Maitreyanāthakṛtā Bhavasaṅkrāntiṭīkā

namaḥ sarvajñāya

bhāvābhāvānna janmāsti iti / bījādvīja utpadyamāne ghaṭādapi ghaṭotpattiryujyeta / ātmakriyāniṣedhāt [bījāt] bījotpattirna saṃbhavati / pañcavidhabhūtapariṇāmadharmatā, pratītyasamutpādadharmatā / evaṃ sati śubhāśubhamucchinnabhāraṃ kenacit dṛśyeta / tattu mūṣikādantodgīrṇaviṣameghagarjanaglāna [bīja]vannotpannam / pratītyasamutpādadharmatā / tena na bhāvādutpattidharmatā //

tasya bhāvasyacāsataḥ / janmādānaṃ saṃbhavati iti / evaṃ sati bhāvāsyāsata utpattau vandhyāsutaḥ gaganakusumaṃ śaśaśṛṅgañca saṃbhavet / evamasaṃbhavāt utpattirna saṃbhavati / nahyagnimadhye nikṣiptabījasya janma saṃbhavati / ucyate tu bhāvasya tasyāsato janmopādānaṃ bhavati [iti] / yathā prasannajalapūrṇasarasi śaivālaṃ padmañcotpadyate / uttarāraṇyadharāraṇibhyāmagnirutpadyate / utpattau satyāmapi ko doṣaḥ syāt / nityabhāvādutpannātmakamiṣyate / maivam / bhrānti /

indriyairūpalabdhaṃ yattattattvena bhavedyadi /
bālāstattvavido jātāḥ na jñeyatattvakāraṇam //
[uktaṃ] laṅkāvatārasūtre /
astitvaṃ sarvabhāvānāṃ yathā bālairvikalpyate /
yadi te bhavedyathādṛṣṭāḥ sarvesyustattvadarśinaḥ //

anyatra uktam / na cakṣuḥ prekṣate rūpaṃ lokastu parimohataḥ / pravartate hyakṣamārge svabhāvastasya tādṛśaḥ //

yathā māyāmarīcisvapnapratiśrutkendradhanurudakacandrabimbanirmitamāyānagaravikalpaḥ /

śūrapādairapyuktam /

sadasacca mṛtaṃ jātaṃ tannirūddha yadasti na /
bhāvotpādakameveti lakṣaṇaṃ bhāvadarśinām //

bhāvadṛṣṭyā khalu bhrāntaṃ yathā khapuṣpacintanam / dharmatā hi nabhastulyā / iti /

ākāśasamabhāvasya śūnyatvena utpattibhaṅgadoṣamalālepāt dharmatāmātraṃ rūpavedanādayaḥ / te gaganasamāḥ / jananāntare pratītyasamāgamenotpadyante / tacca sāṃvṛt loke / paramārthasya na virodhi / acintyā māyādharmalakṣaṇatā / śālistambasūtre /

[bāhyaḥ] pratītyasamutpādaḥ katamaiḥ pañcabhiḥ kāraṇairdraṣṭavyaḥ / [na] svayaṃ śāśvatato nocchedato na saṃkrāntito na svayaṃbhūhetutaḥ na phalavipākābhinirvṛttitastadvisadṛśānuprabandhata [śceti] / kathaṃ [na] svayaṃ śāśvatataḥ / yasmādvījāṅkurau visadṛśau / na caivaṃ yadvījaṃ sa evāṅkura [iti] / evaṃ hi bījaṃ niruddhyate / aṅkura utpadyate / kathaṃ nocchedataḥ / na pūrvaniruddhāddhījādaṅkuro niṣpadyate / niruddhamatrādvījāttu tatsamaye aṅkura utpadyate / tulādaṇḍanāmonnāmavat / kathaṃ na saṅkrāntitaḥ / bījavisadṛśo hyaṅkuraḥ / kathaṃ na svayaṃbhūhetutaḥ / ādyaphalasyāsvayaṃbhāvāt / kathaṃ na phalavipākābhinirvṛttitaḥ / phalasvarūpaṃ siddhyati / na hi phalena phalotpattirasti / kathaṃ visadṛśānuprabandhataḥ / evaṃ pratītya samutpannaistairutpāditaṃ phalam //

skandhotpādarītirapiu / avidyayā saṃskāro vijñānaṃ nāmarūpaṃ ṣaḍāyatanaṃ pañcaskandhāśca siddhyanti /

