandiṣṭaḥ śuka-prāha--"dharmabuddhistaṃ śabdaṃ tatpiturjñātvā koṭare vahniṃ jajvāla / taṃ pitaraṃ koṭarāt phūtkūrvantamardhajvalitaṃ ca patitaṃ dṛṣṭvā duṣṭabuddhernigrahaṃ vidhāya mantrī dharmabuddhimānandayāmāsa / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau pañcāśattamī kathā //

START Suk 51:

anyadā sā bālā śukaṃ papraccha / śukaḥ-

prabhāvatī brūte-"nāhe vedmi / tatkathaya" / śukaḥ-"asti camatkārapuraṃ nāma nagaram / tacca caturvedacaturvarṇacaturāśramasamākulam / tataḥ kadācittatrasthā brāhmaṇā vallabhīnāthayātrāyāṃ calitā gantrībhiraśvavāhanaiḥ sakautukā vṛddhimantaḥ pūrṇapārthayādisāmagrīkā sāranepathyāḥ saputrakalatrāḥ / mārge caurairgṛhītumārabdhāḥ / te 'pi sarve bhayākulā naṣṭāḥ / gāṅgilanāmā viprastairvipraiḥ saha gantumaśaktaḥ khañjaḥ san samantato gantryārūḍho dhṛtaḥ / tataḥ sa kathaṃ bhavatviti praśnaḥ / śukaḥ-tataḥ sarveṣu dvijepu naṣṭeṣu sa śakaṭasthaḥ udbhrāntaṃ bhrātaraṃ sāhasika iva jagāda / bhrātaḥ kiyanto gajāḥ kiyantaśca vājinaḥ santi / iti kathaya satūrmaṃ ca tvaṃ dhanurarpaya yathaitāndivyāstreṇa yugapanmārayāmi / iti vacaḥ śrutvā te taskarāḥ sarve 'pi naṣṭāḥ /

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ekapañcāśattamo kathā //

START Suk 52:

atikramya divā prabhāvatī triyāmāsamaye dvijaṃ prāha-vrajāmīti / śukaḥ-

kathametat? śukaḥ-śṛṇu devi! asti dharāpṛṣṭhe pratiṣṭhānaṃ nāma pattanam / tatra sattvaśīlo rājā / tatputro durdamano nāma / tena iti cintitaṃ yanmayā svabhujopārjitameva bhoktavyaṃ na tu paitṛkamiti sañcintya nijanagaraṃ tyaktvā samaśīlairmitraiḥ brāhmaṇakāṣṭhataḍvaṇikputraiḥ samaṃ niryayau deśāntaropari / tataśca tairmilitaiścintitaṃ yadaramākaṃ ratnabhūmirmahodadhiḥ sevituṃ yujyate / uktaṃ yataḥ-

uktañca-

vicāryaivaṃ sevitaḥ payasāṃ patiḥ trisaptakṛtva upoṣitaistaiḥ / tatastuṣṭo 'mbhonidhiḥ tebhyaścaturbhyaścatvāri cintāmaṇiguṇāni ratnāni dadau /

tato duṣṭena tena lobhābhibhūtena tadratnacatuṣṭayaṃ jaṅghāntare kṣiptvā sīvitam / ekadā anyadā ca mārge phūtkṛtaṃ paścāddūrasthitena vaṇijā muṣito 'smīti vadanaiḥ / tairuktam-kena hetunā / sā āha-mama mūtrotsargārthaṃ paścātsthitasya caureṇa mātrāpahṛtā viśvāpi / eve ca nivedite tairjñātaṃ-paśya dhūrto 'yam / nūnamanena vaṇijākimapi kṛṭaṃ kṛtaṃ bhaviṣyatīti manyamānā vivadantaḥ airāvatīṃ purīṃ yayuḥ / tatra ca nītisāra ityākhyāto bhūpatiḥ / tasya ca mantrī buddhisāro nāma jagadvikhyātaḥ yasyaivaṃ prasiddhirdeśe deśāntare ca yadvivādināṃ vacanamuktamātraṃ jānāti / tataste rājaputrādyāstasmai mantriṇe ācakhyuḥ nijaṃ ratnagamanavṛttānta yathā jātam / tathaiva virīkṣyāsmākaṃ madhye ratnajātaṃ vadhabandhaṃ vinā pṛthak pṛthak ekaikaṃ samarpaya / yadi ca nārpayasi tāni jñātvā tadā prasiddhirbhivite vyarthatāṃ yāti / buddhisāra iti śrutvā cintāvaṣṭabdhaḥ sthitaḥ / sa ca rājā nītisāraḥ kathaṃ syāditi praśnaḥ / śukaḥ prāha-yadā sa mantrī ratnacatuṣṭayaṃ tanmadhye sthitaṃ na janāti tadā viṣaṇṇo gṛhamāyayau / atrāntare mantriputrī prāptanavayauvanā pārvatīṃ natvā piturnamaskāraṇāya gatā jayaśrīnāmadeyā / pitaraṃ tādṛśaṃ sacintaṃ dṛṣṭvā viṣādakāraṇaṃ pṛcchati sma / tato mantrī yathāsthitamācaṣṭe / sutā prāha-tāta! mā viṣīda / teṣāṃ nirṇayamahaṃ kariṣyate / te vivādinaḥ pumāṃso yadā kāraṇāyāgacchanti tadā gṛhe preṣaṇīyāḥ yathāhaṃ tanmadhyādratnajātahartāraṃ samarpayāmi / sā āha- putri! yanmayā na jñātaṃ tattvaṃ kathaṃ jñāsyasi? sā āha-

