Mahābhārata: Karṇaparvan

Header

Data entry: Muneo Tokunaga et al. and John Smith et al.

Date of this version: 2025-05-07

Source:

  • Mahabharata: Karnaparvan. Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, Pune, India, 1999
    .

Publisher: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen

Licence:

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Interpretive markup: none

Notes:

Due to the heterogeneity of the sources the header markup might be suboptimal. For the sake of transparency the header of the legacy file is documented below.



% Mahabharata: Karnaparvan
% Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute,
% Pune, India, 1999

% On the basis of the text entered by Muneo Tokunaga et al.,
% revised by John Smith, Cambridge, et al.


Revisions:

  • 2025-02-07: TEI encoding by mass conversion
  • 2025-02-27: metadata structuring
  • 2025-05-07: Added several metadata fields.

Text

08,001.000*0001_01 nārāyaṇaṃ namaskṛtya naraṃ caiva narottamam

08,001.000*0001_02 devīṃ sarasvatīṃ caiva tato jayam udīrayet

08,001.001 vaiśaṃpāyana uvāca

08,001.001a tato droṇe hate rājan duryodhanamukhā nṛpāḥ

08,001.001c bhṛśam udvignamanaso droṇaputram upāgaman

08,001.001d*0002_01 śuklāmbaradharaṃ viṣṇuṃ śaśivarṇaṃ caturbhujam

08,001.001d*0002_02 prasannavadanaṃ dhyāyet sarvavighnopaśāntaye

08,001.002a te droṇam upaśocantaḥ kaśmalābhihataujasaḥ

08,001.002c paryupāsanta śokārtās tataḥ śāradvatīsutam

08,001.003a muhūrtaṃ te samāśvāsya hetubhiḥ śāstrasaṃmitaiḥ

08,001.003c rātryāgame mahīpālāḥ svāni veśmāni bhejire

08,001.004a viśeṣataḥ sūtaputro rājā caiva suyodhanaḥ

08,001.004c duḥśāsano 'tha śakunir na nidrām upalebhire

08,001.005a te veśmasv api kauravya pṛthvīśā nāpnuvan sukham

08,001.005c cintayantaḥ kṣayaṃ tīvraṃ nidrāṃ naivopalebhire

08,001.006a sahitās te niśāyāṃ tu duryodhananiveśane

08,001.006c atipracaṇḍād vidveṣāt pāṇḍavānāṃ mahātmanām

08,001.007a yat tad dyūtaparikliṣṭāṃ kṛṣṇām āninyire sabhām

08,001.007c tat smaranto 'nvatapyanta bhṛśam udvignacetasaḥ

08,001.008a cintayantaś ca pārthānāṃ tān kleśān dyūtakāritān

08,001.008c kṛcchreṇa kṣaṇadāṃ rājan ninyur abdaśatopamām

08,001.009a tataḥ prabhāte vimale sthitā diṣṭasya śāsane

08,001.009c cakrur āvaśyakaṃ sarve vidhidṛṣṭena karmaṇā

08,001.010a te kṛtvāvaśyakāryāṇi samāśvasya ca bhārata

08,001.010c yogam ājñāpayām āsur yuddhāya ca viniryayuḥ

08,001.011a karṇaṃ senāpatiṃ kṛtvā kṛtakautukamaṅgalāḥ

08,001.011c vācayitvā dvijaśreṣṭhān dadhipātraghṛtākṣataiḥ

08,001.012a niṣkair gobhir hiraṇyena vāsobhiś ca mahādhanaiḥ

08,001.012c vardhyamānā jayāśīrbhiḥ sūtamāgadhabandibhiḥ

08,001.013a tathaiva pāṇḍavā rājan kṛtasarvāhṇikakriyāḥ

08,001.013c śibirān niryayū rājan yuddhāya kṛtaniścayāḥ

08,001.014a tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tumulaṃ romaharṣaṇam

08,001.014c kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca parasparavadhaiṣiṇām

08,001.015a tayor dve divase yuddhaṃ kurupāṇḍavasenayoḥ

08,001.015c karṇe senāpatau rājann abhūd adbhutadarśanam

08,001.016a tataḥ śatrukṣayaṃ kṛtvā sumahāntaṃ raṇe vṛṣaḥ

08,001.016c paśyatāṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ phalgunena nipātitaḥ

08,001.017a tatas tat saṃjayaḥ sarvaṃ gatvā nāgāhvayaṃ puram

08,001.017c ācakhyau dhṛtarāṣṭrāya yad vṛttaṃ kurujāṅgale

08,001.018 janamejaya uvāca

08,001.018a āpageyaṃ hataṃ śrutvā droṇaṃ ca samare paraiḥ

08,001.018c yo jagāma parām ārtiṃ vṛddho rājāmbikāsutaḥ

08,001.019a sa śrutvā nihataṃ karṇaṃ duryodhanahitaiṣiṇam

08,001.019c kathaṃ dvijavara prāṇān adhārayata duḥkhitaḥ

08,001.020a yasmiñ jayāśāṃ putrāṇām amanyata sa pārthivaḥ

08,001.020c tasmin hate sa kauravyaḥ kathaṃ prāṇān adhārayat

08,001.021a durmaraṃ bata manye 'haṃ nṛṇāṃ kṛcchre 'pi vartatām

08,001.021c yatra karṇaṃ hataṃ śrutvā nātyajaj jīvitaṃ nṛpaḥ

08,001.022a tathā śāṃtanavaṃ vṛddhaṃ brahman bāhlikam eva ca

08,001.022c droṇaṃ ca somadattaṃ ca bhūriśravasam eva ca

08,001.023a tathaiva cānyān suhṛdaḥ putrapautrāṃś ca pātitān

08,001.023c śrutvā yan nājahāt prāṇāṃs tan manye duṣkaraṃ dvija

08,001.024a etan me sarvam ācakṣva vistareṇa tapodhana

08,001.024c na hi tṛpyāmi pūrveṣāṃ śṛṇvānaś caritaṃ mahat

08,001.025 vaiśaṃpāyana uvāca

08,001.025a hate karṇe mahārāja niśi gāvalgaṇis tadā

08,001.025c dīno yayau nāgapuram aśvair vātasamair jave

08,001.026a sa hāstinapuraṃ gatvā bhṛśam udvignamānasaḥ

08,001.026c jagāma dhṛtarāṣṭrasya kṣayaṃ prakṣīṇabāndhavam

08,001.027a sa samudvīkṣya rājānaṃ kaśmalābhihataujasam

08,001.027c vavande prāñjalir bhūtvā mūrdhnā pādau nṛpasya ha

08,001.028a saṃpūjya ca yathānyāyaṃ dhṛtarāṣṭraṃ mahīpatim

08,001.028c hā kaṣṭam iti coktvā sa tato vacanam ādade

08,001.029a saṃjayo 'haṃ kṣitipate kaccid āste sukhaṃ bhavān

08,001.029c svadoṣeṇāpadaṃ prāpya kaccin nādya vimuhyasi

08,001.030a hitāny uktāni viduradroṇagāṅgeyakeśavaiḥ

08,001.030c agṛhītāny anusmṛtya kaccin na kuruṣe vyathām

08,001.031a rāmanāradakaṇvaiś ca hitam uktaṃ sabhātale

08,001.031c nagṛhītam anusmṛtya kaccin na kuruṣe vyathām

08,001.032a suhṛdas tvaddhite yuktān bhīṣmadroṇamukhān paraiḥ

08,001.032c nihatān yudhi saṃsmṛtya kaccin na kuruṣe vyathām

08,001.033a tam evaṃvādinaṃ rājā sūtaputraṃ kṛtāñjalim

08,001.033c sudīrgham abhiniḥśvasya duḥkhārta idam abravīt

08,001.034a gāṅgeye nihate śūre divyāstravati saṃjaya

08,001.034c droṇe ca parameṣvāse bhṛśaṃ me vyathitaṃ manaḥ

08,001.035a yo rathānāṃ sahasrāṇi daṃśitānāṃ daśaiva hi

08,001.035c ahany ahani tejasvī nijaghne vasusaṃbhavaḥ

08,001.036a sa hato yajñasenasya putreṇeha śikhaṇḍinā

08,001.036c pāṇḍaveyābhiguptena bhṛśaṃ me vyathitaṃ manaḥ

08,001.037a bhārgavaḥ pradadau yasmai paramāstraṃ mahātmane

08,001.037c sākṣād rāmeṇa yo bālye dhanurveda upākṛtaḥ

08,001.038a yasya prasādāt kaunteyā rājaputrā mahābalāḥ

08,001.038c mahārathatvaṃ saṃprāptās tathānye vasudhādhipāḥ

08,001.039a taṃ droṇaṃ nihataṃ śrutvā dhṛṣṭadyumnena saṃyuge

08,001.039c satyasaṃdhaṃ maheṣvāsaṃ bhṛśaṃ me vyathitaṃ manaḥ

08,001.039d*0003_01 yayor loke pumān astre na samo 'sti caturvidhe

08,001.039d*0003_02 tau droṇabhīṣmau śrutvā tu hatau me vyathitaṃ manaḥ

08,001.040a trailokye yasya śāstreṣu na pumān vidyate samaḥ

08,001.040c taṃ droṇaṃ nihataṃ śrutvā kim akurvata māmakāḥ

08,001.041a saṃśaptakānāṃ ca bale pāṇḍavena mahātmanā

08,001.041c dhanaṃjayena vikramya gamite yamasādanam

08,001.042a nārāyaṇāstre nihate droṇaputrasya dhīmataḥ

08,001.042c hataśeṣeṣv anīkeṣu kim akurvata māmakāḥ

08,001.043a vipradrutān ahaṃ manye nimagnaḥ śokasāgare

08,001.043c plavamānān hate droṇe sannanaukān ivārṇave

08,001.044a duryodhanasya karṇasya bhojasya kṛtavarmaṇaḥ

08,001.044c madrarājasya śalyasya drauṇeś caiva kṛpasya ca

08,001.045a matputraśeṣasya tathā tathānyeṣāṃ ca saṃjaya

08,001.045c viprakīrṇeṣv anīkeṣu mukhavarṇo 'bhavat katham

08,001.046a etat sarvaṃ yathā vṛttaṃ tattvaṃ gāvalgaṇe raṇe

08,001.046c ācakṣva pāṇḍaveyānāṃ māmakānāṃ ca sarvaśaḥ

08,001.047 saṃjaya uvāca

08,001.047a pāṇḍaveyair hi yad vṛttaṃ kauraveyeṣu māriṣa

08,001.047c tac chrutvā mā vyathāṃ kārṣīd iṣṭe na vyathate manaḥ

08,001.048a yasmād abhāvī bhāvī vā bhaved artho naraṃ prati

08,001.048c aprāptau tasya vā prāptau na kaś cid vyathate budhaḥ

08,001.049 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,001.049a na vyathā śṛṇvataḥ kā cid vidyate mama saṃjaya

08,001.049c diṣṭam etat purā manye kathayasva yathecchakam

08,002.001 saṃjaya uvāca

08,002.001a hate droṇe maheṣvāse tava putrā mahārathāḥ

08,002.001c babhūvur āśvastamukhā viṣaṇṇā gatacetasaḥ

08,002.002a avāṅmukhāḥ śastrabhṛtaḥ sarva eva viśāṃ pate

08,002.002c aprekṣamāṇāḥ śokārtā nābhyabhāṣan parasparam

08,002.003a tān dṛṣṭvā vyathitākārān sainyāni tava bhārata

08,002.003c ūrdhvam evābhyavekṣanta duḥkhatrastāny anekaśaḥ

08,002.004a śastrāṇy eṣāṃ ca rājendra śoṇitāktāny aśeṣataḥ

08,002.004c prābhraśyanta karāgrebhyo dṛṣṭvā droṇaṃ nipātitam

08,002.005a tāni baddhāny aniṣṭāni lambamānāni bhārata

08,002.005c adṛśyanta mahārāja nakṣatrāṇi yathā divi

08,002.006a tathārtaṃ stimitaṃ dṛṣṭvā gatasattvam iva sthitam

08,002.006c svaṃ balaṃ tan mahārāja rājā duryodhano 'bravīt

08,002.007a bhavatāṃ bāhuvīryaṃ hi samāśritya mayā yudhi

08,002.007c pāṇḍaveyāḥ samāhūtā yuddhaṃ cedaṃ pravartitam

08,002.008a tad idaṃ nihate droṇe viṣaṇṇam iva lakṣyate

08,002.008c yudhyamānāś ca samare yodhā vadhyanti sarvataḥ

08,002.009a jayo vāpi vadho vāpi yudhyamānasya saṃyuge

08,002.009c bhavet kim atra citraṃ vai yudhyadhvaṃ sarvatomukhāḥ

08,002.010a paśyadhvaṃ ca mahātmānaṃ karṇaṃ vaikartanaṃ yudhi

08,002.010c pracarantaṃ maheṣvāsaṃ divyair astrair mahābalam

08,002.011a yasya vai yudhi saṃtrāsāt kuntīputro dhanaṃjayaḥ

08,002.011c nivartate sadāmarṣāt siṃhāt kṣudramṛgo yathā

08,002.012a yena nāgāyutaprāṇo bhīmaseno mahābalaḥ

08,002.012c mānuṣeṇaiva yuddhena tām avasthāṃ praveśitaḥ

08,002.013a yena divyāstravic chūro māyāvī sa ghaṭotkacaḥ

08,002.013c amoghayā raṇe śaktyā nihato bhairavaṃ nadan

08,002.014a tasya duṣpāravīryasya satyasaṃdhasya dhīmataḥ

08,002.014c bāhvor draviṇam akṣayyam adya drakṣyatha saṃyuge

08,002.015a droṇaputrasya vikrāntaṃ rādheyasyaiva cobhayoḥ

08,002.015c pāṇḍupāñcālasainyeṣu drakṣyathāpi mahātmanoḥ

08,002.015d*0004_01 paśyantu pāṇḍuputrās te viṣṇuvāsavayor iva

08,002.016a sarva eva bhavantaś ca śūrāḥ prājñāḥ kulodgatāḥ

08,002.016b*0005_01 pāṇḍuputrān raṇe hantuṃ sasainyān kim u saṃhatāḥ

08,002.016c śīlavantaḥ kṛtāstrāś ca drakṣyathādya parasparam

08,002.017a evam ukte mahārāja karṇo vaikartano nṛpaḥ

08,002.017a*0006_01 **** **** cakre senāpatiṃ tadā

08,002.017a*0006_02 tava putro mahāvīryo bhrātṛbhiḥ sahito 'nagha

08,002.017a*0006_03 senāpatyam athāsādya

08,002.017c siṃhanādaṃ vinadyoccaiḥ prāyudhyata mahābalaḥ

08,002.018a sa sṛñjayānāṃ sarveṣāṃ pāñcālānāṃ ca paśyatām

08,002.018c kekayānāṃ videhānām akarot kadanaṃ mahat

08,002.019a tasyeṣudhārāḥ śataśaḥ prādurāsañ śarāsanāt

08,002.019c agre puṅkhe ca saṃsaktā yathā bhramarapaṅktayaḥ

08,002.020a sa pīḍayitvā pāñcālān pāṇḍavāṃś ca tarasvinaḥ

08,002.020c hatvā sahasraśo yodhān arjunena nipātitaḥ

08,002.020d*0007_01 śibirād dhastinapuraṃ prāpya bhārata saṃjayaḥ

08,002.020d*0007_02 praviveśa mahāprājño dhṛtarāṣṭraniveśanam

08,002.020d*0007_03 śokenopahataḥ sūto vihvalo bhṛśaduḥkhitaḥ

08,002.020d*0007_04 cintayan nidhanaṃ ghoraṃ sūtaputrasya pāṇḍavaiḥ

08,002.020d*0007_05 antaḥpuraṃ praviśyaiva saṃjayo rājasattama

08,002.020d*0007_06 aśrukaṇṭho bhṛśaṃ trasto rājānam upajagmivān

08,002.020d*0007_07 upasthāya ca rājānaṃ viniḥśvasya ca sūtajaḥ

08,002.020d*0007_08 saṃjayaḥ

08,002.020d*0007_08 nātihṛṣṭamanā rājann idaṃ vacanam abravīt

08,002.020d*0007_09 saṃjayo 'haṃ mahārāja namas te bharatarṣabha

08,002.020d*0007_10 hato vaikartanaḥ karṇaḥ kṛtvā karma suduṣkaram

08,002.020d*0007_11 cedikāśikarūśānāṃ matsyānāṃ somakaiḥ saha

08,002.020d*0007_12 kṛtvāsau kadanaṃ śete vātanunna iva drumaḥ

08,002.020d*0007_13 goṣṭhamadhye ṛṣabha iva govrajaiḥ parivāritaḥ

08,002.020d*0007_14 vyālena nihato yadvat tathāsau nihataḥ paraiḥ

08,002.020d*0007_15 nirāśān pāṇḍavān kṛtvā jaye rājan sasātyakān

08,002.020d*0007_16 pāñcālānāṃ rathāṃś caiva vinihatya sahasraśaḥ

08,002.020d*0007_17 hatvā śūrān maheṣvāsān vidrāvya ca diśo daśa

08,002.020d*0007_18 hato vaikartanaḥ karṇaḥ pāṇḍavena kirīṭinā

08,002.020d*0007_19 vairasya gatam ānṛṇyaṃ durgamasya durātmabhiḥ

08,002.020d*0007_20 hatvā karṇaṃ mahārāja viśalyaḥ pāṇḍavo 'bhavat

08,002.020d*0007_21 śoṣaṇaṃ sāgarāṇāṃ vā pātanaṃ śaśisūryayoḥ

08,002.020d*0007_22 pṛthivyā dāraṇaṃ yādṛk tādṛk karṇasya pātanam

08,002.020d*0007_23 yodhāś ca bahavo rājan hatās tatra jayaiṣiṇaḥ

08,002.020d*0007_24 rājāno rājaputrāś ca śūrāḥ parighabāhavaḥ

08,002.020d*0007_25 rathaughāś ca naraughāś ca hatā rājan sahasraśaḥ

08,002.020d*0007_26 vāraṇā nihatās tatra vājinaś ca mahāhave

08,002.020d*0007_27 kṣatriyāś ca mahārāja senayor ubhayor hatāḥ

08,002.020d*0007_28 parasparam avekṣyātra parasparakṛtāgasaḥ

08,002.020d*0007_29 kiṃciccheṣān parān kṛtvā tīrtvā pāṇḍavavāhinīm

08,002.020d*0007_30 pārthavelāṃ samāsādya hato vaikartano vṛṣā

08,002.020d*0007_31 jayāśā dhārtarāṣṭrāṇāṃ vairasya ca mukhaṃ nṛpa

08,002.020d*0007_32 tīrṇaṃ tat pāṇḍavai rājan yat purā nāvabudhyase

08,002.020d*0007_33 procyamānaṃ mahārāja bandhubhir hitabuddhibhiḥ

08,002.020d*0007_34 tad idaṃ samanuprāptaṃ vyasanaṃ tvāṃ mahābhayam

08,002.020d*0007_35 putrāṇāṃ rājyakāmena tvayā rājan hitaiṣiṇā

08,002.020d*0007_36 caritāny ahitāny eva teṣāṃ te phalam āgatam

08,002.020d*0007_37 hato duḥśāsano rājan yathoktaṃ pāṇḍavena tu

08,002.020d*0007_38 pratijñā bhīmasenena nistīrṇā sā camūmukhe

08,002.020d*0007_39 pītaṃ ca kṣatajaṃ tasya dhārtarāṣṭrasya sayuge

08,002.020d*0007_40 pāṇḍavena mahārāja kṛtvā karma suduṣkaram

08,003.001 vaiśaṃpāyana uvāca

08,003.001a etac chrutvā mahārāja dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ

08,003.001c śokasyāntam apaśyan vai hataṃ matvā suyodhanam

08,003.001e vihvalaḥ patito bhūmau naṣṭacetā iva dvipaḥ

08,003.002a tasmin nipatite bhūmau vihvale rājasattame

08,003.002c ārtanādo mahān āsīt strīṇāṃ bharatasattama

08,003.003a sa śabdaḥ pṛthivīṃ sarvāṃ pūrayām āsa sarvaśaḥ

08,003.003c śokārṇave mahāghore nimagnā bharatastriyaḥ

08,003.003d*0008_01 rurudur duḥkhaśokārtā bhṛśam udvignacetasaḥ

08,003.003d*0009_01 netrāṇi vāriṇāpūrya saritaḥ sāgaraṃ yathā

08,003.004a rājānaṃ ca samāsādya gāndhārī bharatarṣabha

08,003.004c niḥsaṃjñā patitā bhūmau sarvāṇy antaḥpurāṇi ca

08,003.005a tatas tāḥ saṃjayo rājan samāśvāsayad āturāḥ

08,003.005c muhyamānāḥ subahuśo muñcantyo vāri netrajam

08,003.006a samāśvastāḥ striyas tās tu vepamānā muhur muhuḥ

08,003.006c kadalya iva vātena dhūyamānāḥ samantataḥ

08,003.007a rājānaṃ viduraś cāpi prajñācakṣuṣam īśvaram

08,003.007c āśvāsayām āsa tadā siñcaṃs toyena kauravam

08,003.008a sa labdhvā śanakaiḥ saṃjñāṃ tāś ca dṛṣṭvā striyo nṛpa

08,003.008c unmatta iva rājā sa sthitas tūṣṇīṃ viśāṃ pate

08,003.009a tato dhyātvā ciraṃ kālaṃ niḥśvasaṃś ca punaḥ punaḥ

08,003.009c svān putrān garhayām āsa bahu mene ca pāṇḍavān

08,003.010a garhayitvātmano buddhiṃ śakuneḥ saubalasya ca

08,003.010c dhyātvā ca suciraṃ kālaṃ vepamāno muhur muhuḥ

08,003.011a saṃstabhya ca mano bhūyo rājā dhairyasamanvitaḥ

08,003.011c punar gāvalgaṇiṃ sūtaṃ paryapṛcchata saṃjayam

08,003.012a yat tvayā kathitaṃ vākyaṃ śrutaṃ saṃjaya tan mayā

08,003.012c kaccid duryodhanaḥ sūta na gato vai yamakṣayam

08,003.012d*0010_01 jaye nirāśaḥ putro me satataṃ jayakāmukaḥ

08,003.012d*0011_01 brūyā nirāśaḥ satataṃ putrāṇāṃ śivakāmukaḥ

08,003.012e brūhi saṃjaya tattvena punar uktāṃ kathām imām

08,003.013a evam ukto 'bravīt sūto rājānaṃ janamejaya

08,003.013c hato vaikartano rājan saha putrair mahārathaiḥ

08,003.013e bhrātṛbhiś ca maheṣvāsaiḥ sūtaputrais tanutyajaiḥ

08,003.014a duḥśāsanaś ca nihataḥ pāṇḍavena yaśasvinā

08,003.014c pītaṃ ca rudhiraṃ kopād bhīmasenena saṃyuge

08,003.014d*0012_01 etac chrutvā mahārāja dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ

08,003.014d*0012_02 dahyamāno 'bravīt sūtaṃ muhūrtaṃ tiṣṭha saṃjaya

08,003.014d*0012_03 vyākulaṃ me manas tāta mā tāvat kiṃ cid ucyatām

08,003.014d*0012_04 rājāpi nābravīt kiṃ cit saṃjayo viduras tathā

08,003.014d*0012_05 tūṣṇīṃ bhūtas tathā so 'tha babhūva jagatīpatiḥ

08,004.000*0013_00 janamejayaḥ

08,004.000*0013_01 śrutvā karṇaṃ hataṃ yuddhe putrāṃś caiva palāyinaḥ

08,004.000*0013_02 dhṛtarāṣṭro nṛpaśreṣṭho dvijaśreṣṭha kim abravīt

08,004.000*0013_03 prāptavān paramaṃ duḥkhaṃ putravyasanajaṃ mahat

08,004.000*0013_04 kāle yad uktavāṃs tasmiṃs tan mamācakṣva tattvataḥ

08,004.001 vaiśaṃpāyana uvāca

08,004.001a etac chrutvā mahārāja dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ

08,004.001c abravīt saṃjayaṃ sūtaṃ śokavyākulacetanaḥ

08,004.002a duṣpraṇītena me tāta manasābhiplutātmanaḥ

08,004.002c hataṃ vaikartanaṃ śrutvā śoko marmāṇi kṛntati

08,004.003a kṛtāstraparamāḥ śalye duḥkhapāraṃ titīrṣavaḥ

08,004.003c kurūṇāṃ sṛñjayānāṃ ca ke nu jīvanti ke mṛtāḥ

08,004.003d*0014_01 etan me sarvam ācakṣva kuśalo hy asi saṃjaya

08,004.004 saṃjaya uvāca

08,004.004a hataḥ śāṃtanavo rājan durādharṣaḥ pratāpavān

08,004.004c hatvā pāṇḍavayodhānām arbudaṃ daśabhir dinaiḥ

08,004.005a tato droṇo maheṣvāsaḥ pāñcālānāṃ rathavrajān

08,004.005c nihatya yudhi durdharṣaḥ paścād rukmaratho hataḥ

08,004.006a hataśiṣṭasya bhīṣmeṇa droṇena ca mahātmanā

08,004.006c ardhaṃ nihatya sainyasya karṇo vaikartano hataḥ

08,004.007a viviṃśatir mahārāja rājaputro mahābalaḥ

08,004.007c ānartayodhāñ śataśo nihatya nihato raṇe

08,004.008a atha putro vikarṇas te kṣatravratam anusmaran

08,004.008c kṣīṇavāhāyudhaḥ śūraḥ sthito 'bhimukhataḥ parān

08,004.009a ghorarūpān parikleśān duryodhanakṛtān bahūn

08,004.009c pratijñāṃ smaratā caiva bhīmasenena pātitaḥ

08,004.010a vindānuvindāv āvantyau rājaputrau mahābalau

08,004.010c kṛtvā nasukaraṃ karma gatau vaivasvatakṣayam

08,004.011a sindhurāṣṭramukhānīha daśa rāṣṭrāṇi yasya vai

08,004.011c vaśe tiṣṭhanti vīrasya yaḥ sthitas tava śāsane

08,004.012a akṣauhiṇīr daśaikāṃ ca nirjitya niśitaiḥ śaraiḥ

08,004.012c arjunena hato rājan mahāvīryo jayadrathaḥ

08,004.013a tathā duryodhanasutas tarasvī yuddhadurmadaḥ

08,004.013c vartamānaḥ pituḥ śāstre saubhadreṇa nipātitaḥ

08,004.014a tathā dauḥśāsanir vīro bāhuśālī raṇotkaṭaḥ

08,004.014c draupadeyena vikramya gamito yamasādanam

08,004.015a kirātānām adhipatiḥ sāgarānūpavāsinām

08,004.015c devarājasya dharmātmā priyo bahumataḥ sakhā

08,004.016a bhagadatto mahīpālaḥ kṣatradharmarataḥ sadā

08,004.016c dhanaṃjayena vikramya gamito yamasādanam

08,004.017a tathā kauravadāyādaḥ saumadattir mahāyaśāḥ

08,004.017c hato bhūriśravā rājañ śūraḥ sātyakinā yudhi

08,004.018a śrutāyur api cāmbaṣṭhaḥ kṣatriyāṇāṃ dhanurdharaḥ

08,004.018c carann abhītavat saṃkhye nihataḥ savyasācinā

08,004.019a tava putraḥ sadā saṃkhye kṛtāstro yuddhadurmadaḥ

08,004.019c duḥśāsano mahārāja bhīmasenena pātitaḥ

08,004.020a yasya rājan gajānīkaṃ bahusāhasram adbhutam

08,004.020c sudakṣiṇaḥ sa saṃgrāme nihataḥ savyasācinā

08,004.021a kosalānām adhipatir hatvā bahuśatān parān

08,004.021c saubhadreṇa hi vikramya gamito yamasādanam

08,004.022a bahuśo yodhayitvā ca bhīmasenaṃ mahārathaḥ

08,004.022c citrasenas tava suto bhīmasenena pātitaḥ

08,004.023a madrarājātmajaḥ śūraḥ pareṣāṃ bhayavardhanaḥ

08,004.023c asicarmadharaḥ śrīmān saubhadreṇa nipātitaḥ

08,004.024a samaḥ karṇasya samare yaḥ sa karṇasya paśyataḥ

08,004.024c vṛṣaseno mahātejāḥ śīghrāstraḥ kṛtaniścayaḥ

08,004.025a abhimanyor vadhaṃ smṛtvā pratijñām api cātmanaḥ

08,004.025c dhanaṃjayena vikramya gamito yamasādanam

08,004.026a nityaprasaktavairo yaḥ pāṇḍavaiḥ pṛthivīpatiḥ

08,004.026c viśrāvya vairaṃ pārthena śrutāyuḥ sa nipātitaḥ

08,004.027a śalyaputras tu vikrāntaḥ sahadevena māriṣa

08,004.027c hato rukmaratho rājan bhrātā mātulajo yudhi

08,004.028a rājā bhagīratho vṛddho bṛhatkṣatraś ca kekayaḥ

08,004.028c parākramantau vikrāntau nihatau vīryavattarau

08,004.029a bhagadattasuto rājan kṛtaprajño mahābalaḥ

08,004.029c śyenavac caratā saṃkhye nakulena nipātitaḥ

08,004.030a pitāmahas tava tathā bāhlikaḥ saha bāhlikaiḥ

08,004.030c bhīmasenena vikramya gamito yamasādanam

08,004.031a jayatsenas tathā rājañ jārāsaṃdhir mahābalaḥ

08,004.031c māgadho nihataḥ saṃkhye saubhadreṇa mahātmanā

08,004.031d*0015_01 asicarmadharaḥ śūraḥ pareṣāṃ bhayavardhanaḥ

08,004.031d*0015_02 agnicakravad āghūrṇan somadatto nipātitaḥ

08,004.032a putras te durmukho rājan duḥsahaś ca mahārathaḥ

08,004.032c gadayā bhīmasenena nihatau śūramāninau

08,004.033a durmarṣaṇo durviṣaho durjayaś ca mahārathaḥ

08,004.033c kṛtvā nasukaraṃ karma gatā vaivasvatakṣayam

08,004.033d*0016_01 ubhau kaliṅgavṛṣabhau bhrātarau yuddhadurmadau

08,004.033d*0016_02 kṛtvā nasukaraṃ karma gatau vaivasvatakṣayam

08,004.034a sacivo vṛṣavarmā te sūtaḥ paramavīryavān

08,004.034c bhīmasenena vikramya gamito yamasādanam

08,004.035a nāgāyutabalo rājā nāgāyutabalo mahān

08,004.035c sagaṇaḥ pāṇḍuputreṇa nihataḥ savyasācinā

08,004.036a vasātayo mahārāja dvisāhasrāḥ prahāriṇaḥ

08,004.036c śūrasenāś ca vikrāntāḥ sarve yudhi nipātitāḥ

08,004.037a abhīṣāhāḥ kavacinaḥ praharanto madotkaṭāḥ

08,004.037c śibayaś ca rathodārāḥ kaliṅgasahitā hatāḥ

08,004.038a gokule nityasaṃvṛddhā yuddhe paramakovidāḥ

08,004.038b*0017_01 te 'pāvṛttakavīrāś ca nihatāḥ savyasācinā

08,004.038c śreṇayo bahusāhasrāḥ saṃśaptakagaṇāś ca ye

08,004.038e te sarve pārtham āsādya gatā vaivasvatakṣayam

08,004.039a syālau tava mahārāja rājānau vṛṣakācalau

08,004.039c tvadarthe saṃparākrāntau nihatau savyasācinā

08,004.040a ugrakarmā maheṣvāso nāmataḥ karmatas tathā

08,004.040c śālvarājo mahārāja bhīmasenena pātitaḥ

08,004.041a oghavāṃś ca mahārāja bṛhantaḥ sahito raṇe

08,004.041c parākramantau mitrārthe gatau vaivasvatakṣayam

08,004.042a tathaiva rathināṃ śreṣṭhaḥ kṣemadhūrtir viśāṃ pate

08,004.042c nihato gadayā rājan bhīmasenena saṃyuge

08,004.043a tathā rājā maheṣvāso jalasaṃdho mahābalaḥ

08,004.043c sumahat kadanaṃ kṛtvā hataḥ sātyakinā raṇe

08,004.044a alāyudho rākṣasendraḥ kharabandhurayānagaḥ

08,004.044c ghaṭotkacena vikramya gamito yamasādanam

08,004.044d*0018_01 vikrāntā balavantaś ca bhrātaraḥ saha bhārata

08,004.045a rādheyāḥ sūtaputrāś ca bhrātaraś ca mahārathāḥ

08,004.045c kekayāḥ sarvaśaś cāpi nihatāḥ savyasācinā

08,004.045d*0019_01 ripūṇāṃ kadanaṃ kṛtvā gatā vaivasvatakṣayam

08,004.046a mālavā madrakāś caiva draviḍāś cogravikramāḥ

08,004.046c yaudheyāś ca lalitthāś ca kṣudrakāś cāpy uśīnarāḥ

08,004.047a māvellakās tuṇḍikerāḥ sāvitrīputrakāñcalāḥ

08,004.047c prācyodīcyāḥ pratīcyāś ca dākṣiṇātyāś ca māriṣa

08,004.048a pattīnāṃ nihatāḥ saṃghā hayānām ayutāni ca

08,004.048c rathavrajāś ca nihatā hatāś ca varavāraṇāḥ

08,004.049a sadhvajāḥ sāyudhāḥ śūrāḥ savarmāmbarabhūṣaṇāḥ

08,004.049c kālena mahatā yattāḥ kule ye ca vivardhitāḥ

08,004.050a te hatāḥ samare rājan pārthenākliṣṭakarmaṇā

08,004.050c anye tathāmitabalāḥ parasparavadhaiṣiṇaḥ

08,004.050d*0020_01 nihatāḥ samare śūrāḥ parasparasamāgame

08,004.051a ete cānye ca bahavo rājānaḥ sagaṇā raṇe

08,004.051c hatāḥ sahasraśo rājan yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi

08,004.051e evam eṣa kṣayo vṛttaḥ karṇārjunasamāgame

08,004.052a mahendreṇa yathā vṛtro yathā rāmeṇa rāvaṇaḥ

08,004.052c yathā kṛṣṇena nihato muro raṇanipātitaḥ

08,004.052e kārtavīryaś ca rāmeṇa bhārgaveṇa hato yathā

08,004.053a sajñātibāndhavaḥ śūraḥ samare yuddhadurmadaḥ

08,004.053c raṇe kṛtvā mahāyuddhaṃ ghoraṃ trailokyaviśrutam

08,004.053d*0021_01 yathā skandena mahiṣo yathā rudreṇa cāndhakaḥ

08,004.054a tathārjunena nihato dvairathe yuddhadurmadaḥ

08,004.054c sāmātyabāndhavo rājan karṇaḥ praharatāṃ varaḥ

08,004.055a jayāśā dhārtarāṣṭrāṇāṃ vairasya ca mukhaṃ yataḥ

08,004.055c tīrṇaṃ tat pāṇḍavai rājan yat purā nāvabudhyase

08,004.056a ucyamāno mahārāja bandhubhir hitakāṅkṣibhiḥ

08,004.056b*0022_01 na kṛtaṃ ca tvayā pūrvaṃ daivena vidhinā balāt

08,004.056c tad idaṃ samanuprāptaṃ vyasanaṃ tvāṃ mahātyayam

08,004.057a putrāṇāṃ rājyakāmānāṃ tvayā rājan hitaiṣiṇā

08,004.057c ahitānīva cīrṇāni teṣāṃ te phalam āgatam

08,004.058 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,004.058a ākhyātā māmakās tāta nihatā yudhi pāṇḍavaiḥ

08,004.058c nihatān pāṇḍaveyānāṃ māmakair brūhi saṃjaya

08,004.059 saṃjaya uvāca

08,004.059a kuntayo yudhi vikrāntā mahāsattvā mahābalāḥ

08,004.059c sānubandhāḥ sahāmātyā bhīṣmeṇa yudhi pātitāḥ

08,004.059d*0023_01 naraś cāśvāḥ sanāgāś ca rathāś ca śataśo narāḥ

08,004.059d*0024_01 nārāyaṇā ballavāś ca rāmāś ca śataśo 'pare

08,004.059d*0024_02 anuraktāś ca vijaye bhīṣmeṇa nihatā raṇe

08,004.060a samaḥ kirīṭinā saṃkhye vīryeṇa ca balena ca

08,004.060c satyajit satyasaṃdhena droṇena nihato raṇe

08,004.060d*0025_01 pāñcālāś ca maheṣvāsāḥ prāyo rājann amarṣitāḥ

08,004.060d*0025_02 droṇena saha saṃgamya gatā vaivasvatakṣayam

08,004.061a tathā virāṭadrupadau vṛddhau sahasutau nṛpau

08,004.061c parākramantau mitrārthe droṇena nihatau raṇe

08,004.062a yo bāla eva samare saṃmitaḥ savyasācinā

08,004.062c keśavena ca durdharṣo baladevena cābhibhūḥ

08,004.063a sa eṣa kadanaṃ kṛtvā mahad raṇaviśāradaḥ

08,004.063c parivārya mahāmātraiḥ ṣaḍbhiḥ paramakai rathaiḥ

08,004.063e aśaknuvadbhir bībhatsum abhimanyur nipātitaḥ

08,004.064a taṃ kṛtaṃ virathaṃ vīraṃ kṣatradharme vyavasthitam

08,004.064c dauḥśāsanir mahārāja saubhadraṃ hatavān raṇe

08,004.064d*0026_01 paṭaccaranihantā ca mahatyā senayā vṛtaḥ

08,004.064d*0026_02 ambaṣṭhasahitaḥ śrīmān mitrahetoḥ parākramī

08,004.064d*0026_03 āsādya lakṣmaṇaṃ vīraṃ duryodhanasutaṃ raṇe

08,004.064d*0026_04 sumahat kadanaṃ kṛtvā gato vaivasvatakṣayam

08,004.065a bṛhantas tu maheṣvāsaḥ kṛtāstro yuddhadurmadaḥ

08,004.065c duḥśāsanena vikramya gamito yamasādanam

08,004.066a maṇimān daṇḍadhāraś ca rājānau yuddhadurmadau

08,004.066c parākramantau mitrārthe droṇena vinipātitau

08,004.067a aṃśumān bhojarājas tu sahasainyo mahārathaḥ

08,004.067c bhāradvājena vikramya gamito yamasādanam

08,004.067d*0027_01 sāmudraś citrasenaś ca saha putreṇa bhārata

08,004.067d*0027_02 samudrasenena balād gamito yamasādanam

08,004.067d*0027_03 anūpavāsī nīlaś ca vyāghradattaś ca vīryavān

08,004.067d*0027_04 aśvatthāmnā mahārāja gamito yamasādanam

08,004.068a citrāyudhaś citrayodhī kṛtvā tau kadanaṃ mahat

08,004.068c citramārgeṇa vikramya karṇena nihatau yudhi

08,004.069a vṛkodarasamo yuddhe dṛḍhaḥ kekayajo yudhi

08,004.069c kekayenaiva vikramya bhrātrā bhrātā nipātitaḥ

08,004.070a janamejayo gadāyodhī pārvatīyaḥ pratāpavān

08,004.070c durmukhena mahārāja tava putreṇa pātitaḥ

08,004.071a rocamānau naravyāghrau rocamānau grahāv iva

08,004.071c droṇena yugapad rājan divaṃ saṃpreṣitau śaraiḥ

08,004.072a nṛpāś ca pratiyudhyantaḥ parākrāntā viśāṃ pate

08,004.072c kṛtvā nasukaraṃ karma gatā vaivasvatakṣayam

08,004.073a purujit kuntibhojaś ca mātulaḥ savyasācinaḥ

08,004.073c saṃgrāmanirjitāṃl lokān gamito droṇasāyakaiḥ

08,004.074a abhibhūḥ kāśirājaś ca kāśikair bahubhir vṛtaḥ

08,004.074c vasudānasya putreṇa nyāsito deham āhave

08,004.075a amitaujā yudhāmanyur uttamaujāś ca vīryavān

08,004.075b*0028_01 amitaujā jayatseno jayānīkaś ca vīryavān

08,004.075b*0029_01 amitaujā bṛhatkṣetraḥ kṣatradevaś ca pārthivaḥ

08,004.075b*0030_01 lakṣmaṇena hatau rājaṃs tava pautreṇa māriṣa

08,004.075b*0030_02 bṛhatkṣatro maheṣvāsaḥ kṣatradevaś ca pārthivaḥ

08,004.075c nihatya śataśaḥ śūrān parair vinihatau raṇe

08,004.076a kṣatradharmā ca pāñcālyaḥ kṣatravarmā ca māriṣa

08,004.076c droṇena parameṣvāsau gamitau yamasādanam

08,004.077a śikhaṇḍitanayo yuddhe kṣatradevo yudhāṃ patiḥ

08,004.077c lakṣmaṇena hato rājaṃs tava pautreṇa bhārata

08,004.078a sucitraś citradharmā ca pitāputrau mahārathau

08,004.078c pracarantau mahāvīryau droṇena nihatau raṇe

08,004.079a vārdhakṣemir mahārāja kṛtvā kadanam āhave

08,004.079b*0031_01 āyudhakṣayam āsādya praśāntiṃ paramāṃ gataḥ

08,004.079b*0032_01 purujit paramo rājā kṛtvā kadanam āhave

08,004.079b*0033_01 senābindur nṛpaśreṣṭhaḥ śātravān pratapan yudhi

08,004.079c bāhlikena mahārāja kauraveṇa nipātitaḥ

08,004.080a dhṛṣṭaketur mahārāja cedīnāṃ pravaro rathaḥ

08,004.080c kṛtvā nasukaraṃ karma gato vaivasvatakṣayam

08,004.081a tathā satyadhṛtis tāta kṛtvā kadanam āhave

08,004.081c pāṇḍavārthe parākrānto gamito yamasādanam

08,004.081d*0034_01 senābinduḥ kuruśreṣṭhaḥ kṛtvā kadanam āhave

08,004.082a putras tu śiśupālasya suketuḥ pṛthivīpate

08,004.082c nihatya śātravān saṃkhye droṇena nihato yudhi

08,004.082d*0035_01 virāṭaputraḥ śaṅkhaś ca uttaraś ca mahārathaḥ

08,004.082d*0035_02 kurvantau sumahat karma gatau vaivasvatakṣayam

08,004.083a tathā satyadhṛtir vīro madirāśvaś ca vīryavān

08,004.083c sūryadattaś ca vikrānto nihato droṇasāyakaiḥ

08,004.083d*0036_01 matsyād avarajaḥ śrīmāñ śatānīko nipātitaḥ

08,004.084a śreṇimāṃś ca mahārāja yudhyamānaḥ parākramī

08,004.084c kṛtvā nasukaraṃ karma gato vaivasvatakṣayam

08,004.085a tathaiva yudhi vikrānto māgadhaḥ paravīrahā

08,004.085b*0037_01 māgadhaḥ paramāstrajño gamito yamasādanam

08,004.085c bhīṣmeṇa nihato rājan yudhyamānaḥ parākramī

08,004.086a vasudānaś ca kadanaṃ kurvāṇo 'tīva saṃyuge

08,004.086c bhāradvājena vikramya gamito yamasādanam

08,004.086d*0038_01 pāṇḍyarājaś ca vikrānto balavān bāhuśālinā

08,004.086d*0038_02 aśvatthāmnā hatas tatra gamito vai yamakṣayam

08,004.087a ete cānye ca bahavaḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ

08,004.087c hatā droṇena vikramya yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi

08,004.088 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,004.088a hatapravīre sainye 'smin māmake vadatāṃ vara

08,004.088c ahatāñ śaṃsa me sūta ye 'tra jīvanti ke cana

08,004.089a eteṣu nihateṣv adya ye tvayā parikīrtitāḥ

08,004.089c ahatān manyase yāṃs tvaṃ te 'pi svargajito matāḥ

08,004.090 saṃjaya uvāca

08,004.090a yasmin mahāstrāṇi samarpitāni; citrāṇi śubhrāṇi caturvidhāni

08,004.090c divyāni rājan nihitāni caiva; droṇena vīradvijasattamena

08,004.091a mahārathaḥ kṛtimān kṣiprahasto; dṛḍhāyudho dṛḍhamuṣṭir dṛḍheṣuḥ

08,004.091c sa vīryavān droṇaputras tarasvī; vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe

08,004.092a ānartavāsī hṛdikātmajo 'sau; mahārathaḥ sātvatānāṃ variṣṭhaḥ

08,004.092c svayaṃ bhojaḥ kṛtavarmā kṛtāstro; vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe

08,004.093a śāradvato gautamaś cāpi rājan; mahābalo bahucitrāstrayodhī

08,004.093c dhanuś citraṃ sumahad bhārasāhaṃ; vyavasthito yotsyamānaḥ pragṛhya

08,004.093d*0039_01 mahābalaḥ kekayarājaputraḥ

08,004.093d*0039_02 sadaśvayuktaṃ ca patākinaṃ ca

08,004.093d*0039_03 rathāgryam āruhya kurupravīra

08,004.093d*0039_04 vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe

08,004.094a ārtāyaniḥ samare duṣprakampyaḥ; senāgraṇīḥ prathamas tāvakānām

08,004.094c svasreyāṃs tān pāṇḍaveyān visṛjya; satyāṃ vācaṃ tāṃ cikīrṣus tarasvī

08,004.095a tejovadhaṃ sūtaputrasya saṃkhye; pratiśrutvājātaśatroḥ purastāt

08,004.095c durādharṣaḥ śakrasamānavīryaḥ; śalyaḥ sthito yoddhukāmas tvadarthe

08,004.096a ājāneyaiḥ saindhavaiḥ pārvatīyair; nadījakāmbojavanāyubāhlikaiḥ

08,004.096c gāndhārarājaḥ svabalena yukto; vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe

08,004.096d*0040_01 gāndhārarājaḥ sasutaś ca rājan

08,004.096d*0040_02 durdyūtadevī kalahapriyaś ca

08,004.096d*0040_03 gāndhāramukhyair yavanaiś ca rājan

08,004.096d*0040_04 vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe

08,004.097a tathā sutas te jvalanārkavarṇaṃ; rathaṃ samāsthāya kurupravīra

08,004.097c vyavasthitaḥ kurumitro narendra; vyabhre sūryo bhrājamāno yathā vai

08,004.098a duryodhano nāgakulasya madhye; mahāvīryaḥ saha sainyapravīraiḥ

08,004.098c rathena jāmbūnadabhūṣaṇena; vyavasthitaḥ samare yoddhukāmaḥ

08,004.099a sa rājamadhye puruṣapravīro; rarāja jāmbūnadacitravarmā

08,004.099c padmaprabho vahnir ivālpadhūmo; meghāntare sūrya iva prakāśaḥ

08,004.100a tathā suṣeṇo 'py asicarmapāṇis; tavātmajaḥ satyasenaś ca vīraḥ

08,004.100c vyavasthitau citrasenena sārdhaṃ; hṛṣṭātmānau samare yoddhukāmau

08,004.101a hrīniṣedhā bharatā rājaputrāś; citrāyudhaḥ śrutakarmā jayaś ca

08,004.101a*0041_01 **** **** ugrāyudhaḥ kṣaṇabhojī sudarśaḥ

08,004.101a*0041_02 jārāsaṃdhiḥ prathamaś cādṛḍhaś ca

08,004.101c śalaś ca satyavrataduḥśalau ca; vyavasthitā balino yoddhukāmāḥ

08,004.102a kaitavyānām adhipaḥ śūramānī; raṇe raṇe śatruhā rājaputraḥ

08,004.102c patrī hayī nāgarathaprayāyī; vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe

08,004.103a vīraḥ śrutāyuś ca śrutāyudhaś ca; citrāṅgadaś citravarmā sa vīraḥ

08,004.103c vyavasthitā ye tu sainye narāgryāḥ; prahāriṇo māninaḥ satyasaṃdhāḥ

08,004.104a karṇātmajaḥ satyaseno mahātmā; vyavasthitaḥ samare yoddhukāmaḥ

08,004.104c athāparau karṇasutau varārhau; vyavasthitau laghuhastau narendra

08,004.104e balaṃ mahad durbhidam alpadhairyaiḥ; samāśritau yotsyamānau tvadarthe

08,004.105a etaiś ca mukhyair aparaiś ca rājan; yodhapravīrair amitaprabhāvaiḥ

08,004.105c vyavasthito nāgakulasya madhye; yathā mahendraḥ kururājo jayāya

08,004.106 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,004.106a ākhyātā jīvamānā ye parebhyo 'nye yathātatham

08,004.106c itīdam abhigacchāmi vyaktam arthābhipattitaḥ

08,004.107 vaiśaṃpāyana uvāca

08,004.107a evaṃ bruvann eva tadā dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ

08,004.107c hatapravīraṃ vidhvastaṃ kiṃciccheṣaṃ svakaṃ balam

08,004.107e śrutvā vyāmoham agamac chokavyākulitendriyaḥ

08,004.108a muhyamāno 'bravīc cāpi muhūrtaṃ tiṣṭha saṃjaya

08,004.108c vyākulaṃ me manas tāta śrutvā sumahad apriyam

08,004.108d*0042_01 mano muhyati cāṅgāni na ca śaknomi dhāritum

08,004.108d*0042_02 ity evam uktvā vacanaṃ dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ

08,004.108e naṣṭacittas tataḥ so 'tha babhūva jagatīpatiḥ

08,005.001 janamejaya uvāca

08,005.001a śrutvā karṇaṃ hataṃ yuddhe putrāṃś caivāpalāyinaḥ

08,005.001c narendraḥ kiṃ cid āśvasto dvijaśreṣṭha kim abravīt

08,005.002a prāptavān paramaṃ duḥkhaṃ putravyasanajaṃ mahat

08,005.002c tasmin yad uktavān kāle tan mamācakṣva pṛcchataḥ

08,005.003 vaiśaṃpāyana uvāca

08,005.003a śrutvā karṇasya nidhanam aśraddheyam ivādbhutam

08,005.003c bhūtasaṃmohanaṃ bhīmaṃ meroḥ paryasanaṃ yathā

08,005.004a cittamoham ivāyuktaṃ bhārgavasya mahāmateḥ

08,005.004c parājayam ivendrasya dviṣadbhyo bhīmakarmaṇaḥ

08,005.005a divaḥ prapatanaṃ bhānor urvyām iva mahādyuteḥ

08,005.005c saṃśoṣaṇam ivācintyaṃ samudrasyākṣayāmbhasaḥ

08,005.006a mahīviyaddigīśānāṃ sarvanāśam ivādbhutam

08,005.006c karmaṇor iva vaiphalyam ubhayoḥ puṇyapāpayoḥ

08,005.007a saṃcintya nipuṇaṃ buddhyā dhṛtarāṣṭro janeśvaraḥ

08,005.007c nedam astīti saṃcintya karṇasya nidhanaṃ prati

08,005.008a prāṇinām etad ātmatvāt syād apīti vināśanam

08,005.008c śokāgninā dahyamāno dhamyamāna ivāśayaḥ

08,005.009a vidhvastātmā śvasan dīno hā hety uktvā suduḥkhitaḥ

08,005.009c vilalāpa mahārāja dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ

08,005.009d*0043_01 uvāca ca punar vākyaṃ saṃśayaṃ bhṛśavihvalaḥ

08,005.010 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,005.010a saṃjayādhiratho vīraḥ siṃhadviradavikramaḥ

08,005.010c vṛṣam apratimaskandho vṛṣabhākṣagatisvanaḥ

08,005.011a vṛṣabho vṛṣabhasyeva yo yuddhe na nivartate

08,005.011c śatror api mahendrasya vajrasaṃhanano yuvā

08,005.012a yasya jyātalaśabdena śaravṛṣṭiraveṇa ca

08,005.012c rathāśvanaramātaṅgā nāvatiṣṭhanti saṃyuge

08,005.013a yam āśritya mahābāhuṃ dviṣatsaṃghaghnam acyutam

08,005.013c duryodhano 'karod vairaṃ pāṇḍuputrair mahābalaiḥ

08,005.014a sa kathaṃ rathināṃ śreṣṭhaḥ karṇaḥ pārthena saṃyuge

08,005.014c nihataḥ puruṣavyāghraḥ prasahyāsahyavikramaḥ

08,005.015a yo nāmanyata vai nityam acyutaṃ na dhanaṃjayam

08,005.015c na vṛṣṇīn api tān anyān svabāhubalam āśritaḥ

08,005.016a śārṅgagāṇḍīvadhanvānau sahitāv aparājitau

08,005.016c ahaṃ divyād rathād ekaḥ pātayiṣyāmi saṃyuge

08,005.017a iti yaḥ satataṃ mandam avocal lobhamohitam

08,005.017c duryodhanam apādīnaṃ rājyakāmukam āturam

08,005.018a yaś cājaiṣīd atibalān amitrān api durjayān

08,005.018c gāndhārān madrakān matsyāṃs trigartāṃs taṅgaṇāñ śakān

08,005.019a pāñcālāṃś ca videhāṃś ca kuṇindān kāśikosalān

08,005.019c suhmān aṅgāṃś ca puṇḍrāṃś ca niṣādān vaṅgakīcakān

08,005.020a vatsān kaliṅgāṃs taralān aśmakān ṛṣikāṃs tathā

08,005.020c yo jitvā samare vīraś cakre balibhṛtaḥ purā

08,005.020d*0044_01 śabarān parahūṇāṃś ca prāṅmukhān saralān api

08,005.020d*0044_02 mleccharāṣṭrāṃdhipāṃś caiva durgānāṭavikāṃs tathā

08,005.020d*0044_03 jitvaitān samare vīraḥ sutīkṣṇaiḥ kaṅkapatribhiḥ

08,005.020d*0044_04 karam āhārayām āsa jitvā sarvān arīṃs tathā

08,005.020d*0045_01 śaravrātaiḥ suniśitaiḥ sutīkṣṇaiḥ kaṅkapatribhiḥ

08,005.020d*0045_02 duryodhanasya vṛddhyarthaṃ vartate yo jayāya ca

08,005.020d*0045_03 senāgopaś ca sa kathaṃ śatrubhiḥ paramāstravit

08,005.020d*0045_04 ghātitaḥ pāṇḍavaiḥ śūraiḥ samarthair vīryaśālibhiḥ

08,005.020d*0045_05 vṛṣo mahendro deveṣu vṛṣaḥ karṇo nareṣv api

08,005.020d*0045_06 tṛtīyam anyaṃ lokeṣu vṛṣaṃ naivānuśuśrumaḥ

08,005.020d*0046_01 divyāstravin mahātejāḥ karṇo vaikartano vṛṣaḥ

08,005.021a uccaiḥśravā varo 'śvānāṃ rājñāṃ vaiśravaṇo varaḥ

08,005.021c varo mahendro devānāṃ karṇaḥ praharatāṃ varaḥ

08,005.021d*0047_01 yojitaḥ pārthivaiḥ śūraiḥ samarthair vīryaśālibhiḥ

08,005.021d*0047_02 duryodhanasya vṛddhyarthaṃ kṛtsnām urvīm athājayat

08,005.022a yaṃ labdhvā māgadho rājā sāntvamānārthagauravaiḥ

08,005.022c arautsīt pārthivaṃ kṣatram ṛte kauravayādavān

08,005.023a taṃ śrutvā nihataṃ karṇaṃ dvairathe savyasācinā

08,005.023b*0048_01 śokārṇave nimagno 'smi samudre bhinnanaur iva

08,005.023b*0048_02 nṛvṛṣaṃ nihataṃ śrutvā dvairathe rathināṃ varam

08,005.023c śokārṇave nimagno 'ham aplavaḥ sāgare yathā

08,005.024a īdṛśair yady ahaṃ duḥkhair na vinaśyāmi saṃjaya

08,005.024c vajrād dṛḍhataraṃ manye hṛdayaṃ mama durbhidam

08,005.025a jñātisaṃbandhimitrāṇām imaṃ śrutvā parājayam

08,005.025c ko mad anyaḥ pumāṃl loke na jahyāt sūta jīvitam

08,005.026a viṣam agniṃ prapātaṃ vā parvatāgrād ahaṃ vṛṇe

08,005.026b*0049_01 mahāprasthānagamanaṃ jalaṃ prāyopaveśanam

08,005.026c na hi śakṣyāmi duḥkhāni soḍhuṃ kaṣṭāni saṃjaya

08,005.026d*0050_01 cintayann eva sīdāmi mano me 'tīva muhyati

08,005.027 saṃjaya uvāca

08,005.027a śriyā kulena yaśasā tapasā ca śrutena ca

08,005.027c tvām adya santo manyante yayātim iva nāhuṣam

08,005.028a śrute maharṣipratimaḥ kṛtakṛtyo 'si pārthiva

08,005.028c paryavasthāpayātmānaṃ mā viṣāde manaḥ kṛthāḥ

08,005.029 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,005.029a daivam eva paraṃ manye dhik pauruṣam anarthakam

08,005.029c yatra rāmapratīkāśaḥ karṇo 'hanyata saṃyuge

08,005.030a hatvā yudhiṣṭhirānīkaṃ pāñcālānāṃ rathavrajān

08,005.030c pratāpya śaravarṣeṇa diśaḥ sarvā mahārathaḥ

08,005.031a mohayitvā raṇe pārthān vajrahasta ivāsurān

08,005.031c sa kathaṃ nihataḥ śete vātarugṇa iva drumaḥ

08,005.032a śokasyāntaṃ na paśyāmi samudrasyeva viplukāḥ

08,005.032c cintā me vardhate tīvrā mumūrṣā cāpi jāyate

08,005.033a karṇasya nidhanaṃ śrutvā vijayaṃ phalgunasya ca

08,005.033c aśraddheyam ahaṃ manye vadhaṃ karṇasya saṃjaya

08,005.034a vajrasāramayaṃ nūnaṃ hṛdayaṃ sudṛḍhaṃ mama

08,005.034c yac chrutvā puruṣavyāghraṃ hataṃ karṇaṃ na dīryate

08,005.035a āyur nūnaṃ sudīrghaṃ me vihitaṃ daivataiḥ purā

08,005.035c yatra karṇaṃ hataṃ śrutvā jīvāmīha suduḥkhitaḥ

08,005.036a dhig jīvitam idaṃ me 'dya suhṛd dhīnasya saṃjaya

08,005.036c adya cāhaṃ daśām etāṃ gataḥ saṃjaya garhitām

08,005.036e kṛpaṇaṃ vartayiṣyāmi śocyaḥ sarvasya mandadhīḥ

08,005.037a aham eva purā bhūtvā sarvalokasya satkṛtaḥ

08,005.037c paribhūtaḥ kathaṃ sūta punaḥ śakṣyāmi jīvitum

08,005.037e duḥkhāt suduḥkhaṃ vyasanaṃ prāptavān asmi saṃjaya

08,005.038a tasmād bhīṣmavadhe caiva droṇasya ca mahātmanaḥ

08,005.038c nātra śeṣaṃ prapaśyāmi sūtaputre hate yudhi

08,005.039a sa hi pāraṃ mahān āsīt putrāṇāṃ mama saṃjaya

08,005.039c yuddhe vinihataḥ śūro visṛjan sāyakān bahūn

08,005.040a ko hi me jīvitenārthas tam ṛte puruṣarṣabham

08,005.040c rathād atiratho nūnam apatat sāyakārditaḥ

08,005.041a parvatasyeva śikharaṃ vajrapātavidāritam

08,005.041c śayīta pṛthivīṃ nūnaṃ śobhayan rudhirokṣitaḥ

08,005.041e mātaṅga iva mattena mātaṅgena nipātitaḥ

08,005.042a yad balaṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ pāṇḍavānāṃ yato bhayam

08,005.042c so 'rjunena hataḥ karṇaḥ pratimānaṃ dhanuṣmatām

08,005.043a sa hi vīro maheṣvāsaḥ putrāṇām abhayaṃkaraḥ

08,005.043c śete vinihato vīraḥ śakreṇeva yathā balaḥ

08,005.044a paṅgor ivādhvagamanaṃ daridrasyeva kāmitam

08,005.044c duryodhanasya cākūtaṃ tṛṣitasyeva piplukāḥ

08,005.045a anyathā cintitaṃ kāryam anyathā tat tu jāyate

08,005.045c aho nu balavad daivaṃ kālaś ca duratikramaḥ

08,005.046a palāyamānaḥ kṛpaṇaṃ dīnātmā dīnapauruṣaḥ

08,005.046c kaccin na nihataḥ sūta putro duḥśāsano mama

08,005.047a kaccin na nīcācaritaṃ kṛtavāṃs tāta saṃyuge

08,005.047b*0051_01 putro duryodhanaḥ saṃkhye nihato mama saṃjaya

08,005.047c kaccin na nihataḥ śūro yathā na kṣatriyā hatāḥ

08,005.047d*0052_00 vaiśaṃpāyana uvāca

08,005.047d*0052_01 ity evaṃ dhṛtarāṣṭro 'tha vilapya bahu duḥkhitaḥ

08,005.047d*0052_02 provāca saṃjayaṃ bhūyaḥ śokavyākulalocanaḥ

08,005.047d*0053_01 yo 'jayat savarkāmbojān ambaṣṭhān kekayaiḥ saha

08,005.047d*0053_02 gāndhārāṃś ca videhāṃś ca jitvā kāryārtham āhave

08,005.048a yudhiṣṭhirasya vacanaṃ mā yuddham iti sarvadā

08,005.048c duryodhano nābhyagṛhṇān mūḍhaḥ pathyam ivauṣadham

08,005.049a śaratalpe śayānena bhīṣmeṇa sumahātmanā

08,005.049c pānīyaṃ yācitaḥ pārthaḥ so 'vidhyan medinītalam

08,005.050a jalasya dhārāṃ vihitāṃ dṛṣṭvā tāṃ pāṇḍavena ha

08,005.050c abravīt sa mahābāhus tāta saṃśāmya pāṇḍavaiḥ

08,005.051a praśamād dhi bhavec chāntir madantaṃ yuddham astu ca

08,005.051c bhrātṛbhāvena pṛthivīṃ bhuṅkṣva pāṇḍusutaiḥ saha

08,005.052a akurvan vacanaṃ tasya nūnaṃ śocati me sutaḥ

08,005.052c tad idaṃ samanuprāptaṃ vacanaṃ dīrghadarśinaḥ

08,005.053a ahaṃ tu nihatāmātyo hataputraś ca saṃjaya

08,005.053c dyūtataḥ kṛcchram āpanno lūnapakṣa iva dvijaḥ

08,005.054a yathā hi śakuniṃ gṛhya chittvā pakṣau ca saṃjaya

08,005.054c visarjayanti saṃhṛṣṭāḥ krīḍamānāḥ kumārakāḥ

08,005.055a chinnapakṣatayā tasya gamanaṃ nopapadyate

08,005.055c tathāham api saṃprāpto lūnapakṣa iva dvijaḥ

08,005.056a kṣīṇaḥ sarvārthahīnaś ca nirbandhur jñātivarjitaḥ

08,005.056c kāṃ diśaṃ pratipatsyāmi dīnaḥ śatruvaśaṃ gataḥ

08,005.057a duryodhanasya vṛddhyarthaṃ pṛthivīṃ yo 'jayat prabhuḥ

08,005.057c sa jitaḥ pāṇḍavaiḥ śūraiḥ samarthair vīryaśālibhiḥ

08,005.058a tasmin hate maheṣvāse karṇe yudhi kirīṭinā

08,005.058c ke vīrāḥ paryavartanta tan mamācakṣva saṃjaya

08,005.059a kaccin naikaḥ parityaktaḥ pāṇḍavair nihato raṇe

08,005.059c uktaṃ tvayā purā vīra yathā vīrā nipātitāḥ

08,005.060a bhīṣmam apratiyudhyantaṃ śikhaṇḍī sāyakottamaiḥ

08,005.060c pātayām āsa samare sarvaśastrabhṛtāṃ varam

08,005.061a tathā draupadinā droṇo nyastasarvāyudho yudhi

08,005.061b*0054_01 dharmarājavacaḥ śrutvā aśvatthāmā hatas tv iti

08,005.061c yuktayogo maheṣvāsaḥ śarair bahubhir ācitaḥ

08,005.061e nihataḥ khaḍgam udyamya dhṛṣṭadyumnena saṃjaya

08,005.062a antareṇa hatāv etau chalena ca viśeṣataḥ

08,005.062c aśrauṣam aham etad vai bhīṣmadroṇau nipātitau

08,005.063a bhīṣmadroṇau hi samare na hanyād vajrabhṛt svayam

08,005.063c nyāyena yudhyamānau hi tad vai satyaṃ bravīmi te

08,005.064a karṇaṃ tv asyantam astrāṇi divyāni ca bahūni ca

08,005.064c katham indropamaṃ vīraṃ mṛtyur yuddhe samaspṛśat

08,005.065a yasya vidyutprabhāṃ śaktiṃ divyāṃ kanakabhūṣaṇām

08,005.065c prāyacchad dviṣatāṃ hantrīṃ kuṇḍalābhyāṃ puraṃdaraḥ

08,005.066a yasya sarpamukho divyaḥ śaraḥ kanakabhūṣaṇaḥ

08,005.066c aśeta nihataḥ patrī candaneṣv arisūdanaḥ

08,005.067a bhīṣmadroṇamukhān vīrān yo 'vamanya mahārathān

08,005.067c jāmadagnyān mahāghoraṃ brāhmam astram aśikṣata

08,005.068a yaś ca droṇamukhān dṛṣṭvā vimukhān arditāñ śaraiḥ

08,005.068c saubhadrasya mahābāhur vyadhamat kārmukaṃ śaraiḥ

08,005.069a yaś ca nāgāyutaprāṇaṃ vātaraṃhasam acyutam

08,005.069c virathaṃ bhrātaraṃ kṛtvā bhīmasenam upāhasat

08,005.070a sahadevaṃ ca nirjitya śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,005.070c kṛpayā virathaṃ kṛtvā nāhanad dharmavittayā

08,005.071a yaś ca māyāsahasrāṇi dhvaṃsayitvā raṇotkaṭam

08,005.071c ghaṭotkacaṃ rākṣasendraṃ śakraśaktyābhijaghnivān

08,005.072a etāni divasāny asya yuddhe bhīto dhanaṃjayaḥ

08,005.072c nāgamad dvairathaṃ vīraḥ sa kathaṃ nihato raṇe

08,005.072d*0055_01 saṃśaptakānāṃ yodhā ye āhvayanta sadānyataḥ

08,005.072d*0056_01 etān hatvā haniṣyāmi paścād vaikartanaṃ raṇe

08,005.072d*0056_02 iti vyapadiśan pārtho varjayan sūtajaṃ raṇe

08,005.072d*0056_03 sa kathaṃ nihato vīraḥ pārthena paramāhave

08,005.073a rathasaṅgo na cet tasya dhanur vā na vyaśīryata

08,005.073c na ced astrāṇi nirṇeśuḥ sa kathaṃ nihataḥ paraiḥ

08,005.074a ko hi śakto raṇe karṇaṃ vidhunvānaṃ mahad dhanuḥ

08,005.074c vimuñcantaṃ śarān ghorān divyāny astrāṇi cāhave

08,005.074e jetuṃ puruṣaśārdūlaṃ śārdūlam iva vegitam

08,005.075a dhruvaṃ tasya dhanuś chinnaṃ ratho vāpi gato mahīm

08,005.075c astrāṇi vā pranaṣṭāni yathā śaṃsasi me hatam

08,005.075e na hy anyad anupaśyāmi kāraṇaṃ tasya nāśane

08,005.076a na hanyām arjunaṃ yāvat tāvat pādau na dhāvaye

08,005.076c iti yasya mahāghoraṃ vratam āsīn mahātmanaḥ

08,005.077a yasya bhīto vane nityaṃ dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ

08,005.077c trayodaśa samā nidrāṃ na lebhe puruṣarṣabhaḥ

08,005.078a yasya vīryavato vīryaṃ samāśritya mahātmanaḥ

08,005.078c mama putraḥ sabhāṃ bhāryāṃ pāṇḍūnāṃ nītavān balāt

08,005.079a tatra cāpi sabhāmadhye pāṇḍavānāṃ ca paśyatām

08,005.079c dāsabhāryeti pāñcālīm abravīt kurusaṃsadi

08,005.079d*0057_01 na santi patayaḥ kṛṣṇe sarve ṣaṇḍhatilaiḥ samāḥ

08,005.079d*0057_02 upatiṣṭhasva bhartāram anyaṃ vā varavarṇini

08,005.079d*0057_03 ity evaṃ yaḥ purā vāco rūkṣāḥ saṃśrāvayan ruṣā

08,005.079d*0057_04 sabhāyāṃ sūtajaḥ kṛṣṇāṃ sa kathaṃ nihataḥ paraiḥ

08,005.079d*0057_05 yadi bhīṣmo raṇaślāghī droṇo vā yudhi durmadaḥ

08,005.079d*0057_06 na haniṣyati kaunteyān pakṣapātāt suyodhana

08,005.079d*0057_07 sarvān eva haniṣyāmi vyetu te mānaso jvaraḥ

08,005.079d*0057_08 kiṃ kariṣyati gāṇḍīvam akṣayyau ca maheṣudhī

08,005.079d*0057_09 snigdhacandanadigdhasya maccharasyābhidhāvataḥ

08,005.079d*0057_10 sa nūnam ṛṣabhaskandho hy arjunena kathaṃ hataḥ

08,005.080a yaś ca gāṇḍīvamuktānāṃ sparśam ugram acintayan

08,005.080c apatir hy asi kṛṣṇeti bruvan pārthān avaikṣata

08,005.081a yasya nāsīd bhayaṃ pārthaiḥ saputraiḥ sajanārdanaiḥ

08,005.081c svabāhubalam āśritya muhūrtam api saṃjaya

08,005.082a tasya nāhaṃ vadhaṃ manye devair api savāsavaiḥ

08,005.082c pratīpam upadhāvadbhiḥ kiṃ punas tāta pāṇḍavaiḥ

08,005.083a na hi jyāṃ spṛśamānasya talatre cāpi gṛhṇataḥ

08,005.083c pumān ādhiratheḥ kaś cit pramukhe sthātum arhati

08,005.084a api syān medinī hīnā somasūryaprabhāṃśubhiḥ

08,005.084c na vadhaḥ puruṣendrasya samareṣv apalāyinaḥ

08,005.085a yadi mandaḥ sahāyena bhrātrā duḥśāsanena ca

08,005.085c vāsudevasya durbuddhiḥ pratyākhyānam arocayat

08,005.086a sa nūnam ṛṣabhaskandhaṃ dṛṣṭvā karṇaṃ nipātitam

08,005.086c duḥśāsanaṃ ca nihataṃ manye śocati putrakaḥ

08,005.087a hataṃ vaikartanaṃ śrutvā dvairathe savyasācinā

08,005.087c jayataḥ pāṇḍavān dṛṣṭvā kiṃ svid duryodhano 'bravīt

08,005.088a durmarṣaṇaṃ hataṃ śrutvā vṛṣasenaṃ ca saṃyuge

08,005.088c prabhagnaṃ ca balaṃ dṛṣṭvā vadhyamānaṃ mahārathaiḥ

08,005.089a parāṅmukhāṃs tathā rājñaḥ palāyanaparāyaṇān

08,005.089c vidrutān rathino dṛṣṭvā manye śocati putrakaḥ

08,005.089c*0058_01 **** **** kiṃ cid duryodhano 'bravīt

08,005.089c*0058_02 viṣame śokaduḥkhābhyāṃ

08,005.090a aneyaś cābhimānena bālabuddhir amarṣaṇaḥ

08,005.090c hatotsāhaṃ balaṃ dṛṣṭvā kiṃ svid duryodhano 'bravīt

08,005.090d*0059_01 svayaṃ vairaṃ mahat kṛtvā vāryamāṇaḥ suhṛdgaṇaiḥ

08,005.090d*0059_02 pradhānahatabhūyiṣṭhe kiṃ svid duryodhano 'bravīt

08,005.091a bhrātaraṃ nihataṃ dṛṣṭvā bhīmasenena saṃyuge

08,005.091c rudhiraṃ pīyamānena kiṃ svid duryodhano 'bravīt

08,005.092a saha gāndhārarājena sabhāyāṃ yad abhāṣata

08,005.092c karṇo 'rjunaṃ raṇe hantā hate tasmin kim abravīt

08,005.093a dyūtaṃ kṛtvā purā hṛṣṭo vañcayitvā ca pāṇḍavān

08,005.093c śakuniḥ saubalas tāta hate karṇe kim abravīt

08,005.094a kṛtavarmā maheṣvāsaḥ sātvatānāṃ mahārathaḥ

08,005.094c karṇaṃ vinihataṃ dṛṣṭvā hārdikyaḥ kim abhāṣata

08,005.095a brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā yasya śikṣām upāsate

08,005.095c dhanurvedaṃ cikīrṣanto droṇaputrasya dhīmataḥ

08,005.096a yuvā rūpeṇa saṃpanno darśanīyo mahāyaśāḥ

08,005.096c aśvatthāmā hate karṇe kim abhāṣata saṃjaya

08,005.097a ācāryatvaṃ dhanurvede gataḥ paramatattvavit

08,005.097c kṛpaḥ śāradvatas tāta hate karṇe kim abravīt

08,005.098a madrarājo maheṣvāsaḥ śalyaḥ samitiśobhanaḥ

08,005.098c diṣṭaṃ tena hi tat sarvaṃ yathā karṇo nipātitaḥ

08,005.098d*0060_01 kim abhāṣata sauvīro madrāṇām adhipo balī

08,005.098d*0061_01 dṛṣṭvā vinihataṃ sarve yodhā vāraṇadurjayāḥ

08,005.099a ye ca ke cana rājānaḥ pṛthivyāṃ yoddhum āgatāḥ

08,005.099c vaikartanaṃ hataṃ dṛṣṭvā kim abhāṣanta saṃjaya

08,005.100a karṇe tu nihate vīre rathavyāghre nararṣabhe

08,005.100c kiṃ vo mukham anīkānām āsīt saṃjaya bhāgaśaḥ

08,005.101a madrarājaḥ kathaṃ śalyo niyukto rathināṃ varaḥ

08,005.101c vaikartanasya sārathye tan mamācakṣva saṃjaya

08,005.102a ke 'rakṣan dakṣiṇaṃ cakraṃ sūtaputrasya saṃyuge

08,005.102c vāmaṃ cakraṃ rarakṣur vā ke vā vīrasya pṛṣṭhataḥ

08,005.103a ke karṇaṃ vājahuḥ śūrāḥ ke kṣudrāḥ prādravan bhayāt

08,005.103c kathaṃ ca vaḥ sametānāṃ hataḥ karṇo mahārathaḥ

08,005.104a pāṇḍavāś ca kathaṃ śūrāḥ pratyudīyur mahāratham

08,005.104c sṛjantaṃ śaravarṣāṇi vāridhārā ivāmbudam

08,005.105a sa ca sarpamukho divyo maheṣupravaras tadā

08,005.105c vyarthaḥ kathaṃ samabhavat tan mamācakṣva saṃjaya

08,005.106a māmakasyāsya sainyasya hṛtotsedhasya saṃjaya

08,005.106c avaśeṣaṃ na paśyāmi kakude mṛdite sati

08,005.107a tau hi vīrau maheṣvāsau madarthe kurusattamau

08,005.107c bhīṣmadroṇau hatau śrutvā ko nv artho jīvitena me

08,005.108a na mṛṣyāmi ca rādheyaṃ hatam āhavaśobhinam

08,005.108c yasya bāhvor balaṃ tulyaṃ kuñjarāṇāṃ śataṃ śatam

08,005.109a droṇe hate ca yad vṛttaṃ kauravāṇāṃ paraiḥ saha

08,005.109c saṃgrāme naravīrāṇāṃ tan mamācakṣva saṃjaya

08,005.110a yathā ca karṇaḥ kaunteyaiḥ saha yuddham ayojayat

08,005.110c yathā ca dviṣatāṃ hantā raṇe śāntas tad ucyatām

08,006.001 saṃjaya uvāca

08,006.001a hate droṇe maheṣvāse tasminn ahani bhārata

08,006.001c kṛte ca moghasaṃkalpe droṇaputre mahārathe

08,006.002a dravamāṇe mahārāja kauravāṇāṃ bale tathā

08,006.002c vyūhya pārthaḥ svakaṃ sainyam atiṣṭhad bhrātṛbhiḥ saha

08,006.003a tam avasthitam ājñāya putras te bharatarṣabha

08,006.003c dravac ca svabalaṃ dṛṣṭvā pauruṣeṇa nyavārayat

08,006.004a svam anīkam avasthāpya bāhuvīrye vyavasthitaḥ

08,006.004c yuddhvā ca suciraṃ kālaṃ pāṇḍavaiḥ saha bhārata

08,006.005a labdhalakṣaiḥ parair hṛṣṭair vyāyacchadbhiś ciraṃ tadā

08,006.005c saṃdhyākālaṃ samāsādya pratyāhāram akārayat

08,006.005d*0062_01 niveśya ca balaṃ ghoraṃ kṣutpipāsābhayair yutam

08,006.005d*0062_02 śrameṇa mahatā yuktaṃ tathā droṇavadhena ca

08,006.005d*0062_03 dīnarūpā raṇe kṛtvā karma ghorāṃ ca śarvarīm

08,006.005d*0062_04 niveśaṃ prāpya sā senā viśramya muditābhavat

08,006.006a kṛtvāvahāraṃ sainyānāṃ praviśya śibiraṃ svakam

08,006.006c kuravo ''tmahitaṃ mantraṃ mantrayāṃ cakrire tadā

08,006.007a paryaṅkeṣu parārdhyeṣu spardhyāstaraṇavatsu ca

08,006.007c varāsaneṣūpaviṣṭāḥ sukhaśayyāsv ivāmarāḥ

08,006.007d*0063_01 upaviṣṭeṣu teṣv evaṃ rājaputreṣu bhārata

08,006.008a tato duryodhano rājā sāmnā paramavalgunā

08,006.008c tān ābhāṣya maheṣvāsān prāptakālam abhāṣata

08,006.009a matiṃ matimatāṃ śreṣṭhāḥ sarve prabrūta māciram

08,006.009c evaṃ gate tu yat kāryaṃ bhavet kāryakaraṃ nṛpāḥ

08,006.010a evam ukte narendreṇa narasiṃhā yuyutsavaḥ

08,006.010c cakrur nānāvidhāś ceṣṭāḥ siṃhāsanagatās tadā

08,006.011a teṣāṃ niśamyeṅgitāni yuddhe prāṇāñ juhūṣatām

08,006.011c samudvīkṣya mukhaṃ rājño bālārkasamavarcasaḥ

08,006.011e ācāryaputro medhāvī vākyajño vākyam ādade

08,006.012a rāgo yogas tathā dākṣyaṃ nayaś cety arthasādhakāḥ

08,006.012c upāyāḥ paṇḍitaiḥ proktāḥ sarve daivasamāśritāḥ

08,006.013a lokapravīrā ye 'smākaṃ devakalpā mahārathāḥ

08,006.013c nītimantas tathā yuktā dakṣā raktāś ca te hatāḥ

08,006.014a na tv eva kāryaṃ nairāśyam asmābhir vijayaṃ prati

08,006.014c sunītair iha sarvārthair daivam apy anulomyate

08,006.015a te vayaṃ pravaraṃ nṝṇāṃ sarvair guṇagaṇair yutam

08,006.015b*0064_01 karṇam evābhiṣekṣyāmaḥ saināpatyena bhārata

08,006.015c karṇaṃ senāpatiṃ kṛtvā pramathiṣyāmahe ripūn

08,006.015d*0065_01 eṣa hy atibalaḥ śūraḥ kṛtāstro yuddhadurmadaḥ

08,006.015d*0065_02 vaivasvata ivāsahyaḥ śakto jetuṃ raṇe ripūn

08,006.015d*0066_01 etad ācāryatanayāc chrutvā rājaṃs tavātmajaḥ

08,006.015d*0067_01 duryodhano mahārāja priyaṃ prītamanās tadā

08,006.015d*0068_01 āśāṃ bahumatīṃ cakre karṇaṃ prati sa vai tadā

08,006.015d*0068_02 hate bhīṣme ca droṇe ca karṇo jeṣyati pāṇḍavān

08,006.015d*0068_03 tām āśāṃ hṛdaye kṛtvā samāśvasya ca bhārata

08,006.016a tato duryodhanaḥ prītaḥ priyaṃ śrutvā vacas tadā

08,006.016c prītisaṃskārasaṃyuktaṃ tathyam ātmahitaṃ śubham

08,006.017a svaṃ manaḥ samavasthāpya bāhuvīryam upāśritaḥ

08,006.017c duryodhano mahārāja rādheyam idam abravīt

08,006.018a karṇa jānāmi te vīryaṃ sauhṛdaṃ ca paraṃ mayi

08,006.018c tathāpi tvāṃ mahābāho pravakṣyāmi hitaṃ vacaḥ

08,006.019a śrutvā yatheṣṭaṃ ca kuru vīra yat tava rocate

08,006.019c bhavān prājñatamo nityaṃ mama caiva parā gatiḥ

08,006.020a bhīṣmadroṇāv atirathau hatau senāpatī mama

08,006.020c senāpatir bhavān astu tābhyāṃ draviṇavattaraḥ

08,006.021a vṛddhau ca tau maheṣvāsau sāpekṣau ca dhanaṃjaye

08,006.021c mānitau ca mayā vīrau rādheya vacanāt tava

08,006.022a pitāmahatvaṃ saṃprekṣya pāṇḍuputrā mahāraṇe

08,006.022c rakṣitās tāta bhīṣmeṇa divasāni daśaiva ha

08,006.023a nyastaśastre ca bhavati hato bhīṣmaḥ pitāmahaḥ

08,006.023c śikhaṇḍinaṃ puraskṛtya phalgunena mahāhave

08,006.024a hate tasmin mahābhāge śaratalpagate tadā

08,006.024c tvayokte puruṣavyāghra droṇo hy āsīt puraḥsaraḥ

08,006.025a tenāpi rakṣitāḥ pārthāḥ śiṣyatvād iha saṃyuge

08,006.025c sa cāpi nihato vṛddho dhṛṣṭadyumnena satvaram

08,006.026a nihatābhyāṃ pradhānābhyāṃ tābhyām amitavikrama

08,006.026c tvatsamaṃ samare yodhaṃ nānyaṃ paśyāmi cintayan

08,006.027a bhavān eva tu naḥ śakto vijayāya na saṃśayaḥ

08,006.027c pūrvaṃ madhye ca paścāc ca tavaiva viditaṃ hi tat

08,006.028a sa bhavān dhuryavat saṃkhye dhuram udvoḍhum arhasi

08,006.028c abhiṣecaya senānye svayam ātmānam ātmanā

08,006.029a devatānāṃ yathā skandaḥ senānīḥ prabhur avyayaḥ

08,006.029c tathā bhavān imāṃ senāṃ dhārtarāṣṭrīṃ bibhartu me

08,006.029e jahi śatrugaṇān sarvān mahendra iva dānavān

08,006.030a avasthitaṃ raṇe jñātvā pāṇḍavās tvāṃ mahāratham

08,006.030c draviṣyanti sapāñcālā viṣṇuṃ dṛṣṭveva dānavāḥ

08,006.030e tasmāt tvaṃ puruṣavyāghra prakarṣethā mahācamūm

08,006.031a bhavaty avasthite yat te pāṇḍavā gatacetasaḥ

08,006.031c bhaviṣyanti sahāmātyāḥ pāñcālaiḥ sṛñjayaiḥ saha

08,006.032a yathā hy abhyuditaḥ sūryaḥ pratapan svena tejasā

08,006.032c vyapohati tamas tīvraṃ tathā śatrūn vyapoha naḥ

08,006.032d*0069_00 saṃjaya uvāca

08,006.032d*0069_01 āśā balavatī rājan putrasya tava yābhavat

08,006.032d*0069_02 hate bhīṣme ca droṇe ca karṇo jeṣyati pāṇḍavān

08,006.032d*0069_03 tām āśāṃ hṛdaye kṛtvā karṇam evaṃ tadābravīt

08,006.032d*0069_04 sūtaputra na te pārthaḥ sthitvāgre saṃyuyutsati

08,006.032d*0070_00 saṃjaya uvāca

08,006.032d*0070_01 evam uktas tu rādheyo rājñā duryodhanena ha

08,006.032d*0070_02 rājñāṃ madhye mahābāhuḥ prītātmā sa mahābalaḥ

08,006.032d*0070_03 harṣayann abravīt karṇo duryodhanam idaṃ vacaḥ

08,006.033 karṇa uvāca

08,006.033a uktam etan mayā pūrvaṃ gāndhāre tava saṃnidhau

08,006.033c jeṣyāmi pāṇḍavān rājan saputrān sajanārdanān

08,006.034a senāpatir bhaviṣyāmi tavāhaṃ nātra saṃśayaḥ

08,006.034c sthiro bhava mahārāja jitān viddhi ca pāṇḍavān

08,006.034d*0071_01 samaṃ jvaradro[jaraddro]ṇam ahaṃ mahāhave

08,006.034d*0071_02 bravīmi sarve kuravo nibodhata

08,006.034d*0071_03 na vā mad anyaḥ prahased raṇe 'rjunaṃ

08,006.034d*0071_04 kramāgataṃ mṛtyum ivottamāmṛtāt

08,006.035 saṃjaya uvāca

08,006.035a evam ukto mahātejās tato duryodhano nṛpaḥ

08,006.035c uttasthau rājabhiḥ sārdhaṃ devair iva śatakratuḥ

08,006.035e senāpatyena satkartuṃ karṇaṃ skandam ivāmarāḥ

08,006.036a tato 'bhiṣiṣicus tūrṇaṃ vidhidṛṣṭena karmaṇā

08,006.036c duryodhanamukhā rājan rājāno vijayaiṣiṇaḥ

08,006.036e śātakaumbhamayaiḥ kumbhair māheyaiś cābhimantritaiḥ

08,006.037a toyapūrṇair viṣāṇaiś ca dvīpikhaḍgamaharṣabhaiḥ

08,006.037c maṇimuktāmayaiś cānyaiḥ puṇyagandhais tathauṣadhaiḥ

08,006.038a audumbare samāsīnam āsane kṣaumasaṃvṛtam

08,006.038c śāstradṛṣṭena vidhinā saṃbhāraiś ca susaṃbhṛtaiḥ

08,006.038d*0072_01 brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyās tathā śūdrāś ca saṃmatāḥ

08,006.038d*0072_02 tuṣṭuvus taṃ mahātmānam abhiṣiktaṃ varāsane

08,006.038d*0072_03 tato 'bhiṣikto rājendra niṣkair gobhir dhanena ca

08,006.038d*0072_04 vācayām āsa viprāgryān rādheyaḥ paravīrahā

08,006.038d*0073_01 pūjayām āsa vastraiś ca viprān vedavidas tataḥ

08,006.038d*0074_01 sa vyarocata rādheyaḥ sūtamāgadhabandibhiḥ

08,006.038d*0074_02 stūyamāno yathā bhānur udaye brahmavādibhiḥ

08,006.038d*0074_03 tataḥ puṇyāhaghoṣeṇa vāditraninadena ca

08,006.038d*0074_04 jayaśabdena śūrāṇāṃ tumulaḥ sarvato 'bhavat

08,006.038d*0074_05 jayety ūcur nṛpāḥ sarve rādheyaṃ tatra saṃgatāḥ

08,006.039a jaya pārthān sagovindān sānugāṃs tvaṃ mahāhave

08,006.039c iti taṃ bandinaḥ prāhur dvijāś ca bharatarṣabha

08,006.040a jahi pārthān sapāñcālān rādheya vijayāya naḥ

08,006.040c udyann iva sadā bhānus tamāṃsy ugrair gabhastibhiḥ

08,006.041a na hy alaṃ tvad visṛṣṭānāṃ śarāṇāṃ te sakeśavāḥ

08,006.041c kṛtaghnāḥ sūryaraśmīnāṃ jvalatām iva darśane

08,006.042a na hi pārthāḥ sapāñcālāḥ sthātuṃ śaktās tavāgrataḥ

08,006.042c āttaśastrasya samare mahendrasyeva dānavāḥ

08,006.042d*0075_00 saṃjaya uvāca

08,006.042d*0075_01 sa satkṛtaḥ stūyamānaḥ suhṛdgaṇavṛto vṛṣā

08,006.042d*0075_02 karṇo duryodhanaṃ vākyam abravīt prahasan priyam

08,006.042d*0075_03 duryodhanādya sagaṇaṃ pāṇḍūnāṃ pravaraiḥ saha

08,006.042d*0075_04 phalgunaṃ sūdayiṣyāmi tvatpriyārthaṃ sabāndhavam

08,006.042d*0075_05 saparvatārṇavadvīpāṃ śādhi gāṃ gatapāṇḍavām

08,006.042d*0075_06 putrapautraprapautreṣu pratiṣṭhāṃ gamayiṣyasi

08,006.042d*0075_07 nāsahyaṃ vidyate mahyaṃ tvatpriyārtham ariṃdama

08,006.042d*0075_08 satyadharmānuraktasya siddhir ātmavato yathā

08,006.043a abhiṣiktas tu rādheyaḥ prabhayā so 'mitaprabhaḥ

08,006.043c vyatyaricyata rūpeṇa divākara ivāparaḥ

08,006.044a senāpatyena rādheyam abhiṣicya sutas tava

08,006.044c amanyata tadātmānaṃ kṛtārthaṃ kālacoditaḥ

08,006.045a karṇo 'pi rājan saṃprāpya senāpatyam ariṃdamaḥ

08,006.045c yogam ājñāpayām āsa sūryasyodayanaṃ prati

08,006.046a tava putrair vṛtaḥ karṇaḥ śuśubhe tatra bhārata

08,006.046c devair iva yathā skandaḥ saṃgrāme tārakāmaye

08,007.001 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,007.001a senāpatyaṃ tu saṃprāpya karṇo vaikartanas tadā