śūnyaireva yotpattistadrūpāṇāṃ svarūpakam /
pratītyapratyayotpannamevaṃ siddhyā prasiddhyati //
evaṃ sā śūnyatā svayaṃbhūtvā rūpaṃ samīkṣyate /
sarvabhāvaḥ śūnyatā hi śūnyataivaṃ pravartate //

evaṃ bāhya ādhyātmikaḥ sarvo dharmaḥ śūnyaḥ / svabhāvato bhāvo yena hetusaṃbhūtaḥ ataḥ sarvadharma ākāśasamaḥ / evaṃ bhāvo 'bhāvaḥ saṃbhavati //

na kāraṇaṃ nāpi kāryam ityādinā eṣa lokaḥ paro 'pi ca iti paryantam / kāraṇena īśvareṇa kṛta iṣyate / karmasaṃbhūtaḥ cittamātraṃ vā iṣyate / evaṃ neṣyate cet kaḥ śubhāśubhaṃ vahati / tīrthikocchedaprasaṅgaḥ / tasyottara [mucyate] / vastutaḥ satyaṃ na bhavati [lokaḥ] / karmasaṃbhūto 'pi svapnasadṛśaḥ /

bhāva evamabhāvatvādajo 'san tasya vai ciram /
pratītyodgamakāle tu karmaṇaḥ phalavedanā //
āryasamādhirājasūtre /
na ca asmi loki mṛti kaści [naro] paraloka saṃkramati gacchati vā /
na ca karma naśyati kadāci kṛtaṃ phalu deti [kṛṣṇaśubha] saṃsarato //
laṅkāvatārasūtre /
deśemi śūnyatāṃ nityaṃ śāśvatocchedavarjitām /
saṃsāraṃ svapnamāyākhyaṃ na ca karma vinaśyati //
āryākāśasamatāsamādhisūtre /
pūrvaṃ kṛtaṃ tanna kṛtaṃ na kṛtaṃ tacchubhāśubham /
sugatasya pūrvākaraṇāt kṛtaṃ tadapi no bhavet //
bodhisattvabodhicittaṃ kṛtaṃ tadapi no bhavet /
kṛto nirūḍhilābho 'pi kṛtaḥ so 'pi ca no bhavet //
karmāṇi na praṇaśyanti kalpakoṭyantato 'pi ca /
pratītyāgamakāle tu dehināṃ phalavedanā //

anutpannarūpameva / iti /

yadīśvareṇa kathamapi na nirmitam / kathaṃ hi loka utpannaḥ /

vandhyāstrītanayasyāpi kastatra janma janayati /

lokaḥ prathamato 'jātaḥ ityādi /

ādau svayamanutpannaḥ pratītyasamutpanno bhāvaḥ / tasya ca janma īśvarādinā kenāpi nāvatāritam / cetanasyādāvajātatvena īśvaraḥ svayamasiddhaḥ / pratītyasamutpannasya ca janma neśvareṇāvatāritam / laṅkāvatārasūtre /