kiñca-

tasmāttāta! nātra kāpi cintā kāryā / prasthāpyāste 'nyadeśinaḥ yathā tānprabodhayāmi / prasthāpitāste mantriṇā tayāpi snāpitā bhojitāśca pṛthakpṛthaka śāyitāḥ / tataḥ sā śṛṅgāraṃ vidhāya pradhānaṃ rājaputraṃ prāha-ahaṃ ratyarthinī tava pārśvaṃ samāgatā / tvaṃ ca mahyaṃ kāñcanaśataṃ dattvā māṃ bhuṅkṣva / tenoktam-ahaṃ tava dravyaṃ rājyaṃ copārjya dāsyāmi / paramadhunā na kiñcana vidyate / iti taṃ nirdravyaṃ jñātvā brāhmaṇaṃ gatā / brāhmaṇamapi pūrvoktamevoktavatī / brāhmaṇo jagāda-yadasmatpituḥ pārśve dravyaṃ śāsanabaddhā bhūmirapi tatsarvaṃ tubhyaṃ dāsye / tamapi nirdhanaṃ jñātvā parityajya sūtradhāraṃ yayau / āha ca saḥ-sāmprataṃ mama pārśve kiñcinna vidyate paraṃ paścāllakṣaṃ dāsyāmi / tamapi nirdravyaṃ parityajya vaṇiksutaṃ yayau / tathaiva gaditavatī / sa āha-svāmini! ratnacatuṣṭayaṃ gṛhītvā māṃ bhuṅkṣva / tato jaṅghāyāḥ samākṛṣya ratnajātaṃ samarpayāmāsa / tataḥ sā savyājamutthāya śīlarakṣāṃ kurvāṇā jayaśrīrgṛhamāyayau / ratnacatuṣṭayaṃ piturarpayāmāsa / mantryapi tānākārya nijaṃ nijaṃ ratnaṃ samarpayāmāsa / te 'pi svaratnalābhātkṛtakṛtyā nijaṃ nijaṃ gṛhaṃ yayuḥ / iti kathāṃ śrutbā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatī dvipañcāśattamo kathā //

START Suk 53:

athāparedyuḥ prabhāvatī gamanāya śukaṃ pṛcchati / śukaḥ provāca-

prabhāvatī pṛcchati-kathametat? śukaḥ-carmaṇvatīnadītīre carmakūṭa iti grāmaḥ / tatra ca dohaḍo nāma carmakāraḥ / tasya devikā nāma bhāryā paraṃ parapuruṣalampaṭā / tataḥ sa carmakāraścarmaṇāṃ krayaṇāya yadā bahirnirgataḥ tadā tayā upapatiḥ samānītaḥ / tayoścānte suratasevinoḥ patiścarmasamāyukto bahirāgataḥ / tataḥ sa upapatiḥ sā ca kathaṃ bhavetām iti praśnaḥ / tatpṛṣṭaḥ śukaḥ prāha- yadā ca tayā patirjñātaḥ samāgacchantadā-

iti vākyaṃ vadati tvaritaṃ niḥsṛtā / tatastadvākyaṃ śrutvā bhīto māntrikamākaraṇāya sa mūrkho bhramituṃ gato grāme yāvattāvattayā ca niḥsārito jāraḥ svaveśma gataḥ / tatastvamapyuttaraṃ viṣame yadi vetsi tadā gaccha / anyathā śayana kuru / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau tripañcāśattamo kathā //

START Suk 54:

athātivāhya dinaṃ prabhāvatī gamanotsukā punaḥ śukaṃ pṛcchati / sa prāha-

prabhāvatyāha-kathametat / śukaḥ-asti śakrāvatī nāma purī / tasyāṃ dharmadatto nāma rājā dharmādiguṇopetaḥ / tasyāmātyaḥ suśīlo nāma / tasya ca suto viṣṇunāmā saṃdhivigrahikaḥ pūrvamāsīt / tasmātpadādyadā bhraṣṭo dravyahīnaḥ kulāmātyo 'hamityahaṅkṛtaḥ karkaśaśca / tato rājā na kiñcidvadati / mantrī ca kadācinnṛpamāha-svāminnayaṃ viṣṇurbhakto raktaḥ pravīṇo dūtakarmaṇi / taddevapādaiḥ kvāpi preṣayitvā parīkṣaṇīyaḥ / tato rājā tadvākyaṃ śrutvā tatpratikūlaḥ sanbhasmaprābhṛtaṃ mudrayā mudritaṃ samarpya śatrudamananṛpapārśve vidiśāyāṃ nagaryāṃ taṃ preṣayāmāsa / so 'pi ca tatra gatastatprābhṛtaṃ bhasmamayamajānanmudritaṃ rājñaḥ puro muktavān / tasmiṃścāmaṅgalakāriṇi prābhṛte rājño 'gre mukte rājā kopāṭopasahito babhūva / tataḥ sa dūtastasminprābhṛte samānīte kathaṃ kṣemamavāpnotu iti praśnaḥ / śuka uttaraṃ prāha-sa viṣṇustaṃ kruddhaṃ dṛṣṭvā buddhimānidamuvāca-svāmin! madīyena nāthenāśvamedho yajñaḥ kṛtaḥ / tasya kuṇḍasya tretāgrisambhavaṃ pavitraṃ śreyaskaramaghāpahaṃ bhasma vandanāya samarpitavān / yataḥ-

ityuktvā sahasotthāya kare bhasma kṛtvā rājñe samarpayāmāsa / sa ca tena vacasā tuṣṭiparo vavande / tenāpi tuṣṭena pratiprābhṛtaṃ mahatpreṣitam / sa ca viṣṇuḥ sammānya visarjitaḥ / tatastvamapi bhāmini! viṣame uttaraṃ jānāsi yadi tadā gamyatāmanyathā tiṣṭha / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau catuḥpañcāśattamī kathā //