08,007.001c tathoktaś ca svayaṃ rājñā snigdhaṃ bhrātṛsamaṃ vacaḥ

08,007.002a yogam ājñāpya senāyā āditye 'bhyudite tadā

08,007.002b*0076_01 hitaś ca priyakāmaś ca mama putrasya nityaśaḥ

08,007.002c akarot kiṃ mahāprājñas tan mamācakṣva saṃjaya

08,007.003 saṃjaya uvāca

08,007.003a karṇasya matam ājñāya putras te bharatarṣabha

08,007.003c yogam ājñāpayām āsa nāndītūryapuraḥsaram

08,007.004a mahaty apararātre tu tava putrasya māriṣa

08,007.004c yogo yogeti sahasā prādurāsīn mahāsvanaḥ

08,007.005a nāgānāṃ kalpamānānāṃ rathānāṃ ca varūthinām

08,007.005c saṃnahyatāṃ padātīnāṃ vājināṃ ca viśāṃ pate

08,007.006a krośatāṃ cāpi yodhānāṃ tvaritānāṃ parasparam

08,007.006c babhūva tumulaḥ śabdo divaspṛk sumahāṃs tadā

08,007.007a tataḥ śvetapatākena bālārkākāravājinā

08,007.007c hemapṛṣṭhena dhanuṣā hastikakṣyeṇa ketunā

08,007.008a tūṇena śarapūrṇena sāṅgadena varūthinā

08,007.008c śataghnīkiṅkiṇīśaktiśūlatomaradhāriṇā

08,007.009a kārmukeṇopapannena vimalādityavarcasā

08,007.009c rathenātipatākena sūtaputro vyadṛśyata

08,007.010a dhamantaṃ vārijaṃ tāta hemajālavibhūṣitam

08,007.010c vidhunvānaṃ mahac cāpaṃ kārtasvaravibhūṣitam

08,007.011a dṛṣṭvā karṇaṃ maheṣvāsaṃ rathasthaṃ rathināṃ varam

08,007.011c bhānumantam ivodyantaṃ tamo ghnantaṃ sahasraśaḥ

08,007.012a na bhīṣmavyasanaṃ ke cin nāpi droṇasya māriṣa

08,007.012c nānyeṣāṃ puruṣavyāghra menire tatra kauravāḥ

08,007.013a tatas tu tvarayan yodhāñ śaṅkhaśabdena māriṣa

08,007.013c karṇo niṣkāsayām āsa kauravāṇāṃ varūthinīm

08,007.014a vyūhaṃ vyūhya maheṣvāso mākaraṃ śatrutāpanaḥ

08,007.014b*0077_01 makaravyūham āsthāya daṃśito ravinandanaḥ

08,007.014c pratyudyayau tadā karṇaḥ pāṇḍavān vijigīṣayā

08,007.015a makarasya tu tuṇḍe vai karṇo rājan vyavasthitaḥ

08,007.015c netrābhyāṃ śakuniḥ śūra ulūkaś ca mahārathaḥ

08,007.016a droṇaputras tu śirasi grīvāyāṃ sarvasodarāḥ

08,007.016c madhye duryodhano rājā balena mahatā vṛtaḥ

08,007.017a vāme pāde tu rājendra kṛtavarmā vyavasthitaḥ

08,007.017c nārāyaṇabalair yukto gopālair yuddhadurmadaḥ

08,007.018a pāde tu dakṣiṇe rājan gautamaḥ satyavikramaḥ

08,007.018c trigartaiś ca maheṣvāsair dākṣiṇātyaiś ca saṃvṛtaḥ

08,007.019a anupādas tu yo vāmas tatra śalyo vyavasthitaḥ

08,007.019c mahatyā senayā sārdhaṃ madradeśasamutthayā

08,007.020a dakṣiṇe tu mahārāja suṣeṇaḥ satyasaṃgaraḥ

08,007.020c vṛto rathasahasraiś ca dantināṃ ca śatais tathā

08,007.021a pucche āstāṃ mahāvīrau bhrātarau pārthivau tadā

08,007.021c citrasenaś ca citraś ca mahatyā senayā vṛtau

08,007.022a tataḥ prayāte rājendra karṇe naravarottame

08,007.022c dhanaṃjayam abhiprekṣya dharmarājo 'bravīd idam

08,007.023a paśya pārtha mahāsenāṃ dhārtarāṣṭrasya saṃyuge

08,007.023c karṇena nirmitāṃ vīra guptāṃ vīrair mahārathaiḥ

08,007.024a hatavīratamā hy eṣā dhārtarāṣṭrī mahācamūḥ

08,007.024c phalguśeṣā mahābāho tṛṇais tulyā matā mama

08,007.025a eko hy atra maheṣvāsaḥ sūtaputro vyavasthitaḥ

08,007.025c sadevāsuragandharvaiḥ sakiṃnaramahoragaiḥ

08,007.025e carācarais tribhir lokair yo 'jayyo rathināṃ varaḥ

08,007.026a taṃ hatvādya mahābāho vijayas tava phalguna

08,007.026c uddhṛtaś ca bhavec chalyo mama dvādaśavārṣikaḥ

08,007.026e evaṃ jñātvā mahābāho vyūhaṃ vyūha yathecchasi

08,007.027a bhrātus tad vacanaṃ śrutvā pāṇḍavaḥ śvetavāhanaḥ

08,007.027c ardhacandreṇa vyūhena pratyavyūhata tāṃ camūm

08,007.028a vāmapārśve 'bhavad rājan bhīmaseno vyavasthitaḥ

08,007.028c dakṣiṇe ca maheṣvāso dhṛṣṭadyumno mahābalaḥ

08,007.029a madhye vyūhasya sākṣāt tu pāṇḍavaḥ kṛṣṇasārathiḥ

08,007.029c nakulaḥ sahadevaś ca dharmarājaś ca pṛṣṭhataḥ

08,007.030a cakrarakṣau tu pāñcālyau yudhāmanyūttamaujasau

08,007.030c nārjunaṃ jahatur yuddhe pālyamānau kirīṭinā

08,007.031a śeṣā nṛpatayo vīrāḥ sthitā vyūhasya daṃśitāḥ

08,007.031c yathābhāvaṃ yathotsāhaṃ yathāsattvaṃ ca bhārata

08,007.032a evam etan mahāvyūhaṃ vyūhya bhārata pāṇḍavāḥ

08,007.032c tāvakāś ca maheṣvāsā yuddhāyaiva mano dadhuḥ

08,007.033a dṛṣṭvā vyūḍhāṃ tava camūṃ sūtaputreṇa saṃyuge

08,007.033c nihatān pāṇḍavān mene tava putraḥ sahānvayaḥ

08,007.034a tathaiva pāṇḍavīṃ senāṃ vyūḍhāṃ dṛṣṭvā yudhiṣṭhiraḥ

08,007.034c dhārtarāṣṭrān hatān mene sakarṇān vai janādhipa

08,007.035a tataḥ śaṅkhāś ca bheryaś ca paṇavānakagomukhāḥ

08,007.035c sahasaivābhyahanyanta saśabdāś ca samantataḥ

08,007.036a senayor ubhayo rājan prāvādyanta mahāsvanāḥ

08,007.036c siṃhanādaś ca saṃjajñe śūrāṇāṃ jayagṛddhinām

08,007.037a hayaheṣitaśabdāś ca vāraṇānāṃ ca bṛṃhitam

08,007.037c rathanemisvanāś cogrāḥ saṃbabhūvur janādhipa

08,007.038a na droṇavyasanaṃ kaś cij jānīte bharatarṣabha

08,007.038c dṛṣṭvā karṇaṃ maheṣvāsaṃ mukhe vyūhasya daṃśitam

08,007.039a ubhe sene mahāsattve prahṛṣṭanarakuñjare

08,007.039c yoddhukāme sthite rājan hantum anyonyam añjasā

08,007.040a tatra yattau susaṃrabdhau dṛṣṭvānyonyaṃ vyavasthitau

08,007.040c anīkamadhye rājendra rejatuḥ karṇapāṇḍavau

08,007.041a nṛtyamāne tu te sene sameyātāṃ parasparam

08,007.041c tayoḥ pakṣaiḥ prapakṣaiś ca nirjagmur vai yuyutsavaḥ

08,007.042a tataḥ pravavṛte yuddhaṃ naravāraṇavājinām

08,007.042c rathināṃ ca mahārāja anyonyaṃ nighnatāṃ dṛḍham

08,008.001 saṃjaya uvāca

08,008.001a te sene 'nyonyam āsādya prahṛṣṭāśvanaradvipe

08,008.001c bṛhatyau saṃprajahrāte devāsuracamūpame

08,008.002a tato gajā rathāś cāśvāḥ pattayaś ca mahāhave

08,008.002c saṃprahāraṃ paraṃ cakrur dehapāpmapraṇāśanam

08,008.003a pūrṇacandrārkapadmānāṃ kāntitviḍgandhataḥ samaiḥ

08,008.003c uttamāṅgair nṛsiṃhānāṃ nṛsiṃhās tastarur mahīm

08,008.004a ardhacandrais tathā bhallaiḥ kṣuraprair asipaṭṭiśaiḥ

08,008.004c paraśvadhaiś cāpy akṛntann uttamāṅgāni yudhyatām

08,008.005a vyāyatāyatabāhūnāṃ vyāyatāyatabāhubhiḥ

08,008.005c vyāyatā bāhavaḥ petuś chinnamuṣṭyāyudhāṅgadāḥ

08,008.006a taiḥ sphuradbhir mahī bhāti raktāṅgulitalais tadā

08,008.006c garuḍaprahatair ugraiḥ pañcāsyair iva pannagaiḥ

08,008.007a hayasyandananāgebhyaḥ petur vīrā dviṣaddhatāḥ

08,008.007c vimānebhyo yathā kṣīṇe puṇye svargasadas tathā

08,008.008a gadābhir anyair gurvībhiḥ parighair musalair api

08,008.008c pothitāḥ śataśaḥ petur vīrā vīratarai raṇe

08,008.009a rathā rathair vinihatā mattā mattair dvipair dvipāḥ

08,008.009c sādinaḥ sādibhiś caiva tasmin paramasaṃkule

08,008.010a rathā vararathair nāgair aśvārohāś ca pattibhiḥ

08,008.010c aśvārohaiḥ padātāś ca nihatā yudhi śerate

08,008.011a rathāśvapattayo nāgai rathair nāgāś ca pattayaḥ

08,008.011c rathapattidvipāś cāśvair nṛbhiś cāśvarathadvipāḥ

08,008.012a rathāśvebhanarāṇāṃ ca narāśvebharathaiḥ kṛtam

08,008.012b*0078_01 tathāśvanaranāgānām anyonyaṃ saṃkulaṃ babhau

08,008.012c pāṇipādaiś ca śastraiś ca rathaiś ca kadanaṃ mahat

08,008.013a tathā tasmin bale śūrair vadhyamāne hate 'pi ca

08,008.013c asmān abhyāgaman pārthā vṛkodarapurogamāḥ

08,008.014a dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca draupadeyāḥ prabhadrakāḥ

08,008.014c sātyakiś cekitānaś ca draviḍaiḥ sainikaiḥ saha

08,008.015a bhṛtā vittena mahatā pāṇḍyāś cauḍrāḥ sakeralāḥ

08,008.015c vyūḍhoraskā dīrghabhujāḥ prāṃśavaḥ priyadarśanāḥ

08,008.016a āpīḍino raktadantā mattamātaṅgavikramāḥ

08,008.016c nānāvirāgavasanā gandhacūrṇāvacūrṇitāḥ

08,008.017a baddhāsayaḥ pāśahastā vāraṇaprativāraṇāḥ

08,008.017c samānamṛtyavo rājann anīkasthāḥ parasparam

08,008.018a kalāpinaś cāpahastā dīrghakeśāḥ priyāhavāḥ

08,008.018c pattayaḥ sātyaker andhrā ghorarūpaparākramāḥ

08,008.019a athāpare punaḥ śūrāś cedipāñcālakekayāḥ

08,008.019c karūṣāḥ kosalāḥ kāśyā māgadhāś cāpi dudruvuḥ

08,008.020a teṣāṃ rathāś ca nāgāś ca pravarāś cāpi pattayaḥ

08,008.020c nānāvidharavair hṛṣṭā nṛtyanti ca hasanti ca

08,008.021a tasya sainyasya mahato mahāmātravarair vṛtaḥ

08,008.021c madhyaṃ vṛkodaro 'bhyāgāt tvadīyaṃ nāgadhūrgataḥ

08,008.022a sa nāgapravaro 'tyugro vidhivat kalpito babhau

08,008.022c udayādryagryabhavanaṃ yathābhyuditabhāskaram

08,008.023a tasyāyasaṃ varmavaraṃ vararatnavibhūṣitam

08,008.023c tārodbhāsasya nabhasaḥ śāradasya samatviṣam

08,008.024a sa tomaraprāsakaraś cārumauliḥ svalaṃkṛtaḥ

08,008.024c caran madhyaṃdinārkābhas tejasā vyadahad ripūn

08,008.025a taṃ dṛṣṭvā dviradaṃ dūrāt kṣemadhūrtir dvipasthitaḥ

08,008.025c āhvayāno 'bhidudrāva pramanāḥ pramanastaram

08,008.026a tayoḥ samabhavad yuddhaṃ dvipayor ugrarūpayoḥ

08,008.026c yadṛcchayā drumavator mahāparvatayor iva

08,008.027a saṃsaktanāgau tau vīrau tomarair itaretaram

08,008.027c balavat sūryaraśmyābhair bhittvā bhittvā vinedatuḥ

08,008.028a vyapasṛtya tu nāgābhyāṃ maṇḍalāni viceratuḥ

08,008.028c pragṛhya caiva dhanuṣī jaghnatur vai parasparam

08,008.029a kṣveḍitāsphoṭitaravair bāṇaśabdaiś ca sarvaśaḥ

08,008.029c tau janān harṣayitvā ca siṃhanādān pracakratuḥ

08,008.030a samudyatakarābhyāṃ tau dvipābhyāṃ kṛtināv ubhau

08,008.030c vātoddhūtapatākābhyāṃ yuyudhāte mahābalau

08,008.031a tāv anyonyasya dhanuṣī chittvānyonyaṃ vinedatuḥ

08,008.031c śaktitomaravarṣeṇa prāvṛṇmeghāv ivāmbubhiḥ

08,008.032a kṣemadhūrtis tadā bhīmaṃ tomareṇa stanāntare

08,008.032c nirbibheda tu vegena ṣaḍbhiś cāpy aparair nadan

08,008.033a sa bhīmasenaḥ śuśubhe tomarair aṅgamāśritaiḥ

08,008.033c krodhadīptavapur meghaiḥ saptasaptir ivāṃśumān

08,008.034a tato bhāskaravarṇābham añjogatimayasmayam

08,008.034c sasarja tomaraṃ bhīmaḥ pratyamitrāya yatnavān

08,008.035a tataḥ kulūtādhipatiś cāpam āyamya sāyakaiḥ

08,008.035c daśabhis tomaraṃ chittvā śaktyā vivyādha pāṇḍavam

08,008.036a atha kārmukam ādāya mahājaladanisvanam

08,008.036c ripor abhyardayan nāgam unmadaḥ pāṇḍavaḥ śaraiḥ

08,008.037a sa śaraughārdito nāgo bhīmasenena saṃyuge

08,008.037c nigṛhyamāṇo nātiṣṭhad vātadhvasta ivāmbudaḥ

08,008.038a tām abhyadhāvad dviradaṃ bhīmasenasya nāgarāṭ

08,008.038c mahāvāteritaṃ meghaṃ vātoddhūta ivāmbudaḥ

08,008.039a saṃnivartyātmano nāgaṃ kṣemadhūrtiḥ prayatnataḥ

08,008.039c vivyādhābhidrutaṃ bāṇair bhīmasenaṃ sakuñjaram

08,008.040a tataḥ sādhuvisṛṣṭena kṣureṇa puruṣarṣabhaḥ

08,008.040c chittvā śarāsanaṃ śatror nāgam āmitram ārdayat

08,008.041a tataḥ khajākayā bhīmaṃ kṣemadhūrtiḥ parābhinat

08,008.041c jaghāna cāsya dviradaṃ nārācaiḥ sarvamarmasu

08,008.041d*0079_01 sa papāta mahānago bhīmasenasya bhārata

08,008.042a purā nāgasya patanād avaplutya sthito mahīm

08,008.042c bhīmaseno ripor nāgaṃ gadayā samapothayat

08,008.043a tasmāt pramathitān nāgāt kṣemadhūrtim avadrutam

08,008.043b*0080_01 uddhṛtya khaḍgaṃ niśitam abhyadhāvat sa pāṇḍavam

08,008.043c udyatāsim upāyāntaṃ gadayāhan vṛkodaraḥ

08,008.044a sa papāta hataḥ sāsir vyasuḥ svam abhito dvipam

08,008.044c vajraprarugṇam acalaṃ siṃho vajrahato yathā

08,008.045a nihataṃ nṛpatiṃ dṛṣṭvā kulūtānāṃ yaśaskaram

08,008.045c prādravad vyathitā senā tvadīyā bharatarṣabha

08,009.001 saṃjaya uvāca

08,009.001a tataḥ karṇo maheṣvāsaḥ pāṇḍavānām anīkinīm

08,009.001c jaghāna samare śūraḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,009.002a tathaiva pāṇḍavā rājaṃs tava putrasya vāhinīm

08,009.002c karṇasya pramukhe kruddhā vinijaghnur mahārathāḥ

08,009.003a karṇo rājan mahābāhur nyavadhīt pāṇḍavīṃ camūm

08,009.003c nārācair arkaraśmyābhaiḥ karmāraparimārjitaiḥ

08,009.004a tatra bhārata karṇena nārācais tāḍitā gajāḥ

08,009.004c neduḥ seduś ca mamluś ca babhramuś ca diśo daśa

08,009.005a vadhyamāne bale tasmin sūtaputreṇa māriṣa

08,009.005c nakulo 'bhyadravat tūrṇaṃ sūtaputraṃ mahāraṇe

08,009.006a bhīmasenas tathā drauṇiṃ kurvāṇaṃ karma duṣkaram

08,009.006c vindānuvindau kaikeyau sātyakiḥ samavārayat

08,009.007a śrutakarmāṇam āyāntaṃ citraseno mahīpatiḥ

08,009.007c prativindhyaṃ tathā citraś citraketanakārmukaḥ

08,009.008a duryodhanas tu rājānaṃ dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram

08,009.008c saṃśaptakagaṇān kruddho abhyadhāvad dhanaṃjayaḥ

08,009.009a dhṛṣṭadyumnaḥ kṛpaṃ cātha tasmin vīravarakṣaye

08,009.009c śikhaṇḍī kṛtavarmāṇaṃ samāsādayad acyutam

08,009.010a śrutakīrtis tathā śalyaṃ mādrīputraḥ sutaṃ tava

08,009.010c duḥśāsanaṃ mahārāja sahadevaḥ pratāpavān

08,009.011a kekayau sātyakiṃ yuddhe śaravarṣeṇa bhāsvatā

08,009.011c sātyakiḥ kekayau caiva chādayām āsa bhārata

08,009.012a tāv enaṃ bhrātarau vīraṃ jaghnatur hṛdaye bhṛśam

08,009.012c viṣāṇābhyāṃ yathā nāgau pratināgaṃ mahāhave

08,009.013a śarasaṃbhinnavarmāṇau tāv ubhau bhrātarau raṇe

08,009.013c sātyakiṃ satyakarmāṇaṃ rājan vivyadhatuḥ śaraiḥ

08,009.014a tau sātyakir mahārāja prahasan sarvatodiśam

08,009.014c chādayañ śaravarṣeṇa vārayām āsa bhārata

08,009.015a vāryamāṇau tatas tau tu śaineyaśaravṛṣṭibhiḥ

08,009.015c śaineyasya rathaṃ tūrṇaṃ chādayām āsatuḥ śaraiḥ

08,009.016a tayos tu dhanuṣī citre chittvā śaurir mahāhave

08,009.016c atha tau sāyakais tīkṣṇaiś chādayām āsa duḥsahaiḥ

08,009.017a athānye dhanuṣī mṛṣṭe pragṛhya ca mahāśarān

08,009.017c sātyakiṃ pūrayantau tau ceratur laghu suṣṭhu ca

08,009.018a tābhyāṃ muktā mahābāṇāḥ kaṅkabarhiṇavāsasaḥ

08,009.018c dyotayanto diśaḥ sarvāḥ saṃpetuḥ svarṇabhūṣaṇāḥ

08,009.019a bāṇāndhakāram abhavat tayo rājan mahāhave

08,009.019c anyonyasya dhanuś caiva cicchidus te mahārathāḥ

08,009.019d*0081_01 sātvatasya dhanus tatra ubhau cicchidatū raṇe

08,009.020a tataḥ kruddho mahārāja sātvato yuddhadurmadaḥ

08,009.020c dhanur anyat samādāya sajyaṃ kṛtvā ca saṃyuge

08,009.020d*0082_01 anumṛjya ca rājendra tad dhanur bhārasādhanam

08,009.020e kṣurapreṇa sutīkṣṇena anuvindaśiro 'harat

08,009.021a tacchiro nyapatad bhūmau kuṇḍalotpīḍitaṃ mahat

08,009.021c śambarasya śiro yadvan nihatasya mahāraṇe

08,009.021e śoṣayan kekayān sarvāñ jagāmāśu vasuṃdharām

08,009.022a taṃ dṛṣṭvā nihataṃ śūraṃ bhrātā tasya mahārathaḥ

08,009.022c sajyam anyad dhanuḥ kṛtvā śaineyaṃ pratyavārayat

08,009.023a sa śaktyā sātyakiṃ viddhvā svarṇapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ

08,009.023c nanāda balavan nādaṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt

08,009.024a sa sātyakiṃ punaḥ kruddhaḥ kekayānāṃ mahārathaḥ

08,009.024c śarair agniśikhākārair bāhvor urasi cārdayat

08,009.025a sa śaraiḥ kṣatasarvāṅgaḥ sātvataḥ sattvakovidaḥ

08,009.025c rarāja samare rājan sapatra iva kiṃśukaḥ

08,009.026a sātyakiḥ samare viddhaḥ kekayena mahātmanā

08,009.026c kekayaṃ pañcaviṃśatyā vivyādha prahasann iva

08,009.026d*0083_01 tāv anyonyasya samare dhanuś chittvā mahārathau

08,009.026d*0083_02 hatvā ca sārathī tūrṇaṃ hayāṃś ca rathināṃ varau

08,009.026d*0083_03 virathāv asiyuddhāya samājagmatur āhave

08,009.027a śatacandracite gṛhya carmaṇī subhujau tu tau

08,009.027c vyarocetāṃ mahāraṅge nistriṃśavaradhāriṇau

08,009.027e yathā devāsure yuddhe jambhaśakrau mahābalau

08,009.028a maṇḍalāni tatas tau ca vicarantau mahāraṇe

08,009.028c anyonyam asibhis tūrṇaṃ samājaghnatur āhave

08,009.028d*0084_01 anyonyasya vadhe caiva cakratur yatnam uttamam

08,009.029a kekayasya tataś carma dvidhā ciccheda sātvataḥ

08,009.029c sātyakeś ca tathaivāsau carma ciccheda pārthivaḥ

08,009.030a carma cchittvā tu kaikeyas tārāgaṇaśatair vṛtam

08,009.030c cacāra maṇḍalāny eva gatapratyāgatāni ca

08,009.031a taṃ carantaṃ mahāraṅge nistriṃśavaradhāriṇam

08,009.031c apahastena ciccheda śaineyas tvarayānvitaḥ

08,009.032a savarmā kekayo rājan dvidhā chinno mahāhave

08,009.032c nipapāta maheṣvāso vajranunna ivācalaḥ

08,009.033a taṃ nihatya raṇe śūraḥ śaineyo rathasattamaḥ

08,009.033c yudhāmanyo rathaṃ tūrṇam āruroha paraṃtapaḥ

08,009.034a tato 'nyaṃ ratham āsthāya vidhivat kalpitaṃ punaḥ

08,009.034c kekayānāṃ mahat sainyaṃ vyadhamat sātyakiḥ śaraiḥ

08,009.035a sā vadhyamānā samare kekayasya mahācamūḥ

08,009.035c tam utsṛjya rathaṃ śatruṃ pradudrāva diśo daśa

08,010.001 saṃjaya uvāca

08,010.001a śrutakarmā mahārāja citrasenaṃ mahīpatim

08,010.001c ājaghne samare kruddhaḥ pañcāśadbhiḥ śilīmukhaiḥ

08,010.002a abhisāras tu taṃ rājā navabhir niśitaiḥ śaraiḥ

08,010.002c śrutakarmāṇam āhatya sūtaṃ vivyādha pañcabhiḥ

08,010.003a śrutakarmā tataḥ kruddhaś citrasenaṃ camūmukhe

08,010.003c nārācena sutīkṣṇena marmadeśe samardayat

08,010.003d*0085_01 so 'tividdho mahārāja nārācena mahātmanā

08,010.003d*0085_02 mūrchām abhiyayau vīraḥ kaśmalaṃ cāviveśa ha

08,010.004a etasminn antare cainaṃ śrutakīrtir mahāyaśāḥ

08,010.004c navatyā jagatīpālaṃ chādayām āsa patribhiḥ

08,010.005a pratilabya tataḥ saṃjñāṃ citraseno mahārathaḥ

08,010.005c dhanuś ciccheda bhallena taṃ ca vivyādha saptabhiḥ

08,010.006a so 'nyat kārmukam ādāya vegaghnaṃ rukmabhūṣaṇam

08,010.006c citrarūpataraṃ cakre citrasenaṃ śarormibhiḥ

08,010.007a sa śaraiś citrito rājaṃś citramālyadharo yuvā

08,010.007c yuveva samaśobhat sa goṣṭhīmadhye svalaṃkṛtaḥ

08,010.008a śrutakarmāṇam atha vai nārācena stanāntare

08,010.008c bibheda samare kruddhas tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt

08,010.009a śrutakarmāpi samare nārācena samarditaḥ

08,010.009c susrāva rudhiraṃ bhūri gairikāmbha ivācalaḥ

08,010.010a tataḥ sa rudhirāktāṅgo rudhireṇa kṛtacchaviḥ

08,010.010c rarāja samare rājan sapuṣpa iva kiṃśukaḥ

08,010.011a śrutakarmā tato rājañ śatrūṇāṃ samabhidrutaḥ

08,010.011c śatrusaṃvaraṇaṃ kṛtvā dvidhā ciccheda kārmukam

08,010.012a athainaṃ chinnadhanvānaṃ nārācānāṃ tribhiḥ śataiḥ

08,010.012c vivyādha bharataśreṣṭha śrutakarmā mahāyaśāḥ

08,010.012d*0086_01 navatyā jagatīpālaṃ chādayan nataparvabhiḥ

08,010.013a tato 'pareṇa bhallena bhṛśaṃ tīkṣṇena satvaraḥ

08,010.013c jahāra saśirastrāṇaṃ śiras tasya mahātmanaḥ

08,010.014a tacchiro nyapatad bhūmau sumahac citravarmaṇaḥ

08,010.014c yadṛcchayā yathā candraś cyutaḥ svargān mahītale

08,010.015a rājānaṃ nihataṃ dṛṣṭvā abhisāraṃ ca māriṣa

08,010.015c abhyadravanta vegena citrasenasya sainikāḥ

08,010.016a tataḥ kruddho maheṣvāsas tat sainyaṃ prādravac charaiḥ

08,010.016c antakāle yathā kruddhaḥ sarvabhūtāni pretarāṭ

08,010.016d*0087_01 te vadhyamānāḥ samare tava pautreṇa dhanvinā

08,010.016d*0087_02 vyadravanta diśas tūrṇaṃ dāvadagdhā iva dvipāḥ

08,010.016d*0087_03 tāṃs tu vidravato dṛṣṭvā nirutsāhān dviṣajjaye

08,010.016e drāvayann iṣubhis tūrṇaṃ śrutakarmā vyarocata

08,010.017a prativindhyas tataś citraṃ bhittvā pañcabhir āśugaiḥ

08,010.017c sārathiṃ tribhir ānarcchad dhvajam ekeṣuṇā tataḥ

08,010.018a taṃ citro navabhir bhallair bāhvor urasi cārdayat

08,010.018c svarṇapuṅkhaiḥ śilādhautaiḥ kaṅkabarhiṇavājitaiḥ

08,010.019a prativindhyo dhanus tasya chittvā bhārata sāyakaiḥ

08,010.019c pañcabhir niśitair bāṇair athainaṃ saṃprajaghnivān

08,010.020a tataḥ śaktiṃ mahārāja hemadaṇḍāṃ durāsadām

08,010.020c prāhiṇot tava putrāya ghorām agniśikhām iva

08,010.021a tām āpatantīṃ sahasā śaktim ulkām ivāmbarāt

08,010.021c dvidhā ciccheda samare prativindhyo hasann iva

08,010.022a sā papāta tadā chinnā prativindhyaśaraiḥ śitaiḥ

08,010.022c yugānte sarvabhūtāni trāsayantī yathāśaniḥ

08,010.023a śaktiṃ tāṃ prahatāṃ dṛṣṭvā citro gṛhya mahāgadām

08,010.023c prativindhyāya cikṣepa rukmajālavibhūṣitām

08,010.024a sā jaghāna hayāṃs tasya sārathiṃ ca mahāraṇe

08,010.024c rathaṃ pramṛdya vegena dharaṇīm anvapadyata

08,010.025a etasminn eva kāle tu rathād āplutya bhārata

08,010.025c śaktiṃ cikṣepa citrāya svarṇaghaṇṭām alaṃkṛtām

08,010.026a tām āpatantīṃ jagrāha citro rājan mahāmanāḥ

08,010.026c tatas tām eva cikṣepa prativindhyāya bhārata

08,010.027a samāsādya raṇe śūraṃ prativindhyaṃ mahāprabhā

08,010.027c nirbhidya dakṣiṇaṃ bāhuṃ nipapāta mahītale

08,010.027e patitābhāsayac caiva taṃ deśam aśanir yathā

08,010.028a prativindhyas tato rājaṃs tomaraṃ hemabhūṣitam

08,010.028c preṣayām āsa saṃkruddhaś citrasya vadhakāmyayā

08,010.029a sa tasya devāvaraṇaṃ bhittvā hṛdayam eva ca

08,010.029c jagāma dharaṇīṃ tūrṇaṃ mahoraga ivāśayam

08,010.030a sa papāta tadā rājaṃs tomareṇa samāhataḥ

08,010.030c prasārya vipulau bāhū pīnau parighasaṃnibhau

08,010.031a citraṃ saṃprekṣya nihataṃ tāvakā raṇaśobhinaḥ

08,010.031c abhyadravanta vegena prativindhyaṃ samantataḥ

08,010.032a sṛjanto vividhān bāṇāñ śataghnīś ca sakiṅkiṇīḥ

08,010.032c ta enaṃ chādayām āsuḥ sūryam abhragaṇā iva

08,010.033a tān apāsya mahābāhuḥ śarajālena saṃyuge

08,010.033c vyadrāvayat tava camūṃ vajrahasta ivāsurīm

08,010.034a te vadhyamānāḥ samare tāvakāḥ pāṇḍavair nṛpa

08,010.034c viprakīryanta sahasā vātanunnā ghanā iva

08,010.035a vipradrute bale tasmin vadhyamāne samantataḥ

08,010.035c drauṇir eko 'bhyayāt tūrṇaṃ bhīmasenaṃ mahābalam

08,010.036a tataḥ samāgamo ghoro babhūva sahasā tayoḥ

08,010.036c yathā devāsure yuddhe vṛtravāsavayor abhūt

08,011.001 saṃjaya uvāca

08,011.001a bhīmasenaṃ tato drauṇī rājan vivyādha patriṇā

08,011.001c tvarayā parayā yukto darśayann astralāghavam

08,011.002a athainaṃ punar ājaghne navatyā niśitaiḥ śaraiḥ

08,011.002c sarvamarmāṇi saṃprekṣya marmajño laghuhastavat

08,011.003a bhīmasenaḥ samākīrṇo drauṇinā niśitaiḥ śaraiḥ

08,011.003c rarāja samare rājan raśmivān iva bhāskaraḥ

08,011.004a tataḥ śarasahasreṇa suprayuktena pāṇḍavaḥ

08,011.004c droṇaputram avacchādya siṃhanādam amuñcata

08,011.005a śaraiḥ śarāṃs tato drauṇiḥ saṃvārya yudhi pāṇḍavam

08,011.005c lalāṭe 'bhyahanad rājan nārācena smayann iva

08,011.006a lalāṭasthaṃ tato bāṇaṃ dhārayām āsa pāṇḍavaḥ

08,011.006c yathā śṛṅgaṃ vane dṛptaḥ khaḍgo dhārayate nṛpa

08,011.007a tato drauṇiṃ raṇe bhīmo yatamānaṃ parākramī

08,011.007c tribhir vivyādha nārācair lalāṭe vismayann iva

08,011.008a lalāṭasthais tato bāṇair brāhmaṇaḥ sa vyarocata

08,011.008c prāvṛṣīva yathā siktas triśṛṅgaḥ parvatottamaḥ

08,011.009a tataḥ śaraśatair drauṇim ardayām āsa pāṇḍavaḥ

08,011.009c na cainaṃ kampayām āsa mātariśveva parvatam

08,011.010a tathaiva pāṇḍavaṃ yuddhe drauṇiḥ śaraśataiḥ śitaiḥ

08,011.010c nākampayata saṃhṛṣṭo vāryogha iva parvatam

08,011.011a tāv anyonyaṃ śarair ghoraiś chādayānau mahārathau

08,011.011c rathacaryāgatau śūrau śuśubhāte raṇotkaṭau

08,011.012a ādityāv iva saṃdīptau lokakṣayakarāv ubhau

08,011.012c svaraśmibhir ivānyonyaṃ tāpayantau śarottamaiḥ

08,011.013a kṛtapratikṛte yatnaṃ kurvāṇau ca mahāraṇe

08,011.013c kṛtapratikṛte yatnaṃ cakrāte tāv abhītavat

08,011.014a vyāghrāv iva ca saṃgrāme ceratus tau mahārathau

08,011.014c śaradaṃṣṭrau durādharṣau cāpavyāttau bhayānakau

08,011.015a abhūtāṃ tāv adṛśyau ca śarajālaiḥ samantataḥ

08,011.015c meghajālair iva cchannau gagane candrabhāskarau

08,011.016a prakāśau ca muhūrtena tatraivāstām ariṃdamau

08,011.016c vimuktau meghajālena śaśisūryau yathā divi

08,011.016d*0088_01 atha tatraiva saṃgrāme vartamāne sudāruṇe

08,011.017a apasavyaṃ tataś cakre drauṇis tatra vṛkodaram

08,011.017c kirañ śaraśatair ugrair dhārābhir iva parvatam

08,011.018a na tu tan mamṛṣe bhīmaḥ śatror vijayalakṣaṇam

08,011.018c praticakre ca taṃ rājan pāṇḍavo 'py apasavyataḥ

08,011.019a maṇḍalānāṃ vibhāgeṣu gatapratyāgateṣu ca

08,011.019c babhūva tumulaṃ yuddhaṃ tayos tatra mahāmṛdhe

08,011.020a caritvā vividhān mārgān maṇḍalaṃ sthānam eva ca

08,011.020c śaraiḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair anyonyam abhijaghnatuḥ

08,011.021a anyonyasya vadhe yatnaṃ cakratus tau mahārathau

08,011.021c īṣatur virathaṃ caiva kartum anyonyam āhave

08,011.022a tato drauṇir mahāstrāṇi prāduścakre mahārathaḥ

08,011.022c tāny astrair eva samare pratijaghne 'sya pāṇḍavaḥ

08,011.023a tato ghoraṃ mahārāja astrayuddham avartata

08,011.023c grahayuddhaṃ yathā ghoraṃ prajāsaṃharaṇe abhūt

08,011.024a te bāṇāḥ samasajjanta kṣiptās tābhyāṃ tu bhārata

08,011.024c dyotayanto diśaḥ sarvās tac ca sainyaṃ samantataḥ

08,011.025a bāṇasaṃghāvṛtaṃ ghoram ākāśaṃ samapadyata

08,011.025c uklāpātakṛtaṃ yadvat prajānāṃ saṃkṣaye nṛpa

08,011.026a bāṇābhighātāt saṃjajñe tatra bhārata pāvakaḥ

08,011.026c savisphuliṅgo dīptārciḥ so 'dahad vāhinīdvayam

08,011.027a tatra siddhā mahārāja saṃpatanto 'bruvan vacaḥ

08,011.027c ati yuddhāni sarvāṇi yuddham etat tato 'dhikam

08,011.028a sarvayuddhāni caitasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm

08,011.028c naitādṛśaṃ punar yuddhaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati

08,011.029a aho jñānena saṃyuktāv ubhau cograparākramau

08,011.029b*0089_01 aho śauryeṇa saṃpannāv ubhau brāhmaṇapāṇḍavau

08,011.029c aho bhīme balaṃ bhīmam etayoś ca kṛtāstratā

08,011.030a aho vīryasya sāratvam aho sauṣṭhavam etayoḥ

08,011.030c sthitāv etau hi samare kālāntakayamopamau

08,011.031a rudrau dvāv iva saṃbhūtau yathā dvāv iva bhāskarau

08,011.031c yamau vā puruṣavyāghrau ghorarūpāv imau raṇe

08,011.032a śrūyante sma tadā vācaḥ siddhānāṃ vai muhur muhuḥ

08,011.032c siṃhanādaś ca saṃjajñe sametānāṃ divaukasām

08,011.032e adbhutaṃ cāpy acintyaṃ ca dṛṣṭvā karma tayor mṛdhe

08,011.032f*0090_01 siddhacāraṇasaṃghānāṃ vismayaḥ samapadyata

08,011.032f*0090_02 praśaṃsanti tadā devāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ

08,011.032f*0090_03 sādhu drauṇe mahābāho sādhu bhīmeti cābruvan

08,011.033a tau śūrau samare rājan parasparakṛtāgasau

08,011.033c parasparam udaikṣetāṃ krodhād udvṛtya cakṣuṣī

08,011.034a krodharaktekṣaṇau tau tu krodhāt prasphuritādharau

08,011.034c krodhāt saṃdaṣṭadaśanau saṃdaṣṭadaśanacchadau

08,011.035a anyonyaṃ chādayantau sma śaravṛṣṭyā mahārathau

08,011.035c śarāmbudhārau samare śastravidyutprakāśinau

08,011.036a tāv anyonyaṃ dhvajau viddhvā sārathī ca mahārathau

08,011.036c anyonyasya hayān viddhvā bibhidāte parasparam

08,011.037a tataḥ kruddhau mahārāja bāṇau gṛhya mahāhave

08,011.037c ubhau cikṣipatus tūrṇam anyonyasya vadhaiṣiṇau

08,011.038a tau sāyakau mahārāja dyotamānau camūmukhe

08,011.038c ājaghnāte samāsādya vajravegau durāsadau

08,011.039a tau parasparavegāc ca śarābhyāṃ ca bhṛśāhatau

08,011.039c nipetatur mahāvīrau svarathopasthayos tadā

08,011.040a tatas tu sārathir jñātvā droṇaputram acetanam

08,011.040c apovāha raṇād rājan sarvakṣatrasya paśyataḥ

08,011.041a tathaiva pāṇḍavaṃ rājan vihvalantaṃ muhur muhuḥ

08,011.041c apovāha rathenājau sārathiḥ śatrutāpanam

08,011.041d@001_0000 saṃjaya uvāca

08,011.041d@001_0001 śrutakīrtim athāyāntaṃ kirantaṃ niśitāñ śarān

08,011.041d@001_0002 madrarājo mahārāja vārayām āsa hṛṣṭavat

08,011.041d@001_0003 madrarājaṃ samāsādya śrutakīrtir mahārathaḥ

08,011.041d@001_0004 vivyādha bhallais triṃśatyā kārtasvaravibhūṣitaiḥ

08,011.041d@001_0005 prativivyādha taṃ śalyas tribhis tūrṇam ajihmagaiḥ

08,011.041d@001_0006 sārathiṃ cāsya bhallena bhṛśaṃ vivyādha bhārata

08,011.041d@001_0007 sa śalyaṃ śaravarṣeṇa chādayām āsa saṃyuge

08,011.041d@001_0008 mumoca niśitān bāṇān madrarājarathaṃ prati

08,011.041d@001_0009 tataḥ śalyo mahārāja śrutakīrtibhujacyutān

08,011.041d@001_0010 ciccheda samare bāṇān bāṇaiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,011.041d@001_0011 śrutakīrtis tataḥ śalyaṃ bhittvā navabhir āyasaiḥ

08,011.041d@001_0012 sārathiṃ tribhir ānarchat punaḥ śalyaṃ ca pañcabhiḥ

08,011.041d@001_0013 tasya śalyo dhanuś chittvā hastāvāpaṃ nikṛtya ca

08,011.041d@001_0014 vivyādha samare tūrṇaṃ saptabhis taṃ śarottamaiḥ

08,011.041d@001_0015 athānyad dhanur ādāya śrutakīrtir mahārathaḥ

08,011.041d@001_0016 madreśvaraṃ catuḥṣaṣṭyā bāhvor urasi cārpayat

08,011.041d@001_0017 tatas tu samare rājaṃs tena viddhaḥ śilīmukhaiḥ

08,011.041d@001_0018 prativivyādha taṃ cāpi navatyā niśitaiḥ śaraiḥ

08,011.041d@001_0019 tasya madreśvaraś cāpaṃ punaś ciccheda māriṣa

08,011.041d@001_0020 saṃchinnadhanvā samare gadāṃ cikṣepa satvaraḥ

08,011.041d@001_0021 paṭṭair jāmbūnadair baddhāṃ rūpyapaṭṭaiś ca bhārata

08,011.041d@001_0022 bhrājamānāṃ yathā nārīṃ divyavastravibhūṣitām

08,011.041d@001_0023 tām āpatantīṃ sahasā dīpyamānāśaniprabhām

08,011.041d@001_0024 śarair anekasāhasrair vyaṣṭambhayata madrarāṭ

08,011.041d@001_0025 viṣṭabhya ca gadāṃ vīraḥ pātayitvā ca bhūtale

08,011.041d@001_0026 śrutakīrtim athāyatto rājan vivyādha pañcabhiḥ

08,011.041d@001_0027 tasya śaktiṃ raṇe bhūyaś cikṣepa bhujagopamām

08,011.041d@001_0028 tāṃ dvidhā cācchinac chalyo medinyāṃ sā tv aśīryata

08,011.041d@001_0029 tasya śalyaḥ kṣurapreṇa yantuḥ kāyāc chiro 'harat

08,011.041d@001_0030 bālahastād yathā śyena āmiṣaṃ vai narottama

08,011.041d@001_0031 sa papāta rathopasthāt sārathis tasya bhārata

08,011.041d@001_0032 tatas te prādravan saṃkhye hayās tasya mahātmanaḥ

08,011.041d@001_0033 palāyamānais tair aśvaiḥ so 'panīto raṇājirāt

08,011.041d@001_0034 śrutakīrtir mahārāja paśyatāṃ sarvayodhinām

08,011.041d@001_0035 tato madreśvaro rājā pāṇḍavānām anīkinīm

08,011.041d@001_0036 vyagāhata mudā yukto nalinīṃ dvirado yathā

08,011.041d@001_0037 lolayām āsa sa balaṃ siṃhaḥ paśugaṇān iva

08,011.041d@001_0038 śalyas tatra mahāraṅge pāṇḍavānāṃ mahātmanām

08,011.041d@001_0039 nihatya pāṇḍupāñcālān pṛtanāsu vyavasthitaḥ

08,011.041d@001_0040 aśobhata raṇe śalyo vidhūmo 'gnir iva jvalan

08,011.041d@001_0041 senākakṣaṃ mahad dagdhvā kakṣam agnir ivotthitaḥ

08,011.041d@001_0042 sthito rarāja samare puraṃ dagdhveva śaṃkaraḥ

08,012.001 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,012.001a yathā saṃśaptakaiḥ sārdham arjunasyābhavad raṇaḥ

08,012.001b*0091_01 sūtaputrasya pāñcālaiḥ kathaṃ yuddhaṃ pravartitam

08,012.001b*0092_01 aśvatthāmnas tu yad yuddham arjunasya ca saṃjaya

08,012.001c anyeṣāṃ ca madīyānāṃ pāṇḍavais tad bravīhi me

08,012.002 saṃjaya uvāca

08,012.002a śṛṇu rājan yathāvṛttaṃ saṃgrāmaṃ bruvato mama

08,012.002c vīrāṇāṃ śatrubhiḥ sārdhaṃ dehapāpmapraṇāśanam

08,012.003a pārthaḥ saṃśaptakagaṇaṃ praviśyārṇavasaṃnibham

08,012.003c vyakṣobhayad amitraghno mahāvāta ivārṇavam

08,012.004a śirāṃsy unmathya vīrāṇāṃ śitair bhallair dhanaṃjayaḥ

08,012.004c pūrṇacandrābhavaktrāṇi svakṣibhrūdaśanāni ca

08,012.004e saṃtastāra kṣitiṃ kṣipraṃ vinālair nalinair iva

08,012.005a suvṛttān āyatān puṣṭāṃś candanāgurubhūṣitān

08,012.005c sāyudhān satanutrāṇān pañcāsyoragasaṃnibhān

08,012.005e bāhūn kṣurair amitrāṇāṃ vicakartārjuno raṇe

08,012.006a dhuryān dhuryatarān sūtān dhvajāṃś cāpāni sāyakān

08,012.006c pāṇīn aratnīn asakṛd bhallaiś ciccheda pāṇḍavaḥ

08,012.007a dvipān hayān rathāṃś caiva sārohān arjuno raṇe

08,012.007c śarair anekasāhasrai rājan ninye yamakṣayam

08,012.008a taṃ pravīraṃ pratīyātā nardamānā ivarṣabhāḥ

08,012.008c vāśitārtham abhikruddhā huṃkṛtvā cābhidudruvuḥ

08,012.008e nighnantam abhijaghnus te śaraiḥ śṛṅgair ivarṣabhāḥ

08,012.009a tasya teṣāṃ ca tad yuddham abhaval lomaharṣaṇam

08,012.009c trailokyavijaye yādṛg daityānāṃ saha vajriṇā

08,012.010a astrair astrāṇi saṃvārya dviṣatāṃ sarvato 'rjunaḥ

08,012.010c iṣubhir bahubhis tūrṇaṃ viddhvā prāṇān rarāsa saḥ

08,012.011a chinnatriveṇucakrākṣān hatayodhāśvasārathīn

08,012.011c vidhvastāyudhatūṇīrān samunmathitaketanān

08,012.012a saṃchinnayoktraraśmīkān vitriveṇūn vikūbarān

08,012.012c vidhvastabandhurayugān viśastāyudhamaṇḍalān

08,012.012e rathān viśakalīkurvan mahābhrāṇīva mārutaḥ

08,012.013a vismāpayan prekṣaṇīyaṃ dviṣātāṃ bhayavardhanam

08,012.013c mahārathasahasrasya samaṃ karmārjuno 'karot

08,012.014a siddhadevarṣisaṃghāś ca cāraṇāś caiva tuṣṭuvuḥ

08,012.014c devadundubhayo neduḥ puṣpavarṣāṇi cāpatan

08,012.014e keśavārjunayor mūrdhni prāha vāk cāśarīriṇī

08,012.015a candrārkānilavahnīnāṃ kāntidīptibaladyutīḥ

08,012.015c yau sadā bibhratur vīrau tāv imau keśavārjunau

08,012.016a brahmeśānāv ivājayyau vīrāv ekarathe sthitau

08,012.016c sarvabhūtavarau vīrau naranārāyaṇāv ubhau

08,012.017a ity etan mahad āścaryaṃ dṛṣṭvā śrutvā ca bhārata

08,012.017c aśvatthāmā susaṃyattaḥ kṛṣṇāv abhyadravad raṇe

08,012.018a atha pāṇḍavam asyantaṃ yamakālāntakāñ śarān

08,012.018c seṣuṇā pāṇināhūya hasan drauṇir athābravīt

08,012.019a yadi māṃ manyase vīra prāptam arham ivātithim

08,012.019c tataḥ sarvātmanādya tvaṃ yuddhātithyaṃ prayaccha me

08,012.020a evam ācāryaputreṇa samāhūto yuyutsayā

08,012.020c bahu mene 'rjuno ''tmānam idaṃ cāha janārdanam

08,012.021a saṃśaptakāś ca me vadhyā drauṇir āhvayate ca mām

08,012.021c yad atrānantaraṃ prāptaṃ praśādhi tvaṃ mahābhuja

08,012.021d*0093_01 ātithyakarmābhyutthāya dīyatāṃ yadi manyase

08,012.022a evam ukto 'vahat pārthaṃ kṛṣṇo droṇātmajāntikam

08,012.022c jaitreṇa vidhināhūtaṃ vāyur indram ivādhvare

08,012.023a tam āmantryaikamanasā keśavo drauṇim abravīt

08,012.023c aśvatthāman sthiro bhūtvā praharāśu sahasva ca

08,012.024a nirveṣṭuṃ bhartṛpiṇḍaṃ hi kālo 'yam upajīvinām

08,012.024c sūkṣmo vivādo viprāṇāṃ sthūlau kṣātrau jayājayau

08,012.025a yāṃ na saṃkṣamase mohād divyāṃ pārthasya satkriyām

08,012.025c tām āptum icchan yudhyasva sthiro bhūtvādya pāṇḍavam

08,012.026a ity ukto vāsudevena tathety uktvā dvijottamaḥ

08,012.026c vivyādha keśavaṃ ṣaṣṭyā nārācair arjunaṃ tribhiḥ

08,012.027a tasyārjunaḥ susaṃkruddhas tribhir bhallaiḥ śarāsanam

08,012.027c cicchedāthānyad ādatta drauṇir ghorataraṃ dhanuḥ

08,012.028a sajyaṃ kṛtvā nimeṣāt tad vivyādhārjunakeśavau

08,012.028c tribhiḥ śarair vāsudevaṃ sahasreṇa ca pāṇḍavam

08,012.029a tataḥ śarasahasrāṇi prayutāny arbudāni ca

08,012.029c sasṛje drauṇir āyastaḥ saṃstabhya ca raṇe 'rjunam

08,012.030a iṣudher dhanuṣo jyāyā aṅgulībhyaś ca māriṣa

08,012.030c bāhvoḥ karābhyām uraso vadanaghrāṇanetrataḥ

08,012.031a karṇābhyāṃ śiraso 'ṅgebhyo lomavartmabhya eva ca

08,012.031c rathadhvajebhyaś ca śarā niṣpetur brahmavādinaḥ

08,012.032a śarajālena mahatā viddhvā keśavapāṇḍavau

08,012.032c nanāda mudito drauṇir mahāmeghaughanisvanaḥ

08,012.033a tasya nānadataḥ śrutvā pāṇḍavo 'cyutam abravīt

08,012.033c paśya mādhava daurātmyaṃ droṇaputrasya māṃ prati

08,012.034a vadhaprāptau manyate nau praveśya śaraveśmani

08,012.034c eṣo 'sya hanmi saṃkalpaṃ śikṣayā ca balena ca

08,012.034d*0094_01 evam uktvāsya ciccheda bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,012.034d*0094_02 dhanuś citraṃ patākāṃ ca rathaṃ śaktiṃ gadāṃ śubhām

08,012.035a aśvatthāmnaḥ śarān astāṃś chittvaikaikaṃ tridhā tridhā

08,012.035c vyadhamad bharataśreṣṭho nīhāram iva mārutaḥ

08,012.036a tataḥ saṃśaptakān bhūyaḥ sāśvasūtarathadvipān

08,012.036c dhvajapattigaṇān ugrair bāṇair vivyādha pāṇḍavaḥ

08,012.037a ye ye dadṛśire tatra yad yad rūpaṃ yathā yathā

08,012.037c te te tat tac charair vyāptaṃ menire ''tmānam eva ca

08,012.038a te gāṇḍīvapraṇuditā nānārūpāḥ patatriṇaḥ

08,012.038c krośe sāgre sthitān ghnanti dvipāṃś ca puruṣān raṇe

08,012.039a bhallaiś chinnāḥ karāḥ petuḥ kariṇāṃ madakarṣiṇām

08,012.039c chinnā yathā paraśubhiḥ pravṛddhāḥ śaradi drumāḥ

08,012.040a paścāt tu śailavat petus te gajāḥ saha sādibhiḥ

08,012.040c vajrivajrapramathitā yathaivādricayās tathā

08,012.041a gandharvanagarākārān vidhivat kalpitān rathān

08,012.041c vinītajavanāny uktān āsthitān yuddhadurmadān

08,012.042a śarair viśakalīkurvann amitrān abhyavīvṛṣat

08,012.042b*0095_01 te śarāḥ sūryasaṃkāśāḥ patantaḥ sarvatodiśam

08,012.042c alaṃkṛtān aśvasādīn pattīṃś cāhan dhanaṃjayaḥ

08,012.043a dhanaṃjayayugāntārkaḥ saṃśaptakamahārṇavam

08,012.043c vyaśoṣayata duḥśoṣaṃ tīvraiḥ śaragabhastibhiḥ

08,012.044a punar drauṇimahāśailaṃ nārācaiḥ sūryasaṃnibhaiḥ

08,012.044c nirbibheda mahāvegais tvaran vajrīva parvatam

08,012.045a tam ācāryasutaḥ kruddhaḥ sāśvayantāram āśugaiḥ

08,012.045c yuyutsur nāśakad yoddhuṃ pārthas tān antarācchinat

08,012.046a tataḥ paramasaṃkruddhaḥ kāṇḍakośān avāsṛjat

08,012.046c aśvatthāmābhirūpāya gṛhān atithaye yathā

08,012.047a atha saṃśaptakāṃs tyaktvā pāṇḍavo drauṇim abhyayāt

08,012.047c apāṅkteyam iva tyaktvā dātā pāṅkteyam arthinam

08,012.047d*0096_01 sthitāḥ saṃśaptakā rājan dṛṣṭvā yuddhaṃ mahātmanoḥ

08,012.048a tataḥ samabhavad yuddhaṃ śukrāṅgirasavarcasoḥ

08,012.048c nakṣatram abhito vyomni śukrāṅgirasayor iva

08,012.049a saṃtāpayantāv anyonyaṃ dīptaiḥ śaragabhastibhiḥ

08,012.049c lokatrāsakarāv āstāṃ vimārgasthau grahāv iva

08,012.050a tato 'vidhyad bhruvor madhye nārācenārjuno bhṛśam

08,012.050c sa tena vibabhau drauṇir ūrdhvaraśmir yathā raviḥ

08,012.051a atha kṛṣṇau śaraśatair aśvatthāmnārditau bhṛśam

08,012.051c saraśmijālanikarau yugāntārkāv ivāsatuḥ

08,012.052a tato 'rjunaḥ sarvatodhāram astram; avāsṛjad vāsudevābhiguptaḥ

08,012.052c drauṇāyaniṃ cābhyahanat pṛṣatkair; vajrāgnivaivasvatadaṇḍakalpaiḥ

08,012.053a sa keśavaṃ cārjunaṃ cātitejā; vivyādha marmasv atiraudrakarmā

08,012.053c bāṇaiḥ sumuktair atitīvravegair; yair āhato mṛtyur api vyatheta

08,012.054a drauṇer iṣūn arjunaḥ saṃnivārya; vyāyacchatas tad dviguṇaiḥ supuṅkhaiḥ

08,012.054c taṃ sāśvasūtadhvajam ekavīram; āvṛtya saṃśaptakasainyam ārchat

08,012.055a dhanūṃṣi bāṇān iṣudhīr dhanurjyāḥ; pāṇīn bhujān pāṇigataṃ ca śastram

08,012.055c chatrāṇi ketūṃs turagān athaiṣāṃ; vastrāṇi mālyāny atha bhūṣaṇāni

08,012.056a carmāṇi varmāṇi manorathāṃś ca; priyāṇi sarvāṇi śirāṃsi caiva

08,012.056c ciccheda pārtho dviṣatāṃ pramuktair; bāṇaiḥ sthitānām aparāṅmukhānām

08,012.057a sukalpitāḥ syandanavājināgāḥ; samāsthitāḥ kṛtayatnair nṛvīraiḥ

08,012.057c pārtheritair bāṇagaṇair nirastās; tair eva sārdhaṃ nṛvarair nipetuḥ

08,012.058a padmārkapūrṇendusamānanāni; kirīṭamālāmukuṭotkaṭāni

08,012.058c bhallārdhacandrakṣurahiṃsitāni; prapetur urvyāṃ nṛśirāṃsy ajasram

08,012.059a atha dvipair devapatidvipābhair; devāridarpolbaṇamanyudarpaiḥ

08,012.059c kaliṅgavaṅgāṅganiṣādavīrā; jighāṃsavaḥ pāṇḍavam abhyadhāvan

08,012.060a teṣāṃ dvipānāṃ vicakarta pārtho; varmāṇi marmāṇi karān niyantṝn

08,012.060c dhvajāḥ patākāś ca tataḥ prapetur; vajrāhatānīva gireḥ śirāṃsi

08,012.061a teṣu prarugṇeṣu guros tanūjaṃ; bāṇaiḥ kirīṭī navasūryavarṇaiḥ

08,012.061c pracchādayām āsa mahābhrajālair; vāyuḥ samudyuktam ivāṃśumantam

08,012.062a tato 'rjuneṣūn iṣubhir nirasya; drauṇiḥ śarair arjunavāsudevau

08,012.062c pracchādayitva divi candrasūryau; nanāda so 'mbhoda ivātapānte

08,012.063a tam arjunas tāṃś ca punas tvadīyān; abhyarditas tair avikṛttaśastraiḥ

08,012.063c bāṇāndhakāraṃ sahasaiva kṛtvā; vivyādha sarvān iṣubhiḥ supuṅkhaiḥ

08,012.064a nāpy ādadat saṃdadhan naiva muñcan; bāṇān raṇe 'dṛśyata savyasācī

08,012.064c hatāṃś ca nāgāṃs turagān padātīn; saṃsyūtadehān dadṛśū rathāṃś ca

08,012.065a saṃdhāya nārācavarān daśāśu; drauṇis tvarann ekam ivotsasarja

08,012.065c teṣāṃ ca pañcārjunam abhyavidhyan; pañcācyutaṃ nirbibhiduḥ sumuktāḥ

08,012.066a tair āhatau sarvamanuṣyamukhyāv; asṛkkṣarantau dhanadendrakalpau

08,012.066c samāptavidyena yathābhibhūtau; hatau svid etau kim u menire 'nye

08,012.067a athārjunaṃ prāha daśārhanāthaḥ; pramādyase kiṃ jahi yodham etam

08,012.067c kuryād dhi doṣaṃ samupekṣito 'sau; kaṣṭo bhaved vyādhir ivākriyāvān

08,012.068a tatheti coktvācyutam apramādī; drauṇiṃ prayatnād iṣubhis tatakṣa

08,012.068b*0097_01 bhujau varau candanasāradigdhau

08,012.068b*0097_02 vakṣaḥ śiro 'thāpratimau tathorū

08,012.068b*0097_03 gāṇḍīvamuktaiḥ kupito vikarṇair

08,012.068b*0097_04 drauṇiṃ śaraiḥ saṃyati nirbibheda

08,012.068c chittvāśvaraśmīṃs turagān avidhyat; te taṃ raṇād ūhur atīva dūram

08,012.068d*0098_01 sa tair hṛto vātajavais turaṃgair

08,012.068d*0098_02 drauṇir dṛḍhaṃ pārthaśarābhibhūtaḥ

08,012.069a āvṛtya neyeṣa punas tu yuddhaṃ; pārthena sārdhaṃ matimān vimṛśya

08,012.069c jānañ jayaṃ niyataṃ vṛṣṇivīre; dhanaṃjaye cāṅgirasāṃ variṣṭhaḥ

08,012.069d*0099_01 viveśa karṇasya balaṃ tarasvī

08,012.069d*0099_02 bhagnotsāhaḥ kṣīṇabāṇāstrayogaḥ

08,012.069d*0100_01 niyamya tu hayān drauṇiḥ samāśvasya ca māriṣa

08,012.069d*0100_02 rathāśvanarasaṃbādhaṃ karṇasya prāviśad balam

08,012.070a pratīpakāye tu raṇād aśvatthāmni hṛte hayaiḥ

08,012.070c mantrauṣadhikriyādānair vyādhau dehād ivāhṛte

08,012.071a saṃśaptakān abhimukhau prayātau keśavārjunau

08,012.071c vātoddhūtapatākena syandanenaughanādinā

08,013.001 saṃjaya uvāca

08,013.001a athottareṇa pāṇḍūnāṃ senāyāṃ dhvanir utthitaḥ

08,013.001c rathanāgāśvapattīnāṃ daṇḍadhāreṇa vadhyatām

08,013.002a nivartayitvā tu rathaṃ keśavo 'rjunam abravīt

08,013.002c vāhayann eva turagān garuḍānilaraṃhasaḥ

08,013.003a māgadho 'thāpy atikrānto dviradena pramāthinā

08,013.003c bhagadattād anavaraḥ śikṣayā ca balena ca

08,013.004a enaṃ hatvā nihantāsi punaḥ saṃśaptakān iti

08,013.004c vākyānte prāpayat pārthaṃ daṇḍadhārāntikaṃ prati

08,013.005a sa māgadhānāṃ pravaro 'ṅkuśagraho; graheṣv asahyo vikaco yathā grahaḥ

08,013.005c sapatnasenāṃ pramamātha dāruṇo; mahīṃ samagrāṃ vikaco yathā grahaḥ

08,013.006a sukalpitaṃ dānavanāgasaṃnibhaṃ; mahābhrasaṃhrādam amitramardanam

08,013.006c rathāśvamātaṅgagaṇān sahasraśaḥ; samāsthito hanti śarair dvipān api

08,013.007a rathān adhiṣṭhāya savājisārathīn; rathāṃś ca padbhis tvarito vyapothayat

08,013.007c dvipāṃś ca padbhyāṃ caraṇaiḥ kareṇa ca; dvipāsthito hanti sa kālacakravat

08,013.007d*0101_01 sa nāgayantṝn samare mahārathān

08,013.007d*0101_02 sapattisaṃghāṃs turagān sasādinaḥ

08,013.007d*0101_03 dvipāṃś ca bāṇair nijaghāna vīryavān

08,013.007d*0101_04 samantato ghnann iva kālacakravat

08,013.008a narāṃś ca kārṣṇāyasavarmabhūṣaṇān; nipātya sāśvān api pattibhiḥ saha

08,013.008c vyapothayad dantivareṇa śuṣmiṇā; saśabdavat sthūlanaḍān yathā tathā

08,013.009a athārjuno jyātalaneminisvane; mṛdaṅgabherībahuśaṅkhanādite

08,013.009c narāśvamātaṅgasahasranāditai; rathottamenābhyapatad dvipottamam

08,013.010a tato 'rjunaṃ dvādaśabhiḥ śarottamair; janārdanaṃ ṣoḍaśabhiḥ samārdayat

08,013.010c sa daṇḍadhāras turagāṃs tribhis tribhis; tato nanāda prajahāsa cāsakṛt

08,013.011a tato 'sya pārthaḥ saguṇeṣukārmukaṃ; cakarta bhallair dhvajam apy alaṃkṛtam

08,013.011c punar niyantṝn saha pādagoptṛbhis; tatas tu cukrodha girivrajeśvaraḥ

08,013.012a tato 'rjunaṃ bhinnakaṭena dantinā; ghanāghanenānilatulyaraṃhasā

08,013.012c atīva cukṣobhayiṣur janārdanaṃ; dhanaṃjayaṃ cābhijaghāna tomaraiḥ

08,013.013a athāsya bāhū dvipahastasaṃnibhau; śiraś ca pūrṇendunibhānanaṃ tribhiḥ

08,013.013c kṣuraiḥ praciccheda sahaiva pāṇḍavas; tato dvipaṃ bāṇaśataiḥ samārdayat

08,013.014a sa pārthabāṇais tapanīyabhūṣaṇaiḥ; samārucat kāñcanavarmabhṛd dvipaḥ

08,013.014c tathā cakāśe niśi parvato yathā; davāgninā prajvalitauṣadhidrumaḥ

08,013.015a sa vedanārto 'mbudanisvano nadaṃś; calan bhraman praskhalito ''turo dravan

08,013.015c papāta rugṇaḥ saniyantṛkas tathā; yathā girir vajranipātacūrṇitaḥ

08,013.016a himāvadātena suvarṇamālinā; himādrikūṭapratimena dantinā

08,013.016c hate raṇe bhrātari daṇḍa āvrajaj; jighāṃsur indrāvarajaṃ dhanaṃjayam

08,013.017a sa tomarair arkakaraprabhais tribhir; janārdanaṃ pañcabhir eva cārjunam

08,013.017c samarpayitvā vinanāda cārdayaṃs; tato 'sya bāhū vicakarta pāṇḍavaḥ

08,013.018a kṣuraprakṛttau subhṛśaṃ satomarau; cyutāṅgadau candanarūṣitau bhujau

08,013.018c gajāt patantau yugapad virejatur; yathādriśṛṅgāt patitau mahoragau

08,013.019a athārdhacandreṇa hṛtaṃ kirīṭinā; papāta daṇḍasya śiraḥ kṣitiṃ dvipāt

08,013.019c tac choṇitābhaṃ nipatad vireje; divākaro 'stād iva paścimāṃ diśam

08,013.020a atha dvipaṃ śvetanagāgrasaṃnibhaṃ; divākarāṃśupratimaiḥ śarottamaiḥ

08,013.020c bibheda pārthaḥ sa papāta nānadan; himādrikūṭaḥ kuliśāhato yathā

08,013.021a tato 'pare tatpratimā gajottamā; jigīṣavaḥ saṃyati savyasācinam

08,013.021c tathā kṛtās tena yathaiva tau dvipau; tataḥ prabhagnaṃ sumahad ripor balam

08,013.022a gajā rathāśvāḥ puruṣāś ca saṃghaśaḥ; parasparaghnāḥ paripetur āhave

08,013.022c parasparapraskhalitāḥ samāhatā; bhṛśaṃ ca tat tat kulabhāṣiṇo hatāḥ

08,013.023a athārjunaṃ sve parivārya sainikāḥ; puraṃdaraṃ devagaṇā ivābruvan

08,013.023c abhaiṣma yasmān maraṇād iva prajāḥ; sa vīra diṣṭyā nihatas tvayā ripuḥ

08,013.024a na cet paritrāsya imāñ janān bhayād; dviṣadbhir evaṃ balibhiḥ prapīḍitān

08,013.024c tathābhaviṣyad dviṣatāṃ pramodanaṃ; yathā hateṣv eṣv iha no 'riṣu tvayā

08,013.025a itīva bhūyaś ca suhṛdbhir īritā; niśamya vācaḥ sumanās tato 'rjunaḥ

08,013.025c yathānurūpaṃ pratipūjya taṃ janaṃ; jagāma saṃśaptakasaṃghahā punaḥ

08,014.001 saṃjaya uvāca

08,014.001a pratyāgatya punar jiṣṇur ahan saṃśaptakān bahūn

08,014.001c vakrānuvakragamanād aṅgāraka iva grahaḥ

08,014.002a pārthabāṇahatā rājan narāśvarathakuñjarāḥ

08,014.002c vicelur babhramur neduḥ petur mamluś ca māriṣa

08,014.003a dhuryaṃ dhuryatarān sūtān rathāṃś ca parisaṃkṣipan

08,014.003c pāṇīn pāṇigataṃ śastraṃ bāhūn api śirāṃsi ca

08,014.004a bhallaiḥ kṣurair ardhacandrair vatsadantaiś ca pāṇḍavaḥ

08,014.004c cicchedāmitravīrāṇāṃ samare pratiyudhyatām

08,014.004d*0102_01 taṃ pravīrās tvadīyānāṃ nardamānābhidudruvuḥ

08,014.005a vāśitārthe yuyutsanto vṛṣabhā vṛṣabhaṃ yathā

08,014.005c āpatanty arjunaṃ śūrāḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ

08,014.006a teṣāṃ tasya ca tad yuddham abhaval lomaharṣaṇam

08,014.006c trailokyavijaye yādṛg daityānāṃ saha vajriṇā

08,014.007a tam avidhyat tribhir bāṇair dandaśūkair ivāhibhiḥ

08,014.007c ugrāyudhas tatas tasya śiraḥ kāyād apāharat

08,014.008a te 'rjunaṃ sarvataḥ kruddhā nānāśastrair avīvṛṣan

08,014.008c marudbhiḥ preṣitā meghā himavantam ivoṣṇage

08,014.009a astrair astrāṇi saṃvārya dviṣatāṃ sarvato 'rjunaḥ

08,014.009c samyag astaiḥ śaraiḥ sarvān sahitān ahanad bahūn

08,014.010a chinnatriveṇujaṅgheṣān nihatapārṣṇisārathīn

08,014.010b*0103_01 vidhvastāyudhatūṇīrān vicakrarathaketanān

08,014.010c saṃchinnaraśmiyoktrākṣān vyanukarṣayugān rathān

08,014.010e vidhvastasarvasaṃnāhān bāṇaiś cakre 'rjunas tvaran

08,014.011a te rathās tatra vidhvastāḥ parārdhyā bhānty anekaśaḥ

08,014.011c dhaninām iva veśmāni hatāny agnyanilāmbubhiḥ

08,014.012a dvipāḥ saṃbhinnamarmāṇo vajrāśanisamaiḥ śaraiḥ

08,014.012c petur giryagraveśmāni vajravātāgnibhir yathā

08,014.013a sārohās turagāḥ petur bahavo 'rjunatāḍitāḥ

08,014.013c nirjihvāntrāḥ kṣitau kṣīṇā rudhirārdrāḥ sudurdṛśaḥ

08,014.014a narāśvanāgā nārācaiḥ saṃsyūtāḥ savyasācinā

08,014.014c babhramuś caskhaluḥ petur nedur mamluś ca māriṣa

08,014.015a aṇakaiś ca śilādhautair vajrāśaniviṣopamaiḥ

08,014.015c śarair nijaghnivān pārtho mahendra iva dānavān

08,014.016a mahārhavarmābharaṇā nānārūpāmbarāyudhāḥ

08,014.016c sarathāḥ sadhvajā vīrā hatāḥ pārthena śerate

08,014.017a vijitāḥ puṇyakarmāṇo viśiṣṭābhijanaśrutāḥ

08,014.017c gatāḥ śarīrair vasudhām ūrjitaiḥ karmabhir divam

08,014.018a athārjunarathaṃ vīrās tvadīyāḥ samupādravan

08,014.018c nānājanapadādhyakṣāḥ sagaṇā jātamanyavaḥ

08,014.019a uhyamānā rathāśvais te pattayaś ca jighāṃsavaḥ

08,014.019c samabhyadhāvann asyanto vividhaṃ kṣipram āyudham

08,014.020a tadāyudhamahāvarṣaṃ kṣiptaṃ yodhamahāmbudaiḥ

08,014.020c vyadhaman niśitair bāṇaiḥ kṣipram arjunamārutaḥ

08,014.021a sāśvapattidviparathaṃ mahāśastraugham aplavam

08,014.021c sahasā saṃtitīrṣantaṃ pārthaṃ śastrāstrasetunā

08,014.022a athābravīd vāsudevaḥ pārthaṃ kiṃ krīḍase 'nagha

08,014.022b*0104_01 ete balādhikāḥ prāptāḥ pārtha kiṃ krīḍase 'nagha

08,014.022c saṃśaptakān pramathyaitāṃs tataḥ karṇavadhe tvara

08,014.023a tathety uktvārjunaḥ kṣipraṃ śiṣṭān saṃśaptakāṃs tadā

08,014.023c ākṣipya śastreṇa balād daityān indra ivāvadhīt

08,014.024a ādadhat saṃdadhan neṣūn dṛṣṭaḥ kaiś cid raṇe 'rjunaḥ

08,014.024c vimuñcan vā śarāñ śīghraṃ dṛśyate sma hi kair api

08,014.025a āścaryam iti govindo bruvann aśvān acodayat

08,014.025c haṃsāṃsagaurās te senāṃ haṃsāḥ sara ivāviśan

08,014.025d*0105_01 tatas te haṃsasadṛśās turagā vātaraṃhasaḥ

08,014.025d*0105_02 tāṃ senāṃ viviśur hṛṣṭā haṃsā iva mahat saraḥ

08,014.026a tataḥ saṃgrāmabhūmiṃ tāṃ vartamāne janakṣaye

08,014.026c avekṣamāṇo govindaḥ savyasācinam abravīt

08,014.027a eṣa pārtha mahāraudro vartate bharatakṣayaḥ

08,014.027c pṛthivyāṃ pārthivānāṃ vai duryodhanakṛte mahān

08,014.028a paśya bhārata cāpāni rukmapṛṣṭhāni dhanvinām

08,014.028c mahatām apaviddhāni kalāpān iṣudhīs tathā

08,014.029a jātarūpamayaiḥ puṅkhaiḥ śarāṃś ca nataparvaṇaḥ

08,014.029c tailadhautāṃś ca nārācān nirmuktān iva pannagān

08,014.030a hastidantatsarūn khaḍgāñ jātarūpapariṣkṛtān

08,014.030c ākīrṇāṃs tomarāṃś cāpāṃś citrān hemavibhūṣitān

08,014.030d*0106_01 daṇḍān kanakacitrāṃś ca saṃvṛttā raṇabhūmayaḥ

08,014.031a varmāṇi cāpaviddhāni rukmapṛṣṭhāni bhārata

08,014.031c suvarṇavikṛtān prāsāñ śaktīḥ kanakabhūṣitāḥ

08,014.032a jāmbūnadamayaiḥ paṭṭair baddhāś ca vipulā gadāḥ

08,014.032c jātarūpamayīś carṣṭīḥ paṭṭiśān hemabhūṣitān

08,014.033a daṇḍaiḥ kanakacitraiś ca vipraviddhān paraśvadhān

08,014.033b*0107_01 parighān bhiṇḍipālāṃś ca bhuśuṇḍīḥ kuṇapān api

08,014.033c ayaskuśāntān patitān musalāni gurūṇi ca

08,014.034a śataghnīḥ paśya citrāś ca vipulān parighāṃs tathā

08,014.034c cakrāṇi cāpaviddhāni mudgarāṃś ca bahūn raṇe

08,014.035a nānāvidhāni śastrāṇi pragṛhya jayagṛddhinaḥ

08,014.035c jīvanta iva lakṣyante gatasattvās tarasvinaḥ

08,014.036a gadāvimathitair gātrair musalair bhinnamastakān

08,014.036c gajavājirathakṣuṇṇān paśya yodhān sahasraśaḥ

08,014.037a manuṣyagajavājīnāṃ śaraśaktyṛṣṭitomaraiḥ

08,014.037c nistriṃśaiḥ paṭṭiśaiḥ prāsair nakharair laguḍair api

08,014.038a śarīrair bahudhā bhinnaiḥ śoṇitaughapariplutaiḥ

08,014.038c gatāsubhir amitraghna saṃvṛtā raṇabhūmayaḥ

08,014.039a bāhubhiś candanādigdhaiḥ sāṅgadaiḥ śubhabhūṣaṇaiḥ

08,014.039c satalatraiḥ sakeyūrair bhāti bhārata medinī

08,014.040a sāṅgulitrair bhujāgraiś ca vipraviddhair alaṃkṛtaiḥ

08,014.040c hastihastopamaiś chinnair ūrubhiś ca tarasvinām

08,014.041a baddhacūḍāmaṇivaraiḥ śirobhiś ca sakuṇḍalaiḥ

08,014.041c nikṛttair vṛṣabhākṣāṇāṃ virājati vasuṃdharā

08,014.042a kabandhaiḥ śoṇitādigdhaiś chinnagātraśirodharaiḥ

08,014.042c bhūr bhāti bharataśreṣṭha śāntārcirbhir ivāgnibhiḥ

08,014.043a rathān bahuvidhān bhagnān hemakiṅkiṇinaḥ śubhān

08,014.043c aśvāṃś ca bahudhā paśya śoṇitena pariplutān

08,014.043d*0108_01 anukarṣān upāsaṅgān patākā vividhān dhvajān

08,014.044a yodhānāṃ ca mahāśaṅkhān pāṇḍurāṃś ca prakīrṇakān

08,014.044c nirastajihvān mātaṅgāñ śayānān parvatopamān

08,014.045a vaijayantīvicitrāṃś ca hatāṃś ca gajayodhinaḥ

08,014.045c vāraṇānāṃ paristomān suyuktāmbarakambalān

08,014.046a vipāṭitā vicitrāś ca rūpacitrāḥ kuthās tathā

08,014.046c bhinnāś ca bahudhā ghaṇṭāḥ patadbhiś cūrṇitā gajaiḥ

08,014.047a vaiḍūryamaṇidaṇḍāṃś ca patitān aṅkuśān bhuvi

08,014.047b*0109_01 aśvānāṃ ca yugāpīḍān ratnacitrān uraśchadān

08,014.047c baddhāḥ sādidhvajāgreṣu suvarṇavikṛtāḥ kaśāḥ

08,014.048a vicitrān maṇicitrāṃś ca jātarūpapariṣkṛtān

08,014.048c aśvāstaraparistomān rāṅkavān patitān bhuvi

08,014.049a cūḍāmaṇīn narendrāṇāṃ vicitrāḥ kāñcanasrajaḥ

08,014.049c chatrāṇi cāpaviddhāni cāmaravyajanāni ca

08,014.050a candranakṣatrabhāsaiś ca vadanaiś cārukuṇḍalaiḥ

08,014.050c kḷptaśmaśrubhir atyarthaṃ vīrāṇāṃ samalaṃkṛtaiḥ

08,014.050e vadanaiḥ paśya saṃchannāṃ mahīṃ śoṇitakardamām

08,014.050f*0110_01 kumudotpalapatrāṇāṃ ṣaṇḍaiḥ phullair yathā saraḥ

08,014.050f*0110_02 tathā mahībhṛtāṃ vaktraiḥ kumudotpalasaṃnibhaiḥ

08,014.050f*0110_03 tārāgaṇavicitrasya nirmalendudyutitviṣaḥ

08,014.050f*0110_04 paśya gāṃ nabhasas tulyāṃ grahanakṣatramālinaḥ

08,014.051a sajīvāṃś ca narān paśya kūjamānān samantataḥ

08,014.051c upāsyamānān bahubhir nyastaśastrair viśāṃ pate

08,014.052a jñātibhiḥ sahitais tatra rodamānair muhur muhuḥ

08,014.052c vyutkrāntān aparān yodhāṃś chādayitvā tarasvinaḥ

08,014.052e punar yuddhāya gacchanti jayagṛddhāḥ pramanyavaḥ

08,014.053a apare tatra tatraiva paridhāvanti māninaḥ

08,014.053c jñātibhiḥ patitaiḥ śūrair yācyamānās tathodakam

08,014.054a jalārthaṃ ca gatāḥ ke cin niṣprāṇā bahavo 'rjuna

08,014.054c saṃnivṛttāś ca te śūrās tān dṛṣṭvaiva vicetasaḥ

08,014.055a jalaṃ dṛṣṭvā pradhāvanti krośamānāḥ parasparam

08,014.055c jalaṃ pītvā mṛtān paśya pibato 'nyāṃś ca bhārata

08,014.056a parityajya priyān anye bāndhavān bāndhavapriya

08,014.056c vyutkrāntāḥ samadṛśyanta tatra tatra mahāraṇe

08,014.057a paśyāparān naraśreṣṭha saṃdaṣṭauṣṭhapuṭān punaḥ

08,014.057c bhrukuṭīkuṭilair vaktraiḥ prekṣamāṇān samantataḥ

08,014.057d*0111_01 evaṃ bruvaṃs tadā kṛṣṇo yayau yena yudhiṣṭhiraḥ

08,014.057d*0111_02 arjunaś cāpi nṛpater darśanārthaṃ mahāraṇe

08,014.057d*0112_01 yāhi yāhīti govindaṃ muhur muhur acodayat

08,014.057d*0113_01 tāṃ yuddhabhūmiṃ pārthasya darśayitvā ca mādhavaḥ

08,014.058a etat tavaivānurūpaṃ karmārjuna mahāhave

08,014.058c divi vā devarājasya tvayā yat kṛtam āhave

08,014.059a evaṃ tāṃ darśayan kṛṣṇo yuddhabhūmiṃ kirīṭine

08,014.059c gacchann evāśṛṇoc chabdaṃ duryodhanabale mahat

08,014.060a śaṅkhadundubhinirghoṣān bherīpaṇavamiśritān

08,014.060c rathāśvagajanādāṃś ca śastraśabdāṃś ca dāruṇān

08,014.061a praviśya tad balaṃ kṛṣṇas turagair vātavegibhiḥ

08,014.061c pāṇḍyenābhyarditāṃ senāṃ tvadīyāṃ vīkṣya dhiṣṭhitaḥ

08,014.062a sa hi nānāvidhair bāṇair iṣvāsapravaro yudhi

08,014.062c nyahanad dviṣatāṃ vrātān gatāsūn antako yathā

08,014.063a gajavājimanuṣyāṇāṃ śarīrāṇi śitaiḥ śaraiḥ

08,014.063c bhittvā praharatāṃ śreṣṭho videhāsūṃś cakāra saḥ

08,014.064a śatrupravīrair astāni nānāśastrāṇi sāyakaiḥ

08,014.064c bhittvā tān ahanat pāṇḍyaḥ śatrūñ śakra ivāsurān

08,015.001 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,015.001a proktas tvayā pūrvam eva pravīro lokaviśrutaḥ

08,015.001c na tv asya karma saṃgrāme tvayā saṃjaya kīrtitam

08,015.002a tasya vistarato brūhi pravīrasyādya vikramam

08,015.002c śikṣāṃ prabhāvaṃ vīryaṃ ca pramāṇaṃ darpam eva ca

08,015.003 saṃjaya uvāca

08,015.003a droṇabhīṣmakṛpadrauṇikarṇārjunajanārdanān

08,015.003c samāptavidyān dhanuṣi śreṣṭhān yān manyase yudhi

08,015.003d*0114_01 yo hy ākṣipati vīryeṇa sarvān etān mahārathān

08,015.003d*0114_02 na mene cātmanā tulyaṃ kaṃ cid eva nareśvaram

08,015.004a tulyatā karṇabhīṣmābhyām ātmano yena dṛśyate

08,015.004c vāsudevārjunābhyāṃ ca nyūnatāṃ nātmanīcchati

08,015.005a sa pāṇḍyo nṛpatiśreṣṭhaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ

08,015.005c karṇasyānīkam avadhīt paribhūta ivāntakaḥ

08,015.006a tad udīrṇarathāśvaṃ ca pattipravarakuñjaram

08,015.006c kulālacakravad bhrāntaṃ pāṇḍyenādhiṣṭhitaṃ balam

08,015.007a vyaśvasūtadhvajarathān vipraviddhāyudhān ripūn

08,015.007c samyag astaiḥ śaraiḥ pāṇḍyo vāyur meghān ivākṣipat

08,015.008a dviradān prahataprothān vipatākadhvajāyudhān

08,015.008c sapādarakṣān avadhīd vajreṇārīn ivārihā

08,015.009a saśaktiprāsatūṇīrān aśvārohān hayān api

08,015.009c pulindakhaśabāhlīkān niṣādān dhrakataṅgaṇān

08,015.010a dākṣiṇātyāṃś ca bhojāṃś ca krūrān saṃgrāmakarkaśān

08,015.010c viśastrakavacān bāṇaiḥ kṛtvā pāṇḍyo 'karod vyasūn

08,015.011a caturaṅgaṃ balaṃ bāṇair nighnantaṃ pāṇḍyam āhave

08,015.011c dṛṣṭvā drauṇir asaṃbhrāntam asaṃbhrāntataro 'bhyayāt

08,015.012a ābhāṣya cainaṃ madhuram abhi nṛtyann abhītavat

08,015.012c prāha praharatāṃ śreṣṭhaḥ smitapūrvaṃ samāhvayan

08,015.013a rājan kamalapatrākṣa pradhānāyudhavāhana

08,015.013c vajrasaṃhananaprakhya pradhānabalapauruṣa

08,015.014a muṣṭiśliṣṭāyudhābhyāṃ ca vyāyatābhyāṃ mahad dhanuḥ

08,015.014c dorbhyāṃ visphārayan bhāsi mahājaladavad bhṛśam

08,015.015a śaravarṣair mahāvegair amitrān abhivarṣataḥ

08,015.015c mad anyaṃ nānupaśyāmi prativīraṃ tavāhave

08,015.016a rathadviradapattyaśvān ekaḥ pramathase bahūn

08,015.016c mṛgasaṃghān ivāraṇye vibhīr bhīmabalo hariḥ

08,015.017a mahatā rathaghoṣeṇa divaṃ bhūmiṃ ca nādayan

08,015.017c varṣānte sasyahā pītho bhābhir āpūrayann iva

08,015.018a saṃspṛśānaḥ śarāṃs tīkṣṇāṃs tūṇād āśīviṣopamān

08,015.018c mayaivaikena yudhyasva tryambakeṇāndhako yathā

08,015.019a evam uktas tathety uktvā prahareti ca tāḍitaḥ

08,015.019c karṇinā droṇatanayaṃ vivyādha malayadhvajaḥ

08,015.020a marmabhedibhir atyugrair bāṇair agniśikhopamaiḥ

08,015.020c smayann abhyahanad drauṇiḥ pāṇḍyam ācāryasattamaḥ

08,015.021a tato navāparāṃs tīkṣṇān nārācān kaṅkavāsasaḥ

08,015.021c gatyā daśamyā saṃyuktān aśvatthāmā vyavāsṛjat

08,015.022a teṣāṃ pañcācchinat pāṇḍyaḥ pañcabhir niśitaiḥ śaraiḥ

08,015.022c catvāro 'bhyāhanan vāhān āśu te vyasavo 'bhavan

08,015.023a atha droṇasutasyeṣūṃs tāṃś chittvā niśitaiḥ śaraiḥ

08,015.023c dhanurjyāṃ vitatāṃ pāṇḍyaś cicchedādityavarcasaḥ

08,015.024a vijyaṃ dhanur athādhijyaṃ kṛtvā drauṇir amitrahā

08,015.024b*0115_01 prekṣya cāśu rathe yuktān narair anyān hayottamān

08,015.024c tataḥ śarasahasrāṇi preṣayām āsa pāṇḍyataḥ

08,015.024e iṣusaṃbādham ākāśam akarod diśa eva ca

08,015.025a tatas tān asyataḥ sarvān drauṇer bāṇān mahātmanaḥ

08,015.025c jānāno 'py akṣayān pāṇḍyo 'śātayat puruṣarṣabhaḥ

08,015.026a prahitāṃs tān prayatnena chittvā drauṇer iṣūn ariḥ

08,015.026c cakrarakṣau tatas tasya prāṇudan niśitaiḥ śaraiḥ

08,015.027a athārer lāghavaṃ dṛṣṭvā maṇḍalīkṛtakārmukaḥ

08,015.027c prāsyad droṇasuto bāṇān vṛṣṭiṃ pūṣānujo yathā

08,015.028a aṣṭāv aṣṭagavāny ūhuḥ śakaṭāni yad āyudham

08,015.028c ahnas tad aṣṭabhāgena drauṇiś cikṣepa māriṣa

08,015.029a tam antakam iva kruddham antakālāntakopamam

08,015.029c ye ye dadṛśire tatra visaṃjñāḥ prāyaśo 'bhavan

08,015.030a parjanya iva gharmānte vṛṣṭyā sādridrumāṃ mahīm

08,015.030c ācāryaputras tāṃ senāṃ bāṇavṛṣṭyābhyavīvṛṣat

08,015.031a drauṇiparjanyamuktāṃ tāṃ bāṇavṛṣṭiṃ suduḥsahām

08,015.031c vāyavyāstreṇa sa kṣipraṃ ruddhvā pāṇḍyānilo 'nadat

08,015.032a tasya nānadataḥ ketuṃ candanāgurubhūṣitam

08,015.032c malayapratimaṃ drauṇiś chittvāśvāṃś caturo 'hanat

08,015.033a sūtam ekeṣuṇā hatvā mahājaladanisvanam

08,015.033c dhanuś chittvārdhacandreṇa vyadhamat tilaśo ratham

08,015.034a astrair astrāṇi saṃvārya chittvā sarvāyudhāni ca

08,015.034c prāptam apy ahitaṃ drauṇir na jaghāna raṇepsayā

08,015.034d*0116_01 etasminn antare karṇo gajānīkam upādravat

08,015.034d*0116_02 drāvayām āsa sa tadā pāṇḍavānāṃ mahad balam

08,015.034d*0116_03 virathān rathinaś cakre gajān aśvāṃś ca bhārata

08,015.034d*0116_04 gajān bahubhir ānarchac charaiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,015.034d*0116_05 atha drauṇir maheṣvāsaḥ pāṇḍyaṃ śatrunibarhaṇam