saṃbhavaṃ vibhavañcaiva mohātpaśyanti bāliśāḥ /
na saṃbhavaṃ na vibhavaṃ prajñāyukto vipaśyati //
āryasamādhirājasūtre /
astīti nāstīti ubhe 'pi antā śuddhī aśuddhīti ime 'pi antā /
tasmādubhe anta vivarjayitvā madhye 'pi sthānaṃ na karoti paṇḍitaḥ //
madhyānte [?]
yena tarkaḥ kalpamātraṃ talliṅgaṃ niṣphalaṃ sthitam /
evaṃ tu viduṣā proktaṃ vikalpādvadhyate 'dhamaḥ //
parikṣamaṇo mucyeta jagattatkaraṇena ca /
yogī saṃprekṣate śūnyaṃ yathā tamisradarśanaḥ //
bhaiṣajyayogādīkṣeta vyutsṛjettimiraṃ ca tat /
avidyātimirākrāntanetrāḥ saṃbhavaṃ vibhavaṃ dṛḍham //

gṛhṇanto vāsanāvaśāt muktyanarhāḥ samīritāḥ //

anarthabhrāntaloko hi ityādyuktam /

kārakavedayitrādi na kiñcidasti / mokṣārthākārake paramārthabhrāntaḥ / athavā anarthaṃ bhraman bhavasindhurmāyānagarasadṛśaḥ /

uktamāryadevapādaiḥ / bhāvo 'bhāvo na dvitayaṃ sadasanmiśrito na saḥ / nāpi tattadabhāvādi vicāre 'pi ciraṃ kṛte / tatpadamatidurbhāṣam /

sadasadutpannavinaṣṭayat kiñcidbhāvavarjanadharmanairātmyadeśanā parivartaḥ prathamaḥ //

adhunā skandhanairātmyaṃ pratipādayan saṃvṛtisatyamāśrityāha lokotpattirītim /

vikalpāllokasaṃbhavaḥ iti /

śubhāśubhakalpanā vikalpaḥ / tatpratītyasamutpanno lokaḥ / śubhāśubhābhyāṃ ṣaṭsu jagadgatiṣu skandhanupādāya loko nāma, vikalpena janitaḥ / salilaphalādivikalpaśca pratītya gṛhyate / janmopādānena cittaṃ pravartane / citte ātmagrahaḥ pravartate / tato 'nyadapi pravartate /

tacca ratnāvalyāmuktam
skandhagrāho yāvadasti tāvadevāhamityapi /
ahaṅkāre sati punaḥ karma janma tataḥ punaḥ //
trivartmaitadanādyantamadhyaṃ saṃsāramaṇḍalam /
alātamaṇḍalaprakhyaṃ bhramatyanyonyahetukam //

cittātkāyo 'pi jāyate / iti / ātmani sati parasaṃjñā svaparavibhāgātparigrahadveṣau / anayoḥ saṃpratibaddhāḥ sarve doṣāḥ prajāyante / kāye kṛtaparīkṣamātre cittamātramataṃ parīkṣitapūrvavat vidyat / bāhyaḥ skandhaḥ parīkṣyate / rūpavedanāsaṃjñāśca iti /

rūpaṃ bhautikaṃ / rūpaṃ varṇādyātmakaṃ sadasadubhayānubhayaṃ hetujanitaṃ prajñaptimātram / asatyatayā tarkākṣamatvāt phenasadṛśaṃ śūnyatā / vedanā sukhaduḥkhātmikā / sā ca pratītyasamutpannā asatkāraṇā budbudopamā / saṃjñā hi na sadvastu / sā hi nāmamātram / marīcikāsadṛśī asatī / saṃskāro 'pi asadvastu, bhojanapānatṛṣṇāsukhajanitaḥ / tacca pṛthivyādibhūtapratyayena / sa ca nirvikalpo bhāvaḥ kadalīsamaḥ / tadvijñānaṃ cittamasvatantrotpannalakṣaṇam / cittaṃ vikalpamātraṃ māyopamaṃ, paramārthato nāsti / [prajñā] pāramitāyāmapyuktam / cittaṃ sadasadanyasvabhāvarahitaṃ śūnyam / citena citte dṛṣṭamātre na kiñciddṛśyate, śūnyam //