START Suk 55:

anyadā yāminīsamaye prabhāvatī gamanāya śukamāpṛcchati / kīra uvāca-

prabhāvatyāha-kathametat? śuko brūte-carmakūṭe grāme dvijaḥ śrīdharo nāma / tatraiva candanākhyaścaryakāraḥ / tatpārśvāt śrīdhareṇopānahayugalaṃ kāritam / carmakāro 'pi nityameva dravyaṃ yācate / vipro 'pi vadati-tvāṃ hṛṣṭacittaṃ kariṣye / evaṃ sumahatkālaṃ yayau / sa vipro 'nyadā carmakāreṇa vidhṛtaḥ / dhanaṃ vinā sa vipraḥ kathaṃ mucyate / tatkathayeti praśnaḥ / uttaram / śukaḥ prāha-etasminnantare grāmapālasya gṛhe suto jātaḥ / tato dvijaḥ prāha chalānveṣo san-carmakṛnmayā pūrvamuktam tvāṃ hṛṣṭacittaṃ kariṣyāmi / tadasminsute jāte tvaṃ hṛṣṭacitto na veti / yadi sa brūte nāhaṃ hṛṣṭacitta iti tadā rājñā grāhyaḥ syāt / anyathā ca dravyaṃ yāti / tatastenoktam-hṛṣṭacitto 'haṃ jātaḥ / tato dvijaśchalenātmānaṃ vimucya gataḥ / tato bhāmini! yadyevamuttaraṃ jānāsi tadā gaccha / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau pañcapañcāśattamī kathā //

START Suk 56:

athāparedyuḥ prabhāvatī gamanāya śukaṃ pṛcchati / śukaḥ--

astyatra tripatho nāma grāmaḥ / tatra sāntako nāma vaṇik mahādhanī kṛpaṇo duṣṭaśīlo grāmāntarapriyaśca / tataśca grāmāntarādudgrahaṇikāṃ kṛtvā āgacchanpathi caurairdhṛtaḥ sa bhāmini kathaṃ corabhayānmucyate iti praśnaḥ / uttaram / śukaḥ-sa vaṇikputraḥ ātmānaṃ corairdhṛtaṃ jñātvā galagrahanāmno yakṣasya samīpavartino 'ntikaṃ yayau / tasyāgrataśca dravyaṃ muktvā haste ca khaṭikāmādāya yakṣādhāśāmidamabravīt-

taṃ lekhakaṃ ca dṛṣṭvā yakṣadhanamiti jñātvā taṃ praṇamya te gatāścorāḥ / sa ca dravyaṃ gṛhītvā kṣemeṇa gṛhaṃ yayau /

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

itiśukasaptatau ṣaṭpañcāśattamī kathā //

START Suk 57:

śakuḥ-

avantopuryāṃ vikramārko nṛpaḥ / tasya candralekhānāmnī rājñī / sā rājapaṇḍitaṃ śubhaṅkaranāmānaṃ kāmārtā iyeṣa ramate ca dūtīdāsīviparyayāt / nityaṃ tadgṛhaṃ gatvā yadṛcchayā krīḍate / evaṃ ca vilasatostayoḥ paṇḍitarājñyoḥ prāvṛṭkālaḥ samāyayau / yatra ca-

uktañca-

kiñca-

etasminsamaye rātrau rājñīṃ śubhaṅkaragṛhaṃ calitāṃ jñātvā pṛṣṭhata ajñātacaryayā haste khaḍgamādāya nīlavāsāḥ san kautuko vikramārko rājā tāmanucalitaḥ / śubhaṅkaro 'pi tāṃ rājñīṃ gṛhadvārasamāgatāṃ dṛṣṭvā jagāda-

idaṃ vacanaṃ śrutvā nṛpatiḥ svaprāsādamājagām / śubhaṅkaro 'pi bhogasaṃskāraiścāṭūktibhiśca mahiṣīṃ toṣayāmāsa / uktañca-

tatra nāyakaguṇāḥ-

nāyikāstridhā-

tayośca śayanaṃ tridhā-

rājā ca prātaḥ sarvāvasarānantaram paṇḍitaṃ rājñīṃ cājuhāva / siṃhāsane ca paṇḍitamupaveśayāmāsa / śubhaṅkaraṃ prati hasanvārtāprabandheneti jagāda-"kṛtakaṃ manye bhayaṃ yoṣitā"miti vacanaṃ śrutvā svadoṣavismitamānasaḥ sañjātaḥ / sa rājñā jñātaḥ kathaṃ bhavitviti praśnaḥ / yataḥ-

uttaram / śukaḥ prāha-tataśca sa budho rājñā jñāto 'hamiti sañcintyeti vāṇībhudairayat-

iti paṇḍite paṭhitaṃ śrutvā rājā taṃ budhaṃ tāṃ ca rājñīṃ dṛṣṭvā iti cintayāmāsa-"durlabho 'yaṃ budhaḥ / sulabhāḥ khalu nārya' iti vicintya mahiṣīṃ haste dhṛtvā tasmai viduṣe dadau / uvāca ca-"gṛhāṇemāṃ mahiṣīm' / paritoṣitaḥ paṇḍito 'pi "mahāprasāda' ityavocat / uktañca-

paṇḍito 'pi rājñaḥ prasādātsukhaṃ bhuṅkte tayā samam / yadyevaṃ prabhāvati! tvamapi samaye vaktuṃ jānāsi tadā gamyatām / anyathā sthīyatām / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau saptapañcāśattamī kathā //