08,015.034d*0116_06 virathaṃ rathināṃ śreṣṭhaṃ nāhanad yuddhakāṅkṣayā

08,015.035a hateśvaro dantivaraḥ sukalpitas; tvarābhisṛṣṭaḥ pratiśarmago balī

08,015.035b*0117_01 tam ādravad drauṇiśarāhatas tvarañ

08,015.035b*0117_02 javena kṛtvā pratihastigarjitam

08,015.035b*0117_03 taṃ vāraṇaṃ vāraṇayuddhakovido

08,015.035b*0117_04 dvipottamaṃ parvatasānusaṃnibham

08,015.035c tam adhyatiṣṭhan malayeśvaro mahān; yathādriśṛṅgaṃ harir unnadaṃs tathā

08,015.036a sa tomaraṃ bhāskararaśmisaṃnibhaṃ; balāstrasargottamayatnamanyubhiḥ

08,015.036c sasarja śīghraṃ pratipīḍayan gajaṃ; guroḥ sutāyādripatīśvaro nadan

08,015.037a maṇipratānottamavajrahāṭakair; alaṃkṛtaṃ cāṃśukamālyamauktikaiḥ

08,015.037c hato 'sy asāv ity asakṛn mudā nadan; parābhinad drauṇivarāṅgabhūṣaṇam

08,015.038a tad arkacandragrahapāvakatviṣaṃ; bhṛśābhighātāt patitaṃ vicūrṇitam

08,015.038c mahendravajrābhihataṃ mahāvanaṃ; yathādriśṛṅgaṃ dharaṇītale tathā

08,015.039a tataḥ prajajvāla pareṇa manyunā; padāhato nāgapatir yathā tathā

08,015.039c samādadhe cāntakadaṇḍasaṃnibhān; iṣūn amitrāntakarāṃś caturdaśa

08,015.040a dvipasya pādāgrakarān sa pañcabhir; nṛpasya bāhū ca śiro 'tha ca tribhiḥ

08,015.040c jaghāna ṣaḍbhiḥ ṣaḍ ṛtūttamatviṣaḥ; sa pāṇḍyarājānucarān mahārathān

08,015.041a sudīrghavṛttau varacandanokṣitau; suvarṇamuktāmaṇivajrabhūṣitau

08,015.041c bhujau dharāyāṃ patitau nṛpasya tau; viveṣṭatus tārkṣyahatāv ivoragau

08,015.042a śiraś ca tat pūrṇaśaśiprabhānanaṃ; saroṣatāmrāyatanetram unnasam

08,015.042c kṣitau vibabhrāja patat sakuṇḍalaṃ; viśākhayor madhyagataḥ śaśī yathā

08,015.042d*0118_01 sa tu dvipaḥ pañcabhir uttameṣubhiḥ

08,015.042d*0118_02 kṛtaḥ ṣaḍaṃśaś caturo nṛpas tribhiḥ

08,015.042d*0118_03 kṛto daśāṃśaḥ kuśalena yudhyatā

08,015.042d*0118_04 yathā havis tad daśadaivataṃ tathā

08,015.042d*0118_05 sa pādaśo rākṣasabhojanān bahūn

08,015.042d*0118_06 pradāya pāṇḍyo 'śvamanuṣyakuñjarān

08,015.042d*0118_07 svadhām ivāpya jvalanaḥ pitṛpriyas

08,015.042d*0118_08 tataḥ praśāntaḥ salilapravāhataḥ

08,015.043a samāptavidyaṃ tu guroḥ sutaṃ nṛpaḥ; samāptakarmāṇam upetya te sutaḥ

08,015.043c suhṛdvṛto 'tyartham apūjayan mudā; jite balau viṣṇum ivāmareśvaraḥ

08,016.001 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,016.001a pāṇḍye hate kim akarod arjuno yudhi saṃjaya

08,016.001c ekavīreṇa karṇena drāviteṣu pareṣu ca

08,016.002a samāptavidyo balavān yukto vīraś ca pāṇḍavaḥ

08,016.002c sarvabhūteṣv anujñātaḥ śaṃkareṇa mahātmanā

08,016.003a tasmān mahad bhayaṃ tīvram amitraghnād dhanaṃjayāt

08,016.003c sa yat tatrākarot pārthas tan mamācakṣva saṃjaya

08,016.004 saṃjaya uvāca

08,016.004a hate pāṇḍye 'rjunaṃ kṛṣṇas tvarann āha vaco hitam

08,016.004c paśyātimānyaṃ rājānam apayātāṃś ca pāṇḍavān

08,016.005a aśvatthāmnaś ca saṃkalpād dhatāḥ karṇena sṛñjayāḥ

08,016.005c tathāśvanaranāgānāṃ kṛtaṃ ca kadanaṃ mahat

08,016.005e ity ācaṣṭa sudurdharṣo vāsudevaḥ kirīṭine

08,016.006a etac chrutvā ca dṛṣṭvā ca bhrātur ghoraṃ mahad bhayam

08,016.006c vāhayāśvān hṛṣīkeśa kṣipram ity āha pāṇḍavaḥ

08,016.007a tataḥ prāyād dhṛṣīkeśo rathenāpratiyodhinā

08,016.007b*0119_01 tadā reṇuḥ samabhavat punas tatra mahāraṇe

08,016.007c dāruṇaś ca punas tatra prādurāsīt samāgamaḥ

08,016.007d*0120_01 tataḥ punaḥ samājagmur abhītāḥ kurupāṇḍavāḥ

08,016.007d*0120_02 bhīmasenamukhāḥ pārthāḥ sūtaputramukhā vayam

08,016.008a tataḥ pravavṛte bhūyaḥ saṃgrāmo rājasattama

08,016.008c karṇasya pāṇḍavānāṃ ca yamarāṣṭravivardhanaḥ

08,016.009a dhanūṃṣi bāṇān parighān asitomarapaṭṭiśān

08,016.009c musalāni bhuśuṇḍīś ca śaktiṛṣṭiparaśvadhān

08,016.010a gadāḥ prāsān asīn kuntān bhiṇḍipālān mahāṅkuśān

08,016.010c pragṛhya kṣipram āpetuḥ parasparajigīṣayā

08,016.011a bāṇajyātalaśabdena dyāṃ diśaḥ pradiśo viyat

08,016.011c pṛthivīṃ nemighoṣeṇa nādayanto 'bhyayuḥ parān

08,016.012a tena śabdena mahatā saṃhṛṣṭāś cakrur āhavam

08,016.012c vīrā vīrair mahāghoraṃ kalahāntaṃ titīrṣavaḥ

08,016.013a jyātalatradhanuḥśabdāḥ kuñjarāṇāṃ ca bṛṃhitam

08,016.013c tāḍitānāṃ ca patatāṃ ninādaḥ sumahān abhūt

08,016.014a bāṇaśabdāṃś ca vividhāñ śūrāṇām abhigarjatām

08,016.014c śrutvā śabdaṃ bhṛśaṃ tresur jaghnur mamluś ca bhārata

08,016.015a teṣāṃ nānadyatāṃ caiva śastravṛṣṭiṃ ca muñcatām

08,016.015c bahūn ādhirathiḥ karṇaḥ pramamātha raṇeṣubhiḥ

08,016.016a pañca pāñcālavīrāṇāṃ rathān daśa ca pañca ca

08,016.016c sāśvasūtadhvajān karṇaḥ śarair ninye yamakṣayam

08,016.017a yodhamukhyā mahāvīryāḥ pāṇḍūnāṃ karṇam āhave

08,016.017c śīghrāstrā divam āvṛtya parivavruḥ samantataḥ

08,016.018a tataḥ karṇo dviṣatsenāṃ śaravarṣair viloḍayan

08,016.018c vijagāhe 'ṇḍajāpūrṇāṃ padminīm iva yūthapaḥ

08,016.019a dviṣanmadhyam avaskandya rādheyo dhanur uttamam

08,016.019c vidhunvānaḥ śitair bāṇaiḥ śirāṃsy unmathya pātayat

08,016.019d*0121_01 hastinaḥ sumahāmātrān sāśvārohān hayān api

08,016.019d*0121_02 rathino 'py ekabāṇena bhramataś cāvapātayat

08,016.020a carmavarmāṇi saṃchindya nirvāpam iva dehinām

08,016.020c viṣehur nāsya saṃparkaṃ dvitīyasya patatriṇaḥ

08,016.021a varmadehāsumathanair dhanuṣaḥ pracyutaiḥ śaraiḥ

08,016.021c maurvyā talatrair nyavadhīt kaśayā vājino yathā

08,016.022a pāṇḍusṛñjayapāñcālāñ śaragocaram ānayat

08,016.022c mamarda karṇas tarasā siṃho mṛgagaṇān iva

08,016.023a tataḥ pāñcālaputrāś ca draupadeyāś ca māriṣa

08,016.023c yamau ca yuyudhānaś ca sahitāḥ karṇam abhyayuḥ

08,016.024a vyāyacchamānāḥ subhṛśaṃ kurupāṇḍavasṛñjayāḥ

08,016.024c priyān asūn raṇe tyaktvā yodhā jagmuḥ parasparam

08,016.025a susaṃnaddhāḥ kavacinaḥ saśirastrāṇabhūṣaṇāḥ

08,016.025c gadābhir musalaiś cānye parighaiś ca mahārathāḥ

08,016.026a samabhyadhāvanta bhṛśaṃ devā daṇḍair ivodyataiḥ

08,016.026c nadantaś cāhvayantaś ca pravalgantaś ca māriṣa

08,016.027a tato nijaghnur anyonyaṃ petuś cāhavatāḍitāḥ

08,016.027c vamanto rudhiraṃ gātrair vimastiṣkekṣaṇā yudhi

08,016.028a dantapūrṇaiḥ sarudhirair vaktrair dāḍimasaṃnibhaiḥ

08,016.028c jīvanta iva cāpy ete tasthuḥ śastropabṛṃhitāḥ

08,016.029a parasparaṃ cāpy apare paṭṭiśair asibhis tathā

08,016.029c śaktibhir bhiṇḍipālaiś ca nakharaprāsatomaraiḥ

08,016.030a tatakṣuś cicchiduś cānye bibhiduś cikṣipus tathā

08,016.030c saṃcakartuś ca jaghnuś ca kruddhā nirbibhiduś ca ha

08,016.031a petur anyonyanihatā vyasavo rudhirokṣitāḥ

08,016.031c kṣarantaḥ svarasaṃ raktaṃ prakṛtāś candanā iva

08,016.032a rathai rathā vinihatā hastinaś cāpi hastibhiḥ

08,016.032c narā naravaraiḥ petur aśvāś cāśvaiḥ sahasraśaḥ

08,016.033a dhvajāḥ śirāṃsi cchatrāṇi dvipahastā nṛṇāṃ bhujāḥ

08,016.033c kṣurair bhallārdhacandraiś ca chinnāḥ śastrāṇi tatyajuḥ

08,016.033d*0122_01 vadhyatāṃ dāruṇaḥ śabdaḥ patatāṃ stanatām api

08,016.033d*0122_02 narāśvebharathānāṃ hi narāśvebharathais tadā

08,016.034a narāṃś ca nāgāṃś ca rathān hayān mamṛdur āhave

08,016.034b*0123_01 tathā hatā rathāḥ petur aśvārohaiḥ sahasraśaḥ

08,016.034c aśvārohair hatāḥ śūrāś chinnahastāś ca dantinaḥ

08,016.035a sapatākā dhvajāḥ petur viśīrṇā iva parvatāḥ

08,016.035c pattibhiś ca samāplutya dviradāḥ syandanās tathā

08,016.036a prahatā hanyamānāś ca patitāś caiva sarvaśaḥ

08,016.036c aśvārohāḥ samāsādya tvaritāḥ pattibhir hatāḥ

08,016.036e sādibhiḥ pattisaṃghāś ca nihatā yudhi śerate

08,016.037a mṛditānīva padmāni pramlānā iva ca srajaḥ

08,016.037c hatānāṃ vadanāny āsan gātrāṇi ca mahāmate

08,016.038a rūpāṇy atyarthakāmyāni dviradāśvanṛṇāṃ nṛpa

08,016.038c samunnānīva vastrāṇi prāpur durdarśatāṃ param

08,016.038d*0124_01 tathaiva mukhavarṇaś ca keṣāṃ cit tatra dṛśyate

08,016.038d*0124_02 madād iva prasuptānāṃ vikṣiptābharaṇasrajām

08,017.001 saṃjaya uvāca

08,017.001a hastibhis tu mahāmātrās tava putreṇa coditāḥ

08,017.001c dhṛṣṭadyumnaṃ jighāṃsantaḥ kruddhāḥ pārṣatam abhyayuḥ

08,017.002a prācyāś ca dākṣiṇātyāś ca pravīrā gajayodhinaḥ

08,017.002c aṅgā vaṅgāś ca puṇḍrāś ca māgadhās tāmraliptakāḥ

08,017.003a mekalāḥ kośalā madrā daśārṇā niṣadhās tathā

08,017.003c gajayuddheṣu kuśalāḥ kaliṅgaiḥ saha bhārata

08,017.004a śaratomaranārācair vṛṣṭimanta ivāmbudāḥ

08,017.004c siṣicus te tataḥ sarve pāñcālācalam āhave

08,017.005a tān saṃmimardiṣur nāgān pārṣṇyaṅguṣṭhāṅkuśair bhṛśam

08,017.005c pothitān pārṣato bāṇair nārācaiś cābhyavīvṛṣat

08,017.006a ekaikaṃ daśabhiḥ ṣaḍbhir aṣṭābhir api bhārata

08,017.006c dviradān abhivivyādha kṣiptair girinibhāñ śaraiḥ

08,017.006e pracchādyamāno dviradair meghair iva divākaraḥ

08,017.007a paryāsuḥ pāṇḍupāñcālā nadanto niśitāyudhāḥ

08,017.007c tān nāgān abhivarṣanto jyātantrīśaranāditaiḥ

08,017.007d*0125_01 vīranṛtyaṃ pranṛtyantaḥ śūratālapracoditaiḥ

08,017.008a nakulaḥ sahadevaś ca draupadeyāḥ prabhadrakāḥ

08,017.008c sātyakiś ca śikhaṇḍī ca cekitānaś ca vīryavān

08,017.008d*0126_01 samantāt siṣicur vīrā meghās toyair ivācalān

08,017.009a te mlecchaiḥ preṣitā nāgā narān aśvān rathān api

08,017.009c hastair ākṣipya mamṛduḥ padbhiś cāpy atimanyavaḥ

08,017.010a bibhiduś ca viṣāṇāgraiḥ samākṣipya ca cikṣipuḥ

08,017.010c viṣāṇalagnaiś cāpy anye paripetur vibhīṣaṇāḥ

08,017.011a pramukhe vartamānaṃ tu dvipaṃ vaṅgasya sātyakiḥ

08,017.011c nārācenogravegena bhittvā marmaṇy apātayat

08,017.012a tasyāvarjitanāgasya dviradād utpatiṣyataḥ

08,017.012c nārācenābhinad vakṣaḥ so 'patad bhuvi sātyakeḥ

08,017.013a puṇḍrasyāpatato nāgaṃ calantam iva parvatam

08,017.013c sahadevaḥ prayatnāt tair nārācair vyahanat tribhiḥ

08,017.014a vipatākaṃ viyantāraṃ vivarmadhvajajīvitam

08,017.014c taṃ kṛtvā dviradaṃ bhūyaḥ sahadevo 'ṅgam abhyagāt

08,017.015a sahadevaṃ tu nakulo vārayitvāṅgam ārdayat

08,017.015c nārācair yamadaṇḍābhais tribhir nāgaṃ śatena ca

08,017.016a divākarakaraprakhyān aṅgaś cikṣepa tomarān

08,017.016c nakulāya śatāny aṣṭau tridhaikaikaṃ tu so 'cchinat

08,017.017a tathārdhacandreṇa śiras tasya ciccheda pāṇḍavaḥ

08,017.017c sa papāta hato mlecchas tenaiva saha dantinā

08,017.018a ācāryaputre nihate hastiśikṣāviśārade

08,017.018c aṅgāḥ kruddhā mahāmātrā nāgair nakulam abhyayuḥ

08,017.019a calatpatākaiḥ pramukhair hemakakṣyātanucchadaiḥ

08,017.019c mimardiśantas tvaritāḥ pradīptair iva parvataiḥ

08,017.020a mekalotkalakāliṅgā niṣādās tāmraliptakāḥ

08,017.020c śaratomaravarṣāṇi vimuñcanto jighāṃsavaḥ

08,017.021a taiś chādyamānaṃ nakulaṃ divākaram ivāmbudaiḥ

08,017.021c pari petuḥ susaṃrabdhāḥ pāṇḍupāñcālasomakāḥ

08,017.022a tatas tad abhavad yuddhaṃ rathināṃ hastibhiḥ saha

08,017.022c sṛjatāṃ śaravarṣāṇi tomarāṃś ca sahasraśaḥ

08,017.023a nāgānāṃ prasphuṭuḥ kumbhā marmāṇi vividhāni ca

08,017.023c dantāś caivātividdhānāṃ nārācair bhūṣaṇāni ca

08,017.024a teṣām aṣṭau mahānāgāṃś catuḥṣaṣṭyā sutejanaiḥ

08,017.024c sahadevo jaghānāśu te petuḥ saha sādibhiḥ

08,017.025a añjogatibhir āyamya prayatnād dhanur uttamam

08,017.025c nārācair ahanan nāgān nakulaḥ kuranandana

08,017.026a tataḥ śaineyapāñcālyau draupadeyāḥ prabhadrakāḥ

08,017.026c śikhaṇḍī ca mahānāgān siṣicuḥ śaravṛṣṭibhiḥ

08,017.027a te pāṇḍuyodhāmbudharaiḥ śatrudviradaparvatāḥ

08,017.027c bāṇavarṣair hatāḥ petur vajravarṣair ivācalāḥ

08,017.028a evaṃ hatvā tava gajāṃs te pāṇḍunarakuñjarāḥ

08,017.028c drutaṃ senām avaikṣanta bhinnakūlām ivāpagām

08,017.029a te tāṃ senām avālokya pāṇḍuputrasya sainikāḥ

08,017.029c vikṣobhayitvā ca punaḥ karṇam evābhidudruvuḥ

08,017.030a sahadevaṃ tataḥ kruddhaṃ dahantaṃ tava vāhinīm

08,017.030c duḥśāsano mahārāja bhrātā bhrātaram abhyayāt

08,017.031a tau sametau mahāyuddhe dṛṣṭvā tatra narādhipāḥ

08,017.031c siṃhanādaravāṃś cakrur vāsāṃsy ādudhuvuś ca ha

08,017.032a tato bhārata kruddhena tava putreṇa dhanvinā

08,017.032c pāṇḍuputras tribhir bāṇair vakṣasy abhihato balī

08,017.033a sahadevas tato rājan nārācena tavātmajam

08,017.033c viddhvā vivyādha saptatyā sārathiṃ ca tribhis tribhiḥ

08,017.034a duḥśāsanas tadā rājaṃś chittvā cāpaṃ mahāhave

08,017.034c sahadevaṃ trisaptatyā bāhvor urasi cārdayat

08,017.035a sahadevas tataḥ kruddhaḥ khaḍgaṃ gṛhya mahāhave

08,017.035c vyāvidhyata yudhāṃ śreṣṭhaḥ śrīmāṃs tava sutaṃ prati

08,017.036a samārgaṇagaṇaṃ cāpaṃ chittvā tasya mahān asiḥ

08,017.036c nipapāta tato bhūmau cyutaḥ sarpa ivāmbarāt

08,017.037a athānyad dhanur ādāya sahadevaḥ pratāpavān

08,017.037c duḥśāsanāya cikṣepa bāṇam antakaraṃ tataḥ

08,017.038a tam āpatantaṃ viśikhaṃ yamadaṇḍopamatviṣam

08,017.038c khaḍgena śitadhāreṇa dvidhā ciccheda kauravaḥ

08,017.038d*0127_01 tatas taṃ niśitaṃ khaḍgam āvidhya yudhi satvaraḥ

08,017.038d*0127_02 dhanuś cānyat samādāya śaraṃ jagrāha vīryavān

08,017.039a tam āpatantaṃ sahasā nistriṃśaṃ niśitaiḥ śaraiḥ

08,017.039c pātayām āsa samare sahadevo hasann iva

08,017.040a tato bāṇāṃś catuḥṣaṣṭiṃ tava putro mahāraṇe

08,017.040c sahadevarathe tūrṇaṃ pātayām āsa bhārata

08,017.041a tāñ śarān samare rājan vegenāpatato bahūn

08,017.041c ekaikaṃ pañcabhir bāṇaiḥ sahadevo nyakṛntata

08,017.042a sa nivārya mahābāṇāṃs tava putreṇa preṣitān

08,017.042c athāsmai subahūn bāṇān mādrīputraḥ samācinot

08,017.042c*0128_01 **** **** preṣayām āsa saṃyuge

08,017.042c*0128_02 tān bāṇāṃs tava putro 'pi chittvaikaikaṃ tribhiḥ śaraiḥ

08,017.042c*0128_03 nanāda sumahānādaṃ dārayāṇo vasuṃdharām

08,017.042c*0128_04 tato duḥśāsano rājan viddhvā pāṇḍusutaṃ raṇe

08,017.042c*0128_05 sārathiṃ navabhir bāṇair

08,017.043a tataḥ kruddho mahārāja sahadevaḥ pratāpavān

08,017.043c samādhatta śaraṃ ghoraṃ mṛtyukālāntakopamam

08,017.043e vikṛṣya balavac cāpaṃ tava putrāya so 'sṛjat

08,017.044a sa taṃ nirbhidya vegena bhittvā ca kavacaṃ mahat

08,017.044c prāviśad dharaṇīṃ rājan valmīkam iva pannagaḥ

08,017.044e tataḥ sa mumuhe rājaṃs tava putro mahārathaḥ

08,017.045a mūḍhaṃ cainaṃ samālakṣya sārathis tvarito ratham

08,017.045c apovāha bhṛśaṃ trasto vadhyamānaṃ śitaiḥ śaraiḥ

08,017.045d*0129_01 nādas tu sumahān āsīn nādayan vai vasuṃdharām

08,017.046a parājitya raṇe taṃ tu pāṇḍavaḥ pāṇḍupūrvaja

08,017.046c duryodhanabalaṃ hṛṣṭaḥ prāmathad vai samantataḥ

08,017.047a pipīlikāpuṭaṃ rājan yathāmṛdnān naro ruṣā

08,017.047c tathā sā kauravī senā mṛditā tena bhārata

08,017.048a nakulaṃ rabhasaṃ yuddhe dārayantaṃ varūthinīm

08,017.048c karṇo vaikartano rājan vārayām āsa vai tadā

08,017.049a nakulaś ca tadā karṇaṃ prahasann idam abravīt

08,017.049c cirasya bata dṛṣṭo 'haṃ daivataiḥ saumyacakṣuṣā

08,017.050a yasya me tvaṃ raṇe pāpa cakṣurviṣayam āgataḥ

08,017.050c tvaṃ hi mūlam anarthānāṃ vairasya kalahasya ca

08,017.051a tvaddoṣāt kuravaḥ kṣīṇāḥ samāsādya parasparam

08,017.051c tvām adya samare hatvā kṛtakṛtyo 'smi vijvaraḥ

08,017.052a evam uktaḥ pratyuvāca nakulaṃ sūtanandanaḥ

08,017.052c sadṛśaṃ rājaputrasya dhanvinaś ca viśeṣataḥ

08,017.053a praharasva raṇe bāla paśyāmas tava pauruṣam

08,017.053c karma kṛtvā raṇe śūra tataḥ katthitum arhasi

08,017.054a anuktvā samare tāta śūrā yudhyanti śaktitaḥ

08,017.054c sa yudhyasva mayā śaktyā vineṣye darpam adya te

08,017.055a ity uktvā prāharat tūrṇaṃ pāṇḍuputrāya sūtajaḥ

08,017.055c vivyādha cainaṃ samare trisaptatyā śilīmukhaiḥ

08,017.056a nakulas tu tato viddhaḥ sūtaputreṇa bhārata

08,017.056c aśītyāśīviṣaprakhyaiḥ sūtaputram avidhyata

08,017.057a tasya karṇo dhanuś chittvā svarṇapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ

08,017.057c triṃśatā parameṣvāsaḥ śaraiḥ pāṇḍavam ārdayat

08,017.058a te tasya kavacaṃ bhittvā papuḥ śoṇitam āhave

08,017.058c āśīviṣā yathā nāgā bhittvā gāṃ salilaṃ papuḥ

08,017.059a athānyad dhanur ādāya hemapṛṣṭhaṃ durāsadam

08,017.059c karṇaṃ vivyādha viṃśatyā sārathiṃ ca tribhiḥ śaraiḥ

08,017.060a tataḥ kruddho mahārāja nakulaḥ paravīrahā

08,017.060c kṣurapreṇa sutīkṣṇena karṇasya dhanur acchinat

08,017.061a athainaṃ chinnadhanvānaṃ sāyakānāṃ śatais tribhiḥ

08,017.061c ājaghne prahasan vīraḥ sarvalokamahāratham

08,017.062a karṇam abhyarditaṃ dṛṣṭvā pāṇḍuputreṇa māriṣa

08,017.062c vismayaṃ paramaṃ jagmū rathinaḥ saha daivataiḥ

08,017.063a athānyad dhanur ādāya karṇo vaikartanas tadā

08,017.063c nakulaṃ pañcabhir bāṇair jatrudeśe samārdayat

08,017.064a uraḥsthair atha tair bāṇair mādrīputro vyarocata

08,017.064c svaraśmibhir ivādityo bhuvane visṛjan prabhām

08,017.065a nakulas tu tataḥ karṇaṃ viddhvā saptabhir āyasaiḥ

08,017.065c athāsya dhanuṣaḥ koṭiṃ punaś ciccheda māriṣa

08,017.066a so 'nyat kārmukam ādāya samare vegavattaram

08,017.066c nakulasya tato bāṇaiḥ sarvato 'vārayad diśaḥ

08,017.067a saṃchādyamānaḥ sahasā karṇacāpacyutaiḥ śaraiḥ

08,017.067c ciccheda sa śarāṃs tūrṇaṃ śarair eva mahārathaḥ

08,017.068a tato bāṇamayaṃ jālaṃ vitataṃ vyomny adṛśyata

08,017.068c khadyotānāṃ gaṇair eva saṃpatadbhir yathā nabhaḥ

08,017.069a tair vimuktaiḥ śaraśataiś chāditaṃ gaganaṃ tadā

08,017.069c śalabhānāṃ yathā vrātais tadvad āsīt samākulam

08,017.070a te śarā hemavikṛtāḥ saṃpatanto muhur muhuḥ

08,017.070c śreṇīkṛtā abhāsanta haṃsāḥ śreṇīgatā iva

08,017.071a bāṇajālāvṛte vyomni chādite ca divākare

08,017.071c samasarpat tato bhūtaṃ kiṃ cid eva viśāṃ pate

08,017.072a niruddhe tatra mārge tu śarasaṃghaiḥ samantataḥ

08,017.072c vyarocatāṃ mahābhāgau bālasūryāv ivoditau

08,017.073a karṇacāpacyutair bāṇair vadhyamānās tu somakāḥ

08,017.073c avālīyanta rājendra vedanārtāḥ śarārditāḥ

08,017.074a nakulasya tathā bāṇair vadhyamānā camūs tava

08,017.074c vyaśīryata diśo rājan vātanunnā ivāmbudāḥ

08,017.075a te sene vadhyamāne tu tābhyāṃ divyair mahāśaraiḥ

08,017.075c śarapātam apakramya tataḥ prekṣakavat sthite

08,017.076a protsārite jane tasmin karṇapāṇḍavayoḥ śaraiḥ

08,017.076c vivyādhāte mahātmānāv anyonyaṃ śaravṛṣṭibhiḥ

08,017.077a nidarśayantau tv astrāṇi divyāni raṇamūrdhani

08,017.077c chādayantau ca sahasā parasparavadhaiṣiṇau

08,017.078a nakulena śarā muktāḥ kaṅkabarhiṇavāsasaḥ

08,017.078c te tu karṇam avacchādya vyatiṣṭhanta yathā pare

08,017.078d*0130_01 tathaiva sūtaputreṇa preṣitāḥ paramāhave

08,017.078d*0130_02 pāṇḍuputram avacchādya vyatiṣṭhantāmbare śarāḥ

08,017.079a śaraveśmapraviṣṭau tau dadṛśāte na kaiś cana

08,017.079c candrasūryau yathā rājaṃś chādyamānau jalāgame

08,017.080a tataḥ kruddho raṇe karṇaḥ kṛtvā ghorataraṃ vapuḥ

08,017.080c pāṇḍavaṃ chādayām āsa samantāc charavṛṣṭibhiḥ

08,017.081a sa cchādyamānaḥ samare sūtaputreṇa pāṇḍavaḥ

08,017.081c na cakāra vyathāṃ rājan bhāskaro jaladair yathā

08,017.082a tataḥ prahasyādhirathiḥ śarajālāni māriṣa

08,017.082c preṣayām āsa samare śataśo 'tha sahasraśaḥ

08,017.083a ekacchāyam abhūt sarvaṃ tasya bāṇair mahātmanaḥ

08,017.083c abhracchāyeva saṃjajñe saṃpatadbhiḥ śarottamaiḥ

08,017.084a tataḥ karṇo mahārāja dhanuś chittvā mahātmanaḥ

08,017.084c sārathiṃ pātayām āsa rathanīḍād dhasann iva

08,017.085a tathāśvāṃś caturaś cāsya caturbhir niśitaiḥ śaraiḥ

08,017.085c yamasya sadanaṃ tūrṇaṃ preṣayām āsa bhārata

08,017.086a athāsya taṃ rathaṃ tūrṇaṃ tilaśo vyadhamac charaiḥ

08,017.086c patākāṃ cakrarakṣau ca dhvajaṃ khaḍgaṃ ca māriṣa

08,017.086e śatacandraṃ tataś carma sarvopakaraṇāni ca

08,017.086f*0131_01 suvarṇavikṛtaṃ tac ca dhanuḥ saśaram āhave

08,017.087a hatāśvo virathaś caiva vivarmā ca viśāṃ pate

08,017.087c avatīrya rathāt tūrṇaṃ parighaṃ gṛhya viṣṭhitaḥ

08,017.088a tam udyataṃ mahāghoraṃ parighaṃ tasya sūtajaḥ

08,017.088c vyahanat sāyakai rājañ śataśo 'tha sahasraśaḥ

08,017.089a vyāyudhaṃ cainam ālakṣya śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,017.089c ārdayad bahuśaḥ karṇo na cainaṃ samapīḍayat

08,017.090a sa vadhyamānaḥ samare kṛtāstreṇa balīyasā

08,017.090c prādravat sahasā rājan nakulo vyākulendriyaḥ

08,017.091a tam abhidrutya rādheyaḥ prahasan vai punaḥ punaḥ

08,017.091c sajyam asya dhanuḥ kaṇṭhe so 'vāsṛjata bhārata

08,017.092a tataḥ sa śuśubhe rājan kaṇṭhāsaktamahādhanuḥ

08,017.092c pariveṣam anuprāpto yathā syād vyomni candramāḥ

08,017.092e yathaiva ca sito meghaḥ śakracāpena śobhitaḥ

08,017.092f*0132_01 aśobhata mahārāja pāṇḍuputras tathā raṇe

08,017.093a tam abravīt tadā karṇo vyarthaṃ vyāhṛtavān asi

08,017.093c vadedānīṃ punar hṛṣṭo vadhyaṃ māṃ tvaṃ punaḥ punaḥ

08,017.094a mā yotsīr gurubhiḥ sārdhaṃ balavadbhiś ca pāṇḍava

08,017.094c sadṛśais tāta yudhyasva vrīḍāṃ mā kuru pāṇḍava

08,017.094e gṛhaṃ vā gaccha mādreya yatra vā kṛṣṇaphalgunau

08,017.095a evam uktvā mahārāja vyasarjayata taṃ tataḥ

08,017.095c vadhaprāptaṃ tu taṃ rājan nāvadhīt sūtanandanaḥ

08,017.095e smṛtvā kuntyā vaco rājaṃs tata enaṃ vyasarjayat

08,017.096a visṛṣṭaḥ pāṇḍavo rājan sūtaputreṇa dhanvinā

08,017.096c vrīḍann iva jagāmātha yudhiṣṭhirarathaṃ prati

08,017.097a āruroha rathaṃ cāpi sūtaputrapratāpitaḥ

08,017.097c niḥśvasan duḥkhasaṃtaptaḥ kumbhe kṣipta ivoragaḥ

08,017.098a taṃ visṛjya raṇe karṇaḥ pāñcālāṃs tvarito yayau

08,017.098c rathenātipatākena candravarṇahayena ca

08,017.099a tatrākrando mahān āsīt pāṇḍavānāṃ viśāṃ pate

08,017.099c dṛṣṭvā senāpatiṃ yāntaṃ pāñcālānāṃ rathavrajān

08,017.100a tatrākaron mahārāja kadanaṃ sūtanandanaḥ

08,017.100c madhyaṃ gate dinakare cakravat pracaran prabhuḥ

08,017.101a bhagnacakrai rathaiḥ ke cic chinnadhvajapatākibhiḥ

08,017.101c sasūtair hatasūtaiś ca bhagnākṣaiś caiva māriṣa

08,017.101e hriyamāṇān apaśyāma pāñcālānāṃ rathavrajān

08,017.102a tatra tatra ca saṃbhrāntā vicerur mattakuñjarāḥ

08,017.102c davāgninā parītāṅgā yathaiva syur mahāvane

08,017.103a bhinnakumbhā virudhirāś chinnahastāś ca vāraṇāḥ

08,017.103c bhinnagātravarāś caiva cchinnavālāś ca māriṣa

08,017.103e chinnābhrāṇīva saṃpetur vadhyamānā mahātmanā

08,017.104a apare trāsitā nāgā nārācaśatatomaraiḥ

08,017.104c tam evābhimukhā yānti śalabhā iva pāvakam

08,017.105a apare niṣṭanantaḥ sma vyadṛśyanta mahādvipāḥ

08,017.105c kṣarantaḥ śoṇitaṃ gātrair nagā iva jalaplavam

08,017.106a uraśchadair vimuktāś ca vālabandhaiś ca vājinaḥ

08,017.106c rājataiś ca tathā kāṃsyaiḥ sauvarṇaiś caiva bhūṣaṇaiḥ

08,017.107a hīnā āstaraṇaiś caiva khalīnaiś ca vivarjitāḥ

08,017.107c cāmaraiś ca kuthābhiś ca tūṇīraiḥ patitair api

08,017.108a nihataiḥ sādibhiś caiva śūrair āhavaśobhibhiḥ

08,017.108b*0133_01 vātāyamānān sahasā prapaśyāma hayottamān

08,017.108c apaśyāma raṇe tatra bhrāmyamāṇān hayottamān

08,017.109a prāsaiḥ khaḍgaiś ca saṃsyūtān ṛṣṭibhiś ca narādhipa

08,017.109c hayayodhān apaśyāma kañcukoṣṇīṣadhāriṇaḥ

08,017.109d*0134_01 nihatān vadhyamānāṃś ca vepamānāṃś ca bhārata

08,017.109d*0135_01 nānāṅgāvayavair hīnāṃs tatra tatraiva bhārata

08,017.109d*0136_01 vihayān sahayāṃś cāpi veṣṭamānāṃs tatas tataḥ

08,017.110a rathān hemapariṣkārān suyuktāñ javanair hayaiḥ

08,017.110c bhramamāṇān apaśyāma hateṣu rathiṣu drutam

08,017.111a bhagnākṣakūbarān kāṃś cic chinnacakrāṃś ca māriṣa

08,017.111c vipatākādhvajāṃś cānyāñ chinneṣāyugabandhurān

08,017.112a vihīnān rathinas tatra dhāvamānān samantataḥ

08,017.112b*0137_01 rathāṃs tu tatra vicchinnāṃs tilaśaḥ karṇavikramaiḥ

08,017.112c sūryaputraśarais trastān apaśyāma viśāṃ pate

08,017.113a viśastrāṃś ca tathaivānyān saśastrāṃś ca bahūn hatān

08,017.113c tāvakāñ jālasaṃchannān uroghaṇṭāvibhūṣitān

08,017.114a nānāvarṇavicitrābhiḥ patākābhir alaṃkṛtān

08,017.114c padātīn anvapaśyāma dhāvamānān samantataḥ

08,017.115a śirāṃsi bāhūn ūrūṃś ca chinnān anyāṃs tathā yudhi

08,017.115b*0138_01 chinnāñ śarais tathā bāhūn ūrūś cāpāñ janādhipa

08,017.115b*0139_01 śirobhir bāhubhiś chinnaiś citrair ūrubhir eva ca

08,017.115c karṇacāpacyutair bāṇair apaśyāma vinākṛtān

08,017.116a mahān vyatikaro raudro yodhānām anvadṛśyata

08,017.116c karṇasāyakanunnānāṃ hatānāṃ niśitaiḥ śaraiḥ

08,017.117a te vadhyamānāḥ samare sūtaputreṇa sṛñjayāḥ

08,017.117c tam evābhimukhā yānti pataṃgā iva pāvakam

08,017.118a taṃ dahantam anīkāni tatra tatra mahāratham

08,017.118c kṣatriyā varjayām āsur yugāntāgnim ivolbaṇam

08,017.119a hataśeṣās tu ye vīrāḥ pāñcālānāṃ mahārathāḥ

08,017.119c tān prabhagnān drutān karṇaḥ pṛṣṭhato vikirañ śaraiḥ

08,017.119e abhyadhāvata tejasvī viśīrṇakavacadhvajān

08,017.120a tāpayām āsa tān bāṇaiḥ sūtaputro mahārathaḥ

08,017.120c madhyaṃdinam anuprāpto bhūtānīva tamonudaḥ

08,018.001 saṃjaya uvāca

08,018.001a yuyutsuṃ tava putraṃ tu prādravantaṃ mahad balam

08,018.001c ulūko 'bhyapatat tūrṇaṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt

08,018.002a yuyutsus tu tato rājañ śitadhāreṇa patriṇā

08,018.002c ulūkaṃ tāḍayām āsa vajreṇendra ivācalam

08,018.003a ulūkas tu tataḥ kruddhas tava putrasya saṃyuge

08,018.003c kṣurapreṇa dhanuś chittvā tāḍayām āsa karṇinā

08,018.004a tad apāsya dhanuś chinnaṃ yuyutsur vegavattaram

08,018.004c anyad ādatta sumahac cāpaṃ saṃraktalocanaḥ

08,018.005a śākuniṃ ca tataḥ ṣaṣṭyā vivyādha bharatarṣabha

08,018.005c sārathiṃ tribhir ānarchat taṃ ca bhūyo vyavidhyata

08,018.006a ulūkas taṃ tu viṃśatyā viddhvā hemavibhūṣitaiḥ

08,018.006c athāsya samare kruddho dhvajaṃ ciccheda kāñcanam

08,018.007a sa cchinnayaṣṭiḥ sumahāñ śīryamāṇo mahādhvajaḥ

08,018.007c papāta pramukhe rājan yuyutsoḥ kāñcanojjvalaḥ

08,018.008a dhvajam unmathitaṃ dṛṣṭvā yuyutsuḥ krodhamūrchitaḥ

08,018.008c ulūkaṃ pañcabhir bāṇair ājaghāna stanāntare

08,018.009a ulūkas tasya bhallena tailadhautena māriṣa

08,018.009c śiraś ciccheda sahasā yantur bharatasattama

08,018.009d*0140_01 tac chinnam apatad bhūmau yuyutsoḥ sārathes tadā

08,018.009d*0140_02 tārārūpaṃ yathā citraṃ nipapāta mahītale

08,018.009d*0141_01 yantuś ciccheda samare śiraḥ krodhasamanvitaḥ

08,018.010a jaghāna caturo 'śvāṃś ca taṃ ca vivyādha pañcabhiḥ

08,018.010c so 'tividdho balavatā pratyapāyād rathāntaram

08,018.011a taṃ nirjitya raṇe rājann ulūkas tvarito yayau

08,018.011c pāñcālān sṛñjayāṃś caiva vinighnan niśitaiḥ śaraiḥ

08,018.012a śatānīkaṃ mahārāja śrutakarmā sutas tava

08,018.012c vyaśvasūtarathaṃ cakre nimeṣārdhād asaṃbhramam

08,018.013a hatāśve tu rathe tiṣṭhañ śatānīko mahābalaḥ

08,018.013c gadāṃ cikṣepa saṃkruddhas tava putrasya māriṣa

08,018.014a sā kṛtvā syandanaṃ bhasma hayāṃś caiva sasārathīn

08,018.014c papāta dharaṇīṃ tūrṇaṃ dārayantīva bhārata

08,018.015a tāv ubhau virathau vīrau kurūṇāṃ kīrtivardhanau

08,018.015c apākrametāṃ yuddhārtau prekṣamāṇau parasparam

08,018.016a putras tu tava saṃbhrānto vivitso ratham āviśat

08,018.016c śatānīko 'pi tvaritaḥ prativindhyarathaṃ gataḥ

08,018.017a sutasomas tu śakuniṃ vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ

08,018.017c nākampayata saṃrabdho vāryogha iva parvatam

08,018.018a sutasomas tu taṃ dṛṣṭvā pitur atyantavairiṇam

08,018.018c śarair anekasāhasraiś chādayām āsa bhārata

08,018.019a tāñ śarāñ śakunis tūrṇaṃ cicchedānyaiḥ patatribhiḥ

08,018.019c laghvastraś citrayodhī ca jitakāśī ca saṃyuge

08,018.020a nivārya samare cāpi śarāṃs tān niśitaiḥ śaraiḥ

08,018.020c ājaghāna susaṃkruddhaḥ sutasomaṃ tribhiḥ śaraiḥ

08,018.021a tasyāśvān ketanaṃ sūtaṃ tilaśo vyadhamac charaiḥ

08,018.021c syālas tava mahāvīryas tatas te cukruśur janāḥ

08,018.022a hatāśvo virathaś caiva chinnadhanvā ca māriṣa

08,018.022c dhanvī dhanurvaraṃ gṛhya rathād bhūmāv atiṣṭhata

08,018.022e vyasṛjat sāyakāṃś caiva svarṇapuṅkhāñ śilāśitān

08,018.023a chādayām āsur atha te tava syālasya taṃ ratham

08,018.023c pataṃgānām iva vrātāḥ śaravrātā mahāratham

08,018.024a rathopasthān samīkṣyāpi vivyathe naiva saubalaḥ

08,018.024c pramṛdnaṃś ca śarāṃs tāṃs tāñ śaravrātair mahāyaśāḥ

08,018.025a tatrātuṣyanta yodhāś ca siddhāś cāpi divi sthitāḥ

08,018.025c sutasomasya tat karma dṛṣṭvāśraddheyam adbhutam

08,018.025e rathasthaṃ nṛpatiṃ taṃ tu padātiḥ sann ayodhayat

08,018.026a tasya tīkṣṇair mahāvegair bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,018.026c vyahanat kārmukaṃ rājā tūṇīraṃ caiva sarvaśaḥ

08,018.027a sa cchinnadhanvā samare khaḍgam udyamya nānadan

08,018.027c vaiḍūryotpalavarṇābhaṃ hastidantamayatsarum

08,018.028a bhrāmyamāṇaṃ tatas taṃ tu vimalāmbbaravarcasam

08,018.028c kālopamaṃ tato mene sutasomasya dhīmataḥ

08,018.029a so 'carat sahasā khaḍgī maṇḍalāni sahasraśaḥ

08,018.029c caturviṃśan mahārāja śikṣābalasamanvitaḥ

08,018.029d*0142_01 bhrāntam udbhrāntam āviddham āplutaṃ viplutaṃ sṛtam

08,018.029d*0142_02 saṃpātaṃ samudīryaṃ ca darśayām āsa saṃyuge

08,018.030a saubalas tu tatas tasya śarāṃś cikṣepa vīryavān

08,018.030c tān āpatata evāśu ciccheda paramāsinā

08,018.031a tataḥ kruddho mahārāja saubalaḥ paravīrahā

08,018.031c prāhiṇot sutasomasya śarān āśīviṣopamān

08,018.032a ciccheda tāṃś ca khaḍgena śikṣayā ca balena ca

08,018.032c darśayaṃl lāghavaṃ yuddhe tārkṣyavīryasamadyutiḥ

08,018.033a tasya saṃcarato rājan maṇḍalāvartane tadā

08,018.033c kṣurapreṇa sutīkṣṇena khaḍgaṃ ciccheda suprabham

08,018.034a sa cchinnaḥ sahasā bhūmau nipapāta mahān asiḥ

08,018.034c avaśasya sthitaṃ haste taṃ khaḍgaṃ satsaruṃ tadā

08,018.035a chinnam ājñāya nistriṃśam avaplutya padāni ṣaṭ

08,018.035b*0143_01 so 'nyat kārmukam ādāya sudṛḍhaṃ vegavattaram

08,018.035c prāvidhyata tataḥ śeṣaṃ sutasomo mahārathaḥ

08,018.036a sa cchittvā saguṇaṃ cāpaṃ raṇe tasya mahātmanaḥ

08,018.036c papāta dharaṇīṃ tūrṇaṃ svarṇavajravibhūṣitaḥ

08,018.036e sutasomas tato 'gacchac chrutakīrter mahāratham

08,018.037a saubalo 'pi dhanur gṛhya ghoram anyat suduḥsaham

08,018.037c abhyayāt pāṇḍavānīkaṃ nighnañ śatrugaṇān bahūn

08,018.038a tatra nādo mahān āsīt pāṇḍavānāṃ viśāṃ pate

08,018.038c saubalaṃ samare dṛṣṭvā vicarantam abhītavat

08,018.039a tāny anīkāni dṛptāni śastravanti mahānti ca

08,018.039c drāvyamāṇāny adṛśyanta saubalena mahātmanā

08,018.040a yathā daityacamūṃ rājan devarājo mamarda ha

08,018.040c tathaiva pāṇḍavīṃ senāṃ saubaleyo vyanāśayat

08,018.041a dhṛṣṭadyumnaṃ kṛpo rājan vārayām āsa saṃyuge

08,018.041c yathā dṛptaṃ vane nāgaṃ śarabho vārayed yudhi

08,018.042a niruddhaḥ pārṣatas tena gautamena balīyasā

08,018.042c padāt padaṃ vicalituṃ nāśaknot tatra bhārata

08,018.043a gautamasya vapur dṛṣṭvā dhṛṣṭadyumnarathaṃ prati

08,018.043c vitresuḥ sarvabhūtāni kṣayaṃ prāptaṃ ca menire

08,018.044a tatrāvocan vimanaso rathinaḥ sādinas tathā

08,018.044c droṇasya nidhane nūnaṃ saṃkruddho dvipadāṃ varaḥ

08,018.045a śāradvato mahātejā divyāstravid udāradhīḥ

08,018.045c api svasti bhaved adya dhṛṣṭadyumnasya gautamāt

08,018.046a apīyaṃ vāhinī kṛtsnā mucyeta mahato bhayāt

08,018.046c apy ayaṃ brāhmaṇaḥ sarvān na no hanyāt samāgatān

08,018.047a yādṛśaṃ dṛśyate rūpam antakapratimaṃ bhṛśam

08,018.047c gamiṣyaty adya padavīṃ bhāradvājasya saṃyuge

08,018.048a ācāryaḥ kṣiprahastaś ca vijayī ca sadā yudhi

08,018.048c astravān vīryasaṃpannaḥ krodhena ca samanvitaḥ

08,018.049a pārṣataś ca bhṛśaṃ yuddhe vimukho 'dyāpi lakṣyate

08,018.049c ity evaṃ vividhā vācas tāvakānāṃ paraiḥ saha

08,018.049d*0144_01 vyaśrūyanta mahārāja tayos tatra samāgame

08,018.049d*0145_01 vicerus tatra samare gautamād bhayaśaṃsakāḥ

08,018.050a viniḥśvasya tataḥ kruddhaḥ kṛpaḥ śāradvato nṛpa

08,018.050c pārṣataṃ chādayām āsa niśceṣṭaṃ sarvamarmasu

08,018.051a sa vadhyamānaḥ samare gautamena mahātmanā

08,018.051c kartavyaṃ na prajānāti mohitaḥ paramāhave

08,018.052a tam abravīt tato yantā kaccit kṣemaṃ nu pārṣata

08,018.052c īdṛśaṃ vyasanaṃ yuddhe na te dṛṣṭaṃ kadā cana

08,018.053a daivayogāt tu te bāṇā nātaran marmabhedinaḥ

08,018.053c preṣitā dvijamukhyena marmāṇy uddiśya sarvaśaḥ

08,018.054a vyāvartaye tatra rathaṃ nadīvegam ivārṇavāt

08,018.054c avadhyaṃ brāhmaṇaṃ manye yena te vikramo hataḥ

08,018.055a dhṛṣṭadyumnas tato rājañ śanakair abravīd vacaḥ

08,018.055c muhyate me manas tāta gātre svedaś ca jāyate

08,018.056a vepathuṃ ca śarīre me romaharṣaṃ ca paśya vai

08,018.056c varjayan brāhmaṇaṃ yuddhe śanair yāhi yato 'cyutaḥ

08,018.057a arjunaṃ bhīmasenaṃ vā samare prāpya sārathe

08,018.057c kṣemam adya bhaved yantar iti me naiṣṭhikī matiḥ

08,018.058a tataḥ prāyān mahārāja sārathis tvarayan hayān

08,018.058c yato bhīmo maheṣvāso yuyudhe tava sainikaiḥ

08,018.059a pradrutaṃ tu rathaṃ dṛṣṭvā dhṛṣṭadyumnasya māriṣa

08,018.059c kirañ śaraśatāny eva gautamo 'nuyayau tadā

08,018.060a śaṅkhaṃ ca pūrayām āsa muhur muhur ariṃdamaḥ

08,018.060c pārṣataṃ prādravad yantaṃ mahendra iva śambaram

08,018.061a śikhaṇḍinaṃ tu samare bhīṣmamṛtyuṃ durāsadam

08,018.061c hārdikyo vārayām āsa smayann iva muhur muhuḥ

08,018.062a śikhaṇḍī ca samāsādya hṛdikānāṃ mahāratham

08,018.062c pañcabhir niśitair bhallair jatrudeśe samārdayat

08,018.063a kṛtavarmā tu saṃkruddho bhittvā ṣaṣṭibhir āśugaiḥ

08,018.063c dhanur ekena ciccheda hasan rājan mahārathaḥ

08,018.064a athānyad dhanur ādāya drupadasyātmajo balī

08,018.064c tiṣṭha tiṣṭheti saṃkruddho hārdikyaṃ pratyabhāṣata

08,018.065a tato 'sya navatiṃ bāṇān rukmapuṅkhān sutejanān

08,018.065c preṣayām āsa rājendra te 'syābhraśyanta varmaṇaḥ

08,018.066a vitathāṃs tān samālakṣya patitāṃś ca mahītale

08,018.066c kṣurapreṇa sutīkṣṇena kārmukaṃ cicchide balī

08,018.067a athainaṃ chinnadhanvānaṃ bhagnaśṛṅgam ivarṣabham

08,018.067c aśītyā mārgaṇaiḥ kruddho bāhvor urasi cārdayat

08,018.068a kṛtavarmā tu saṃkruddho mārgaṇaiḥ kṛtavikṣataḥ

08,018.068b*0146_01 vavāma rudhiraṃ gātraiḥ kumbhavaktrād ivodakam

08,018.068b*0146_02 rudhireṇa pariklinnaḥ kṛtavarmā tv arājata

08,018.068b*0146_03 varṣeṇa kledito rājan yathā gairikaparvataḥ

08,018.068c dhanur anyat samādāya samārgaṇagaṇaṃ prabho

08,018.068e śikhaṇḍinaṃ bāṇavaraiḥ skandhadeśe 'bhyatāḍayat

08,018.069a skandhadeśe sthitair bāṇaiḥ śikhaṇḍī ca rarāja ha

08,018.069c śākhāpratānair vimalaiḥ sumahān sa yathā drumaḥ

08,018.070a tāv anyonyaṃ bhṛśaṃ viddhvā rudhireṇa samukṣitau

08,018.070b*0147_01 poplūyamānau hi yathā mahāntau śoṇitahrade

08,018.070b*0147_02 tadvad virejatur vīrau śoṇitena pariplutau

08,018.070b*0147_03 yathā ca kiṃśukau phullau puṣyamāse 'bhyupāgatau

08,018.070b*0147_04 rudhirokṣitasarvāṅgau raktacandanarūṣitau

08,018.070b*0147_05 bhujagāv iva saṃkruddhau rejatus tau narottamau

08,018.070b*0147_06 tāv ubhau śaranunnāṅgau parasparaśarakṣatau

08,018.070c anyonyaśṛṅgābhihatau rejatur vṛṣabhāv iva

08,018.071a anyonyasya vadhe yatnaṃ kurvāṇau tau mahārathau

08,018.071c rathābhyāṃ ceratus tatra maṇḍalāni sahasraśaḥ

08,018.072a kṛtavarmā mahārāja pārṣataṃ niśitaiḥ śaraiḥ

08,018.072c raṇe vivyādha saptatyā svarṇapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ

08,018.073a tato 'sya samare bāṇaṃ bhojaḥ praharatāṃ varaḥ

08,018.073c jīvitāntakaraṃ ghoraṃ vyasṛjat tvarayānvitaḥ

08,018.074a sa tenābhihato rājan mūrchām āśu samāviśat

08,018.074c dhvajayaṣṭiṃ ca sahasā śiśriye kaśmalāvṛtaḥ

08,018.075a apovāha raṇāt taṃ tu sārathī rathināṃ varam

08,018.075c hārdikyaśarasaṃtaptaṃ niḥśvasantaṃ punaḥ punaḥ

08,018.076a parājite tataḥ śūre drupadasya sute prabho

08,018.076c prādravat pāṇḍavī senā vadhyamānā samantataḥ

08,019.001 saṃjaya uvāca

08,019.001a śvetāśvo 'pi mahārāja vyadhamat tāvakaṃ balam

08,019.001c yathā vāyuḥ samāsādya tūlarāśiṃ samantataḥ

08,019.002a pratyudyayus trigartās taṃ śibayaḥ kauravaiḥ saha

08,019.002c śālvāḥ saṃśaptakāś caiva nārāyaṇabalaṃ ca yat

08,019.003a satyasenaḥ satyakīrtir mitradevaḥ śrutaṃjayaḥ

08,019.003c sauśrutiś citrasenaś ca mitravarmā ca bhārata

08,019.003d*0148_01 suśarmā ca sudharmā ca suvarmā caiva bhārata

08,019.004a trigartarājaḥ samare bhrātṛbhiḥ parivāritaḥ

08,019.004c putraiś caiva maheṣvāsair nānāśastradharair yudhi

08,019.005a te sṛjantaḥ śaravrātān kiranto 'rjunam āhave

08,019.005c abhyadravanta samare vāryoghā iva sāgaram

08,019.006a te tv arjunaṃ samāsādya yodhāḥ śatasahasraśaḥ

08,019.006c agacchan vilayaṃ sarve tārkṣyaṃ dṛṣṭveva pannagāḥ

08,019.007a te vadhyamānāḥ samare nājahuḥ pāṇḍavaṃ tadā

08,019.007c dahyamānā yathā rājañ śalabhā iva pāvakam

08,019.008a satyasenas tribhir bāṇair vivyādha yudhi pāṇḍavam

08,019.008c mitradevas triṣaṣṭyā ca candradevaś ca saptabhiḥ

08,019.009a mitravarmā trisaptatyā sauśrutiś cāpi pañcabhiḥ

08,019.009c śatruṃjayaś ca viṃśatyā suśarmā navabhiḥ śaraiḥ

08,019.009d*0149_01 sa viddho bahubhiḥ saṃkhye prativivyādha tān nṛpān

08,019.009d*0150_01 sauśrutiṃ saptabhir viddhvā satyasenaṃ tribhiḥ śaraiḥ

08,019.009d*0151_01 sauśrutiṃ pañcaviṃśatyā candradevaṃ tathāṣṭabhiḥ

08,019.009d*0152_01 śatruṃjayaṃ ca viṃśatyā candradevaṃ tathāṣṭabhiḥ

08,019.009d*0153_01 mitradevaṃ śatenaiva śrutasenaṃ tribhiḥ śaraiḥ

08,019.009d*0154_01 navabhir mitravarmāṇaṃ suśarmāṇaṃ tathāṣṭabhiḥ

08,019.009d*0155_01 suvarmāṇaṃ śatenājau suśarmāṇaṃ ca paṃcabhiḥ

08,019.009d*0155_02 bhūyaś caiva suśarmāṇaṃ suvarmāṇaṃ tathāṣṭabhiḥ

08,019.010a śatruṃjayaṃ ca rājānaṃ hatvā tatra śilāśitaiḥ

08,019.010c sauśruteḥ saśirastrāṇaṃ śiraḥ kāyād apāharat

08,019.010e tvaritaś candradevaṃ ca śarair ninye yamakṣayam

08,019.011a athetarān mahārāja yatamānān mahārathān

08,019.011c pañcabhiḥ pañcabhir bāṇair ekaikaṃ pratyavārayat

08,019.012a satyasenas tu saṃkruddhas tomaraṃ vyasṛjan mahat

08,019.012c samuddiśya raṇe kṛṣṇaṃ siṃhanādaṃ nanāda ca

08,019.013a sa nirbhidya bhujaṃ savyaṃ mādhavasya mahātmanaḥ

08,019.013c ayasmayo mahācaṇḍo jagāma dharaṇīṃ tadā

08,019.014a mādhavasya tu viddhasya tomareṇa mahāraṇe

08,019.014c pratodaḥ prāpatad dhastād raśmayaś ca viśāṃ pate

08,019.014d*0156_01 vāsudevaṃ vibhinnāṅgaṃ dṛṣṭvā pārtho dhanaṃjayaḥ

08,019.014d*0156_02 krodham āhārayat tīvraṃ kṛṣṇaṃ cedam uvāca ha

08,019.014d*0156_03 prāpayāśvān mahābāho satyasenaṃ prati prabho

08,019.014d*0157_01 yāvad enaṃ śarais tīkṣṇair nayāmi yamasādanam

08,019.014d*0158_01 tataḥ saṃcodayām āsa satyasenarathaṃ prati

08,019.014d*0159_01 atha divyāstravic chūro jātamanyur dhanaṃjayaḥ

08,019.015a sa pratodaṃ punar gṛhya raśmīṃś caiva mahāyaśāḥ

08,019.015c vāhayām āsa tān aśvān satyasenarathaṃ prati

08,019.016a viṣvaksenaṃ tu nirbhinnaṃ prekṣya pārtho dhanaṃjayaḥ

08,019.016c satyasenaṃ śarais tīkṣṇair dārayitvā mahābalaḥ

08,019.017a tataḥ suniśitair bāṇai rājñas tasya mahac chiraḥ

08,019.017c kuṇḍalopacitaṃ kāyāc cakarta pṛtanāntare

08,019.018a taṃ nihatya śitair bāṇair mitravarmāṇam ākṣipat

08,019.018c vatsadantena tīkṣṇena sārathiṃ cāsya māriṣa

08,019.019a tataḥ śaraśatair bhūyaḥ saṃśaptakagaṇān vaśī

08,019.019c pātayām āsa saṃkruddhaḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ

08,019.020a tato rajatapuṅkhena rājñaḥ śīrṣaṃ mahātmanaḥ

08,019.020c mitradevasya ciccheda kṣurapreṇa mahāyaśāḥ

08,019.020e suśarmāṇaṃ ca saṃkruddho jatrudeśe samārdayat

08,019.020f*0160_01 nārācena sutīkṣṇena sumuktena mahāyaśāḥ

08,019.021a tataḥ saṃśaptakāḥ sarve parivārya dhanaṃjayam

08,019.021c śastraughair mamṛduḥ kruddhā nādayanto diśo daśa

08,019.022a abhyarditas tu tair jiṣṇuḥ śakratulyaparākramaḥ

08,019.022c aindram astram ameyātmā prāduścakre mahārathaḥ

08,019.022e tataḥ śarasahasrāṇi prādurāsan viśāṃ pate

08,019.022f*0161_01 kārmukāt pāṇḍuputrasya pārthasyāmitatejasaḥ

08,019.023a dhvajānāṃ chidyamānānāṃ kārmukāṇāṃ ca saṃyuge

08,019.023c rathānāṃ sapatākānāṃ tūṇīrāṇāṃ śaraiḥ saha

08,019.024a akṣāṇām atha yoktrāṇāṃ cakrāṇāṃ raśmibhiḥ saha

08,019.024c kūbarāṇāṃ varūthānāṃ pṛṣatkānāṃ ca saṃyuge

08,019.025a aśmanāṃ patatāṃ caiva prāsānām ṛṣṭibhiḥ saha

08,019.025c gadānāṃ parighāṇāṃ ca śaktīnāṃ tomaraiḥ saha

08,019.026a śataghnīnāṃ sacakrāṇāṃ bhujānām ūrubhiḥ saha

08,019.026c kaṇṭhasūtrāṅgadānāṃ ca keyūrāṇāṃ ca māriṣa

08,019.027a hārāṇām atha niṣkāṇāṃ tanutrāṇāṃ ca bhārata

08,019.027c chatrāṇāṃ vyajanānāṃ ca śirasāṃ mukuṭaiḥ saha

08,019.027e aśrūyata mahāñ śabdas tatra tatra viśāṃ pate

08,019.028a sakuṇḍalāni svakṣīṇi pūrṇacandranibhāni ca

08,019.028c śirāṃsy urvyām adṛśyanta tārāgaṇa ivāmbare

08,019.029a susragvīṇi suvāsāṃsi candanenokṣitāni ca

08,019.029c śarīrāṇi vyadṛśyanta hatānāṃ ca mahītale

08,019.029e gandharvanagarākāraṃ ghoram āyodhanaṃ tadā

08,019.030a nihatai rājaputraiś ca kṣatriyaiś ca mahābalaiḥ

08,019.030b*0162_01 arjunena mahārāja tatra tatra mahāraṇe

08,019.030c hastibhiḥ patitaiś caiva turagaiś cābhavan mahī

08,019.030e agamyamārgā samare viśīrṇair iva parvataiḥ

08,019.031a nāsīc cakrapathaś caiva pāṇḍavasya mahātmanaḥ

08,019.031c nighnataḥ śātravān bhallair hastyaśvaṃ cāmitaṃ mahat

08,019.032a ā tumbād avasīdanti rathacakrāṇi māriṣa

08,019.032b*0163_01 āsāditas tato rājan rathacakraṃ viśāṃ pate

08,019.032c raṇe vicaratas tasya tasmiṃl lohitakardame

08,019.033a sīdamānāni cakrāṇi samūhus turagā bhṛśam

08,019.033c śrameṇa mahatā yuktā manomārutaraṃhasaḥ

08,019.034a vadhyamānaṃ tu tat sainyaṃ pāṇḍuputreṇa dhanvinā

08,019.034c prāyaśo vimukhaṃ sarvaṃ nāvatiṣṭhata saṃyuge

08,019.035a tāñ jitvā samare jiṣṇuḥ saṃśaptakagaṇān bahūn

08,019.035c rarāja sa mahārāja vidhūmo 'gnir iva jvalan

08,019.036a yudhiṣṭhiraṃ mahārāja visṛjantaṃ śarān bahūn

08,019.036c svayaṃ duryodhano rājā pratyagṛhṇād abhītavat

08,019.037a tam āpatantaṃ sahasā tava putraṃ mahābalam

08,019.037c dharmarājo drutaṃ viddhvā tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt

08,019.038a sā ca taṃ prativivyādha navabhir niśitaiḥ śaraiḥ

08,019.038c sārathiṃ cāsya bhallena bhṛśaṃ kruddho 'bhyatāḍayat

08,019.039a tato yudhiṣṭhiro rājā hemapuṅkhāñ śilīmukhān

08,019.039a*0164_01 **** **** pratyagṛhṇād abhītavat

08,019.039a*0164_02 tvarayā parayā yukto

08,019.039c duryodhanāya cikṣepa trayodaśa śilāśitān

08,019.040a caturbhiś caturo vāhāṃs tasya hatvā mahārathaḥ

08,019.040c pañcamena śiraḥ kāyāt sārathes tu samākṣipat

08,019.041a ṣaṣṭhena ca dhvajaṃ rājñaḥ saptamena ca kārmukam

08,019.041c aṣṭamena tathā khaḍgaṃ pātayām āsa bhūtale

08,019.041e pañcabhir nṛpatiṃ cāpi dharmarājo 'rdayad bhṛśam

08,019.042a hatāśvāt tu rathāt tasmād avaplutya sutas tava

08,019.042c uttamaṃ vyasanaṃ prāpto bhūmāv eva vyatiṣṭhata

08,019.043a taṃ tu kṛcchragataṃ dṛṣṭvā karṇadrauṇikṛpādayaḥ

08,019.043c abhyavartanta sahitāḥ parīpsanto narādhipam

08,019.044a atha pāṇḍusutāḥ sarve parivārya yudhiṣṭhiram

08,019.044c abhyayuḥ samare rājaṃs tato yuddham avartata

08,019.045a atha tūryasahasrāṇi prāvādyanta mahāmṛdhe

08,019.045c kṣveḍāḥ kilakilāśabdāḥ prādurāsan mahīpate

08,019.045e yad abhyagacchan samare pāñcālāḥ kauravaiḥ saha

08,019.045f*0165_01 te śūrāḥ samare sarve prākṣīyanta tatas tataḥ

08,019.046a narā naraiḥ samājagmur vāraṇā varavāraṇaiḥ

08,019.046c rathāś ca rathibhiḥ sārdhaṃ hayāś ca hayasādibhiḥ

08,019.047a dvaṃdvāny āsan mahārāja prekṣaṇīyāni saṃyuge

08,019.047b*0166_01 tāvakānāṃ pareṣāṃ ca citrāṇi ca gurūṇi ca

08,019.047c vismāpanāny acintyāni śastravanty uttamāni ca

08,019.047d*0167_01 te śūrāḥ samare sarve citraṃ laghu ca suṣṭhu ca

08,019.048a ayudhyanta mahāvegāḥ parasparavadhaiṣiṇaḥ

08,019.048c anyonyaṃ samare jaghnur yodhavratam anuṣṭhitāḥ

08,019.048e na hi te samaraṃ cakruḥ pṛṣṭhato vai kathaṃ cana

08,019.049a muhūrtam eva tad yuddham āsīn madhuradarśanam

08,019.049c tata unmattavad rājan nirmaryādam avartata

08,019.050a rathī nāgaṃ samāsādya vicaran raṇamūrdhani

08,019.050c preṣayām āsa kālāya śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,019.051a nāgā hayān samāsādya vikṣipanto bahūn atha

08,019.051c drāvayām āsur atyugrās tatra tatra tadā tadā

08,019.051d*0168_01 hayārohāś ca bahavaḥ parivārya gajottamān

08,019.051d*0168_02 talaśabdaravāṃś cakruḥ saṃpatantas tatas tataḥ

08,019.051d*0168_03 dhāvamānāṃs tatas tāṃs tu dravamāṇān mahāgajān

08,019.051d*0168_04 pārśvataḥ pṛṣṭhataś caiva nijaghnur hayasādinaḥ

08,019.052a vidrāvya ca bahūn aśvān nāgā rājan balotkaṭāḥ

08,019.052c viṣāṇaiś cāpare jaghnur mamṛduś cāpare bhṛśam

08,019.053a sāśvārohāṃś ca turagān viṣāṇair bibhidū raṇe

08,019.053c aparāṃś cikṣipur vegāt pragṛhyātibalās tathā

08,019.054a pādātair āhatā nāgā vivareṣu samantataḥ

08,019.054c cakrur ārtasvaraṃ ghoraṃ vyadravanta diśo daśa

08,019.055a padātīnāṃ tu sahasā pradrutānāṃ mahāmṛdhe

08,019.055c utsṛjyābharaṇaṃ tūrṇam avaplutya raṇājire

08,019.056a nimittaṃ manyamānās tu pariṇamya mahāgajāḥ

08,019.056c jagṛhur bibhiduś caiva citrāṇy ābharaṇāni ca

08,019.056d*0169_01 tāṃs tu tatra prasaktān vai parivārya padātayaḥ

08,019.056d*0169_02 hastyārohān nijaghnus te mahāvegā balotkaṭāḥ

08,019.056d*0169_03 apare hastibhir hastaiḥ khaṃ vikṣiptā mahāmṛdhe

08,019.056d*0169_04 nipatanto viṣāṇāgrair bhṛśaṃ viddhāḥ suśikṣitaiḥ

08,019.056d*0169_05 apare sahasā gṛhya viṣāṇair eva sūditāḥ

08,019.056d*0169_06 senāntaraṃ samāsādya ke cit tatra mahāgajaiḥ

08,019.056d*0169_07 kṣuṇṇagātrā mahārāja vikṣipya ca punaḥ punaḥ

08,019.056d*0169_08 apare vyajanānīva vibhrāmya nihatā mṛdhe

08,019.056d*0169_09 puraḥsarāś ca nāgānām apareṣāṃ viśāṃ pate

08,019.056d*0169_10 śarīrāṇy atividdhāni tatra tatra raṇājire

08,019.057a pratimāneṣu kumbheṣu dantaveṣṭeṣu cāpare

08,019.057c nigṛhītā bhṛśaṃ nāgāḥ prāsatomaraśaktibhiḥ

08,019.058a nigṛhya ca gadāḥ ke cit pārśvasthair bhṛśadāruṇaiḥ

08,019.058b*0170_01 nāgāś ca śataśo rājan nirbhinnā bhūmim āviśan

08,019.058c rathāśvasādibhis tatra saṃbhinnā nyapatan bhuvi

08,019.059a sarathaṃ sādinaṃ tatra apare tu mahāgajāḥ

08,019.059c bhūmāv amṛdnan vegena savarmāṇaṃ patākinam

08,019.059d*0171_01 tathā sāvaraṇān kāṃś cit tatra tatra viśāṃ pate

08,019.060a rathaṃ nāgāḥ samāsādya dhuri gṛhya ca māriṣa

08,019.060c vyākṣipan sahasā tatra ghorarūpe mahāmṛdhe

08,019.061a nārācair nihataś cāpi nipapāta mahāgajaḥ

08,019.061c parvatasyeva śikharaṃ vajrabhagnaṃ mahītale

08,019.062a yodhā yodhān samāsādya muṣṭibhir vyahanan yudhi

08,019.062c keśeṣv anyonyam ākṣipya cicchidur bibhiduḥ saha

08,019.063a udyamya ca bhujāv anyo nikṣipya ca mahītale

08,019.063c padā coraḥ samākramya sphurato vyahanac chiraḥ

08,019.064a mṛtam anyo mahārāja padbhyāṃ tāḍitavāṃs tadā

08,019.064b*0172_01 patataś cāparo rājan vijahārāsinā śiraḥ

08,019.064c jīvataś ca tathaivānyaḥ śastraṃ kāye nyamajjayat

08,019.065a muṣṭiyuddhaṃ mahac cāsīd yodhānāṃ tatra bhārata

08,019.065c tathā keśagrahaś cogro bāhuyuddhaṃ ca kevalam

08,019.066a samāsaktasya cānyena avijñātas tathāparaḥ

08,019.066c jahāra samare prāṇān nānāśastrair anekadhā

08,019.067a saṃsakteṣu ca yodheṣu vartamāne ca saṃkule

08,019.067c kabandhāny utthitāni sma śataśo 'tha sahasraśaḥ

08,019.068a lohitaiḥ sicyamānāni śastrāṇi kavacāni ca

08,019.068c mahāraṅgānuraktāni vastrāṇīva cakāśire

08,019.069a evam etan mahāyuddhaṃ dāruṇaṃ bhṛśasaṃkulam

08,019.069c unmattaraṅgapratimaṃ śabdenāpūrayaj jagat

08,019.070a naiva sve na pare rājan vijñāyante śarāturāḥ

08,019.070c yoddhavyam iti yudhyante rājāno jayagṛddhinaḥ

08,019.071a svān sve jaghnur mahārāja parāṃś caiva samāgatān

08,019.071c ubhayoḥ senayor vīrair vyākulaṃ samapadyata

08,019.072a rathair bhagnair mahārāja vāraṇaiś ca nipātitaiḥ

08,019.072c hayaiś ca patitais tatra naraiś ca vinipātitaiḥ

08,019.073a agamyarūpā pṛthivī māṃsaśoṇitakardamā

08,019.073c kṣaṇenāsīn mahārāja kṣatajaughapravartinī

08,019.073d*0173_01 śūrāṇāṃ harṣajananī bhīrūṇāṃ bhayavardhinī

08,019.074a pāñcālān avadhīt karṇas trigartāṃś ca dhanaṃjayaḥ

08,019.074c bhīmasenaḥ kurūn rājan hastyanīkaṃ ca sarvaśaḥ

08,019.075a evam eṣa kṣayo vṛttaḥ kurupāṇḍavasenayoḥ

08,019.075c aparāhṇe mahārāja kāṅkṣantyor vipulaṃ jayam

08,020.001 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,020.001a atitīvrāṇi duḥkhāni duḥsahāni bahūni ca

08,020.001c tavāhaṃ saṃjayāśrauṣaṃ putrāṇāṃ mama saṃkṣayam

08,020.002a tathā tu me kathayase yathā yuddhaṃ tu vartate

08,020.002c na santi sūta kauravyā iti me naiṣṭhikī matiḥ

08,020.003a duryodhanas tu virathaḥ kṛtas tatra mahāraṇe

08,020.003c dharmaputraḥ kathaṃ cakre tasmin vā nṛpatiḥ katham

08,020.004a aparāhṇe kathaṃ yuddham abhaval lomaharṣaṇam

08,020.004c tan mamācakṣva tattvena kuśalo hy asi saṃjaya

08,020.005 saṃjaya uvāca

08,020.005a saṃsakteṣu ca sainyeṣu yudhyamāneṣu bhāgaśaḥ

08,020.005c ratham anyaṃ samāsthāya putras tava viśāṃ pate

08,020.006a krodhena mahatāviṣṭaḥ saviṣo bhujago yathā

08,020.006b*0174_01 sarvasainyam udīkṣyaiva krodhād udvṛttalocanaḥ

08,020.006b*0174_02 dṛṣṭvā dharmasutaṃ cāpi sainyamadhye vyavasthitam

08,020.006b*0174_03 śriyā jvalantaṃ kaunteyaṃ yathā vajradharaṃ yudhi

08,020.006c duryodhanas tu dṛṣṭvā vai dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram

08,020.006e uvāca sūta tvaritaṃ yāhi yāhīti bhārata

08,020.007a atra māṃ prāpaya kṣipraṃ sārathe yatra pāṇḍavaḥ

08,020.007c dhriyamāṇena chatreṇa rājā rājati daṃśitaḥ

08,020.008a sa sūtaś codito rājñā rājñaḥ syandanam uttamam

08,020.008c yudhiṣṭhirasyābhimukhaṃ preṣayām āsa saṃyuge

08,020.009a tato yudhiṣṭhiraḥ kruddhaḥ pramatta iva sadgavaḥ

08,020.009c sārathiṃ codayām āsa yāhi yatra suyodhanaḥ

08,020.010a tau samājagmatur vīrau bhrātarau rathasattamau

08,020.010c sametya ca mahāvīryau saṃnaddhau yuddhadurmadau

08,020.010e tatakṣatur maheṣvāsau śarair anyonyam āhave

08,020.011a tato duryodhano rājā dharmaśīlasya māriṣa

08,020.011c śilāśitena bhallena dhanuś ciccheda saṃyuge

08,020.011e taṃ nāmṛṣyata saṃkruddho vyavasāyaṃ yudhiṣṭhiraḥ

08,020.011f*0175_01 duryodhanasya kauravya tava putrasya māriṣa

08,020.012a apavidhya dhanuś chinnaṃ krodhasaṃraktalocanaḥ

08,020.012c anyat kārmukam ādāya dharmaputraś camūmukhe

08,020.013a duryodhanasya ciccheda dhvajaṃ kārmukam eva ca

08,020.013c athānyad dhanur ādāya pratyavidhyata pāṇḍavam

08,020.013d*0176_01 yudhiṣṭhirasya cikṣepa śarān kanakabhūṣaṇān

08,020.013d*0176_02 rukmapuṅkhān prasannāgrān saviṣān iva pannagān

08,020.014a tāv anyonyaṃ susaṃrabdhau śaravarṣāṇy amuñcatām

08,020.014c siṃhāv iva susaṃkruddhau parasparajigīṣayā

08,020.015a anyonyaṃ jaghnatuś caiva nardamānau vṛṣāv iva

08,020.015c anyonyaṃ prekṣamāṇau ca ceratus tau mahārathau

08,020.015d*0177_01 antaraṃ nāgamat tatra rājā naiva suyodhanaḥ

08,020.016a tataḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair anyonyaṃ sukṛtavraṇau

08,020.016c virejatur mahārāja puṣpitāv iva kiṃśukau

08,020.017a tato rājan pratibhayān siṃhanādān muhur muhuḥ

08,020.017c talayoś ca tathā śabdān dhanuṣoś ca mahāhave

08,020.018a śaṅkhaśabdaravāṃś caiva cakratus tau rathottamau

08,020.018c anyonyaṃ ca mahārāja pīḍayāṃ cakratur bhṛśam

08,020.019a tato yudhiṣṭhiro rājā tava putraṃ tribhiḥ śaraiḥ

08,020.019c ājaghānorasi kruddho vajravego durāsadaḥ

08,020.020a prativivyādha taṃ tūrṇaṃ tava putro mahīpatim

08,020.020c pañcabhir niśitair bāṇair hemapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ

08,020.021a tato duryodhano rājā śaktiṃ cikṣepa bhārata

08,020.021c sarvapāraśavīṃ tīkṣṇāṃ maholkāpratimāṃ tadā

08,020.022a tām āpatantīṃ sahasā dharmarājaḥ śilāśitaiḥ

08,020.022c tribhiś ciccheda sahasā taṃ ca vivyādha saptabhiḥ

08,020.023a nipapāta tataḥ sātha hemadaṇḍā mahāghanā

08,020.023c nipatantī maholkeva vyarājac chikhisaṃnibhā

08,020.024a śaktiṃ vinihatāṃ dṛṣṭvā putras tava viśāṃ pate

08,020.024c navabhir niśitair bhallair nijaghāna yudhiṣṭhiram

08,020.025a so 'tividdho balavatām agraṇīḥ śatrutāpanaḥ

08,020.025c duryodhanaṃ samuddiśya bāṇaṃ jagrāha satvaraḥ

08,020.026a samādhatta ca taṃ bāṇaṃ dhanuṣy ugraṃ mahābalaḥ

08,020.026c cikṣepa ca tato rājā rājñaḥ kruddhaḥ parākramī

08,020.027a sa tu bāṇaḥ samāsādya tava putraṃ mahāratham

08,020.027c vyamohayata rājānaṃ dharaṇīṃ ca jagāma ha

08,020.028a tato duryodhanaḥ kruddho gadām udyamya vegitaḥ

08,020.028c vidhitsuḥ kalahasyāntam abhidudrāva pāṇḍavam

08,020.029a tam ālakṣyodyatagadaṃ daṇḍahastam ivāntakam

08,020.029c dharmarājo mahāśaktiṃ prāhiṇot tava sūnave

08,020.029e dīpyamānāṃ mahāvegāṃ maholkāṃ jvalitām iva

08,020.029f*0178_01 yamadaṇḍanibhāṃ ghorāṃ kālarātrim ivāparam

08,020.030a rathasthaḥ sa tayā viddho varma bhittvā mahāhave

08,020.030c bhṛśaṃ saṃvignahṛdayaḥ papāta ca mumoha ca

08,020.030d*0179_01 bhīmas tam āha ca tataḥ pratijñām anucintayan

08,020.030d*0179_02 nāyaṃ vadhyas tava nṛpa ity uktaḥ sa nyavartata

08,020.031a tatas tvaritam āgatya kṛtavarmā tavātmajam

08,020.031c pratyapadyata rājānaṃ magnaṃ vai vyasanārṇave

08,020.032a bhīmo 'pi mahatīṃ gṛhya gadāṃ hemapariṣkṛtām

08,020.032c abhidudrāva vegena kṛtavarmāṇam āhave

08,020.032d*0180_01 duryodhanaṃ samādāya palāyanaparo 'bhavat

08,020.032e evaṃ tad abhavad yuddhaṃ tvadīyānāṃ paraiḥ saha

08,020.032f*0181_01 kruddhānāṃ puruṣavyāghra nighnatām itaretaram

08,020.032f*0182_01 aparāhṇe mahārāja kāṅkṣatāṃ vijayaṃ yudhi

08,020.032f*0183_01 kṣayaṃ narāśvanāgānāṃ yamarāṣṭravivardhanam

08,021.001 saṃjaya uvāca

08,021.001a tataḥ karṇaṃ puraskṛtya tvadīyā yuddhadurmadāḥ

08,021.001c punar āvṛtya saṃgrāmaṃ cakrur devāsuropamam

08,021.002a dviradarathanarāśvaśaṅkhaśabdaiḥ; parihṛṣitā vividhaiś ca śastrapātaiḥ

08,021.002c dviradarathapadātisārthavāhāḥ; paripatitābhimukhāḥ prajahrire te

08,021.003a śaraparaśuvarāsipaṭṭiśair; iṣubhir anekavidhaiś ca sāditāḥ

08,021.003c dviradarathahayā mahāhave; varapuruṣaiḥ puruṣāś ca vāhanaiḥ

08,021.004a kamaladinakarendusaṃnibhaiḥ; sitadaśanaiḥ sumukhākṣināsikaiḥ

08,021.004c ruciramukuṭakuṇḍalair mahī; puruṣaśirobhir avastṛtā babhau

08,021.005a parighamusalaśaktitomarair; nakharabhuśuṇḍigadāśatair drutāḥ

08,021.005c dviradanarahayāḥ sahasraśo; rudhiranadīpravahās tadābhavan

08,021.006a prahatanararathāśvakuñjaraṃ; pratibhayadarśanam ulbaṇaṃ tadā

08,021.006c tad ahitanihataṃ babhau balaṃ; pitṛpatirāṣṭram iva prajākṣaye

08,021.007a atha tava naradeva sainikās; tava ca sutāḥ surasūnusaṃnibhāḥ

08,021.007c amitabalapuraḥsarā raṇe; kuruvṛṣabhāḥ śiniputram abhyayuḥ

08,021.008a tad atirucirabhīmam ābabhau; puruṣavarāśvarathadvipākulam

08,021.008c lavaṇajalasamuddhatasvanaṃ; balam amarāsurasainyasaṃnibham

08,021.009a surapatisamavikramas tatas; tridaśavarāvarajopamaṃ yudhi

08,021.009c dinakarakiraṇaprabhaiḥ pṛṣatkai; ravitanayo 'bhyahanac chinipravīram

08,021.010a tam api sarathavājisārathiṃ; śinivṛṣabho vividhaiḥ śarais tvaran

08,021.010c bhujagaviṣasamaprabhai raṇe; puruṣavaraṃ samavāstṛṇot tadā

08,021.011a śinivṛṣabhaśaraprapīḍitaṃ; tava suhṛdo vasuṣeṇam abhyayuḥ

08,021.011c tvaritam atirathā ratharṣabhaṃ; dviradarathāśvapadātibhiḥ saha

08,021.012a tam udadhinibham ādravad balī; tvaritataraiḥ samabhidrutaṃ paraiḥ

08,021.012c drupadasutasakhas tadākarot; puruṣarathāśvagajakṣayaṃ mahat

08,021.013a atha puruṣavarau kṛtāhnikau; bhavam abhipūjya yathāvidhi prabhum

08,021.013c arivadhakṛtaniścayau drutaṃ; tava balam arjunakeśavau sṛtau

08,021.014a jaladaninadanisvanaṃ rathaṃ; pavanavidhūtapatākaketanam

08,021.014c sitahayam upayāntam antikaṃ; hṛtamanaso dadṛśus tadārayaḥ

08,021.014d*0184_01 hastena hastipatihastasamānahastas

08,021.014d*0184_02 tūṇīmukhād atha śarān muhur ādadānaḥ

08,021.014d*0184_03 vajrīva dānavacamūṃ pragṛhītacāpo

08,021.014d*0184_04 bhīmānujas tava narendra camūṃ jagāhe

08,021.015a atha visphārya gāṇḍīvaṃ raṇe nṛtyann ivārjunaḥ

08,021.015c śarasaṃbādham akarot khaṃ diśaḥ pradiśas tathā

08,021.016a rathān vimānapratimān sajjayantrāyudhadhvajān

08,021.016c sasārathīṃs tadā bāṇair abhrāṇīvānilo 'vadhīt

08,021.017a gajān gajaprayantṝṃś ca vaijayantyāyudhadhvajān

08,021.017c sādino 'śvāṃś ca pattīṃś ca śarair ninye yamakṣayam

08,021.018a tam antakam iva kruddham anivāryaṃ mahāratham

08,021.018c duryodhano 'bhyayād eko nighnan bāṇaiḥ pṛthagvidhaiḥ

08,021.019a tasyārjuno dhanuḥ sūtaṃ ketum aśvāṃś ca sāyakaiḥ

08,021.019c hatvā saptabhir ekaikaṃ chatraṃ ciccheda patriṇā

08,021.020a navamaṃ ca samāsādya vyasṛjat pratighātinam

08,021.020c duryodhanāyeṣuvaraṃ taṃ drauṇiḥ saptadhācchinat

08,021.021a tato drauṇer dhanuś chittvā hatvā cāśvavarāñ śaraiḥ

08,021.021c kṛpasyāpi tathātyugraṃ dhanuś ciccheda pāṇḍavaḥ

08,021.022a hārdikyasya dhanuś chittvā dhvajaṃ cāśvaṃ tathāvadhīt

08,021.022c duḥśāsanasyeṣuvaraṃ chittvā rādheyam abhyayāt

08,021.023a atha sātyakim utsṛjya tvaran karṇo 'rjunaṃ tribhiḥ

08,021.023c viddhvā vivyādha viṃśatyā kṛṣṇaṃ pārthaṃ punas tribhiḥ

08,021.023d*0185_01 na glānir āsīt karṇasya kṣipataḥ sāyakān bahūn

08,021.023d*0185_02 raṇe vinighnataḥ śatrūn kruddhasyeva śatakratoḥ

08,021.023d*0186_01 karṇasya sphurad atyarthaṃ prāsyataḥ sāyakān dhanuḥ

08,021.023d*0186_02 nanāda trāsajananaṃ bhūtānām ahitāntakam

08,021.024a atha sātyakir āgatya karṇaṃ viddhvā śitaiḥ śaraiḥ

08,021.024c navatyā navabhiś cograiḥ śatena punar ārdayat

08,021.025a tataḥ pravīrāḥ pāṇḍūnāṃ sarve karṇam apīḍayan

08,021.025c yudhāmanyuḥ śikhaṇḍī ca draupadeyāḥ prabhadrakāḥ

08,021.026a uttamaujā yuyutsuś ca yamau pārṣata eva ca

08,021.026c cedikārūṣamatsyānāṃ kekayānāṃ ca yad balam

08,021.026e cekitānaś ca balavān dharmarājaś ca suvrataḥ

08,021.027a ete rathāśvadviradaiḥ pattibhiś cogravikramaiḥ

08,021.027c parivārya raṇe karṇaṃ nānāśastrair avākiran

08,021.027e bhāṣanto vāgbhir ugrābhiḥ sarve karṇavadhe vṛtāḥ

08,021.028a tāṃ śastravṛṣṭiṃ bahudhā chittvā karṇaḥ śitaiḥ śaraiḥ

08,021.028c apovāha sma tān sarvān drumān bhaṅktveva mārutaḥ

08,021.029a rathinaḥ samahāmātrān gajān aśvān sasādinaḥ

08,021.029c śaravrātāṃś ca saṃkruddho nighnan karṇo vyadṛśyata

08,021.030a tad vadhyamānaṃ pāṇḍūnāṃ balaṃ karṇāstratejasā

08,021.030c viśastrakṣatadehaṃ ca prāya āsīt parāṅmukham

08,021.031a atha karṇāstram astreṇa pratihatyārjunaḥ svayam

08,021.031c diśaḥ khaṃ caiva bhūmiṃ ca prāvṛṇoc charavṛṣṭibhiḥ

08,021.032a musalānīva niṣpetuḥ parighā iva ceṣavaḥ

08,021.032c śataghnya iva cāpy anye vajrāṇy ugrāṇi vāpare

08,021.033a tair vadhyamānaṃ tat sainyaṃ sapattyaśvarathadvipam

08,021.033c nimīlitākṣam atyartham udabhrāmyat samantataḥ

08,021.034a niṣkaivalyaṃ tadā yuddhaṃ prāpur aśvanaradvipāḥ

08,021.034c vadhyamānāḥ śarair anye tadā bhītāḥ pradudruvuḥ

08,021.035a evaṃ teṣāṃ tadā yuddhe saṃsaktānāṃ jayaiṣiṇām

08,021.035c girim astaṃ samāsādya pratyapadyata bhānumān

08,021.036a tamasā ca mahārāja rajasā ca viśeṣataḥ

08,021.036c na kiṃ cit pratyapaśyāma śubhaṃ vā yadi vāśubham

08,021.037a te trasanto maheṣvāsā rātriyuddhasya bhārata

08,021.037c apayānaṃ tataś cakruḥ sahitāḥ sarvavājibhiḥ

08,021.038a kauraveṣu ca yāteṣu tadā rājan dinakṣaye

08,021.038c jayaṃ sumanasaḥ prāpya pārthāḥ svaśibiraṃ yayuḥ

08,021.039a vāditraśabdair vividhaiḥ siṃhanādaiś ca nartitaiḥ

08,021.039c parān avahasantaś ca stuvantaś cācyutārjunau

08,021.040a kṛte 'vahāre tair vīraiḥ sainikāḥ sarva eva te

08,021.040c āśiṣaḥ pāṇḍaveyeṣu prāyujyanta nareśvarāḥ

08,021.041a tataḥ kṛte 'vahāre ca prahṛṣṭāḥ kurupāṇḍavāḥ

08,021.041c niśāyāṃ śibiraṃ gatvā nyaviśanta nareśvarāḥ

08,021.041d*0187_01 raṇe pravṛttāny ahani kathayantaḥ sukhaṃ tathā

08,021.042a yakṣarakṣaḥpiśācāś ca śvāpadāni ca saṃghaśaḥ

08,021.042c jagmur āyodhanaṃ ghoraṃ rudrasyānartanopamam

08,022.001 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,022.001a svena cchandena naḥ sarvān nāvadhīd vyaktam arjunaḥ