evaṃ sati tathāgataḥ jaḍaḥ syāt / maivam / citavijñānavikalpanivṛttikālamātre dharmakāyo labhyate / buddhapadalābha eva jñānakāyaḥ / sa ca nāsti sa īdṛśo bhāva iti / na ca evaṃ sa jñeya iti / na ca sthātā / nāpi sthitiḥ / śavabhūtānaṃ pramāṇakṛtāṃ bālānāṃ vikalpaḥ / tathāgato hyatītānāgatapratyutpannajñaḥ abhijñācakṣuṣā sarvaṃ paśyati //

caittaṃ cittavikalpaḥ / parīkṣā tu pūrvavat /

phenapiṇḍopamaṃ rūpaṃ vedanā budbudopamā /
marīcisadṛśī saṃjñā saṃskārāḥ kadalīsamāḥ /
māyopamaṃ tu vijñāna [muktamādityabandhunā] //

skandhanairātmyavijñānairātmyabhāvo vikalpaḥ / siddhaḥ / yato nāsti vandhyāduhitṛbhartṛvat //

skandhanairātmyadeśanaparivarto dvitīyaḥ /

nairātmyadvayaṃ saṃgṛhya adhunā prajñotpādārthamāha /

cittābhāvānna dharmo 'pi / ityādi /

dharmaḥ bhāvaḥ kṛtakākṛtakarāśiḥ / tatha pṛthivīdhātvādirapi / dharmāṇāṃ mūlaṃ cittamiti cittaṃ niṣiddham / caittadharmatāyāmuttaraṃ ākṣepoktikathitam /

anyatroktaṃ buddhena /
anakṣarasya tattvasya śrutiḥ kā deśanā ca kā /
śrūyate deśyate cārthaḥ samatā sāhyanakṣarā //
apicoktaṃ buddhena /
saṃvṛticaryāṃ naśritya paramārtho na deśyate /
paramārthaṃ tamajñātvā nirvāṇaṃ na pravartate //
kiñcoktaṃ śāstre /
yaḥ pratītyasamutpādaḥ śūnyatāṃ tāṃ pracakṣmahe /
pratītya jāyate yaddhi tadjātaṃ svabhāvataḥ //
pratītyopādāya jātaṃ yat[tat] śūnyaṃ hi pracakṣmahe /
yaḥ śūnyatāṃ prajānāti so 'pramattastu paṇḍitaḥ //

[iti] bahūktirnirarthikā / evamadvayamārgeṇa sarvajñānaṃ buddhasādhanam / tasya mārgamimaṃ niścitya jñānārthaṃ ya advayamārgaḥ sa svayamadvayaḥ / athavā utpattivināśābhāvena sadasannityānityabhāvābhāvādidvayapratītyabhāvāt advayajñānam / evañcādvayaṃ, tadubhayasaṃśayānabhidhānaṃ prajñāpāramitājñānam / tat jñātvā yaḥ sākṣātkaroti sa tatvajñānāt buddho bhagavān / sa buddhaḥ karuṇābalena provāca / yāvadavidyāstitvaṃ janmaparigrahaḥ / avidyādito nivṛttamatraṃ cet jñānaṃ tattvajñaḥ [syāt] iti //

anādhāramidaṃ sarvam / iti /

nirādhārakaruṇāprajñācakṣuṣā nirātmakam / śūnyatākārakavedakavastvādhārābhāvakaruṇāprajñācakṣuṣā nirātmakam / śūnyatākārakavedakavastu ādhāro nāsti / idaṃ sarvaṃ traidhātukamaśeṣamasat śūnyatā / sa hi paramārthaḥ / prajñāpāramitāyāmapyuktam /

subhūtimavocat / rūpaṃ na prekṣate / ityādi /

dvādaśapratītyasamutpādaniṣedhadharmatāyām /

buddhaguṇanītabhāgīyaṃ dharmakāyaṃ śūnyatāvastu pracakṣate / tena hi prajñāpāramitā //