START Suk 58:

anyadā pradoṣe calitā prabhāvatī śukaṃ pṛcchati / śukaḥ-

prabhāvatyāha-kathametata? śukaḥ-asti lohapurī nāma nagaram / tasmiṃśca rājaḍo nāma pāmaraḥ / tasyāpi patnī parapuruṣalampaṭā duḥśīletyāhvayā / sā ca sūtravikrayārthaṃ sakhībhiḥ sametya padmāvatīṃ purīṃ prayāti / tataśca grāmasamīpasthasya gaṇapatestābhiḥ pṛthakpṛthak upayācitamuktam / tayā ca cumbanamupayācitamuktaṃ madanākrāntadehayā / sa ca tāsāṃ prabhūtaṃ lābhaṃ cakre / tataḥ sarvābhiranyābhirātmīyamupayācitaṃ tasmai gaṇeśāya pradattam / tayā ca nagnībhūya cumbanaṃ kṛtam / tataḥ kelipriyeṇa tena sā adhare dhṛtā / tasmiṃśca dhṛte sā kukkuṭīva tatra sthitā / tañca vṛttāntaṃ tanmokṣaṇāya tadbhartuḥ sakhyopahasamānā nivedayāmāsuḥ / so 'pi tadvacanaṃ śrutvā tatrāgamat tāṃ tathāvidhāṃ dṛṣṭvā sa vyacintayat-kathamiyaṃ mucyata iti praśnaḥ / śukaḥ-tāṃ tathāsthitāṃ dṛṣṭvā sakāmaḥ san rāsabhaṃ rantumārebhe / tataśca sa gaṇapatistatāvidhaṃ kautukaṃ dṛṣṭvā jahāsa / hasatastasya oṣṭhau śithilau jātau / tataḥ sā muktā satī praṇamya nijaṃ nāthaṃ tarjayantī gṛhaṃ yayau /

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau aṣṭapañcāśattamī kathā //

START Suk 59:

atha dinānte sā śukaṃ gamanāya pṛcchati sma / śukaḥ-

prabhāvatyāha-kathametat? śukaḥ-asti saṅgamo nāma grāmaḥ / tatra rāhaḍo nāma rājaputraḥ sakopaḥ / tasya bhāryā rukmiṇī nāma / sa ca tayā sārdhaṃ devayātrāyāṃ calitaḥ / sā ca narāntaraṃ kaṭākṣayanto tena dṛṣṭā pumāṃśca / tataḥ sa tanmithunaṃ tathāvidhaṃ jñātvā tāṃ tadanuraktāṃ mene /

tāṃ tathāvidhāṃ vikṛtāṃ jñātvā ca rāhaḍo gṛhamagamat / dhikkṛtya paruṣākṣarairgṛhāntare yantritāṃ dhārayāmāsa / sā ca cintayati-mama janma jīvitaṃ yauvanaṃ ca tadā saphalaṃ yadā etasya pratyakṣaṃ narāntaramupabhokṣye / pratijñātaṃ ca manasā dṛḍham / tata ātmoyapratijñāṃ kathaṃ nirvāhayatviti praśnaḥ / śukaḥ-tataḥ sā kadācittaṃ hṛdayasthaṃ naraṃ gṛhapārśve gacchantaṃ dṛṣṭvā taṃ pratyāha-adya rātrau tvayāsmadgṛhāṅgaṇasthaciñciṇīmūle nijakāyākāragartāyāmūrdhvaliṅginā śayanaṃ vidheyamiti / sa tatheti pratijñāya rātrau tathā bhūtvā sthitaḥ / sā ca kāmārtā sarvakaraṇacaturā tatra yayau / āgārabhūmimuddiśya bhartāramāhvayati sma / sā ciñciṇīcchāyāyāṃ gatvā tasya liṅgasyopari upaviśya satūmadhanuṣaṃ tamabravīt /

sa ca mūrkhastadvacanamidaṃ śrutvā saśaraṃ dhanurādāya candrikāṃ lakṣīkṛtya bāṇaṃ mumoca / tena mukto 'pi bāṇo nākāśagatāṃ candrikāṃ bhinatti / adhaḥ sa vedhyād bhraṣṭaḥ / tasmiṃśca patyāvaparāddheṣau sati sā viṃparītaratakṣamā sahastatālaṃ tamidamāha-

X X X

rāhaḍo 'pi tāmevaṃ jalpantīṃ śrutvā taṃ śaraṃ gaveṣayan ciraṃ babhrāma / tatastayā yadṛcchayā viparītaṃ vihitam / evamuktaśca patiḥ-

ityuktvopapattyā samānītaṃ hayamāruhyajagāma / gacchantīṃ ca tāṃ tato dṛṣṭvā rāhaḍo 'pi lajjito viguptaśca / tataḥ strīṇāṃ vaśagaḥ ko na viḍambitaḥ / yataḥ-

tasyedaṃ vacaḥ śrutvā prabhāvatī prāha-

uktañca-

iti tasyā vacaḥ śrutvā śukaḥ prāha-

etattvayoktaṃ pativratāviṣayaṃ nānyāsu /

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ekonapaṣṭitamī kathā //

START Suk 60:

anyadā sā prabhāvatī gamanāya śukaṃ prapaccha / śukaḥ prāha-

prabhāvatyāha-kathametat? śukaḥ-

sa dūtastatpurīṃ gatvā nṛpaṃ dṛṣṭvā taṃ jagāda, "matsvāmināhaṃ sacitrāṃ tava sabhāmavalokayitumutkalitaḥ / rājā prāha-prātardarśayiṣye / tato rājñā dvitīyadine dūta ākāritaḥ / sa ca sahasāgatastāṃ sabhāṃ vicitraratnakhacitāṃ dṛṣṭvā jalamayīṃ sthalamayīṃ veti niścetumaśaktaḥ kathaṃ bhavatviti praśnaḥ / śukaḥ tataḥ sa pūgīphalaṃ puraḥ kṣiptvā sthalaṃ jñātvā gṛhaṃ yayau / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ṣaṣṭitamī kathā //