08,022.001c na hy asya samare mucyetāntako 'py ātatāyinaḥ

08,022.002a pārtho hy eko 'harad bhadrām ekaś cāgnim atarpayat

08,022.002c ekaś cemāṃ mahīṃ jitvā cakre balibhṛto nṛpān

08,022.003a eko nivātakavacān avadhīd divyakārmukaḥ

08,022.003b*0188_01 nivātakavacānāṃ ca tisraḥ koṭīr jaghāna ha

08,022.003c ekaḥ kirātarūpeṇa sthitaṃ śarvam ayodhayat

08,022.004a eko 'bhyarakṣad bharatān eko bhavam atoṣayat

08,022.004c tenaikena jitāḥ sarve madīyā ugratejasaḥ

08,022.004e te na nindyāḥ praśasyāś ca yat te cakrur bravīhi tat

08,022.004f*0189_01 tato duryodhanaḥ sūta paścāt kim akarot tadā

08,022.005 saṃjaya uvāca

08,022.005a hataprahatavidhvastā vivarmāyudhavāhanāḥ

08,022.005c dīnasvarā dūyamānā māninaḥ śatrubhir jitāḥ

08,022.006a śibirasthāḥ punar mantraṃ mantrayanti sma kauravāḥ

08,022.006c bhagnadaṃṣṭrā hataviṣāḥ padākrāntā ivoragāḥ

08,022.007a tān abravīt tataḥ karṇaḥ kruddhaḥ sarpa iva śvasan

08,022.007c karaṃ kareṇābhipīḍya prekṣamāṇas tavātmajam

08,022.008a yatto dṛḍhaś ca dakṣaś ca dhṛtimān arjunaḥ sadā

08,022.008c sa bodhayati cāpy enaṃ prāptakālam adhokṣajaḥ

08,022.009a sahasāstravisargeṇa vayaṃ tenādya vañcitāḥ

08,022.009c śvas tv ahaṃ tasya saṃkalpaṃ sarvaṃ hantā mahīpate

08,022.010a evam uktas tathety uktvā so 'nujajñe nṛpottamān

08,022.010b*0190_01 te 'nujñātā nṛpāḥ sarve svāni veśmāni bhejire

08,022.010c sukhoṣitās te rajanīṃ hṛṣṭā yuddhāya niryayuḥ

08,022.011a te 'paśyan vihitaṃ vyūhaṃ dharmarājena durjayam

08,022.011c prayatnāt kurumukhyena bṛhaspatyuśanomatāt

08,022.012a atha pratīpakartāraṃ satataṃ vijitātmanām

08,022.012c sasmāra vṛṣabhaskandhaṃ karṇaṃ duryodhanas tadā

08,022.013a puraṃdarasamaṃ yuddhe marudgaṇasamaṃ bale

08,022.013c kārtavīryasamaṃ vīrye karṇaṃ rājño 'gaman manaḥ

08,022.013d*0191_01 sarveṣāṃ caiva sainyānāṃ karṇam evāgaman manaḥ

08,022.013e sūtaputraṃ maheṣvāsaṃ bandhum ātyayikeṣv iva

08,022.014 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,022.014a yad vo 'gaman mano mandāḥ karṇaṃ vaikartanaṃ tadā

08,022.014c apy adrākṣata taṃ yūyaṃ śītārtā iva bhāskaram

08,022.015a kṛte 'vahāre sainyānāṃ pravṛtte ca raṇe punaḥ

08,022.015c kathaṃ vaikartanaḥ karṇas tatrāyudhyata saṃjaya

08,022.015e kathaṃ ca pāṇḍavāḥ sarve yuyudhus tatra sūtajam

08,022.016a karṇo hy eko mahābāhur hanyāt pārthān sasomakān

08,022.016c karṇasya bhujayor vīryaṃ śakraviṣṇusamaṃ matam

08,022.016e tathāstrāṇi sughorāṇi vikramaś ca mahātmanaḥ

08,022.016f*0192_01 mama caiva sadā mandaḥ śaṃsate nityam agrataḥ

08,022.016f*0192_02 karṇaś ca tān maheṣvāsān pāṇḍuputrān mahārathān

08,022.017a duryodhanaṃ tadā dṛṣṭvā pāṇḍavena bhṛśārditam

08,022.017c parākrāntān pāṇḍusutān dṛṣṭvā cāpi mahāhave

08,022.018a karṇam āśritya saṃgrāme darpo duryodhane punaḥ

08,022.018c jetum utsahate pārthān saputrān sahakeśavān

08,022.019a aho bata mahad duḥkhaṃ yatra pāṇḍusutān raṇe

08,022.019c nātarad rabhasaḥ karṇo daivaṃ nūnaṃ parāyaṇam

08,022.019e aho dyūtasya niṣṭheyaṃ ghorā saṃprati vartate

08,022.020a aho duḥkhāni tīvrāṇi duryodhanakṛtāny aham

08,022.020c sahiṣyāmi sughorāṇi śalyabhūtāni saṃjaya

08,022.021a saubalaṃ ca tathā tāta nītimān iti manyate

08,022.021b*0193_01 karṇaś ca rabhaso nityaṃ rājānaṃ cāpy anuvrataḥ

08,022.021b*0194_01 karṇaṃ cāpratimaṃ yuddhe devair api durutsaham

08,022.021b*0194_02 manyate 'bhyadhikaṃ pārthād daivaṃ cāsya hṛdi sthitam

08,022.022a yuddheṣu nāma divyeṣu vartamāneṣu saṃjaya

08,022.022c aśrauṣaṃ nihatān putrān nityam eva ca nirjitān

08,022.023a na pāṇḍavānāṃ samare kaś cid asti nivārakaḥ

08,022.023c strīmadhyam iva gāhanti daivaṃ hi balavattaram

08,022.024 saṃjaya uvāca

08,022.024*0195_01 rājan pūrvanimittāni dharmiṣṭhāni vicintaya

08,022.024a atikrāntaṃ hi yat kāryaṃ paścāc cintayatīti ca

08,022.024c tac cāsya na bhavet kāryaṃ cintayā ca vinaśyati

08,022.025a tad idaṃ tava kāryaṃ tu dūraprāptaṃ vijānatā

08,022.025c na kṛtaṃ yat tvayā pūrvaṃ prāptāprāptavicāraṇe

08,022.026a ukto 'si bahudhā rājan mā yudhyasveti pāṇḍavaiḥ

08,022.026c gṛhṇīṣe na ca tan mohāt pāṇḍaveṣu viśāṃ pate

08,022.027a tvayā pāpāni ghorāṇi samācīrṇāni pāṇḍuṣu

08,022.027c tvatkṛte vartate ghoraḥ pārthivānāṃ janakṣayaḥ

08,022.028a tat tv idānīm atikramya mā śuco bharatarṣabha

08,022.028c śṛṇu sarvaṃ yathāvṛttaṃ ghoraṃ vaiśasam acyuta

08,022.029a prabhātāyāṃ rajanyāṃ tu karṇo rājānam abhyayāt

08,022.029c sametya ca mahābāhur duryodhanam abhāṣata

08,022.030a adya rājan sameṣyāmi pāṇḍavena yaśasvinā

08,022.030c haniṣyāmi ca taṃ vīraṃ sa vā māṃ nihaniṣyati

08,022.031a bahutvān mama kāryāṇāṃ tathā pārthasya pārthiva

08,022.031c nābhūt samāgamo rājan mama caivārjunasya ca

08,022.032a idaṃ tu me yathāprajñaṃ śṛṇu vākyaṃ viśāṃ pate

08,022.032c anihatya raṇe pārthaṃ nāham eṣyāmi bhārata

08,022.033a hatapravīre sainye 'smin mayi caiva sthite yudhi

08,022.033c abhiyāsyati māṃ pārthaḥ śakraśaktyā vinākṛtam

08,022.034a tataḥ śreyaskaraṃ yat te tan nibodha janeśvara

08,022.034c āyudhānāṃ ca yad vīryaṃ dravyāṇām arjunasya ca

08,022.035a kāyasya mahato bhede lāghave dūrapātane

08,022.035c sauṣṭhave cāstrayoge ca savyasācī na matsamaḥ

08,022.035d*0196_01 prāṇe śaurye ca vijñāne vikrame cāpi bhārata

08,022.035d*0196_02 nimittajñānayoge ca savyasācī na matsamaḥ

08,022.036a sarvāyudhamahāmātraṃ vijayaṃ nāma tad dhanuḥ

08,022.036c indrārtham abhikāmena nirmitaṃ viśvakarmaṇā

08,022.037a yena daityagaṇān rājañ jitavān vai śatakratuḥ

08,022.037c yasya ghoṣeṇa daityānāṃ vimuhyanti diśo daśa

08,022.037e tad bhārgavāya prāyacchac chakraḥ paramasaṃmatam

08,022.038a tad divyaṃ bhārgavo mahyam adadād dhanur uttamam

08,022.038c yena yotsye mahābāhum arjunaṃ jayatāṃ varam

08,022.038e yathendraḥ samare sarvān daiteyān vai samāgatān

08,022.038f*0197_01 nijaghāna tathā sarvāñ jeṣyāmi yudhi pāṇḍavān

08,022.039a dhanur ghoraṃ rāmadattaṃ gāṇḍīvāt tad viśiṣyate

08,022.039c triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivī dhanuṣā tena nirjitā

08,022.040a dhanuṣo yasya karmāṇi divyāni prāha bhārgavaḥ

08,022.040c tad rāmo hy adadān mahyaṃ yena yotsyāmi pāṇḍavam

08,022.041a adya duryodhanāhaṃ tvāṃ nandayiṣye sabāndhavam

08,022.041c nihatya samare vīram arjunaṃ jayatāṃ varam

08,022.042a saparvatavanadvīpā hatadviḍ bhūḥ sasāgarā

08,022.042c putrapautrapratiṣṭhā te bhaviṣyaty adya pārthiva

08,022.043a nāsādhyaṃ vidyate me 'dya tvatpriyārthaṃ viśeṣataḥ

08,022.043c samyag dharmānuraktasya siddhir ātmavato yathā

08,022.044a na hi māṃ samare soḍhuṃ sa śakto 'gniṃ tarur yathā

08,022.044c avaśyaṃ tu mayā vācyaṃ yena hīno 'smi phalgunāt

08,022.045a jyā tasya dhanuṣo divyā tathākṣayyau maheṣudhī

08,022.045b*0198_01 sārathis tasya govindo mama tādṛṅ na vidyate

08,022.045c tasya divyaṃ dhanuḥ śreṣṭhaṃ gāṇḍīvam ajaraṃ yudhi

08,022.046a vijayaṃ ca mahad divyaṃ mamāpi dhanur uttamam

08,022.046c tatrāham adhikaḥ pārthād dhanuṣā tena pārthiva

08,022.047a mayā cābhyadhiko vīraḥ pāṇḍavas tan nibodha me

08,022.047c raśmigrāhaś ca dāśārhaḥ sarvalokanamaskṛtaḥ

08,022.048a agnidattaś ca vai divyo rathaḥ kāñcanabhūṣaṇaḥ

08,022.048c acchedyaḥ sarvato vīra vājinaś ca manojavāḥ

08,022.048e dhvajaś ca divyo dyutimān vānaro vismayaṃkaraḥ

08,022.049a kṛṣṇaś ca sraṣṭā jagato rathaṃ tam abhirakṣati

08,022.049c ebhir dravyair ahaṃ hīno yoddhum icchāmi pāṇḍavam

08,022.050a ayaṃ tu sadṛśo vīraḥ śalyaḥ samitiśobhanaḥ

08,022.050c sārathyaṃ yadi me kuryād dhruvas te vijayo bhavet

08,022.051a tasya me sārathiḥ śalyo bhavatv asukaraḥ paraiḥ

08,022.051c nārācān gārdhrapatrāṃś ca śakaṭāni vahantu me

08,022.052a rathāś ca mukhyā rājendra yuktā vājibhir uttamaiḥ

08,022.052c āyāntu paścāt satataṃ mām eva bharatarṣabha

08,022.053a evam abhyadhikaḥ pārthād bhaviṣyāmi guṇair aham

08,022.053c śalyo hy abhyadhikaḥ kṛṣṇād arjunād adhiko hy aham

08,022.054a yathāśvahṛdayaṃ veda dāśārhaḥ paravīrahā

08,022.054c tathā śalyo 'pi jānīte hayānāṃ vai mahārathaḥ

08,022.055a bāhuvīrye samo nāsti madrarājasya kaś cana

08,022.055c tathāstrair matsamo nāsti kaś cid eva dhanurdharaḥ

08,022.056a tathā śalyasamo nāsti hayayāne ha kaś cana

08,022.056b*0199_01 vīryataḥ sārataś caiva yogataḥ karmato 'rthataḥ

08,022.056c so 'yam abhyadhikaḥ pārthād bhaviṣyati ratho mama

08,022.056d*0200_01 samudyātuṃ na śakṣyanti devā api savāsavāḥ

08,022.056d*0201_01 evaṃ kṛte rathastho 'haṃ guṇair abhyadhiko 'rjunāt

08,022.056d*0201_02 bhave yudhi jayeyaṃ ca phālgunaṃ kurusattama

08,022.056d*0202_01 vijayeyam ahaṃ saṃkhye phalgunaṃ kurunandana

08,022.057a etat kṛtaṃ mahārāja tvayecchāmi paraṃtapa

08,022.057b*0203_01 kriyatām eṣa kāmo me mā vaḥ kālo 'tyagād ayam

08,022.057c evaṃ kṛte kṛtaṃ mahyaṃ sarvakāmair bhaviṣyati

08,022.058a tato draṣṭāsi samare yat kariṣyāmi bhārata

08,022.058c sarvathā pāṇḍavān sarvāñ jeṣyāmy adya samāgatān

08,022.058d*0204_01 na hi me samare śaktāḥ samudyātuṃ surāsurāḥ

08,022.058d*0204_02 saṃjaya uvāca

08,022.058d*0204_02 kim u pāṇḍusutā rājan raṇe mānuṣayonayaḥ

08,022.058d*0204_03 evam uktas tava sutaḥ karṇenāhavaśobhinā

08,022.058d*0204_04 saṃpūjya saṃprahṛṣṭātmā tato rādheyam abravīt

08,022.059 duryodhana uvāca

08,022.059a sarvam etat kariṣyāmi yathā tvaṃ karṇa manyase

08,022.059c sopāsaṅgā rathāḥ sāśvā anuyāsyanti sūtaja

08,022.060a nārācān gārdhrapakṣāṃś ca śakaṭāni vahantu te

08,022.060c anuyāsyāma karṇa tvāṃ vayaṃ sarve ca pārthivāḥ

08,022.061 saṃjaya uvāca

08,022.061a evam uktvā mahārāja tava putrāḥ pratāpavān

08,022.061c abhigamyābravīd rājā madrarājam idaṃ vacaḥ

08,023.001 saṃjaya uvāca

08,023.001a putras tava mahārāja madrarājam idaṃ vacaḥ

08,023.001b*0205_01 evam ukto mahārāja tava putraḥ pratāpavān

08,023.001b*0205_02 madreśvaraṃ prati raṇe parasainyabhayaṃkaram

08,023.001b*0205_03 sarvaṃ tathākarot tūrṇaṃ rādheyas tad yad abravīt

08,023.001b*0205_04 madrarājaṃ ca samare praṇamya ca mahāratham

08,023.001c vinayenopasaṃgamya praṇayād vākyam abravīt

08,023.002a satyavrata mahābhāga dviṣatām aghavardhana

08,023.002c madreśvara raṇe śūra parasainyabhayaṃkara

08,023.003a śrutavān asi karṇasya bruvato vadatāṃ vara

08,023.003c yathā nṛpatisiṃhānāṃ madhye tvāṃ varayaty ayam

08,023.003d*0206_01 tat tvām aprativīryādya śatrupakṣakṣayāvaha

08,023.003d*0206_02 madreśvara prayāce 'haṃ śirasā vinayena ca

08,023.003d*0207_01 tvaṃ pāhi sarvataḥ karṇaṃ bhavaṃ brahmeva suvrata

08,023.004a tasmāt pārthavināśārthaṃ hitārthaṃ mama caiva hi

08,023.004c sārathyaṃ rathināṃ śreṣṭha sumanāḥ kartum arhasi

08,023.004d*0208_01 tvayi yantari rādheyo vidviṣo me vijeṣyate

08,023.004d*0208_02 abhīṣūṇāṃ hi karṇasya grahītānyo na vidyate

08,023.005a asyābhīśugraho loke nānyo 'sti bhavatā samaḥ

08,023.005b*0209_01 ṛte hi tvāṃ mahābhāga vāsudevasamaṃ yudhi

08,023.005c sa pātu sarvataḥ karṇaṃ bhavān brahmeva śaṃkaram

08,023.006a pārthasya sacivaḥ kṛṣṇo yathābhīśugraho varaḥ

08,023.006c tathā tvam api rādheyaṃ sarvataḥ paripālaya

08,023.006d*0210_01 yathā ca sarvathāpatsu vārṣṇeyaḥ pāti pāṇḍavam

08,023.006d*0210_02 tathā madreśvarādya tvaṃ rādheyaṃ pratipālaya

08,023.007a bhīṣmo droṇaḥ kṛpaḥ karṇo bhavān bhojaś ca vīryavān

08,023.007c śakuniḥ saubalo drauṇir aham eva ca no balam

08,023.007e eṣām eva kṛto bhāgo navadhā pṛtanāpate

08,023.008a naiva bhāgo 'tra bhīṣmasya droṇasya ca mahātmanaḥ

08,023.008c tābhyām atītya tau bhāgau nihatā mama śatravaḥ

08,023.009a vṛddhau hi tau naravyāghrau chalena nihatau ca tau

08,023.009c kṛtvā nasukaraṃ karma gatau svargam ito 'nagha

08,023.010a tathānye puruṣavyāghrāḥ parair vinihatā yudhi

08,023.010c asmadīyāś ca bahavaḥ svargāyopagatā raṇe

08,023.010e tyaktvā prāṇān yathāśakti ceṣṭāḥ kṛtvā ca puṣkalāḥ

08,023.010f*0211_01 tad idaṃ hatabhūyiṣṭhaṃ balaṃ mama narādhipa

08,023.010f*0211_02 pūrvam apy alpakaiḥ pārthair hataṃ kim uta sāṃpratam

08,023.010f*0211_03 balavanto mahātmānaḥ kaunteyāḥ satyavikramāḥ

08,023.010f*0211_04 balaṃ śeṣaṃ na hanyur me yathā tat kuru pārthiva

08,023.010f*0212_01 hatavīram idaṃ sainyaṃ pāṇḍavaiḥ samare vibho

08,023.011a karṇo hy eko mahābāhur asmatpriyahite rataḥ

08,023.011c bhavāṃś ca puruṣavyāghra sarvalokamahārathaḥ

08,023.011d*0213_01 śalya karṇo 'rjunenādya yoddhum icchati saṃyuge

08,023.011e tasmiñ jayāśā vipulā mama madrajanādhipa

08,023.011f*0214_01 tasyābhīṣugrahavaro nānyo 'sti bhuvi kaś cana

08,023.011f*0215_01 tasmāj jayāya me vīra sārathyaṃ kartum arhasi

08,023.012a pārthasya samare kṛṣṇo yathābhīśuvaragrahaḥ

08,023.012b*0216_01 tathā karṇarathe rājaṃs tvam abhīṣugraho bhava

08,023.012c tena yukto raṇe pārtho rakṣyamāṇaś ca pārthiva

08,023.012e yāni karmāṇi kurute pratyakṣāṇi tathaiva te

08,023.013a pūrvaṃ na samare hy evam avadhīd arjuno ripūn

08,023.013b*0217_01 idānīṃ vikramo hy asya kṛṣṇena sahitasya ca

08,023.013b*0217_02 kṛṣṇena sahitaḥ pārtho dhārtarāṣṭrīṃ mahācamūm

08,023.013c ahany ahani madreśa drāvayan dṛśyate yudhi

08,023.014a bhāgo 'vaśiṣṭaḥ karṇasya tava caiva mahādyute

08,023.014c taṃ bhāgaṃ saha karṇena yugapan nāśayāhave

08,023.014d*0218_01 aruṇena yathā sārdhaṃ tamaḥ sūryo vyapohati

08,023.014d*0218_02 tathā karṇena sahito jahi pārthaṃ mahāhave

08,023.014d*0219_01 udyantau ca yathā sūryau bālasūryasamaprabhau

08,023.014d*0219_02 karṇaśalyau raṇe dṛṣṭvā vidravantu mahārathāḥ

08,023.015a sūryāruṇau yathā dṛṣṭvā tamo naśyati māriṣa

08,023.015c tathā naśyantu kaunteyāḥ sapāñcālāḥ sasṛñjayāḥ

08,023.016a rathānāṃ pravaraḥ karṇo yantṝṇāṃ pravaro bhavān

08,023.016b*0220_01 saṃyogo yuvayor loke nābhūn na ca bhaviṣyati

08,023.016c saṃnipātaḥ samo loke bhavator nāsti kaś cana

08,023.017a yathā sarvāsv avasthāsu vārṣṇeyaḥ pāti pāṇḍavam

08,023.017c tathā bhavān paritrātu karṇaṃ vaikartanaṃ raṇe

08,023.017d*0221_01 sārathyaṃ kriyatāṃ tasya yudhyamānasya saṃyuge

08,023.017d*0221_02 yathā ca samare kṛṣṇo rakṣate sarvato 'rjunam

08,023.017d*0221_03 tathā tvam api rādheyaṃ rakṣasva ca mahāraṇe

08,023.018a tvayā sārathinā hy eṣa apradhṛṣyo bhaviṣyati

08,023.018c devatānām api raṇe saśakrāṇāṃ mahīpate

08,023.018e kiṃ punaḥ pāṇḍaveyānāṃ mātiśaṅkīr vaco mama

08,023.019a duryodhanavacaḥ śrutvā śalyaḥ krodhasamanvitaḥ

08,023.019b*0222_01 dhārtarāṣṭram athovāca sṛkkiṇī parilelihan

08,023.019b*0222_02 evam uktas tu sa krodhāt padā spṛṣṭa ivoragaḥ

08,023.019c triśikhāṃ bhrukuṭīṃ kṛtvā dhunvan hastau punaḥ punaḥ

08,023.020a krodharakte mahānetre parivartya mahābhujaḥ

08,023.020c kulaiśvaryaśrutibalair dṛptaḥ śalyo 'bravīd idam

08,023.021a avamanyase māṃ gāndhāre dhruvaṃ māṃ pariśaṅkase

08,023.021c yan māṃ bravīṣi visrabdhaṃ sārathyaṃ kriyatām iti

08,023.022a asmatto 'bhyadhikaṃ karṇaṃ manyamānaḥ praśaṃsasi

08,023.022c na cāhaṃ yudhi rādheyaṃ gaṇaye tulyam ātmanā

08,023.023a ādiśyatām abhyadhiko mamāṃśaḥ pṛthivīpate

08,023.023c tam ahaṃ samare hatvā gamiṣyāmi yathāgatam

08,023.024a atha vāpy eka evāhaṃ yotsyāmi kurunandana

08,023.024c paśya vīryaṃ mamādya tvaṃ saṃgrāme dahato ripūn

08,023.025a na cābhikāmān kauravya vidhāya hṛdaye pumān

08,023.025c asmadvidhaḥ pravarteta mā mā tvam atiśaṅkithāḥ

08,023.026a yudhi cāpy avamāno me na kartavyaḥ kathaṃ cana

08,023.026c paśya hīmau mama bhujau vajrasaṃhananopamau

08,023.027a dhanuḥ paśya ca me citraṃ śarāṃś cāśīviṣopamān

08,023.027c rathaṃ paśya ca me kḷptaṃ sadaśvair vātavegitaiḥ

08,023.027e gadāṃ ca paśya gāndhāre hemapaṭṭavibhūṣitām

08,023.028a dārayeyaṃ mahīṃ kruddho vikireyaṃ ca parvatān

08,023.028c śoṣayeyaṃ samudrāṃś ca tejasā svena pārthiva

08,023.029a tan mām evaṃvidhaṃ jānan samartham arinigrahe

08,023.029c kasmād yunakṣi sārathye nyūnasyādhirather nṛpa

08,023.029d*0223_01 na cāpi mama rādheyaḥ kalām arhati ṣoḍaśīm

08,023.029d*0223_02 sakarṇā ye trayo lokāḥ sārjunāḥ sajanārdanāḥ

08,023.029d*0223_03 nibaddhāṃs tān raṇe rājan na mucyeyaṃ kathaṃ cana

08,023.029d*0223_04 tathāpi śaktaṃ kauravya vihāya hṛdayena mām

08,023.029d*0223_05 na cāhaṃ prākṛtaḥ kaś cin na cāpy adhigataḥ svayam

08,023.029d*0224_01 ayaṃ cāpy avamāno me na kartavyaḥ kathaṃ cana

08,023.030a na nāma dhuri rājendra prayoktuṃ tvam ihārhasi

08,023.030c na hi pāpīyasaḥ śreyān bhūtvā preṣyatvam utsahe

08,023.031a yo hy abhyupagataṃ prītyā garīyāṃsaṃ vaśe sthitam

08,023.031c vaśe pāpīyaso dhatte tat pāpam adharottaram

08,023.032a brāhmaṇā brahmaṇā sṛṣṭā mukhāt kṣatram athorasaḥ

08,023.032c ūrubhyām asṛjad vaiśyāñ śūdrān padbhyām iti śrutiḥ

08,023.032e tebhyo varṇaviśeṣāś ca pratilomānulomajāḥ

08,023.033a athānyonyasya saṃyogāc cāturvarṇyasya bhārata

08,023.033c goptāraḥ saṃgrahītāro dātāraḥ kṣatriyāḥ smṛtāḥ

08,023.034a yājanādhyāpanair viprā viśuddhaiś ca pratigrahaiḥ

08,023.034c lokasyānugrahārthāya sthāpitā brahmaṇā bhuvi

08,023.034d*0225_01 prajānāṃ rakṣaṇaṃ dānaṃ yuddhaṃ kṣatrasya nirmitam

08,023.035a kṛṣiś ca pāśupālyaṃ ca viśāṃ dānaṃ ca sarvaśaḥ

08,023.035c brahmakṣatraviśāṃ śūdrā vihitāḥ paricārakāḥ

08,023.036a brahmakṣatrasya vihitāḥ sūtā vai paricārakāḥ

08,023.036c na viṭśūdrasya tatraiva śṛṇu vākyaṃ mamānagha

08,023.037a so 'haṃ mūrdhāvasiktaḥ san rājarṣikulasaṃbhavaḥ

08,023.037c mahārathaḥ samākhyātaḥ sevyaḥ stavyaś ca bandinām

08,023.038a so 'ham etādṛśo bhūtvā nehārikulamardana

08,023.038c sūtaputrasya saṃgrāme sārathyaṃ kartum utsahe

08,023.039a avamānam ahaṃ prāpya na yotsyāmi kathaṃ cana

08,023.039c āpṛcchya tvādya gāndhāre gamiṣyāmi yathāgatam

08,023.039d*0226_01 na cāhaṃ sūtaputrasya sārathyam upajagmivān

08,023.040a evam uktvā naravyāghraḥ śalyaḥ samitiśobhanaḥ

08,023.040c utthāya prayayau tūrṇaṃ rājamadhyād amarṣitaḥ

08,023.041a praṇayād bahumānāc ca taṃ nigṛhya sutas tava

08,023.041c abravīn madhuraṃ vākyaṃ sāma sarvārthasādhakam

08,023.042a yathā śalya tvam ātthedam evam etad asaṃśayam

08,023.042c abhiprāyas tu me kaś cit taṃ nibodha janeśvara

08,023.043a na karṇo 'bhyadhikas tvattaḥ śaṅke naiva kathaṃ cana

08,023.043c na hi madreśvaro rājā kuryād yad anṛtaṃ bhavet

08,023.044a ṛtam eva hi pūrvās te vahanti puruṣottamāḥ

08,023.044b*0227_01 jñātam eva hi pūrvaṃ te vartma rājarṣisattama

08,023.044c tasmād ārtāyaniḥ prokto bhavān iti matir mama

08,023.045a śalyabhūtaś ca śatrūṇāṃ yasmāt tvaṃ bhuvi mānada

08,023.045c tasmāc chalyeti te nāma kathyate pṛthivīpate

08,023.046a yad eva vyāhṛtaṃ pūrvaṃ bhavatā bhūridakṣiṇa

08,023.046c tad eva kuru dharmajña madarthaṃ yad yad ucyase

08,023.047a na ca tvatto hi rādheyo na cāham api vīryavān

08,023.047c vṛṇīmas tvāṃ hayāgryāṇāṃ yantāram iti saṃyuge

08,023.048a yathā hy abhyadhikaṃ karṇaṃ guṇais tāta dhanaṃjayāt

08,023.048c vāsudevād api tvāṃ ca loko 'yam iti manyate

08,023.049a karṇo hy abhyadhikaḥ pārthād astrair eva nararṣabha

08,023.049c bhavān apy adhikaḥ kṛṣṇād aśvayāne bale tathā

08,023.050a yathāśvahṛdayaṃ veda vāsudevo mahāmanāḥ

08,023.050c dviguṇaṃ tvaṃ tathā vettha madrarāja na saṃśayaḥ

08,023.051 śalya uvāca

08,023.051a yan mā bravīṣi gāndhāre madhye sainyasya kaurava

08,023.051c viśiṣṭaṃ devakīputrāt prītimān asmy ahaṃ tvayi

08,023.052a eṣa sārathyam ātiṣṭhe rādheyasya yaśasvinaḥ

08,023.052c yudhyataḥ pāṇḍavāgryeṇa yathā tvaṃ vīra manyase

08,023.053a samayaś ca hi me vīra kaś cid vaikartanaṃ prati

08,023.053c utsṛjeyaṃ yathāśraddham ahaṃ vāco 'sya saṃnidhau

08,023.054 saṃjaya uvāca

08,023.054a tatheti rājan putras te saha karṇena bhārata

08,023.054c abravīn madrarājasya sutaṃ bharatasattama

08,024.001 duryodhana uvāca

08,024.001a bhūya eva tu madreśa yat te vakṣyāmi tac chṛṇu

08,024.001c yathā purā vṛttam idaṃ yuddhe devāsure vibho

08,024.002a yad uktavān pitur mahyaṃ mārkaṇḍeyo mahān ṛṣiḥ

08,024.002c tad aśeṣeṇa bruvato mama rājarṣisattama

08,024.002e tvaṃ nibodha na cāpy atra kartavyā te vicāraṇā

08,024.002f*0228_01 samutpannā hi rājānaḥ pramoha iti niścayaḥ

08,024.002f*0228_02 kṛtvā caiva vyavasyanti sarve dharmārthaniścayān

08,024.003a devānām asurāṇāṃ ca mahān āsīt samāgamaḥ

08,024.003b*0229_01 saiṃhikeyās tadodvṛttā vibudhān avasūdayan

08,024.003b*0229_02 te nirastāḥ kṛtā devair dānavā balagarvitāḥ

08,024.003c babhūva prathamo rājan saṃgrāmas tārakāmayaḥ

08,024.003e nirjitāś ca tadā daityā daivatair iti naḥ śrutam

08,024.003f*0230_01 bhagnadarpā nirutsāhāḥ pātālaṃ viviśus tadā

08,024.004a nirjiteṣu ca daityeṣu tārakasya sutās trayaḥ

08,024.004c tārākṣaḥ kamalākṣaś ca vidyunmālī ca pārthiva

08,024.004d*0231_01 kaś cit prajāpatir ghoras tena sārdhaṃ mahātmanā

08,024.004d*0231_02 yuddham āsīn mahāghoraṃ daivatair na iti śrutiḥ

08,024.004d*0231_03 parābabhūvur asurā dānavaiḥ saha saṃyuge

08,024.004d*0231_04 devair nirastā hy asurā niḥśvasyāmarṣitās tataḥ

08,024.005a tapa ugraṃ samāsthāya niyame parame sthitāḥ

08,024.005c tapasā karśayām āsur dehān svāñ śatrutāpana

08,024.006a damena tapasā caiva niyamena ca pārthiva

08,024.006c teṣāṃ pitāmahaḥ prīto varadaḥ pradadau varān

08,024.007a avadhyatvaṃ ca te rājan sarvabhūteṣu sarvadā

08,024.007c sahitā varayām āsuḥ sarvalokapitāmaham

08,024.008a tān abravīt tadā devo lokānāṃ prabhur īśvaraḥ

08,024.008c nāsti sarvāmaratvaṃ hi nivartadhvam ato 'surāḥ

08,024.008e varam anyaṃ vṛṇīdhvaṃ vai yādṛśaṃ saṃprarocate

08,024.009a tatas te sahitā rājan saṃpradhāryāsakṛd bahu

08,024.009c sarvalokeśvaraṃ vākyaṃ praṇamyainam athābruvan

08,024.009d*0232_01 vayam icchāma nagaraṃ kartuṃ kāmagamaṃ śubham

08,024.009d*0232_02 sarvakāmasamṛddhārtham avadhyaṃ devadānavaiḥ

08,024.009d*0232_03 yakṣarakṣoragagaṇair nānājātibhir eva ca

08,024.009d*0232_04 na kṛtyābhir na śastraiś ca na śāpair brahmavādinām

08,024.009d*0232_05 vadhyeta tripuraṃ devaṃ prasanne tvayi sādaram

08,024.010a asmākaṃ tvaṃ varaṃ deva prayacchemaṃ pitāmaha

08,024.010c vayaṃ purāṇi trīṇy eva samāsthāya mahīm imām

08,024.010e vicariṣyāma loke 'smiṃs tvatprasādapuraskṛtāḥ

08,024.011a tato varṣasahasre tu sameṣyāmaḥ parasparam

08,024.011b*0233_00 brahmovāca

08,024.011b*0233_01 vilayaḥ samayasyānte maraṇaṃ jīvitasya ca

08,024.011b*0233_02 iti cintya vadhopāyaṃ kaṃ cid eva niśāmaya

08,024.011c ekībhāvaṃ gamiṣyanti purāṇy etāni cānagha

08,024.012a samāgatāni caitāni yo hanyād bhagavaṃs tadā

08,024.012c ekeṣuṇā devavaraḥ sa no mṛtyur bhaviṣyati

08,024.012d*0234_01 teṣāṃ tad vacanaṃ śrutvā dānavānāṃ mahāyaśāḥ

08,024.012e evam astv iti tān devaḥ pratyuktvā prāviśad divam

08,024.013a te tu labdhavarāḥ prītāḥ saṃpradhārya parasparam

08,024.013c puratrayavisṛṣṭyarthaṃ mayaṃ vavrur mahāsuram

08,024.013e viśvakarmāṇam ajaraṃ daityadānavapūjitam

08,024.014a tato mayaḥ svatapasā cakre dhīmān purāṇi ha

08,024.014c trīṇi kāñcanam ekaṃ tu raupyaṃ kārṣṇāyasaṃ tathā

08,024.015a kāñcanaṃ divi tatrāsīd antarikṣe ca rājatam

08,024.015c āyasaṃ cābhavad bhūmau cakrasthaṃ pṛthivīpate

08,024.016a ekaikaṃ yojanaśataṃ vistārāyāmasaṃmitam

08,024.016c gṛhāṭṭāṭṭālakayutaṃ bṛhatprākāratoraṇam

08,024.017a guṇaprasavasaṃbādham asaṃbādham anāmayam

08,024.017c prāsādair vividhaiś caiva dvāraiś cāpy upaśobhitam

08,024.018a pureṣu cābhavan rājan rājāno vai pṛthak pṛthak

08,024.018b*0235_01 divyamālyāmbaradharā daiteyā rājasattama

08,024.018c kāñcanaṃ tārakākṣasya citram āsīn mahātmanaḥ

08,024.018e rājataṃ kamalākṣasya vidyunmālina āyasam

08,024.019a trayas te daityarājānas trīṃl lokān āśu tejasā

08,024.019c ākramya tasthur varṣāṇāṃ pūgān nāma prajāpatiḥ

08,024.020a teṣāṃ dānavamukhyānāṃ prayutāny arbudāni ca

08,024.020c koṭyaś cāprativīrāṇāṃ samājagmus tatas tataḥ

08,024.020d*0236_01 māṃsāśanāḥ sudṛptāś ca surair vinikṛtās tathā

08,024.020e mahad aiśvaryam icchantas tripuraṃ durgam āśritāḥ

08,024.021a sarveṣāṃ ca punas teṣāṃ sarvayogavaho mayaḥ

08,024.021c tam āśritya hi te sarve avartantākutobhayāḥ

08,024.022a yo hi yaṃ manasā kāmaṃ dadhyau tripurasaṃśrayaḥ

08,024.022c tasmai kāmaṃ mayas taṃ taṃ vidadhe māyayā tadā

08,024.023a tārakākṣasutaś cāsīd dharir nāma mahābalaḥ

08,024.023c tapas tepe paramakaṃ yenātuṣyat pitāmahaḥ

08,024.024a sa tuṣṭam avṛṇod devaṃ vāpī bhavatu naḥ pure

08,024.024c śastrair vinihatā yatra kṣiptāḥ syur balavattarāḥ

08,024.025a sa tu labdhvā varaṃ vīras tārakākṣasuto hariḥ

08,024.025c sasṛje tatra vāpīṃ tāṃ mṛtānāṃ jīvanīṃ prabho

08,024.025d*0237_01 pūrṇāṃ divyasya toyasya pīyūṣapratimasya vai

08,024.026a yena rūpeṇa daityas tu yena veṣeṇa caiva ha

08,024.026c mṛtas tasyāṃ parikṣiptas tādṛśenaiva jajñivān

08,024.026d*0238_01 saṃpūrṇabalavīryas tu rājañ śauryasamanvitaḥ

08,024.026d*0238_02 evaṃ vīryeṇa saṃyuktāḥ kṛtās tena mahātmanā

08,024.027a tāṃ prāpya traipurasthās tu sarvāṃl lokān babādhire

08,024.027b*0239_01 varaloke 'vasat so 'pi hariḥ paramatejasā

08,024.027b*0239_02 vidhāya sarvalokānāṃ hitaṃ pathyaṃ vidhāya ca

08,024.027b*0239_03 tataḥ paramanirvigno hitakārī tāvakātmasu

08,024.027c mahatā tapasā siddhāḥ surāṇāṃ bhayavardhanāḥ

08,024.027d*0240_01 ekasmin nihate daitye sṛjanti sma daśāsurān

08,024.027e na teṣām abhavad rājan kṣayo yuddhe kathaṃ cana

08,024.028a tatas te lobhamohābhyām abhibhūtā vicetasaḥ

08,024.028c nirhrīkāḥ saṃsthitiṃ sarve sthāpitāṃ samalūlupan

08,024.029a vidrāvya sagaṇān devāṃs tatra tatra tadā tadā

08,024.029c viceruḥ svena kāmena varadānena darpitāḥ

08,024.030a devāraṇyāni sarvāṇi priyāṇi ca divaukasām

08,024.030c ṛṣīṇām āśramān puṇyān yūpāñ janapadāṃs tathā

08,024.030e vyanāśayanta maryādā dānavā duṣṭacāriṇaḥ

08,024.030f*0241_01 nisthānāś ca kṛtā devā ṛṣayaḥ pitṛbhiḥ saha

08,024.030f*0241_02 daityais tribhis trayo lokā hy ākrāntās taiḥ suretaraiḥ

08,024.030f*0242_01 pīḍyamāneṣu lokeṣu tataḥ śakro marudvṛtaḥ

08,024.030f*0242_02 purāṇy āyodhayāṃ cakre vajrapātaiḥ samantataḥ

08,024.030f*0242_03 nāśakat tāny abhedyāni yadā bhettuṃ puraṃdaraḥ

08,024.030f*0242_04 purāṇi varadattāni dhātrā tena narādhipa

08,024.030f*0242_05 tadā bhītaḥ surapatir muktvā tāni purāṇy atha

08,024.031a te devāḥ sahitāḥ sarve pitāmaham ariṃdama

08,024.031c abhijagmus tadākhyātuṃ viprakāraṃ suretaraiḥ

08,024.032a te tattvaṃ sarvam ākhyāya śirasābhipraṇamya ca

08,024.032c vadhopāyam apṛcchanta bhagavantaṃ pitāmaham

08,024.033a śrutvā tad bhagavān devo devān idam uvāca ha

08,024.033b*0243_01 mamāpi so 'parādhnoti yo yuṣmākam asaumyakṛt

08,024.033b*0244_01 śrūyatāṃ tridaśāḥ sarve yathedaṃ vākyagauravam

08,024.033c asurāś ca durātmānas te cāpi vibudhadviṣaḥ

08,024.033e aparādhyanti satataṃ ye yuṣmān pīḍayanty uta

08,024.033f*0245_01 na tvāstu tān ahaṃ manye ye vai yuṣmān apīḍayan

08,024.034a ahaṃ hi tulyaḥ sarveṣāṃ bhūtānāṃ nātra saṃśayaḥ

08,024.034c adhārmikās tu hantavyā ity ahaṃ prabravīmi vaḥ

08,024.034d*0246_01 ekeṣuṇā vibhedyāni tāni durgāṇi nānyathā

08,024.034d*0246_02 na ca sthāṇumṛte śakto bhettum ekeṣuṇā puraḥ

08,024.035a te yūyaṃ sthāṇum īśānaṃ jiṣṇum akliṣṭakāriṇam

08,024.035c yoddhāraṃ vṛṇutādityāḥ sa tān hantā suretarān

08,024.036a iti tasya vacaḥ śrutvā devāḥ śakrapurogamāḥ

08,024.036b*0247_01 te devās tena vākyena coditāḥ praṇatāḥ sthitāḥ

08,024.036b*0247_02 divyaṃ varṣasahasraṃ vai tapas taptvā surarṣabhāḥ

08,024.036b*0247_03 śubhātmāno mahātmāno jagmur vai vṛṣabhadhvajam

08,024.036c brahmāṇam agrataḥ kṛtvā vṛṣāṅkaṃ śaraṇaṃ yayuḥ

08,024.037a tapaḥ paraṃ samātasthur gṛṇanto brahma śāśvatam

08,024.037c ṛṣibhiḥ saha dharmajñā bhavaṃ sarvātmanā gatāḥ

08,024.037d*0248_01 devadevaṃ paraṃ sthāṇuṃ varadaṃ tryambakaṃ śivam

08,024.037d*0248_02 śarvam īḍyam ajaṃ rudraṃ śaśāṅkāṅkitamūrdhajam

08,024.038a tuṣṭuvur vāgbhir arthyābhir bhayeṣv abhayakṛttamam

08,024.038c sarvātmānaṃ mahātmānaṃ yenāptaṃ sarvam ātmanā

08,024.039a tapoviśeṣair bahubhir yogaṃ yo veda cātmanaḥ

08,024.039c yaḥ sāṃkhyam ātmano veda yasya cātmā vaśe sadā

08,024.040a te taṃ dadṛśur īśānaṃ tejorāśim umāpatim

08,024.040b*0249_01 pareṇa yatnena bhavaṃ tridaśāḥ śarvam īśvaram

08,024.040c ananyasadṛśaṃ loke vratavantam akalmaṣam

08,024.041a ekaṃ ca bhagavantaṃ te nānārūpam akalpayan

08,024.041c ātmanaḥ pratirūpāṇi rūpāṇy atha mahātmani

08,024.041e parasparasya cāpaśyan sarve paramavismitāḥ

08,024.042a sarvabhūtamayaṃ ceśaṃ tam ajaṃ jagataḥ patim

08,024.042c devā brahmarṣayaś caiva śirobhir dharaṇīṃ gatāḥ

08,024.043a tān svastivākyenābhyarcya samutthāpya ca śaṃkaraḥ

08,024.043c brūta brūteti bhagavān smayamāno 'bhyabhāṣata

08,024.044a tryambakeṇābhyanujñātās tatas te 'svasthacetasaḥ

08,024.044c namo namas te 'stu vibho tata ity abruvan bhavam

08,024.045a namo devātidevāya dhanvine cātimanyave

08,024.045c prajāpatimakhaghnāya prajāpatibhir īḍyase

08,024.046a namaḥ stutāya stutyāya stūyamānāya mṛtyave

08,024.046c vilohitāya rudrāya nīlagrīvāya śūline

08,024.047a amoghāya mṛgākṣāya pravarāyudhayodhine

08,024.047b*0250_01 arhāya caiva śuddhāya kṣayāya krathanāya ca

08,024.047c durvāraṇāya śukrāya brahmaṇe brahmacāriṇe

08,024.048a īśānāyāprameyāya niyantre carmavāsase

08,024.048c taponityāya piṅgāya vratine kṛttivāsase

08,024.049a kumārapitre tryakṣāya pravarāyudhadhāriṇe

08,024.049c prapannārtivināśāya brahmadviṭsaṃghaghātine

08,024.050a vanaspatīnāṃ pataye narāṇāṃ pataye namaḥ

08,024.050c gavāṃ ca pataye nityaṃ yajñānāṃ pataye namaḥ

08,024.051a namo 'stu te sasainyāya tryambakāyogratejase

08,024.051c manovākkarmabhir deva tvāṃ prapannān bhajasva naḥ

08,024.052a tataḥ prasanno bhagavān svāgatenābhinandya tān

08,024.052c provāca vyetu vastrāso brūta kiṃ karavāṇi vaḥ

08,024.052d*0251_01 devāḥ śarvasya vacanaṃ śrutvā harṣam upāgatāḥ

08,024.053a pitṛdevarṣisaṃghebhyo vare datte mahātmanā

08,024.053c satkṛtya śaṃkaraṃ prāha brahmā lokahitaṃ vacaḥ

08,024.053d*0252_01 imāny asuradurgāṇi lokāṃs trīn ākramanti ca

08,024.053d*0252_02 kaś ca prajāpatir ghorāṃs tān sarvāñ jahi māciram

08,024.054a tavātisargād deveśa prājāpatyam idaṃ padam

08,024.054c mayādhitiṣṭhatā datto dānavebhyo mahān varaḥ

08,024.054d*0253_01 nāsty anyo yudhi teṣāṃ vai nihantā iti naḥ śrutam

08,024.055a tān atikrāntamaryādān nānyaḥ saṃhartum arhati

08,024.055c tvām ṛte bhūtabhavyeśa tvaṃ hy eṣāṃ pratyarir vadhe

08,024.056a sa tvaṃ deva prapannānāṃ yācatāṃ ca divaukasām

08,024.056c kuru prasādaṃ deveśa dānavāñ jahi śūlabhṛt

08,024.056d*0254_01 tvatprasāj jagat sarvaṃ sukham aidhata mānada

08,024.056d*0254_02 śaraṇyas tvaṃ hi lokeśa te vayaṃ śaraṇaṃ gatāḥ

08,024.057 śrībhagavān uvāca

08,024.057a hantavyāḥ śatravaḥ sarve yuṣmākam iti me matiḥ

08,024.057c na tv eko 'haṃ vadhe teṣāṃ samartho vai suradviṣām

08,024.058a te yūyaṃ sahitāḥ sarve madīyenāstratejasā

08,024.058c jayadhvaṃ yudhi tāñ śatrūn saṃghāto hi mahābalaḥ

08,024.059 devā ūcuḥ

08,024.059a asmattejobalaṃ yāvat tāvad dviguṇam eva ca

08,024.059c teṣām iti ha manyāmo dṛṣṭatejobalā hi te

08,024.060 bhagavān uvāca

08,024.060a vadhyās te sarvataḥ pāpā ye yuṣmāsv aparādhinaḥ

08,024.060c mama tejobalārdhena sarvāṃs tān ghnata śātravān

08,024.061 devā ūcuḥ

08,024.061a bibhartuṃ tejaso 'rdhaṃ te na śakṣyāmo maheśvara

08,024.061c sarveṣāṃ no balārdhena tvam eva jahi śātravān

08,024.061d*0255_01 vayaṃ ca sarvathā deva rakṣaṇīyās tathaiva ca

08,024.061d*0255_02 sa no rakṣa mahādeva tvam eva jahi śātravān

08,024.061d*0256_00 śrībhagavān uvāca

08,024.061d*0256_01 yadi śaktir na vaḥ kā cid vibhartuṃ māmakaṃ balam

08,024.061d*0256_02 aham etān haniṣyāmi yuṣmat tejordhabṛṃhitaḥ

08,024.062 duryodhana uvāca

08,024.062a tatas tatheti deveśas tair ukto rājasattama

08,024.062c ardham ādāya sarvebhyas tejasābhyadhiko 'bhavat

08,024.063a sa tu devo balenāsīt sarvebhyo balavattaraḥ

08,024.063c mahādeva iti khyātas tadāprabhṛti śaṃkaraḥ

08,024.064a tato 'bravīn mahādevo dhanur bāṇadharas tv aham

08,024.064c haniṣyāmi rathenājau tān ripūn vai divaukasaḥ

08,024.065a te yūyaṃ me rathaṃ caiva dhanur bāṇaṃ tathaiva ca

08,024.065c paśyadhvaṃ yāvad adyaitān pātayāmi mahītale

08,024.066 devā ūcuḥ

08,024.066a mūrtisarvasvam ādāya trailokyasya tatas tataḥ

08,024.066c rathaṃ te kalpayiṣyāma deveśvara mahaujasam

08,024.067a tathaiva buddhyā vihitaṃ viśvakarmakṛtaṃ śubham

08,024.067c tato vibudhaśārdūlās taṃ rathaṃ samakalpayan

08,024.067d*0257_01 viṣṇuṃ somaṃ hutāśaṃ ca tasyeṣuṃ samakalpayan

08,024.067d*0257_02 śṛṅgam agnir babhūvāsya bhallaḥ somo viśāṃ pate

08,024.067d*0257_03 kuḍmalaś cābhavad viṣṇus tasminn iṣuvare tadā

08,024.068a vandhuraṃ pṛthivīṃ devīṃ viśālapuramālinīm

08,024.068c saparvatavanadvīpāṃ cakrur bhūtadharāṃ tadā

08,024.069a mandaraṃ parvataṃ cākṣaṃ jaṅghās tasya mahānadīḥ

08,024.069c diśaś ca pradiśaś caiva parivāraṃ rathasya hi

08,024.069d*0258_01 īṣā nakṣatravaṃśaś ca yugaḥ kṛtayugo 'bhavat

08,024.069d*0258_02 kūbaraś ca rathasyāsīd vāsukir bhujagottamaḥ

08,024.069d*0258_03 apaskaram adhiṣṭhāne himavān vindhyaparvataḥ

08,024.069d*0258_04 udayāstāv adhiṣṭhāne girī cakruḥ surottamāḥ

08,024.069d*0258_05 samudram akṣam asṛjan dānavālayam uttamam

08,024.069d*0258_06 saptarṣimaṇḍalaṃ caiva rathasyāsīt pariṣkaraḥ

08,024.069d*0258_07 gaṅgā sarasvatī sindhur dhuram ākāśam eva ca

08,024.069d*0258_08 upaskaro rathasyāsann āpaḥ sarvāś ca nimnagāḥ

08,024.069d*0258_09 ahorātrāḥ kalāś caiva kāṣṭhāś ca ṛtavas tathā

08,024.070a anukarṣān grahān dīptān varūthaṃ cāpi tārakāḥ

08,024.070c dharmārthakāmasaṃyuktaṃ triveṇuṃ cāpi bandhuram

08,024.070e oṣadhīr vividhās tatra nānāpuṣpaphalodgamāḥ

08,024.071a sūryācandramasau kṛtvā cakre rathavarottame

08,024.071c pakṣau pūrvāparau tatra kṛte rātryahanī śubhe

08,024.072a daśa nāgapatīn īṣāṃ dhṛtarāṣṭramukhān dṛḍhām

08,024.072b*0259_01 yoktrāṇi cakrur nāgāṃś ca niḥśvasanto mahoragān

08,024.072c dyāṃ yugaṃ yugacarmāṇi saṃvartakabalāhakān

08,024.072d*0260_01 kālapṛṣṭho 'tha nahuṣaḥ karkoṭakadhanaṃjayau

08,024.072d*0260_02 itare cābhavan nāgā hayānāṃ vālabandhanāḥ

08,024.072d*0260_03 diśaś ca pradiśaś caiva raśmayo rathavājinām

08,024.072d*0261_01 aśvāś ca vedāś catvāraḥ purāṇāṅgavibhūṣitāḥ

08,024.073a śamyāṃ dhṛtiṃ ca medhāṃ ca sthitiṃ saṃnatim eva ca

08,024.073c grahanakṣatratārābhiś carma citraṃ nabhastalam

08,024.074a surāmbupretavittānāṃ patīṃl lokeśvarān hayān

08,024.074c sinīvālīm anumatiṃ kuhūṃ rākāṃ ca suvratām

08,024.074e yoktrāṇi cakrur vāhānāṃ rohakāṃś cāpi kaṇṭhakam

08,024.075a karma satyaṃ tapo 'rthaś ca vihitās tatra raśmayaḥ

08,024.075c adhiṣṭhānaṃ manas tv āsīt parirathyaṃ sarasvatī

08,024.076a nānāvarṇāś ca citrāś ca patākāḥ pavaneritāḥ

08,024.076c vidyudindradhanurnaddhaṃ rathaṃ dīptaṃ vyadīpayat

08,024.076d*0262_01 vaṣaṭkāraḥ pratodo 'bhūd gāyatrī śīrṣabandhanā

08,024.076d*0262_02 yo yajñe vihitaḥ pūrvam īśānasya mahātmanaḥ

08,024.076d*0262_03 saṃvatsaro dhanus tad vai sāvitrī jyā mahāsvanā

08,024.076d*0262_04 divyaṃ ca varma vihitaṃ mahārhaṃ ratnabhūṣitam

08,024.076d*0262_05 abhedyaṃ virajaskaṃ vai kālacakrabahiṣkṛtam

08,024.076d*0262_06 dhvajayaṣṭir abhūn meruḥ śrīmān kanakaparvataḥ

08,024.076d*0262_07 patākāś cābhavan meghās taḍidbhiḥ samalaṃkṛtāḥ

08,024.076d*0262_08 rejur adhvaryumadhyasthā jvalanta iva pāvakāḥ

08,024.076d*0262_09 kḷptaṃ tu taṃ rathaṃ dṛṣṭvā vismitā devatābhavan

08,024.076d*0262_10 sarvalokasya tejāṃsi dṛṣṭvaikasthāni māriṣa

08,024.076d*0262_11 yuktaṃ nivedayām āsur devās tasmai mahātmane

08,024.077a evaṃ tasmin mahārāja kalpite rathasattame

08,024.077c devair manujaśārdūla dviṣatām abhimardane

08,024.078a svāny āyudhāni mukhyāni nyadadhāc chaṃkaro rathe

08,024.078c rathayaṣṭiṃ viyatkṛṣṭāṃ sthāpayām āsa govṛṣam

08,024.079a brahmadaṇḍaḥ kāladaṇḍo rudradaṇḍas tathā jvaraḥ

08,024.079c pariskandā rathasyāsya sarvatodiśam udyatāḥ

08,024.080a atharvāṅgirasāv āstāṃ cakrarakṣau mahātmanaḥ

08,024.080c ṛgvedaḥ sāmavedaś ca purāṇaṃ ca puraḥsarāḥ

08,024.081a itihāsayajurvedau pṛṣṭharakṣau babhūvatuḥ

08,024.081c divyā vācaś ca vidyāś ca paripārśvacarāḥ kṛtāḥ

08,024.082a tottrādayaś ca rājendra vaṣaṭkāras tathaiva ca

08,024.082c oṃkāraś ca mukhe rājann atiśobhākaro 'bhavat

08,024.083a vicitram ṛtubhiḥ ṣaḍbhiḥ kṛtvā saṃvatsaraṃ dhanuḥ

08,024.083b*0263_01 chāyām evātmanaś cakre dhanur jyām akṣayāṃ raṇe

08,024.083b*0263_02 kālo hi bhagavān rudras tasya saṃvatsaro dhanuḥ

08,024.083c tasmān nṝṇāṃ kālarātrir jyā kṛtā dhanuṣo 'jarā

08,024.084a iṣuś cāpy abhavad viṣṇur jvalanaḥ soma eva ca

08,024.084b@002_0001 **** **** balārdhaṃ yadi me devā na dhārayitum āhave

08,024.084b@002_0002 **** **** śaktāḥ sarve hi saṃgamya yūyaṃ tat prabravīmi vaḥ

08,024.084b@002_0003 **** **** samā bhavanti me sarve dānavāś cāmarāś ca ye

08,024.084b@002_0004 **** **** śivo 'smi sarvabhūtānāṃ śivatvaṃ tena me surāḥ

08,024.084b@002_0005 **** **** kiṃ tv adharmeṇa vartante yasmāt te suraśatravaḥ

08,024.084b@002_0006 **** **** tasmād vadhyā mayāpy ete yuṣmākaṃ ca hitepsayā

08,024.084b@002_0007 **** **** śaraṇaṃ vaḥ prapannānāṃ dharmeṇa ca jigīṣatām

08,024.084b@002_0008 **** **** sāhāyyaṃ vaḥ kariṣyāmi nihaniṣyāmi vo ripūn

08,024.084b@002_0009 **** **** dīyatāṃ ca balārdhaṃ me sarvair api pṛthak pṛthak

08,024.084b@002_0010 **** **** paśutvaṃ caiva me lokāḥ sarve kalpantu pīḍitāḥ

08,024.084b@002_0011 **** **** paśūnāṃ tu patitvaṃ me bhavatv adya divaukasaḥ

08,024.084b@002_0012 **** **** evaṃ na pāpaṃ prāpsyāmi paśūn hatvā suradviṣaḥ

08,024.084b@002_0013 **** **** kalpayadhvaṃ ca me divyaṃ rathaṃ cāśvān manojavān

08,024.084b@002_0014 **** **** dhanuḥ śaraṃ sārathiṃ ca tato jeṣyāmi vo ripūn

08,024.084b@002_0015 **** **** iti śrutvā vaco devā devadevasya bhūpate

08,024.084b@002_0016 **** **** viṣādam agaman sarve paśutvaṃ prati śaṅkitāḥ

08,024.084b@002_0017 **** **** teṣāṃ bhāvaṃ tato jñātvā devas tān idam abravīt

08,024.084b@002_0018 **** **** mā vo 'stu paśubhāve 'smin bhayaṃ vibudhasattamāḥ

08,024.084b@002_0019 **** **** śrūyatāṃ paśubhāvasya vimokṣaḥ kriyatāṃ ca saḥ

08,024.084b@002_0020 **** **** yo vaḥ paśupateś caryāṃ cariṣyati sa mokṣyate

08,024.084b@002_0021 **** **** paśutvād iti satyaṃ vaḥ pratijāne samāgame

08,024.084b@002_0022 **** **** ye cāpy anye cariṣyanti vrataṃ mokṣyanti te 'py uta

08,024.084b@002_0023 **** **** naiṣṭhikaṃ dvādaśābdaṃ vā yo 'bdam ardham ṛtutrayam

08,024.084b@002_0024 **** **** māsaṃ dvādaśarātraṃ vā sa paśutvād vimucyate

08,024.084b@002_0025 **** **** tasmāt param idaṃ guhyaṃ vrataṃ divyaṃ cariṣyatha

08,024.084b@002_0026 **** **** taṃ tathety abruvan devā devadevanamaskṛtam

08,024.084b@002_0027 **** **** ūcuś cedaṃ gṛhāṇedaṃ tejaso 'rdham iti prabhum

08,024.084b@002_0028 **** **** pratyuvāca tathety eva śūladhṛg rājasattama

08,024.084b@002_0029 **** **** tatas te pradaduḥ sarve tejaso 'rdhaṃ mahātmane

08,024.084b@002_0030 **** **** sarvam ādāya sarveṣāṃ tejaso 'rdhaṃ divaukasām

08,024.084b@002_0031 **** **** tejasāpy adhiko bhūtvā bhūyo 'py atibalo 'bhavat

08,024.084b@002_0032 **** **** tataḥ prabhṛti devānāṃ devadevo 'bhavad bhavaḥ

08,024.084b@002_0033 **** **** patiś ca sarvabhūtānāṃ paśūnāṃ cābhavat tadā

08,024.084b@002_0034 **** **** tasmāt paśupatiś cokto bhavatvāc ca bhaveti vai

08,024.084b@002_0035 **** **** ardham ādāya sarveṣāṃ tejasā prajvalann iva

08,024.084b@002_0036 **** **** bhāsayām āsa tān sarvān devadevo mahādyutiḥ

08,024.084b@002_0037 **** **** tato 'bhiṣiṣicuḥ sarve surā rudraṃ purāriṇam

08,024.084b@002_0038 **** **** duryodhanaḥ

08,024.084b@002_0038 (63cd) mahādeva iti hy āsīd devadevo maheśvaraḥ

08,024.084b@002_0039 **** **** tejaso 'rdhaṃ surā dattvā śaṃkarāya mahātmane

08,024.084b@002_0040 **** **** paśutvam api copetya viśvakarmāṇam avyayam

08,024.084b@002_0041 **** **** ūcuḥ sarve samābhāṣya rathaḥ saṃkalpyatām iti

08,024.084b@002_0042 **** **** viśvakarmāpi saṃcintya rathaṃ divyam akalpayat

08,024.084b@002_0043 (68ab) sametāṃ pṛthivīṃ devīṃ viśālāṃ puramālinīm

08,024.084b@002_0044 (68cd) saparvatavanadvīpāṃ cakre bhūtadharāṃ ratham

08,024.084b@002_0045 **** **** īṣāṃ nakṣatravaṃśaṃ ca chattraṃ meruṃ mahāgirim

08,024.084b@002_0046 **** **** anekadrumasaṃchannaṃ ratnākaram anuttamam

08,024.084b@002_0047 **** **** himavantaṃ ca vindhyaṃ ca nānādrumalatākulam

08,024.084b@002_0048 **** **** avaskaraṃ pratiṣṭhānaṃ kalpayām āsa vai tadā

08,024.084b@002_0049 **** **** astaṃ girim adhiṣṭhānaṃ nānādvijagaṇāyutam

08,024.084b@002_0050 **** **** cakāra bhagavāṃs tvaṣṭā udayaṃ rathakūbaram

08,024.084b@002_0051 **** **** mīnanakrajhaṣāvāsaṃ dānavālayam uttamam

08,024.084b@002_0052 **** **** samudram akṣaṃ vidadhe pattanākaraśobhitam

08,024.084b@002_0053 **** **** cakraṃ cakre candramasaṃ tārakāgaṇamaṇḍitam

08,024.084b@002_0054 **** **** divākaraṃ cāpy aparaṃ cakraṃ cakre 'ṃśumālinam

08,024.084b@002_0055 **** **** gaṅgāṃ sarasvatīṃ tūṇīṃ cakre viśvakṛd avyayaḥ

08,024.084b@002_0056 **** **** alaṃkārā rathasyāsann āpagāḥ saritas tathā

08,024.084b@002_0057 **** **** trīn agnīn mantravac cakre rathasyātha triveṇukam

08,024.084b@002_0058 (70ab) anukarṣān grahān dīptān varūthāṃś cāpi tārakāḥ

08,024.084b@002_0059 (70ef) oṣadhīr vīrudhaś caiva ghaṇṭājālaṃ ca bhānumat

08,024.084b@002_0060 **** **** alaṃcakāra ca rathaṃ māsapakṣartubhir vibhuḥ

08,024.084b@002_0061 **** **** ahorātraiḥ kalābhiś ca kāṣṭhābhir ayanais tathā

08,024.084b@002_0062 (72cd) dyāṃ yugaṃ yugaparvāṇi saṃvartakabalāhakān

08,024.084b@002_0063 (73ab) śamyāṃ dhṛtiṃ ca medhāṃ ca sthitiṃ saṃnatim eva ca

08,024.084b@002_0064 (80c) ṛgvedaṃ sāmavedaṃ ca dhuryāv aśvāv akalpayat

08,024.084b@002_0065 (81a) pṛṣṭhāśvau ca yajurvedaḥ kalpito 'tharvaṇas tathā

08,024.084b@002_0066 **** **** aśvānāṃ cāpy alaṃkāraṃ vidadhe padasaṃcayam

08,024.084b@002_0067 (74cd) sinīvālīm anumatiṃ kuhūṃ rākāṃ ca suprabhām

08,024.084b@002_0068 (74ef) yoktrāṇi cakre cāśvānāṃ kūśmāṇḍāṃś cāpi pannagān

08,024.084b@002_0069 {259* } { kālapṛṣṭho 'tha nahuṣaḥ karkoṭakadhanaṃjayau

08,024.084b@002_0070 {ll. 1-2} { itare cābhavan nāgā hayānāṃ vālabandhanam

08,024.084b@002_0071 **** **** abhīṣavaḥ ṣaḍaṅgāni kalpitāni mahīpate

08,024.084b@002_0072 **** **** oṃkāraḥ kalpitas tasya pratodo viśvakarmaṇā

08,024.084b@002_0073 **** **** yajñāḥ sarve pṛthak kḷptā rathāṅgāni ca bhāgaśaḥ

08,024.084b@002_0074 (75cd) adhiṣṭhānaṃ manaś cāsīt parirathyā sarasvatī

08,024.084b@002_0075 (76ab) nānāvarṇāni cābhrāṇi patākāḥ pavaneritāḥ

08,024.084b@002_0076 (76cd) vidyud indradhanur yuktā rathaṃ dīptyā vyadīpayat

08,024.084b@002_0077 **** **** varma yoddhuś ca vihitaṃ nabho grahagaṇākulam

08,024.084b@002_0078 **** **** abhedyaṃ bhānumac citraṃ kālacakrapariṣkṛtam

08,024.084b@002_0079 **** **** kḷptaṃ tu taṃ rathaṃ dṛṣṭvā vismitā devatābhavan

08,024.084b@002_0080 **** **** sarvalokasya tejāṃsi dṛṣṭvaikasthāni māriṣa

08,024.084b@002_0081 **** **** yuktaṃ nivedayām āsuḥ devās tasmai mahātmane

08,024.084b@002_0082 (77ab) evaṃ tasmin mahārāja kalpite rathasattame

08,024.084b@002_0083 (77cd) tvaṣṭrā manujaśārdūla dviṣatāṃ bhayavardhanaḥ

08,024.084b@002_0084 (78ab) svāny āyudhāni divyāni nyadadhāc chaṃkaro rathe

08,024.084b@002_0085 (78cd) dhvajayaṣṭiṃ viyat kṛtvā sthāpayām āsa govṛṣam

08,024.084b@002_0086 (79ab) brahmadaṇḍaḥ kāladaṇḍo rudradaṇḍaś ca te jvarāḥ

08,024.084b@002_0087 (79cd) pariṣkārā rathasyāsan samantād diśam udyatāḥ

08,024.084b@002_0088 (83ab) vicitram ṛtubhiḥ ṣaḍbhiḥ kṛtvā saṃvatsaraṃ dhanuḥ

08,024.084b@002_0089 (263*) { chāyām evātmanaś cakre dhanurjyām akṣayāṃ dhruvām

08,024.084b@002_0090 **** **** { kālo hi bhagavān rudras tac ca saṃvatsaraṃ dhanuḥ

08,024.084b@002_0091 (83cd) tasmād raudrā kālarātrir jyā kṛtā dhanuṣo 'jarā

08,024.084b@002_0092 **** **** tato rathe rathāśvāṃs tān ṛṣayaḥ samayojayan

08,024.084b@002_0093 **** **** ekaikaśaḥ susaṃhṛṣṭān ādāya sudhṛtavratāḥ

08,024.084b@002_0094 **** **** dakṣiṇasyāṃ dhuri kṛta ṛgvedo mantrapāragaiḥ

08,024.084b@002_0095 **** **** savyataḥ sāmavedaś ca yukto rājan maharṣibhiḥ

08,024.084b@002_0096 **** **** pārṣṭhidakṣiṇato yukto yajurvedaḥ suradvijaiḥ

08,024.084b@002_0097 **** **** itarasyāṃ tathā pārṣṭhyāṃ yukto rājann atharvaṇaḥ

08,024.084b@002_0098 **** **** evaṃ te vājino yuktā yajñavidbhis tadā rathe

08,024.084b@002_0099 **** **** aśobhanta tathā yuktā yathaivādhvaramadhyagāḥ

08,024.084b@002_0100 **** **** kalpayitvā rathaṃ divyaṃ tato bāṇam akalpayat

08,024.084b@002_0101 **** **** cintayitvā hariṃ viṣṇum avyayaṃ yajñavāhanam

08,024.084b@002_0102 **** **** śaraṃ saṃkalpayāṃ cakre viśvakarmā mahāmanāḥ

08,024.084b@002_0103 **** **** tasya vājāṃś ca puṅkhaṃ ca kalpayām āsa vai tadā

08,024.084b@002_0104 **** **** puṇyagandhavahaṃ rājañ śvasanaṃ rājasattama

08,024.084b@002_0105 **** **** agnīṣomau śaramukhe kalpayām āsa vai tadā

08,024.084c agnīṣomau jagat kṛtsnaṃ vaiṣṇavaṃ cocyate jagat

08,024.085a viṣṇuś cātmā bhagavato bhavasyāmitatejasaḥ

08,024.085c tasmād dhanurjyāsaṃsparśaṃ na viṣehur harasya te

08,024.086a tasmiñ śare tigmamanyur mumocāviṣahaṃ prabhuḥ

08,024.086c bhṛgvaṅgiromanyubhavaṃ krodhāgnim atiduḥsaham

08,024.087a sa nīlalohito dhūmraḥ kṛttivāsā bhayaṃkaraḥ

08,024.087c ādityāyutasaṃkāśas tejojvālāvṛto jvalan

08,024.088a duścyāvaś cyāvano jetā hantā brahmadviṣāṃ haraḥ

08,024.088c nityaṃ trātā ca hantā ca dharmādharmāśritāñ janān

08,024.088d*0264_01 pramāthibhir balaṃ lebhe savegair damane dhṛtaḥ

08,024.089a pramāthibhir ghorarūpair bhīmodagrair gaṇair vṛtaḥ

08,024.089c vibhāti bhagavān sthāṇus tair evātmaguṇair vṛtaḥ

08,024.090a tasyāṅgāni samāśritya sthitaṃ viśvam idaṃ jagat

08,024.090c jaṅgamājaṅgamaṃ rājañ śuśubhe 'dbhutadarśanam

08,024.091a dṛṣṭvā tu taṃ rathaṃ divyaṃ kavacī sa śarāsanī

08,024.091c bāṇam ādatta taṃ divyaṃ somaviṣṇvagnisaṃbhavam

08,024.092a tasya vājāṃs tato devāḥ kalpayāṃ cakrire vibhoḥ

08,024.092c puṇyagandhavahaṃ rājañ śvasanaṃ rājasattama

08,024.093a tam āsthāya mahādevas trāsayan daivatāny api

08,024.093c āruroha tadā yattaḥ kampayann iva rodasī

08,024.093d*0265_01 tam ārurukṣuṃ deveśaṃ tuṣṭuvuḥ paramarṣayaḥ

08,024.093d*0265_02 gandharvā devasaṃghāś ca tathaivāpsarasāṃ gaṇāḥ

08,024.093d*0266_01 maharṣibhiḥ stūyamāno vandyamānaś ca bandibhiḥ

08,024.093d*0266_02 upanṛttaś cāpsarasāṃ gaṇair nṛttaviśāradaiḥ

08,024.094a sa śobhamāno varadaḥ khaḍgī bāṇī śarāsanī

08,024.094c hasann ivābravīd devo sārathiḥ ko bhaviṣyati

08,024.095a tam abruvan devagaṇā yaṃ bhavān saṃniyokṣyate

08,024.095c sa bhaviṣyati deveśa sārathis te na saṃśayaḥ

08,024.096a tān abravīt punar devo mattaḥ śreṣṭhataro hi yaḥ

08,024.096c taṃ sārathiṃ kurudhvaṃ me svayaṃ saṃcintya māciram

08,024.097a etac chrutvā tato devā vākyam uktaṃ mahātmanā

08,024.097c gatvā pitāmahaṃ devaṃ prasādyaivaṃ vaco 'bruvan

08,024.098a deva tvayedaṃ kathitaṃ tridaśārinibarhaṇam

08,024.098c tathā ca kṛtam asmābhiḥ prasanno vṛṣabhadhvajaḥ

08,024.099a rathaś ca vihito 'smābhir vicitrāyudhasaṃvṛtaḥ

08,024.099c sārathiṃ tu na jānīmaḥ kaḥ syāt tasmin rathottame

08,024.100a tasmād vidhīyatāṃ kaś cit sārathir devasattama

08,024.100c saphalāṃ tāṃ giraṃ deva kartum arhasi no vibho

08,024.101a evam asmāsu hi purā bhagavann uktavān asi

08,024.101c hitaṃ kartāsmi bhavatām iti tat kartum arhasi

08,024.102a sa deva yukto rathasattamo no; durāvaro drāvaṇaḥ śātravāṇām

08,024.102c pinākapāṇir vihito 'tra yoddhā; vibhīṣayan dānavān udyato 'sau

08,024.103a tathaiva vedāś caturo hayāgryā; dharā saśailā ca ratho mahātman

08,024.103c nakṣatravaṃśo 'nugato varūthe; yasmin yoddhā sārathinābhirakṣyaḥ

08,024.104a tatra sārathir eṣṭavyaḥ sarvair etair viśeṣavān

08,024.104c tatpratiṣṭho ratho deva hayā yoddhā tathaiva ca

08,024.104e kavacāni ca śastrāṇi kārmukaṃ ca pitāmaha

08,024.105a tvām ṛte sārathiṃ tatra nānyaṃ paśyāmahe vayam

08,024.105c tvaṃ hi sarvair guṇair yukto devatābhyo 'dhikaḥ prabho

08,024.105d*0267_01 tvaṃ deva śakto loke 'smin niyantuṃ pradrutān imān

08,024.105d*0267_02 vedāśvān sopaniṣadaḥ sārathir bhava naḥ svayam

08,024.105d*0267_03 yoddhuṃ balena sattvena vayasā vinayena ca

08,024.105d*0267_04 adhikaḥ sārathiḥ kāryo nāsti cānyo 'dhiko bhavān

08,024.105d*0267_05 sa bhavāṃs tārayatv asmān kuru sārathyam avyaya

08,024.105d*0267_06 bhavān abhyadhikas tvatto nānyo 'sti bhavitā tv iha

08,024.105d*0267_07 tvaṃ hi deveśa sarvais tu viśiṣṭo vadatāṃ vara

08,024.105d*0267_08 taṃ rathaṃ tvaṃ samāruhya saṃyaccha paramān hayān

08,024.105d*0267_09 tava prasādād vadhyeyur deva daivatakaṇṭakāḥ

08,024.105d*0267_10 sa no rakṣa mahābāho daityebhyo mahato bhayāt

08,024.105d*0267_11 tvaṃ hi no gatir avyagra tvaṃ no goptā mahāvrata

08,024.105d*0267_12 tvatprasādāt surāḥ sarve pūjyante tridive prabho

08,024.105e sārathye tūrṇam āroha saṃyaccha paramān hayān

08,024.105f*0268_01 jayāya tridiveśānāṃ vadhāya tridaśadviṣām

08,024.106a iti te śirasā natvā trilokeśaṃ pitāmaham

08,024.106c devāḥ prasādayām āsuḥ sārathyāyeti naḥ śrutam

08,024.107 brahmovāca

08,024.107*0269_01 evam etat surās tathyaṃ nānyas tv abhyadhiko bhavān

08,024.107*0269_02 sārathitvaṃ kariṣyāmi śaṃkarasya mahātmanaḥ

08,024.107*0269_03 sarvathā rathinaḥ śreyān kartavyo rathasārathiḥ

08,024.107*0269_04 tasmād etad yathātattvaṃ jñātvā yuṣmāṃś ca saṃgatān

08,024.107*0269_05 saṃgacchāmi hayān eṣa vibudhāḥ kālamardine

08,024.107a nātra kiṃ cin mṛṣā vākyaṃ yad uktaṃ vo divaukasaḥ

08,024.107c saṃyacchāmi hayān eṣa yudhyato vai kapardinaḥ

08,024.107d*0270_00 duryodhanaḥ

08,024.107d*0270_01 evam uktvā jaṭābhāraṃ saṃyamya prapitāmahaḥ

08,024.107d*0270_02 paridhāyājinaṃ gāḍhaṃ saṃnyasya ca kamaṇḍalum

08,024.107d*0270_03 pratodapāṇir bhagavān āruroha rathaṃ tadā

08,024.108a tataḥ sa bhagavān devo lokasraṣṭā pitāmahaḥ

08,024.108c sārathye kalpito devair īśānasya mahātmanaḥ

08,024.109a tasminn ārohati kṣipraṃ syandanaṃ lokapūjite

08,024.109c śirobhir agamaṃs tūrṇaṃ te hayā vātaraṃhasaḥ

08,024.109d*0271_01 āruhya bhagavān devo dīpyamānaḥ svatejasā

08,024.109d*0272_01 abhīṣūn hi pratodaṃ ca saṃjagrāha pitāmahaḥ

08,024.110a maheśvare tv āruhati jānubhyām agaman mahīm

08,024.110b*0273_01 ubhābhyāṃ lokanāthābhyām āsthitaṃ rathasattamam

08,024.110b*0273_02 voḍhuṃ na śaktā vedāśvā jānubhyām apatan mahīm

08,024.111a abhīśūn hi trilokeśaḥ saṃgṛhya prapitāmahaḥ

08,024.111c tān aśvāṃś codayām āsa manomārutaraṃhasaḥ

08,024.111d*0274_01 abhīśubhis tu bhagavān udyamya ca hayān vibhuḥ

08,024.111d*0274_02 astu vīryaṃ ca śauryaṃ ca vedāśvānām iti prabhuḥ

08,024.111d*0274_03 rathaṃ saṃcodayām āsa devānāṃ prabhur avyayaḥ

08,024.111d@003_0001 tata utthāpya bhagavāṃs tān hayān anilopamān

08,024.111d@003_0002 babhāṣe ca tadā sthāṇum āroheti surottamaḥ

08,024.111d@003_0003 tatas tam iṣum ādāya viṣṇusomāgnisaṃbhavam

08,024.111d@003_0004 āruroha tadā sthāṇur dhanuṣā kampayan parān

08,024.111d@003_0005 tam ārūḍhaṃ tu deveśaṃ tuṣṭuvuḥ paramarṣayaḥ

08,024.111d@003_0006 gandharvā devasaṃghāś ca tathaivāpsarasāṃ gaṇāḥ

08,024.111d@003_0007 sa śobhamāno varadaḥ khaḍgī bāṇī śarāsanī

08,024.111d@003_0008 pradīpayan rathe tasthau trīṃl lokān svena tejasā

08,024.111d@003_0009 tato bhūyo 'bravīd devo devān indrapurogamān

08,024.111d@003_0010 na hanyād iti kartavyo na śoko vaḥ kathaṃ cana

08,024.111d@003_0011 hatān ity eva jānīta bāṇenānena cāsurān

08,024.111d@003_0012 te devāḥ satyam ity āhur nihatā iti cābruvan

08,024.111d@003_0013 na ca tad vacanaṃ mithyā yad āha bhagavān prabhuḥ

08,024.111d@003_0014 iti saṃcintya vai devāḥ parāṃ tuṣṭim avāpnuvan

08,024.111d@003_0015 tataḥ prayāto deveśaḥ sarvair devagaṇair vṛtaḥ

08,024.111d@003_0016 rathena mahatā rājann upamā nāsti yasya ha

08,024.111d@003_0017 svaiś ca pāriṣadair devaḥ pūjyamāno mahāyaśāḥ

08,024.111d@003_0018 nṛtyadbhir aparaiś caiva māṃsabhakṣair durāsadaiḥ

08,024.111d@003_0019 dhāvamānaiḥ samantāc ca tarjamānaiḥ parasparam

08,024.111d@003_0020 ṛṣayaś ca mahābhāgās tapoyuktā mahāguṇāḥ

08,024.111d@003_0021 āśaṃsur vai jayaṃ devā mahādevasya sarvaśaḥ

08,024.111d@003_0022 evaṃ prayāte deveśe lokānām abhayaṃkare

08,024.111d@003_0023 tuṣṭam āsīj jagat sarvaṃ devatāś ca narottama

08,024.111d@003_0024 ṛṣayas tatra deveśaṃ stuvanto bahubhiḥ stavaiḥ

08,024.111d@003_0025 tejaś cāsmai vardhayanto rājann āsan punaḥ punaḥ

08,024.111d@003_0026 gandharvāṇāṃ sahasrāṇi prayutāny arbudāni ca

08,024.111d@003_0027 vādayanti prayāṇe 'sya vādyāni vividhāni ca

08,024.112a tato 'dhirūḍhe varade prayāte cāsurān prati

08,024.112c sādhu sādhv iti viśveśaḥ smayamāno 'bhyabhāṣata

08,024.113a yāhi deva yato daityāś codayāśvān atandritaḥ

08,024.113c paśya bāhvor balaṃ me 'dya nighnataḥ śātravān raṇe

08,024.114a tatas tāṃś codayām āsa vāyuvegasamāñ jave

08,024.114b*0275_01 purāṇy uddiśya khasthāni dānavānāṃ tarasvinām

08,024.114c yena tat tripuraṃ rājan daityadānavarakṣitam

08,024.114d*0276_01 tatas te sahasotpatya vedākhyā rathavājinaḥ

08,024.114d*0276_02 kṣaṇena tāni daityānāṃ purāṇi prāpayan prabhum

08,024.114d*0277_01 pibadbhir iva cākāśaṃ tair hayair lokapūjitaiḥ

08,024.114d*0277_02 jagāma bhagavān kṣipraṃ jayāya tridivaukasām

08,024.114d@004_0001 prayāte ratham āsthāya tripurābhimukhe bhave

08,024.114d@004_0002 nanāda sumahānādaṃ vṛṣabhaḥ pūrayan diśaḥ

08,024.114d@004_0003 vṛṣabhasyāsya ninadaṃ śrutvā bhayaṃkaraṃ mahat

08,024.114d@004_0004 vināśam agamaṃs tatra tārakāḥ suraśatravaḥ

08,024.114d@004_0005 apare 'vasthitās tatra yuddhāyābhimukhās tadā

08,024.114d@004_0006 tataḥ sthāṇur mahārāja śūladhṛk krodhamūrchitaḥ

08,024.114d@004_0007 trastāni sarvabhūtāni trailokyaṃ bhūḥ prakampate

08,024.114d@004_0008 nimittāni ca ghorāṇi tatra saṃdadhataḥ śaram

08,024.114d@004_0009 tasmin somāgniviṣṇūnāṃ kṣobheṇa brahmarudrayoḥ

08,024.114d@004_0010 sa ratho dhanuṣaḥ kṣobhād atīva hy avasīdati

08,024.114d@004_0011 tato nārāyaṇas tasmāc charabhāgād viniḥsṛtaḥ

08,024.114d@004_0012 vṛṣarūpaṃ samāsthāya ujjahāra mahāratham

08,024.114d@004_0013 sīdamāne rathe caiva nardamāneṣu śatruṣu

08,024.114d@004_0014 sa saṃbhramāt tu bhagavān nādaṃ cakre mahābalaḥ

08,024.114d@004_0015 vṛṣabhasya sthito mūrdhni hayapṛṣṭhe ca mānada

08,024.114d@004_0016 tadā sa bhagavān rudro niraikṣad dānavaṃ puram

08,024.114d@004_0017 vṛṣabhasyāsthito rudro hayasya ca narottama

08,024.114d@004_0018 stanāṃs tadāśātayata khurāṃś caiva dvidhākarot

08,024.114d@004_0019 tataḥ prabhṛti bhadraṃ te gavāṃ dvaidhīkṛtāḥ khurāḥ

08,024.114d@004_0020 hayānāṃ ca stanā rājaṃs tadā prabhṛti nābhavan

08,024.114d@004_0021 pīḍitānāṃ balavatā rudreṇādbhutakarmaṇā

08,024.115a athādhijyaṃ dhanuḥ kṛtvā śarvaḥ saṃdhāya taṃ śaram

08,024.115c yuktvā pāśupatāstreṇa tripuraṃ samacintayat

08,024.116a tasmin sthite tadā rājan kruddhe vidhṛtakārmuke

08,024.116c purāṇi tāni kālena jagmur ekatvatāṃ tadā

08,024.117a ekībhāvaṃ gate caiva tripure samupāgate

08,024.117c babhūva tumulo harṣo daivatānāṃ mahātmanām

08,024.118a tato devagaṇāḥ sarve siddhāś ca paramarṣayaḥ

08,024.118c jayeti vāco mumucuḥ saṃstuvanto mudānvitāḥ

08,024.119a tato 'grataḥ prādurabhūt tripuraṃ jaghnuṣo 'surān

08,024.119c anirdeśyogravapuṣo devasyāsahyatejasaḥ

08,024.119d*0278_01 trīṇi dṛṣṭvaikasaṃsthāni purāṇy atha pinākadhṛk

08,024.120a sa tad vikṛṣya bhagavān divyaṃ lokeśvaro dhanuḥ

08,024.120c trailokyasāraṃ tam iṣuṃ mumoca tripuraṃ prati

08,024.120d*0279_01 utsṛṣṭe vai mahābhāga tasminn iṣuvare tadā

08,024.120d*0279_02 mahān ārtasvaro hy āsīt purāṇāṃ patatāṃ bhuvi

08,024.120d*0280_01 ekabāṇena tad devas tripuraṃ parameśvaraḥ

08,024.120d*0280_02 nijaghne sāsuragaṇaṃ devadevo maheśvaraḥ

08,024.120d*0280_03 bāṇatejognidagdhe tat praviśīrṇaṃ sahasradhā

08,024.120d*0280_04 mahad ārtasvaraṃ kṛtvā nāvaśeṣam upāgatam

08,024.120e tat sāsuragaṇaṃ dagdhvā prākṣipat paścimārṇave

08,024.121a evaṃ tat tripuraṃ dagdhaṃ dānavāś cāpy aśeṣataḥ

08,024.121c maheśvareṇa kruddhena trailokyasya hitaiṣiṇā

08,024.122a sa cātmakrodhajo vahnir hāhety uktvā nivāritaḥ

08,024.122b*0281_01 trailokyam avaśeṣeṇa punar dagdhuṃ pracakrame

08,024.122b*0281_02 kālāgnim iva nirdagdhum utthitaṃ taṃ punaḥ punaḥ

08,024.122c mā kārṣīr bhasmasāl lokān iti tryakṣo 'bravīc ca tam

08,024.123a tataḥ prakṛtim āpannā devā lokās tatharṣayaḥ

08,024.123c tuṣṭuvur vāgbhir arthyābhiḥ sthāṇum apratimaujasam

08,024.124a te 'nujñātā bhagavatā jagmuḥ sarve yathāgatam

08,024.124c kṛtakāmāḥ prasannena prajāpatimukhāḥ surāḥ

08,024.124d*0282_01 evaṃ sa bhagavān devo lokasraṣṭā maheśvaraḥ

08,024.124d*0282_02 devāsuragaṇādhyakṣo lokānāṃ vidadhe śivam

08,024.125a yathaiva bhagavān brahmā lokadhātā pitāmahaḥ

08,024.125b*0283_01 sārathyam akarot tatra rudrasya paramo 'vyayaḥ

08,024.125b*0283_02 tathā bhavān api kṣipraṃ rudrasyeva pitāmahaḥ

08,024.125b*0284_01 svayaṃ lokatrayaṃ sraṣṭā lokānāṃ hitakāmyayā

08,024.125c saṃyaccha tvaṃ hayān asya rādheyasya mahātmanaḥ

08,024.126a tvaṃ hi kṛṣṇāc ca karṇāc ca phalgunāc ca viśeṣataḥ

08,024.126b*0285_01 balato rūpato yogād astrasaṃpada eva ca

08,024.126b*0285_02 samāsaktaṃ mahīpāla kuru me hitam īpsitam

08,024.126c viśiṣṭo rājaśārdūla nāsti tatra vicāraṇā

08,024.127a yuddhe hy ayaṃ rudrakalpas tvaṃ ca brahmasamo 'nagha

08,024.127c tasmāc chaktau yuvāṃ jetuṃ macchatrūṃs tāv ivāsurān

08,024.128a yathā śalyādya karṇo 'yaṃ śvetāśvaṃ kṛṣṇasārathim

08,024.128c pramathya hanyāt kaunteyaṃ tathā śīghraṃ vidhīyatām

08,024.128d*0286_01 tvayi madreśa rājyāśā jīvitāśā tathaiva ca

08,024.128d*0286_02 vijayaś ca tathaivādya karṇasācivyakāritaḥ

08,024.128d*0287_01 tvayā rājyaṃ sukhaṃ caiva jīvitaṃ jayam eva ca

08,024.128d*0287_02 samāsaktaṃ mahīpāla kuru me hitam īpsitam

08,024.128d*0287_03 saṃyacchāsya hayān rājan matpriyārthaṃ paraṃtapa

08,024.128e tvayi karṇaś ca rājyaṃ ca vayaṃ caiva pratiṣṭhitāḥ

08,024.128f*0288_01 vijayaś caiva saṃgrāme saṃyacchādya hayottamān

08,024.129a imaṃ cāpy aparaṃ bhūya itihāsaṃ nibodha me

08,024.129c pitur mama sakāśe yaṃ brāhmaṇaḥ prāha dharmavit

08,024.130a śrutvā caitad vacaś citraṃ hetukāryārthasaṃhitam

08,024.130c kuru śalya viniścitya mā bhūd atra vicāraṇā

08,024.131a bhārgavāṇāṃ kule jāto jamadagnir mahātapāḥ

08,024.131c tasya rāmeti vikhyātaḥ putras tejoguṇānvitaḥ

08,024.132a sa tīvraṃ tapa āsthāya prasādayitavān bhavam

08,024.132c astrahetoḥ prasannātmā niyataḥ saṃyatendriyaḥ

08,024.133a tasya tuṣṭo mahādevo bhaktyā ca praśamena ca

08,024.133c hṛdgataṃ cāsya vijñāya darśayām āsa śaṃkaraḥ

08,024.133d*0289_01 pratyakṣeṇa mahādevaḥ svāṃ tanuṃ sarvaśaṃkaraḥ

08,024.134 īśvara uvāca

08,024.134a rāma tuṣṭo 'smi bhadraṃ te viditaṃ me tavepsitam

08,024.134c kuruṣva pūtam ātmānaṃ sarvam etad avāpsyasi

08,024.135a dāsyāmi te tadāstrāṇi yadā pūto bhaviṣyasi

08,024.135c apātram asamarthaṃ ca dahanty astrāṇi bhārgava

08,024.136a ity ukto jāmadagnyas tu devadevena śūlinā

08,024.136c pratyuvāca mahātmānaṃ śirasāvanataḥ prabhum

08,024.137a yadā jānāsi deveśa pātraṃ mām astradhāraṇe

08,024.137c tadā śuśrūṣate 'strāṇi bhavān me dātum arhati

08,024.138 duryodhana uvāca

08,024.138a tataḥ sa tapasā caiva damena niyamena ca

08,024.138c pūjopahārabalibhir homamantrapuraskṛtaiḥ

08,024.139a ārādhayitavāñ śarvaṃ bahūn varṣagaṇāṃs tadā

08,024.139c prasannaś ca mahādevo bhārgavasya mahātmanaḥ

08,024.140a abravīt tasya bahuśo guṇān devyāḥ samīpataḥ

08,024.140c bhaktimān eṣa satataṃ mayi rāmo dṛḍhavrataḥ

08,024.141a evaṃ tasya guṇān prīto bahuśo 'kathayat prabhuḥ

08,024.141c devatānāṃ pitṝṇāṃ ca samakṣam arisūdanaḥ

08,024.142a etasminn eva kāle tu daityā āsan mahābalāḥ

08,024.142c tais tadā darpamohāndhair abādhyanta divaukasaḥ

08,024.143a tataḥ saṃbhūya vibudhās tān hantuṃ kṛtaniścayāḥ

08,024.143c cakruḥ śatruvadhe yatnaṃ na śekur jetum eva te

08,024.144a abhigamya tato devā maheśvaram athābruvan

08,024.144c prasādayantas taṃ bhaktyā jahi śatrugaṇān iti

08,024.145a pratijñāya tato devo devatānāṃ ripukṣayam

08,024.145c rāmaṃ bhārgavam āhūya so 'bhyabhāṣata śaṃkaraḥ

08,024.146a ripūn bhārgava devānāṃ jahi sarvān samāgatān

08,024.146c lokānāṃ hitakāmārthaṃ matprītyarthaṃ tathaiva ca

08,024.146d*0290_01 evam uktaḥ pratyuvāca tryambakaṃ varadaṃ prabhum

08,024.146d*0291_01 evam uktas tu devena bhārgavaḥ sumahāyaśāḥ

08,024.146d*0291_02 pratyuvācātha deveśaṃ śaṃkaraṃ sa kṛtāñjaliḥ

08,024.147 rāma uvāca

08,024.147a akṛtāstrasya deveśa kā śaktir me maheśvara

08,024.147c nihantuṃ dānavān sarvān kṛtāstrān yuddhadurmadān

08,024.148 īśvara uvāca

08,024.148a gaccha tvaṃ madanudhyānān nihaniṣyasi dānavān

08,024.148c vijitya ca ripūn sarvān guṇān prāpsyasi puṣkalān

08,024.149 duryodhana uvāca

08,024.149a etac chrutvā ca vacanaṃ pratigṛhya ca sarvaśaḥ

08,024.149c rāmaḥ kṛtasvastyayanaḥ prayayau dānavān prati

08,024.150a avadhīd devaśatrūṃs tān madadarpabalānvitān

08,024.150b*0292_01 mama yuddhaṃ prayacchadhvaṃ daityā yuddhamadotkaṭāḥ

08,024.150b*0292_02 preṣito devadevena vo vijetuṃ mahāsurāḥ

08,024.150b*0292_03 ity uktā bhārgaveṇātha daityā yuddhaṃ pracakramuḥ

08,024.150b*0292_04 sa tān nihatya samare daityān bhārgavanandanaḥ

08,024.150c vajrāśanisamasparśaiḥ prahārair eva bhārgavaḥ

08,024.151a sa dānavaiḥ kṣatatanur jāmadagnyo dvijottamaḥ

08,024.151c saṃspṛṣṭaḥ sthāṇunā sadyo nirvraṇaḥ samajāyata

08,024.152a prītaś ca bhagavān devaḥ karmaṇā tena tasya vai

08,024.152c varān prādād brahmavide bhārgavāya mahātmane

08,024.153a uktaś ca devadevena prītiyuktena śūlinā

08,024.153c nipātāt tava śastrāṇāṃ śarīre yābhavad rujā

08,024.154a tayā te mānuṣaṃ karma vyapoḍhaṃ bhṛgunandana

08,024.154c gṛhāṇāstrāṇi divyāni matsakāśād yathepsitam

08,024.155a tato 'strāṇi samastāni varāṃś ca manasepsitān

08,024.155c labdhvā bahuvidhān rāmaḥ praṇamya śirasā śivam

08,024.156a anujñāṃ prāpya deveśāj jagāma sa mahātapāḥ

08,024.156c evam etat purāvṛttaṃ tadā kathitavān ṛṣiḥ

08,024.157a bhārgavo 'py adadāt sarvaṃ dhanurvedaṃ mahātmane

08,024.157c karṇāya puruṣavyāghra suprītenāntarātmanā

08,024.158a vṛjinaṃ hi bhavet kiṃ cid yadi karṇasya pārthiva

08,024.158c nāsmai hy astrāṇi divyāni prādāsyad bhṛgunandanaḥ

08,024.158d*0293_01 sūtena vardhito nityaṃ na śūdro nṛpa eva saḥ

08,024.158d*0293_02 viśuddhayoniṃ vijñāya divyāny astrāṇy adāt prabhuḥ

08,024.159a nāpi sūtakule jātaṃ karṇaṃ manye kathaṃ cana

08,024.159c devaputram ahaṃ manye kṣatriyāṇāṃ kulodbhavam

08,024.159d*0294_01 viśiṣṭam avabodhārthaṃ kulasyeti matir mama

08,024.159d*0294_02 sarvathā na hy ayaṃ śalya karṇaḥ sūtakulodbhavaḥ

08,024.160a sakuṇḍalaṃ sakavacaṃ dīrghabāhuṃ mahāratham

08,024.160c katham ādityasadṛśaṃ mṛgī vyāghraṃ janiṣyati

08,024.161a paśya hy asya bhujau pīnau nāgarājakaropamau

08,024.161c vakṣaḥ paśya viśālaṃ ca sarvaśatrunibarhaṇam

08,024.161d*0295_01 na tv eṣa prākṛtaḥ kaś cit karṇo vaikartano vṛṣaḥ

08,024.161d*0295_02 mahātmā hy eṣa rājendra rāmaśiṣyaḥ pratāpavān

08,025.001 duryodhana uvāca

08,025.001a evaṃ sa bhagavān devaḥ sarvalokapitāmahaḥ

08,025.001c sārathyam akarot tatra yatra rudro 'bhavad rathī

08,025.002a rathinābhyadhiko vīraḥ kartavyo rathasārathiḥ

08,025.002c tasmāt tvaṃ puruṣavyāghra niyaccha turagān yudhi

08,025.002d@005_0001 yathā devagaṇais tatra vṛto yatnāt pitāmahaḥ

08,025.002d@005_0002 tathāsmābhir bhavān yatnāt karṇād abhyadhiko vṛtaḥ

08,025.002d@005_0003 yathā devair mahārāja īśvarād adhiko vṛtaḥ

08,025.002d@005_0004 tathā bhavān api kṣipraṃ rudrasyeva pitāmahaḥ

08,025.002d@005_0005 śalya uvāca

08,025.002d@005_0005 niyaccha turagān yuddhe rādheyasya mahādyute

08,025.002d@005_0006 mayāpy etan naraśreṣṭha bahuśo narasiṃhayoḥ

08,025.002d@005_0007 kathyamānaṃ śrutaṃ divyam ākhyānam atimānuṣam

08,025.002d@005_0008 yathā ca cakre sārathyaṃ bhavasya prapitāmahaḥ

08,025.002d@005_0009 yathāsurāś ca nihatā iṣuṇaikena bhārata

08,025.002d@005_0010 kṛṣṇasya cāpi viditaṃ sarvam etat purā hy abhūt

08,025.002d@005_0011 yathā pitāmaho jajñe bhagavān sārathis tadā

08,025.002d@005_0012 anāgatam atikrāntaṃ veda kṛṣṇo 'pi tattvataḥ

08,025.002d@005_0013 etadarthaṃ viditvāpi sārathyam upajagmivān

08,025.002d@005_0014 svayaṃbhūr iva rudrasya kṛṣṇaḥ pārthasya bhārata

08,025.002d@005_0015 yadi hanyāc ca kaunteyaṃ sūtaputraḥ kathaṃ cana

08,025.002d@005_0016 dṛṣṭvā pārthaṃ hi nihataṃ svayaṃ yotsyati keśavaḥ

08,025.002d@005_0017 śaṅkhacakragadāpāṇir dhakṣyate tava vāhinīm

08,025.002d@005_0018 na cāpi tasya kruddhasya vārṣṇeyasya mahātmanaḥ

08,025.002d@005_0019 saṃjaya uvāca

08,025.002d@005_0019 sthāsyate pratyanīkeṣu kaś cid atra nṛpas tava

08,025.002d@005_0020 taṃ tathā bhāṣamāṇaṃ tu madrarājam ariṃdamaḥ

08,025.002d@005_0021 pratyuvāca mahābāhur adīnātmā sutas tava

08,025.002d@005_0022 māvamaṃsthā mahābāho karṇaṃ vaikartanaṃ raṇe

08,025.002d@005_0023 sarvaśastrabhṛtāṃ śreṣṭhaṃ sarvaśāstrārthapāragam

08,025.002d@005_0024 yasya jyātalanirghoṣaṃ śrutvā bhayaṃkaraṃ mahat

08,025.002d@005_0025 pāṇḍaveyāni sainyāni vidravanti diśo daśa

08,025.002d@005_0026 pratyakṣaṃ te mahābāho yathā rātrau ghaṭotkacaḥ

08,025.002d@005_0027 māyāśatāni kurvāṇo hato māyāpuraskṛtaḥ

08,025.002d@005_0028 na cātiṣṭhata bībhatsuḥ pratyanīke kathaṃ cana

08,025.002d@005_0029 etāṃś ca divasān sarvān bhayena mahatā vṛtaḥ

08,025.002d@005_0030 bhīmasenaś ca balavān dhanuṣkoṭyābhicoditaḥ

08,025.002d@005_0031 uktaś ca saṃjñayā rājan mūḍha audariko yathā

08,025.002d@005_0032 mādrīputrau tathā śūrau yena jitvā mahāraṇe

08,025.002d@005_0033 kam apy arthaṃ puraskṛtya na hatau yudhi māriṣa

08,025.002d@005_0034 yena vṛṣṇipravīras tu sātyakiḥ sātvatāṃ varaḥ

08,025.002d@005_0035 nirjitya samare śūro virathaś ca balātkṛtaḥ

08,025.002d@005_0036 sṛñjayāś cetare sarve dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ

08,025.002d@005_0037 asakṛn nirjitāḥ saṃkhye smayamānena saṃyuge

08,025.002d@005_0038 taṃ kathaṃ pāṇḍavā yuddhe vijeṣyanti mahāratham

08,025.002d@005_0039 yo hanyāt samare kruddho vajrahastaṃ puraṃdaram

08,025.002d@005_0040 tvaṃ ca sarvāstravid vīraḥ sarvavidyāstrapāragaḥ

08,025.002d@005_0041 bāhuvīryeṇa te tulyaḥ pṛthivyāṃ nāsti kaś cana

08,025.002d@005_0042 tvaṃ śalyabhūtaḥ śatrūṇām aviṣahyaḥ parākrame

08,025.002d@005_0043 tatas tvam ucyase rājañ śalya ity arisūdana

08,025.002d@005_0044 tava bāhubalaṃ prāpya na śekuḥ sarvasātvatāḥ

08,025.002d@005_0045 tava bāhubalād rājan kiṃ nu kṛṣṇo balādhikaḥ

08,025.002d@005_0046 yathā hi kṛṣṇena balaṃ dhāryaṃ vai phalgune hate

08,025.002d@005_0047 tathā karṇātyayībhāve tvayā dhāryaṃ mahad balam

08,025.002d@005_0048 kimarthaṃ samare sainyaṃ vāsudevo nyavārayat

08,025.002d@005_0049 kimarthaṃ ca bhavān sainyaṃ na haniṣyati māriṣa

08,025.002d@005_0050 tvatkṛte padavīṃ gantum iccheyaṃ yudhi māriṣa

08,025.002d@005_0051 śalya uvāca

08,025.002d@005_0051 sodarāṇāṃ ca vīrāṇāṃ sarveṣāṃ ca mahīkṣitām

08,025.002d@005_0052 yan māṃ bravīṣi gāndhāre agre sainyasya mānada

08,025.002d@005_0053 viśiṣṭaṃ devakīputrāt prītimān asmy ahaṃ tvayi

08,025.002d@005_0054 eṣa sārathyam ātiṣṭhe rādheyasya yaśasvinaḥ

08,025.002d@005_0055 yudhyataḥ pāṇḍavāgryeṇa yathā tvāṃ vīra manyase

08,025.002d@005_0056 samayaś ca hi me vīra kaś cid vaikartanaṃ prati

08,025.002d@005_0057 saṃjaya uvāca

08,025.002d@005_0057 utsṛjeyaṃ yathāśraddham ahaṃ vāco 'sya saṃnidhau

08,025.002d@005_0058 tatheti rājan putras te saha karṇena māriṣa

08,025.002d@005_0059 abravīn madrarājānaṃ sarvakṣatrasya saṃnidhau

08,025.002d@005_0060 sārathyasyābhyupagamāc chalyenāśvāsitas tadā

08,025.002d@005_0061 duryodhanas tadā hṛṣṭaḥ karṇaṃ tam abhiṣasvaje

08,025.002d@005_0062 abravīc ca punaḥ karṇaṃ stūyamānaḥ sutas tava

08,025.002d@005_0063 jahi pārthān raṇe sarvān mahendro dānavān iva

08,025.002d@005_0064 sa śalyenābhyupagate hayānāṃ saṃniyacchane

08,025.002d@005_0065 karṇo hṛṣṭamanā bhūyo duryodhanam abhāṣata

08,025.002d@005_0066 nātihṛṣṭamanā hy eṣa madrarājo 'bhibhāṣate

08,025.002d@005_0067 rājan madhurayā vācā punar enaṃ bravīhi vai

08,025.002d@005_0068 tato rājā mahāprājñaḥ sarvāstrakuśalo balī

08,025.002d@005_0069 duryodhano 'bravīc chalyaṃ madrarājaṃ mahīpatim

08,025.002d@005_0070 pūrayann iva ghoṣeṇa meghagambhīrayā girā

08,025.002d@005_0071 śalya karṇo 'rjunenādya yoddhavyam iti manyate

08,025.002d@005_0072 tasya tvaṃ puruṣavyāghra niyaccha turagān yudhi

08,025.002d@005_0073 karṇo hatvetarān sarvān phalgunaṃ hantum icchati

08,025.002d@005_0074 tasyābhīṣugrahe rājan prayāce tvāṃ punaḥ punaḥ

08,025.002d@005_0075 pārthasya sacivaḥ kṛṣṇo yathābhīṣugraho varaḥ

08,025.002d@005_0076 tathā tvam api rādheyaṃ sarvataḥ paripālaya

08,025.003 saṃjaya uvāca

08,025.003a tataḥ śalyaḥ pariṣvajya sutaṃ te vākyam abravīt

08,025.003c duryodhanam amitraghnaḥ prīto madrādhipas tadā

08,025.004a evaṃ cen manyase rājan gāndhāre priyadarśana

08,025.004c tasmāt te yat priyaṃ kiṃ cit tat sarvaṃ karavāṇy aham

08,025.005a yatrāsmi bharataśreṣṭha yogyaḥ karmaṇi karhi cit

08,025.005c tatra sarvātmanā yukto vakṣye kāryadhuraṃ tava

08,025.006a yat tu karṇam ahaṃ brūyāṃ hitakāmaḥ priyāpriyam

08,025.006c mama tatkṣamatāṃ sarvaṃ bhavān karṇaś ca sarvaśaḥ

08,025.007 karṇa uvāca

08,025.007a īśānasya yathā brahmā yathā pārthasya keśavaḥ

08,025.007c tathā nityaṃ hite yukto madrarāja bhajasva naḥ

08,025.008 śalya uvāca

08,025.008a ātmanindātmapūjā ca paranindā parastavaḥ

08,025.008c anācaritam āryāṇāṃ vṛttam etac caturvidham

08,025.009a yat tu vidvan pravakṣyāmi pratyayārtham ahaṃ tava

08,025.009c ātmanaḥ stavasaṃyuktaṃ tan nibodha yathātatham

08,025.010a ahaṃ śakrasya sārathye yogyo mātalivat prabho

08,025.010c apramādaprayogāc ca jñānavidyācikitsitaiḥ

08,025.011a tataḥ pārthena saṃgrāme yudhyamānasya te 'nagha

08,025.011c vāhayiṣyāmi turagān vijvaro bhava sūtaja

08,026.001 duryodhana uvāca

08,026.001a ayaṃ te karṇa sārathyaṃ madrarājaḥ kariṣyati

08,026.001c kṛṣṇād abhyadhiko yantā devendrasyeva mātaliḥ

08,026.002a yathā harihayair yuktaṃ saṃgṛhṇāti sa mātaliḥ

08,026.002c śalyas tava tathādyāyaṃ saṃyantā rathavājinām

08,026.003a yodhe tvayi rathasthe ca madrarāje ca sārathau

08,026.003c rathaśreṣṭho dhruvaṃ saṃkhye pārtho nābhibhaviṣyati

08,026.004 saṃjaya uvāca

08,026.004a tato duryodhano bhūyo madrarājaṃ tarasvinam

08,026.004c uvāca rājan saṃgrāme saṃyacchantaṃ hayottamān

08,026.004c*0296_01 **** **** 'dhyuṣite paryupasthite

08,026.004c*0296_02 karṇasya yaccha saṃgrāme

08,026.005a tvayābhigupto rādheyo vijeṣyati dhanaṃjayam

08,026.005c ity ukto ratham āsthāya tatheti prāha bhārata

08,026.006a śalye 'bhyupagate karṇaḥ sārathiṃ sumano 'bravīt

08,026.006c svaṃ sūta syandanaṃ mahyaṃ kalpayety asakṛt tvaran

08,026.007a tato jaitraṃ rathavaraṃ gandharvanagaropamam

08,026.007c vidhivat kalpitaṃ bhartre jayety uktvā nyavedayat

08,026.008a taṃ rathaṃ rathināṃ śreṣṭhaḥ karṇo 'bhyarcya yathāvidhi

08,026.008c saṃpāditaṃ brahmavidā pūrvam eva purodhasā

08,026.009a kṛtvā pradakṣiṇaṃ yatnād upasthāya ca bhāskaram

08,026.009c samīpasthaṃ madrarājaṃ samāropayad agrataḥ

08,026.010a tataḥ karṇasya durdharṣaṃ syandanapravaraṃ mahat

08,026.010c āruroha mahātejāḥ śalyaḥ siṃha ivācalam

08,026.011a tataḥ śalyāsthitaṃ rājan karṇaḥ svaratham uttamam

08,026.011c adhyatiṣṭhad yathāmbhodaṃ vidyutvantaṃ divākaraḥ

08,026.012a tāv ekaratham ārūḍhāv ādityāgnisamatviṣau

08,026.012c vyabhrājetāṃ yathā meghaṃ sūryāgnī sahitau divi

08,026.013a saṃstūyamānau tau vīrau tadāstāṃ dyutimattarau

08,026.013c ṛtvik sadasyair indrāgnī hūyamānāv ivādhvare

08,026.014a sa śalyasaṃgṛhītāśve rathe karṇaḥ sthito 'bhavat

08,026.014c dhanur visphārayan ghoraṃ pariveṣīva bhāskaraḥ

08,026.015a āsthitaḥ sa rathaśreṣṭhaṃ karṇaḥ śaragabhastimān

08,026.015c prababhau puruṣavyāghro mandarastha ivāṃśumān

08,026.016a taṃ rathasthaṃ mahāvīraṃ yāntaṃ cāmitatejasam

08,026.016c duryodhanaḥ sma rādheyam idaṃ vacanam abravīt

08,026.017a akṛtaṃ droṇabhīṣmābhyāṃ duṣkaraṃ karma saṃyuge

08,026.017c kuruṣvādhirathe vīra miṣatāṃ sarvadhanvinām

08,026.018a manogataṃ mama hy āsīd bhīṣmadroṇau mahārathau

08,026.018c arjunaṃ bhīmasenaṃ ca nihantārāv iti dhruvam

08,026.019a tābhyāṃ yad akṛtaṃ vīra vīrakarma mahāmṛdhe

08,026.019c tat karma kuru rādheya vajrapāṇir ivāparaḥ

08,026.020a gṛhāṇa dharmarājaṃ vā jahi vā tvaṃ dhanaṃjayam

08,026.020c bhīmasenaṃ ca rādheya mādrīputrau yamāv api

08,026.021a jayaś ca te 'stu bhadraṃ ca prayāhi puruṣarṣabha

08,026.021c pāṇḍuputrasya sainyāni kuru sarvāṇi bhasmasāt

08,026.022a tatas tūryasahasrāṇi bherīṇām ayutāni ca

08,026.022c vādyamānāny arocanta meghaśabdā yathā divi

08,026.023a pratigṛhya tu tad vākyaṃ rathastho rathasattamaḥ

08,026.023c abhyabhāṣata rādheyaḥ śalyaṃ yuddhaviśāradam

08,026.024a codayāśvān mahābāho yāvad dhanmi dhanaṃjayam

08,026.024c bhīmasenaṃ yamau cobhau rājānaṃ ca yudhiṣṭhiram

08,026.025a adya paśyatu me śalya bāhuvīryaṃ dhanaṃjayaḥ

08,026.025c asyataḥ kaṅkapatrāṇāṃ sahasrāṇi śatāni ca

08,026.026a adya kṣepsyāmy ahaṃ śalya śarān paramatejanān

08,026.026a*0297_01 **** **** pāṇḍavān sajanārdanān

08,026.026a*0297_02 saṃyokṣyāmi raṇe śalya

08,026.026c pāṇḍavānāṃ vināśāya duryodhanajayāya ca

08,026.026d*0298_00 saṃjaya uvāca

08,026.026d*0298_01 etac chrutvā vacas tasya śalyaḥ karṇaṃ vaco 'bravīt

08,026.027 śalya uvāca

08,026.027a sūtaputra kathaṃ nu tvaṃ pāṇḍavān avamanyase

08,026.027c sarvāstrajñān maheṣvāsān sarvān eva mahārathān

08,026.028a anivartino mahābhāgān ajeyān satyavikramān

08,026.028c api saṃjanayeyur ye bhayaṃ sākṣāc chatakratoḥ

08,026.029a yadā śroṣyasi nirghoṣaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ

08,026.029c rādheya gāṇḍivasyājau tadā naivaṃ vadiṣyasi

08,026.029d*0299_01 yadā drakṣyasi bhīmena kuñjarānīkam āhave

08,026.029d*0299_02 viśīrṇadantaṃ nihataṃ tadā naivaṃ vadiṣyasi

08,026.029d*0299_03 yadā drakṣyasi saṃgrāme dharmaputraṃ yamau tathā

08,026.029d*0299_04 śitaiḥ pṛṣatkaiḥ kurvāṇān abhracchāyām ivāmbare

08,026.029d*0299_05 asyataḥ kṣiṇvataś cārīn laghuhastān durāsadān

08,026.029d*0299_06 pārthivān api cānyāṃs tvaṃ tadā naivaṃ vadiṣyasi

08,026.030 saṃjaya uvāca

08,026.030a anādṛtya tu tad vākyaṃ madrarājena bhāṣitam

08,026.030c drakṣyasy adyety avocad vai śalyaṃ karṇo nareśvara

08,026.031a dṛṣṭvā karṇaṃ maheṣvāsaṃ yuyutsuṃ samavasthitam

08,026.031c cukruśuḥ kuravaḥ sarve hṛṣṭarūpāḥ paraṃtapa

08,026.032a tato dundubhighoṣeṇa bherīṇāṃ ninadena ca

08,026.032c bāṇaśabdaiś ca vividhair garjitaiś ca tarasvinām

08,026.032e niryayus tāvakā yuddhe mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam

08,026.033a prayāte tu tataḥ karṇe yodheṣu muditeṣu ca

08,026.033c cacāla pṛthivī rājan rarāsa ca suvisvaram

08,026.034a niścaranto vyadṛśyanta sūryāt sapta mahāgrahāḥ

08,026.034c ulkāpātaś ca saṃjajñe diśāṃ dāhas tathaiva ca

08,026.034e tathāśanyaś ca saṃpetur vavur vātāś ca dāruṇāḥ

08,026.035a mṛgapakṣigaṇāś caiva bahuśaḥ pṛtanāṃ tava

08,026.035c apasavyaṃ tadā cakrur vedayanto mahad bhayam

08,026.036a prasthitasya ca karṇasya nipetus turagā bhuvi

08,026.036c asthivarṣaṃ ca patitam antarikṣād bhayānakam

08,026.037a jajvaluś caiva śastrāṇi dhvajāś caiva cakampire

08,026.037c aśrūṇi ca vyamuñcanta vāhanāni viśāṃ pate

08,026.038a ete cānye ca bahava utpātās tatra māriṣa

08,026.038c samutpetur vināśāya kauravāṇāṃ sudāruṇāḥ

08,026.039a na ca tān gaṇayām āsuḥ sarve te daivamohitāḥ

08,026.039c prasthitaṃ sūtaputraṃ ca jayety ūcur narā bhuvi

08,026.039d*0300_01 śalyena sahitaṃ dṛṣṭvā karṇam āhavaśobhinam

08,026.039e nirjitān pāṇḍavāṃś caiva menire tava kauravāḥ

08,026.040a tato rathasthaḥ paravīrahantā; bhīṣmadroṇāv āttavīryau nirīkṣya

08,026.040c samajvalad bhārata pāvakābho; vaikartano 'sau rathakuñjaro vṛṣaḥ

08,026.041a sa śalyam ābhāṣya jagāda vākyaṃ; pārthasya karmāpratimaṃ ca dṛṣṭvā

08,026.041c mānena darpeṇa ca dahyamānaḥ; krodhena dīpyann iva niḥśvasitvā

08,026.042a nāhaṃ mahendrād api vajrapāṇeḥ; kruddhād bibhemy āttadhanū rathasthaḥ

08,026.042c dṛṣṭvā tu bhīṣmapramukhāñ śayānān; na tv eva māṃ sthiratā saṃjahāti

08,026.043a mahendraviṣṇupratimāv aninditau; rathāśvanāgapravarapramāthinau

08,026.043c avadhyakalpau nihatau yadā parais; tato mamādyāpi raṇe 'sti sādhvasam

08,026.044a samīkṣya saṃkhye 'tibalān narādhipair; narāśvamātaṅgarathāñ śarair hatān

08,026.044c kathaṃ na sarvān ahitān raṇe 'vadhīn; mahāstravid brāhmaṇapuṃgavo guruḥ

08,026.045a sa saṃsmaran droṇahavaṃ mahāhave; bravīmi satyaṃ kuravo nibodhata

08,026.045c na vo mad anyaḥ prasahed raṇe 'rjunaṃ; kramāgataṃ mṛtyum ivograrūpiṇam

08,026.046a śikṣā prasādaś ca balaṃ dhṛtiś ca; droṇe mahāstrāṇi ca saṃnatiś ca

08,026.046c sa ced agān mṛtyuvaśaṃ mahātmā; sarvān anyān āturān adya manye

08,026.047a neha dhruvaṃ kiṃ cid api pracintyaṃ; vidur loke karmaṇo 'nityayogāt

08,026.047c sūryodaye ko hi vimuktasaṃśayo; garvaṃ kurvītādya gurau nipātite

08,026.048a na nūnam astrāṇi balaṃ parākramaḥ; kriyā sunītaṃ paramāyudhāni vā

08,026.048c alaṃ manuṣyasya sukhāya vartituṃ; tathā hi yuddhe nihataḥ parair guruḥ

08,026.049a hutāśanādityasamānatejasaṃ; parākrame viṣṇupuraṃdaropamam

08,026.049c naye bṛhaspatyuśanaḥsamaṃ sadā; na cainam astraṃ tad apāt suduḥsaham

08,026.050a saṃprakruṣṭe ruditastrīkumāre; parābhūte pauruṣe dhārtarāṣṭre

08,026.050c mayā kṛtyam iti jānāmi śalya; prayāhi tasmād dviṣatām anīkam

08,026.051a yatra rājā pāṇḍavaḥ satyasaṃdho; vyavasthito bhīmasenārjunau ca

08,026.051c vāsudevaḥ sṛñjayāḥ sātyakiś ca; yamau ca kas tau viṣahen mad anyaḥ

08,026.052a tasmāt kṣipraṃ madrapate prayāhi; raṇe pāñcālān pāṇḍavān sṛñjayāṃś ca

08,026.052c tān vā haniṣyāmi sametya saṃkhye; yāsyāmi vā droṇamukhāya manye

08,026.053a na tv evāhaṃ na gamiṣyāmi madhyaṃ; teṣāṃ śūrāṇām iti mā śalya viddhi

08,026.053c mitradroho marṣaṇīyo na me 'yaṃ; tyaktvā prāṇān anuyāsyāmi droṇam

08,026.054a prājñasya mūḍhasya ca jīvitānte; prāṇapramokṣo 'ntakavaktragasya

08,026.054c ato vidvann abhiyāsyāmi pārthaṃ; diṣṭaṃ na śakyaṃ vyativartituṃ vai

08,026.055a kalyāṇavṛttaḥ satataṃ hi rājan; vaicitravīryasya suto mamāsīt

08,026.055c tasyārthasiddhyartham ahaṃ tyajāmi; priyān bhogān dustyajaṃ jīvitaṃ ca

08,026.056a vaiyāghracarmāṇam akūjanākṣaṃ; haimatrikośaṃ rajatatriveṇum

08,026.056c rathaprabarhaṃ turagaprabarhair; yuktaṃ prādān mahyam idaṃ hi rāmaḥ

08,026.057a dhanūṃṣi citrāṇi nirīkṣya śalya; dhvajaṃ gadāṃ sāyakāṃś cograrūpān

08,026.057c asiṃ ca dīptaṃ paramāyudhaṃ ca; śaṅkhaṃ ca śubhraṃ svanavantam ugram

08,026.057d*0301_01 astrāṇi divyāny adadān mahātmā

08,026.058a patākinaṃ vajranipātanisvanaṃ; sitāśvayuktaṃ śubhatūṇaśobhitam

08,026.058b*0302_01 *********** rathaprabarhaṃ puruṣaprabarhaḥ

08,026.058c imaṃ samāsthāya rathaṃ ratharṣabhaṃ; raṇe haniṣyāmy aham arjunaṃ balāt

08,026.059a taṃ cen mṛtyuḥ sarvaharo 'bhirakṣate; sadāpramattaḥ samare pāṇḍuputram

08,026.059c taṃ vā haniṣyāmi sametya yuddhe; yāsyāmi vā bhīṣmamukho yamāya

08,026.060a yamavaruṇakuberavāsavā vā; yadi yugapat sagaṇā mahāhave

08,026.060c jugupiṣava ihaitya pāṇḍavaṃ; kim u bahunā saha tair jayāmi tam

08,026.061a iti raṇarabhasasya katthatas; tad upaniśamya vacaḥ sa madrarāṭ

08,026.061c avahasad avamanya vīryavān; pratiṣiṣidhe ca jagāda cottaram

08,026.062a virama virama karṇa katthanād; atirabhaso 'syati cāpy ayuktavāk

08,026.062c kva ca hi naravaro dhanaṃjayaḥ; kva punar iha tvam upāramābudha

08,026.063a yadusadanam upendrapālitaṃ; tridivam ivāmararājarakṣitam

08,026.063c prasabham iha vilokya ko haret; puruṣavarāvarajām ṛte 'rjunāt

08,026.064a tribhuvanasṛjam īśvareśvaraṃ; ka iha pumān bhavam āhvayed yudhi

08,026.064c mṛgavadhakalahe ṛte 'rjunāt; surapativīryasamaprabhāvataḥ

08,026.065a asurasuramahoragān narān; garuḍapiśācasayakṣarākṣasān

08,026.065c iṣubhir ajayad agnigauravāt; svabhilaṣitaṃ ca havir dadau jayaḥ

08,026.066a smarasi nanu yadā parair hṛtaḥ; sa ca dhṛtarāṣṭrasuto vimokṣitaḥ

08,026.066c dinakaraja narottamair yadā; maruṣu bahūn vinihatya tān arīn

08,026.067a prathamam api palāyite tvayi; priyakalahā dhṛtarāṣṭrasūnavaḥ

08,026.067c smarasi nanu yadā pramocitāḥ; khacaragaṇān avajitya pāṇḍavaiḥ

08,026.068a samuditabalavāhanāḥ punaḥ; puruṣavareṇa jitāḥ stha gograhe

08,026.068c sagurugurusutāḥ sabhīṣmakāḥ; kim u na jitaḥ sa tadā tvayārjunaḥ

08,026.069a idam aparam upasthitaṃ punas; tava nidhanāya suyuddham adya vai

08,026.069c yadi na ripubhayāt palāyase; samaragato 'dya hato 'si sūtaja

08,026.070 saṃjaya uvāca

08,026.070a iti bahuparuṣaṃ prabhāṣati; pramanasi madrapatau ripustavam

08,026.070c bhṛśam atiruṣitaḥ paraṃ vṛṣaḥ; kurupṛtanāpatir āha madrapam

08,026.071a bhavatu bhavatu kiṃ vikatthase; nanu mama tasya ca yuddham udyatam

08,026.071c yadi sa jayati māṃ mahāhave; tata idam astu sukatthitaṃ tava

08,026.072a evam astv iti madreśa uktvā nottaram uktavān

08,026.072c yāhi madreśa cāpy enaṃ karṇaḥ prāha yuyutsayā

08,026.073a sa rathaḥ prayayau śatrūñ śvetāśvaḥ śalyasārathiḥ

08,026.073c nighnann amitrān samare tamo ghnan savitā yathā

08,026.074a tataḥ prāyāt prītimān vai rathena; vaiyāghreṇa śvetayujātha karṇaḥ

08,026.074c sa cālokya dhvajinīṃ pāṇḍavānāṃ; dhanaṃjayaṃ tvarayā paryapṛcchat

08,027.001 saṃjaya uvāca

08,027.001a prayān eva tadā karṇo harṣayan vāhinīṃ tava

08,027.001c ekaikaṃ samare dṛṣṭvā pāṇḍavaṃ paryapṛcchata

08,027.002a yo mamādya mahātmānaṃ darśayec chvetavāhanam

08,027.002c tasmai dadyām abhipretaṃ varaṃ yaṃ manasecchati

08,027.003a sa cet tad abhimanyeta tasmai dadyām ahaṃ punaḥ

08,027.003c śakaṭaṃ ratnasaṃpūrṇaṃ yo me brūyād dhanaṃjayam

08,027.003d*0303_01 atha vā śakaṭaṃ pūrṇaṃ ratnānāṃ ṣaḍgavāyutam

08,027.003d*0303_02 dhuri kṣamair bṛhadbhiś ca gobhir yuktam akālikam

08,027.004a sa cet tad abhimanyeta puruṣo 'rjunadarśivān

08,027.004b*0304_01 śataṃ dadyāṃ gavāṃ tasmai naityakaṃ kāṃsyadohanam

08,027.004b*0305_01 śataṃ grāmavarāṃś caiva dadyām arjunadarśine

08,027.004b*0306_01 tathā tasmai punar dadyāṃ śvetam aśvatarīratham

08,027.004b*0306_02 yuktam añjanakeśībhir yo me brūyād dhanaṃjayam

08,027.004b*0307_01 atha vāsmai punar dadyāṃ varam anyad yathepsitam

08,027.004b*0307_02 yuktaṃ hayavarair jaitraṃ kāmbojair abhiniṣṭhitam

08,027.004b*0308_01 sa cet tad abhimanyeta puruṣo 'rjunadarśivān

08,027.004c anyaṃ tasmai punar dadyāṃ sauvarṇaṃ hastiṣaḍgavam

08,027.005a tathā tasmai punar dadyāṃ strīṇāṃ śatam alaṃkṛtam

08,027.005c śyāmānāṃ niṣkakaṇṭhīnāṃ gītavādyavipaścitām

08,027.005d*0309_01 sa cet tad abhimanyeta puruṣo 'rjunadarśivān

08,027.005d*0309_02 tasmai dadyāṃ śataṃ nāgāñ śataṃ grāmāñ śataṃ rathān

08,027.005d*0309_03 suvarṇasya ca mukhyasya hayāgryāṇāṃ śataṃ śatān

08,027.005d*0309_04 ṛddhyā guṇaiḥ sudāntāṃś ca dhuryavāhān suśikṣitān

08,027.005d*0309_05 tathā suvarṇaśṛṅgīṇāṃ godhenūnāṃ catuḥśatam

08,027.005d*0309_06 dadyāṃ tasmai savatsānāṃ yo me brūyād dhanaṃjayam

08,027.006a sa cet tad abhimanyeta puruṣo 'rjunadarśivān

08,027.006c anyaṃ tasmai varaṃ dadyāṃ śvetān pañcaśatān hayān

08,027.007a hemabhāṇḍaparicchannān sumṛṣṭamaṇikuṇḍalān

08,027.007c sudāntān api caivāhaṃ dadyām aṣṭaśatān parān

08,027.007d*0310_01 atha vāsmai vicitrāṅgān vicitramaṇimaṇḍitān

08,027.007d*0310_02 rathāñ jātyair hayair yuktān dadyām aṣṭādaśaiva tān

08,027.007d*0311_01 anyam asmai varaṃ dadyāṃ dhuryān dāntāś catuḥśatam

08,027.007d*0311_02 rohiṇī rūpasaṃpannā hemaśṛṅgīś catuḥśatam

08,027.007d*0311_03 dadyām asmai payasvinyo yo me brūyād dhanaṃjayam

08,027.008a rathaṃ ca śubhraṃ sauvarṇaṃ dadyāṃ tasmai svalaṃkṛtam

08,027.008c yuktaṃ paramakāmbojair yo me brūyād dhanaṃjayam

08,027.008d*0312_01 sa cet tad abhimanyeta puruṣo 'rjunadarśivān

08,027.009a anyaṃ tasmai varaṃ dadyāṃ kuñjarāṇāṃ śatāni ṣaṭ

08,027.009c kāñcanair vividhair bhāṇḍair ācchannān hemamālinaḥ

08,027.009e utpannān aparānteṣu vinītān hastiśikṣakaiḥ

08,027.010a sa cet tad abhimanyeta puruṣo 'rjunadarśivān

08,027.010b*0313_01 dadyāṃ varṇasya varṇasya hayāgryāṇāṃ śataṃ śatam

08,027.010b*0313_02 dhuryāṇāṃ sādhudāntānāṃ śikṣitānāṃ narottamaiḥ

08,027.010b*0313_03 sa cet tad abhimanyeta puruṣo 'rjunadarśivān

08,027.010b*0313_04 tasmai dadyāṃ grāmaśataṃ śataṃ hastīñ śataṃ hayān

08,027.010b*0313_05 sa cet tad abhimanyeta puruṣo 'rjunadarśivān

08,027.010b*0314_01 anyaṃ tasmai varaṃ dadyāṃ vaiśyagrāmāṃś caturdaśa

08,027.010b*0314_02 susphītān dhanasaṃyuktān pratyāsannavanodakān

08,027.010b*0314_03 akutobhayān susaṃpannān rājabhojyāṃś caturdaśa

08,027.010b*0314_04 dāsīnāṃ niṣkakaṇṭhīnāṃ māgadhīnāṃ śataṃ tathā

08,027.010b*0314_05 pratyagravayasāṃ dadyāṃ yo me brūyād dhanaṃjayam

08,027.010b*0314_06 sa cet tad abhimanyeta puruṣo 'rjunadarśivān

08,027.010c anyaṃ tasmai varaṃ dadyāṃ yam asau kāmayet svayam

08,027.011a putradārān vihārāṃś ca yad anyad vittam asti me

08,027.011c tac ca tasmai punar dadyāṃ yad yat sa manasecchati

08,027.012a hatvā ca sahitau kṛṣṇau tayor vittāni sarvaśaḥ

08,027.012c tasmai dadyām ahaṃ yo me prabrūyāt keśavārjunau

08,027.013a etā vācaḥ subahuśaḥ karṇa uccārayan yudhi

08,027.013c dadhmau sāgarasaṃbhūtaṃ susvanaṃ śaṅkham uttamam

08,027.014a tā vācaḥ sūtaputrasya tathā yuktā niśamya tu

08,027.014c duryodhano mahārāja prahṛṣṭaḥ sānugo 'bhavat

08,027.015a tato dundubhinirghoṣo mṛdaṅgānāṃ ca sarvaśaḥ

08,027.015c siṃhanādaḥ savāditraḥ kuñjarāṇāṃ ca nisvanaḥ

08,027.016a prādurāsīt tadā rājaṃs tvatsainye bharatarṣabha

08,027.016c yodhānāṃ saṃprahṛṣṭānāṃ tathā samabhavat svanaḥ

08,027.017a tathā prahṛṣṭe sainye tu plavamānaṃ mahāratham

08,027.017c vikatthamānaṃ samare rādheyam arikarśanam

08,027.017e madrarājaḥ prahasyedaṃ vacanaṃ pratyabhāṣata

08,027.018a mā sūtaputra mānena sauvarṇaṃ hastiṣaḍgavam

08,027.018c prayaccha puruṣāyādya drakṣyasi tvaṃ dhanaṃjayam

08,027.019a bālyād iva tvaṃ tyajasi vasu vaiśravaṇo yathā

08,027.019c ayatnenaiva rādheya draṣṭāsy adya dhanaṃjayam

08,027.020a parāsṛjasi mithyā kiṃ kiṃ ca tvaṃ bahu mūḍhavat

08,027.020c apātradāne ye doṣās tān mohān nāvabudhyase

08,027.021a yat pravedayase vittaṃ bahutvena khalu tvayā

08,027.021c śakyaṃ bahuvidhair yajñair yaṣṭuṃ sūta yajasva taiḥ

08,027.022a yac ca prārthayase hantuṃ kṛṣṇau mohān mṛṣaiva tat

08,027.022c na hi śuśruma saṃmarde kroṣṭrā siṃhau nipātitau

08,027.023a aprārthitaṃ prārthayase suhṛdo na hi santi te

08,027.023c ye tvāṃ na vārayanty āśu prapatantaṃ hutāśane

08,027.024a kālakāryaṃ na jānīṣe kālapakvo 'sy asaṃśayam

08,027.024c bahvabaddham akarṇīyaṃ ko hi brūyāj jijīviṣuḥ

08,027.025a samudrataraṇaṃ dorbhyāṃ kaṇṭhe baddhvā yathā śilām

08,027.025c giryagrād vā nipatanaṃ tādṛk tava cikīrṣitam

08,027.026a sahitaḥ sarvayodhais tvaṃ vyūḍhānīkaiḥ surakṣitaḥ

08,027.026c dhanaṃjayena yudhyasva śreyaś cet prāptum icchasi

08,027.027a hitārthaṃ dhārtarāṣṭrasya bravīmi tvā na hiṃsayā

08,027.027c śraddhatsvaitan mayā proktaṃ yadi te 'sti jijīviṣā

08,027.028 karṇa uvāca

08,027.028a svavīrye 'haṃ parāśvasya prārthayāmy arjunaṃ raṇe

08,027.028c tvaṃ tu mitramukhaḥ śatrur māṃ bhīṣayitum icchasi

08,027.029a na mām asmād abhiprāyāt kaś cid adya nivartayet

08,027.029c apīndro vajram udyamya kiṃ nu martyaḥ kariṣyati

08,027.030 saṃjaya uvāca

08,027.030a iti karṇasya vākyānte śalyaḥ prāhottaraṃ vacaḥ

08,027.030c cukopayiṣur atyarthaṃ karṇaṃ madreśvaraḥ punaḥ

08,027.031a yadā vai tvāṃ phalgunaveganunnā; jyācoditā hastavatā visṛṣṭāḥ

08,027.031c anvetāraḥ kaṅkapatrāḥ śitāgrās; tadā tapsyasy arjunasyābhiyogāt

08,027.032a yadā divyaṃ dhanur ādāya pārthaḥ; prabhāsayan pṛtanāṃ savyasācī

08,027.032c tvām ardayeta niśitaiḥ pṛṣatkais; tadā paścāt tapsyase sūtaputra

08,027.033a bālaś candraṃ mātur aṅke śayāno; yathā kaś cit prārthayate 'pahartum

08,027.033c tadvan mohād yatamāno rathasthas; tvaṃ prārthayasy arjunam adya jetum

08,027.033d*0315_01 khanyād asiṃ tīkṣṇadhāraṃ yathājñaḥ

08,027.033d*0315_02 sutejanaṃ nihitaṃ vai pṛthivyām

08,027.033d*0315_03 tathā khanasy adya śitān pṛṣatkān

08,027.033d*0315_04 yaḥ prārthayasy arjuneneha yuddham

08,027.034a triśūlam āśliṣya sutīkṣṇadhāraṃ; sarvāṇi gātrāṇi nigharṣasi tvam

08,027.034c sutīkṣṇadhāropamakarmaṇā tvaṃ; yuyutsase yo 'rjunenādya karṇa

08,027.035a siddhaṃ siṃhaṃ kesariṇaṃ bṛhantaṃ; bālo mūḍhaḥ kṣudramṛgas tarasvī

08,027.035c samāhvayet tadvad etat tavādya; samāhvānaṃ sūtaputrārjunasya

08,027.036a mā sūtaputrāhvaya rājaputraṃ; mahāvīryaṃ kesariṇaṃ yathaiva

08,027.036c vane sṛgālaḥ piśitasya tṛpto; mā pārtham āsādya vinaṅkṣyasi tvam

08,027.037a īṣādantaṃ mahānāgaṃ prabhinnakaraṭāmukham

08,027.037c śaśakāhvayase yuddhe karṇa pārthaṃ dhanaṃjayam

08,027.038a bilasthaṃ kṛṣṇasarpaṃ tvaṃ bālyāt kāṣṭhena vidhyasi

08,027.038c mahāviṣaṃ pūrṇakośaṃ yat pārthaṃ yoddhum icchasi

08,027.039a siṃhaṃ kesariṇaṃ kruddham atikramyābhinardasi

08,027.039c sṛgāla iva mūḍhatvān nṛsiṃhaṃ karṇa pāṇḍavam

08,027.040a suparṇaṃ patagaśreṣṭhaṃ vainateyaṃ tarasvinam

08,027.040c laṭvevāhvayase pāte karṇa pārthaṃ dhanaṃjayam

08,027.041a sarvāmbhonilayaṃ bhīmam ūrmimantaṃ jhaṣāyutam

08,027.041c candrodaye vivartantam aplavaḥ saṃtitīrṣasi

08,027.042a ṛṣabhaṃ dundubhigrīvaṃ tīkṣṇaśṛṅgaṃ prahāriṇam

08,027.042c vatsa āhvayase yuddhe karṇa pārthaṃ dhanaṃjayam

08,027.042d*0316_01 yathā vatsataro bhūtvā jātaskandhena śuṣmiṇā

08,027.042d*0316_02 yuddham icched gopatinā tathecchasi kirīṭinā

08,027.043a mahāghoṣaṃ mahāmeghaṃ darduraḥ pratinardasi

08,027.043c kāmatoyapradaṃ loke naraparjanyam arjunam

08,027.044a yathā ca svagṛhasthaḥ śvā vyāghraṃ vanagataṃ bhaṣet

08,027.044c tathā tvaṃ bhaṣase karṇa naravyāghraṃ dhanaṃjayam

08,027.045a sṛgālo 'pi vane karṇa śaśaiḥ parivṛto vasan

08,027.045c manyate siṃham ātmānaṃ yāvat siṃhaṃ na paśyati

08,027.046a tathā tvam api rādheya siṃham ātmānam icchasi

08,027.046c apaśyañ śatrudamanaṃ naravyāghraṃ dhanaṃjayam

08,027.047a vyāghraṃ tvaṃ manyase ''tmānaṃ yāvat kṛṣṇau na paśyasi

08,027.047c samāsthitāv ekarathe sūryācandramasāv iva

08,027.048a yāvad gāṇḍīvanirghoṣaṃ na śṛṇoṣi mahāhave

08,027.048c tāvad eva tvayā karṇa śakyaṃ vaktuṃ yathecchasi

08,027.049a rathaśabdadhanuḥśabdair nādayantaṃ diśo daśa

08,027.049c nardantam iva śārdūlaṃ dṛṣṭvā kroṣṭā bhaviṣyasi

08,027.050a nityam eva sṛgālas tvaṃ nityaṃ siṃho dhanaṃjayaḥ

08,027.050c vīrapradveṣaṇān mūḍha nityaṃ kroṣṭeva lakṣyase

08,027.051a yathākhuḥ syād biḍālaś ca śvā vyāghraś ca balābale

08,027.051c yathā sṛgālaḥ siṃhaś ca yathā ca śaśakuñjarau

08,027.052a yathānṛtaṃ ca satyaṃ ca yathā cāpi viṣāmṛte

08,027.052c tathā tvam api pārthaś ca prakhyātāv ātmakarmabhiḥ

08,027.053 saṃjaya uvāca

08,027.053a adhikṣiptas tu rādheyaḥ śalyenāmitatejasā

08,027.053c śalyam āha susaṃkruddho vākśalyam avadhārayan

08,027.054a guṇān guṇavataḥ śalya guṇavān vetti nāguṇaḥ

08,027.054c tvaṃ tu nityaṃ guṇair hīnaḥ kiṃ jñāsyasy aguṇo guṇān

08,027.055a arjunasya mahāstrāṇi krodhaṃ vīryaṃ dhanuḥ śarān

08,027.055c ahaṃ śalyābhijānāmi na tvaṃ jānāsi tat tathā

08,027.055c*0317_01 **** **** vikramaṃ ca mahātmanaḥ

08,027.055c*0317_02 tathā kṛṣṇasya māhātmyam ṛṣabhasya mahīkṣitām

08,027.055c*0317_03 yathāhaṃ śalya jānāmi

08,027.056a evam evātmano vīryam ahaṃ vīryaṃ ca pāṇḍave

08,027.056c jānann evāhvaye yuddhe śalya nāgniṃ pataṃgavat

08,027.057a asti cāyam iṣuḥ śalya supuṅkho raktabhojanaḥ

08,027.057c ekatūṇīśayaḥ patrī sudhautaḥ samalaṃkṛtaḥ

08,027.058a śete candanapūrṇena pūjito bahulāḥ samāḥ

08,027.058c āheyo viṣavān ugro narāśvadvipasaṃghahā

08,027.059a ekavīro mahāraudras tanutrāsthividāraṇaḥ

08,027.059c nirbhindyāṃ yena ruṣṭo 'ham api meruṃ mahāgirim

08,027.060a tam ahaṃ jātu nāsyeyam anyasmin phalgunād ṛte

08,027.060c kṛṣṇād vā devakīputrāt satyaṃ cātra śṛṇuṣva me

08,027.061a tenāham iṣuṇā śalya vāsudevadhanaṃjayau

08,027.061c yotsye paramasaṃkruddhas tat karma sadṛśaṃ mama

08,027.062a sarveṣāṃ vāsudevānāṃ kṛṣṇe lakṣmīḥ pratiṣṭhitā

08,027.062c sarveṣāṃ pāṇḍuputrāṇāṃ jayaḥ pārthe pratiṣṭhitaḥ

08,027.062e ubhayaṃ tat samāsādya ko 'tivartitum arhati

08,027.063a tāv etau puruṣavyāghrau sametau syandane sthitau

08,027.063c mām ekam abhisaṃyātau sujātaṃ śalya paśya me

08,027.064a pitṛṣvasāmātulajau bhrātarāv aparājitau

08,027.064c maṇī sūtra iva protau draṣṭāsi nihatau mayā

08,027.065a arjune gāṇḍivaṃ kṛṣṇe cakraṃ tārkṣyakapidhvajau

08,027.065c bhīrūṇāṃ trāsajananau śalya harṣakarau mama

08,027.066a tvaṃ tu duṣprakṛtir mūḍho mahāyuddheṣv akovidaḥ

08,027.066c bhayāvatīrṇaḥ saṃtrāsād abaddhaṃ bahu bhāṣase

08,027.067a saṃstauṣi tvaṃ tu kenāpi hetunā tau kudeśaja

08,027.067c tau hatvā samare hantā tvām addhā sahabāndhavam

08,027.068a pāpadeśaja durbuddhe kṣudra kṣatriyapāṃsana

08,027.068c suhṛd bhūtvā ripuḥ kiṃ māṃ kṛṣṇābhyāṃ bhīṣayann asi

08,027.069a tau vā mamādya hantārau hantāsmi samare sthitau

08,027.069c nāhaṃ bibhemi kṛṣṇābhyāṃ vijānann ātmano balam

08,027.070a vāsudevasahasraṃ vā phalgunānāṃ śatāni ca

08,027.070c aham eko haniṣyāmi joṣam āssva kudeśaja

08,027.071a striyo bālāś ca vṛddhāś ca prāyaḥ krīḍāgatā janāḥ

08,027.071c yā gāthāḥ saṃpragāyanti kurvanto 'dhyayanaṃ yathā

08,027.071e tā gāthāḥ śṛṇu me śalya madrakeṣu durātmasu

08,027.072a brāhmaṇaiḥ kathitāḥ pūrvaṃ yathāvad rājasaṃnidhau

08,027.072c śrutvā caikamanā mūḍha kṣama vā brūhi vottaram

08,027.073a mitradhruṅ madrako nityaṃ yo no dveṣṭi sa madrakaḥ

08,027.073c madrake saṃgataṃ nāsti kṣudravākye narādhame

08,027.074a durātmā madrako nityaṃ nityaṃ cānṛtiko 'nṛjuḥ

08,027.074c yāvadantaṃ hi daurātmyaṃ madrakeṣv iti naḥ śrutam

08,027.075a pitā mātā ca putraś ca śvaśrūśvaśuramātulāḥ

08,027.075c jāmātā duhitā bhrātā naptā te te ca bāndhavāḥ

08,027.076a vayasyābhyāgatāś cānye dāsīdāsaṃ ca saṃgatam

08,027.076c puṃbhir vimiśrā nāryaś ca jñātājñātāḥ svayecchayā

08,027.077a yeṣāṃ gṛheṣu śiṣṭānāṃ saktumanthāśināṃ sadā

08,027.077c pītvā sīdhuṃ sagomāṃsaṃ nardanti ca hasanti ca

08,027.078a yāni caivāpy abaddhāni pravartante ca kāmataḥ

08,027.078c kāmapralāpino 'nyonyaṃ teṣu dharmaḥ kathaṃ bhavet

08,027.079a madrakeṣu vilupteṣu prakhyātāśubhakarmasu

08,027.079c nāpi vairaṃ na sauhārdaṃ madrakeṣu samācaret

08,027.080a madrake saṃgataṃ nāsti madrako hi sacāpalaḥ

08,027.080c madrakeṣu ca duḥsparśaṃ śaucaṃ gāndhārakeṣu ca

08,027.081a rājayājakayājyena naṣṭaṃ dattaṃ havir bhavet

08,027.082a śūdrasaṃskārako vipro yathā yāti parābhavam

08,027.082c tathā brahmadviṣo nityaṃ gacchantīha parābhavam

08,027.082d*0318_01 tathaiva saṃgataṃ kṛtvā naraḥ patati madrakaiḥ

08,027.082d*0319_01 na tathā saṃgataṃ cāpi madrakeṣv iha vidyate

08,027.083a madrake saṃgataṃ nāsti hataṃ vṛścikato viṣam

08,027.083c ātharvaṇena mantreṇa sarvā śāntiḥ kṛtā bhavet

08,027.084a iti vṛścikadaṣṭasya nānāviṣahatasya ca

08,027.084c kurvanti bheṣajaṃ prājñāḥ satyaṃ tac cāpi dṛśyate

08,027.084e evaṃ vidvañ joṣam āssva śṛṇu cātrottaraṃ vacaḥ

08,027.085a vāsāṃsy utsṛjya nṛtyanti striyo yā madyamohitāḥ

08,027.085c mithune 'saṃyatāś cāpi yathākāmacarāś ca tāḥ

08,027.085e tāsāṃ putraḥ kathaṃ dharmaṃ madrako vaktum arhati

08,027.086a yās tiṣṭhantyaḥ pramehanti yathaivoṣṭrīdaśerake

08,027.086c tāsāṃ vibhraṣṭalajjānāṃ nirlajjānāṃ tatas tataḥ

08,027.086e tvaṃ putras tādṛśīnāṃ hi dharmaṃ vaktum ihecchasi

08,027.087a suvīrakaṃ yācyamānā madrakā kaṣati sphijau

08,027.087c adātukāmā vacanam idaṃ vadati dāruṇam

08,027.088a mā mā suvīrakaṃ kaś cid yācatāṃ dayito mama

08,027.088c putraṃ dadyāṃ pratipadaṃ na tu dadyāṃ suvīrakam

08,027.089a nāryo bṛhatyo nirhrīkā madrakāḥ kambalāvṛtāḥ

08,027.089c ghasmarā naṣṭaśaucāś ca prāya ity anuśuśruma

08,027.089d*0320_01 pramehitvā sphijā bhūmiṃ karṣantyo hīnaśodhanāḥ

08,027.089d*0320_02 spṛṣṭvā vāgbhir na mṛdbhiś ca nityocchiṣṭā bhavanti hi

08,027.090a evamādi mayānyair vā śakyaṃ vaktuṃ bhaved bahu

08,027.090c ā keśāgrān nakhāgrāc ca vaktavyeṣu kuvartmasu

08,027.091a madrakāḥ sindhusauvīrā dharmaṃ vidyuḥ kathaṃ tv iha

08,027.091c pāpadeśodbhavā mlecchā dharmāṇām avicakṣaṇāḥ

08,027.092a eṣa mukhyatamo dharmaḥ kṣatriyasyeti naḥ śrutam

08,027.092c yad ājau nihataḥ śete sadbhiḥ samabhipūjitaḥ

08,027.093a āyudhānāṃ saṃparāye yan mucyeyam ahaṃ tataḥ

08,027.093c na me sa prathamaḥ kalpo nidhane svargam icchataḥ

08,027.094a so 'haṃ priyaḥ sakhā cāsmi dhārtarāṣṭrasya dhīmataḥ

08,027.094c tadarthe hi mama prāṇā yac ca me vidyate vasu

08,027.095a vyaktaṃ tvam apy upahitaḥ pāṇḍavaiḥ pāpadeśaja

08,027.095c yathā hy amitravat sarvaṃ tvam asmāsu pravartase

08,027.096a kāmaṃ na khalu śakyo 'haṃ tvadvidhānāṃ śatair api

08,027.096c saṃgrāmād vimukhaḥ kartuṃ dharmajña iva nāstikaiḥ

08,027.097a sāraṅga iva gharmārtaḥ kāmaṃ vilapa śuṣya ca

08,027.097c nāhaṃ bhīṣayituṃ śakyaḥ kṣatravṛtte vyavasthitaḥ

08,027.098a tanutyajāṃ nṛsiṃhānām āhaveṣv anivartinām

08,027.098c yā gatir guruṇā prāṅ me proktā rāmeṇa tāṃ smara

08,027.099a sveṣāṃ trāṇārtham udyuktaṃ vadhāya dviṣatām api

08,027.099c viddhi mām āsthitaṃ vṛttaṃ paurūravasam uttamam

08,027.100a na tad bhūtaṃ prapaśyāmi triṣu lokeṣu madraka

08,027.100c yo mām asmād abhiprāyād vārayed iti me matiḥ

08,027.101a evaṃ vidvañ joṣam āssva trāsāt kiṃ bahu bhāṣase

08,027.101c mā tvā hatvā pradāsyāmi kravyādbhyo madrakādhama

08,027.102a mitrapratīkṣayā śalya dhārtarāṣṭrasya cobhayoḥ

08,027.102c apavādatitikṣābhis tribhir etair hi jīvasi

08,027.103a punaś ced īdṛśaṃ vākyaṃ madrarāja vadiṣyasi

08,027.103c śiras te pātayiṣyāmi gadayā vajrakalpayā

08,027.104a śrotāras tv idam adyeha draṣṭāro vā kudeśaja

08,027.104c karṇaṃ vā jaghnatuḥ kṛṣṇau karṇo vāpi jaghāna tau

08,027.105a evam uktvā tu rādheyaḥ punar eva viśāṃ pate

08,027.105c abravīn madrarājānaṃ yāhi yāhīty asaṃbhramam

08,028.001 saṃjaya uvāca

08,028.001a māriṣādhiratheḥ śrutvā vaco yuddhābhinandinaḥ

08,028.001c śalyo 'bravīt punaḥ karṇaṃ nidarśanam udāharan

08,028.001d*0321_01 jāto 'haṃ yajvanāṃ vaṃśe saṃgrāmeṣv anivartinām

08,028.001d*0321_02 rājñāṃ mūrdhābhiṣiktānāṃ svayaṃ dharmaparāyaṇaḥ

08,028.002a yathaiva matto madyena tvaṃ tathā na ca vā tathā

08,028.002c tathāhaṃ tvāṃ pramādyantaṃ cikitsāmi suhṛttayā

08,028.003a imāṃ kākopamāṃ karṇa procyamānāṃ nibodha me

08,028.003c śrutvā yatheṣṭaṃ kuryās tvaṃ vihīna kulapāṃsana

08,028.004a nāham ātmani kiṃ cid vai kilbiṣaṃ karṇa saṃsmare

08,028.004c yena tvaṃ māṃ mahābāho hantum icchasy anāgasam

08,028.005a avaśyaṃ tu mayā vācyaṃ budhyatāṃ yadi te hitam

08,028.005c viśeṣato rathasthena rājñaś caiva hitaiṣiṇā

08,028.006a samaṃ ca viṣamaṃ caiva rathinaś ca balābalam

08,028.006c śramaḥ khedaś ca satataṃ hayānāṃ rathinā saha

08,028.007a āyudhasya parijñānaṃ rutaṃ ca mṛgapakṣiṇām

08,028.007c bhāraś cāpy atibhāraś ca śalyānāṃ ca pratikriyā

08,028.008a astrayogaś ca yuddhaṃ ca nimittāni tathaiva ca

08,028.008c sarvam etan mayā jñeyaṃ rathasyāsya kuṭumbinā

08,028.008e atas tvāṃ kathaye karṇa nidarśanam idaṃ punaḥ

08,028.009a vaiśyaḥ kila samudrānte prabhūtadhanadhānyavān

08,028.009c yajvā dānapatiḥ kṣāntaḥ svakarmastho 'bhavac chuciḥ

08,028.010a bahuputraḥ priyāpatyaḥ sarvabhūtānukampakaḥ

08,028.010c rājño dharmapradhānasya rāṣṭre vasati nirbhayaḥ

08,028.011a putrāṇāṃ tasya bālānāṃ kumārāṇāṃ yaśasvinām

08,028.011c kāko bahūnām abhavad ucciṣṭakṛtabhojanaḥ

08,028.012a tasmai sadā prayacchanti vaiśyaputrāḥ kumārakāḥ

08,028.012c māṃsodanaṃ dadhi kṣīraṃ pāyasaṃ madhusarpiṣī

08,028.013a sa cocchiṣṭabhṛtaḥ kāko vaiśyaputraiḥ kumārakaiḥ

08,028.013c sadṛśān pakṣiṇo dṛptaḥ śreyasaś cāvamanyate

08,028.014a atha haṃsāḥ samudrānte kadā cid abhipātinaḥ

08,028.014c garuḍasya gatau tulyāś cakrāṅgā hṛṣṭacetasaḥ

08,028.015a kumārakās tato haṃsān dṛṣṭvā kākam athābruvan

08,028.015c bhavān eva viśiṣṭo hi patatribhyo vihaṃgama

08,028.015d*0322_01 ete nipātinaḥ paśya sahitān viyadāśritān

08,028.015d*0322_02 ebhis tvam abhiśaknoṣi kasmān na prāpitas tvayā

08,028.016a pratāryamāṇas tu sa tair alpabuddhibhir aṇḍajaḥ

08,028.016c tad vacaḥ satyam ity eva maurkhyād darpāc ca manyate

08,028.017a tān so 'bhipatya jijñāsuḥ ka eṣāṃ śreṣṭhabhāg iti

08,028.017c ucchiṣṭadarpitaḥ kāko bahūnāṃ dūrapātinām

08,028.018a teṣāṃ yaṃ pravaraṃ mene haṃsānāṃ dūrapātinām

08,028.018c tam āhvayata durbuddhiḥ patāma iti pakṣiṇam

08,028.019a tac chrutvā prāhasan haṃsā ye tatrāsan samāgatāḥ

08,028.019c bhāṣato bahu kākasya balinaḥ patatāṃ varāḥ

08,028.019e idam ūcuś ca cakrāṅgā vacaḥ kākaṃ vihaṃgamāḥ

08,028.020a vayaṃ haṃsāś carāmemāṃ pṛthivīṃ mānasaukasaḥ

08,028.020c pakṣiṇāṃ ca vayaṃ nityaṃ dūrapātena pūjitāḥ

08,028.021a kathaṃ nu haṃsaṃ balinaṃ vajrāṅgaṃ dūrapātinam

08,028.021c kāko bhūtvā nipatane samāhvayasi durmate

08,028.021e kathaṃ tvaṃ patanaṃ kāka sahāsmābhir bravīṣi tat

08,028.022a atha haṃsavaco mūḍhaḥ kutsayitvā punaḥ punaḥ

08,028.022c prajagādottaraṃ kākaḥ katthano jātilāghavāt

08,028.023a śatam ekaṃ ca pātānāṃ patitāsmi na saṃśayaḥ

08,028.023c śatayojanam ekaikaṃ vicitraṃ vividhaṃ tathā

08,028.024a uḍḍīnam avaḍīnaṃ ca praḍīnaṃ ḍīnam eva ca

08,028.024c niḍīnam atha saṃḍīnaṃ tiryak cātigatāni ca

08,028.025a viḍīnaṃ pariḍīnaṃ ca parāḍīnaṃ suḍīnakam

08,028.025c atiḍīnaṃ mahāḍīnaṃ niḍīnaṃ pariḍīnakam

08,028.025d*0323_01 saṃpātaṃ samudīṣaṃ ca tatonyad vyatiriktakam

08,028.025d*0324_01 avaḍīnaṃ praḍīnaṃ ca saṃḍīnaṃ ḍīnaḍīnakam

08,028.025d*0325_01 saṃḍīnoḍḍīnaḍīnaṃ ca punar ḍīnaviḍīnakam

08,028.026a gatāgatapratigatā bahvīś ca nikuḍīnikāḥ

08,028.026c kartāsmi miṣatāṃ vo 'dya tato drakṣyatha me balam

08,028.026d*0326_01 teṣām anyatamenāhaṃ patiṣyāmi vihāyasam

08,028.026d*0326_02 pradiśadhvaṃ yathānyāyaṃ kena haṃsāḥ patāmy aham

08,028.026d*0327_01 te vai dhruvaṃ viniścitya patadhvaṃ na mayā saha

08,028.026d*0327_02 pātair ebhiḥ khalu khagāḥ patituṃ khe nirāśraye

08,028.027a evam ukte tu kākena prahasyaiko vihaṃgamaḥ

08,028.027c uvāca haṃsas taṃ kākaṃ vacanaṃ tan nibodha me

08,028.028a śatam ekaṃ ca pātānāṃ tvaṃ kāka patitā dhruvam

08,028.028c ekam eva tu ye pātaṃ viduḥ sarve vihaṃgamāḥ

08,028.029a tam ahaṃ patitā kāka nānyaṃ jānāmi kaṃ cana

08,028.029c pata tvam api raktākṣa yena vā tena manyase

08,028.030a atha kākāḥ prajahasur ye tatrāsan samāgatāḥ

08,028.030c katham ekena pātena haṃsaḥ pātaśataṃ jayet

08,028.031a ekenaiva śatasyaikaṃ pātenābhibhaviṣyati

08,028.031b*0328_00 kākaḥ

08,028.031b*0328_01 aham ekena pātena haṃsa pātaśataṃ jaye

08,028.031b*0328_02 ekenaiva ca haṃsa tvaṃ pāteneha patiṣyasi

08,028.031c haṃsasya patitaṃ kāko balavān āśuvikramaḥ

08,028.032a prapetatuḥ spardhayātha tatas tau haṃsavāyasau

08,028.032c ekapātī ca cakrāṅgaḥ kākaḥ pātaśatena ca

08,028.032d*0329_01 spardhinau sahitau tūrṇaṃ kham āsthāya tarasvinau

08,028.032d*0330_01 pūrvam eva tu vai kākas tūrṇaṃ gantuṃ pracakrame

08,028.032d*0331_01 kāko 'tha haṃsaṃ cāpalyāc chīghratāṃ pratidarśayan

08,028.032d*0331_02 vegenātītya tarasā punar eti muhur muhuḥ

08,028.032d*0331_03 tuṇḍenābhyahanac caitaṃ kurvan nāmāpasavyataḥ

08,028.032d*0331_04 rorūyann iti cāpy etaṃ samāhvayati vai muhuḥ

08,028.033a petivān atha cakrāṅgaḥ petivān atha vāyasaḥ

08,028.033c visismāpayiṣuḥ pātair ācakṣāṇo ''tmanaḥ kriyām

08,028.034a atha kākasya citrāṇi patitānītarāṇi ca

08,028.034c dṛṣṭvā pramuditāḥ kākā vinedur atha taiḥ svaraiḥ

08,028.035a haṃsāṃś cāvahasanti sma prāvadann apriyāṇi ca

08,028.035c utpatyotpatya ca prāhur muhūrtam iti ceti ca

08,028.036a vṛkṣāgrebhyaḥ sthalebhyaś ca nipatanty utpatanti ca

08,028.036c kurvāṇā vividhān rāvān āśaṃsantas tadā jayam

08,028.037a haṃsas tu mṛdukenaiva vikrāntum upacakrame

08,028.037c pratyahīyata kākāc ca muhūrtam iva māriṣa

08,028.038a avamanya rayaṃ haṃsān idaṃ vacanam abravīt

08,028.038c yo 'sāv utpatito haṃsaḥ so 'sāv eva prahīyate

08,028.039a atha haṃsaḥ sa tac chrutvā prāpatat paścimāṃ diśam

08,028.039a*0332_01 **** **** bhāṣitaṃ patatāṃ varaḥ

08,028.039a*0332_02 vigāhya haṃso vikṣobhya

08,028.039c upary upari vegena sāgaraṃ varuṇālayam

08,028.039d*0333_01 bahusattvasamākīrṇaṃ vīcībhir bhīmadarśanam

08,028.039d*0333_02 athācireṇa rādheya kāko vegād ahīyata

08,028.039d*0333_03 tato 'tīva pariśrāntaḥ kathaṃ cid dhaṃsam anvagāt

08,028.040a tato bhīḥ prāviśat kākaṃ tadā tatra vicetasam

08,028.040c dvīpadrumān apaśyantaṃ nipatantaṃ śramānvitam

08,028.040d*0334_01 avekṣamāṇas taṃ kākaṃ vihvalaṃ taṃ muhur muhuḥ

08,028.040e nipateyaṃ kva nu śrānta iti tasmiñ jalārṇave

08,028.041a aviṣahyaḥ samudro hi bahusattvagaṇālayaḥ

08,028.041c mahābhūtaśatodbhāsī nabhaso 'pi viśiṣyate

08,028.042a gāmbhīryād dhi samudrasya na viśeṣaḥ kulādhama

08,028.042c digambarāmbhasāṃ karṇa samudrasthā hi durjayāḥ

08,028.042e vidūrapātāt toyasya kiṃ punaḥ karṇa vāyasaḥ

08,028.043a atha haṃso 'bhyatikramya muhūrtam iti ceti ca

08,028.043c avekṣamāṇas taṃ kākaṃ nāśaknod vyapasarpitum

08,028.043e atikramya ca cakrāṅgaḥ kākaṃ taṃ samudaikṣata

08,028.043f*0335_01 yāvad gatvā pataty eṣa kāko mām iti cintayan

08,028.043f*0335_02 tataḥ kāko bhṛśaṃ śrānto haṃsam abhyāgamat tadā

08,028.043f*0336_01 śanakaiḥ parihīyantaṃ pariśrāntam acetasam

08,028.043f*0336_02 taṃ prahasya ca cakrāṅgaḥ kākaṃ mandagatiṃ tadā

08,028.044a taṃ tathā hīyamānaṃ ca haṃso dṛṣṭvābravīd idam

08,028.044c ujjihīrṣur nimajjantaṃ smaran satpuruṣavratam

08,028.045a bahūni patanāni tvam ācakṣāṇo muhur muhuḥ

08,028.045c patasy avyāharaṃś cedaṃ na no guhyaṃ prabhāṣase

08,028.046a kiṃ nāma patanaṃ kāka yat tvaṃ patasi sāṃpratam

08,028.046c jalaṃ spṛśasi pakṣābhyāṃ tuṇḍena ca punaḥ punaḥ

08,028.046d*0337_01 prabrūhi katame tatra pāte vartasi vāyasa

08,028.046d*0337_02 ehy ehi kāka śīghraṃ tvam eṣa tvāṃ pratipālaye

08,028.047a sa pakṣābhyāṃ spṛśann ārtas tuṇḍena jalam arṇave

08,028.047b*0338_01 dṛṣṭo haṃsena duṣṭātmann idaṃ haṃsaṃ tato 'bravīt

08,028.047b*0338_02 apaśyann ambhasaḥ pāraṃ nipataṃś ca śramānvitaḥ

08,028.047b*0338_03 pātavegapramathito haṃsaṃ kāko 'bravīd idam

08,028.047b*0338_04 vayaṃ kākāḥ kuto nāma carāmaḥ kākapātikām

08,028.047b*0338_05 haṃsa prāṇaiḥ prapadye tvāṃ dvīpāntaṃ prāpayasva mām

08,028.047b*0339_01 sa pakṣābhyāṃ spṛśann ārtas tuṇḍena ca mahārṇavam

08,028.047c kāko dṛḍhaṃ pariśrāntaḥ sahasā nipapāta ha

08,028.047d*0340_01 sāgarāmbhasi taṃ dṛṣṭvā patitaṃ dīnacetasam

08,028.047d*0340_02 mriyamāṇam idaṃ kākaṃ haṃso vākyam uvāca ha

08,028.048 haṃsa uvāca

08,028.048a śatam ekaṃ ca pātānāṃ yat prabhāṣasi vāyasa

08,028.048b*0341_01 ślāghamānas tvam ātmānaṃ kāka bhāṣitavān asi

08,028.048b*0342_01 sa tvam ekaśataṃ pātaṃ patann abhyadhiko mayā

08,028.048b*0342_02 katham evaṃ pariśrāntaḥ patito 'si mahārṇave

08,028.048b*0342_03 pratyuvāca tataḥ kākaḥ sīdamāna idaṃ vacaḥ

08,028.048b*0342_04 upariṣṭhaṃ tadā haṃsam abhivīkṣya prasādayan

08,028.048c nānāvidhānīha purā tac cānṛtam ihādya te

08,028.049 kāka uvāca

08,028.049a ucchiṣṭadarpito haṃsa manye ''tmānaṃ suparṇavat

08,028.049c avamanya bahūṃś cāhaṃ kākān anyāṃś ca pakṣiṇaḥ

08,028.049e prāṇair haṃsa prapadye tvāṃ dvīpāntaṃ prāpayasva mām

08,028.049f*0343_01 ucchiṣṭānnena puṣṭo 'haṃ darpotsiktaḥ kuvāyasaḥ

08,028.049f*0343_02 suparṇa iti cātmānaṃ jñātavān buddhilāghavāt

08,028.049f*0343_03 śaraṇaṃ tvāṃ prapanno 'ham udakāntam avāpnuyām

08,028.049f*0344_01 haṃsedānīṃ pariśrāntam āpado māṃ samuddhara

08,028.050a yady ahaṃ svastimān haṃsa svadeśaṃ prāpnuyāṃ punaḥ

08,028.050c na kaṃ cid avamanyeyam āpado māṃ samuddhara

08,028.050d*0345_01 yadi nāma punar jīvan gaccheyaṃ svaṃ niveśanam

08,028.050d*0345_02 naivaṃ punar hīnam api kṣeptāhaṃ khevicāriṇam

08,028.051a tam evaṃvādinaṃ dīnaṃ vilapantam acetanam

08,028.051c kāka kāketi vāśantaṃ nimajjantaṃ mahārṇave

08,028.051d*0346_01 kṛpayābhiparīto vai kṛpāṃ cakre durātmani

08,028.052a tathaitya vāyasaṃ haṃso jalaklinnaṃ sudurdaśam

08,028.052c padbhyām utkṣipya vepantaṃ pṛṣṭham āropayac chanaiḥ

08,028.053a āropya pṛṣṭhaṃ kākaṃ taṃ haṃsaḥ karṇa vicetasam

08,028.053b*0347_01 avismayaṃs tadā karṇa punar enaṃ samānayat

08,028.053c ājagāma punar dvīpaṃ spardhayā petatur yataḥ

08,028.053d*0348_01 utsṛjaṃś cābravīn maivaṃ punaḥ kāryaṃ tvayeti ha

08,028.054a saṃsthāpya taṃ cāpi punaḥ samāśvāsya ca khecaram

08,028.054c gato yathepsitaṃ deśaṃ haṃso mana ivāśugaḥ

08,028.054d*0349_01 evam ucchiṣṭapuṣṭaḥ sa kāko haṃsaparājitaḥ

08,028.054d*0349_02 balaṃ vīryaṃ mahat karṇa tyaktvā kṣāntim upāgataḥ

08,028.055a ucchiṣṭabhojanāt kāko yathā vaiśyakule tu saḥ

08,028.055c evaṃ tvam ucchiṣṭabhṛto dhārtarāṣṭrair na saṃśayaḥ

08,028.055e sadṛśāñ śreyasaś cāpi sarvān karṇātimanyase

08,028.056a droṇadrauṇikṛpair gupto bhīṣmeṇānyaiś ca kauravaiḥ

08,028.056c virāṭanagare pārtham ekaṃ kiṃ nāvadhīs tadā

08,028.057a yatra vyastāḥ samastāś ca nirjitāḥ stha kirīṭinā

08,028.057c sṛgālā iva siṃhena kva te vīryam abhūt tadā

08,028.058a bhrātaraṃ ca hataṃ dṛṣṭvā nirjitaḥ savyasācinā

08,028.058c paśyatāṃ kuruvīrāṇāṃ prathamaṃ tvaṃ palāyathāḥ

08,028.059a tathā dvaitavane karṇa gandharvaiḥ samabhidrutaḥ

08,028.059c kurūn samagrān utsṛjya prathamaṃ tvaṃ palāyathāḥ

08,028.060a hatvā jitvā ca gandharvāṃś citrasenamukhān raṇe

08,028.060c karṇa duryodhanaṃ pārthaḥ sabhāryaṃ samamocayat

08,028.061a punaḥ prabhāvaḥ pārthasya purāṇaḥ keśavasya ca

08,028.061c kathitaḥ karṇa rāmeṇa sabhāyāṃ rājasaṃsadi

08,028.062a satataṃ ca tad aśrauṣīr vacanaṃ droṇabhīṣmayoḥ

08,028.062c avadhyau vadatoḥ kṛṣṇau saṃnidhau vai mahīkṣitām

08,028.063a kiyantaṃ tatra vakṣyāmi yena yena dhanaṃjayaḥ

08,028.063c tvatto 'tiriktaḥ sarvebhyo bhūtebhyo brāhmaṇo yathā

08,028.064a idānīm eva draṣṭāsi pradhane syandane sthitau

08,028.064c putraṃ ca vasudevasya pāṇḍavaṃ ca dhanaṃjayam

08,028.064d*0350_01 yathāśrayata cakrāṅgaṃ vāyaso buddhim āsthitaḥ

08,028.064d*0350_02 tathāśrayasva vārṣṇeyaṃ pāṇḍavaṃ ca dhanaṃjayam

08,028.064d*0351_01 yadā tvaṃ yudhi vikrāntau vāsudevadhanaṃjayau

08,028.064d*0351_02 draṣṭāsy ekarathe karṇaṃ tadā naivaṃ vadiṣyasi

08,028.064d*0351_03 yadā śaraśataiḥ pārtho darpaṃ tava vadhiṣyati

08,028.064d*0351_04 tadā tvam antaraṃ draṣṭā ātmanaś cārjunasya ca

08,028.064d*0352_01 tvaṃ śīghram eva vārṣṇeyaṃ pāṇḍavaṃ ca dhanaṃjayam

08,028.065a devāsuramanuṣyeṣu prakhyātau yau nararṣabhau

08,028.065b*0353_01 tau māvamaṃsthā maurkhyāt tvaṃ khadyota iva rocanau

08,028.065b*0354_01 sūryācandramasau yadvat tadvad arjunakeśavau

08,028.065c prakāśenābhivikhyātau tvaṃ tu khadyotavan nṛṣu

08,028.066a evaṃ vidvān māvamaṃsthāḥ sūtaputrācyutārjunau

08,028.066c nṛsiṃhau tau naraśvā tvaṃ joṣam āssva vikatthana

08,029.001 saṃjaya uvāca

08,029.001a madrādhipasyādhirathis tadaivaṃ; vaco niśamyāpriyam apratītaḥ

08,029.001c uvāca śalyaṃ viditaṃ mamaitad; yathāvidhāv arjunavāsudevau

08,029.002a śaure rathaṃ vāhayato 'rjunasya; balaṃ mahāstrāṇi ca pāṇḍavasya

08,029.002c ahaṃ vijānāmi yathāvad adya; parokṣabhūtaṃ tava tat tu śalya

08,029.003a tau cāpradhṛṣyau śastrabhṛtāṃ variṣṭhau; vyapetabhīr yodhayiṣyāmi kṛṣṇau

08,029.003b*0355_01 purā mahendrādrivare samṛddhe

08,029.003b*0355_02 tapasvinaṃ rāmam upetya śalya

08,029.003b*0355_03 astrārthinaṃ mādya śiṣyaṃ gṛhāṇety

08,029.003b*0355_04 athābruvaṃ brāhmaṇacchadmanā ca

08,029.003b*0355_05 tatrāvasaṃ brāhmaṇa ity avipro

08,029.003b*0355_06 brahmāstralobhād anṛtena cāham

08,029.003b*0355_07 taj jāmadagnyena paraṃ mahāstraṃ

08,029.003b*0355_08 samantrayuktaṃ vihitaṃ mamāsīt

08,029.003b*0355_09 astraṃ yadā tad viditaṃ mamāsīt

08,029.003b*0355_10 tadābravīd brāhmaṇo māṃ maharṣiḥ

08,029.003b*0355_11 āpadgatenāstram idaṃ prayojyaṃ

08,029.003b*0355_12 tvayā raṇe gacchatā sādhayeti

08,029.003c saṃtāpayaty abhyadhikaṃ tu rāmāc; chāpo 'dya māṃ brāhmaṇasattamāc ca

08,029.004a avātsaṃ vai brāhmaṇacchadmanāhaṃ; rāme purā divyam astraṃ cikīrṣuḥ

08,029.004c tatrāpi me devarājena vighno; hitārthinā phalgunasyaiva śalya

08,029.005a kṛto 'vabhedena mamorum etya; praviśya kīṭasya tanuṃ virūpām

08,029.005b*0356_01 mamorum etya prabibheda kīṭaḥ

08,029.005b*0356_02 supte gurau tatra śiro nidhāya

08,029.005b*0356_03 ūruprabhedāc ca mahān babhūva

08,029.005b*0356_04 śarīrato me ghanaśoṇitaughaḥ

08,029.005c guror bhayāc cāpi na celivān ahaṃ; tac cāvabuddho dadṛśe sa vipraḥ

08,029.005d*0357_01 sa dhairyayuktaṃ prasamīkṣya māṃ vai

08,029.005d*0357_02 na tvaṃ vipraḥ ko 'si satyaṃ vadeti

08,029.005d*0357_03 tasmai tadātmānam ahaṃ yathāvad

08,029.005d*0357_04 ākhyātavān sūtavadetya śalya

08,029.006a pṛṣṭaś cāhaṃ tam avocaṃ maharṣiṃ; sūto 'ham asmīti sa māṃ śaśāpa

08,029.006b*0358_01 sa māṃ niśamyātha mahātapasvī

08,029.006b*0358_02 saṃśaptavān roṣaparītacetāḥ

08,029.006c sūtopadhāv āptam idaṃ tvayāstraṃ; na karmakāle pratibhāsyati tvām

08,029.007a anyatra yasmāt tava mṛtyukālād; abrāhmaṇe brahma na hi dhruvaṃ syāt

08,029.007c tad adya paryāptam atīva śastram; asmin saṃgrāme tumule tāta bhīme

08,029.007d*0359_01 yo 'yaṃ śalya bharateṣūpapannaḥ

08,029.007d*0359_02 prakarṣaṇaḥ sarvaharo 'tibhīmaḥ

08,029.007d*0359_03 so 'bhimanye kṣatriyāṇāṃ pravīrān

08,029.007d*0359_04 pratāpitā balavān vai vimardaḥ

08,029.007d*0360_01 śalyogradhanvānam ahaṃ variṣṭhaṃ

08,029.007d*0360_02 tarasvinaṃ bhīmam asahyavīryam

08,029.007d*0360_03 satyapratijñaṃ yudhi pāṇḍaveyaṃ

08,029.007d*0360_04 dhanaṃjayaṃ mṛtyumukhaṃ nayiṣye

08,029.007d*0361_01 astraṃ hi me tat pratipannam adya

08,029.007d*0361_02 yena kṣepsye samare śatrupūgān

08,029.007d*0361_03 pratāpinaṃ balavantaṃ kṛtāstraṃ

08,029.007d*0361_04 tam ugradhanvānam amitaujasaṃ ca

08,029.007d*0361_05 krūraṃ śūraṃ raudram amitrasāhaṃ

08,029.007d*0361_06 dhanaṃjayaṃ saṃyuge 'haṃ haniṣye

08,029.007d*0362_01 dhruvaṃ kurūṇām ayam antakālo

08,029.007d*0362_02 mahābhayaḥ śoṇitaughapravāhī

08,029.007d*0362_03 dhruvaḥ kṣayaḥ kṣatriyapuṃgavānāṃ

08,029.007d*0362_04 mahābhayo 'yaṃ samupasthito 'dya

08,029.007d*0362_05 astraṃ hi me na pratibhām upaiti

08,029.007d*0362_06 yena kṣayaṃ śatrugaṇān nayiṣye

08,029.007d*0362_07 tasmāt tam āsādaya madrarāja

08,029.007d*0362_08 divyaṃ dhanur yasya maheṣavaś ca

08,029.007d*0362_09 astrāṇi divyāni ca santi yasmiṃs

08,029.007d*0362_10 tasmin rathaṃ prāpaya śīghram adya

08,029.007d*0362_11 śroṣyantīmaṃ kathyamānaṃ vicitraṃ

08,029.007d*0362_12 yāvad bhūmau bhavitāro manuṣyāḥ

08,029.007d*0363_01 karṇaḥ kṛṣṇau jaghnivān ekavīraḥ

08,029.007d*0363_02 kṛṣṇau karṇaṃ jaghnivantāv athāpi

08,029.008a apāṃ patir vegavān aprameyo; nimajjayiṣyan nivahān prajānām

08,029.008c mahānagaṃ yaḥ kurute samudraṃ; velaiva taṃ vārayaty aprameyam

08,029.009a pramuñcantaṃ bāṇasaṃghān amoghān; marmacchido vīrahaṇaḥ sapatrān

08,029.009c kuntīputraṃ pratiyotsyāmi yuddhe; jyākarṣiṇām uttamam adya loke

08,029.010a evaṃ balenātibalaṃ mahāstraṃ; samudrakalpaṃ sudurāpam ugram

08,029.010c śaraughiṇaṃ pārthivān majjayantaṃ; veleva pārtham iṣubhiḥ saṃsahiṣye

08,029.011a adyāhave yasya na tulyam anyaṃ; manye manuṣyaṃ dhanur ādadānam

08,029.011c surāsurān vai yudhi yo jayeta; tenādya me paśya yuddhaṃ sughoram

08,029.012a atimānī pāṇḍavo yuddhakāmo; amānuṣair eṣyati me mahāstraiḥ

08,029.012c tasyāstram astrair abhihatya saṃkhye; śarottamaiḥ pātayiṣyāmi pārtham

08,029.013a divākareṇāpi samaṃ tapantaṃ; samāptaraśmiṃ yaśasā jvalantam

08,029.013b*0364_01 sahasraraśmipratimaṃ jvalantaṃ

08,029.013b*0364_02 diśaś ca sarvāḥ pratapantam ugram

08,029.013c tamonudaṃ megha ivātimātro; dhanaṃjayaṃ chādayiṣyāmi bāṇaiḥ

08,029.014a vaiśvānaraṃ dhūmaśikhaṃ jvalantaṃ; tejasvinaṃ lokam imaṃ dahantam

08,029.014c megho bhūtvā śaravarṣair yathāgniṃ; tathā pārthaṃ śamayiṣyāmi yuddhe

08,029.014d*0365_01 āśīviṣaṃ durdharam aprameyaṃ

08,029.014d*0365_02 sutīkṣṇadaṃṣṭraṃ jvalanaprabhāvam

08,029.014d*0365_03 krodhapradīptaṃ tv ahitaṃ mahāntaṃ

08,029.014d*0365_04 kuntīputraṃ śamayiṣyāmi bhallaiḥ

08,029.015a pramāthinaṃ balavantaṃ prahāriṇaṃ; prabhañjanaṃ mātariśvānam ugram

08,029.015c yuddhe sahiṣye himavān ivācalo; dhanaṃjayaṃ kruddham amṛṣyamāṇam

08,029.016a viśāradaṃ rathamārgeṣv asaktaṃ; dhuryaṃ nityaṃ samareṣu pravīram

08,029.016c loke varaṃ sarvadhanurdharāṇāṃ; dhanaṃjayaṃ saṃyuge saṃsahiṣye

08,029.017a adyāhave yasya na tulyam anyaṃ; madhyemanuṣyaṃ dhanur ādadānam

08,029.017c sarvām imāṃ yaḥ pṛthivīṃ saheta; tathā vidvān yotsyamāno 'smi tena

08,029.018a yaḥ sarvabhūtāni sadevakāni; prasthe 'jayat khāṇḍave savyasācī

08,029.018c ko jīvitaṃ rakṣamāṇo hi tena; yuyutsate mām ṛte mānuṣo 'nyaḥ

08,029.018d*0366_01 mānī kṛtāstraḥ kṛtahastayogo

08,029.018d*0366_02 divyāstravic chvetahayaḥ pramāthī

08,029.018d*0366_03 tasyāham adyātirathasya kāyāc

08,029.018d*0366_04 chiro hariṣyāmi śitaiḥ pṛṣatkaiḥ

08,029.018d*0366_05 yotsyāmy enaṃ śalya dhanaṃjayaṃ vai

08,029.018d*0366_06 mṛtyuṃ puraskṛtya raṇe jayaṃ vā

08,029.018d*0366_07 anyo hi na hy ekarathena martyo

08,029.018d*0366_08 yudhyeta yaḥ pāṇḍavam indrakalpam

08,029.019a ahaṃ tasya pauruṣaṃ pāṇḍavasya; brūyāṃ hṛṣṭaḥ samitau kṣatriyāṇām

08,029.019c kiṃ tvaṃ mūrkhaḥ prabhaṣan mūḍhacetā; mām avocaḥ pauruṣam arjunasya

08,029.020a apriyo yaḥ paruṣo niṣṭhuro hi; kṣudraḥ kṣeptā kṣamiṇaś cākṣamāvān

08,029.020c hanyām ahaṃ tādṛśānāṃ śatāni; kṣamāmi tvāṃ kṣamayā kālayogāt

08,029.021a avocas tvaṃ pāṇḍavārthe 'priyāṇi; pradharṣayan māṃ mūḍhavat pāpakarman

08,029.021c mayy ārjave jihmagatir hatas tvaṃ; mitradrohī saptapadaṃ hi mitram

08,029.022a kālas tv ayaṃ mṛtyumayo 'tidāruṇo; duryodhano yuddham upāgamad yat

08,029.022c tasyārthasiddhim abhikāṅkṣamāṇas; tam abhyeṣye yatra naikāntyam asti

08,029.022d*0367_01 tathāpy ahaṃ pāṇḍavavāsudevau

08,029.022d*0367_02 yotsye raṇe madvidhasyaiva karma

08,029.022d*0367_03 na prākṛtaḥ sajjate vai kadā cid

08,029.022d*0367_04 yaḥ pratyudīyāt kṛṣṇadhanaṃjayau tau

08,029.023a mitraṃ mider nandateḥ prīyater vā; saṃtrāyater mānada modater vā

08,029.023b*0368_01 pramīyate bhajater yac ca mitraṃ

08,029.023b*0368_02 tac cāpi sarvaṃ mama duryodhane 'sti

08,029.023b*0369_01 mitraṃ mitrair nandyate prīyate vā

08,029.023b*0369_02 saṃtrāyate mānada modate vā

08,029.023c bravīti tac cāmuta viprapūrvāt; tac cāpi sarvaṃ mama duryodhane 'sti

08,029.024a śatruḥ śadeḥ śāsateḥ śāyater vā; śṛṇāter vā śvayater vāpi sarge

08,029.024c upasargād bahudhā sūdateś ca; prāyeṇa sarvaṃ tvayi tac ca mahyam

08,029.024d*0370_01 śānte śatrau śāsate kauravendro

08,029.024d*0370_02 bhūmiṃ sarvāṃ sarvasaṃpatsamṛddhām

08,029.024d*0370_03 prāyeṇa tvaṃ vetsi śalya prabhāvaṃ

08,029.024d*0370_04 duryodhanārthaṃ yudhyato me narendra

08,029.024d*0370_05 yaśortham arthārtham athetarārthaṃ

08,029.024d*0370_06 tasmād ahaṃ pāṇḍavavāsudevau

08,029.025a duryodhanārthaṃ tava cāpriyārthaṃ; yaśortham ātmārtham apīśvarārtham

08,029.025c tasmād ahaṃ pāṇḍavavāsudevau; yotsye yatnāt karma tat paśya me 'dya

08,029.025d*0371_01 yāhi tattvaṃ saṃgataḥ pāṇḍavena

08,029.025d*0371_02 dhanaṃjayaṃ mṛtyulokaṃ nayiṣye

08,029.025d*0371_03 tayā cāhaṃ mṛtyulokaṃ gamiṣye

08,029.025d*0371_04 yasmād upāttaṃ bhārgavād astravṛndam

08,029.025d*0371_05 tasmād astraṃ śatrusaṃghe pramāmi [?]