prajñādeśanāparivartastṛtīyaḥ

evaṃ prajñāṃ deśayitvā adhunā saṃvṛtāvupāyo deśyate /

dānaśīlakṣametyādi / sūrye uditamatre chāyotpattivadupāya uktaḥ / prathamaṃ dānaṃ mūlamidhīyate / uktamanyatra /

ayaṃ hi sakalo lokaḥ sukhamekamabhīpsati /
nṝṇāṃ bhogavihīnānāṃ sukhāśā labhyate kutaḥ //

dānotsargeṇa hi bhoga utpadyate / tena dānaṃ mūlamuktam / dānāni catvāri / dharmāmiṣābhayamaitrīti / rājyasvaśiraḥparyantamavaradharmadānam / [tathā hi] dhanaṃ dhānyaṃ suvarṇaṃ rajataṃ maṇiḥ muktā pravālaḥ rathaḥ gajaḥ bhṛtyaḥ dāsaḥ dāsīū priyabhāryā duhitṛsutaḥ pradhānasvaṃ, śiraḥ karṇaḥ nāsā pāṇiḥpādaḥ cakṣuḥ svamāṃsaṃ raktaṃ astimajjā medaḥ tvak hṛdayamātmīyaṃ vastu sarvaṃ dadyāt / nanvevaṃ sati bodhisattvacaryā nātiduṣkarā? kuśalopāyo hi buddhalābhakaraḥ / buddhasukhañca nistulaṃ sukham / duḥkhaśataiścaryāpi duḥkhaṃ na syāt / tadyathā ekaputravadhasamaye pitra vikriyate / cittabhyāsamātre tu nāśakathaṃ kiñcidapi / mayūrasya śarīrabhedādahiviṣamamṛtaṃ [bhavati] / viṣañca tadabhyāsāt rasāyanaṃ bhavati / ānandaviśeṣasukhajanakañca / yadabhyastaṃ tadamṛtaṃ bhavati / tena duḥkhaṃ cittavikalpaḥ //

śīlopāyaḥ / śīlābhidhā ca caryāsti daśākuśalavarjitā / prātimokṣasaṃvararakṣaṇam, sarvaprāṇyupakāramaitracittavattvam, svabhoge alaṃbuddhiḥ, abrahmacaryavarjanam, satyavacanamevaṃ karomīti, apāruṣyavacanam, parārādhanam, dharmaśo vinayacaryābhāṇakasya sagauravabhāṣaṇam, pareṇātmagrahaṇe alobhaḥ, kāmacittānāmanutpādanam, yātrādya dbhuta [darśana]varjanam, ākarṣaṇaśāṭhyavirahaḥ, triṣu buddhadharmasaṅgheṣu adhimukticittatvam, sarveṣāṃ sattvānāṃ buddhakaraṇe mahotsāhaḥ //

dānaśīlādinā ciramarjite 'pi puṇye yadi kṣāntirnāsti / tadā sadya eva puṇyaṃ naśyet / uktañca śāntidevena /

sarvametatsucaritaṃ dānaṃ sugatapūjanam /
kṛtaṃ kalpasahasrairyat pratighaḥ pratihanti tat //
na ca dveṣasamaṃ pāpaṃ na ca kṣāntisamaṃ tapaḥ /
tasmātkṣāntiṃ prayatnena bhāvayedvividhairnayaiḥ //