START Suk 61:

anyadā sā śukaṃ pacchati sma / śuka prāha-

prabhāvatyāha-kathametat? śukaḥ kathayati-asti khorasamabhidhāno grāmaḥ / tatra vaṇikputraḥ pārśvanāganāmā / tasya bhāryā rūpasampannā ratalolupā kulaṭā tejukā nāma / sānyadā sakhībhirvṛtā devayātrālokanāya gatā surūpasyaikasya puṃsaḥ rūpa prekṣya saṅgamāya manaścakre / yataḥ-

uktañca-

prativeśmagṛhe śūnye rajakīsūcikīgṛhe /

tejukā ca taṃ dṛṣṭvā bhrūsaṃjñayā āhūyedamabravīt-ahaṃ tavāsaktā paraṃ madīyo bhartā duḥsaho niṣṭhuraśca gṛhādbahirnirgantuṃ notsahe / ato yasmiṃstasmindivase 'smadgṛhadvāri ghaṭe kṣiptvā vṛściko moktavyaḥ / tadāhaṃ paścikadaṣṭā bhaviṣyāmi / tvayāsmadgṛhadvāri vaidyena bhāvyam / iti saṅketaṃ vidhāya svagṛhaṃ jagmatuḥ / tenāpi tathā kṛtam / sāpi ghaṭaṃ khaṭvocchīrṣake kṣiptvā iti jagāda-ahamanena vṛścikena ghaṭasthena daṣṭā'-iti rāraṭīti / so 'pi ca puruṣastadā vaidyo bhūtvā tadgṛhadvāri tasthau / "tāḍaṃ bandhau poṭṭaṃ malau sūlaṃ pheḍau visaṃ harau" [tālaṃ badhnāmi, udaraṃ marddayāmi, śūlaṃ spheṭayāmi, viṣaṃ harāmi] iti jalpati / tadā ca sā bhartāraṃ jagāda /

tatastadbhartā gṛhādbahiḥ sthitaṃ tamākārayāmāsa / vaidyo 'pi tāṃ dṛṣṭvā tatpatiṃ jagāda / yadyeṣā kāladaṣṭā jīvati tatastvaṃ bhāgyavānahamapi yaśaḥpātraṃ bhavāmi / vaṇigāha-vaidya! prasādaṃ vidhāya enāṃ viṣarahitāṃ kuru / tataḥ sa vaidyaḥ kenāpi kaṭukabhaiṣajyena vanitauṣṭhamālipya tatpatimāha- aho vaṇiksarveṣāmapi viṣāṇāṃ samadhikaṃ mānuṣaviṣameva / tato viṣasya viṣamauṣadhamiti kṛtvā tvamasyā oṣṭhaṃ dhāva / tato vaṇik tathā kartumārebhe / kṣaṇamātreṇatasya vaṇijaḥ kaṭukauṣadhamiśrauṣṭhāsvādena mukhaṃ kaṭukaṃ sañjātam / tato vaṇigāha-tvamevoṣṭha dhāvetyuktvā vaṇik sthitaḥ / vaṇijo 'pi viṣaśaṅkārūḍhā / tato bahirgate vaṇiji vaidyena sā kāmārtā yathecchaṃ bhojitā / tadanantaraṃ sā māyinī svasthābhūt / vaṇigapi kṣaṇena svastho babhūva / upakṛtaśca vaidyastena caraṇaiḥ spṛṣṭvā tvadīyo 'smīti / tataḥ sa vaidyacchadmanā gṛhamāyāti satataṃ vaṇiji bahirgate bhuṅkte ca tāṃ nityam / tato bhāmini evaṃ kartuṃ vaktuṃ ca yadi jānāsi tato yāhi /

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ekaṣaṣṭitamī kathā //

START Suk 62:

anyadā sā prabhāvatī śukamāpṛcchati / śakuḥ prāha-

asti gambhīrākhyo grāmaḥ / tatra kuhano nāma rājaputrar irṣyāluḥ śūro jaḍaḥ strīpriyo durdharaśca / tasyābhūtāṃ dve kalatre śobhikātejikākhye ratalolupe parapuruṣalampaṭe surūpe / tadbhartā tadrakṣaṇāya grāmādbahirnadītīre gṛhaṃ keca dvārasthaste rakṣayati / anyadā sa tābhyāmuktaḥ-yadā kaścinnāpitaḥ samabhyeti tadā bhavyaṃ bhavati / tatastenāpi bhrāmako nāpitaḥ preṣitaḥ pratisīrāntaraistayornakhakalpanāya / tataśca tayoścaraṇān tiraskariṇībahiḥsthānnāpitaḥ prakṣalayati / patiścādūre pathi niviṣṭaḥ / tābhyāṃ ca sa nāpitaḥ suvarṇakaṭakamarpayitvā pracchannamevamuktaḥ-etad dravyaṃ gṛhītvā āvayoḥ kenāpi sārdhaṃ saṃyogaṃ vidhehi / divākīrtirapi tatheti pratijñāya rājaputramāpṛcchya jagāma / anyadātmamitraṃ navayauvanaṃ kalāpātramanudgataśmaśruṃ strīveṣaṃ kārayitvā tayoḥ patyuḥ pārśve tena saha samāgatya nāpita idamāha-mameyaṃ vallabhā / ahaṃ ca grāmāntaraṃ jigamiṣuryuṣmadgṛhaṃ vinānyatra moktuṃ na śaknomi / yato bhavatāṃ gṛhe strīyantraṇā bhavyā / ityukte tena pratipannaṃ muñceti / tataścaṇḍālo 'pi taṃ muktvā tayoḥ pārśve gato jagāda-yadiyaṃ yuṣmābhirātmīyā karaṇīyā / tataste taṃ caṇḍālānītaṃ jñātvā bahu menāte / sa ca divā strīrūpī rātrau ca kāmukaḥ rājaputrakalatre prativāraṃ bhuṅkta / sa ca rājaputraḥ strīlolupastatsaṅgamāya spṛhayati / yayāce ca tāṃ nityam / sā tu kapaṭīstrī neti jagāda / rājaputrasya strītve bhrāntirutpannā tadbhāntimapanetuṃ nijakalatre jagāda-tato devyādeśānmayā prātarmahotsavo vidheyaḥ / tatra bhavatībhirvivastrābhistisṛbhirapi nartitavyam / tataḥ sa strīcchannā kathaṃ nṛtyatu iti praśnaḥ / uttaram śukaḥ-tantryā liṅgāgraṃ niyamya gudamadhyagamānamya sphuṭāṃ bhagākṛtiṃ kṛtvā patyau samāgate sahastatālaṃ sarvā evaṃ vadantyo nanṛtuḥ /