08,029.025d*0372_01 śalyādyāhaṃ saṃgataḥ pāṇḍavena

08,029.025d*0372_02 mucyeyaṃ cej jīvamānaḥ kathaṃ cit

08,029.025d*0372_03 śaśvan mṛtyoḥ syām anādhṛṣyarūpo

08,029.025d*0372_04 vyaktaṃ tasmāt saṃyugād vipramuktaḥ

08,029.026a astrāṇi paśyādya mamottamāni; brāhmāṇi divyāny atha mānuṣāṇi

08,029.026c āsādayiṣyāmy aham ugravīryaṃ; dvipottamaṃ mattam ivābhimattaḥ

08,029.027a astraṃ brāhmaṃ manasā tad dhy ajayyaṃ; kṣepsye pārthāyāpratimaṃ jayāya

08,029.027c tenāpi me naiva mucyeta yuddhe; na cet pated viṣame me 'dya cakram

08,029.028a vaivasvatād daṇḍahastād varuṇād vāpi pāśinaḥ

08,029.028c sagadād vā dhanapateḥ savajrād vāpi vāsavāt

08,029.029a nānyasmād api kasmāc cid bibhimo hy ātatāyinaḥ

08,029.029c iti śalya vijānīhi yathā nāhaṃ bibhemy abhīḥ

08,029.030a tasmād bhayaṃ na me pārthān nāpi caiva janārdanāt

08,029.030c adya yuddhaṃ hi tābhyāṃ me saṃparāye bhaviṣyati

08,029.030d*0373_01 kadā cid vijayasyāham astrahetor aṭan nṛpa

08,029.030d*0373_02 ajñānād dhi kṣipan bāṇān ghorarūpān bhayānakān

08,029.031a śvabhre te patatāṃ cakram iti me brāhmaṇo 'vadat

08,029.031c yudhyamānasya saṃgrāme prāptasyaikāyane bhayam

08,029.032a tasmād bibhemi balavad brāhmaṇavyāhṛtād aham

08,029.032c ete hi somarājāna īśvarāḥ sukhaduḥkhayoḥ

08,029.032d*0374_01 adāṃ tasmai gosahasraṃ balīvardāṃś ca ṣaṭśatān

08,029.032d*0374_02 prasādaṃ na lebhe śalya brāhmaṇān madrakeśvara

08,029.032d*0375_01 kadā cid brāhmaṇasyātha homadhenor ahaṃ nṛpa

08,029.032d*0375_02 ajānann akṣipaṃ bāṇaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam

08,029.033a homadhenvā vatsam asya pramatta iṣuṇāhanam

08,029.033c carantam ajane śalya brāhmaṇāt tapaso nidheḥ

08,029.033d*0376_01 yasmāt tvayā pramattena homadhenvā hataḥ sutaḥ

08,029.033d*0377_01 yasmād vatsa tvayā cātra homadhenvā hataḥ sutaḥ

08,029.033d*0377_02 tasmāt tvam api rādheya vākśalyaṃ mahad āpnuhi

08,029.033d*0377_03 śvabhre te patitā cakraṃ

08,029.033d*0378_01 **** **** yudhyamānasya śatruṇā

08,029.033d*0378_02 prāpta ekāyane kāle mṛtyusādhāraṇe tvayi

08,029.033d*0378_03 spardhase yena saṃgrāme yadarthaṃ ghaṭase 'niśam

08,029.033d*0378_04 tata eva dhruvaṃ mṛtyuṃ sūta prāpsyasi saṃyuge

08,029.033d*0379_01 ahaṃ prasādayāṃ cakre brāhmaṇaṃ saṃśitavratam

08,029.033d*0379_02 gavāṃ daśaśataṃ vittaṃ balīvardāṃś ca ṣaṭśatam

08,029.033d*0379_03 prayacchann ālabhaṃ kāmaṃ brāhmaṇāt tam ahaṃ tadā

08,029.033d*0379_04 dāsīśataṃ niṣkakaṇṭhaṃ śatam aśvatarīrathān

08,029.033d*0379_05 kanyānāṃ niṣkakaṇṭhīnāṃ sahasraṃ samalaṃkṛtam

08,029.033d*0380_01 śalyam uddhartum āyāntaṃ

08,029.034a īṣādantān saptaśatān dāsīdāsaśatāni ca

08,029.034a*0381_01 **** **** kuñjarān ṣaṣṭihāyanān

08,029.034a*0381_02 aśvānāṃ ca sahasre dve

08,029.034c dadato dvijamukhyāya prasādaṃ na cakāra me

08,029.035a kṛṣṇānāṃ śvetavatsānāṃ sahasrāṇi caturdaśa

08,029.035c āharan na labhe tasmāt prasādaṃ dvijasattamāt

08,029.036a ṛddhaṃ gehaṃ sarvakāmair yac ca me vasu kiṃ cana

08,029.036c tat sarvam asmai satkṛtya prayacchāmi na cecchati

08,029.036d*0382_01 yat kiṃ cin māmakaṃ vittaṃ tvadadhīnaṃ karomi tat

08,029.036d*0382_02 iti māṃ yācamānaṃ vai brāhmaṇaḥ pratyavārayat

08,029.036d*0382_03 krodhadīptekṣaṇaḥ śalya nirdahānn iva cakṣuṣā

08,029.037a tato 'bravīn māṃ yācantam aparāddhaṃ prayatnataḥ

08,029.037c vyāhṛtaṃ yan mayā sūta tat tathā na tad anyathā

08,029.038a anṛtoktaṃ prajā hanyāt tataḥ pāpam avāpnuyāt

08,029.038c tasmād dharmābhirakṣārthaṃ nānṛtaṃ vaktum utsahe

08,029.039a mā tvaṃ brahmagatiṃ hiṃsyāḥ prāyaścittaṃ kṛtaṃ tvayā

08,029.039b*0383_01 naitad avyāhṛtaṃ kuryāt sarvaloko 'pi sūtaja

08,029.039b*0383_02 yan mayoktaṃ saroṣeṇa gaccha sūtaja mā ciram

08,029.039b*0383_03 iti mām asakṛt kruddhaḥ sa uvāca dvijottamaḥ

08,029.039b*0383_04 ete hi somarājāna īśvarāḥ sukhaduḥkhayoḥ

08,029.039b*0383_05 nāhaṃ bibhemi bībhatsor na śalya madhusūdanāt

08,029.039b*0383_06 tasmād bibhemy ahaṃ śāpāt tena satyena te śape

08,029.039b*0383_07 saha yuddhaṃ sametābhyām adyedaṃ samupasthitam

08,029.039b*0383_08 yuddhe 'smiñ jīvitaṃ me 'dya śalya saṃśayam āgatam

08,029.039b*0383_09 śakro 'py amararāṭ tābhyām upagamyāhavaṃ saha

08,029.039b*0383_10 saṃśayaṃ paramaṃ gacchet kathaṃ vā manyate bhavān

08,029.039c madvākyaṃ nānṛtaṃ loke kaś cit kuryāt samāpnuhi

08,029.040a ity etat te mayā proktaṃ kṣiptenāpi suhṛttayā

08,029.040c jānāmi tvādhikṣipantaṃ joṣam āssvottaraṃ śṛṇu

08,030.001 saṃjaya uvāca

08,030.001a tataḥ punar mahārāja madrarājam ariṃdamam

08,030.001c abhyabhāṣata rādheyaḥ saṃnivāryottaraṃ vacaḥ

08,030.002a yat tvaṃ nidarśanārthaṃ māṃ śalya jalpitavān asi

08,030.002c nāhaṃ śakyas tvayā vācā vibhīṣayitum āhave

08,030.003a yadi māṃ devatāḥ sarvā yodhayeyuḥ savāsavāḥ

08,030.003b*0384_01 nānyasmād api kasmāc cid amitād ātatāyinaḥ

08,030.003c tathāpi me bhayaṃ na syāt kim u pārthāt sakeśavāt

08,030.004a nāhaṃ bhīṣayituṃ śakyo vāṅmātreṇa kathaṃ cana

08,030.004c anyaṃ jānīhi yaḥ śakyas tvayā bhīṣayituṃ raṇe

08,030.004d*0385_01 dandahyamānās tīkṣṇena nīcāḥ parayaśogninā

08,030.004d*0385_02 aśaktās tat padaṃ gantuṃ tato nindāṃ pracakrire

08,030.005a nīcasya balam etāvat pāruṣyaṃ yat tvam āttha mām

08,030.005c aśakto 'smadguṇān prāptuṃ valgase bahu durmate

08,030.006a na hi karṇaḥ samudbhūto bhayārtham iha māriṣa

08,030.006c vikramārtham ahaṃ jāto yaśorthaṃ ca tathaiva ca

08,030.006d*0386_01 sakhibhāvena sauhārdān mitrabhāvena caiva hi

08,030.006d*0386_02 kāraṇais tribhir etais tvaṃ śalya jīvasi sāṃpratam

08,030.006d*0386_03 rājñaś ca dhārtarāṣṭrasya kāryaṃ sumahad udyatam

08,030.006d*0386_04 mayi tac cāhitaṃ śalya tena jīvasi me kṣaṇam

08,030.006d*0386_05 kṛtaś ca samayaḥ pūrvaṃ kṣantavyaṃ vipriyaṃ tava

08,030.006d*0386_06 samayaḥ paripālyo me tena jīvasi madraka

08,030.006d*0386_07 ṛte śalyasahasreṇa vijayeyam ahaṃ parān

08,030.006d*0386_08 mitradrohas tu pāpīyān iti jīvasi sāṃpratam

08,030.006d*0386_08 śalya uvāca

08,030.006d*0386_09 nanu pralāpāḥ karṇaite yān bravīṣi parān prati

08,030.006d*0386_10 saṃjaya uvāca

08,030.006d*0386_10 ṛte karṇasahasreṇa śakyā jetuṃ pare yudhi

08,030.006d*0386_11 tathā bruvantaṃ paruṣaṃ karṇo madrādhipaṃ tadā

08,030.006d*0386_12 paruṣaṃ dviguṇaṃ bhūyaḥ provācāpriyadarśanam

08,030.007a idaṃ tu me tvam ekāgraḥ śṛṇu madrajanādhipa

08,030.007c saṃnidhau dhṛtarāṣṭrasya procyamānaṃ mayā śrutam

08,030.008a deśāṃś ca vividhāṃś citrān pūrvavṛttāṃś ca pārthivān

08,030.008c brāhmaṇāḥ kathayantaḥ sma dhṛtarāṣṭram upāsate

08,030.009a tatra vṛddhaḥ purāvṛttāḥ kathāḥ kāś cid dvijottamaḥ

08,030.009c bāhlīkadeśaṃ madrāṃś ca kutsayan vākyam abravīt

08,030.010a bahiṣkṛtā himavatā gaṅgayā ca tiraskṛtāḥ

08,030.010c sarasvatyā yamunayā kurukṣetreṇa cāpi ye

08,030.011a pañcānāṃ sindhuṣaṣṭhānāṃ nadīnāṃ ye 'ntar āśritāḥ

08,030.011c tān dharmabāhyān aśucīn bāhlīkān parivarjayet

08,030.012a govardhano nāma vaṭaḥ subhāṇḍaṃ nāma catvaram

08,030.012c etad rājakuladvāram ākumāraḥ smarāmy aham

08,030.013a kāryeṇātyarthagāḍhena bāhlīkeṣūṣitaṃ mayā

08,030.013c tata eṣāṃ samācāraḥ saṃvāsād vidito mama

08,030.014a śākalaṃ nāma nagaram āpagā nāma nimnagā

08,030.014c jartikā nāma bāhlīkās teṣāṃ vṛttaṃ suninditam

08,030.015a dhānāgauḍāsave pītvā gomāṃsaṃ laśunaiḥ saha

08,030.015c apūpamāṃsavāṭyānām āśinaḥ śīlavarjitāḥ

08,030.016a hasanti gānti nṛtyanti strībhir mattā vivāsasaḥ

08,030.016c nagarāgāravapreṣu bahir mālyānulepanāḥ

08,030.017a mattāvagītair vividhaiḥ kharoṣṭraninadopamaiḥ

08,030.017b*0387_01 anāvṛtā maithune tāḥ kāmacārāś ca sarvaśaḥ

08,030.017c āhur anyonyam uktāni prabruvāṇā madotkaṭāḥ

08,030.018a hā hate hā hatety eva svāmibhartṛhateti ca

08,030.018c ākrośantyaḥ pranṛtyanti mandāḥ parvasv asaṃyatāḥ

08,030.019a teṣāṃ kilāvaliptānāṃ nivasan kurujāṅgale

08,030.019c kaś cid bāhlīkamukhyānāṃ nātihṛṣṭamanā jagau

08,030.020a sā nūnaṃ bṛhatī gaurī sūkṣmakambalavāsinī

08,030.020c mām anusmaratī śete bāhlīkaṃ kuruvāsinam

08,030.021a śatadrukanadīṃ tīrtvā tāṃ ca ramyām irāvatīm

08,030.021c gatvā svadeśaṃ drakṣyāmi sthūlaśaṅkhāḥ śubhāḥ striyaḥ

08,030.022a manaḥśilojjvalāpāṅgā gauryas trikakudāñjanāḥ

08,030.022c kevalājinasaṃvītāḥ kūrdantyaḥ priyadarśanāḥ

08,030.023a mṛdaṅgānakaśaṅkhānāṃ mardalānāṃ ca nisvanaiḥ

08,030.023c kharoṣṭrāśvataraiś caiva mattā yāsyāmahe sukham

08,030.024a śamīpīlukarīrāṇāṃ vaneṣu sukhavartmasu

08,030.024c apūpān saktupiṇḍīś ca khādanto mathitānvitāḥ

08,030.025a pathiṣu prabalā bhūtvā kadāsamṛdite 'dhvani

08,030.025c khalopahāraṃ kurvāṇās tāḍayiṣyāma bhūyasaḥ

08,030.026a evaṃ hīneṣu vrātyeṣu bāhlīkeṣu durātmasu

08,030.026c kaś cetayāno nivasen muhūrtam api mānavaḥ

08,030.027a īdṛśā brāhmaṇenoktā bāhlīkā moghacāriṇaḥ

08,030.027c yeṣāṃ ṣaḍbhāgahartā tvam ubhayoḥ śubhapāpayoḥ

08,030.028a ity uktvā brāhmaṇaḥ sādhur uttaraṃ punar uktavān

08,030.028c bāhlīkeṣv avinīteṣu procyamānaṃ nibodhata

08,030.029a tatra sma rākṣasī gāti sadā kṛṣṇacaturdaśīm

08,030.029c nagare śākale sphīte āhatya niśi dundubhim

08,030.030a kadā vā ghoṣikā gāthāḥ punar gāsyanti śākale

08,030.030c gavyasya tṛptā māṃsasya pītvā gauḍaṃ mahāsavam

08,030.031a gaurībhiḥ saha nārībhir bṛhatībhiḥ svalaṃkṛtāḥ

08,030.031c palāṇḍugaṇḍūṣayutān khādante caiḍakān bahūn

08,030.032a vārāhaṃ kaukkuṭaṃ māṃsaṃ gavyaṃ gārdabham auṣṭrakam

08,030.032c aiḍaṃ ca ye na khādanti teṣāṃ janma nirarthakam

08,030.033a iti gāyanti ye mattāḥ śīdhunā śākalāvataḥ

08,030.033c sabālavṛddhāḥ kūrdantas teṣu vṛttaṃ kathaṃ bhavet

08,030.033d*0388_01 yatra lokeśvaraḥ kṛṣṇo devadevo janārdanaḥ

08,030.033d*0388_02 vismṛtaḥ puruṣair ugrais teṣāṃ dharmaḥ kathaṃ bhavet

08,030.034a iti śalya vijānīhi hanta bhūyo bravīmi te

08,030.034c yad anyo 'py uktavān asmān brāhmaṇaḥ kurusaṃsadi

08,030.035a pañca nadyo vahanty etā yatra pīluvanāny api

08,030.035c śatadruś ca vipāśā ca tṛtīyerāvatī tathā

08,030.035e candrabhāgā vitastā ca sindhuṣaṣṭhā bahir gatāḥ

08,030.036a āraṭṭā nāma te deśā naṣṭadharmān na tān vrajet

08,030.036c vrātyānāṃ dāsamīyānāṃ videhānām ayajvanām

08,030.037a na devāḥ pratigṛhṇanti pitaro brāhmaṇās tathā

08,030.037b*0389_01 śrāddhatarpaṇakarmeṣu te viprā yatra saṃsthitāḥ

08,030.037b*0389_02 tat sarvaṃ viphalībhūtam iti satyavatī śrutiḥ

08,030.037c teṣāṃ pranaṣṭadharmāṇāṃ bāhlīkānām iti śrutiḥ

08,030.038a brāhmaṇena tathā proktaṃ viduṣā sādhusaṃsadi

08,030.038c kāṣṭhakuṇḍeṣu bāhlīkā mṛṇmayeṣu ca bhuñjate

08,030.038e saktuvāṭyāvalipteṣu śvādilīḍheṣu nirghṛṇāḥ

08,030.039a āvikaṃ cauṣṭrikaṃ caiva kṣīraṃ gārdabham eva ca

08,030.039c tadvikārāṃś ca bāhlīkāḥ khādanti ca pibanti ca

08,030.040a putrasaṃkariṇo jālmāḥ sarvānnakṣīrabhojanāḥ

08,030.040c āraṭṭā nāma bāhlīkā varjanīyā vipaścitā

08,030.041a uta śalya vijānīhi hanta bhūyo bravīmi te

08,030.041c yad anyo 'py uktavān sabhyo brāhmaṇaḥ kurusaṃsadi

08,030.042a yugaṃdhare payaḥ pītvā proṣya cāpy acyutasthale

08,030.042c tadvad bhūtilaye snātvā kathaṃ svargaṃ gamiṣyati

08,030.043a pañca nadyo vahanty etā yatra niḥsṛtya parvatāt

08,030.043c āraṭṭā nāma bāhlīkā na teṣv āryo dvyahaṃ vaset

08,030.044a bahiś ca nāma hlīkaś ca vipāśāyāṃ piśācakau

08,030.044c tayor apatyaṃ bāhlīkā naiṣā sṛṣṭiḥ prajāpateḥ

08,030.044d*0390_01 te kathaṃ vividhān dharmāñ jñāsyante hīnayonayaḥ

08,030.045a kāraskarān mahiṣakān kaliṅgān kīkaṭāṭavīn

08,030.045c karkoṭakān vīrakāṃś ca durdharmāṃś ca vivarjayet

08,030.046a iti tīrthānusartāraṃ rākṣasī kā cid abravīt

08,030.046c ekarātrā śamīgehe maholūkhalamekhalā

08,030.047a āraṭṭā nāma te deśā bāhlīkā nāma te janāḥ

08,030.047b*0391_01 brāhmaṇāpasadā yatra tulyakālāḥ prajāpateḥ

08,030.047b*0391_02 vedā na teṣāṃ vedyaṃ ca yajñā yajanam eva ca

08,030.047b*0391_03 vrātyānāṃ dāśamīyānām annaṃ devā na bhuñjate

08,030.047b*0391_04 prasthalā madragāndhārā āraṭṭā nāmataḥ khaśāḥ

08,030.047c vasātisindhusauvīrā iti prāyo vikutsitāḥ

08,030.048a uta śalya vijānīhi hanta bhūyo bravīmi te

08,030.048c ucyamānaṃ mayā samyak tad ekāgramanāḥ śṛṇu

08,030.049a brāhmaṇaḥ śilpino geham abhyagacchat purātithiḥ

08,030.049c ācāraṃ tatra saṃprekṣya prītaḥ śilpinam abravīt

08,030.050a mayā himavataḥ śṛṅgam ekenādhyuṣitaṃ ciram

08,030.050c dṛṣṭāś ca bahavo deśā nānādharmasamākulāḥ

08,030.051a na ca kena ca dharmeṇa virudhyante prajā imāḥ

08,030.051c sarve hi te 'bruvan dharmaṃ yathoktaṃ vedapāragaiḥ

08,030.052a aṭatā tu sadā deśān nānādharmasamākulān

08,030.052c āgacchatā mahārāja bāhlīkeṣu niśāmitam

08,030.053a tatraiva brāhmaṇo bhūtvā tato bhavati kṣatriyaḥ

08,030.053c vaiśyaḥ śūdraś ca bāhlīkas tato bhavati nāpitaḥ

08,030.054a nāpitaś ca tato bhūtvā punar bhavati brāhmaṇaḥ

08,030.054c dvijo bhūtvā ca tatraiva punar dāso 'pi jāyate

08,030.055a bhavaty ekaḥ kule vipraḥ śiṣṭānye kāmacāriṇaḥ

08,030.055c gāndhārā madrakāś caiva bāhlīkāḥ ke 'py acetasaḥ

08,030.056a etan mayā śrutaṃ tatra dharmasaṃkarakārakam

08,030.056c kṛtsnām aṭitvā pṛthivīṃ bāhlīkeṣu viparyayaḥ

08,030.057a uta śalya vijānīhi hanta bhūyo bravīmi te

08,030.057c yad apy anyo 'bravīd vākyaṃ bāhlīkānāṃ vikutsitam

08,030.058a satī purā hṛtā kā cid āraṭṭā kila dasyubhiḥ

08,030.058c adharmataś copayātā sā tān abhyaśapat tataḥ

08,030.059a bālāṃ bandhumatīṃ yan mām adharmeṇopagacchatha

08,030.059c tasmān nāryo bhaviṣyanti bandhakyo vai kuleṣu vaḥ

08,030.059e na caivāsmāt pramokṣyadhvaṃ ghorāt pāpān narādhamāḥ

08,030.059f*0392_01 tasmāt teṣāṃ bhāgaharā bhāgineyā na sūnavaḥ

08,030.060a kuravaḥ sahapāñcālāḥ śālvā matsyāḥ sanaimiṣāḥ

08,030.060c kosalāḥ kāśayo 'ṅgāś ca kaliṅgā magadhās tathā

08,030.061a cedayaś ca mahābhāgā dharmaṃ jānanti śāśvatam

08,030.061c nānādeśeṣu santaś ca prāyo bāhyā layād ṛte

08,030.062a ā matsyebhyaḥ kurupāñcāladeśyā; ā naimiṣāc cedayo ye viśiṣṭāḥ

08,030.062c dharmaṃ purāṇam upajīvanti santo; madrān ṛte pañcanadāṃś ca jihmān

08,030.063a evaṃ vidvan dharmakathāṃś ca rājaṃs; tūṣṇīṃbhūto jaḍavac chalya bhūyāḥ

08,030.063c tvaṃ tasya goptā ca janasya rājā; ṣaḍbhāgahartā śubhaduṣkṛtasya

08,030.064a atha vā duṣkṛtasya tvaṃ hartā teṣām arakṣitā

08,030.064c rakṣitā puṇyabhāg rājā prajānāṃ tvaṃ tv apuṇyabhāk

08,030.065a pūjyamāne purā dharme sarvadeśeṣu śāśvate

08,030.065c dharmaṃ pāñcanadaṃ dṛṣṭvā dhig ity āha pitāmahaḥ

08,030.066a vrātyānāṃ dāśamīyānāṃ kṛte 'py aśubhakarmaṇām

08,030.066b*0393_01 brahmaṇā nindite dharme sa tvaṃ loke kim abravīḥ

08,030.066c iti pāñcanadaṃ dharmam avamene pitāmahaḥ

08,030.066e svadharmastheṣu varṇeṣu so 'py etaṃ nābhipūjayet

08,030.067a uta śalya vijānīhi hanta bhūyo bravīmi te

08,030.067c kalmāṣapādaḥ sarasi nimajjan rākṣaso 'bravīt

08,030.068a kṣatriyasya malaṃ bhaikṣaṃ brāhmaṇasyānṛtaṃ malam

08,030.068c malaṃ pṛthivyā bāhlīkāḥ strīṇāṃ madrastriyo malam

08,030.069a nimajjamānam uddhṛtya kaś cid rājā niśācaram

08,030.069c apṛcchat tena cākhyātaṃ proktavān yan nibodha tat

08,030.070a mānuṣāṇāṃ malaṃ mlecchā mlecchānāṃ mauṣṭikā malam

08,030.070c mauṣṭikānāṃ malaṃ śaṇḍāḥ śaṇḍānāṃ rājayājakāḥ

08,030.071a rājayājakayājyānāṃ madrakāṇāṃ ca yan malam

08,030.071c tad bhaved vai tava malaṃ yady asmān na vimuñcasi

08,030.072a iti rakṣopasṛṣṭeṣu viṣavīryahateṣu ca

08,030.072c rākṣasaṃ bheṣajaṃ proktaṃ saṃsiddhaṃ vacanottaram

08,030.073a brāhmaṃ pāñcālāḥ kauraveyāḥ svadharmaḥ; satyaṃ matsyāḥ śūrasenāś ca yajñaḥ

08,030.073c prācyā dāsā vṛṣalā dākṣiṇātyāḥ; stenā bāhlīkāḥ saṃkarā vai surāṣṭrāḥ

08,030.074a kṛtaghnatā paravittāpahāraḥ; surāpānaṃ gurudārāvamarśaḥ

08,030.074b*0394_01 vākpāruṣyaṃ govadho rātricaryā

08,030.074b*0394_02 bahirgehaṃ paravastropabhogaḥ

08,030.074c yeṣāṃ dharmas tān prati nāsty adharma; āraṭṭakān pāñcanadān dhig astu

08,030.075a ā pāñcālebhyaḥ kuravo naimiṣāś ca; matsyāś caivāpy atha jānanti dharmam

08,030.075c kaliṅgakāś cāṅgakā māgadhāś ca; śiṣṭān dharmān upajīvanti vṛddhāḥ

08,030.076a prācīṃ diśaṃ śritā devā jātavedaḥpurogamāḥ

08,030.076c dakṣiṇāṃ pitaro guptāṃ yamena śubhakarmaṇā

08,030.077a pratīcīṃ varuṇaḥ pāti pālayann asurān balī

08,030.077c udīcīṃ bhagavān somo brahmaṇyo brāhmaṇaiḥ saha

08,030.078a rakṣaḥpiśācān himavān guhyakān gandhamādanaḥ

08,030.078b*0395_01 tathā rakṣaḥ piśācāś ca himavantaṃ nagottamam

08,030.078b*0395_02 guhyakāś ca mahārāja parvataṃ gandhamādanam

08,030.078c dhruvaḥ sarvāṇi bhūtāni viṣṇur lokāñ janārdanaḥ

08,030.078d*0396_01 naiva pāñcanadān pāpān samadān pāti kaś cana

08,030.079a iṅgitajñāś ca magadhāḥ prekṣitajñāś ca kosalāḥ

08,030.079c ardhoktāḥ kurupāñcālāḥ śālvāḥ kṛtsnānuśāsanāḥ

08,030.079e pārvatīyāś ca viṣamā yathaiva girayas tathā

08,030.080a sarvajñā yavanā rājañ śūrāś caiva viśeṣataḥ

08,030.080c mlecchāḥ svasaṃjñāniyatā nānukta itaro janaḥ

08,030.081a pratirabdhās tu bāhlīkā na ca ke cana madrakāḥ

08,030.081c sa tvam etādṛśaḥ śalya nottaraṃ vaktum arhasi

08,030.081d*0397_01 pṛthivyāṃ sarvadeśānāṃ madrako malam ucyate

08,030.081d*0398_01 tathā strīṇāṃ ca sarvāsāṃ madrikā mala ucyate

08,030.081d*0399_01 sīdhoḥ pānaṃ gurutalpāvamardo

08,030.081d*0399_02 bhrūṇahatyā paravittāpahāraḥ

08,030.082a etaj jñātvā joṣam āssva pratīpaṃ mā sma vai kṛthāḥ

08,030.082c sa tvāṃ pūrvam ahaṃ hatvā haniṣye keśavārjunau

08,030.082d*0400_01 evaṃ jñātvā joṣam āssva pratīpaṃ

08,030.082d*0400_02 mā sma krudhyaḥ pāpabhṛtāṃ variṣṭhaḥ

08,030.082d*0400_03 pūrvaṃ hatvā tvāṃ saputraṃ balaiś ca

08,030.082d*0400_04 paścād dhaṃsye vāsudevārjunau ca

08,030.083 śalya uvāca

08,030.083a āturāṇāṃ parityāgaḥ svadārasutavikrayaḥ

08,030.083c aṅgeṣu vartate karṇa yeṣām adhipatir bhavān

08,030.084a rathātirathasaṃkhyāyāṃ yat tvā bhīṣmas tadābravīt

08,030.084c tān viditvātmano doṣān nirmanyur bhava mā krudhaḥ

08,030.085a sarvatra brāhmaṇāḥ santi santi sarvatra kṣatriyāḥ

08,030.085c vaiśyāḥ śūdrās tathā karṇa striyaḥ sādhvyaś ca suvratāḥ

08,030.086a ramante copahāsena puruṣāḥ puruṣaiḥ saha

08,030.086c anyonyam avatakṣanto deśe deśe samaithunāḥ

08,030.087a paravācyeṣu nipuṇaḥ sarvo bhavati sarvadā

08,030.087c ātmavācyaṃ na jānīte jānann api vimuhyati

08,030.087d*0401_01 sarvatra santi rājānaḥ svaṃ svaṃ dharmam anuvratāḥ

08,030.087d*0401_02 durmanuṣyān nigṛhṇanti santi sarvatra dhārmikāḥ

08,030.087d*0401_03 na karṇa deśasāmānyāt sarvaḥ pāpaṃ niṣevate

08,030.087d*0401_04 saṃjaya uvāca

08,030.087d*0401_04 yādṛśāḥ svasvabhāvena devā api na tādṛśāḥ

08,030.087d*0401_05 tato duryodhano rājā karṇaśalyāv avārayat

08,030.087d*0401_06 sakhibhāvena rādheyaṃ śalyaṃ svāñjalyakena ca

08,030.087d*0401_07 tato nivāritaḥ karṇo dhārtarāṣṭreṇa māriṣa

08,030.088 saṃjaya uvāca

08,030.088a karṇo 'pi nottaraṃ prāha śalyo 'py abhimukhaḥ parān

08,030.088c punaḥ prahasya rādheyaḥ punar yāhīty acodayat

08,030.088d*0402_01 idaṃ tava mayākhyātaṃ kṣiptena na tv asauhṛdāt

08,030.088d*0403_01 tataḥ prayāntaṃ rādheyaṃ madrarājaḥ smayann iva

08,030.088d*0403_02 avasphūrjya idaṃ vākyam abravīt kurusaṃnidhau

08,030.088d*0403_03 camūṃ tavemāṃ vipulāṃ samṛddhām

08,030.088d*0403_04 asaṃkhyeyām aśvanarākulāṃ ca

08,030.088d*0403_05 tathā praveṣṭā samare dhanaṃjayaḥ

08,030.088d*0403_06 kakṣaṃ dahan dīpta ivāśrayāśīḥ

08,030.088d*0403_07 rathe sthitau vīra raṇe vareṇyau

08,030.088d*0403_08 siṃhaskandhau lohitapadmanetrau

08,030.088d*0403_09 draṣṭā bhavān adya vinā prayatnāt

08,030.088d*0403_10 tathā hi me śakunā vedayanti

08,031.001 saṃjaya uvāca

08,031.001a tataḥ parānīkabhidaṃ vyūham apratimaṃ paraiḥ

08,031.001c samīkṣya karṇaḥ pārthānāṃ dhṛṣṭadyumnābhirakṣitam

08,031.002a prayayau rathaghoṣeṇa siṃhanādaraveṇa ca

08,031.002c vāditrāṇāṃ ca ninadaiḥ kampayann iva medinīm

08,031.003a vepamāna iva krodhād yuddhaśauṇḍaḥ paraṃtapaḥ

08,031.003c pativyūhya mahātejā yathāvad bharatarṣabha

08,031.004a vyadhamat pāṇḍavīṃ senām āsurīṃ maghavān iva

08,031.004c yudhiṣṭhiraṃ cābhibhavann asapavyaṃ cakāra ha

08,031.004d@006_0001 karṇasya rathaghoṣeṇa maurvīniṣpeṣaṇena ca

08,031.004d@006_0002 saṃgraheṇa ca raśmīnāṃ samakampanta sṛñjayāḥ

08,031.004d@006_0003 tāni sarvāṇi sainyāni karṇaṃ dṛṣṭvā viśāṃ pate

08,031.004d@006_0004 babhūvuḥ saṃprahṛṣṭāni tāvakāni yuyutsayā

08,031.004d@006_0005 aśrūyanta tato vācas tāvakānāṃ viśāṃ pate

08,031.004d@006_0006 karṇārjunamahāyuddham etad adya bhaviṣyati

08,031.004d@006_0007 adya duryodhano rājā hatāmitro bhaviṣyati

08,031.004d@006_0008 adya karṇaṃ raṇe dṛṣṭvā phalguno vidraviṣyati

08,031.004d@006_0009 adya tāvad rathaṃ yuddhe karṇasyaivānugāminaḥ

08,031.004d@006_0010 karṇabāṇamayaṃ yuddhaṃ bhīmaṃ drakṣyāma saṃyuge

08,031.004d@006_0011 cirakālodyatam idam adyedānīṃ bhaviṣyati

08,031.004d@006_0012 adya drakṣyāma saṃgrāmaṃ ghoraṃ devāsuropamam

08,031.004d@006_0013 adyedānīṃ mahad yuddhaṃ bhaviṣyati bhayānakam

08,031.004d@006_0014 adyedānīṃ jayo nityam ekasyaikasya vā raṇe

08,031.004d@006_0015 arjunaṃ kila rādheyo vadhiṣyati mahāraṇe

08,031.004d@006_0016 atha vā kaṃ naraṃ loke na spṛśanti manorathāḥ

08,031.004d@006_0017 ity uktvā vividhā vācaḥ kuravaḥ kurunandana

08,031.004d@006_0018 ājaghnuḥ paṭahāṃś caiva tūryāṃś caiva sahasraśaḥ

08,031.004d@006_0019 bherīśaṅkhāṃś ca vividhān siṃhanādāṃś ca puṣkalān

08,031.004d@006_0020 murajānāṃ mahāśabdān ānakānāṃ śubhān ravān

08,031.004d@006_0021 nṛtyamānāś ca bahavas tarjamānāś ca māriṣa

08,031.004d@006_0022 anyonyam abhyayur yuddhe yuddharaṅgagatā narāḥ

08,031.005 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,031.005a kathaṃ saṃjaya rādheyaḥ pratyavyūhata pāṇḍavān

08,031.005c dhṛṣṭadyumnamukhān vīrān bhīmasenābhirakṣitān

08,031.005d*0404_01 sarvān eva maheṣvāsān ajayyān amarair api

08,031.006a ke ca prapakṣau pakṣau vā mama sainyasya saṃjaya

08,031.006c pravibhajya yathānyāyaṃ kathaṃ vā samavasthitāḥ

08,031.007a kathaṃ pāṇḍusutāś cāpi pratyavyūhanta māmakān

08,031.007c kathaṃ caitan mahāyuddhaṃ prāvartata sudāruṇam

08,031.008a kva ca bībhatsur abhavad yat karṇo 'yād yudhiṣṭhiram

08,031.008c ko hy arjunasya sāṃnidhye śakto 'bhyetuṃ yudhiṣṭhiram

08,031.009a sarvabhūtāni yo hy ekaḥ khāṇḍave jitavān purā

08,031.009c kas tam anyatra rādheyāt pratiyudhyej jijīviṣuḥ

08,031.010 saṃjaya uvāca

08,031.010a śṛṇu vyūhasya racanām arjunaś ca yathā gataḥ

08,031.010c paridāya nṛpaṃ tebhyaḥ saṃgrāmaś cābhavad yathā

08,031.011a kṛpaḥ śāradvato rājan māgadhaś ca tarasvinaḥ

08,031.011c sātvataḥ kṛtavarmā ca dakṣiṇaṃ pakṣam āśritāḥ

08,031.012a teṣāṃ prapakṣe śakunir ulūkaś ca mahārathaḥ

08,031.012c sādibhir vimalaprāsais tavānīkam arakṣatām

08,031.013a gāndhāribhir asaṃbhrāntaiḥ pārvatīyaiś ca durjayaiḥ

08,031.013c śalabhānām iva vrātaiḥ piśācair iva durdṛśaiḥ

08,031.014a catustriṃśat sahasrāṇi rathānām anivartinām

08,031.014c saṃśaptakā yuddhaśauṇḍā vāmaṃ pārśvam apālayan

08,031.015a samuccitās tava sutaiḥ kṛṣṇārjunajighāṃsavaḥ

08,031.015c teṣāṃ prapakṣaḥ kāmbojāḥ śakāś ca yavanaiḥ saha

08,031.016a nideśāt sūtaputrasya sarathāḥ sāśvapattayaḥ

08,031.016c āhvayanto 'rjunaṃ tasthuḥ keśavaṃ ca mahābalam

08,031.017a madhyesenāmukhaṃ karṇo vyavātiṣṭhata daṃśitaḥ

08,031.017c citravarmāṅgadaḥ sragvī pālayan dhvajinīmukham

08,031.018a rakṣyamāṇaḥ susaṃrabdhaiḥ putraiḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ

08,031.018c vāhinīpramukhaṃ vīraḥ saṃprakarṣann aśobhata

08,031.019a ayoratnir mahābāhuḥ sūryavaiśvānaradyutiḥ

08,031.019c mahādvipaskandhagataḥ piṅgalaḥ priyadarśanaḥ

08,031.019e duḥśāsano vṛtaḥ sainyaiḥ sthito vyūhasya pṛṣṭhataḥ

08,031.020a tam anvayān mahārāja svayaṃ duryodhano nṛpaḥ

08,031.020c citrāśvaiś citrasaṃnāhaiḥ sodaryair abhirakṣitaḥ

08,031.021a rakṣyamāṇo mahāvīryaiḥ sahitair madrakekayaiḥ

08,031.021c aśobhata mahārāja devair iva śatakratuḥ

08,031.022a aśvatthāmā kurūṇāṃ ca ye pravīrā mahārathāḥ

08,031.022c nityamattāś ca mātaṅgāḥ śūrair mlecchair adhiṣṭhitāḥ

08,031.022d*0405_01 ārohaṇair mahāmātrais tomarāṅkuśapāṇibhiḥ

08,031.022e anvayus tad rathānīkaṃ kṣaranta iva toyadāḥ

08,031.023a te dhvajair vaijayantībhir jvaladbhiḥ paramāyudhaiḥ

08,031.023c sādibhiś cāsthitā rejur drumavanta ivācalāḥ

08,031.024a teṣāṃ padātināgānāṃ pādarakṣāḥ sahasraśaḥ

08,031.024c paṭṭiśāsidharāḥ śūrā babhūvur anivartinaḥ

08,031.024d*0406_01 bhiṇḍipāladharāś caiva śūlahastāḥ sucakriṇaḥ

08,031.024d*0406_02 teṣāṃ samāgamo ghoro devāsuraraṇopamaḥ

08,031.025a sādibhiḥ syandanair nāgair adhikaṃ samalaṃkṛtaiḥ

08,031.025c sa vyūharājo vibabhau devāsuracamūpamaḥ

08,031.026a bārhaspatyaḥ suvihito nāyakena vipaścitā

08,031.026c nṛtyatīva mahāvyūhaḥ pareṣām ādadhad bhayam

08,031.027a tasya pakṣaprapakṣebhyo niṣpatanti yuyutsavaḥ

08,031.027c pattyaśvarathamātaṅgāḥ prāvṛṣīva balāhakāḥ

08,031.028a tataḥ senāmukhe karṇaṃ dṛṣṭvā rājā yudhiṣṭhiraḥ

08,031.028c dhanaṃjayam amitraghnam ekavīram uvāca ha

08,031.029a paśyārjuna mahāvyūhaṃ karṇena vihitaṃ raṇe

08,031.029c yuktaṃ pakṣaiḥ prapakṣaiś ca senānīkaṃ prakāśate

08,031.030a tad etad vai samālokya pratyamitraṃ mahad balam

08,031.030c yathā nābhibhavaty asmāṃs tathā nītir vidhīyatām

08,031.031a evam ukto 'rjuno rājñā prāñjalir nṛpam abravīt

08,031.031c yathā bhavān āha tathā tat sarvaṃ na tad anyathā

08,031.032a yas tv asya vihito ghātas taṃ kariṣyāmi bhārata

08,031.032c pradhānavadha evāsya vināśas taṃ karomy aham

08,031.033 yudhiṣṭhira uvāca

08,031.033a tasmāt tvam eva rādheyaṃ bhīmasenaḥ suyodhanam

08,031.033c vṛṣasenaṃ ca nakulaḥ sahadevo 'pi saubalam

08,031.034a duḥśāsanaṃ śatānīko hārdikyaṃ śinipuṃgavaḥ

08,031.034c dhṛṣṭadyumnas tathā drauṇiṃ svayaṃ yāsyāmy ahaṃ kṛpam

08,031.035a draupadeyā dhārtarāṣṭrāñ śiṣṭān saha śikhaṇḍinā

08,031.035c te te ca tāṃs tān ahitān asmākaṃ ghnantu māmakāḥ

08,031.036 saṃjaya uvāca

08,031.036a ity ukto dharmarājena tathety uktvā dhanaṃjayaḥ

08,031.036c vyādideśa svasainyāni svayaṃ cāgāc camūmukham

08,031.036d*0407_01 arkavaiśvānaraprakhyaṃ samucchritapatākinam

08,031.036d*0408_01 agnir vaiśvānaraḥ pūrvo brahmenduḥ saptitāṃ gataḥ

08,031.036d*0408_02 tasmād yaḥ prathamaṃ jātas taṃ devā brāhmaṇā viduḥ

08,031.036d*0409_01 tam ādyaṃ prathamaṃ sṛṣṭaṃ brahmaṇā lokakartṛṇā

08,031.036d*0410_01 brahmeśānendravaruṇān kramaśo yo 'vahat purā

08,031.036d*0410_02 tam ādyaṃ ratham āsthāya prayātau keśavārjunau

08,031.036d*0411_01 dhanaṃjayo mahārāja dakṣiṇaṃ pakṣam āsthitaḥ

08,031.036d*0411_02 bhīmaseno mahābāhur vāmaṃ pakṣam upāśritaḥ

08,031.036d*0411_03 sātyakir draupadeyāś ca svayaṃ rājā ca pāṇḍavaḥ

08,031.036d*0411_04 vyūhasya pramukhe tasthuḥ svenānīkena saṃvṛtāḥ

08,031.036d*0411_05 svabalenārisainyaṃ tat pratyavasthāpya pāṇḍavaḥ

08,031.036d*0411_06 pratyavyūhat puraskṛtya dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍinau

08,031.036d*0411_07 tat sādināgakalilaṃ padātirathasaṃkulam

08,031.036d*0411_08 dhṛṣṭadyumnamukhaṃ vyūham aśobhata mahābalam

08,031.037a atha taṃ ratham āyāntaṃ dṛṣṭvātyadbhutadarśanam

08,031.037c uvācādhirathiṃ śalyaḥ punas taṃ yuddhadurmadam

08,031.037d*0412_01 avasthitam idaṃ vākyaṃ madrarājaḥ smayann iva

08,031.038a ayaṃ sa ratha āyāti śvetāśvaḥ kṛṣṇasārathiḥ

08,031.038b*0413_01 durvāraḥ sarvasainyānāṃ vipākaḥ karmaṇām iva

08,031.038c nighnann amitrān kaunteyo yaṃ yaṃ tvaṃ paripṛcchasi

08,031.039a śrūyate tumulaḥ śabdo rathanemisvano mahān

08,031.039b*0414_01 dhruvam etau mahātmānau vāsudevadhanaṃjayau

08,031.039c eṣa reṇuḥ samudbhūto divam āvṛtya tiṣṭhati

08,031.040a cakranemipraṇunnā ca kampate karṇa medinī

08,031.040b*0415_01 camūṃ tavemāṃ vipulāṃ samṛddhām

08,031.040b*0415_02 asaṃkhyeyām aśrukulākulāṃ ca

08,031.040b*0415_03 dhruvaṃ pravekṣaty ajito dhanaṃjayaḥ

08,031.040b*0415_04 kathaṃ dahan dīpta ivāśrayāśaḥ

08,031.040b*0415_05 amī hayāś candramarīcivarṇāḥ

08,031.040b*0415_06 kṛṣṇapratodena pratudyamānāḥ

08,031.040b*0415_07 vahanti bībhatsum udārasattvāḥ

08,031.040b*0415_08 sitaprabhāḥ svabhram ivābhrasaṃghāḥ

08,031.040c pravāty eṣa mahāvāyur abhitas tava vāhinīm

08,031.040e kravyādā vyāharanty ete mṛgāḥ kurvanti bhairavam

08,031.041a paśya karṇa mahāghoraṃ bhayadaṃ lomaharṣaṇam

08,031.041c kabandhaṃ meghasaṃkāśaṃ bhānum āvṛtya saṃsthitam

08,031.042a paśya yūthair bahuvidhair mṛgāṇāṃ sarvatodiśam

08,031.042c balibhir dṛptaśārdūlair ādityo 'bhinirīkṣyate

08,031.042d*0416_01 rarāsa dīptalāṅgūlam ādityam abhitaḥ sthitam

08,031.043a paśya kaṅkāṃś ca gṛdhrāṃś ca samavetān sahasraśaḥ

08,031.043b*0417_01 ādityam abhivīkṣante hy aśivāḥ karṇa satvarāḥ

08,031.043c sthitān abhimukhān ghorān anyonyam abhibhāṣataḥ

08,031.044a sitāś cāśvāḥ samāyuktās tava karṇa mahārathe

08,031.044c pradarāḥ prajvalanty ete dhvajaś caiva prakampate

08,031.045a udīryato hayān paśya mahākāyān mahājavān

08,031.045c plavamānān darśanīyān ākāśe garuḍān iva

08,031.046a dhruvam eṣu nimitteṣu bhūmim āvṛtya pārthivāḥ

08,031.046c svapsyanti nihatāḥ karṇa śataśo 'tha sahasraśaḥ

08,031.047a śaṅkhānāṃ tumulaḥ śabdaḥ śrūyate lomaharṣaṇaḥ

08,031.047c ānakānāṃ ca rādheya mṛdaṅgānāṃ ca sarvaśaḥ

08,031.048a bāṇaśabdān bahuvidhān narāśvarathanisvanān

08,031.048c jyātalatreṣuśabdāṃś ca śṛṇu karṇa mahātmanām

08,031.049a hemarūpyapramṛṣṭānāṃ vāsasāṃ śilpinirmitāḥ

08,031.049c nānāvarṇā rathe bhānti śvasanena prakampitāḥ

08,031.050a sahemacandratārārkāḥ patākāḥ kiṅkiṇīyutāḥ

08,031.050c paśya karṇārjunasyaitāḥ saudāminya ivāmbude

08,031.051a dhvajāḥ kaṇakaṇāyante vātenābhisamīritāḥ

08,031.051b*0418_01 vibhrājanti raṇe karṇa vimāne devatā yathā

08,031.051c sapatākā rathāś cāpi pāñcālānāṃ mahātmanām

08,031.051d*0419_01 paśya kuntīsutaṃ vīraṃ bībhatsum aparājitam

08,031.051d*0419_02 pradharṣayitum āyāntaṃ kapipravaraketanam

08,031.051d@007_0001 eṣa dhvajāgre pārthasya prekṣamāṇaḥ samantataḥ

08,031.051d@007_0002 dṛśyate vānaro bhīmo dviṣatām aghavardhanaḥ

08,031.051d@007_0003 etac cakraṃ gadā śārṅgaṃ śaṅkhaḥ kṛṣṇasya dhīmataḥ

08,031.051d@007_0004 atyarthaṃ bhrājate kṛṣṇe kaustubhas tu maṇis tataḥ

08,031.051d@007_0005 eṣa śārṅgagadāpāṇir vāsudevo 'tivīryavān

08,031.051d@007_0006 vāhayann eti turagān pāṇḍurān vātaraṃhasaḥ

08,031.051d@007_0007 etat kūjati gāṇḍīvaṃ vikṛṣṭaṃ savyasācinā

08,031.051d@007_0008 ete hastavatā muktā ghnanty amitrāñ śitāḥ śarāḥ

08,031.051d@007_0009 viśālāyatatāmrākṣaiḥ pūrṇacandranibhānanaiḥ

08,031.051d@007_0010 eṣā bhūḥ kīryate rājñāṃ śirobhir apalāyinām

08,031.051d@007_0011 ete suparighākārāḥ puṇyagandhānulepanāḥ

08,031.051d@007_0012 udyatāyudhaśauṇḍānāṃ pātyante sāyudhā bhujāḥ

08,031.051d@007_0013 nirastanetrajihvāntā vājinaḥ saha sādibhiḥ

08,031.051d@007_0014 patitāḥ pātyamānāś ca kṣitau kṣīṇāś ca śerate

08,031.051d@007_0015 ete parvataśṛṅgāṇāṃ tulyarūpā hatā dvipāḥ

08,031.051d@007_0016 saṃchinnabhinnāḥ pārthena prapanty adrayo yathā

08,031.051d@007_0017 gandharvanagarākārā rathā hatanareśvarāḥ

08,031.051d@007_0018 vimānānīva puṇyāni svargiṇāṃ nipatanty amī

08,031.051d@007_0019 vyākulīkṛtam atyarthaṃ paśya sainyaṃ kirīṭinā

08,031.051d@007_0020 nānāmṛgasahasrāṇāṃ yūthaṃ kesariṇā yathā

08,031.051d@007_0021 ghnanty ete pārthivān vīrāḥ pāṇḍavāḥ samabhidrutāḥ

08,031.052a nāgāśvarathapattyaughāṃs tāvakān samabhighnataḥ

08,031.052c dhvajāgraṃ dṛśyate tv asya jyāśabdaś cāpi śrūyate

08,031.053a adya draṣṭāsi taṃ vīraṃ śvetāśvaṃ kṛṣṇasārathim

08,031.053c nighnantaṃ śātravān saṃkhye yaṃ karṇa paripṛcchasi

08,031.054a adya tau puruṣavyāghrau lohitākṣau paraṃtapau

08,031.054c vāsudevārjunau karṇa draṣṭāsy ekarathasthitau

08,031.054d*0420_01 yatra kṛṣṇo jagannātho yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ

08,031.054d*0420_02 yatra gāṇḍīvadhṛk pārtho kathaṃ tvaṃ haṃsi tad balam

08,031.055a sārathir yasya vārṣṇeyo gāṇḍīvaṃ yasya kārmukam

08,031.055c taṃ ced dhantāsi rādheya tvaṃ no rājā bhaviṣyasi

08,031.055d*0421_01 rathanemisvanaḥ saṃkhye meghasyevābhigarjitaḥ

08,031.055d*0421_02 śrūyate vai yathā vyaktam etau kṛṣṇadhanaṃjayau

08,031.056a eṣa saṃśaptakāhūtas tān evābhimukho gataḥ

08,031.056c karoti kadanaṃ caiṣāṃ saṃgrāme dviṣatāṃ balī

08,031.056e iti bruvāṇaṃ madreśaṃ karṇaḥ prāhātimanyumān

08,031.057a paśya saṃśaptakaiḥ kruddhaiḥ sarvataḥ samabhidrutaḥ

08,031.057c eṣa sūrya ivāmbhodaiś channaḥ pārtho na dṛśyate

08,031.057e etad anto 'rjunaḥ śalya nimagnaḥ śokasāgare

08,031.058 śalya uvāca

08,031.058a varuṇaṃ ko 'mbhasā hanyād indhanena ca pāvakam

08,031.058c ko vānilaṃ nigṛhṇīyāt pibed vā ko mahārṇavam

08,031.059a īdṛg rūpam ahaṃ manye pārthasya yudhi nigraham

08,031.059c na hi śakyo 'rjuno jetuṃ sendraiḥ sarvaiḥ surāsuraiḥ

08,031.060a athaivaṃ paritoṣas te vācoktvā sumanā bhava

08,031.060c na sa śakyo yudhā jetum anyaṃ kuru manoratham

08,031.061a bāhubhyām uddhared bhūmiṃ dahet kruddha imāḥ prajāḥ

08,031.061c pātayet tridivād devān yo 'rjunaṃ samare jayet

08,031.062a paśya kuntīsutaṃ vīraṃ bhīmam akliṣṭakāriṇam

08,031.062c prabhāsantaṃ mahābāhuṃ sthitaṃ merum ivācalam

08,031.063a amarṣī nityasaṃrabdhaś ciraṃ vairam anusmaran

08,031.063c eṣa bhīmo jayaprepsur yudhi tiṣṭhati vīryavān

08,031.064a eṣa dharmabhṛtāṃ śreṣṭho dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ

08,031.064c tiṣṭhaty asukaraḥ saṃkhye paraiḥ parapuraṃjayaḥ

08,031.065a etau ca puruṣavyāghrāv aśvināv iva sodarau

08,031.065c nakulaḥ sahadevaś ca tiṣṭhato yudhi durjayau

08,031.066a dṛśyanta ete kārṣṇeyāḥ pañca pañcācalā iva

08,031.066c vyavasthitā yotsyamānāḥ sarve 'rjunasamā yudhi

08,031.067a ete drupadaputrāś ca dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ

08,031.067c hīnāḥ satyajitā vīrās tiṣṭhanti paramaujasaḥ

08,031.067d*0422_01 asāv indra ivāsahyaḥ sātyakiḥ sātvatāṃ varaḥ

08,031.067d*0422_02 yuyutsur upayāty asmān kruddhāntakasamaḥ puraḥ

08,031.067d*0423_01 yatra kṛṣṇārjunau vīrau yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ

08,031.067d*0423_02 tatra dharmaś ca satyaṃ ca yato dharmas tato jayaḥ

08,031.068a iti saṃvadator eva tayoḥ puruṣasiṃhayoḥ

08,031.068c te sene samasajjetāṃ gaṅgāyamunavad bhṛśam

08,031.068d*0424_01 tadāsthitam anājñāya pratyamitramahadbalam

08,031.068d*0424_02 avyūhatārjuno vyūhaṃ putrasya tava durjayam

08,032.001 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,032.001a tathā vyūḍheṣv anīkeṣu saṃsakteṣu ca saṃjaya

08,032.001c saṃśaptakān kathaṃ pārtho gataḥ karṇaś ca pāṇḍavān

08,032.002a etad vistarato yuddhaṃ prabrūhi kuśalo hy asi

08,032.002c na hi tṛpyāmi vīrāṇāṃ śṛṇvāno vikramān raṇe

08,032.003 saṃjaya uvāca

08,032.003a tat sthāne samavasthāpya pratyamitraṃ mahābalam

08,032.003c avyūhatārjuno vyūhaṃ putrasya tava durnaye

08,032.004a tat sādināgakalilaṃ padātirathasaṃkulam

08,032.004c dhṛṣṭadyumnamukhair vyūḍham aśobhata mahad balam

08,032.005a pārāvatasavarṇāśvaś candrādityasamadyutiḥ

08,032.005c pārṣataḥ prababhau dhanvī kālo vigrahavān iva

08,032.006a pārṣataṃ tv abhi saṃtasthur draupadeyā yuyutsavaḥ

08,032.006b*0425_01 divyavarmāyudhabhṛtaḥ śārdūlasamavikramāḥ

08,032.006c sānugā bhīmavapuṣaś candraṃ tārāgaṇā iva

08,032.007a atha vyūḍheṣv anīkeṣu prekṣya saṃśaptakān raṇe

08,032.007c kruddho 'rjuno 'bhidudrāva vyākṣipan gāṇḍivaṃ dhanuḥ

08,032.008a atha saṃśaptakāḥ pārtham abhyadhāvan vadhaiṣiṇaḥ

08,032.008c vijaye kṛtasaṃkalpā mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam

08,032.009a tad aśvasaṃghabahulaṃ mattanāgarathākulam

08,032.009b*0426_01 udīryamāṇaṃ saṃrabdhaṃ dhanaṃjayam abhidravat

08,032.009b*0426_02 tad udyataṃ mahat sainyaṃ sāgaraughasamaṃ jave

08,032.009b*0426_03 pārthavelāṃ samāsādya viṣṭhitaṃ samadṛśyata

08,032.009c pattimac chūravīraughair drutam arjunam ādravat

08,032.010a sa saṃprahāras tumulas teṣām āsīt kirīṭinā

08,032.010c tasyaiva naḥ śruto yādṛṅ nivātakavacaiḥ saha

08,032.011a rathān aśvān dhvajān nāgān pattīn rathapatīn api

08,032.011c iṣūn dhanūṃṣi khaḍgāṃś ca cakrāṇi ca paraśvadhān

08,032.012a sāyudhān udyatān bāhūn udyatāny āyudhāni ca

08,032.012c ciccheda dviṣatāṃ pārthaḥ śirāṃsi ca sahasraśaḥ

08,032.013a tasmin sainye mahāvarte pātālāvartasaṃnibhe

08,032.013c nimagnaṃ taṃ rathaṃ matvā neduḥ saṃśaptakā mudā

08,032.014a sa purastād arīn hatvā paścārdhenottareṇa ca

08,032.014c dakṣiṇena ca bībhatsuḥ kruddho rudraḥ paśūn iva

08,032.015a atha pāñcālacedīnāṃ sṛñjayānāṃ ca māriṣa

08,032.015c tvadīyaiḥ saha saṃgrāma āsīt paramadāruṇaḥ

08,032.016a kṛpaś ca kṛtavarmā ca śakuniś cāpi saubalaḥ

08,032.016c hṛṣṭasenāḥ susaṃrabdhā rathānīkaiḥ prahāriṇaḥ

08,032.017a kosalaiḥ kāśimatsyaiś ca kārūṣaiḥ kekayair api

08,032.017c śūrasenaiḥ śūravīrair yuyudhur yuddhadurmadāḥ

08,032.018a teṣām antakaraṃ yuddhaṃ dehapāpmapraṇāśanam

08,032.018c śūdraviṭkṣatravīrāṇāṃ dharmyaṃ svargyaṃ yaśaskaram

08,032.019a duryodhano 'pi sahito bhrātṛbhir bharatarṣabha

08,032.019c guptaḥ kurupravīraiś ca madrāṇāṃ ca mahārathaiḥ

08,032.020a pāṇḍavaiḥ sahapāñcālaiś cedibhiḥ sātyakena ca

08,032.020c yudhyamānaṃ raṇe karṇaṃ kuruvīro 'bhyapālayat

08,032.021a karṇo 'pi niśitair bāṇair vinihatya mahācamūm

08,032.021c pramṛdya ca rathaśreṣṭhān yudhiṣṭhiram apīḍayat

08,032.022a vipatrāyudhadehāsūn kṛtvā śatrūn sahasraśaḥ

08,032.022c yuktvā svargayaśobhyāṃ ca svebhyo mudam udāvahat

08,032.022d*0427_01 evaṃ māriṣa saṃgrāmo naravājigajakṣayaḥ

08,032.022d*0427_02 kurūṇāṃ sṛñjayānāṃ ca devāsurasamo 'bhavat

08,032.022d@008_0001 tad vigāhya rathānīkaṃ sūtaputro mahārathaḥ

08,032.022d@008_0002 nadīṃ pravartayām āsa śoṇitaughataraṅgiṇīm

08,032.022d@008_0003 śoṇitodāṃ kṣudramatsyāṃ nāganakrāṃ duratyayām

08,032.022d@008_0004 māṃsamajjākardaminīṃ cakrakūrmāṃ rathoḍupām

08,032.022d@008_0005 patitair meghasaṃkāśais tatra tatra mahādvipaiḥ

08,032.022d@008_0006 aśanībhir iva dhvastā mahī rājan virājate

08,032.022d@008_0007 tāṃ śarormimahāvartāṃ chattrahaṃsasamākulām

08,032.022d@008_0008 tanutroṣṇīṣasaṃghāṭāṃ hastipāṣāṇasaṃkulām

08,032.022d@008_0009 apārām anapārāṃ tāṃ śaṅkhadundubhighoṣiṇīm

08,032.022d@008_0010 raudrāṃ nadīṃ mahārāja rajasā sarvato vṛtām

08,032.022d@008_0011 atitīkṣṇāṃ nadākīrṇāṃ nadīm antakagāminīm

08,032.022d@008_0012 samaṃ ca viṣamaṃ caiva samāyāntīṃ mahābhayām

08,032.022d@008_0013 ā gulphāc cātra sīdantīṃ narāñ śoṇitakardame

08,032.022d@008_0014 narair abhiparikṣiptā yathā rājan mahādrumāḥ

08,032.022d@008_0015 tatas te tatra tatraiva prataranto mahānadīm

08,032.022d@008_0016 viceruḥ sarvato yodhā nauvāraṇamahāsanaiḥ

08,032.022d@008_0017 śoṇitena samaṃ rājan kṛtam āsīt samantataḥ

08,032.022d@008_0018 nadīvegair yathā bhūmis tadvad āsīd viśāṃ pate

08,032.023 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,032.023a yat tat praviśya pārthānāṃ senāṃ kurvañ janakṣayam

08,032.023c karṇo rājānam abhyarcchat tan mamācakṣva saṃjaya

08,032.024a ke ca pravīrāḥ pārthānāṃ yudhi karṇam avārayan

08,032.024c kāṃś ca pramathyādhirathir yudhiṣṭhiram apīḍayat

08,032.025 saṃjaya uvāca

08,032.025a dhṛṣṭadyumnamukhān pārthān dṛṣṭvā karṇo vyavasthitān

08,032.025c samabhyadhāvat tvaritaḥ pāñcālāñ śatrukarśanaḥ

08,032.026a taṃ tūrṇam abhidhāvantaṃ pāñcālā jitakāśinaḥ

08,032.026c pratyudyayur mahārāja haṃsā iva mahārṇavam

08,032.027a tataḥ śaṅkhasahasrāṇāṃ nisvano hṛdayaṃgamaḥ

08,032.027c prādurāsīd ubhayato bherīśabdaś ca dāruṇaḥ

08,032.028a nānāvāditranādaś ca dvipāśvarathanisvanaḥ

08,032.028c siṃhanādaś ca vīrāṇām abhavad dāruṇas tadā

08,032.029a sādridrumārṇavā bhūmiḥ savātāmbudam ambaram

08,032.029c sārkendugrahanakṣatrā dyauś ca vyaktaṃ vyaghūrṇata

08,032.030a ati bhūtāni taṃ śabdaṃ menire 'ti ca vivyathuḥ

08,032.030c yāni cāplavasattvāni prāyas tāni mṛtāni ca

08,032.031a atha karṇo bhṛśaṃ kruddhaḥ śīghram astram udīrayan

08,032.031c jaghāna pāṇḍavīṃ senām āsurīṃ maghavān iva

08,032.032a sa pāṇḍavarathāṃs tūrṇaṃ praviśya visṛjañ śarān

08,032.032c prabhadrakāṇāṃ pravarān ahanat saptasaptatim

08,032.033a tataḥ supuṅkhair niśitai rathaśreṣṭho ratheṣubhiḥ

08,032.033c avadhīt pañcaviṃśatyā pāñcālān pañcaviṃśatim

08,032.034a suvarṇapuṅkhair nārācaiḥ parakāyavidāraṇaiḥ

08,032.034c cedikān avadhīd vīraḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ

08,032.035a taṃ tathā samare karma kurvāṇam atimānuṣam

08,032.035c parivavrur mahārāja pāñcālānāṃ rathavrajāḥ

08,032.036a tataḥ saṃdhāya viśikhān pañca bhārata duḥsahān

08,032.036c pāñcālān avadhīt pañca karṇo vaikartano vṛṣaḥ

08,032.037a bhānudevaṃ citrasenaṃ senābinduṃ ca bhārata

08,032.037c tapanaṃ śūrasenaṃ ca pāñcālān avadhīd raṇe

08,032.038a pāñcāleṣu ca śūreṣu vadhyamāneṣu sāyakaiḥ

08,032.038c hāhākāro mahān āsīt pāñcālānāṃ mahāhave

08,032.038d*0428_01 parivavrur mahārāja pāñcālānāṃ rathā daśa

08,032.039a teṣāṃ saṃkīryamāṇānāṃ hāhākārakṛtā diśaḥ

08,032.039c punar eva ca tān karṇo jaghānāśu patatribhiḥ

08,032.040a cakrarakṣau tu karṇasya putrau māriṣa durjayau

08,032.040c suṣeṇaḥ satyasenaś ca tyaktvā prāṇān ayudhyatām

08,032.041a pṛṣṭhagopas tu karṇasya jyeṣṭhaḥ putro mahārathaḥ

08,032.041c vṛṣasenaḥ svayaṃ karṇaṃ pṛṣṭhataḥ paryapālayat

08,032.042a dhṛṣṭadyumnaḥ sātyakiś ca draupadeyā vṛkodaraḥ

08,032.042b*0429_01 nakulaḥ sahadevaś ca sātyakiś ca mahārathaḥ

08,032.042c janamejayaḥ śikhaṇḍī ca pravīrāś ca prabhadrakāḥ

08,032.043a cedikekayapāñcālā yamau matsyāś ca daṃśitāḥ

08,032.043c samabhyadhāvan rādheyaṃ jighāṃsantaḥ prahāriṇaḥ

08,032.044a ta enaṃ vividhaiḥ śastraiḥ śaradhārābhir eva ca

08,032.044c abhyavarṣan vimṛdnantaḥ prāvṛṣīvāmbudā girim

08,032.045a pitaraṃ tu parīpsantaḥ karṇaputrāḥ prahāriṇaḥ

08,032.045c tvadīyāś cāpare rājan vīrā vīrān avārayan

08,032.046a suṣeṇo bhīmasenasya chittvā bhallena kārmukam

08,032.046c nārācaiḥ saptabhir viddhvā hṛdi bhīmaṃ nanāda ha

08,032.047a athānyad dhanur ādāya sudṛḍhaṃ bhīmavikramaḥ

08,032.047c sajyaṃ vṛkodaraḥ kṛtvā suṣeṇasyācchinad dhanuḥ

08,032.048a vivyādha cainaṃ navabhiḥ kruddho nṛtyann iveṣubhiḥ

08,032.048c karṇaṃ ca tūrṇaṃ vivyādha trisaptatyā śitaiḥ śaraiḥ

08,032.049a satyasenaṃ ca daśabhiḥ sāśvasūtadhvajāyudham

08,032.049c paśyatāṃ suhṛdāṃ madhye karṇaputram apātayat

08,032.050a kṣurapraṇunnaṃ tat tasya śiraś candranibhānanam

08,032.050c śubhadarśanam evāsīn nālabhraṣṭam ivāmbujam

08,032.051a hatvā karṇasutaṃ bhīmas tāvakān punar ārdayat

08,032.051c kṛpahārdikyayoś chittvā cāpe tāv apy athārdayat

08,032.052a duḥśāsanaṃ tribhir viddhvā śakuniṃ ṣaḍbhir āyasaiḥ

08,032.052c ulūkaṃ ca patatriṃ ca cakāra virathāv ubhau

08,032.053a he suṣeṇa hato 'sīti bruvann ādatta sāyakam

08,032.053c tam asya karṇaś ciccheda tribhiś cainam atāḍayat

08,032.054a athānyam api jagrāha suparvāṇaṃ sutejanam

08,032.054c suṣeṇāyāsṛjad bhīmas tam apy asyācchinad vṛṣaḥ

08,032.055a punaḥ karṇas trisaptatyā bhīmasenaṃ ratheṣubhiḥ

08,032.055c putraṃ parīpsan vivyādha krūraṃ krūrair jighāṃsayā

08,032.056a suṣeṇas tu dhanur gṛhya bhārasādhanam uttamam

08,032.056c nakulaṃ pañcabhir bāṇair bāhvor urasi cārdayat

08,032.057a nakulas taṃ tu viṃśatyā viddhvā bhārasahair dṛḍhaiḥ

08,032.057c nanāda balavan nādaṃ karṇasya bhayam ādadhat

08,032.058a taṃ suṣeṇo mahārāja viddhvā daśabhir āśugaiḥ

08,032.058c ciccheda ca dhanuḥ śīghraṃ kṣurapreṇa mahārathaḥ

08,032.059a athānyad dhanur ādāya nakulaḥ krodhamūrcchitaḥ

08,032.059c suṣeṇaṃ bahubhir bāṇair vārayām āsa saṃyuge

08,032.060a sa tu bāṇair diśo rājann ācchādya paravīrahā

08,032.060c ājaghne sārathiṃ cāsya suṣeṇaṃ ca tatas tribhiḥ

08,032.060e ciccheda cāsya sudṛḍhaṃ dhanur bhallais tribhis tridhā

08,032.061a athānyad dhanur ādāya suṣeṇaḥ krodhamūrchitaḥ

08,032.061c avidhyan nakulaṃ ṣaṣṭyā sahadevaṃ ca saptabhiḥ

08,032.062a tad yuddhaṃ sumahad ghoram āsīd devāsuropamam

08,032.062c nighnatāṃ sāyakais tūrṇam anyonyasya vadhaṃ prati

08,032.062d*0430_01 sātyakir vṛṣasenaṃ tu viddhvā saptabhir āśugaiḥ

08,032.062d*0430_02 punar vivyādha saptatyā sārathiṃ ca tribhiḥ śaraiḥ

08,032.062d*0430_03 vṛṣasenas tu śaineyaṃ śareṇa nataparvaṇā

08,032.062d*0430_04 ājaghāna mahārāja śaṅkhadeśe mahāratham

08,032.062d*0430_05 śaineyo vṛṣasenena patriṇā paripīḍitaḥ

08,032.062d*0430_06 krodhaṃ cakre mahārāja kruddho vegaṃ ca dāruṇam

08,032.062d*0430_07 jagrāheṣuvarān vīraḥ śīghraṃ sa daśa pañca ca

08,032.063a sātyakir vṛṣasenasya hatvā sūtaṃ tribhiḥ śaraiḥ

08,032.063c dhanuś ciccheda bhallena jaghānāśvāṃś ca saptabhiḥ

08,032.063e dhvajam ekeṣuṇonmathya tribhis taṃ hṛdy atāḍayat

08,032.064a athāvasannaḥ svarathe muhūrtāt punar utthitaḥ

08,032.064b*0431_01 sa raṇe yuyudhānena visūtāśvarathadhvajaḥ

08,032.064c atho jighāṃsuḥ śaineyaṃ khaḍgacarmabhṛd abhyayāt

08,032.065a tasya cāplavataḥ śīghraṃ vṛṣasenasya sātyakiḥ

08,032.065c varāhakarṇair daśabhir avidhyad asicarmaṇī

08,032.066a duḥśāsanas tu taṃ dṛṣṭvā virathaṃ vyāyudhaṃ kṛtam

08,032.066c āropya svarathe tūrṇam apovāha rathāntaram

08,032.067a athānyaṃ ratham āsthāya vṛṣaseno mahārathaḥ

08,032.067b*0432_01 draupadeyāṃs trisaptatyā yuyudhānaṃ ca pañcabhiḥ

08,032.067b*0432_02 bhīmasenaṃ catuḥṣaṣṭyā sahadevaṃ ca pañcabhiḥ

08,032.067b*0432_03 nakulaṃ triṃśatā bāṇaiḥ śatānīkaṃ ca saptabhiḥ

08,032.067b*0432_04 śikhaṇḍinaṃ ca daśabhir dharmarājaṃ śatena ca

08,032.067b*0432_05 etāṃś cānyāṃś ca rājendra pravīrāñ jayagṛddhinaḥ

08,032.067b*0432_06 abhyardayan maheṣvāsaḥ karṇaputro viśāṃ pate

08,032.067c karṇasya yudhi durdharṣaḥ punaḥ pṛṣṭham apālayat

08,032.068a duḥśāsanaṃ tu śaineyo navair navabhir āśugaiḥ

08,032.068c visūtāśvarathaṃ kṛtvā lalāṭe tribhir ārpayat

08,032.069a sa tv anyaṃ ratham āsthāya vidhivat kalpitaṃ punaḥ

08,032.069c yuyudhe pāṇḍubhiḥ sārdhaṃ karṇasyāpyāyayan balam

08,032.070a dhṛṣṭadyumnas tataḥ karṇam avidhyad daśabhiḥ śaraiḥ

08,032.070c draupadeyās trisaptatyā yuyudhānas tu saptabhiḥ

08,032.071a bhīmasenaś catuḥṣaṣṭyā sahadevaś ca pañcabhiḥ

08,032.071c nakulas triṃśatā bāṇaiḥ śatānīkaś ca saptabhiḥ

08,032.071e śikhaṇḍī daśabhir vīro dharmarājaḥ śatena tu

08,032.072a ete cānye ca rājendra pravīrā jayagṛddhinaḥ

08,032.072c abhyardayan maheṣvāsaṃ sūtaputraṃ mahāmṛdhe

08,032.073a tān sūtaputro viśikhair daśabhir daśabhiḥ śitaiḥ

08,032.073c rathe cāru caran vīraḥ pratyavidhyad ariṃdamaḥ

08,032.073d*0433_01 sātyakiṃ bhīmasenaṃ ca dhṛṣṭadyumnaṃ śikhaṇḍinam

08,032.073d*0433_02 draupadeyāṃś ca saṃrabdhān yatamānān mahārathān

08,032.073d*0433_03 paśyatāṃ sarvasainyānām athaitān sūtanandanaḥ

08,032.073d*0433_04 virathān rathinaḥ śreṣṭhān nimeṣārdhāc cakāra ha

08,032.073d*0433_05 amoghatvāc ca bāṇānāṃ bhūtasaṃghā visiṣmiyuḥ

08,032.074a tatrāstravīryaṃ karṇasya lāghavaṃ ca mahātmanaḥ

08,032.074c apaśyāma mahārāja tad adbhutam ivābhavat

08,032.075a na hy ādadānaṃ dadṛśuḥ saṃdadhānaṃ ca sāyakān

08,032.075c vimuñcantaṃ ca saṃrambhād dadṛśus te mahāratham

08,032.075d*0434_01 pratīcyāṃ diśi taṃ dṛṣṭvā prācyāṃ paśyāma lāghavāt

08,032.075d*0434_02 na tu paśyāma rājendra kva nu karṇo vyatiṣṭhata

08,032.075d*0434_03 iṣūn eva sma paśyāmo vikirantaṃ samantataḥ

08,032.075d*0434_04 chādayanto diśo rājañ śalabhānām iva vrajān

08,032.075d*0434_05 tasya tair iṣubhis tīkṣṇaiḥ saṃpatadbhiḥ sahasraśaḥ

08,032.075d*0434_06 marīcibhir ivoṣṇāṃśoḥ śitaiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,032.075d*0434_07 vyāptāḥ sarvā diśo rājan yodhāś ca dadṛśus tadā

08,032.075d*0434_08 śaraiḥ saṃvṛtam ākāśaṃ tatrābhram iva cābhavat

08,032.076a dyaur viyad bhūr diśaś cāśu praṇunnā niśitaiḥ śaraiḥ

08,032.076c aruṇābhrāvṛtākāraṃ tasmin deśe babhau viyat

08,032.076d*0435_01 tataḥ punar ameyātmā karṇo rājan mahārathaḥ

08,032.076d*0435_02 nyahanat samare yodhān yaudhavratam anuṣṭhitaḥ

08,032.077a nṛtyann iva hi rādheyaś cāpahastaḥ pratāpavān

08,032.077c yair viddhaḥ pratyavidhyat tān ekaikaṃ triguṇaiḥ śaraiḥ

08,032.078a daśabhir daśabhiś cainān punar viddhvā nanāda ha

08,032.078c sāśvasūtadhvajacchatrās tatas te vivaraṃ daduḥ

08,032.078d*0436_01 te hanyamānāḥ karṇena palāyante diśo daśa

08,032.078d*0436_02 nādayanto diśaḥ sarvāḥ karṇatrastā vicetasaḥ

08,032.079a tān pramṛdnan maheṣvāsān rādheyaḥ śaravṛṣṭibhiḥ

08,032.079c rājānīkam asaṃbādhaṃ prāviśac chatrukarśanaḥ

08,032.080a sa rathāṃs triśatān hatvā cedīnām anivartinām

08,032.080c rādheyo niśitair bāṇais tato 'bhyārcchad yudhiṣṭhiram

08,032.080d*0437_01 tatas te virathāḥ śūrā rathān anyān samāsthitāḥ

08,032.080d*0437_02 parivavrur mahārāja dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram

08,032.081a tatas te pāṇḍavā rājañ śikhaṇḍī ca sasātyakiḥ

08,032.081c rādheyāt parirakṣanto rājānaṃ paryavārayan

08,032.081d*0438_01 muñcanto vividhān bāṇān svarṇapuṅkhāñ śilāśitān

08,032.082a tathaiva tāvakāḥ sarve karṇaṃ durvāraṇaṃ raṇe

08,032.082c yattāḥ senāmaheṣvāsāḥ paryarakṣanta sarvaśaḥ

08,032.083a nānāvāditraghoṣāś ca prādurāsan viśāṃ pate

08,032.083c siṃhanādaś ca saṃjajñe śūrāṇām anivartinām

08,032.084a tataḥ punaḥ samājagmur abhītāḥ kurupāṇḍavāḥ

08,032.084c yudhiṣṭhiramukhāḥ pārthāḥ sūtaputramukhā vayam

08,033.001 saṃjaya uvāca

08,033.001a vidārya karṇas tāṃ senāṃ dharmarājam upādravat

08,033.001c rathahastyaśvapattīnāṃ sahasraiḥ parivāritaḥ

08,033.002a nānāyudhasahasrāṇi preṣitāny aribhir vṛṣaḥ

08,033.002c chittvā bāṇaśatair ugrais tān avidhyad asaṃbhramaḥ

08,033.003a nicakarta śirāṃsy eṣāṃ bāhūn ūrūṃś ca sarvaśaḥ

08,033.003b*0439_01 prahartukāmān aparān saṃdhiteṣūṃs tathāparān

08,033.003b*0439_02 pragṛhītāyudhān bāhūn anyeṣāṃ ca pradhāvatām

08,033.003b*0439_03 nijaghāna raṇe karṇo nānāśastraniṣevitān

08,033.003c te hatā vasudhāṃ petur bhagnāś cānye vidudruvuḥ

08,033.004a draviḍāndhraniṣādās tu punaḥ sātyakicoditāḥ

08,033.004c abhyardayañ jighāṃsantaḥ pattayaḥ karṇam āhave

08,033.005a te vibāhuśirastrāṇāḥ prahatāḥ karṇasāyakaiḥ

08,033.005c petuḥ pṛthivyāṃ yugapac chinnaṃ śālavanaṃ yathā

08,033.006a evaṃ yodhaśatāny ājau sahasrāṇy ayutāni ca

08,033.006c hatānīyur mahīṃ dehair yaśasāpūrayan diśaḥ

08,033.007a atha vaikartanaṃ karṇaṃ raṇe kruddham ivāntakam

08,033.007c rurudhuḥ pāṇḍupāñcālā vyādhiṃ mantrauṣadhair iva

08,033.008a sa tān pramṛdyābhyapatat punar eva yudhiṣṭhiram

08,033.008c mantrauṣadhikriyātīto vyādhir atyulbaṇo yathā

08,033.009a sa rājagṛddhibhī ruddhaḥ pāṇḍupāñcālakekayaiḥ

08,033.009c nāśakat tān atikrāntuṃ mṛtyur brahmavido yathā

08,033.010a tato yudhiṣṭhiraḥ karṇam adūrasthaṃ nivāritam

08,033.010b*0440_01 tair yodhaiḥ pramukhe vīraṃ dṛṣṭvā vivyādha sāyakaiḥ

08,033.010b*0440_02 karṇaḥ pārthaśarair viddhas tottrārdita iva dvipaḥ

08,033.010b*0440_03 pramathya sahitān vīrān yudhiṣṭhiram apīḍayat

08,033.010b*0440_04 tato yudhiṣṭhiraḥ karṇam āsādya jayatāṃ varam

08,033.010c abravīt paravīraghnaḥ krodhasaṃraktalocanaḥ

08,033.011a karṇa karṇa vṛthādṛṣṭe sūtaputra vacaḥ śṛṇu

08,033.011c sadā spardhasi saṃgrāme phalgunena yaśasvinā

08,033.011e tathāsmān bādhase nityaṃ dhārtarāṣṭramate sthitaḥ

08,033.012a yad balaṃ yac ca te vīryaṃ pradveṣo yaś ca pāṇḍuṣu

08,033.012c tat sarvaṃ darśayasvādya pauruṣaṃ mahad āsthitaḥ

08,033.012e yuddhaśraddhāṃ sa te 'dyāhaṃ vineṣyāmi mahāhave

08,033.013a evam uktvā mahārāja karṇaṃ pāṇḍusutas tadā

08,033.013c suvarṇapuṅkhair daśabhir vivyādhāyasmayaiḥ śitaiḥ

08,033.014a taṃ sūtaputro navabhiḥ pratyavidhyad ariṃdamaḥ

08,033.014c vatsadantair maheṣvāsaḥ prahasann iva bhārata

08,033.014d@009_0001 so 'vajñāya tu nirviddhaḥ sūtaputreṇa māriṣa

08,033.014d@009_0002 prajajvāla tataḥ krodhād dhaviṣeva hutāśanaḥ

08,033.014d@009_0003 tato visphārya sumahac cāpaṃ hemapariṣkṛtam

08,033.014d@009_0004 samādhatta śitaṃ bāṇaṃ girīṇām api dāraṇam

08,033.014d@009_0005 tataḥ pūrṇāyataṃ tīkṣṇaṃ yamadaṇḍanibhaṃ śaram

08,033.014d@009_0006 mumoca tvarito rājā sūtaputrajighāṃsayā

08,033.014d@009_0007 sa tu vegavatā mukto bāṇo vajrāśanisvanaḥ

08,033.014d@009_0008 viveśa sahasā karṇaṃ savye pārśve mahāratham

08,033.014d@009_0009 sa tu tena prahāreṇa pīḍitaḥ pramumoha vai

08,033.014d@009_0010 srastagātro mahābāhur dhanur utsṛjya syandane

08,033.014d@009_0011 tato hāhākṛtaṃ sarvaṃ dhārtarāṣṭrabalaṃ mahat

08,033.014d@009_0012 vivarṇamukhabhūyiṣṭhaṃ karṇaṃ dṛṣṭvā tathāgatam

08,033.014d@009_0013 siṃhanādaś ca saṃjajñe kṣveḍāḥ kilakilās tathā

08,033.014d@009_0014 pāṇḍavānāṃ mahārāja dṛṣṭvā rājñaḥ parākramam

08,033.014d@009_0015 pratilabhya tu rādheyaḥ saṃjñāṃ nāticirād iva

08,033.014d@009_0016 dadhre rājavināśāya manaḥ krūraparākramaḥ

08,033.014d@009_0017 sa hemavikṛtaṃ cāpaṃ visphārya vijayaṃ mahat

08,033.014d@009_0018 avākirad ameyātmā pāṇḍavaṃ niśitaiḥ śaraiḥ

08,033.015a tataḥ kṣurābhyāṃ pāñcālyau cakrarakṣau mahātmanaḥ

08,033.015c jaghāna samare śūraḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,033.016a tāv ubhau dharmarājasya pravīrau paripārśvataḥ