iti /

tisraḥ kṣāntayaḥ / duḥkhādhivāsanākṣāntiḥ parābhavamarṣaṇakṣāntiḥ dharmanidhyānakṣāntiśceti / tatra prathamā kasyādhivacanam / evaṃ- ahaṃ te anuttaradharma samyaksaṃbuddhalābhaṃ karomi bodhisattvacaryaviśuddhiñca karomi / [ityukte kaścidāha]mayoktaṃ śṛṇu / no cet jvalanmahāvanhau praviśya prajvala / duḥkhamutpannaṃ kāyo vahatu / tasyaivamuttaraṃ vadāmi / evaṃ satyapi atyantamutsahe / ahamanuttaradharma [samyak] saṃbuddha[lābha]āya bodhisattvacaryāśodhanāya ca trisāhasramahāsāhasralokadhātau agnijvālā bhūtvā brahmabhavana[paryantaṃ] svataḥ paripācayāmi / kaḥpunarvādastvaduktavanhiḥ // parābhibhavamarṣaṇakṣāntiḥ, parīkṣayā [apakāriṣu] apradarśitakopaḥ āyudhena māṃse chinne 'pi adhyadhikāṃ kṣāntiṃ janayitvā ahaṃ śata[dhā] hastacchedakamapi śirasi vahāmi taduparyapi maitracittayuktaḥ / iti // dharmanidhyānakṣāntiḥ atigambhīre yāne atiśobhane munidharme prathamato labdhe kṣaṇamapi kiñcidasandigdhacittatvam / dharmanidhyānakṣāntividhistu parābhibhavamarṣaṇakṣāntivat / dharmābhāvaścādharo 'tra viśeṣaḥ // vīryaṃ śāntidevenoktam /

[evaṃ kṣamo bhajedvīryaṃ] vīrye bodhiryataḥ sthitā /
na hi vīryaṃ vinā puṇyaṃ yathā vāyuṃ vinā gatiḥ //

kiṃ vīryaṃ kuśalotsāhaḥ / iti /

vīryakaraṇārthadarśī kenacit priyeṇa viyuktaḥ vipriyeṇa ca saṅgataḥ vyādhijarāmaraṇaśokādiduḥkha durgatau patitaḥ [api] sadā kuśalakṣaṇakuśaladṛṣṭiḥ aṣṭasvakṣanasthāneṣu mokṣakāle ca bodhicaryāṃ saṃpaśyan kausīdyaṃ vihāya dṛḍhīkṛtya vimatihīnaḥ duḥkhaprahāṇāya vīryamārabheta //

dhyānam, prajñopāyāvubhau [ekī]kṛtya cittaikāgrīkaraṇaṃ dhyānam // prajñā yathā pūrvoktā // dānapāramitādikaṃ dātṛpratigrahītṛyatkiñcidanālambaṃ śūnyatayā prekṣeta / dānapāramitādi prajñāpāramitayā vyāptam / yathā sūryo dvīpān parivartyaṃ nivartate tathā //

pāramitāsaṃgrahaḥ / svārthatyāgo dānam / parānugrahaḥ śīlam / gativarjanaṃ kṣamā / kuśalotsāho vīryam / malānupalepo dhyānam / paramārthasatyadeśanāṃ prajñā / sattveṣu karuṇāvyāptīkaraṇaṃ prajñārasaḥ / buddhasādhakaḥ pitṛmātṛduhitṛbandhu parivārapatnyādirājyabhūmyaiśvaryasaukhyādi [ut] śiṣṭānnavat vihāya mokṣārthaṃ vanaṃ gacchet / dānādikantu na duḥkham, buddhalābhasukhaviṣamañca //

upāyadeśanāparivartaścaturthaḥ

upāyaprajñayostiṣṭham / iti /

prajñā yathā pūrvoktā / katham, pratītyasamutpādena vastuprajñaptilakṣaṇatā / upāyaḥ pūrvoktavaddānādikriyā / tāvubhāvekīkṛtya deśako gururnāsti cet, svapne 'pi [na] utpadyate / evaṃ sati upāyaprajñe dve, tadbhedādvaye jāte punardānādibhede bahavo dāṣāḥ syuriti cet / nāmamātramidaṃ sarvam / upāyaprajñānidarśanaṃ saṃvṛtimātramāśritya siddhyati / [prajñā]pāramitāyāmapyuktam / danapāramitā nāmamātram / prajñāpāramitā nāmamātram / traidhātukamapi nāmamātram // iti /