rājaputro 'rthaṃ papraccha / tābhyāmuktam-markaṭā kaṭisandhirucyate / tatastasyāṃ truṭitāyāṃ rājaputronyatkalatraṃ kuryādityarthaḥ / tato rājaputraḥ strīcaritraparāṅmukho mūḍhadhīḥ pratītaḥ, itarastu tathaiva strīveṣeṇa kalatre bhuṅkte /

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau dviṣaṣṭitamī kathā //

START Suk 63:

anyasminpradoṣe prabhāvatī yāmīti śukaṃ pratyāha / śukaḥ prāha-

yathā śakaṭālena nijakuṭumbabharaṇāya samudbhavadduḥkhaṃ cāṇakyapārśvannandakulamucchedya duḥkhaśamanaṃ kṛtaṃ tathā tvameva.................... tasmāttava paragṛhaṃ gantuṃ na yujyate / uktañca-

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau triṣaṣṭitamī kathā //

START Suk 64:

anyadā prabhāvatī śukamāpṛcchati sma / so 'pyāha-

prabhāvatī prāha-kathametat? śukaḥ asti kūṭapurābhidho grāmaḥ / rājaputraḥ somarājaḥ / tasya maṇḍukā nāma patnī priyadarśanā narāntaralolupā / tāñcaiko naraḥ kṛtasaṃketaḥ saghaṇṭako rātrau gṛhāṅgaṇe bhuṅkte / tatpatirghaṇṭāśabdaṃ śṛṇvannekadā laguḍamādāya pradhāvitaḥ ṣaṇḍaśaṅkayā / tataḥ ṣaṇḍaveśadhārī upapatiḥ / kathaṃ bhavitviti praśnaḥ / śukaḥ-devikā nāma sakho maṇḍukāyāḥ patiṃ ghaṇṭāśabdānusāriṇamāgacchantaṃ dṛṣṭvā jārasya naśyato ghaṇṭātālāṃ haste dhṛtvā taṃ prati jagāda bhāvuka! kāndiśīko vṛṣo naṣṭaḥ / tataḥ sa vyāvṛtya nijapauruṣaṃ patnyai kathayāmāsa / iti katāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau catuḥṣaṣṭitamī kathā //

START Suk 65:

anyadā prabhāvatī śukaṃ pṛcchati / śukaḥ-

asti devi janasthānaṃ nāma pattanam / tatra nandano nāma rājā yathārthaḥ / tatpattane śrīvatso nāma śrāvakaḥ paraṃ maheśvararataḥ / tena anyadā vāraṇasīṃ nagarīṃ prati prasthitena saśiṣyena pathi gacchatā / ekaḥ śiṣyaḥ māṃsaharaṇāya sthāpitaḥ / anyaśrāvakairdṛṣṭaḥ sa kathaṃ bhavatviti praśnaḥ / śukaḥ prāha-yadā sarvaśrāvakā āgatyopaviṣṭāḥ tadāṭṭahāsaṃ jahāsa / pṛṣṭaḥ sarvairjagādar-idṛśo 'yaṃ śiṣya- / mayoktaṃ māṃ saṃvartata abuddhyā anena māṃsasya........ / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau pañcaṣaṣṭitamī kathā //

START Suk 66:

anyadā sā prabhāvatī calitā śukaṃ pṛcchati / śukaḥ-

tatra gavyūtivistīrṇe śītacchāye jalāśayatīrasthite vaṭe śaṅkhadhavalo nāma haṃsarāṭ sakuṭumbo medinīṃ bhrāntvā dinātyaye śete / anyadā teṣu haṃseṣu bhramaṇāya gateṣu pāparddhinā jālaṃ baddham / pradoṣāgatāḥ patitāḥ sarve 'pi kathaṃ mucyante-iti praśnaḥ / śukaḥ-tatastu svaṃ kuṭumbaṃ tathā baddhaṃ jñātvā rātrau śaṅkhadhavalaḥ prāha-re re putrāḥ! yādasau lubdhakaḥ prātarbhūruhaṃ samāruhya yuṣmānavalokayati tadā bhavadbhirmṛtakalpairucchvāsaniḥśvāsarahitaiḥ sthātavyam / so 'pi yuṣmānmṛtāniti jñātvā yadā bhūmau sarvān kṣipati tadā sarvairapyuḍḍīya gantavyam / iti kṛte lubdhakaḥ prātaḥ samāyayau / tena te mṛtā iti jñātvā bhūmau kṣiptāstadā te uḍḍīya kāṅkṣitaṃ deśaṃ yayuḥ / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ṣaṭṣaṣṭitamī kathā //