08,033.016c rathābhyāśe cakāśete candrasyeva punarvasū

08,033.017a yudhiṣṭhiraḥ punaḥ karṇam avidhyat triṃśatā śaraiḥ

08,033.017c suṣeṇaṃ satyasenaṃ ca tribhis tribhir atāḍayat

08,033.018a śalyaṃ navatyā vivyādha trisaptatyā ca sūtajam

08,033.018c tāṃś cāsya goptṝn vivyādha tribhis tribhir ajihmagaiḥ

08,033.019a tataḥ prahasyādhirathir vidhunvānaḥ sa kārmukam

08,033.019c bhittvā bhallena rājānaṃ viddhvā ṣaṣṭyānadan mudā

08,033.020a tataḥ pravīrāḥ pāṇḍūnām abhyadhāvan yudhiṣṭhiram

08,033.020c sūtaputrāt parīpsantaḥ karṇam abhyardayañ śaraiḥ

08,033.021a sātyakiś cekitānaś ca yuyutsuḥ pāṇḍya eva ca

08,033.021b*0441_01 colaṃ ca cerakaṃ caiva siṃhaladvīpavāsinam

08,033.021b*0441_02 karṇo vivyādha saṃkruddho dākṣiṇātyān samantataḥ

08,033.021c dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca draupadeyāḥ prabhadrakāḥ

08,033.022a yamau ca bhīmasenaś ca śiśupālasya cātmajaḥ

08,033.022c kārūṣā matsyaśeṣāś ca kekayāḥ kāśikosalāḥ

08,033.022e ete ca tvaritā vīrā vasuṣeṇam avārayan

08,033.023a janamejayaś ca pāñcālyaḥ karṇaṃ vivyādha sāyakaiḥ

08,033.023c varāhakarṇair nārācair nālīkair niśitaiḥ śaraiḥ

08,033.023e vatsadantair vipāṭhaiś ca kṣurapraiś caṭakāmukhaiḥ

08,033.024a nānāpraharaṇaiś cograi rathahastyaśvasādinaḥ

08,033.024c sarvato 'bhyādravan karṇaṃ parivārya jighāṃsayā

08,033.025a sa pāṇḍavānāṃ pravaraiḥ sarvataḥ samabhidrutaḥ

08,033.025b*0442_01 chādyamānaiḥ śitair bāṇaiḥ svasvanāmāṅkitais tadā

08,033.025b*0442_02 na cacāla raṇe karṇo mahendro dānavair iva

08,033.025c udairayad brāhmam astraṃ śaraiḥ saṃpūrayan diśaḥ

08,033.025d*0443_01 saṃjayaḥ

08,033.025d*0443_01 nijaghāna maheṣvāsān pāñcālān ekaviṃśatim

08,033.025d*0443_02 tataḥ punar ameyātmā cedīnāṃ pravarān daśa

08,033.025d*0443_03 nyahanad bharataśreṣṭha karṇo vaikartanas tadā

08,033.025d*0443_04 tasya bāṇasahasrāṇi saṃprapannāni māriṣa

08,033.025d*0443_05 dṛśyante dikṣu sarvāsu śalabhānām iva vrajāḥ

08,033.025d*0443_06 karṇanāmāṅkitā bāṇāḥ svarṇapuṅkhāḥ sutejanāḥ

08,033.025d*0443_07 narāśvakāyān nirbhidya petur urvyāṃ samantataḥ

08,033.025d*0443_08 karṇenaikena samare cedīnāṃ pravarā rathāḥ

08,033.025d*0443_09 sṛñjayānāṃ ca sarveṣāṃ śataśo nihatā raṇe

08,033.025d*0443_10 karṇasya śarasaṃchannaṃ babhūva vipulaṃ tamaḥ

08,033.025d*0443_11 nājñāyata tataḥ kiṃ cit pareṣām ātmano 'pi vā

08,033.025d*0443_12 tasmiṃs tamasi bhūte ca kṣatriyāṇāṃ bhayaṃkare

08,033.025d*0443_13 vicacāra mahābāhur nirdahan kṣatriyān bahūn

08,033.026a tataḥ śaramahājvālo vīryoṣmā karṇapāvakaḥ

08,033.026c nirdahan pāṇḍavavanaṃ cāru paryacarad raṇe

08,033.026d*0444_01 tatas teṣāṃ mahārāja pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ

08,033.026d*0444_02 sṛñjayānāṃ ca sarveṣāṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ

08,033.026d*0444_03 astraiḥ karṇaṃ maheṣvāṃsa samantāt paryavāraya

08,033.027a sa saṃvārya mahāstrāṇi maheṣvāso mahātmanām

08,033.027c prahasya puruṣendrasya śaraiś ciccheda kārmukam

08,033.028a tataḥ saṃdhāya navatiṃ nimeṣān nataparvaṇām

08,033.028c bibheda kavacaṃ rājño raṇe karṇaḥ śitaiḥ śaraiḥ

08,033.029a tad varma hemavikṛtaṃ rarāja nipatat tadā

08,033.029c savidyudabhraṃ savituḥ śiṣṭaṃ vātahataṃ yathā

08,033.030a tad aṅgaṃ puruṣendrasya bhraṣṭavarma vyarocata

08,033.030c ratnair alaṃkṛtaṃ divyair vyabhraṃ niśi yathā nabhaḥ

08,033.031a sa vivarmā śaraiḥ pārtho rudhireṇa samukṣitaḥ

08,033.031b*0445_01 babhāse puruṣaśreṣṭha udyann iva divākaraḥ

08,033.031b*0445_02 sa śarārpitasarvāṅgaś chinnavarmātha saṃyuge

08,033.031b*0445_03 kṣatradharmaṃ samāsthāya siṃhanādam athākarot

08,033.031b*0445_04 naditvā ca ciraṃ kālaṃ pāṇḍavo rabhaso raṇe

08,033.031c kruddhaḥ sarvāyasīṃ śaktiṃ cikṣepādhirathiṃ prati

08,033.032a tāṃ jvalantīm ivākāśe śaraiś ciccheda saptabhiḥ

08,033.032c sā chinnā bhūmim apatan maheṣvāsasya sāyakaiḥ

08,033.033a tato bāhvor lalāṭe ca hṛdi caiva yudhiṣṭhiraḥ

08,033.033c caturbhis tomaraiḥ karṇaṃ tāḍayitvā mudānadat

08,033.034a udbhinnarudhiraḥ karṇaḥ kruddhaḥ sarpa iva śvasan

08,033.034b*0446_01 jaghāna sūtaṃ pārthasya pārṣṇiṃ ca navabhiḥ śaraiḥ

08,033.034c dhvajaṃ ciccheda bhallena tribhir vivyādha pāṇḍavam

08,033.034d*0447_01 hatvā sūtaṃ ca pārthasya pṛṣṭhagopaṃ ca sāyakaiḥ

08,033.034e iṣudhī cāsya ciccheda rathaṃ ca tilaśo 'cchinat

08,033.034f*0448_01 kālavālās tu ye pārthaṃ dantavarṇāvahan hayāḥ

08,033.034f*0448_02 tair yuktaṃ ratham āsthāya prāyād rājā parāṅmukhaḥ

08,033.034f@010_0001 etasminn antare śūrāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ

08,033.034f@010_0002 vavarṣuḥ śaravarṣāṇi rādheyaṃ prati bhārata

08,033.034f@010_0003 sātyakiḥ pañcaviṃśatyā śikhaṇḍī navabhiḥ śaraiḥ

08,033.034f@010_0004 avarṣatāṃ mahārāja rādheyaṃ śatrukarśanam

08,033.034f@010_0005 śaineyaṃ tu tataḥ kruddhaḥ karṇaḥ pañcabhir āyasaiḥ

08,033.034f@010_0006 vivyādha samare rājaṃs tribhiś cānyaiḥ śilīmukhaiḥ

08,033.034f@010_0007 dakṣiṇaṃ tu bhujaṃ tasya tribhiḥ karṇo 'py avidhyata

08,033.034f@010_0008 savyaṃ ṣoḍaśabhir bāṇair yantāraṃ cāsya saptabhiḥ

08,033.034f@010_0009 athāsya caturo vāhāṃś caturbhir niśitaiḥ śaraiḥ

08,033.034f@010_0010 sūtaputro 'nayat kṣipraṃ yamasya sadanaṃ prati

08,033.034f@010_0011 apareṇātha bhallena dhanuś chittvā mahārathaḥ

08,033.034f@010_0012 sāratheḥ saśirastrāṇaṃ śiraḥ kāyād apāharat

08,033.034f@010_0013 hatāśvasūte tu rathe sthitaḥ sa śinipuṃgavaḥ

08,033.034f@010_0014 śaktiṃ cikṣepa karṇāya vaiḍūryamaṇibhūṣitām

08,033.034f@010_0015 tām āpatantīṃ sahasā dvidhā ciccheda bhārata

08,033.034f@010_0016 karṇo vai dhanvināṃ śreṣṭhas tāṃś ca sarvān avārayat

08,033.034f@010_0017 tatas tān niśitair bāṇaiḥ pāṇḍavānāṃ mahārathān

08,033.034f@010_0018 nyavārayad ameyātmā śikṣayā ca balena ca

08,033.034f@010_0019 ardayitvā śarais tāṃs tu siṃhaḥ kṣudramṛgān iva

08,033.034f@010_0020 pīḍayan dharmarājānaṃ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,033.034f@010_0021 abhyadravata rādheyo dharmaputraṃ śitaiḥ śaraiḥ

08,033.035a evaṃ pārtho vyapāyāt sa nihataprārṣṭisārathiḥ

08,033.035c aśaknuvan pramukhataḥ sthātuṃ karṇasya durmanāḥ

08,033.036a tam abhidrutya rādheyaḥ skandhaṃ saṃspṛśya pāṇinā

08,033.036b*0449_01 vajracchatrāṅkuśair matsyair dhvajakūrmāmbujādibhiḥ

08,033.036b*0449_02 lakṣaṇair upapannena pāṇinā pāṇḍunandanam

08,033.036b*0449_03 pavitrīkartum ātmānaṃ skandhopari samaspṛśat

08,033.036b*0449_04 grahītum icchan sa balāt kuntīvākyaṃ ca so 'smarat

08,033.036b*0449_05 taṃ śalyaḥ prāha mā karṇa gṛhṇīthāḥ pārthivottamam

08,033.036b*0449_06 gṛhītamātro hatvā tvāṃ mā kariṣyati bhasmasāt

08,033.036c abravīt prahasan rājan kutsayann iva pāṇḍavam

08,033.037a kathaṃ nāma kule jātaḥ kṣatradharme vyavasthitaḥ

08,033.037c prajahyāt samare śatrūn prāṇān rakṣan mahāhave

08,033.038a na bhavān kṣatradharmeṣu kuśalo 'sīti me matiḥ

08,033.038c brāhme bale bhavān yuktaḥ svādhyāye yajñakarmaṇi

08,033.039a mā sma yudhyasva kaunteya mā ca vīrān samāsadaḥ

08,033.039c mā cainān apriyaṃ brūhi mā ca vraja mahāraṇam

08,033.039d*0450_01 vaktavyā māriṣānye tu na vaktavyās tu mādṛśāḥ

08,033.039d*0450_02 mādṛśān hi bruvan yuddhe etad anyac ca lapsyase

08,033.039d*0450_03 svagṛhaṃ gaccha kaunteya yatra vā keśavārjunau

08,033.039d*0450_04 na hi tvāṃ samare rājan hanyāt karṇaḥ kathaṃ cana

08,033.039d*0451_00 saṃjayaḥ

08,033.039d*0451_01 varapradānaṃ kuntyās tu karṇaḥ smṛtvā mahārathaḥ

08,033.039d*0451_02 vadhaprāptaṃ tu kaunteyaṃ nāvadhīt puruṣottamam

08,033.040a evam uktvā tataḥ pārthaṃ visṛjya ca mahābalaḥ

08,033.040c nyahanat pāṇḍavīṃ senāṃ vajrahasta ivāsurīm

08,033.040e tataḥ prāyād drutaṃ rājan vrīḍann iva janeśvaraḥ

08,033.041a atha prayāntaṃ rājānam anvayus te tadācyutam

08,033.041c cedipāṇḍavapāñcālāḥ sātyakiś ca mahārathaḥ

08,033.041e draupadeyās tathā śūrā mādrīputrau ca pāṇḍavau

08,033.042a tato yudhiṣṭhirānīkaṃ dṛṣṭvā karṇaḥ parāṅmukham

08,033.042c kurubhiḥ sahito vīraiḥ pṛṣṭhagaiḥ pṛṣṭham anvayāt

08,033.043a śaṅkhabherīninādaiś ca kārmukāṇāṃ ca nisvanaiḥ

08,033.043c babhūva dhārtarāṣṭrāṇāṃ siṃhanādaravas tadā

08,033.044a yudhiṣṭhiras tu kauravya ratham āruhya satvaraḥ

08,033.044c śrutakīrter mahārāja dṛṣṭavān karṇavikramam

08,033.045a kālyamānaṃ balaṃ dṛṣṭvā dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ

08,033.045c tān yodhān abravīt kruddho hatainaṃ vai sahasraśaḥ

08,033.046a tato rājñābhyanujñātāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ

08,033.046c bhīmasenamukhāḥ sarve putrāṃs te pratyupādravan

08,033.047a abhavat tumulaḥ śabdo yodhānāṃ tatra bhārata

08,033.047c hastyaśvarathapattīnāṃ śastrāṇāṃ ca tatas tataḥ

08,033.047d*0452_01 udgataḥ pratisṛṣṭānāṃ śastrāṇāṃ ca tatas tataḥ

08,033.048a uttiṣṭhata praharata praitābhipatateti ca

08,033.048c iti bruvāṇā anyonyaṃ jaghnur yodhā raṇājire

08,033.049a abhracchāyeva tatrāsīc charavṛṣṭibhir ambare

08,033.049c samāvṛttair naravarair nighnadbhir itaretaram

08,033.050a vipatākādhvajacchatrā vyaśvasūtāyudhā raṇe

08,033.050c vyaṅgāṅgāvayavāḥ petuḥ kṣitau kṣīṇā hateśvarāḥ

08,033.051a pravarāṇīva śailānāṃ śikharāṇi dvipottamāḥ

08,033.051b*0453_01 pralutvā vīra śailānāṃ śikharāṇi dvipopamāḥ

08,033.051c sārohā nihatāḥ petur vajrabhinnā ivādrayaḥ

08,033.052a chinnabhinnaviparyastair varmālaṃkāravigrahaiḥ

08,033.052c sārohās turagāḥ petur hatavīrāḥ sahasraśaḥ

08,033.053a vipraviddhāyudhāṅgāś ca dviradāśvarathair hatāḥ

08,033.053c prativīraiś ca saṃmarde pattisaṃghāḥ sahasraśaḥ

08,033.054a viśālāyatatāmrākṣaiḥ padmendusadṛśānanaiḥ

08,033.054c śirobhir yuddhaśauṇḍānāṃ sarvataḥ saṃstṛtā mahī

08,033.055a tathā tu vitate vyomni nisvanaṃ śuśruvur janāḥ

08,033.055c vimānair apsaraḥsaṃghair gītavāditranisvanaiḥ

08,033.056a hatān kṛttān abhimukhān vīrān vīraiḥ sahasraśaḥ

08,033.056c āropyāropya gacchanti vimāneṣv apsarogaṇāḥ

08,033.056d*0454_01 tavāyaṃ na tavaivāyaṃ mamāyam iti vallabhaḥ

08,033.056d*0455_01 pariṣvakto vijānāti nārībhir uparisthitaḥ

08,033.056d*0455_02 iti bāhulatāpāśapāśino divyarūpiṇaḥ

08,033.056d*0455_03 samādhāyāpsaraḥsaṃghā nānāyānair divaṃ yayuḥ

08,033.057a tad dṛṣṭvā mahad āścaryaṃ pratyakṣaṃ svargalipsayā

08,033.057c prahṛṣṭamanasaḥ śūrāḥ kṣipraṃ jagmuḥ parasparam

08,033.058a rathino rathibhiḥ sārdhaṃ citraṃ yuyudhur āhave

08,033.058c pattayaḥ pattibhir nāgā nāgaiḥ saha hayair hayāḥ

08,033.059a evaṃ pravṛtte saṃgrāme gajavājijanakṣaye

08,033.059c sainye ca rajasā vyāpte sve svāñ jaghnuḥ pare parān

08,033.060a kacākaci babhau yuddhaṃ dantādanti nakhānakhi

08,033.060c muṣṭiyuddhaṃ niyuddhaṃ ca dehapāpmavināśanam

08,033.061a tathā vartati saṃgrāme gajavājijanakṣaye

08,033.061c narāśvagajadehebhyaḥ prasṛtā lohitāpagā

08,033.061e narāśvagajadehān sā vyuvāha patitān bahūn

08,033.062a narāśvagajasaṃbādhe narāśvagajasādinām

08,033.062c lohitodā mahāghorā nadī lohitakardamā

08,033.062e narāśvagajadehān sā vahantī bhīrubhīṣaṇī

08,033.063a tasyāḥ paramapāraṃ ca vrajanti vijayaiṣiṇaḥ

08,033.063c gādhena ca plavantaś ca nimajjyonmajjya cāpare

08,033.064a te tu lohitadigdhāṅgā raktavarmāyudhāmbarāḥ

08,033.064c sasnus tasyāṃ papuś cāsṛṅ mamluś ca bharatarṣabha

08,033.065a rathān aśvān narān nāgān āyudhābharaṇāni ca

08,033.065c vasanāny atha varmāṇi hanyamānān hatān api

08,033.065e bhūmiṃ khaṃ dyāṃ diśaś caiva prāyaḥ paśyāma lohitam

08,033.066a lohitasya tu gandhena sparśena ca rasena ca

08,033.066c rūpeṇa cātiriktena śabdena ca visarpatā

08,033.066e viṣādaḥ sumahān āsīt prāyaḥ sainyasya bhārata

08,033.067a tat tu viprahataṃ sainyaṃ bhīmasenamukhais tava

08,033.067c bhūyaḥ samādravan vīrāḥ sātyakipramukhā rathāḥ

08,033.068a teṣām āpatatāṃ vegam aviṣahya mahātmanām

08,033.068c putrāṇāṃ te mahat sainyam āsīd rājan parāṅmukham

08,033.069a tat prakīrṇarathāśvebhaṃ naravājisamākulam

08,033.069c vidhvastacarmakavacaṃ praviddhāyudhakārmukam

08,033.070a vyadravat tāvakaṃ sainyaṃ loḍyamānaṃ samantataḥ

08,033.070c siṃhārditaṃ mahāraṇye yathā gajakulaṃ tathā

08,034.001 saṃjaya uvāca

08,034.001a tān abhidravato dṛṣṭvā pāṇḍavāṃs tāvakaṃ balam

08,034.001b*0456_01 duryodhano mahārāja vārayām āsa sarvaśaḥ

08,034.001b*0456_02 yodhāṃś ca svabalaṃ caiva samantād bharatarṣabha

08,034.001c krośatas tava putrasya na sma rājan nyavartata

08,034.002a tataḥ pakṣāt prapakṣāc ca prapakṣaiś cāpi dakṣiṇāt

08,034.002c udastaśastrāḥ kuravo bhīmam abhyadravan raṇe

08,034.003a karṇo 'pi dṛṣṭvā dravato dhārtarāṣṭrān parāṅmukhān

08,034.003b*0457_01 madrarājam uvācedaṃ yāhi bhīmarathaṃ prati

08,034.003b*0457_02 evam uktaś ca karṇena śalyo madrādhipas tadā

08,034.003c haṃsavarṇān hayāgryāṃs tān praiṣīd yatra vṛkodaram

08,034.004a te preṣitā mahārāja śalyenāhavaśobhinā

08,034.004c bhīmasenarathaṃ prāpya samasajjanta vājinaḥ

08,034.005a dṛṣṭvā karṇaṃ samāyāntaṃ bhīmaḥ krodhasamanvitaḥ

08,034.005c matiṃ dadhre vināśāya karṇasya bharatarṣabha

08,034.006a so 'bravīt sātyakiṃ vīraṃ dhṛṣṭadyumnaṃ ca pārṣatam

08,034.006c enaṃ rakṣata rājānaṃ dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram

08,034.006e saṃśayān mahato muktaṃ kathaṃ cit prekṣato mama

08,034.007a agrato me kṛto rājā chinnasarvaparicchadaḥ

08,034.007c duryodhanasya prītyarthaṃ rādheyena durātmanā

08,034.008a antam adya kariṣyāmi tasya duḥkhasya pārṣata

08,034.008c hantā vāsmi raṇe karṇaṃ sa vā māṃ nihaniṣyati

08,034.008e saṃgrāmeṇa sughoreṇa satyam etad bravīmi vaḥ

08,034.009a rājānam adya bhavatāṃ nyāsabhūtaṃ dadāmi vai

08,034.009c asya saṃrakṣaṇe sarve yatadhvaṃ vigatajvarāḥ

08,034.010a evam uktvā mahābāhuḥ prāyād ādhirathiṃ prati

08,034.010c siṃhanādena mahatā sarvāḥ saṃnādayan diśaḥ

08,034.011a dṛṣṭvā tvaritam āyāntaṃ bhīmaṃ yuddhābhinandinam

08,034.011c sūtaputram athovāca madrāṇām īśvaro vibhuḥ

08,034.012a paśya karṇa mahābāhuṃ kruddhaṃ pāṇḍavanandanam

08,034.012c dīrghakālārjitaṃ krodhaṃ moktukāmaṃ tvayi dhruvam

08,034.013a īdṛśaṃ nāsya rūpaṃ me dṛṣṭapūrvaṃ kadā cana

08,034.013c abhimanyau hate karṇa rākṣase vā ghaṭotkace

08,034.014a trailokyasya samastasya śaktaḥ kruddho nivāraṇe

08,034.014c bibharti yādṛśaṃ rūpaṃ kālāgnisadṛśaṃ śubham

08,034.015a iti bruvati rādheyaṃ madrāṇām īśvare nṛpa

08,034.015c abhyavartata vai karṇaṃ krodhadīpto vṛkodaraḥ

08,034.016a tathāgataṃ tu saṃprekṣya bhīmaṃ yuddhābhinandinam

08,034.016c abravīd vacanaṃ śalyaṃ rādheyaḥ prahasann iva

08,034.017a yad uktaṃ vacanaṃ me 'dya tvayā madrajaneśvara

08,034.017c bhīmasenaṃ prati vibho tat satyaṃ nātra saṃśayaḥ

08,034.018a eṣa śūraś ca vīraś ca krodhanaś ca vṛkodaraḥ

08,034.018c nirapekṣaḥ śarīre ca prāṇataś ca balādhikaḥ

08,034.019a ajñātavāsaṃ vasatā virāṭanagare tadā

08,034.019c draupadyāḥ priyakāmena kevalaṃ bāhusaṃśrayāt

08,034.019e gūḍhabhāvaṃ samāśritya kīcakaḥ sagaṇo hataḥ

08,034.020a so 'dya saṃgrāmaśirasi saṃnaddhaḥ krodhamūrcchitaḥ

08,034.020c kiṃkarodyatadaṇḍena mṛtyunāpi vrajed raṇam

08,034.021a cirakālābhilaṣito mamāyaṃ tu manorathaḥ

08,034.021c arjunaṃ samare hanyāṃ māṃ vā hanyād dhanaṃjayaḥ

08,034.021e sa me kadā cid adyaiva bhaved bhīmasamāgamāt

08,034.021f*0458_01 saṃśayaḥ sumahāñ śalya prāpya bhīmam ariṃdamam

08,034.022a nihate bhīmasene tu yadi vā virathīkṛte

08,034.022c abhiyāsyati māṃ pārthas tan me sādhu bhaviṣyati

08,034.022e atra yan manyase prāptaṃ tac chīghraṃ saṃpradhāraya

08,034.022f*0459_01 bhīmasenaṃ samāsādya mayā śakyaṃ nivartitum

08,034.022f*0459_02 mūrtimantam ahaṃ manye mārutiṃ marutāṃ patim

08,034.022f*0459_03 yudhiṣṭhiraṃ bhīmam ihātha śaknuyāṃ

08,034.022f*0459_04 yamau tathā daṇḍadharaṃ yamaprabham

08,034.022f*0459_05 tair eva naḥ sukhakaram āhavo 'stu

08,034.022f*0459_06 vrajāmi bībhatsum ahaṃ gadādharam

08,034.023a etac chrutvā tu vacanaṃ rādheyasya mahātmanaḥ

08,034.023c uvāca vacanaṃ śalyaḥ sūtaputraṃ tathāgatam

08,034.024a abhiyāsi mahābāho bhīmasenaṃ mahābalam

08,034.024c nirasya bhīmasenaṃ tu tataḥ prāpsyasi phalgunam

08,034.024d*0460_01 nirapekṣaś ca yudhyasva śaktiṃ svāṃ saṃpradarśayan

08,034.025a yas te kāmo 'bhilaṣitaś cirāt prabhṛti hṛdgataḥ

08,034.025c sa vai saṃpatsyate karṇa satyam etad bravīmi te

08,034.026a evam ukte tataḥ karṇaḥ śalyaṃ punar abhāṣata

08,034.026c hantāham arjunaṃ saṃkhye māṃ vā hantā dhanaṃjayaḥ

08,034.026d*0461_01 evam uktvā tato rājan rādheyo rathināṃ varaḥ

08,034.026e yuddhe manaḥ samādhāya yāhi yāhīty acodayat

08,034.027a tataḥ prāyād rathenāśu śalyas tatra viśāṃ pate

08,034.027c yatra bhīmo maheṣvāso vyadrāvayata vāhinīm

08,034.028a tatas tūryaninādaś ca bherīṇāṃ ca mahāsvanaḥ

08,034.028c udatiṣṭhata rājendra karṇabhīmasamāgame

08,034.029a bhīmaseno 'tha saṃkruddhas tava sainyaṃ durāsadam

08,034.029c nārācair vimalais tīkṣṇair diśaḥ prādrāvayad balī

08,034.030a sa saṃnipātas tumulo bhīmarūpo viśāṃ pate

08,034.030c āsīd raudro mahārāja karṇapāṇḍavayor mṛdhe

08,034.030e tato muhūrtād rājendra pāṇḍavaḥ karṇam ādravat

08,034.030e*0462_01 **** **** nātikṛcchrād dhasann iva

08,034.030e*0462_02 bhīmaseno mahābāhuḥ

08,034.031a tam āpatantaṃ saṃprekṣya karṇo vaikartano vṛṣaḥ

08,034.031c ājaghānorasi kruddho nārācena stanāntare

08,034.031e punaś cainam ameyātmā śaravarṣair avākirat

08,034.032a sa viddhaḥ sūtaputreṇa chādayām āsa patribhiḥ

08,034.032c vivyādha niśitaiḥ karṇa navabhir nataparvabhiḥ

08,034.033a tasya karṇo dhanurmadhye dvidhā ciccheda patriṇā

08,034.033c atha taṃ chinnadhanvānam abhyavidhyat stanāntare

08,034.033e nārācena sutīkṣṇena sarvāvaraṇabhedinā

08,034.034a so 'nyat kārmukam ādāya sūtaputraṃ vṛkodaraḥ

08,034.034c rājan marmasu marmajño viddhvā suniśitaiḥ śaraiḥ

08,034.034e nanāda balavan nādaṃ kampayann iva rodasī

08,034.035a taṃ karṇaḥ pañcaviṃśatyā nārācānāṃ samārdayat

08,034.035c madotkaṭaṃ vane dṛptam ulkābhir iva kuñjaram

08,034.036a tataḥ sāyakabhinnāṅgaḥ pāṇḍavaḥ krodhamūrcchitaḥ

08,034.036c saṃrambhāmarṣatāmrākṣaḥ sūtaputravadhecchayā

08,034.037a sa kārmuke mahāvegaṃ bhārasādhanam uttamam

08,034.037c girīṇām api bhettāraṃ sāyakaṃ samayojayat

08,034.038a vikṛṣya balavac cāpam ā karṇād atimārutiḥ

08,034.038c taṃ mumoca maheṣvāsaḥ kruddhaḥ karṇajighāṃsayā

08,034.039a sa visṛṣṭo balavatā bāṇo vajrāśanisvanaḥ

08,034.039c adārayad raṇe karṇaṃ vajravega ivācalam

08,034.040a sa bhīmasenābhihato sūtaputraḥ kurūdvaha

08,034.040c niṣasāda rathopasthe visaṃjñaḥ pṛtanāpatiḥ

08,034.040d*0463_01 rudhireṇāvasiktāṅgo gatāsuvad ariṃdamaḥ

08,034.040d@011_0001 etasminn antare dṛṣṭvā madrarājo vṛkodaram

08,034.040d@011_0002 jihvāṃ chettuṃ samāyāntaṃ sāntvayann idam abravīt

08,034.040d@011_0003 bhīmasena mahābāho yat tvā vakṣyāmi tac chṛṇu

08,034.040d@011_0004 vacanaṃ hetusaṃpannaṃ śrutvā caitat tathā kuru

08,034.040d@011_0005 arjunena pratijñāto vadhaḥ karṇasya śuṣmiṇaḥ

08,034.040d@011_0006 bhīma uvāca

08,034.040d@011_0006 tāṃ tathā kuru bhadraṃ te pratijñāṃ savyasācinaḥ

08,034.040d@011_0007 dṛḍhavratatvaṃ pārthasya jānāmi nṛpasattama

08,034.040d@011_0008 rājñas tu dharṣaṇaṃ pāpaḥ kṛtavān mama saṃnidhau

08,034.040d@011_0009 tataḥ krodhābhibhūtena śeṣaṃ na gaṇitaṃ mayā

08,034.040d@011_0010 patite cāpi rādheye na me manyuḥ śamaṃ gataḥ

08,034.040d@011_0011 jihvoddharaṇam evāsya prāptakālaṃ mataṃ mama

08,034.040d@011_0012 anena tu nṛśaṃsena samaveteṣu rājasu

08,034.040d@011_0013 asmākaṃ śṛṇvatāṃ kṛṣṇā yāni vākyāni mātula

08,034.040d@011_0014 asahyāni ca nīcena bahūni śrāvitāni bhoḥ

08,034.040d@011_0015 nūnaṃ te tat parijñātaṃ dūrasthasyāpi pārthiva

08,034.040d@011_0016 chedanaṃ cāsya jihvāyās tad evākāṅkṣitaṃ mayā

08,034.040d@011_0017 rājñas tu priyakāmena kālo 'yaṃ paripālitaḥ

08,034.040d@011_0018 bhavatā tu yad ukto 'smi vākyaṃ hetvarthasaṃhitam

08,034.040d@011_0019 tad gṛhītaṃ mahārāja kaṭukastham ivauṣadham

08,034.040d@011_0020 hīnapratijño bībhatsur na hi jīveta karhi cit

08,034.040d@011_0021 asmin vinaṣṭe naṣṭāḥ smaḥ sarva eva sakeśavāḥ

08,034.040d@011_0022 adya caiva nṛśaṃsātmā pāpaḥ pāpakṛtāṃ varaḥ

08,034.040d@011_0023 gamiṣyati parābhāvaṃ dṛṣṭamātraḥ kirīṭinā

08,034.040d@011_0024 yudhiṣṭhirasya kopena pūrvaṃ dagdho nṛśaṃsakṛt

08,034.040d@011_0025 tvayā saṃrakṣitas tv adya matsamīpād upāyataḥ

08,034.041a tato madrādhipo dṛṣṭvā visaṃjñaṃ sūtanandanam

08,034.041c apovāha rathenājau karṇam āhavaśobhinam

08,034.042a tataḥ parājite karṇe dhārtarāṣṭrīṃ mahācamūm

08,034.042c vyadrāvayad bhīmaseno yathendro dānavīṃ camūm

08,035.001 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,035.001a suduṣkaram idaṃ karma kṛtaṃ bhīmena saṃjaya

08,035.001c yena karṇo mahābāhū rathopasthe nipātitaḥ

08,035.002a karṇo hy eko raṇe hantā sṛñjayān pāṇḍavaiḥ saha

08,035.002c iti duryodhanaḥ sūta prābravīn māṃ muhur muhuḥ

08,035.003a parājitaṃ tu rādheyaṃ dṛṣṭvā bhīmena saṃyuge

08,035.003c tataḥ paraṃ kim akarot putro duryodhano mama

08,035.004 saṃjaya uvāca

08,035.004a vibhrāntaṃ prekṣya rādheyaṃ sūtaputraṃ mahāhave

08,035.004c mahatyā senayā rājan sodaryān samabhāṣata

08,035.005a śīghraṃ gacchata bhadraṃ vo rādheyaṃ parirakṣata

08,035.005c bhīmasenabhayāgādhe majjantaṃ vyasanārṇave

08,035.006a te tu rājñā samādiṣṭā bhīmasenajighāṃsavaḥ

08,035.006c abhyavartanta saṃkruddhāḥ pataṃgā iva pāvakam

08,035.007a śrutāyur durdharaḥ krātho vivitsur vikaṭaḥ samaḥ

08,035.007c niṣaṅgī kavacī pāśī tathā nandopanandakau

08,035.008a duṣpradharṣaḥ subāhuś ca vātavegasuvarcasau

08,035.008c dhanurgrāho durmadaś ca tathā sattvasamaḥ sahaḥ

08,035.009a ete rathaiḥ parivṛtā vīryavanto mahābalāḥ

08,035.009c bhīmasenaṃ samāsādya samantāt paryavārayan

08,035.009e te vyamuñcañ śaravrātān nānāliṅgān samantataḥ

08,035.010a sa tair abhyardyamānas tu bhīmaseno mahābalaḥ

08,035.010c teṣām āpatatāṃ kṣipraṃ sutānāṃ te narādhipa

08,035.010e rathaiḥ pañcāśatā sārdhaṃ pañcāśan nyahanad rathān

08,035.011a vivitsos tu tataḥ kruddho bhallenāpāharac chiraḥ

08,035.011c sakuṇḍalaśirastrāṇaṃ pūrṇacandropamaṃ tadā

08,035.011d*0464_01 aśobhata mahārāja pūrṇacandra ivāmbare

08,035.011e bhīmena ca mahārāja sa papāta hato bhuvi

08,035.012a taṃ dṛṣṭvā nihataṃ śūraṃ bhrātaraḥ sarvataḥ prabho

08,035.012c abhyadravanta samare bhīmaṃ bhīmaparākramam

08,035.013a tato 'parābhyāṃ bhallābhyāṃ putrayos te mahāhave

08,035.013c jahāra samare prāṇān bhīmo bhīmaparākramaḥ

08,035.014a tau dharām anvapadyetāṃ vātarugṇāv iva drumau

08,035.014c vikaṭaś ca samaś cobhau devagarbhasamau nṛpa

08,035.015a tatas tu tvarito bhīmaḥ krāthaṃ ninye yamakṣayam

08,035.015c nārācena sutīkṣṇena sa hato nyapatad bhuvi

08,035.016a hāhākāras tatas tīvraḥ saṃbabhūva janeśvara

08,035.016c vadhyamāneṣu te rājaṃs tadā putreṣu dhanviṣu

08,035.017a teṣāṃ saṃlulite sainye bhīmaseno mahābalaḥ

08,035.017c nandopanandau samare prāpayad yamasādanam

08,035.018a tatas te prādravan bhītāḥ putrās te vihvalīkṛtāḥ

08,035.018c bhīmasenaṃ raṇe dṛṣṭvā kālāntakayamopamam

08,035.019a putrāṃs te nihatān dṛṣṭvā sūtaputro mahāmanāḥ

08,035.019c haṃsavarṇān hayān bhūyaḥ prāhiṇod yatra pāṇḍavaḥ

08,035.020a te preṣitā mahārāja madrarājena vājinaḥ

08,035.020c bhīmasenarathaṃ prāpya samasajjanta vegitāḥ

08,035.021a sa saṃnipātas tumulo ghorarūpo viśāṃ pate

08,035.021c āsīd raudro mahārāja karṇapāṇḍavayor mṛdhe

08,035.022a dṛṣṭvā mama mahārāja tau sametau mahārathau

08,035.022c āsīd buddhiḥ kathaṃ nūnam etad adya bhaviṣyati

08,035.022d*0465_01 ājaghne bahubhir bāṇair dhvajam ekeṣuṇāhanat

08,035.022d*0465_02 sārathiṃ cāsya bhallena preṣayām āsa mṛtyave

08,035.022d*0466_01 chittvā ca kārmukaṃ tūrṇaṃ pāṇḍavasyāśu patriṇā

08,035.022d@012_0001 tato bhīmo raṇaślāghī chādayām āsa patribhiḥ

08,035.022d@012_0002 karṇaṃ raṇe mahārāja putrāṇāṃ tava paśyatām

08,035.022d@012_0003 tataḥ karṇo bhṛśaṃ kruddho bhīmaṃ navabhir āyasaiḥ

08,035.022d@012_0004 vivyādha paramāstrajño bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,035.022d@012_0005 āhataḥ sa mahābāhur bhīmo bhīmaparākramaḥ

08,035.022d@012_0006 ākarṇapūrṇair viśikhaiḥ karṇaṃ vivyādha saptabhiḥ

08,035.022d@012_0007 tataḥ karṇo mahārāja āśīviṣa iva śvasan

08,035.022d@012_0008 śaravarṣeṇa mahatā chādayām āsa pāṇḍavam

08,035.022d@012_0009 bhīmo 'pi taṃ śaravrātaiś chādayitvā mahāratham

08,035.022d@012_0010 paśyatāṃ kauraveyāṇāṃ vinanarda mahābalaḥ

08,035.022d@012_0011 tataḥ karṇo bhṛśaṃ kruddho dṛḍham ādāya kārmukam

08,035.022d@012_0012 bhīmaṃ vivyādha daśabhiḥ kaṅkapatraiḥ śilāśitaiḥ

08,035.022d@012_0013 kārmukaṃ cāsya ciccheda bhallena niśitena ca

08,035.022d@012_0014 tato bhīmo mahābāhur hemapaṭṭavibhūṣitam

08,035.022d@012_0015 parighaṃ ghoram ādāya mṛtyudaṇḍam ivāparam

08,035.022d@012_0016 karṇasya nidhanākāṅkṣī cikṣepātibalo nadan

08,035.022d@012_0017 tam āpatantaṃ parighaṃ vajrāśanisamasvanam

08,035.022d@012_0018 ciccheda bahudhā karṇaḥ śarair āśīviṣopamaiḥ

08,035.022d@012_0019 tataḥ kārmukam ādāya bhīmo dṛḍhataraṃ tadā

08,035.022d@012_0020 chādayām āsa viśikhaiḥ karṇaṃ parabalārdanam

08,035.022d@012_0021 tato yuddham abhūd ghoraṃ karṇapāṇḍavayor mṛdhe

08,035.022d@012_0022 harīndrayor iva muhuḥ parasparavadhaiṣiṇoḥ

08,035.022d@012_0023 tataḥ karṇo mahārāja bhīmasenaṃ tribhiḥ śaraiḥ

08,035.022d@012_0024 ākarṇamūlaṃ vivyādha dṛḍham āyamya kārmukam

08,035.022d@012_0025 so 'tividdho maheṣvāsaḥ karṇena balināṃ varaḥ

08,035.022d@012_0026 ghoram ādatta viśikhaṃ karṇakāyāvadāraṇam

08,035.022d@012_0027 tasya bhittvā tanutrāṇaṃ bhittvā kāyaṃ ca sāyakaḥ

08,035.022d@012_0028 prāviśad dharaṇīṃ rājan valmīkam iva pannagaḥ

08,035.022d@012_0029 sa tenātiprahāreṇa vyathito vihvalann iva

08,035.022d@012_0030 saṃcacāla rathe karṇaḥ kṣitikampe yathācalaḥ

08,035.022d@012_0031 tataḥ karṇo mahārāja roṣāmarṣasamanvitaḥ

08,035.022d@012_0032 pāṇḍavaṃ pañcaviṃśatyā nārācānāṃ samārpayat

08,035.023a tato muhūrtād rājendra nātikṛcchrād dhasann iva

08,035.023c virathaṃ bhīmakarmāṇaṃ bhīmaṃ karṇaś cakāra ha

08,035.024a viratho bharataśreṣṭhaḥ prahasann anilopamaḥ

08,035.024b*0467_01 tato 'marṣī mahātejā viratho rathināṃ varaḥ

08,035.024c gadāhasto mahābāhur apatat syandanottamāt

08,035.024d*0468_01 avaplutya ca vegena tava sainyaṃ viśāṃ pate

08,035.024d*0468_02 vyadhamad gadayā bhīmaḥ śaran meghān ivānilaḥ

08,035.024d*0469_01 gadayā ca mahārāja karṇasya rathakūbaram

08,035.024d*0469_02 pothayām āsa saṃkruddhaḥ samare śatrutāpanaḥ

08,035.024d*0470_01 sa krodhavaśam āpannaḥ pāṇḍuputraḥ pratāpavān

08,035.024d*0470_02 vidrāvya gadayā vīras tava putrān mahāhave

08,035.024d*0471_01 karṇaṃ śalyaṃ ca yugapad gadayā prahasann iva

08,035.024d*0471_02 apātayad rathopasthe nihatya vinanāda ha

08,035.025a nāgān saptaśatān rājann īṣādantān prahāriṇaḥ

08,035.025c vyadhamat sahasā bhīmaḥ kruddharūpaḥ paraṃtapaḥ

08,035.026a dantaveṣṭeṣu netreṣu kambheṣu sa kaṭeṣu ca

08,035.026c marmasv api ca marmajño ninadan vyadhamad bhṛśam

08,035.026d*0472_01 te 'bhyarditā mārutinā vinadanto bhṛśāturāḥ

08,035.027a tatas te prādravan bhītāḥ pratīpaṃ prahitāḥ punaḥ

08,035.027c mahāmātrais tam āvavrur meghā iva divākaram

08,035.028a tān sa saptaśatān nāgān sārohāyudhaketanān

08,035.028c bhūmiṣṭho gadayā jaghne śaranmeghān ivānilaḥ

08,035.029a tataḥ subalaputrasya nāgān atibalān punaḥ

08,035.029c pothayām āsa kaunteyo dvāpañcāśatam āhave

08,035.030a tathā rathaśataṃ sāgraṃ pattīṃś ca śataśo 'parān

08,035.030c nyahanat pāṇḍavo yuddhe tāpayaṃs tava vāhinīm

08,035.031a pratāpyamānaṃ sūryeṇa bhīmena ca mahātmanā

08,035.031c tava sainyaṃ saṃcukoca carma vahnigataṃ yathā

08,035.032a te bhīmabhayasaṃtrastās tāvakā bharatarṣabha

08,035.032c vihāya samare bhīmaṃ dudruvur vai diśo daśa

08,035.033a rathāḥ pañcaśatāś cānye hrādinaś carmavarmiṇaḥ

08,035.033c bhīmam abhyadravaṃs tūrṇaṃ śarapūgaiḥ samantataḥ

08,035.034a tān sasūtarathān sarvān sapatākādhvajāyudhān

08,035.034c pothayām āsa gadayā bhīmo viṣṇur ivāsurān

08,035.035a tataḥ śakuninirdiṣṭāḥ sādinaḥ śūrasaṃmatāḥ

08,035.035c trisāhasrā yayur bhīmaṃ śaktyṛṣṭiprāsapāṇayaḥ

08,035.036a tān pratyudgamya yavanān aśvārohān varārihā

08,035.036c vicaran vividhān mārgān ghātayām āsa pothayan

08,035.037a teṣām āsīn mahāñ śabdas tāḍitānāṃ ca sārvaśaḥ

08,035.037c asibhiś chidyamānānāṃ naḍānām iva bhārata

08,035.038a evaṃ subalaputrasya trisāhasrān hayottamān

08,035.038c hatvānyaṃ ratham āsthāya kruddho rādheyam abhyayāt

08,035.039a karṇo 'pi samare rājan dharmaputram ariṃdamam

08,035.039c śaraiḥ pracchādayām āsa sārathiṃ cāpy apātayat

08,035.040a tataḥ saṃpradrutaṃ saṃkhye rathaṃ dṛṣṭvā mahārathaḥ

08,035.040c anvadhāvat kiran bāṇaiḥ kaṅkapatrair ajihmagaiḥ

08,035.041a rājānam abhi dhāvantaṃ śarair āvṛtya rodasī

08,035.041c kruddhaḥ pracchādayām āsa śarajālena mārutiḥ

08,035.042a saṃnivṛttas tatas tūrṇaṃ rādheyaḥ śatrukarśanaḥ

08,035.042c bhīmaṃ pracchādayām āsa samantān niśitaiḥ śaraiḥ

08,035.043a bhīmasenarathavyagraṃ karṇaṃ bhārata sātyakiḥ

08,035.043c abhyardayad ameyātmā pārṣṇigrahaṇakāraṇāt

08,035.043e abhyavartata karṇas tam ardito 'pi śarair bhṛśam

08,035.044a tāv anyonyaṃ samāsādya vṛṣabhau sarvadhanvinām

08,035.044c visṛjantau śarāṃś citrān vibhrājetāṃ manasvinau

08,035.045a tābhyāṃ viyati rājendra vitataṃ bhīmadarśanam

08,035.045c krauñcapṛṣṭhāruṇaṃ raudraṃ bāṇajālaṃ vyadṛśyata

08,035.046a naiva sūryaprabhāṃ khaṃ vā na diśaḥ pradiśaḥ kutaḥ

08,035.046c prājñāsiṣma vayaṃ tābhyāṃ śarair muktaiḥ sahasraśaḥ

08,035.047a madhyāhne tapato rājan bhāskarasya mahāprabhāḥ

08,035.047c hṛtāḥ sarvāḥ śaraughais taiḥ karṇamādhavayos tadā

08,035.048a saubalaṃ kṛtavarmāṇaṃ drauṇim ādhirathiṃ kṛpam

08,035.048c saṃsaktān pāṇḍavair dṛṣṭvā nivṛttāḥ kuravaḥ punaḥ

08,035.049a teṣām āpatatāṃ śabdas tīvra āsīd viśāṃ pate

08,035.049c uddhūtānāṃ yathā vṛṣṭyā sāgarāṇāṃ bhayāvahaḥ

08,035.050a te sene bhṛśasaṃvigne dṛṣṭvānyonyaṃ mahāraṇe

08,035.050c harṣeṇa mahatā yukte parigṛhya parasparam

08,035.051a tataḥ pravavṛte yuddhaṃ madhyaṃ prāpte divākare

08,035.051c yādṛśaṃ na kadā cid dhi dṛṣṭapūrvaṃ na ca śrutam

08,035.052a balaughas tu samāsādya balaughaṃ sahasā raṇe

08,035.052c upāsarpata vegena jalaugha iva sāgaram

08,035.053a āsīn ninādaḥ sumahān balaughānāṃ parasparam

08,035.053c garjatāṃ sāgaraughāṇāṃ yathā syān nisvano mahān

08,035.054a te tu sene samāsādya vegavatyau parasparam

08,035.054b*0473_01 upāsarpata vegena anyonyena narādhipa

08,035.054c ekībhāvam anuprāpte nadyāv iva samāgame

08,035.055a tataḥ pravavṛte yuddhaṃ ghorarūpaṃ viśāṃ pate

08,035.055b*0474_01 harṣeṇa mahatā yuktaiḥ kurupāṇḍavasainikaiḥ

08,035.055c kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca lipsatāṃ sumahad yaśaḥ

08,035.056a kurūṇāṃ garjatāṃ tatra avicchedakṛtā giraḥ

08,035.056c śrūyante vividhā rājan nāmāny uddiśya bhārata

08,035.057a yasya yad dhi raṇe nyaṅgaṃ pitṛto mātṛto 'pi vā

08,035.057c karmataḥ śīlato vāpi sa tac chrāvayate yudhi

08,035.058a tān dṛṣṭvā samare śūrāṃs tarjayānān parasparam

08,035.058c abhavan me matī rājan naiṣām astīti jīvitam

08,035.059a teṣāṃ dṛṣṭvā tu kruddhānāṃ vapūṃṣy amitatejasām

08,035.059c abhavan me bhayaṃ tīvraṃ katham etad bhaviṣyati

08,035.060a tatas te pāṇḍavā rājan kauravāś ca mahārathāḥ

08,035.060c tatakṣuḥ sāyakais tīkṣṇair nighnanto hi parasparam

08,036.001 saṃjaya uvāca

08,036.001a kṣatriyās te mahārāja parasparavadhaiṣiṇaḥ

08,036.001c anyonyaṃ samare jaghnuḥ kṛtavairāḥ parasparam

08,036.002a rathaughāś ca hayaughāś ca naraughāś ca samantataḥ

08,036.002c gajaughāś ca mahārāja saṃsaktāḥ sma parasparam

08,036.003a gadānāṃ parighāṇāṃ ca kaṇapānāṃ ca sarpatām

08,036.003c prāsānāṃ bhiṇḍipālānāṃ bhuśuṇḍīnāṃ ca sarvaśaḥ

08,036.004a saṃpātaṃ cānvapaśyāma saṃgrāme bhṛśadāruṇe

08,036.004c śalabhā iva saṃpetuḥ samantāc charavṛṣṭayaḥ

08,036.005a nāgā nāgān samāsādya vyadhamanta parasparam

08,036.005c hayā hayāṃś ca samare rathino rathinas tathā

08,036.005e pattayaḥ pattisaṃghaiś ca hayasaṃghair hayās tathā

08,036.006a pattayo rathamātaṅgān rathā hastyaśvam eva ca

08,036.006b*0475_01 hastino 'śvān rathāṃś caiva

08,036.006c nāgāś ca samare tryaṅgaṃ mamṛduḥ śīghragā nṛpa

08,036.006d*0476_01 **** **** hayās tryaṅgaṃ ca māriṣa

08,036.006d*0477_01 narāś ca mamṛdus tryaṅgaṃ rathās tryaṅgaṃ ca māriṣa

08,036.006d*0478_01 śaratomaranārācair gadāśaktiparaśvadhaiḥ

08,036.007a patatāṃ tatra śūrāṇāṃ krośatāṃ ca parasparam

08,036.007c ghoram āyodhanaṃ jajñe paśūnāṃ vaiśasaṃ yathā

08,036.008a rudhireṇa samāstīrṇā bhāti bhārata medinī

08,036.008c śakragopagaṇākīrṇā prāvṛṣīva yathā dharā

08,036.009a yathā vā vāsasī śukle mahārajanarañjite

08,036.009c bibhṛyād yuvatiḥ śyāmā tadvad āsīd vasuṃdharā

08,036.009d*0479_01 baddhacūḍāmaṇivaraiḥ śirobhiś cārukuṇḍalaiḥ

08,036.009d*0479_02 ujjhitair vṛṣabhākṣāṇāṃ bhrājate sma vasuṃdharā

08,036.009e māṃsaśoṇitacitreva śātakaumbhamayīva ca

08,036.009f*0480_01 bhūr babhau bharataśreṣṭha śāntārcirbhir ivāgnibhiḥ

08,036.010a chinnānāṃ cottamāṅgānāṃ bāhūnāṃ corubhiḥ saha

08,036.010c kuṇḍalānāṃ praviddhānāṃ bhūṣaṇānāṃ ca bhārata

08,036.011a niṣkāṇām adhisūtrāṇāṃ śarīrāṇāṃ ca dhanvinām

08,036.011c varmaṇāṃ sapatākānāṃ saṃghās tatrāpatan bhuvi

08,036.011d*0481_01 agamyakalpā pṛthivī sarvato bhṛśadurgamā

08,036.012a gajān gajāḥ samāsādya viṣāṇāgrair adārayan

08,036.012c viṣāṇābhihatās te ca bhrājante dviradā yathā

08,036.013a rudhireṇāvasiktāṅgā gairikaprasravā iva

08,036.013c yathā bhrājanti syandantaḥ parvatā dhātumaṇḍitāḥ

08,036.013d*0482_01 tathā rejū raṇe nāgā rudhireṇa samāplutāḥ

08,036.014a tomarān gajibhir muktān pratīpān āsthitān bahūn

08,036.014c hastair vicerus te nāgā babhañjuś cāpare tathā

08,036.015a nārācaiś chinnavarmāṇo bhrājante sma gajottamāḥ

08,036.015c himāgame mahārāja vyabhrā iva mahīdharāḥ

08,036.016a śaraiḥ kanakapuṅkhais tu citā rejur gajottamāḥ

08,036.016c ulkābhiḥ saṃpradīptāgrāḥ parvatā iva māriṣa

08,036.017a ke cid abhyāhatā nāgā nāgair naganibhā bhuvi

08,036.017c nipetuḥ samare tasmin pakṣavanta ivādrayaḥ

08,036.018a apare prādravan nāgāḥ śalyārtā vraṇapīḍitāḥ

08,036.018c pratimānaiś ca kumbhaiś ca petur urvyāṃ mahāhave

08,036.019a niṣeduḥ siṃhavac cānye nadanto bhairavān ravān

08,036.019c mamluś ca bahavo rājaṃś cukūjuś cāpare tathā

08,036.020a hayāś ca nihatā bāṇaiḥ svarṇabhāṇḍaparicchadāḥ

08,036.020c niṣeduś caiva mamluś ca babhramuś ca diśo daśa

08,036.021a apare kṛṣyamāṇāś ca viveṣṭanto mahītale

08,036.021c bhāvān bahuvidhāṃś cakrus tāḍitāḥ śaratomaraiḥ

08,036.022a narās tu nihatā bhūmau kūjantas tatra māriṣa

08,036.022c dṛṣṭvā ca bāndhavān anye pitṝn anye pitāmahān

08,036.023a dhāvamānān parāṃś caiva dṛṣṭvānye tatra bhārata

08,036.023c gotranāmāni khyātāni śaśaṃsur itaretaram

08,036.024a teṣāṃ chinnā mahārāja bhujāḥ kanakabhūṣaṇāḥ

08,036.024c udveṣṭante viveṣṭante patante cotpatanti ca

08,036.025a nipatanti tathā bhūmau sphuranti ca sahasraśaḥ

08,036.025c vegāṃś cānye raṇe cakruḥ sphuranta iva pannagāḥ

08,036.026a te bhujā bhogibhogābhāś candanāktā viśāṃ pate

08,036.026c lohitārdrā bhṛśaṃ rejus tapanīyadhvajā iva

08,036.027a vartamāne tathā ghore saṃkule sarvatodiśam

08,036.027c avijñātāḥ sma yudhyante vinighnantaḥ parasparam

08,036.028a bhaumena rajasā kīrṇe śastrasaṃpātasaṃkule

08,036.028c naiva sve na pare rājan vyajñāyanta tamovṛte

08,036.029a tathā tad abhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam

08,036.029c śoṇitodā mahānadyaḥ prasasrus tatra cāsakṛt

08,036.030a śīrṣapāṣāṇasaṃchannāḥ keśaśaivalaśādvalāḥ

08,036.030c asthisaṃghātasaṃkīrṇā dhanuḥśaravarottamāḥ

08,036.031a māṃsakardamapaṅkāś ca śoṇitaughāḥ sudāruṇāḥ

08,036.031c nadīḥ pravartayām āsur yamarāṣṭravivardhanīḥ

08,036.031d*0483_01 bhīruvitrāsakāriṇyaḥ śūrāṇāṃ harṣavardhanāḥ

08,036.032a tā nadyo ghorarūpāś ca nayantyo yamasādanam

08,036.032c avagāḍhā majjayantyaḥ kṣatrasyājanayan bhayam

08,036.033a kravyādānāṃ naravyāghra nardatāṃ tatra tatra ha

08,036.033c ghoram āyodhanaṃ jajñe pretarājapuropamam

08,036.034a utthitāny agaṇeyāni kabandhāni samantataḥ

08,036.034c nṛtyanti vai bhūtagaṇāḥ saṃtṛptā māṃsaśoṇitaiḥ

08,036.035a pītvā ca śoṇitaṃ tatra vasāṃ pītvā ca bhārata

08,036.035c medomajjāvasātṛptās tṛptā māṃsasya caiva hi

08,036.035e dhāvamānāś ca dṛśyante kākagṛdhrabalās tathā

08,036.036a śūrās tu samare rājan bhayaṃ tyaktvā sudustyajam

08,036.036c yodhavratasamākhyātāś cakruḥ karmāṇy abhītavat

08,036.037a śaraśaktisamākīrṇe kravyādagaṇasaṃkule

08,036.037c vyacaranta gaṇaiḥ śūrāḥ khyāpayantaḥ svapauruṣam

08,036.038a anyonyaṃ śrāvayanti sma nāmagotrāṇi bhārata

08,036.038c pitṛnāmāni ca raṇe gotranāmāni cābhitaḥ

08,036.039a śrāvayanto hi bahavas tatra yodhā viśāṃ pate

08,036.039c anyonyam avamṛdnantaḥ śaktitomarapaṭṭiśaiḥ

08,036.040a vartamāne tadā yuddhe ghorarūpe sudāruṇe

08,036.040c vyaṣīdat kauravī senā bhinnā naur iva sāgare

08,037.001 saṃjaya uvāca

08,037.001a vartamāne tadā yuddhe kṣatriyāṇāṃ nimajjane

08,037.001c gāṇḍīvasya mahān ghoṣaḥ śuśruve yudhi māriṣa

08,037.002a saṃśaptakānāṃ kadanam akarod yatra pāṇḍavaḥ

08,037.002c kosalānāṃ tathā rājan nārāyaṇabalasya ca

08,037.003a saṃśaptakās tu samare śaravṛṣṭiṃ samantataḥ

08,037.003c apātayan pārthamūrdhni jayagṛddhāḥ pramanyavaḥ

08,037.004a tāṃ vṛṣṭiṃ sahasā rājaṃs tarasā dhārayan prabhuḥ

08,037.004c vyagāhata raṇe pārtho vinighnan rathināṃ varaḥ

08,037.005a nigṛhya tu rathānīkaṃ kaṅkapatraiḥ śilāśitaiḥ

08,037.005c āsasāda raṇe pārthaḥ suśarmāṇaṃ mahāratham

08,037.006a sa tasya śaravarṣāṇi vavarṣa rathināṃ varaḥ

08,037.006c tathā saṃśaptakāś caiva pārthasya samare sthitāḥ

08,037.007a suśarmā tu tataḥ pārthaṃ viddhvā navabhir āśugaiḥ

08,037.007c janārdanaṃ tribhir bāṇair abhyahan dakṣiṇe bhuje

08,037.007e tato 'pareṇa bhallena ketuṃ vivyādha māriṣa

08,037.007f*0484_01 vivyādha samare rājan suśarmā krodhamūrcchitaḥ

08,037.008a sa vānaravaro rājan viśvakarmakṛto mahān

08,037.008c nanāda sumahan nādaṃ bhīṣayan vai nanarda ca

08,037.009a kapes tu ninadaṃ śrutvā saṃtrastā tava vāhinī

08,037.009c bhayaṃ vipulam ādāya niśceṣṭā samapadyata

08,037.010a tataḥ sā śuśubhe senā niśceṣṭāvasthitā nṛpa

08,037.010c nānāpuṣpasamākīrṇaṃ yathā caitrarathaṃ vanam

08,037.011a pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ yodhās te kurusattama

08,037.011c arjunaṃ siṣicur bāṇaiḥ parvataṃ jaladā iva

08,037.011e parivavrus tadā sarve pāṇḍavasya mahāratham

08,037.011f*0485_01 nigṛhya taṃ pracukruśur vadhyamānāḥ śitaiḥ śaraiḥ

08,037.011f*0486_01 nigrahītum upākrāman krodhāviṣṭāḥ samantataḥ

08,037.011f*0486_02 nigṛhya taṃ rathaṃ tasya yodhās te tu sahasraśaḥ

08,037.011f*0487_01 rathabandhaṃ pracakrur hi pāṇḍavasyāmitaujasaḥ

08,037.011f*0487_02 ratham āruruhuḥ ke cit pārthakṛṣṇau jighṛkṣavaḥ

08,037.011f*0487_03 saṃśaptakānāṃ yodhās te siṃhanādāṃś ca nedire

08,037.011f*0487_04 sa rathas tair gṛhītas tu pāṇḍavasya mahātmanaḥ

08,037.011f*0487_05 syandamāno nāśakat tu tad adbhutam ivābhavat

08,037.011f*0488_01 tataḥ pārtho mahābāhuḥ saṃvṛtas tair mahārathaiḥ

08,037.011f*0488_02 nigṛhītaṃ rathaṃ dṛṣṭvā tāṃś cābhidravato bahūn

08,037.011f*0489_01 rathavadhaṃ pracukṣus te sarve tatra mahāhave

08,037.012a te hayān rathacakre ca ratheṣāś cāpi bhārata

08,037.012c nigṛhya balavat tūrṇaṃ siṃhanādam athānadan

08,037.013a apare jagṛhuś caiva keśavasya mahābhujau

08,037.013c pārtham anye mahārāja rathasthaṃ jagṛhur mudā

08,037.014a keśavas tu tadā bāhū vidhunvan raṇamūrdhani

08,037.014c pātayām āsa tān sarvān duṣṭahastīva hastinaḥ

08,037.015a tataḥ kruddho raṇe pārthaḥ saṃvṛtas tair mahārathaiḥ

08,037.015c nigṛhītaṃ rathaṃ dṛṣṭvā keśavaṃ cāpy abhidrutam

08,037.015e rathārūḍhāṃś ca subahūn padātīṃś cāpy apātayat

08,037.016a āsannāṃś ca tato yodhāñ śarair āsannayodhibhiḥ

08,037.016b*0490_01 tāṃs tāpayitvā samare pārthaḥ parapuraṃjayaḥ

08,037.016c cyāvayām āsa samare keśavaṃ cedam abravīt

08,037.017a paśya kṛṣṇa mahābāho saṃśaptakagaṇān mayā

08,037.017c kurvāṇān dāruṇaṃ karma vadhyamānān sahasraśaḥ

08,037.018a rathabandham imaṃ ghoraṃ pṛthivyāṃ nāsti kaś cana

08,037.018c yaḥ saheta pumāṃl loke mad anyo yadupuṃgava

08,037.018d*0491_01 paśya tān adya samare matprayuktaiḥ sutejanaiḥ

08,037.018d*0491_02 patyamānān raṇe kṛṣṇa śarair āśīviṣopamaiḥ

08,037.019a ity evam uktvā bībhatsur devadattam athādhamat

08,037.019b*0492_01 vyanādayad ameyātmā devadattaṃ mahāmṛdhe

08,037.019b*0492_02 devadattasvanaṃ śrutvā keśavo 'pi mahāyaśāḥ

08,037.019c pāñcajanyaṃ ca kṛṣṇo 'pi pūrayann iva rodasī

08,037.020a taṃ tu śaṅkhasvanaṃ śrutvā saṃśaptakavarūthinī

08,037.020c saṃcacāla mahārāja vitrastā cābhavad bhṛśam

08,037.021a padabandhaṃ tataś cakre pāṇḍavaḥ paravīrahā

08,037.021c nāgam astraṃ mahārāja saṃprodīrya muhur muhuḥ

08,037.021d*0493_01 nāgam astraṃ tataḥ pārthaḥ prāduś cakre hasann iva

08,037.021d*0493_02 pādabandhaṃ sa teṣāṃ vai cakre tena mahāstravit

08,037.022a yān uddiśya raṇe pārthaḥ padabandhaṃ cakāra ha

08,037.022c te baddhāḥ padabandhena pāṇḍavena mahātmanā

08,037.022e niśceṣṭā abhavan rājann aśmasāramayā iva

08,037.023a niśceṣṭāṃs tu tato yodhān avadhīt pāṇḍunandanaḥ

08,037.023c yathendraḥ samare daityāṃs tārakasya vadhe purā

08,037.024a te vadhyamānāḥ samare mumucus taṃ rathottamam

08,037.024c āyudhāni ca sarvāṇi visraṣṭum upacakramuḥ

08,037.024d*0494_01 te baddhāḥ pādabandhena na śekuś ceṣṭituṃ nṛpa

08,037.024d*0494_02 tatas tān avadhīt pārthaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,037.024d*0494_03 sarvayodhā hi samare bhujagair veṣṭitābhavan

08,037.025a tataḥ suśarmā rājendra gṛhītāṃ vīkṣya vāhinīm

08,037.025c sauparṇam astraṃ tvaritaḥ prāduścakre mahārathaḥ

08,037.026a tataḥ suparṇāḥ saṃpetur bhakṣayanto bhujaṃgamān

08,037.026c te vai vidudruvur nāgā dṛṣṭvā tān khacarān nṛpa

08,037.027a babhau balaṃ tad vimuktaṃ padabandhād viśāṃ pate

08,037.027c meghavṛndād yathā mukto bhāskaras tāpayan prajāḥ

08,037.028a vipramuktās tu te yodhāḥ phalgunasya rathaṃ prati

08,037.028c sasṛjur bāṇasaṃghāṃś ca śastrasaṃghāṃś ca māriṣa

08,037.028d*0495_01 vividhāni ca śastrāṇi pratyavidhyanta sarvaśaḥ

08,037.029a tāṃ mahāstramayīṃ vṛṣṭiṃ saṃchidya śaravṛṣṭibhiḥ

08,037.029c vyavātiṣṭhat tato yodhān vāsaviḥ paravīrahā

08,037.030a suśarmā tu tato rājan bāṇenānataparvaṇā

08,037.030c arjunaṃ hṛdaye viddhvā vivyādhānyais tribhiḥ śaraiḥ

08,037.030d*0496_01 so 'tividdho maheṣvāsaḥ śarair āśīviṣopamaiḥ

08,037.030d*0497_01 suśarmāṇaṃ mahārāja krodhāviṣṭo mahārathaḥ

08,037.030d*0497_02 tataḥ śaraśataiḥ pārthaḥ saṃchādyainaṃ kṣaṇād raṇe

08,037.030d*0497_03 diśa āvārayām āsa bāṇais tatra mahāstravit

08,037.030d*0497_04 vimukhīkṛtya samare suśarmāṇaṃ dhanaṃjayaḥ

08,037.030e sa gāḍhaviddho vyathito rathopastha upāviśat

08,037.030f*0498_01 tata uccukruśuḥ sarve hataḥ pārtha iti sma ha

08,037.030f*0498_02 tataḥ śaṅkhaninādāś ca bherīśabdāś ca puṣkalāḥ

08,037.030f*0498_03 nānāvāditraninadāḥ siṃhanādāś ca jajñire

08,037.031a pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ śvetāśvaḥ kṛṣṇasārathiḥ

08,037.031c aindram astram ameyātmā prāduścakre tvarānvitaḥ

08,037.031e tato bāṇasahasrāṇi samutpannāni māriṣa

08,037.032a sarvadikṣu vyadṛśyanta sūdayanto nṛpa dvipān

08,037.032c hayān rathāṃś ca samare śastraiḥ śatasahasraśaḥ

08,037.032d*0499_01 rarāja samare rājañ śakro nighnann ivāsurān

08,037.033a vadhyamāne tataḥ sainye vipulā bhīḥ samāviśat

08,037.033c saṃśaptakagaṇānāṃ ca gopālānāṃ ca bhārata

08,037.033e na hi kaś cit pumāṃs tatra yo 'rjunaṃ pratyayudhyata

08,037.034a paśyatāṃ tatra vīrāṇām ahanyata mahad balam

08,037.034c hanyamānam apaśyaṃś ca niśceṣṭāḥ sma parākrame

08,037.035a ayutaṃ tatra yodhānāṃ hatvā pāṇḍusuto raṇe

08,037.035c vyabhrājata raṇe rājan vidhūmo 'gnir iva jvalan

08,037.036a caturdaśa sahasrāṇi yāni śiṣṭāni bhārata

08,037.036c rathānām ayutaṃ caiva trisāhasrāś ca dantinaḥ

08,037.037a tataḥ saṃśaptakā bhūyaḥ parivavrur dhanaṃjayam

08,037.037c martavyam iti niścitya jayaṃ vāpi nivartanam

08,037.038a tatra yuddhaṃ mahad dhy āsīt tāvakānāṃ viśāṃ pate

08,037.038c śūreṇa balinā sārdhaṃ pāṇḍavena kirīṭinā

08,037.038d*0500_01 jitvā tān nyahanat pārthaḥ śatrūñ śakra ivāsurān

08,038.001 saṃjaya uvāca

08,038.001a kṛtavarmā kṛpo drauṇiḥ sūtaputraś ca māriṣa

08,038.001c ulūkaḥ saubalaś caiva rājā ca saha sodaraiḥ

08,038.002a sīdamānāṃ camūṃ dṛṣṭvā pāṇḍuputrabhayārditām

08,038.002c samujjihīrṣur vegena bhinnāṃ nāvam ivārṇave

08,038.003a tato yuddham atīvāsīn muhūrtam iva bhārata

08,038.003c bhīrūṇāṃ trāsajananaṃ śūrāṇāṃ harṣavardhanam

08,038.003d*0501_01 bhīmasenaṃ sapāñcālaṃ cedikaikeyasaṃvṛtam

08,038.003d*0501_02 vaikartanaḥ svayaṃ yuddhvā vārayām āsa kārmukaiḥ

08,038.003d*0501_03 tataś cedikarūṣāṃś ca sṛñjayāṃś ca mahārathān

08,038.003d*0501_04 karṇo jaghāna saṃkruddho bhīmasenasya paśyataḥ

08,038.004a kṛpeṇa śaravarṣāṇi vipramuktāni saṃyuge

08,038.004c sṛñjayāḥ śātayām āsuḥ śalabhānāṃ vrajā iva

08,038.005a śikhaṇḍī tu tataḥ kruddho gautamaṃ tvarito yayau

08,038.005c vavarṣa śaravarṣāṇi samantād eva brāhmaṇe

08,038.005d*0502_01 mahad āsīt tadā yuddhaṃ muhūrtād iva dāruṇam

08,038.005d*0502_02 kruddhayoḥ samare rājan rāmarāvaṇayor iva

08,038.006a kṛpas tu śaravarṣaṃ tad vinihatya mahāstravit

08,038.006c śikhaṇḍinaṃ raṇe kruddho vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ

08,038.007a tataḥ śikhaṇḍī kupītaḥ śaraiḥ saptabhir āhave

08,038.007c kṛpaṃ vivyādha subhṛśaṃ kaṅkapatrair ajihmagaiḥ

08,038.008a tataḥ kṛpaḥ śarais tīkṣṇaiḥ so 'tividdho mahārathaḥ

08,038.008b*0503_01 tatas tu niśitais tīkṣṇaiḥ kṣuraprair hemabhūṣaṇaiḥ

08,038.008c vyaśvasūtarathaṃ cakre pārṣataṃ tu dvijottamaḥ

08,038.009a hatāśvāt tu tato yānād avaplutya mahārathaḥ

08,038.009c carmakhaḍge ca saṃgṛhya satvaraṃ brāhmaṇaṃ yayau

08,038.010a tam āpatantaṃ sahasā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,038.010c chādayām āsa samare tad adbhutam ivābhavat

08,038.011a tatrādbhutam apaśyāma śilānāṃ plavanaṃ yathā

08,038.011c niśceṣṭo yad raṇe rājañ śikhaṇḍī samatiṣṭhata

08,038.012a kṛpeṇa chāditaṃ dṛṣṭvā nṛpottama śikhaṇḍinam

08,038.012c pratyudyayau kṛpaṃ tūrṇaṃ dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ

08,038.013a dhṛṣṭadyumnaṃ tato yāntaṃ śāradvatarathaṃ prati

08,038.013c pratijagrāha vegena kṛtavarmā mahārathaḥ

08,038.014a yudhiṣṭhiram athāyāntaṃ śāradvatarathaṃ prati

08,038.014c saputraṃ sahasenaṃ ca droṇaputro nyavārayat

08,038.015a nakulaṃ sahadevaṃ ca tvaramāṇau mahārathau

08,038.015c pratijagrāha te putraḥ śaravarṣeṇa vārayan

08,038.016a bhīmasenaṃ karūṣāṃś ca kekayān sahasṛñjayān

08,038.016c karṇo vaikartano yuddhe vārayām āsa bhārata

08,038.017a śikhaṇḍinas tato bāṇān kṛpaḥ śāradvato yudhi

08,038.017c prāhiṇot tvarayā yukto didhakṣur iva māriṣa

08,038.018a tāñ śarān preṣitāṃs tena samantād dhemabhūṣaṇān

08,038.018c ciccheda khaḍgam āvidhya bhrāmayaṃś ca punaḥ punaḥ

08,038.019a śatacandraṃ tataś carma gautamaḥ pārṣatasya ha

08,038.019c vyadhamat sāyakais tūrṇaṃ tata uccukruśur janāḥ

08,038.020a sa vicarmā mahārāja khaḍgapāṇir upādravat

08,038.020c kṛpasya vaśam āpanno mṛtyor āsyam ivāturaḥ

08,038.021a śāradvataśarair grastaṃ kliśyamānaṃ mahābalam

08,038.021c citraketusuto rājan suketus tvarito yayau

08,038.022a vikiran brāhmaṇaṃ yuddhe bahubhir niśitaiḥ śaraiḥ

08,038.022c abhyāpatad ameyātmā gautamasya rathaṃ prati

08,038.023a dṛṣṭvāviṣahyaṃ taṃ yuddhe brāhmaṇaṃ caritavratam

08,038.023c apayātas tatas tūrṇaṃ śikhaṇḍī rājasattama

08,038.024a suketus tu tato rājan gautamaṃ navabhiḥ śaraiḥ

08,038.024c viddhvā vivyādha saptatyā punaś cainaṃ tribhiḥ śaraiḥ

08,038.025a athāsya saśaraṃ cāpaṃ punaś ciccheda māriṣa

08,038.025c sārathiṃ ca śareṇāsya bhṛśaṃ marmaṇy atāḍayat

08,038.026a gautamas tu tataḥ kruddho dhanur gṛhya navaṃ dṛḍham

08,038.026c suketuṃ triṃśatā bāṇaiḥ sarvamarmasv atāḍayat

08,038.027a sa vihvalitasarvāṅgaḥ pracacāla rathottame

08,038.027c bhūmicāle yathā vṛkṣaś calaty ākampito bhṛśam

08,038.028a calatas tasya kāyāt tu śiro jvalitakuṇḍalam

08,038.028c soṣṇīṣaṃ saśirastrāṇaṃ kṣurapreṇānvapātayat

08,038.029a tac chiraḥ prāpatad bhūmau śyenāhṛtam ivāmiṣam

08,038.029c tato 'sya kāyo vasudhāṃ paścāt prāpa tadā cyutaḥ

08,038.030a tasmin hate mahārāja trastās tasya padānugāḥ

08,038.030c gautamaṃ samare tyaktvā dudruvus te diśo daśa

08,038.031a dhṛṣṭadyumnaṃ tu samare saṃnivārya mahābalaḥ

08,038.031c kṛtavarmābravīd dhṛṣṭas tiṣṭha tiṣṭheti pārṣatam

08,038.032a tad abhūt tumulaṃ yuddhaṃ vṛṣṇipārṣatayo raṇe

08,038.032c āmiṣārthe yathā yuddhaṃ śyenayor gṛddhayor nṛpa

08,038.033a dhṛṣṭadyumnas tu samare hārdikyaṃ navabhiḥ śaraiḥ

08,038.033c ājaghānorasi kruddhaḥ pīḍayan hṛdikātmajam

08,038.034a kṛtavarmā tu samare pārṣatena dṛḍhāhataḥ

08,038.034c pārṣataṃ sarathaṃ sāśvaṃ chādayām āsa sāyakaiḥ

08,038.035a sarathaś chādito rājan dhṛṣṭadyumno na dṛśyate

08,038.035c meghair iva paricchanno bhāskaro jaladāgame

08,038.036a vidhūya taṃ bāṇagaṇaṃ śaraiḥ kanakabhūṣaṇaiḥ

08,038.036c vyarocata raṇe rājan dhṛṣṭadyumnaḥ kṛtavraṇaḥ

08,038.037a tatas tu pārṣataḥ kruddhaḥ śastravṛṣṭiṃ sudāruṇām

08,038.037c kṛtavarmāṇam āsādya vyasṛjat pṛtanāpatiḥ

08,038.038a tām āpatantīṃ sahasā śastravṛṣṭiṃ nirantarām

08,038.038c śarair anekasāhasrair hārdikyo vyadhamad yudhi

08,038.038d@013_0001 yathā rukmarathenājau vāhān vāhair amiśrayat

08,038.038d@013_0002 tathaiva sātvato rājan vāhān vāhair amiśrayat

08,038.038d@013_0003 gṛhītvā carma khaḍgaṃ ca rathaṃ tasyāvapupluve

08,038.038d@013_0004 miśriteṣv atha vāheṣu pratyāsanne ca pārṣate

08,038.038d@013_0005 dṛṣṭvāpadānaṃ tasyāśu gadāṃ jagrāha sātvataḥ

08,038.038d@013_0006 gadāpāṇis tato rājan rathāt tūrṇam avaplutaḥ

08,038.038d@013_0007 tam adṛṣṭvā rathopasthe sārathiṃ samatāḍayat

08,038.038d@013_0008 khaḍgena śitadhāreṇa sa hataḥ prāpatad rathāt

08,038.038d@013_0009 kṛtavarmā tato hṛṣṭas talaśabdaṃ cakāra ha

08,038.038d@013_0010 pārṣataṃ cābravīd rājann ehy ehīti punaḥ punaḥ

08,038.038d@013_0011 sa taṃ na mamṛṣe yuddhe talaśabdaṃ samīritam

08,038.038d@013_0012 yathā nāgaḥ sadā mattas talaśabdaṃ samīritam

08,038.038d@013_0013 avaplutya rathāt tasmāt svarathaṃ punar āsthitaḥ

08,038.038d@013_0014 abhyayāt sa tu taṃ tūrṇaṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt

08,038.038d@013_0015 kṛtavarmā susaṃkruddho didhakṣur iva pāvakaḥ

08,038.038d@013_0016 dhṛṣṭadyumnamukhān sarvān pāṇḍavān paryavārayat

08,038.038d@013_0017 tato rājan maheṣvāsaḥ kṛtavarmāṇam āśu vai

08,038.038d@013_0018 gadāṃ gṛhya punar vegāt kṛtavarmāṇam āhanat

08,038.038d@013_0019 so 'tividdho balavatā nyapatan mūrchayā hataḥ

08,038.038d@013_0020 tato rājan maheṣvāsaṃ kṛtavarmāṇam āśu vai

08,038.038d@013_0021 śrutavān ratham āropya apovāha raṇājirāt

08,038.039a dṛṣṭvā tu dāritāṃ yuddhe śastravṛṣṭiṃ duruttarām

08,038.039c kṛtavarmāṇam abhyetya vārayām āsa pārṣataḥ

08,038.039d*0504_01 hārdikyaṃ chādayām āsa pārṣato niśitaiḥ śaraiḥ

08,038.040a sārathiṃ cāsya tarasā prāhiṇod yamasādanam

08,038.040c bhallena śitadhāreṇa sa hataḥ prāpatad rathāt

08,038.041a dhṛṣṭadyumnas tu balavāñ jitvā śatruṃ mahāratham

08,038.041c kauravān samare tūrṇaṃ vārayām āsa sāyakaiḥ

08,038.042a tatas te tāvakā yodhā dhṛṣṭadyumnam upādravan

08,038.042c siṃhanādaravaṃ kṛtvā tato yuddham avartata

08,039.001 saṃjaya uvāca

08,039.001a drauṇir yudhiṣṭhiraṃ dṛṣṭvā śaineyenābhirakṣitam

08,039.001c draupadeyais tathā śūrair abhyavartata hṛṣṭavat

08,039.002a kirann iṣugaṇān ghorān svarṇapuṅkhāñ śilāśitān

08,039.002c darśayan vividhān mārgāñ śikṣārthaṃ laghuhastavat

08,039.003a tataḥ khaṃ pūrayām āsa śarair divyāstramantritaiḥ

08,039.003c yudhiṣṭhiraṃ ca samare paryavārayad astravit

08,039.004a drauṇāyaniśaracchannaṃ na prājñāyata kiṃ cana

08,039.004c bāṇabhūtam abhūt sarvam āyodhanaśiro hi tat

08,039.005a bāṇajālaṃ diviṣṭhaṃ tat svarṇajālavibhūṣitam

08,039.005c śuśubhe bharataśreṣṭha vitānam iva viṣṭhitam

08,039.006a tena channe raṇe rājan bāṇajālena bhāsvatā

08,039.006c abhracchāyeva saṃjajñe bāṇaruddhe nabhastale

08,039.007a tatrāścaryam apaśyāma bāṇabhūte tathāvidhe

08,039.007c na sma saṃpatate bhūmau dṛṣṭvā drauṇeḥ parākramam

08,039.008a lāghavaṃ droṇaputrasya dṛṣṭvā tatra mahārathāḥ

08,039.008c vyasmayanta mahārāja na cainaṃ prativīkṣitum

08,039.008e śekus te sarvarājānas tapantam iva bhāskaram

08,039.009a sātyakir yatamānas tu dharmarājaś ca pāṇḍavaḥ

08,039.009c tathetarāṇi sainyāni na sma cakruḥ parākramam

08,039.010a vadhyamāne tataḥ sainye draupadeyā mahārathāḥ

08,039.010c sātyakir dharmarājaś ca pāñcālāś cāpi saṃgatāḥ

08,039.010e tyaktvā mṛtyubhayaṃ ghoraṃ drauṇāyanim upādravan

08,039.011a sātyakiḥ pañcaviṃśatyā drauṇiṃ viddhvā śilāmukhaiḥ

08,039.011c punar vivyādha nārācaiḥ saptabhiḥ svarṇabhūṣitaiḥ

08,039.012a yudhiṣṭhiras trisaptatyā prativindhyaś ca saptabhiḥ

08,039.012c śrutakarmā tribhir bāṇaiḥ śrutakīrtis tu saptabhiḥ

08,039.013a sutasomaś ca navabhiḥ śatānīkaś ca saptabhiḥ

08,039.013c anye ca bahavaḥ śūrā vivyadhus taṃ samantataḥ

08,039.014a so 'tikruddhas tato rājann āśīviṣa iva śvasan

08,039.014c sātyakiṃ pañcaviṃśatyā prāvidhyata śilāśitaiḥ

08,039.015a śrutakīrtiṃ ca navabhiḥ sutasomaṃ ca pañcabhiḥ

08,039.015c aṣṭabhiḥ śrutakarmāṇaṃ prativindhyaṃ tribhiḥ śaraiḥ

08,039.015e śatānīkaṃ ca navabhir dharmaputraṃ ca saptabhiḥ

08,039.016a athetarāṃs tataḥ śūrān dvābhyāṃ dvābhyām atāḍayat

08,039.016c śrutakīrtes tathā cāpaṃ ciccheda niśitaiḥ śaraiḥ

08,039.017a athānyad dhanur ādāya śrutakīrtir mahārathaḥ

08,039.017c drauṇāyaniṃ tribhir viddhvā vivyādhānyaiḥ śitaiḥ śaraiḥ

08,039.018a tato drauṇir mahārāja śaravarṣeṇa bhārata

08,039.018c chādayām āsa tat sainyaṃ samantāc ca śarair nṛpān

08,039.019a tataḥ punar ameyātmā dharmarājasya kārmukam

08,039.019c drauṇiś ciccheda vihasan vivyādha ca śarais tribhiḥ

08,039.020a tato dharmasuto rājan pragṛhyānyan mahad dhanuḥ

08,039.020c drauṇiṃ vivyādha saptatyā bāhvor urasi cārdayat

08,039.021a sātyakis tu tataḥ kruddho drauṇeḥ praharato raṇe

08,039.021c ardhacandreṇa tīkṣṇena dhanuś chittvānadad bhṛśam

08,039.022a chinnadhanvā tato drauṇiḥ śaktyā śaktimatāṃ varaḥ

08,039.022c sārathiṃ pātayām āsa śaineyasya rathād drutam

08,039.023a athānyad dhanur ādāya droṇaputraḥ pratāpavān

08,039.023c śaineyaṃ śaravarṣeṇa chādayām āsa bhārata

08,039.024a tasyāśvāḥ pradrutāḥ saṃkhye patite rathasārathau

08,039.024c tatra tatraiva dhāvantaḥ samadṛśyanta bhārata

08,039.025a yudhiṣṭhirapurogās te drauṇiṃ śastrabhṛtāṃ varam

08,039.025c abhyavarṣanta vegena visṛjantaḥ śitāñ śarān

08,039.026a āgacchamānāṃs tān dṛṣṭvā raudrarūpān paraṃtapaḥ

08,039.026c prahasan pratijagrāha droṇaputro mahāraṇe

08,039.027a tataḥ śaraśatajvālaḥ senākakṣaṃ mahārathaḥ

08,039.027c drauṇir dadāha samare kakṣam agnir yathā vane

08,039.028a tad balaṃ pāṇḍuputrasya droṇaputrapratāpitam

08,039.028c cukṣubhe bharataśreṣṭha timineva nadīmukham

08,039.028c*0505_01 **** **** tasminn eva camūmukhe

08,039.028c*0505_02 tad balaṃ pāṇḍaveyasya droṇaputraśarārciṣā

08,039.028c*0505_03 tāpayan bharataśreṣṭha gabhastibhir ivāṃśumān

08,039.028c*0505_04 tat tāpyamānaṃ tīkṣṇāgrair brāhmaṇasya ca sāyakaiḥ

08,039.028c*0505_05 kṣubhyate pāṇḍavaṃ sainyaṃ

08,039.028c*0506_01 tad bhajyamānaṃ marṣeṇa brāhmaṇasya śarāhatam

08,039.029a dṛṣṭvā te ca mahārāja droṇaputraparākramam

08,039.029c nihatān menire sarvān pāṇḍūn droṇasutena vai

08,039.030a yudhiṣṭhiras tu tvarito drauṇiṃ śliṣya mahāratham

08,039.030c abravīd droṇaputraṃ tu roṣāmarṣasamanvitaḥ

08,039.030d*0507_01 jānāmi tvāṃ yudhi śreṣṭhaṃ vīryavantaṃ balānvitam

08,039.030d*0507_02 kṛtāstraṃ kṛtinaṃ caiva tathā laghuparākramam

08,039.030d*0507_03 balam etad bhavān sarvaṃ pārṣate yadi darśayet

08,039.030d*0507_04 tatas tvāṃ balavantaṃ ca kṛtavīryaṃ ca vidmahe

08,039.030d*0507_05 sa hi vai pārṣataṃ dṛṣṭvā samare śatrusūdanam

08,039.030d*0507_06 bhavet tava balaṃ kiṃ cid bravīmi tvāṃ na tu dvija

08,039.031a naiva nāma tava prītir naiva nāma kṛtajñatā

08,039.031c yatas tvaṃ puruṣavyāghra mām evādya jighāṃsasi

08,039.032a brāhmaṇena tapaḥ kāryaṃ dānam adhyayanaṃ tathā

08,039.032c kṣatriyeṇa dhanur nāmyaṃ sa bhavān brāhmaṇabruvaḥ

08,039.033a miṣatas te mahābāho jeṣyāmi yudhi kauravān

08,039.033c kuruṣva samare karma brahmabandhur asi dhruvam

08,039.034a evam ukto mahārāja droṇaputraḥ smayann iva

08,039.034c yuktatvaṃ tac ca saṃcintya nottaraṃ kiṃ cid abravīt

08,039.035a anuktvā ca tataḥ kiṃ cic charavarṣeṇa pāṇḍavam

08,039.035c chādayām āsa samare kruddho 'ntaka iva prajāḥ

08,039.036a saṃchādyamānas tu tadā droṇaputreṇa māriṣa

08,039.036c pārtho 'payātaḥ śīghraṃ vai vihāya mahatīṃ camūm

08,039.037a apayāte tatas tasmin dharmaputre yudhiṣṭhire

08,039.037c droṇaputraḥ sthito rājan pratyādeśān mahātmanaḥ

08,039.038a tato yudhiṣṭhiro rājā tyaktvā drauṇiṃ mahāhave

08,039.038c prayayau tāvakaṃ sainyaṃ yuktaḥ krūrāya karmaṇe

08,040.001 saṃjaya uvāca

08,040.001a bhīmasenaṃ sapāñcālyaṃ cedikekayasaṃvṛtam

08,040.001c vaikartanaḥ svayaṃ ruddhvā vārayām āsa sāyakaiḥ

08,040.002a tatas tu cedikārūṣān sṛñjayāṃś ca mahārathān

08,040.002c karṇo jaghāna saṃkruddho bhīmasenasya paśyataḥ

08,040.003a bhīmasenas tataḥ karṇaṃ vihāya rathasattamam

08,040.003c prayayau kauravaṃ sainyaṃ kakṣam agnir iva jvalan

08,040.004a sūtaputro 'pi samare pāñcālān kekayāṃs tathā

08,040.004c sṛñjayāṃś ca maheṣvāsān nijaghāna sahasraśaḥ

08,040.005a saṃśaptakeṣu pārthaś ca kauraveṣu vṛkodaraḥ

08,040.005c pāñcāleṣu tathā karṇaḥ kṣayaṃ cakrūr mahārathāḥ

08,040.006a te kṣatriyā dahyamānās tribhis taiḥ pāvakopamaiḥ

08,040.006c jagmur vināśaṃ samare rājan durmantrite tava

08,040.007a tato duryodhanaḥ kruddho nakulaṃ navabhiḥ śaraiḥ

08,040.007c vivyādha bharataśreṣṭha caturaś cāsya vājinaḥ

08,040.008a tataḥ punar ameyātmā tava putro janādhipaḥ

08,040.008c kṣureṇa sahadevasya dhvajaṃ ciccheda kāñcanam

08,040.009a nakulas tu tataḥ kruddhas tava putraṃ trisaptabhiḥ

08,040.009c jaghāna samare rājan sahadevaś ca pañcabhiḥ

08,040.010a tāv ubhau bharataśreṣṭhau śreṣṭhau sarvadhanuṣmatām

08,040.010c vivyādhorasi saṃkruddhaḥ pañcabhiḥ pañcabhiḥ śaraiḥ

08,040.011a tato 'parābhyāṃ bhallābhyāṃ dhanuṣī samakṛntata

08,040.011c yamayoḥ prahasan rājan vivyādhaiva ca saptabhiḥ

08,040.012a tāv anye dhanuṣī śreṣṭhe śakracāpanibhe śubhe

08,040.012c pragṛhya rejatuḥ śūrau devaputrasamau yudhi

08,040.013a tatas tau rabhasau yuddhe bhrātarau bhrātaraṃ nṛpa

08,040.013c śarair vavarṣatur ghorair mahāmeghau yathācalam

08,040.014a tataḥ kruddho mahārāja tava putro mahārathaḥ

08,040.014c pāṇḍuputrau maheṣvāsau vārayām āsa patribhiḥ

08,040.015a dhanurmaṇḍalam evāsya dṛśyate yudhi bhārata

08,040.015c sāyakāś caiva dṛśyante niścarantaḥ samantataḥ

08,040.016a tasya sāyakasaṃchannau cakāśetāṃ ca pāṇḍavau

08,040.016c meghacchannau yathā vyomni candrasūryau hataprabhau

08,040.017a te tu bāṇā mahārāja hemapuṅkhāḥ śilāśitāḥ

08,040.017c ācchādayan diśaḥ sarvāḥ sūryasyevāṃśavas tadā

08,040.018a bāṇabhūte tatas tasmin saṃchanne ca nabhastale

08,040.018b*0508_01 nakulaḥ sahadevaś ca krodhaṃ tīvraṃ samāsthitau

08,040.018b*0508_02 tāṃ bāṇavṛṣṭiṃ rājñas tu śaraiḥ śatasahasrabhiḥ (sic)