tadubhayaṃ nirākartumāha / yato 'bhūdyacca nāma tat / ityādi / pūrvaṃ parīkṣitavat dharmo nāmamātramucyate / na paramārthato bhāvo 'sti / dharmatā na sa dharmo 'stīti / iti / nāmamātratayā siddhaḥ, vastuśūnyatā / pratītyasamutpannaḥ saṃvṛtimātram / abhūtaṃ nāma śūnyatā / ityādi / saṃvṛtau nāma nimittamātram / śabdavida āhuḥ / śabdātsarvamutpannamiti / sa svayameva saṃvṛtau nāmamātraṃ siddhaḥ /

vikalpo yastathoditaḥ / ityādi / nāmamātram śūnyatā, parīkṣā pūrvavatsugamā / rūpaṃ taccakṣuṣekṣitam / ityādi / cakṣū rūpaṃ paśyatītyādi vyākaraṇaṃ bhagavatā saṃvṛtāvuktam /

mithyābhimānalokataḥ / ityādi / abhimānena sattvaṃ deśakālamātrāṃ vāśritya bhagavatā varākisadṛśamuktam / paramārthastvavacanaḥ / paramārthaniścayopāyo mṛṣoktaḥ / duḥkhasatyaṃ duḥkhasamudayasatyaṃ nirodhasatyaṃ mārgasatyamityādyāryasatyāni catvāri saṃvṛtau deśitāni /

darśanaṃ yatpratītyajam / ityādi / nāyako bhagavato vacanam / rūpaśabdādisamāgamakāmānāṃ sattvānāṃ prakāśayati / yena yān vividhairūpāyaiḥ sattvān vineyān vinayati, tān mocayitvā nayati; tena bhagavān [nāyakaḥ] /

upacārāvaniṃ satīm / ityādi / saṃvṛtimāśritya prathabhūmyādyucyate / paramārthabhūmistu sūkṣmabuddhyaparyantā / kalpanāvikalaśūnyatāvediprajñā yasyāsti sa buddhimān / sa ca bhagavān /

na cakṣū rūpamīkṣate / ityādi / taimirika iva cakṣuḥ svayaṃ cakṣū rūpañca na paśyati / sa cittadharmaśca,- cittena citte dṛṣṭamātre cittaṃ na dṛśyate / tena na bhavet / samādhirājasūtre 'pyuktam /

cakṣuḥśrotraghrāṇajivhākāyamanorūpaśabdagandharasaspraṣṭavyadharmā na santi / iti / tannigamayannāha /

sarvaṃ dṛśyaṃ yat / ityādi / pūrvoktamupāyaprajñobhayaikīkaraṇajñānādikamanṛtamucyate /

lokaśca vijahāti yat / iti / tadaviparītaṃ tattvam / lokaḥ prākṛtaḥ yadajānānaḥ yat- cintāpadmabhūtaṃ manasā acintyamindriyāviṣayabhūtamajñānapaṭalāndhakārapratiruddhamadṛṣṭaṃ- tyajati / [sa] paramārthaḥ atitīkṣnendriyaryajñāndṛṣṭigocaraḥ / āryaghanavyūhasūtre /

tattvamatyantamāścaryaṃ gambhīraṃ tadanantavat /
taddhi durlabhamityasmāllokasya kila buddhinā //

jñānaṃ tadgocaraṃ nāsti / saṃvṛtiparamārthasatya [deśanā] parivartaḥ pañcamaḥ

ṣaṭsu jagadgatiṣu bhavasaṅkrāntyupāyo buddhalābhakaropāyaḥ samāptaḥ //

paṇḍitamaitreyanāthakṛtaḥ //

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Holder of rights
GRETIL project

Citation Suggestion for this Object
TextGrid Repository (2025). Darśana Collection. Bhavasaṃkrāntiṭīkā. Bhavasaṃkrāntiṭīkā. GRETIL. GRETIL project. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-CD85-B