START Suk 67:

anyadā calitā prabhāvatī śukaṃ pṛcchati sma / śukaḥ-

asti puṣpākaraṃ nāma vanam / tatra vanapriyo nāma vāmanavānaraḥ / sa kadācitsamudrāntamaryādājale luṭhantaṃ makaraṃ dṛṣṭvā prāha-"mitra! kiṃ jīvitanirviṇṇastvaṃ yadadya dharābhūmau samāgataḥ' / iti vacaḥ śrutvā makaro 'pyāha-

uktañca-

tadahaṃ saphalajanmā saṃvṛttastvadīyadarśanena / uktañca-

tasmātsthalotpannaḥ prāṇivargastu dhanyo yatra bhavādṛsaśāḥ priyavādino vartante / iti śrutvā vānara āha-"aho makara! tvamadyaprabhṛti me prāṇādhikaṃ mitram / tvameva sauhṛdyavacasāṃ vaktā / uktañca- yataḥ satāṃ sannatagātri saṅgataṃ manīṣibhiḥ sāptapadīnasucyate / ityuktvā punaḥ prāha-mitra! tvamadyātithirasmākaṃ bhava' / iti bhaṇitvā amṛtasadṛśāni pakvaphalāni dadau / tataḥ prabhṛti pratidinaṃ kadalīphalāni yacchati / makaro 'pi nijadayitāyā arpayati / sā ca patiṃ tatphalavṛttāntaṃ pṛcchati / sa ca sarvaṃ yathāsthitaṃ nivedayati / tataḥ sā garbhānubhāvataścintayāmāsa-"yo vānaro nityamīdṛśāni phalāni bhuṅkte tasyaurasyaṃ māṃsamamṛtopamaṃ syāt' / iti vicintya patiṃ prāha-"mama garbhānubhāvato vānarahṛdayapiśitabhakṣaṇe dohado vidyate / tadyadi pūrayasi tadā jīvāmi anyathāsaṃśayaṃ mama mṛtyurbhaviṣyati' / iti śrutvā dayitāgrahācca samudrataṭamāgatya vānaraṃ prāha-"mitra! tvadīyabhrātuḥ priyā tvāmākārayati / asmadīyo gṛhopacāro vilokanīyaḥ' / ityuktvā viśvāsya pṛṣṭhe cāropya pracalitaḥ / vānarastaṃ gacchantaṃ śaṅkitaḥ prāha-tatra gatena mayā kiṃ videyam? ityākarṇya makareṇa cintitam-"vānaro 'sau tasmātsthānānmayā nītaḥ kathamambhonidhitaṭaṃ yāsyati, tasmātkathayāmi'-ityavadhārya yathāsthitaṃ jagāda / tato vānaraḥ kathaṃ bhavatviti praśnaḥ / śukaḥ-vānaraḥ prāha-bho makara! tarhi tvaṃ māṃ tatra vṛthā nayasi yato 'haṃ hṛdayahīno bhavāmi / mama hṛdayaṃ mama pārśve nāsti / makaraḥ-kva muktaṃ tvayā / vānaraḥ-mitra! kiṃ na śrutaṃ tvayā?

ityukte tadā makaro mūrkhaḥ samudrāntamāyayau / vānaro 'pi tatpṛṣṭhataḥ samuttīrya śākhinamārohati sma / tato makaraṃ jagāda gaccha / nāhaṃ bhāvadṛśairatrastho gṛhītuṃ śakyaḥ /

iti nirbhartsito vānareṇa makaraḥ svagṛhaṃ yayau / uktañca-

iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau saptaṣaṣṭitamī kathā //

START Suk 68:

athānyedyuḥ śukaṃ prāha prabhāvatī / śukaḥ-

asti vidyāsthānaṃ nāma grāmaḥ brāhmaṇānām / tatra keśavo brāhmaṇaḥ / tena ca snānāya gatena taṭāke ramyā vaṇikputrī dṛṣṭā / sa ca tāṃ rantumicchati / anyadā tayā prokto dvijaḥ snānādutthitaḥ-"yattvaṃ mama śirasi dvitīyaṃ ghaṭamāropaya' / atastena ghaṭamāropayatā tasyā oṣṭhaścumbitaḥ sa ca tathā kurvan patinā dṛṣṭaḥ / nīto rājakulaṃ kathaṃ mucyatām iti praśnaḥ / uttaraṃ śukaḥ prāha-atha tanmitraṃ vitarko nāma / sa ca tatsamīpamāgagatyedamabravīt-"mitra! tvayā rājakulagatena vacacevatyeva vākyaṃ jalpanīyaṃ nānyat / tathā kṛte ca mantriṇoktam-"nāyaṃ doṣabhāk / prakṛtirevaṃvidhaivāsya / tenaiva cottareṇa loke sādhutāṃ gato vitarkasāhāyikabuddhyā / yadi tvamapi tathā jānāsi tadā gaccha / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī supta /

iti śukasaptatau aṣṭaṣṭitamī kathā //

START Suk 69:

anyadā prabhāvatī śukaṃ pṛcchati / śukaḥ prāha-

asti sthānaṃ kalāsthānaṃ nāma / tatraiko vaṇiksutaḥ tasya bhāryā ca vejikā nāmātivallabhā / anyadā ca taṃ bhartāraṃ snāpayantī upapatiṃ pūrvakṛtasaṅkenaṃ pathi gacchataṃ dṛṣṭvā nātra pānīyaṃ pracuramiti miṣāntaraṃ kṛtvā pānīyānayanavyājādgṛhānnirgatā jāreṇa sākaṃ bahukālaṃ ca sthitā / tato 'rdhasnātaṃ patiṃ muktvā tathā sthitā kumuttaraṃ karotviti praśnaḥ / uttaram- śukaḥ tataḥ jāreṇa bhuktā svapativañcanaṃ vicintyātmānaṃ kūpe cikṣepaḥ / tataḥ kolāhalaḥsaṃvṛttaḥ / kūpe kāpi varākī patitāstīti pravādaḥ sañjātaḥ / tena tatpatistadvacanaṃ śrutvā vyacintayat-nūnaṃ sā matpatnī kūpe patitā bhaviṣyati-iti drutaṃ gatvāvalokayāmāsa / tatastāṃ kūpādākṛṣyānīyāmānayat / iti kathāṃ śrutvā prabhāvatī suptā /

iti śukasaptatau ekonasaptatitamī kathā //

START Suk 70:

etāvatīnāṃ kathānāṃ paryante tadbhatī madano deśāntarādāgataḥ / tasmiṃścāgate sā tathaiva tasminsnehalābhūt / śuka evaṃ mandaṃ mandaṃ paṭhati-

paraṃ madano na śṛṇoti / upahāsya tadā caivaṃ vadati-"yaḥ kaściddhitaṃ vākyaṃ śṛṇoti karoti ca sa paratreha ca śarmabhāgbhavati' / iti muhurmuhuḥ paṭhitaṃ madanaḥ śrutvā pṛcchati / tataḥ sā svayameva śaṅkitā kathayati / uktañca-

āryaputra! tvameva vandyo yasya veśmani trivikramānītayugamadhyādekaḥ śukaḥ sarveṣā lokānāṃ hitabhāṣako 'tra bandhupitṛsthānīyo viśeṣato mama / yathā yathā sā śukaṃ stauti tathā tathā śuko lajjate / uktañca-

tato madanastadvacanaṃ śrutvāha-kiṃ tava śukenopakṛtan / kathamīdṛgguṇo 'sau jātaḥ / sā prāha--svāmin! satyasya vāco vaktā śrotā ca na labhyate / uktañca--

uktañca-

svāmin! tvayi proṣite mayā kañcitkālaṃ tvadviyogaḥ soḍhaḥ / paścācca kusakhīsaṅgatā / puruṣāntaraṃ rantukāmayā mayā gamanavighātinī sārikā hatā / anena śukena tu vacanaprapañcena saptatidināni sthāpitāham / ato mayā karmaṇā pāpaṃ na vihitaṃ manasā tu kṛtam / adyaprabhṛti tvaṃ mama jīvanamaramasvāmī / iti śrutvā madanaḥ śukaṃ pṛcchati / sa āha-

svāmin! yadyapi kathayituṃ na yujyate tarhi śṛṇu /

uktañca bhārate-

asyāśca kukṛtaṃ kṣamyatām / atrārthe nāsyā doṣaḥ / kusakhīsaṅgādiyam / uktam-

śukaḥ kathāṃ madanāgre kathayāmāsa-asti jagatītale malayo nāma parvataḥ / tasya śṛṅge manoharaṃ nāma gandharvapuram / tatra madanonāma gandharvaḥ / tasya bhāryā ratnāvalī / tayoḥ sutā madanamañjarī / tasyā rūpasampadaṃ dṛṣṭvā devo vā dānavo vādhomukho muhyati / na ko 'pi tadanurūpo varo labhyate yasya sā dīyate / athānyadā nāradaḥ samāyātaḥ / so 'pyasyā rūpamavalokya mūrcchitaḥ sakāmo 'bhūt / paścāllabdhasaṃjñena ṛṣiṇā sā śaptā / uktañca-

yadetasyā rūpe dṛṣṭe me smarajvaro jātaḥ tadiyaṃ śīlaviḍambanāṃ prāpsyate / tato rājā praṇamya prāha--svāmin! prasanno bhūtvā prasādaṃ kuru / nārada āha- "nāsyāḥ śīlakhaṇḍena doṣo bhaviṣyati na ca pativirahaḥ / meruparvate vipulāpurīnivāsī kanakaprabho nāma gandharvaḥ / sa tava putryā varo bhaviṣyati' / ityuktvā nārado yayau / tato munivacanena tena gandharveṇa sodvāhitā / so 'nyadā tāṃ muktvā kailāsaṃ yayau / sāpi tadvayogārtā śilāpaṭṭe luṭhantī vastrādirahitā kenacidvidyādhareṇa rūpātiśamavalokya saṃyogārthaṃ prārthitā / sā taṃ na vācchati / tatastena tadbharturgandharvarūpa kṛtvā sā bhuktā / tataḥ kālakrameṇa tasyā bhartā gṛhamāgataḥ / tāṃ suratasukhasantuṣṭāmapaśyat / "paropabhuktadeheyam' iti tāṃ dṛṣṭāṃ matvā sāvaśyaṃ vadhyeti niścitya caṇḍikālayaṃ yayau / yāvattadagrato mārayati tāvadanyayā phūtkṛtam-"svāmini! mama tvayā varo datto yattava gandharvacakravartī putro bhaviṣyati / tatkathaṃ putramukhama dṛṣṭvā vipatsye' / evaṃ vilapantyāstasyāḥ puratastāṃ prati devī prāha-he gandharvavīra! nāsyāḥ ko 'pi doṣaḥ / kintu vidyādhareṇeyaṃ tvadīyarūpamayena māyayā bhuktā / tato 'jānantyā asyā na doṣaḥ / anyacca muniśāpo vidyate / tata idaṃ sañjātam-"śāpavṛttāntaśca niveditaḥ, tato munivacanādiyaṃ nirdeṣā tvayā grāhyā'-iti gaurīvacanaṃ śrutvā sa niḥśaṅkaṃ tayā saha svasthānaṃ gatastathaiva sukhato 'bhūt" / tato vaṇikputra / yadi madvacaḥ pramāṇaṃ tadaināmaduṣṭāṃ prati prasādaṃ kartumarhasi' / iti kīravacanānmadanenānugṛhītā / tato haridatto 'pi putrāgamanatuṣṭo mahotsavaṃ cakāra / tasminmahotsave divyamālā patitā / taddarśane śukasārikātrivikramāṇāṃ śāpamokṣātsvargagamanaṃ babhūva / madano 'pi priyayā prabhāvatyā saha sukhāni bhuṅkte /

iti śukasaptatau saptatitamī kathā /

iti śukasaptatiḥ samāptā //