08,040.018b*0508_03 chādayām āsatur ubhau bāṇaughais tanayaṃ tava

08,040.018b*0508_04 tatas tayor mahārāja sṛjator aniśaṃ śarān

08,040.018c yamābhyāṃ dadṛśe rūpaṃ kālāntakayamopamam

08,040.019a parākramaṃ tu taṃ dṛṣṭvā tava sūnor mahārathāḥ

08,040.019b*0509_01 krodham āsthāya paramaṃ niḥśvasaṃś ca yathoragaḥ

08,040.019b*0509_02 bāṇāndhakāraṃ sasṛje tava putras tayos tadā

08,040.019c mṛtyor upāntikaṃ prāptau mādrīputrau sma menire

08,040.020a tataḥ senāpatī rājan pāṇḍavasya mahātmanaḥ

08,040.020c pārṣataḥ prayayau tatra yatra rājā suyodhanaḥ

08,040.021a mādrīputrau tataḥ śūrau vyatikramya mahārathau

08,040.021c dhṛṣṭadyumnas tava sutaṃ tāḍayām āsa sāyakaiḥ

08,040.022a tam avidhyad ameyātmā tava putro 'tyamarṣaṇaḥ

08,040.022c pāñcālyaṃ pañcaviṃśatyā prahasya puruṣarṣabha

08,040.023a tataḥ punar ameyātmā putras te pṛthivīpate

08,040.023c viddhvā nanāda pāñcālyaṃ ṣaṣṭyā pañcabhir eva ca

08,040.024a athāsya saśaraṃ cāpaṃ hastāvāpaṃ ca māriṣa

08,040.024c kṣurapreṇa sutīkṣṇena rājā ciccheda saṃyuge

08,040.025a tad apāsya dhanuś chinnaṃ pāñcālyaḥ śatrukarśanaḥ

08,040.025c anyad ādatta vegena dhanur bhārasahaṃ navam

08,040.026a prajvalann iva vegena saṃrambhād rudhirekṣaṇaḥ

08,040.026c aśobhata maheṣvāso dhṛṣṭadyumnaḥ kṛtavraṇaḥ

08,040.027a sa pañcadaśa nārācāñ śvasataḥ pannagān iva

08,040.027c jighāṃsur bharataśreṣṭhaṃ dhṛṣṭadyumno vyavāsṛjat

08,040.028a te varma hemavikṛtaṃ bhittvā rājñaḥ śilāśitāḥ

08,040.028c viviśur vasudhāṃ vegāt kaṅkabarhiṇavāsasaḥ

08,040.029a so 'tividdho mahārāja putras te 'tivyarājata

08,040.029c vasante puṣpaśabalaḥ sapuṣpa iva kiṃśukaḥ

08,040.030a sa chinnavarmā nārācaiḥ prahārair jarjaracchaviḥ

08,040.030c dhṛṣṭadyumnasya bhallena kruddhaś ciccheda kārmukam

08,040.031a athainaṃ chinnadhanvānaṃ tvaramāṇo mahīpatiḥ

08,040.031c sāyakair daśabhī rājan bhruvor madhye samārdayat

08,040.031d*0510_01 vivyādha vividhair bāṇaiḥ kālāntakayamopamaiḥ

08,040.032a tasya te 'śobhayan vaktraṃ karmāraparimārjitāḥ

08,040.032c praphullaṃ campakaṃ yadvad bhramarā madhulipsavaḥ

08,040.033a tad apāsya dhanuś chinnaṃ dhṛṣṭadyumno mahāmanāḥ

08,040.033c anyad ādatta vegena dhanur bhallāṃś ca ṣoḍaśa

08,040.034a tato duryodhanasyāśvān hatvā sūtaṃ ca pañcabhiḥ

08,040.034c dhanuś ciccheda bhallena jātarūpapariṣkṛtam

08,040.035a rathaṃ sopaskaraṃ chatraṃ śaktiṃ khaḍgaṃ gadāṃ dhvajam

08,040.035c bhallaiś ciccheda navabhiḥ putrasya tava pārṣataḥ

08,040.036a tapanīyāṅgadaṃ citraṃ nāgaṃ maṇimayaṃ śubham

08,040.036c dhvajaṃ kurupateś chinnaṃ dadṛśuḥ sarvapārthivāḥ

08,040.037a duryodhanaṃ tu virathaṃ chinnasarvāyudhaṃ raṇe

08,040.037c bhrātaraḥ paryarakṣanta sodaryā bharatarṣabha

08,040.038a tam āropya rathe rājan daṇḍadhāro janādhipam

08,040.038c apovāha ca saṃbhrānto dhṛṣṭadyumnasya paśyataḥ

08,040.039a karṇas tu sātyakiṃ jitvā rājagṛddhī mahābalaḥ

08,040.039c droṇahantāram ugreṣuṃ sasārābhimukhaṃ raṇe

08,040.040a taṃ pṛṣṭhato 'bhyayāt tūrṇaṃ śaineyo vitudañ śaraiḥ

08,040.040c vāraṇaṃ jaghanopānte viṣāṇābhyām iva dvipaḥ

08,040.041a sa bhārata mahān āsīd yodhānāṃ sumahātmanām

08,040.041c karṇapārṣatayor madhye tvadīyānāṃ mahāraṇaḥ

08,040.042a na pāṇḍavānāṃ nāsmākaṃ yodhaḥ kaś cit parāṅmukhaḥ

08,040.042c pratyadṛśyata yat karṇaḥ pāñcālāṃs tvarito yayau

08,040.043a tasmin kṣaṇe naraśreṣṭha gajavājinarakṣayaḥ

08,040.043c prādurāsīd ubhayato rājan madhyaṃgate 'hani

08,040.044a pāñcālās tu mahārāja tvaritā vijigīṣavaḥ

08,040.044c sarvato 'bhyadravan karṇaṃ patatriṇa iva drumam

08,040.045a teṣām ādhirathiḥ kruddho yatamānān manasvinaḥ

08,040.045c vicinvann eva bāṇāgraiḥ samāsādayad agrataḥ

08,040.046a vyāghraketuṃ suśarmāṇaṃ śaṅkuṃ cograṃ dhanaṃjayam

08,040.046c śuklaṃ ca rocamānaṃ ca siṃhasenaṃ ca durjayam

08,040.047a te vīrā rathavegena parivavrur narottamam

08,040.047c sṛjantaṃ sāyakān kruddhaṃ karṇam āhavaśobhinam

08,040.048a yudhyamānāṃs tu tāñ śūrān manujendraḥ pratāpavān

08,040.048c aṣṭābhir aṣṭau rādheyo nyahanan niśitaiḥ śaraiḥ

08,040.049a athāparān mahārāja sūtaputraḥ pratāpavān

08,040.049c jaghāna bahusāhasrān yodhān yuddhaviśāradaḥ

08,040.050a viṣṇuṃ ca viṣṇukarmāṇaṃ devāpiṃ bhadram eva ca

08,040.050c daṇḍaṃ ca samare rājaṃś citraṃ citrāyudhaṃ harim

08,040.051a siṃhaketuṃ rocamānaṃ śalabhaṃ ca mahāratham

08,040.051c nijaghāna susaṃkruddhaś cedīnāṃ ca mahārathān

08,040.052a teṣām ādadataḥ prāṇān āsīd ādhirather vapuḥ

08,040.052c śoṇitābhyukṣitāṅgasya rudrasyevorjitaṃ mahat

08,040.053a tatra bhārata karṇena mātaṅgās tāḍitāḥ śaraiḥ

08,040.053c sarvato 'bhyadravan bhītāḥ kurvanto mahad ākulam

08,040.054a nipetur urvyāṃ samare karṇasāyakapīḍitāḥ

08,040.054c kurvanto vividhān nādān vajranunnā ivācalāḥ

08,040.055a gajavājimanuṣyaiś ca nipatadbhiḥ samantataḥ

08,040.055c rathaiś cāvagatair mārge paryastīryata medinī

08,040.056a naiva bhīṣmo na ca droṇo nāpy anye yudhi tāvakāḥ

08,040.056c cakruḥ sma tādṛśaṃ karma yādṛśaṃ vai kṛtaṃ raṇe

08,040.057a sūtaputreṇa nāgeṣu ratheṣu ca hayeṣu ca

08,040.057c nareṣu ca naravyāghra kṛtaṃ sma kadanaṃ mahat

08,040.058a mṛgamadhye yathā siṃho dṛśyate nirbhayaś caran

08,040.058c pāñcālānāṃ tathā madhye karṇo 'carad abhītavat

08,040.059a yathā mṛgagaṇāṃs trastān siṃho drāvayate diśaḥ

08,040.059c pāñcālānāṃ rathavrātān karṇo drāvayate tathā

08,040.060a siṃhāsyaṃ ca yathā prāpya na jīvanti mṛgāḥ kva cit

08,040.060c tathā karṇam anuprāpya na jīvanti mahārathāḥ

08,040.061a vaiśvānaraṃ yathā dīptaṃ dahyante prāpya vai janāḥ

08,040.061c karṇāgninā raṇe tadvad dagdhā bhārata sṛñjayāḥ

08,040.062a karṇena cediṣv ekena pāñcāleṣu ca bhārata

08,040.062c viśrāvya nāma nihatā bahavaḥ śūrasaṃmatāḥ

08,040.063a mama cāsīn manuṣyendra dṛṣṭvā karṇasya vikramam

08,040.063c naiko 'py ādhirather jīvan pāñcālyo mokṣyate yudhi

08,040.064a pāñcālān vidhaman saṃkhye sūtaputraḥ pratāpavān

08,040.064b*0511_01 pāñcālān atha nighnantaṃ karṇaṃ dṛṣṭvā mahāraṇe

08,040.064c abhyadhāvata saṃkruddho dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram

08,040.065a dhṛṣṭadyumnaś ca rājānaṃ draupadeyāś ca māriṣa

08,040.065c parivavrur amitraghnaṃ śataśaś cāpare janāḥ

08,040.066a śikhaṇḍī sahadevaś ca nakulo nākulis tathā

08,040.066c janamejayaḥ śiner naptā bahavaś ca prabhadrakāḥ

08,040.067a ete purogamā bhūtvā dhṛṣṭadyumnasya saṃyuge

08,040.067c karṇam asyantam iṣvastrair vicerur amitaujasaḥ

08,040.068a tāṃs tatrādhirathiḥ saṃkhye cedipāñcālapāṇḍavān

08,040.068b*0512_01 sātyakiṃ ca mahārāja nātyavartata saṃyuge

08,040.068c eko bahūn abhyapatad garutman pannagān iva

08,040.068d*0513_01 taiḥ karṇasyābhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ viśāṃ pate

08,040.068d*0513_02 tādṛg yādṛk purā vṛttaṃ devānāṃ dānavaiḥ saha

08,040.068d*0513_03 tān sametān maheṣvāsāñ śaravarṣaughavarṣiṇaḥ

08,040.068d*0513_04 eko 'bhyabhavad avyagras tamāṃsīva divākaraḥ

08,040.069a bhīmasenas tu saṃkruddhaḥ kurūn madrān sakekayān

08,040.069b*0514_01 sarvato 'bhyahanat kruddho yamadaṇḍanibhaiḥ śaraiḥ

08,040.069b*0514_02 bāhlīkān kekayān matsyān vāsātyān madrasaindhavān

08,040.069c ekaḥ saṃkhye maheṣvāso yodhayan bahv aśobhata

08,040.070a tatra marmasu bhīmena nārācais tāḍitā gajāḥ

08,040.070c prapatanto hatārohāḥ kampayanti sma medinīm

08,040.071a vājinaś ca hatārohāḥ pattayaś ca gatāsavaḥ

08,040.071c śerate yudhi nirbhinnā vamanto rudhiraṃ bahu

08,040.071d*0515_01 tāḍitāḥ sahasā nāgā bhīmasenena māriṣa

08,040.071d*0515_02 nipatanti sma vegena vajrarugṇā ivācalāḥ

08,040.071d*0516_01 nihatais tair mahārāja vegavadbhir mahāgajaiḥ

08,040.071d*0516_02 śuśubhe vasudhā rājan vikīrṇair iva parvataiḥ

08,040.072a sahasraśaś ca rathinaḥ patitāḥ patitāyudhāḥ

08,040.072c akṣatāḥ samadṛśyanta bhīmād bhītā gatāsavaḥ

08,040.073a rathibhir vājibhiḥ sūtaiḥ pattibhiś ca tathā gajaiḥ

08,040.073c bhīmasenaśaracchinnair āstīrṇā vasudhābhavat

08,040.074a tat stambhitam ivātiṣṭhad bhīmasenabalārditam

08,040.074c duryodhanabalaṃ rājan nirutsāhaṃ kṛtavraṇam

08,040.075a niśceṣṭaṃ tumule dīnaṃ babhau tasmin mahāraṇe

08,040.075c prasannasalilaḥ kāle yathā syāt sāgaro nṛpa

08,040.075d*0517_01 tadvat tava balaṃ tad vai niścalaṃ samavasthitam

08,040.076a manyuvīryabalopetaṃ balāt paryavaropitam

08,040.076c abhavat tava putrasya tat sainyam iṣubhis tadā

08,040.076d*0518_01 tad balaṃ bharataśreṣṭha vadhyamānaṃ parasparam

08,040.076e rudhiraughapariklinnaṃ rudhirārdraṃ babhūva ha

08,040.076f*0519_01 jagāma bharataśreṣṭha vadhyamānaṃ parasparam

08,040.077a sūtaputro raṇe kruddhaḥ pāṇḍavānām anīkinīm

08,040.077c bhīmasenaḥ kurūṃś cāpi drāvayan bahv aśobhata

08,040.078a vartamāne tathā raudre saṃgrāme 'dbhutadarśane

08,040.078c nihatya pṛtanāmadhye saṃśaptakagaṇān bahūn

08,040.079a arjuno jayatāṃ śreṣṭho vāsudevam athābravīt

08,040.079c prabhagnaṃ balam etad dhi yotsyamānaṃ janārdana

08,040.080a ete dhāvanti sagaṇāḥ saṃśaptakamahārathāḥ

08,040.080b*0520_01 durjayā hy eva samare devair api savāsavaiḥ

08,040.080c apārayanto madbāṇān siṃhaśabdān mṛgā iva

08,040.080d*0521_01 kuravaś cāpi dhāvanti bhīmasenabhayārditāḥ

08,040.081a dīryate ca mahat sainyaṃ sṛñjayānāṃ mahāraṇe

08,040.081c hastikakṣyo hy asau kṛṣṇa ketuḥ karṇasya dhīmataḥ

08,040.081e dṛśyate rājasainyasya madhye vicarato muhuḥ

08,040.082a na ca karṇaṃ raṇe śaktā jetum anye mahārathāḥ

08,040.082b*0522_01 durjayā hy eṣa samare devadānavarākṣasaiḥ

08,040.082c jānīte hi bhavān karṇaṃ vīryavantaṃ parākrame

08,040.083a tatra yāhi yataḥ karṇo drāvayaty eṣa no balam

08,040.084a varjayitvā raṇe yāhi sūtaputraṃ mahāratham

08,040.084c śramo mā bādhate kṛṣṇa yathā vā tava rocate

08,040.085a etac chrutvā mahārāja govindaḥ prahasann iva

08,040.085c abravīd arjunaṃ tūrṇaṃ kauravāñ jahi pāṇḍava

08,040.086a tatas tava mahat sainyaṃ govindapreritā hayāḥ

08,040.086c haṃsavarṇāḥ praviviśur vahantaḥ kṛṣṇapāṇḍavau

08,040.087a keśavaprahitair aśvaiḥ śvetaiḥ kāñcanabhūṣaṇaiḥ

08,040.087c praviśadbhis tava balaṃ caturdiśam abhidyata

08,040.087d*0523_01 meghastanitanirhrādaḥ sa ratho vānaradhvajaḥ

08,040.087d*0523_02 calatpatākas tāṃ senāṃ vimānaṃ dyām ivāviśata

08,040.088a tau vidārya mahāsenāṃ praviṣṭau keśavārjunau

08,040.088c kruddhau saṃrambharaktākṣau vyabhrājetāṃ mahādyutī

08,040.089a yuddhaśauṇḍau samāhūtāv aribhis tau raṇādhvaram

08,040.089c yajvabhir vidhināhūtau makhe devāv ivāśvinau

08,040.089d*0524_01 krodhatāmrekṣaṇau śūrau śuśubhāte mahābalau

08,040.089d*0524_02 madotkaṭau yathā nāgau dṛṣṭisaṃcāracāriṇau

08,040.090a kruddhau tau tu naravyāghrau vegavantau babhūvatuḥ

08,040.090c talaśabdena ruṣitau yathā nāgau mahāhave

08,040.091a vigāhan sa rathānīkam aśvasaṃghāṃś ca phalgunaḥ

08,040.091c vyacarat pṛtanāmadhye pāśahasta ivāntakaḥ

08,040.092a taṃ dṛṣṭvā yudhi vikrāntaṃ senāyāṃ tava bhārata

08,040.092c saṃśaptakagaṇān bhūyaḥ putras te samacodayat

08,040.093a tato rathasahasreṇa dviradānāṃ tribhiḥ śataiḥ

08,040.093c caturdaśasahasraiś ca turagāṇāṃ mahāhave

08,040.094a dvābhyāṃ śatasahasrābhyāṃ padātīnāṃ ca dhanvinām

08,040.094c śūrāṇāṃ nāmalabdhānāṃ viditānāṃ samantataḥ

08,040.094d*0525_01 duryodhanena te sārdhaṃ jātavegāḥ samantataḥ

08,040.094e abhyavartanta tau vīrau chādayanto mahārathāḥ

08,040.094f*0526_01 śaravarṣair mahārāja sarvataḥ pāṇḍunandanam

08,040.095a sa chādyamānaḥ samare śaraiḥ parabalārdanaḥ

08,040.095c darśayan raudram ātmānaṃ pāśahasta ivāntakaḥ

08,040.095e nighnan saṃśaptakān pārthaḥ prekṣaṇīyataro 'bhavat

08,040.096a tato vidyutprabhair bāṇaiḥ kārtasvaravibhūṣitaiḥ

08,040.096c nirantaram ivākāśam āsīn nunnaiḥ kirīṭinā

08,040.097a kirīṭibhujanirmuktaiḥ saṃpatadbhir mahāśaraiḥ

08,040.097c samācchannaṃ babhau sarvaṃ kādraveyair iva prabho

08,040.098a rukmapuṅkhān prasannāgrāñ śarān saṃnataparvaṇaḥ

08,040.098c adarśayad ameyātmā dikṣu sarvāsu pāṇḍavaḥ

08,040.098d*0527_01 mahī viyad diśaḥ sarvāḥ samudrā girayo 'pi vā

08,040.098d*0527_02 sphuṭantīti janā jajñuḥ pārthasya talanisvanāt

08,040.099a hatvā daśa sahasrāṇi pārthivānāṃ mahārathaḥ

08,040.099c saṃśaptakānāṃ kaunteyaḥ prapakṣaṃ tvarito 'bhyayāt

08,040.100a prapakṣaṃ sa samāsādya pārthaḥ kāmbojarakṣitam

08,040.100c pramamātha balād bāṇair dānavān iva vāsavaḥ

08,040.101a pracicchedāśu bhallaiś ca dviṣatām ātatāyinām

08,040.101c śastrapāṇīṃs tathā bāhūṃs tathāpi ca śirāṃsy uta

08,040.102a aṅgāṅgāvayavaiś chinnair vyāyudhās te 'patan kṣitau

08,040.102c viṣvagvātābhisaṃbhagnā bahuśākhā iva drumāḥ

08,040.102d*0528_01 kāmbojas tu tataḥ kruddho dṛṣṭvā pārthaṃ mahāratham

08,040.103a hastyaśvarathapattīnāṃ vrātān nighnantam arjunam

08,040.103b*0529_01 acodayata yantāram arjunāyaiva māṃ vaha

08,040.103b*0529_02 tatas taṃ rathināṃ śreṣṭhaṃ bahudakṣiṇam āhave

08,040.103b*0529_03 arjunasya rathaṃ kṣipraṃ prāpayām āsa sārathiḥ

08,040.103b*0529_04 tato 'rjunaṃ tribhir bāṇair viddhvā bhārasahair yudhi

08,040.103b*0529_05 keśavaṃ navabhī rājan bāhvor urasi cāparyat

08,040.103b*0529_06 tataḥ kruddho mahārāja pāṇḍavaḥ paravīrahā

08,040.103c sudakṣiṇād avarajaḥ śaravṛṣṭyābhyavīvṛṣat

08,040.104a asyāsyato 'rdhacandrābhyāṃ sa bāhū parighopamau

08,040.104c pūrṇacandrābhavaktraṃ ca kṣureṇābhyahanac chiraḥ

08,040.105a sa papāta tato vāhāt svalohitaparisravaḥ

08,040.105c manaḥśilāgireḥ śṛṅgaṃ vajreṇevāvadāritam

08,040.106a sudakṣiṇād avarajaṃ kāmbojaṃ dadṛśur hatam

08,040.106c prāṃśuṃ kamalapatrākṣam atyarthaṃ priyadarśanam

08,040.106e kāñcanastambhasaṃkāśaṃ bhinnaṃ hemagiriṃ yathā

08,040.107a tato 'bhavat punar yuddhaṃ ghoram adbhutadarśanam

08,040.107c nānāvasthāś ca yodhānāṃ babhūvus tatra yudhyatām

08,040.108a eteṣv āvarjitair aśvaiḥ kāmbojair yavanaiḥ śakaiḥ

08,040.108c śoṇitāktais tadā raktaṃ sarvam āsīd viśāṃ pate

08,040.109a rathai rathāśvasūtaiś ca hatārohaiś ca vājibhiḥ

08,040.109c dviradaiś ca hatārohair mahāmātrair hatadvipaiḥ

08,040.109e anyonyena mahārāja kṛto ghoro janakṣayaḥ

08,040.110a tasmin prapakṣe pakṣe ca vadhyamāne mahātmanā

08,040.110c arjunaṃ jayatāṃ śreṣṭhaṃ tvarito drauṇir āyayau

08,040.111a vidhunvāno mahac cāpaṃ kārtasvaravibhūṣitam

08,040.111c ādadānaḥ śarān ghorān svaraśmīn iva bhāskaraḥ

08,040.111d*0530_01 krodhāmarṣavivṛttāsyo lohitākṣo babhau balī

08,040.111d*0530_02 antakāle yathā kruddho mṛtyuḥ kiṃkaradaṇḍabhṛt

08,040.111d*0530_03 tataḥ prāsṛjad ugrāṇi śaravarṣāṇi saṃghaśaḥ

08,040.111d*0530_04 tair visṛṣṭair mahārāja vyadravat pāṇḍavī camūḥ

08,040.111d*0530_05 sa dṛṣṭvaiva tu dāśārhaṃ syandanasthaṃ viśāṃ pate

08,040.111d*0530_06 punaḥ prāsṛjad ugrāṇi śaravarṣāṇi māriṣa

08,040.111d*0531_01 tayor āsīn mahad yuddhaṃ dharmabhrātror anaiṣṭhikam

08,040.111d*0531_02 visiṣmāpayiṣor lokaṃ yaśaś cottamam icchatoḥ

08,040.111d*0531_03 saṃśaptakāṃs tu kaunteyaḥ kurūṃś cāpi vṛkodaraḥ

08,040.111d*0531_04 sūtaputras tu pāñcālān bhūyo 'ghnaṃs tvaritāḥ śaraiḥ

08,040.111d*0531_05 evam eṣa mahārāja vināśaḥ pṛthivīkṣitām

08,040.111d*0531_06 āsīt kruddhe 'rjune karṇe bhīmasene ca dāruṇe

08,040.111d*0532_01 yuddhaṃ ghoraṃ tathā tv āsīt tridhābhūte camūmukhe

08,040.112a taiḥ patadbhir mahārāja drauṇimuktaiḥ samantataḥ

08,040.112c saṃchāditau rathasthau tāv ubhau kṛṣṇadhanaṃjayau

08,040.113a tataḥ śaraśatais tīkṣṇair bhāradvājaḥ pratāpavān

08,040.113c niśceṣṭau tāv ubhau cakre yuddhe mādhavapāṇḍavau

08,040.114a hāhākṛtam abhūt sarvaṃ jaṅgamaṃ sthāvaraṃ tathā

08,040.114c carācarasya goptārau dṛṣṭvā saṃchāditau śaraiḥ

08,040.115a siddhacāraṇasaṃghāś ca saṃpetur vai samantataḥ

08,040.115c cintayanto bhaved adya lokānāṃ svasty apīty aha

08,040.116a na mayā tādṛśo rājan dṛṣṭapūrvaḥ parākramaḥ

08,040.116c saṃjajñe yādṛśo drauṇeḥ kṛṣṇau saṃchādayiṣyataḥ

08,040.117a drauṇes tu dhanuṣaḥ śabdam ahitatrāsanaṃ raṇe

08,040.117c aśrauṣaṃ bahuśo rājan siṃhasya nadato yathā

08,040.118a jyā cāsya carato yuddhe savyadakṣiṇam asyataḥ

08,040.118c vidyud ambudamadhyasthā bhrājamāneva sābhavat

08,040.119a sa tathā kṣiprakārī ca dṛḍhahastaś ca pāṇḍavaḥ

08,040.119c saṃmohaṃ paramaṃ gatvā praikṣata droṇajaṃ tataḥ

08,040.120a sa vikramaṃ hṛtaṃ mene ātmanaḥ sumahātmanā

08,040.120c tathāsya samare rājan vapur āsīt sudurdṛśam

08,040.121a drauṇipāṇḍavayor evaṃ vartamāne mahāraṇe

08,040.121c vardhamāne ca rājendra droṇaputre mahābale

08,040.121e hīyamāne ca kaunteye kṛṣṇaṃ roṣaḥ samabhyayāt

08,040.122a sa roṣān niḥśvasan rājan nirdahann iva cakṣuṣā

08,040.122c drauṇiṃ hy apaśyat saṃgrāme phalgunaṃ ca muhur muhuḥ

08,040.123a tataḥ kruddho 'bravīt kṛṣṇaḥ pārthaṃ sapraṇayaṃ tadā

08,040.123c atyadbhutam idaṃ pārtha tava paśyāmi saṃyuge

08,040.123e atiśete hi yatra tvā droṇaputro 'dya bhārata

08,040.123f*0533_01 kaccid vīryaṃ yathāpūrvaṃ bhujayor vā balaṃ tava

08,040.124a kaccit te gāṇḍivaṃ haste rathe tiṣṭhasi cārjuna

08,040.124c kaccit kuśalinau bāhū kaccid vīryaṃ tad eva te

08,040.124d*0534_01 udīryamāṇaṃ hi raṇe paśyāmi drauṇim āhave

08,040.124d*0534_02 guruputra iti hy enaṃ mānayan bharatarṣabha

08,040.124d*0534_03 upekṣāṃ kuru mā pārtha nāyaṃ kāla upekṣitum

08,040.125a evam uktas tu kṛṣṇena kṣiptvā bhallāṃś caturdaśa

08,040.125c tvaramāṇas tvarākāle drauṇer dhanur athācchinat

08,040.125e dhvajaṃ chatraṃ patākāṃ ca rathaṃ śaktiṃ gadāṃ tathā

08,040.126a jatrudeśe ca subhṛśaṃ vatsadantair atāḍayat

08,040.126c sa mūrcchāṃ paramāṃ gatvā dhvajayaṣṭiṃ samāśritaḥ

08,040.127a taṃ visaṃjñaṃ mahārāja kirīṭibhayapīḍitam

08,040.127c apovāha raṇāt sūto rakṣamāṇo dhanaṃjayāt

08,040.128a etasminn eva kāle tu vijayaḥ śatrutāpanaḥ

08,040.128c nyavadhīt tāvakaṃ sainyaṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ

08,040.128e paśyatas tava putrasya tasya vīrasya bhārata

08,040.129a evam eṣa kṣayo vṛttas tāvakānāṃ paraiḥ saha

08,040.129c krūro viśasano ghoro rājan durmantrite tava

08,040.130a saṃśaptakāṃś ca kaunteyaḥ kurūṃś cāpi vṛkodaraḥ

08,040.130c vasuṣeṇaṃ ca pāñcālaḥ kṛtsnena vyadhamad raṇe

08,040.130d*0535_01 vartamāne tathā raudre rājan vīravarakṣaye

08,040.130d*0535_02 utthitāny agaṇeyāni kabandhāni samantataḥ

08,040.130d*0535_03 yudhiṣṭhiro 'pi saṃgrāme prahārair gāḍhavedanaḥ

08,040.130d*0535_04 krośamātram apakramya tasthau bharatasattama

08,040.130d@014_0000 saṃjayaḥ

08,040.130d@014_0001 duryodhanas tataḥ karṇam upetya bharatarṣabha

08,040.130d@014_0002 abravīn madrarājaṃ ca tathaivānyān mahārathān

08,040.130d@014_0003 yadṛcchayopasaṃprāptaṃ svargadvāram apāvṛtam

08,040.130d@014_0004 sukhinaḥ kṣatriyāḥ karṇa labhante yuddham īdṛśam

08,040.130d@014_0005 sadṛśaiḥ kṣatriyaiḥ śūraiḥ śūrāṇāṃ yudhyatāṃ yudhi

08,040.130d@014_0006 iṣṭaṃ bhavati rādheya tad idaṃ samupasthitam

08,040.130d@014_0007 hatvā vā pāṇḍavān yuddhe sphītām urvīm avāpsyatha

08,040.130d@014_0008 nihatā vā parair yuddhe vīralokam avāpsyatha

08,040.130d@014_0009 duryodhanasya tac chrutvā vacanaṃ kṣatriyarṣabhāḥ

08,040.130d@014_0010 hṛṣṭā nādān udakrośan vāditrāṇi ca sarvaśaḥ

08,040.130d@014_0011 tataḥ pramudite tasmin duryodhanabale tadā

08,040.130d@014_0012 harṣayaṃs tāvakān yodhān drauṇir vacanam abravīt

08,040.130d@014_0013 pratyakṣaṃ sarvasainyānāṃ bhavatāṃ cāpi paśyatām

08,040.130d@014_0014 nyastaśastro mama pitā dhṛṣṭadyumnena pātitaḥ

08,040.130d@014_0015 sa tenāham amarṣeṇa mitrārthe cāpi pārthivāḥ

08,040.130d@014_0016 satyaṃ vaḥ pratijānāmi tad vākyaṃ me nibodhata

08,040.130d@014_0017 dhṛṣṭadyumnam ahatvāhaṃ na vimokṣyāmi daṃśanam

08,040.130d@014_0018 anṛtāyāṃ pratijñāyāṃ nāhaṃ svargam avāpnuyām

08,040.130d@014_0019 arjuno bhīmasenaś ca yaś ca māṃ pratyudeṣyati

08,040.130d@014_0020 sarvāṃs tān pramathiṣye 'ham iti me nāsti saṃśayaḥ

08,040.130d@014_0021 evam ukte tataḥ sarvā sahitā bhāratī camūḥ

08,040.130d@014_0022 abhyadravata kaunteyāṃs tathā te cāpi pāṇḍavāḥ

08,040.130d@014_0023 sa saṃnipāto rathayūthapānāṃ

08,040.130d@014_0024 mahātmanāṃ bhārata mohanīyaḥ

08,040.130d@014_0025 janakṣayaḥ kālayugāntakalpaḥ

08,040.130d@014_0026 prāvartatāgre kurusṛñjayānām

08,040.130d@014_0027 tataḥ pravṛtte yudhi saṃprahāre

08,040.130d@014_0028 bhūtāni sarvāṇi sadaivatāni

08,040.130d@014_0029 āsan sametāni sahāpsarobhir

08,040.130d@014_0030 didṛkṣamāṇāni narapravīrān

08,040.130d@014_0031 divyaiś ca mālyair vividhaiś ca gandhair

08,040.130d@014_0032 divyaiś ca ratnair vividhair narāgryān

08,040.130d@014_0033 raṇe svakarmodvahataḥ pravīrān

08,040.130d@014_0034 avākirann apsarasaḥ prahṛṣṭāḥ

08,040.130d@014_0035 samīraṇas tāṃś ca niṣevya gandhān

08,040.130d@014_0036 siṣeva sarvān api yodhamukhyān

08,040.130d@014_0037 niṣevyamāṇās tv anilena yodhāḥ

08,040.130d@014_0038 parasparaghnā dharaṇīṃ nipetuḥ

08,040.130d@014_0039 sā divyapuṣpair avakīryamāṇā

08,040.130d@014_0040 suvarṇapuṅkhaiś ca śarair vicitraiḥ

08,040.130d@014_0041 nakṣatrasaṃghair iva citritā dyauḥ

08,040.130d@014_0042 kṣitair babhau yodhavarair vicitrā

08,040.130d@014_0043 tato 'ntarikṣād api sādhuvādair

08,040.130d@014_0044 vāditraghoṣaiḥ samudīryamāṇaḥ

08,040.130d@014_0045 jyāghoṣanemisvananādacitraḥ

08,040.130d@014_0046 samākulaḥ so 'bhavat saṃprahāraḥ

08,040.130d@015_0001 tathā tu tasmiṃs tumule pravṛtte

08,040.130d@015_0002 duryodhanaḥ krodham amṛṣyamāṇaḥ

08,040.130d@015_0003 abhyetya bhīmaṃ balinaṃ baliṣṭhaḥ

08,040.130d@015_0004 samarpayat kṣudrakāṇāṃ śatena

08,040.130d@015_0005 duḥśāsanaś citrasenaś ca vīras

08,040.130d@015_0006 tathā caivaṃ kitavaḥ saubalaś ca

08,040.130d@015_0007 gajānīkaiḥ sarvato bhīmasenaṃ

08,040.130d@015_0008 tathā viṣaktaṃ sahasaivābhyagacchan

08,040.130d@015_0009 tam āpatantaṃ saṃprekṣya gajānīkaṃ vṛkodaraḥ

08,040.130d@015_0010 duryodhanaṃ mahābāhuḥ śaravarṣair avākirat

08,040.130d@015_0011 duryodhanaṃ tathā bhīmaḥ sāyakaiḥ śataśaḥ śitaiḥ

08,040.130d@015_0012 pāṇḍavo vimukhīkṛtya gajān abhyadravad balī

08,040.130d@015_0013 tataḥ pāvakasaṃkāśair bhīmo bāṇair avakragaiḥ

08,040.130d@015_0014 śalabhair iva nāgāṃs tān ardayām āsa pāṇḍavaḥ

08,040.130d@015_0015 tataḥ kuñjarayūthāni bhīmaseno mahābalaḥ

08,040.130d@015_0016 vyadhaman niśitair bāṇair mahābhrāṇīva mārutaḥ

08,040.130d@015_0017 anvayus tad rathānīkaṃ maṇijālaiś ca kuñjarāḥ

08,040.130d@015_0018 rūpyajāmbūnadābhāsāḥ kṣuramālyābhyalaṃkṛtāḥ

08,040.130d@015_0019 vadhyamānāḥ śarai rājan bhīmasenena te gajāḥ

08,040.130d@015_0020 vibhinnahṛdayāḥ ke cit tatraivābhyapatan bhuvi

08,040.130d@015_0021 nipatadbhir mahāvegair hemabhāṇḍavibhūṣitaiḥ

08,040.130d@015_0022 aśobhata mahārāja dhātucitrair ivācalaiḥ

08,040.130d@015_0023 dīptābharaṇavadbhiś ca gajapṛṣṭhān nipātitaiḥ

08,040.130d@015_0024 sa raṇaḥ śuśubhe rājan kṣīṇapuṇyair ivāmaraiḥ

08,040.130d@015_0025 mahāparighasaṃkāśau candanāgarurūṣitau

08,040.130d@015_0026 apaśyan bhīmasenasya dhanur vikṣipato bhujau

08,040.130d@015_0027 tasya jyātalanirghoṣam asyataḥ savyadakṣiṇam

08,040.130d@015_0028 śrutvā hy abhyadravan nāgā bhīmasenaṃ bhayārditāḥ

08,040.130d@015_0029 tasya bhīmasya tat karma rājann ekasya dhīmataḥ

08,040.130d@015_0030 apaśyāma mahārāja tad adbhutam ivābhavat

08,040.130d@016_0000 saṃjaya uvāca

08,040.130d@016_0001 evam eṣa mahān āsīt saṃgrāmaḥ pṛthivīkṣitām

08,040.130d@016_0002 kruddhe 'rjune tathā karṇe bhīmasene ca pāṇḍave

08,040.130d@016_0003 droṇaputraṃ parājitya jitvā cānyān mahārathān

08,040.130d@016_0004 abravīd arjuno rājan vāsudevam idaṃ vacaḥ

08,040.130d@016_0005 paśya kṛṣṇa mahābāho dravantīṃ pāṇḍavīṃ camūm

08,040.130d@016_0006 karṇaṃ paśya ca saṃgrāme kālayantaṃ mahārathān

08,040.130d@016_0007 na ca paśyāmi dāśārha dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram

08,040.130d@016_0008 nāpi ketur yudhāṃ śreṣṭha dharmarājasya dṛśyate

08,040.130d@016_0009 tribhāgaś cāvaśiṣṭo 'yaṃ divasasya janārdana

08,040.130d@016_0010 na ca māṃ dhārtarāṣṭreṣu kaś cid yudhyati saṃyuge

08,040.130d@016_0011 tasmāt tvaṃ matpriyaṃ kurvan yāhi yatra yudhiṣṭhiraḥ

08,040.130d@016_0012 dṛṣṭvā kuśalinaṃ yuddhe dharmaputraṃ sahānujam

08,040.130d@016_0013 punar yoddhāsmi vārṣṇeya śatrubhiḥ saha saṃyuge

08,040.130d@016_0014 tataḥ prāyād rathenāśu bībhatsor vacanād dhariḥ

08,040.130d@016_0015 yato yudhiṣṭhiro rājā sṛñjayāś ca mahārathāḥ

08,040.130d@016_0016 ayudhyaṃs tāvakaiḥ sārdhaṃ mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam

08,041.001 saṃjaya uvāca

08,041.001a tvaramāṇaḥ punaḥ kṛṣṇaḥ pārtham abhyavadac chanaiḥ

08,041.001c paśya kauravya rājānam apayātāṃś ca pāṇḍavān

08,041.002a karṇaṃ paśya mahāraṅge jvalantam iva pāvakam

08,041.002c asau bhīmo maheṣvāsaḥ saṃnivṛtto raṇaṃ prati

08,041.003a tam ete 'nu nivartante dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ

08,041.003c pāñcālānāṃ sṛñjayānāṃ pāṇḍavānāṃ ca yan mukham

08,041.003e nivṛttaiś ca tathā pārthair bhagnaṃ śatrubalaṃ mahat

08,041.004a kauravān dravato hy eṣa karṇo dhārayate 'rjuna

08,041.004c antakapratimo vege śakratulyaparākramaḥ

08,041.005a asau gacchati kauravya drauṇir astrabhṛtāṃ varaḥ

08,041.005c tam eṣa pradrutaḥ saṃkhye dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ

08,041.005d*0536_01 anuprayāti saṃgrāme hatān paśya ca sṛñjayān

08,041.006a sarvaṃ vyācaṣṭa durdharṣo vāsudevaḥ kirīṭine

08,041.006c tato rājan prādurāsīn mahāghoro mahāraṇaḥ

08,041.007a siṃhanādaravāś cātra prādurāsan samāgame

08,041.007c ubhayoḥ senayo rājan mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam

08,041.007d*0537_01 evam eṣa kṣayo vṛttaḥ pṛthivyāṃ pṛthivīpate

08,041.007d*0537_02 tāvakānāṃ pareṣāṃ ca rājan durmantrite tava

08,042.001 saṃjaya uvāca

08,042.001a tataḥ punaḥ samājagmur abhītāḥ kurusṛñjayāḥ

08,042.001c yudhiṣṭhiramukhāḥ pārthā vaikartanamukhā vayam

08,042.002a tataḥ pravavṛte bhīmaḥ saṃgrāmo lomaharṣaṇaḥ

08,042.002c karṇasya pāṇḍavānāṃ ca yamarāṣṭravivardhanaḥ

08,042.003a tasmin pravṛtte saṃgrāme tumule śoṇitodake

08,042.003c saṃśaptakeṣu śūreṣu kiṃcicchiṣṭeṣu bhārata

08,042.004a dhṛṣṭadyumno mahārāja sahitaḥ sarvarājabhiḥ

08,042.004c karṇam evābhidudrāva pāṇḍavāś ca mahārathāḥ

08,042.005a āgacchamānāṃs tān saṃkhye prahṛṣṭān vijayaiṣiṇaḥ

08,042.005c dadhāraiko raṇe karṇo jalaughān iva parvataḥ

08,042.006a tam āsādya tu te karṇaṃ vyaśīryanta mahārathāḥ

08,042.006c yathācalaṃ samāsādya jalaughāḥ sarvatodiśam

08,042.006e tayor āsīn mahārāja saṃgrāmo lomaharṣaṇaḥ

08,042.006f*0538_01 prayudhyator mahāraṅge balinor vijigīṣatoḥ

08,042.007a dhṛṣṭadyumnas tu rādheyaṃ śareṇa nataparvaṇā

08,042.007c tāḍayām āsa saṃkruddhas tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt

08,042.008a vijayaṃ tu dhanuḥśreṣṭhaṃ vidhunvāno mahārathaḥ

08,042.008b*0539_01 vavarṣa śaravarṣāṇi toyavarṣān ivāmbudaḥ

08,042.008c pārṣatasya dhanuś chittvā śarān āśīviṣopamān

08,042.008e tāḍayām āsa saṃkruddhaḥ pārṣataṃ navabhiḥ śaraiḥ

08,042.009a te varma hemavikṛtaṃ bhittvā tasya mahātmanaḥ

08,042.009c śoṇitāktā vyarājanta śakragopā ivānagha

08,042.010a tad apāsya dhanuś chinnaṃ dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ

08,042.010c anyad dhanur upādāya śarāṃś cāśīviṣopamān

08,042.010e karṇaṃ vivyādha saptatyā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,042.011a tathaiva rājan karṇo 'pi pārṣataṃ śatrutāpanam

08,042.011b*0540_01 chādayām āsa samare śarair āśīviṣopamaiḥ

08,042.011c droṇaśatruṃ maheṣvāso vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ

08,042.012a tasya karṇo mahārāja śaraṃ kanakabhūṣaṇam

08,042.012c preṣayām āsa saṃkruddho mṛtyudaṇḍam ivāparam

08,042.013a tam āpatantaṃ sahasā ghorarūpaṃ viśāṃ pate

08,042.013c ciccheda saptadhā rājañ śaineyaḥ kṛtahastavat

08,042.014a dṛṣṭvā vinihitaṃ bāṇaṃ śaraiḥ karṇo viśāṃ pate

08,042.014c sātyakiṃ śaravarṣeṇa samantāt paryavārayat

08,042.015a vivyādha cainaṃ samare nārācais tatra saptabhiḥ

08,042.015c taṃ pratyavidhyac chaineyaḥ śarair hemavibhūṣitaiḥ

08,042.016a tato yuddham atīvāsīc cakṣuḥśrotrabhayāvaham

08,042.016c rājan ghoraṃ ca citraṃ ca prekṣaṇīyaṃ samantataḥ

08,042.017a sarveṣāṃ tatra bhūtānāṃ lomaharṣo vyajāyata

08,042.017c tad dṛṣṭvā samare karma karṇaśaineyayor nṛpa

08,042.018a etasminn antare drauṇir abhyayāt sumahābalam

08,042.018c pārṣataṃ śatrudamanaṃ śatruvīryāsunāśanam

08,042.018d*0541_01 sa dṛṣṭvā samare karṇaṃ pārṣataṃ ca mahāratham

08,042.019a abhyabhāṣata saṃkruddho drauṇir dūre dhanaṃjaye

08,042.019b*0542_01 rathaṃ rathena saṃpīḍya śatruvīryapraṇāśanaḥ

08,042.019c tiṣṭha tiṣṭhādya brahmaghna na me jīvan vimokṣyase

08,042.020a ity uktvā subhṛśaṃ vīraḥ śīghrakṛn niśitaiḥ śaraiḥ

08,042.020c pārṣataṃ chādayām āsa ghorarūpaiḥ sutejanaiḥ

08,042.020e yatamānaṃ paraṃ śaktyā yatamāno mahārathaḥ

08,042.020f*0543_01 chādayām āsa samare yatamāno mahārathaḥ

08,042.020f*0543_02 yatnataḥ parayā śaktyā dhṛṣṭadyumnaṃ mahāraṇe

08,042.020f*0544_01 yodhayām āsa samare kruddharūpo viśāṃ pate

08,042.021a yathā hi samare drauṇiḥ pārṣataṃ vīkṣya māriṣa

08,042.021c tathā drauṇiṃ raṇe dṛṣṭvā pārṣataḥ paravīrahā

08,042.021e nātihṛṣṭamanā bhūtvā manyate mṛtyum ātmanaḥ

08,042.021f*0545_01 sa jñātvā samare ''tmānaṃ śastreṇāvadhyam eva tu

08,042.021f*0545_02 javenābhiyayau drauṇiṃ kālaḥ kālam iva kṣaye

08,042.022a drauṇis tu dṛṣṭvā rājendra dhṛṣṭadyumnaṃ raṇe sthitam

08,042.022c krodhena niḥśvasan vīraḥ pārṣataṃ samupādravat

08,042.022e tāv anyonyaṃ tu dṛṣṭvaiva saṃrambhaṃ jagmatuḥ param

08,042.022f*0546_01 tato roṣaparītātmā dhṛṣṭadyumno 'py amarṣaṇaḥ

08,042.022f*0546_02 provāca cainaṃ saṃrabdho droṇaputraṃ paraṃtapaḥ

08,042.022f*0547_01 pragṛhya mahatī cāpe śarāsanavirājite

08,042.023a athābravīn mahārāja droṇaputraḥ pratāpavān

08,042.023c dhṛṣṭadyumnaṃ samīpasthaṃ tvaramāṇo viśāṃ pate

08,042.023e pāñcālāpasadādya tvāṃ preṣayiṣyāmi mṛtyave

08,042.024a pāpaṃ hi yat tvayā karma ghnatā droṇaṃ purā kṛtam

08,042.024c adya tvā patsyate tad vai yathā hy akuśalaṃ tathā

08,042.024d*0548_01 pataṅgadarśanenādya darśanena vyapohyate

08,042.024d*0548_02 śaśismaraṇatanmātrān vaṃśān kṛtam apohyate

08,042.024d*0548_03 mayā mārayitavyas tvaṃ paśumāreṇa pārṣata

08,042.024d*0548_04 adya śvo vā paraśvo vā satyam etad bhaviṣyati

08,042.025a arakṣyamāṇaḥ pārthena yadi tiṣṭhasi saṃyuge

08,042.025c nāpakramasi vā mūḍha satyam etad bravīmi te

08,042.026a evam uktaḥ pratyuvāca dhṛṣṭadyumnaḥ pratāpavān

08,042.026c prativākyaṃ sa evāsir māmako dāsyate tava

08,042.026e yenaiva te pitur dattaṃ yatamānasya saṃyuge

08,042.026f*0549_01 eṣa te prativākyaṃ vai asir dāsyati māmakaḥ

08,042.026f*0549_02 yena kṛttaṃ tava pitur yatamānasya tac chiraḥ

08,042.027a yadi tāvan mayā droṇo nihato brāhmaṇabruvaḥ

08,042.027c tvām idānīṃ kathaṃ yuddhe na haniṣyāmi vikramāt

08,042.028a evam uktvā mahārāja senāpatir amarṣaṇaḥ

08,042.028c niśitenātha bāṇena drauṇiṃ vivyādha pārṣataḥ

08,042.029a tato drauṇiḥ susaṃkruddhaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,042.029c prācchādayad diśo rājan dhṛṣṭadyumnasya saṃyuge

08,042.030a naivāntarikṣaṃ na diśo naiva yodhāḥ samantataḥ

08,042.030c dṛśyante vai mahārāja śaraiś channāḥ sahasraśaḥ

08,042.031a tathaiva pārṣato rājan drauṇim āhavaśobhinam

08,042.031c śaraiḥ saṃchādayām āsa sūtaputrasya paśyataḥ

08,042.032a rādheyo 'pi mahārāja pāñcālān saha pāṇḍavaiḥ

08,042.032c draupadeyān yudhāmanyuṃ sātyakiṃ ca mahāratham

08,042.032e ekaḥ sa vārayām āsa prekṣaṇīyaḥ samantataḥ

08,042.032f*0550_01 sātyakiṃ ca mahārāja yodhāṃś cānyān sahasraśaḥ

08,042.033a dhṛṣṭadyumno 'pi samare drauṇeś ciccheda kārmukam

08,042.033b*0551_01 kṣurapreṇa sutīkṣṇena paśyatāṃ sarvayodhinām

08,042.033c tad apāsya dhanuś chinnam anyad ādatta kārmukam

08,042.033e vegavat samare ghoraṃ śarāṃś cāśīviṣopamān

08,042.034a sa pārṣatasya rājendra dhanuḥ śaktiṃ gadāṃ dhvajam

08,042.034b*0552_01 sa śaktiṃ prāhiṇot tasmai tāṃ drauṇir vyadhamac charaiḥ

08,042.034b*0552_02 tāṃ nikṛttāṃ raṇe dṛṣṭvā drauṇinā pārṣato balī

08,042.034b*0552_03 parighaṃ ghoram ādāya kārtasvaravibhūṣitam

08,042.034b*0552_04 cikṣepa bhujavīryeṇa pārṣato vai purā nadan

08,042.034b*0552_05 tam āpatantaṃ parighaṃ droṇaputrasya lāghavāt

08,042.034b*0552_06 ciccheda bahudhā rājañ śarair atiratho raṇe

08,042.034c hayān sūtaṃ rathaṃ caiva nimeṣād vyadhamac charaiḥ

08,042.034d*0553_01 pārṣatasya tataḥ kruddho droṇaputraḥ paraṃtapaḥ

08,042.035a sa chinnadhanvā viratho hatāśvo hatasārathiḥ

08,042.035c khaḍgam ādatta vipulaṃ śatacandraṃ ca bhānumat

08,042.036a drauṇis tad api rājendra bhallaiḥ kṣipraṃ mahārathaḥ

08,042.036c ciccheda samare vīraḥ kṣiprahasto dṛḍhāyudhaḥ

08,042.036e rathād anavarūḍhasya tad adbhutam ivābhavat

08,042.036e*0554_01 **** **** dhanvino bāhuśālinaḥ

08,042.036e*0554_02 paśyatāṃ sarvasainyānāṃ

08,042.037a dhṛṣṭadyumnaṃ tu virathaṃ hatāśvaṃ chinnakārmukam

08,042.037c śaraiś ca bahudhā viddham astraiś ca śakalīkṛtam

08,042.037e nātarad bharataśreṣṭha yatamāno mahārathaḥ

08,042.038a tasyāntam iṣubhī rājan yadā drauṇir na jagmivān

08,042.038c atha tyaktvā dhanur vīraḥ pārṣataṃ tvarito 'nvagāt

08,042.038d*0555_01 pragṛhya vipulaṃ khaḍgaṃ jātarūpapariṣkṛtam

08,042.039a āsīd ādravato rājan vegas tasya mahātmanaḥ

08,042.039c garuḍasyeva patato jighṛkṣoḥ pannagottamam

08,042.040a etasminn eva kāle tu mādhavo 'rjunam abravīt

08,042.040c paśya pārtha yathā drauṇiḥ pārṣatasya vadhaṃ prati

08,042.040d*0556_01 etasminn eva kāle tu keśavaḥ paravīrahā

08,042.040d*0556_02 abravīd bharataśreṣṭham arjunaṃ jayatāṃ varam

08,042.040d*0556_03 paśya drauṇiṃ pārṣatasya yatamānaṃ vadhaṃ prati

08,042.040e yatnaṃ karoti vipulaṃ hanyāc cainam asaṃśayam

08,042.041a taṃ mocaya mahābāho pārṣataṃ śatrutāpanam

08,042.041c drauṇer āsyam anuprāptaṃ mṛtyor āsyagataṃ yathā

08,042.042a evam uktvā mahārāja vāsudevaḥ pratāpavān

08,042.042c praiṣayat tatra turagān yatra drauṇir vyavasthitaḥ

08,042.043a te hayāś candrasaṃkāśāḥ keśavena pracoditāḥ

08,042.043c pibanta iva tad vyoma jagmur drauṇirathaṃ prati

08,042.044a dṛṣṭvāyāntau mahāvīryāv ubhau kṛṣṇadhanaṃjayau

08,042.044c dhṛṣṭadyumnavadhe rājaṃś cakre yatnaṃ mahābalaḥ

08,042.045a vikṛṣyamāṇaṃ dṛṣṭvaiva dhṛṣṭadyumnaṃ janeśvara

08,042.045c śarāṃś cikṣepa vai pārtho drauṇiṃ prati mahābalaḥ

08,042.046a te śarā hemavikṛtā gāṇḍīvapreṣitā bhṛśam

08,042.046c drauṇim āsādya viviśur valmīkam iva pannagāḥ

08,042.047a sa vidhvastaiḥ śarair ghorair droṇaputraḥ pratāpavān

08,042.047b*0557_01 utsṛjya samare rājan pāñcālyam amitaujasam

08,042.047c ratham āruruhe vīro dhanaṃjayaśarārditaḥ

08,042.047e pragṛhya ca dhanuḥ śreṣṭhaṃ pārthaṃ vivyādha sāyakaiḥ

08,042.048a etasminn antare vīraḥ sahadevo janādhipa

08,042.048c apovāha rathenājau pārṣataṃ śatrutāpanam

08,042.049a arjuno 'pi mahārāja drauṇiṃ vivyādha patribhiḥ

08,042.049c taṃ droṇaputraḥ saṃkruddho bāhvor urasi cārdayat

08,042.050a krodhitas tu raṇe pārtho nārācaṃ kālasaṃmitam

08,042.050c droṇaputrāya cikṣepa kāladaṇḍam ivāparam

08,042.050e sa brāhmaṇasyāṃsadeśe nipapāta mahādyutiḥ

08,042.051a sa vihvalo mahārāja śaravegena saṃyuge

08,042.051c niṣasāda rathopasthe vaiklavyaṃ ca paraṃ yayau

08,042.052a tataḥ karṇo mahārāja vyākṣipad vijayaṃ dhanuḥ

08,042.052c arjunaṃ samare kruddhaḥ prekṣamāṇo muhur muhuḥ

08,042.052e dvairathaṃ cāpi pārthena kāmayāno mahāraṇe

08,042.053a taṃ tu hitvā hataṃ vīraṃ sārathiḥ śatrukarśanam

08,042.053c apovāha rathenājau tvaramāṇo raṇājirāt

08,042.054a athotkruṣṭaṃ mahārāja pāñcālair jitakāśibhiḥ

08,042.054c mokṣitaṃ pārṣataṃ dṛṣṭvā droṇaputraṃ ca pīḍitam

08,042.055a vāditrāṇi ca divyāni prāvādyanta sahasraśaḥ

08,042.055c siṃhanādaś ca saṃjajñe dṛṣṭvā ghoraṃ mahādbhutam

08,042.056a evaṃ kṛtvābravīt pārtho vāsudevaṃ dhanaṃjayaḥ

08,042.056c yāhi saṃśaptakān kṛṣṇa kāryam etat paraṃ mama

08,042.057a tataḥ prayāto dāśārhaḥ śrutvā pāṇḍavabhāṣitam

08,042.057c rathenātipatākena manomārutaraṃhasā

08,043.001 saṃjaya uvāca

08,043.001*0558_01 teṣāṃ pravṛtte saṃgrāme vipule śoṇitodake

08,043.001*0558_02 rarāja lohitenorvī saṃraktā bahudhā bhṛśam

08,043.001*0558_03 tato rajasi saṃśānte rudhireṇa samantataḥ

08,043.001*0559_01 tadā vilokya pārthaṃ ca kṛṣṇo vacanam abravīt

08,043.001a etasminn antare kṛṣṇaḥ pārthaṃ vacanam abravīt

08,043.001c darśayann iva kaunteyaṃ dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram

08,043.002a eṣa pāṇḍava te bhrātā dhārtarāṣṭrair mahābalaiḥ

08,043.002c jighāṃsubhir maheṣvāsair drutaṃ pārthānusaryate

08,043.003a tathānuyānti saṃrabdhāḥ pāñcālā yuddhadurmadāḥ

08,043.003c yudhiṣṭhiraṃ mahātmānaṃ parīpsanto mahājavāḥ

08,043.004a eṣa duryodhanaḥ pārtha rathānīkena daṃśitaḥ

08,043.004c rājā sarvasya lokasya rājānam anudhāvati

08,043.005a jighāṃsuḥ puruṣavyāghraṃ bhrātṛbhiḥ sahito balī

08,043.005c āśīviṣasamasparśaiḥ sarvayuddhaviśāradaiḥ

08,043.006a ete jighṛkṣavo yānti dvipāśvarathapattayaḥ

08,043.006c yudhiṣṭhiraṃ dhārtarāṣṭrā ratnottamam ivārthinaḥ

08,043.007a paśya sātvatabhīmābhyāṃ niruddhādhiṣṭhitaḥ prabhuḥ

08,043.007c jihīrṣavo 'mṛtaṃ daityāḥ śakrāgnibhyām ivāvaśāḥ

08,043.008a ete bahutvāt tvaritāḥ punar gacchanti pāṇḍavam

08,043.008c samudram iva vāryoghāḥ prāvṛṭkāle mahārathāḥ

08,043.009a nadantaḥ siṃhanādāṃś ca dhamantaś cāpi vārijān

08,043.009c balavanto maheṣvāsā vidhunvanto dhanūṃṣi ca

08,043.010a mṛtyor mukhagataṃ manye kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram

08,043.010c hutam agnau ca bhadraṃ te duryodhanavaśaṃ gatam

08,043.011a yathāyuktam anīkaṃ hi dhārtarāṣṭrasya pāṇḍava

08,043.011c nāsya śakro 'pi mucyeta saṃprāpto bāṇagocaram

08,043.012a duryodhanasya śūrasya drauṇeḥ śāradvatasya ca

08,043.012c karṇasya ceṣuvego vai parvatān api dārayet

08,043.013a duryodhanasya śūrasya śaraughāñ śīghram asyataḥ

08,043.013c saṃkruddhasyāntakasyeva ko vegaṃ saṃsahed raṇe

08,043.014a karṇena ca kṛto rājā vimukhaḥ śatrutāpanaḥ

08,043.014c balavāṃl laghuhastaś ca kṛtī yuddhaviśāradaḥ

08,043.015a rādheyaḥ pāṇḍavaśreṣṭhaṃ śaktaḥ pīḍayituṃ raṇe

08,043.015c sahito dhṛtarāṣṭrasya putraiḥ śūro mahātmabhiḥ

08,043.016a tasyaivaṃ yudhyamānasya saṃgrāme saṃyatātmanaḥ

08,043.016c anyair api ca pārthasya hṛtaṃ varma mahārathaiḥ

08,043.017a upavāsakṛśo rājā bhṛśaṃ bharatasattama

08,043.017c brāhme bale sthito hy eṣa na kṣatre 'tibale vibho

08,043.017d*0560_01 karme sute kṛtaṃ rāṣṭraṃ jīvitaṃ śatrutāpanaḥ

08,043.017d*0561_01 nityānaśanasaṃgrāme samāptavrataniścayaḥ

08,043.017d*0561_02 yo vatsodayikaṃ śrāddhe viśeṣeṇa mahībhujā

08,043.017d*0562_01 karṇena cābhiyukto 'yaṃ bhūpatiḥ śatrutāpanaḥ

08,043.017d*0562_02 saṃśayaṃ samanuprāptaḥ pāṇḍavo vai yudhiṣṭhiraḥ

08,043.018a na jīvati mahārājo manye pārtha yudhiṣṭhiraḥ

08,043.018c yad bhīmasenaḥ sahate siṃhanādam amarṣaṇaḥ

08,043.019a nardatāṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ punaḥ punar ariṃdama

08,043.019c dhamatāṃ ca mahāśaṅkhān saṃgrāme jitakāśinām

08,043.020a yudhiṣṭhiraṃ pāṇḍaveyaṃ hateti bharatarṣabha

08,043.020c saṃcodayaty asau karṇo dhārtarāṣṭrān mahābalān

08,043.020d*0563_01 astrair nānāvidhaiś citraiḥ kauravāḥ pārtha saṃyuge

08,043.021a sthūṇākarṇendrajālena pārtha pāśupatena ca

08,043.021c pracchādayanto rājānam anuyānti mahārathāḥ

08,043.021e āturo me mato rājā saṃniṣevyaś ca bhārata

08,043.022a yathainam anuvartante pāñcālāḥ saha pāṇḍavaiḥ

08,043.022c tvaramāṇās tvarākāle sarvaśastrabhṛtāṃ varāḥ

08,043.022e majjantam iva pātāle balino 'py ujjihīrṣavaḥ

08,043.023a na ketur dṛśyate rājñaḥ karṇena nihataḥ śaraiḥ

08,043.023c paśyator yamayoḥ pārtha sātyakeś ca śikhaṇḍinaḥ

08,043.024a dhṛṣṭadyumnasya bhīmasya śatānīkasya vā vibho

08,043.024c pāñcālānāṃ ca sarveṣāṃ cedīnāṃ caiva bhārata

08,043.025a eṣa karṇo raṇe pārtha pāṇḍavānām anīkinīm

08,043.025c śarair vidhvaṃsayati vai nalinīm iva kuñjaraḥ

08,043.026a ete dravanti rathinas tvadīyāḥ pāṇḍunandana

08,043.026b*0564_01 drāvyamāṇā raṇe pārtha karṇenāmitatejasā

08,043.026c paśya paśya yathā pārtha gacchanty ete mahārathāḥ

08,043.027a ete bhārata mātaṅgāḥ karṇenābhihatā raṇe

08,043.027c ārtanādān vikurvāṇā vidravanti diśo daśa

08,043.028a rathānāṃ dravatāṃ vṛndaṃ paśya pārtha samantataḥ

08,043.028c drāvyamāṇaṃ raṇe caiva karṇenāmitrakarśinā

08,043.029a hastikakṣyāṃ raṇe paśya carantīṃ tatra tatra ha

08,043.029c rathasthaṃ sūtaputrasya ketuṃ ketumatāṃ vara

08,043.030a asau dhāvati rādheyo bhīmasenarathaṃ prati

08,043.030c kirañ śaraśatānīva vinighnaṃs tava vāhinīm

08,043.031a etān paśya ca pāñcālān drāvyamāṇān mahātmanā

08,043.031c śakreṇeva yathā daityān hanyamānān mahāhave

08,043.032a eṣa karṇo raṇe jitvā pāñcālān pāṇḍusṛñjayān

08,043.032c diśo viprekṣate sarvās tvadartham iti me matiḥ

08,043.033a paśya pārtha dhanuḥ śreṣṭhaṃ vikarṣan sādhu śobhate

08,043.033c śatrūñ jitvā yathā śakro devasaṃghaiḥ samāvṛtaḥ

08,043.034a ete nadanti kauravyā dṛṣṭvā karṇasya vikramam

08,043.034c trāsayanto raṇe pārthān sṛñjayāṃś ca sahasraśaḥ

08,043.035a eṣa sarvātmanā pāṇḍūṃs trāsayitvā mahāraṇe

08,043.035b*0565_01 trāsayitvā raṇe pārtha rādheyo rathināṃ varaḥ

08,043.035c abhibhāṣati rādheyaḥ sarvasainyāni mānadaḥ

08,043.036a abhidravata gacchadhvaṃ drutaṃ dravata kauravāḥ

08,043.036c yathā jīvan na vaḥ kaś cin mucyate yudhi sṛñjayaḥ

08,043.037a tathā kuruta saṃyattā vayaṃ yāsyāma pṛṣṭhataḥ

08,043.037c evam uktvā yayāv eṣa pṛṣṭhato vikirañ śaraiḥ

08,043.037d*0566_01 rādheyaḥ kauravīṃ senāṃ rakṣamāṇaḥ samantataḥ

08,043.038a paśya karṇaṃ raṇe pārtha śvetacchavivirājitam

08,043.038c udayaṃ parvataṃ yadvac chobhayan vai divākaraḥ

08,043.039a pūrṇacandranikāśena mūrdhni chatreṇa bhārata

08,043.039c dhriyamāṇena samare tathā śataśalākinā

08,043.040a eṣa tvāṃ prekṣate karṇaḥ sakaṭākṣo viśāṃ pate

08,043.040c uttamaṃ yatnam āsthāya dhruvam eṣyati saṃyuge

08,043.041a paśya hy enaṃ mahābāho vidhunvānaṃ mahad dhanuḥ

08,043.041c śarāṃś cāśīviṣākārān visṛjantaṃ mahābalam

08,043.042a asau nivṛtto rādheyo dṛśyate vānaradhvaja

08,043.042b*0567_01 prārthayan samaraṃ pārtha tvayā saha paraṃtapa

08,043.042c vadhāya cātmano 'bhyeti dīpasya śalabho yathā

08,043.042d*0568_01 eṣa hy amarṣī śūraś ca dhārtarāṣṭrahite rataḥ

08,043.042d*0568_02 tvāṃ na marṣayate pārtha nityam eva sumandadhīḥ

08,043.042d*0569_01 ekākinaṃ ca dṛṣṭvainaṃ dhārtarāṣṭro raṇājire

08,043.042d*0570_01 tvāṃ ca pārthābhisaṃrabdhaṃ karṇaṃ prati mahāratham

08,043.043a karṇam ekākinaṃ dṛṣṭvā rathānīkena bhārata

08,043.043b*0571_01 asau duryodhanaḥ kruddho rathānīkena daṃśitaḥ

08,043.043c rirakṣiṣuḥ susaṃyatto dhārtarāṣṭro 'bhivartate

08,043.044a sārvaiḥ sahaibhir duṣṭātmā vadhya eṣa prayatnataḥ

08,043.044b*0572_01 adīnayor viśrutayor yuvayor yotsyamānayoḥ

08,043.044b*0572_02 devāsure pārtha mṛdhe devadānavayor iva

08,043.044b*0573_01 paśyantu kauravāḥ sarve tava pārtha parākramam

08,043.044b*0574_01 tvāṃ ca dṛṣṭvātisaṃrabdhaṃ karṇaṃ ca bharatarṣabha

08,043.044b*0574_02 asau duryodhanaḥ kruddho nottaraṃ pratipadyate

08,043.044c tvayā yaśaś ca rājyaṃ ca sukhaṃ cottamam icchatā

08,043.045a ātmānaṃ ca kṛtātmānaṃ samīkṣya bharatarṣabha

08,043.045c kṛtāgasaṃ ca rādheyaṃ dharmātmani yudhiṣṭhire

08,043.045d*0575_01 sahitaḥ sa tu duṣṭātmā dhārtarāṣṭro 'bhyavartate

08,043.045d*0575_02 eṣa eva nihantavyo mūlaṃ vairasya bhārata

08,043.045d*0575_03 mūle chinne yathā nāśaḥ śākhānāṃ jāyate dhruvam

08,043.045d*0575_04 tathā duryodhane pārtha hate syur akhilā hatāḥ

08,043.045d*0575_05 dhārtarāṣṭrā mahābāho sabhṛtyāmātyabāndhavāḥ

08,043.045d*0575_06 paśya sarve yathā yodhā yānti bhīmarathaṃ prati

08,043.045d*0575_07 bhīmo 'pi śe[ro]ṣatāmrākṣo hanti śatrūn aśeṣataḥ

08,043.045d*0575_08 eṣa dharmasuto rājā yamābhyāṃ paripālitaḥ

08,043.045d*0575_09 duryodhano 'pi karṇena rakṣyate sasutena ca

08,043.045d*0575_10 kṛtavarmā kṛpo drauṇī rakṣanto 'nyonyam uttamāḥ

08,043.045d*0575_11 kulūkaḥ śakuniś caiva kṛtvā rakṣāṃ sthitāv ubhau

08,043.046a pratipadyasva rādheyaṃ prāptakālam anantaram

08,043.046c āryāṃ yuddhe matiṃ kṛtvā pratyehi rathayūthapam

08,043.047a pañca hy etāni mukhyānāṃ rathānāṃ rathasattama

08,043.047c śatāny āyānti vegena balināṃ bhīmatejasām

08,043.048a pañca nāgasahasrāṇi dviguṇā vājinas tathā

08,043.048c abhisaṃhatya kaunteya padātiprayutāni ca

08,043.048e anyonyarakṣitaṃ vīra balaṃ tvām abhivartate

08,043.048f*0576_01 droṇaputraṃ puraskṛtya tataḥ śīghraṃ ca sūdaya

08,043.048f*0576_02 nikṛtyaitad rathānīkaṃ balinaṃ lokaviśrutam

08,043.049a sūtaputre maheṣvāse darśayātmānam ātmanā

08,043.049c uttamaṃ yatnam āsthāya pratyehi bharatarṣabha

08,043.049d*0577_01 bhūtāni caiva sarvāṇi kurupāñcālasṛñjayāḥ

08,043.050a asau karṇaḥ susaṃrabdhaḥ pāñcālān abhidhāvati

08,043.050c ketum asya hi paśyāmi dhṛṣṭadyumnarathaṃ prati

08,043.050e samucchetsyati pāñcālān iti manye paraṃtapa

08,043.051a ācakṣe te priyaṃ pārtha tad evaṃ bharatarṣabha

08,043.051c rājā jīvati kauravyo dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ

08,043.052a asau bhimo mahābāhuḥ saṃnivṛttaś camūmukhe

08,043.052c vṛtaḥ sṛñjayasainyena sātyakena ca bhārata

08,043.053a vadhyanta ete samare kauravā niśitaiḥ śaraiḥ

08,043.053c bhīmasenena kaunteya pāñcālaiś ca mahātmabhiḥ

08,043.054a senā hi dhārtarāṣṭrasya vimukhā cābhavad raṇāt

08,043.054c vipradhāvati vegena bhīmasya nihatā śaraiḥ

08,043.055a vipannasasyeva mahī rudhireṇa samukṣitā

08,043.055c bhāratī bharataśreṣṭha senā kṛpaṇadarśanā

08,043.056a nivṛttaṃ paśya kaunteya bhīmasenaṃ yudhāṃ patim

08,043.056c āśīviṣam iva kruddhaṃ tasmād dravati vāhinī

08,043.057a pītaraktāsitasitās tārācandrārkamaṇḍitāḥ

08,043.057c patākā viprakīryante chatrāṇy etāni cārjuna

08,043.058a sauvarṇā rājatāś caiva taijasāś ca pṛthagvidhāḥ

08,043.058c ketavo vinipātyante hastyaśvaṃ viprakīryate

08,043.059a rathebhyaḥ prapatanty ete rathino vigatāsavaḥ

08,043.059c nānāvarṇair hatā bāṇaiḥ pāñcālair apalāyibhiḥ

08,043.060a nirmanuṣyān gajān aśvān rathāṃś caiva dhanaṃjaya

08,043.060c samādravanti pāñcālā dhārtarāṣṭrāṃs tarasvinaḥ

08,043.061a mṛdnanti ca naravyāghrā bhīmasenavyapāśrayāt

08,043.061c balaṃ pareṣāṃ durdharṣaṃ tyaktvā prāṇān ariṃdama

08,043.062a ete nadanti pāñcālā dhamanty api ca vārijān

08,043.062c abhidravanti ca raṇe nighnantaḥ sāyakaiḥ parān

08,043.063a paśya svargasya māhātmyaṃ pāñcālā hi paraṃtapa

08,043.063c dhārtarāṣṭrān vinighnanti kruddhāḥ siṃhā iva dvipān

08,043.063d*0578_01 śastram ācchidya śatrūṇāṃ sāyudhānāṃ nirāyudhāḥ

08,043.063d*0578_02 tenaivaitān amoghāstrā nighnanti ca nadanti ca

08,043.063d*0578_03 śirāṃsy etāni pātyante śatrūṇāṃ bāhavo 'pi ca

08,043.063d*0578_04 rathanāgahayā vīrā yaśasyāḥ sarva eva ca

08,043.064a sarvataś cābhipannaiṣā dhārtarāṣṭrī mahācamūḥ

08,043.064b*0579_01 pāñcālair māgadhaiś caiva yodhā nītā yamakṣayam

08,043.064b*0580_01 tyaktvā prāṇān maheṣvāsaiḥ pāñcālaiḥ paripātyate

08,043.064c pāñcālair mānasād etya haṃsair gaṅgeva vegitaiḥ

08,043.065a subhṛśaṃ ca parākrāntāḥ pāñcālānāṃ nivāraṇe

08,043.065c kṛpakarṇādayo vīrā ṛṣabhāṇām ivarṣabhāḥ

08,043.065d*0581_01 suhṛdaś ca parākrāntāḥ kṛpakarṇādayo vibho

08,043.065d*0581_02 nivāraṇe maheṣvāsāḥ pāñcālānāṃ paraṃtapa

08,043.066a sunimagnāṃś ca bhīmāstrair dhārtarāṣṭrān mahārathān

08,043.066c dhṛṣṭadyumnamukhā vīrā ghnanti śatrūn sahasraśaḥ

08,043.066d*0582_01 pāñcāleṣv abhibhūteṣu dviṣadbhir apabhīr nadan

08,043.066d*0582_02 śatrupakṣam avaskandya śarān asyati mārutiḥ

08,043.066d*0583_01 rathāś ca vimukhāḥ sarve nivṛtte bharatarṣabhe

08,043.066e viṣaṇṇabhūyiṣṭharathā dhārtarāṣṭrī mahācamūḥ

08,043.066f*0584_01 rathāś caite suvitrastā bhīmasenabhayārditāḥ

08,043.067a paśya bhīmena nārācaiś chinnā nāgāḥ patanty amī

08,043.067b*0585_01 nānā nāgā hatā bāṇair bhīmena prapatanty amī

08,043.067c vajrivajrāhatānīva śikharāṇi mahībhṛtām

08,043.067d*0586_01 bhīmasenena mātaṅgāḥ prāpitā yamasādanam

08,043.067d*0586_02 girīṇāṃ śikharāṇīva nipatanti nararṣabha

08,043.068a bhīmasenasya nirviddhā bāṇaiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,043.068c svāny anīkāni mṛdnanto dravanty ete mahāgajāḥ

08,043.068d*0587_01 ete dravanti kuravo bhīmasenabhayārditāḥ

08,043.068d*0587_02 tyaktvā rathān gajāṃś caiva hayāṃś caiva sahasraśaḥ

08,043.068d*0587_03 hastyaśvarathapattīnaṃ dravatāṃ nisvanaṃ śṛṇu

08,043.068d*0587_04 bhīmasenasya ninadaṃ drāvayāṇasya kauravān

08,043.069a nābhijānāsi bhīmasya siṃhanādaṃ durutsaham

08,043.069c nadato 'rjuna saṃgrāme vīrasya jitakāśinaḥ

08,043.070a eṣa naiṣādir abhyeti dvipamukhyena pāṇḍavam

08,043.070c jighāṃsus tomaraiḥ kruddho daṇḍapāṇir ivāntakaḥ

08,043.071a satomarāv asya bhujau chinnau bhīmena garjataḥ

08,043.071c tīkṣṇair agniśikhāprakhyair nārācair daśabhir hataḥ

08,043.072a hatvainaṃ punar āyāti nāgān anyān prahāriṇaḥ

08,043.072c paśya nīlāmbudanibhān mahāmātrair adhiṣṭhitān

08,043.072e śaktitomarasaṃkāśair vinighnantaṃ vṛkodaram

08,043.073a sapta sapta ca nāgāṃs tān vaijayantīś ca sadhvajāḥ

08,043.073c nihatya niśitair bāṇaiś chinnāḥ pārthāgrajena te

08,043.073e daśabhir daśabhiś caiko nārācair nihato gajaḥ

08,043.074a na cāsau dhārtarāṣṭrāṇāṃ śrūyate ninadas tathā

08,043.074c puraṃdarasame kruddhe nivṛtte bharatarṣabhe

08,043.075a akṣauhiṇyas tathā tisro dhārtarāṣṭrasya saṃhatāḥ

08,043.075c kruddhena narasiṃhena bhīmasenena vāritāḥ

08,043.075d*0588_01 na śaknuvanti vai pārthaṃ pārthivāḥ samudīkṣitum

08,043.075d*0588_02 madhyaṃdinagataṃ sūryaṃ yathā durbalacakṣuṣaḥ

08,043.075d*0588_03 ete bhīmasya saṃtrastāḥ siṃhasyevetare mṛgāḥ

08,043.075d*0588_04 śaraiḥ saṃtrāsitāḥ saṃkhye na labhante sukhaṃ kva cit

08,043.075d*0589_01 rājānaṃ ca mahābāhuṃ pīḍayanty āttamanyavaḥ

08,043.075d*0589_02 rādheyo bahubhiḥ sārdham asau gacchati vegitaḥ

08,043.075d*0589_03 varjayitvā tu bhīruṃ taṃ pārśvato hy ānayad dhanuḥ

08,043.075d*0589_04 taṃ pālayan mahārājaṃ dhārtarāṣṭro balānvitaḥ

08,043.076 saṃjaya uvāca

08,043.076*0590_01 etac chrutvā mahābāhur vāsudevād dhanaṃjayaḥ

08,043.076a bhīmasenena tat karma kṛtaṃ dṛṣṭvā suduṣkaram

08,043.076c arjuno vyadhamac chiṣṭān ahitān niśitaiḥ śaraiḥ

08,043.077a te vadhyamānāḥ samare saṃśaptakagaṇāḥ prabho

08,043.077b*0591_01 prabhagnāḥ samare bhītāḥ diśo daśa mahābalāḥ

08,043.077c śakrasyātithitāṃ gatvā viśokā hy abhavan mudā

08,043.077d*0592_01 śakrasyātithitāṃ prāptāḥ samapadyanta vijvarāḥ

08,043.077d*0593_01 viśokāḥ samapadyanta śakrasyāntikatāṃ gatāḥ

08,043.077d*0594_01 nārāyaṇāṃs tu gopālān vyadhamat pāṇḍunandanaḥ

08,043.077d*0594_02 uttamaṃ vegam āsthāya caṇḍavāyur ghanān iva

08,043.077d*0594_03 anvakīryanta bhītās te tatra tatraiva bhārata

08,043.077d*0594_04 lulitāṃś ca tataḥ śūrān ahanat puruṣottamaḥ

08,043.078a pārthaś ca puruṣavyāghraḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,043.078c jaghāna dhārtarāṣṭrasya caturvidhabalāṃ camūm

08,044.001 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,044.001a nivṛtte bhīmasene ca pāṇḍave ca yudhiṣṭhire

08,044.001c vadhyamāne bale cāpi māmake pāṇḍusṛñjayaiḥ

08,044.002a dravamāṇe balaughe ca nirākrande muhur muhuḥ

08,044.002b*0595_01 avaśeṣaṃ na paśyāmi mama sainyeṣu saṃjaya

08,044.002b*0595_02 aho bata daśāṃ prāpto na hi śakṣyāmi jīvitum

08,044.002b*0595_03 jayakāṅkṣī kathaṃ sūta putrāṇām anivartinām

08,044.002b*0595_04 kathaṃ jīvāmi nihatāñ śrutvā ca mama sainikān

08,044.002b*0595_05 bahunādya kim uktena daivaṃ teṣāṃ parāyaṇam

08,044.002c kim akurvanta kuravas tan mamācakṣva saṃjaya

08,044.003 saṃjaya uvāca

08,044.003*0596_01 kṣayas teṣāṃ mahāñ jāto rājan durmantrite tava

08,044.003a dṛṣṭvā bhīmaṃ mahābāhuṃ sūtaputraḥ pratāpavān

08,044.003c krodharaktekṣaṇo rājan bhīmasenam upādravat

08,044.003d*0597_01 tiṣṭha tiṣṭha pṛthāputra paśya me 'dya parākramam

08,044.003d*0597_02 adya tvāṃ preṣayiṣyāmi yamasya sadanaṃ prati

08,044.003d*0597_03 ity uktvā prayayau tūrṇaṃ yatra bhīmo vyavasthitaḥ

08,044.004a tāvakaṃ ca balaṃ dṛṣṭvā bhīmasenāt parāṅmukham

08,044.004c yatnena mahatā rājan paryavasthāpayad balī

08,044.005a vyavasthāpya mahābāhus tava putrasya vāhinīm

08,044.005c pratyudyayau tadā karṇaḥ pāṇḍavān yuddhadurmadān

08,044.006a pratyudyayus tu rādheyaṃ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ

08,044.006c dhunvānāḥ kārmukāṇy ājau vikṣipantaś ca sāyakān

08,044.007a bhīmasenaḥ śiner naptā śikhaṇḍī janamejayaḥ

08,044.007c dhṛṣṭadyumnaś ca balavān sarve cāpi prabhadrakāḥ

08,044.008a pāñcālāś ca naravyāghrāḥ samantāt tava vāhinīm

08,044.008c abhyadravanta saṃkruddhāḥ samare jitakāśinaḥ

08,044.009a tathaiva tāvakā rājan pāṇḍavānām anīkinīm

08,044.009c abhyadravanta tvaritā jighāṃsanto mahārathāḥ

08,044.010a rathanāgāśvakalilaṃ pattidhvajasamākulam

08,044.010c babhūva puruṣavyāghra sainyam adbhutadarśanam

08,044.011a śikhaṇḍī ca yayau karṇaṃ dhṛṣṭadyumnaḥ sutaṃ tava

08,044.011c duḥśāsanaṃ mahārāja mahatyā senayā vṛtam

08,044.012a nakulo vṛṣasenaṃ ca citrasenaṃ yudhiṣṭhiraḥ

08,044.012c ulūkaṃ samare rājan sahadevaḥ samabhyayāt

08,044.013a sātyakiḥ śakuniṃ cāpi bhīmasenaś ca kauravān

08,044.013c arjunaṃ ca raṇe yattaṃ droṇaputro mahārathaḥ

08,044.014a yudhāmanyuṃ maheṣvāsaṃ gautamo 'bhyapatad raṇe

08,044.014c kṛtavarmā ca balavān uttamaujasam ādravat

08,044.014d*0598_01 yudhāmanyuṃ kṛpo rājann uttamaujasam āhave

08,044.014d*0598_02 kṛtavarmā maheṣvāsaḥ paryavārayad āhave

08,044.015a bhīmasenaḥ kurūn sarvān putrāṃś ca tava māriṣa

08,044.015c sahānīkān mahābāhur eka evābhyavārayat

08,044.016a śikhaṇḍī ca tataḥ karṇaṃ vicarantam abhītavat

08,044.016c bhīṣmahantā mahārāja vārayām āsa patribhiḥ

08,044.017a pratirabdhas tataḥ karṇo roṣāt prasphuritādharaḥ

08,044.017c śikhaṇḍinaṃ tribhir bāṇair bhruvor madhye vyatāḍayat

08,044.018a dhārayaṃs tu sa tān bāṇāñ śikhaṇḍī bahv aśobhata

08,044.018c rājataḥ parvato yadvat tribhiḥ śṛṅgaiḥ samanvitaḥ

08,044.019a so 'tividdho maheṣvāsaḥ sūtaputreṇa saṃyuge

08,044.019c karṇaṃ vivyādha samare navatyā niśitaiḥ śaraiḥ

08,044.020a tasya karṇo hayān hatvā sārathiṃ ca tribhiḥ śaraiḥ

08,044.020c unmamātha dhvajaṃ cāsya kṣurapreṇa mahārathaḥ

08,044.021a hatāśvāt tu tato yānād avaplutya mahārathaḥ

08,044.021b*0599_01 saṃchinnakārmuko rājan sūtaputreṇa saṃyuge

08,044.021c śaktiṃ cikṣepa karṇāya saṃkruddhaḥ śatrutāpanaḥ

08,044.022a tāṃ chittvā samare karṇas tribhir bhārata sāyakaiḥ

08,044.022c śikhaṇḍinam athāvidhyan navabhir niśitaiḥ śaraiḥ

08,044.023a karṇacāpacyutān bāṇān varjayaṃs tu narottamaḥ

08,044.023c apayātas tatas tūrṇaṃ śikhaṇḍī jayatāṃ varaḥ

08,044.024a tataḥ karṇo mahārāja pāṇḍusainyāny aśātayat

08,044.024c tūlarāśiṃ samāsādya yathā vāyur mahājavaḥ

08,044.025a dhṛṣṭadyumno mahārāja tava putreṇa pīḍitaḥ

08,044.025c duḥśāsanaṃ tribhir bāṇair abhyavidhyat stanāntare

08,044.026a tasya duḥśāsano bāhuṃ savyaṃ vivyādha māriṣa

08,044.026c śitena rukmapuṅkhena bhallena nataparvaṇā

08,044.027a dhṛṣṭadyumnas tu nirviddhaḥ śaraṃ ghoram amarṣaṇaḥ

08,044.027c duḥśāsanāya saṃkruddhaḥ preṣayām āsa bhārata

08,044.027d*0600_01 āśīviṣasamaṃ bāṇam āśu mārutaraṃhasam

08,044.028a āpatantaṃ mahāvegaṃ dhṛṣṭadyumnasamīritam

08,044.028c śaraiś ciccheda putras te tribhir eva viśāṃ pate

08,044.029a athāparaiḥ saptadaśair bhallaiḥ kanakabhūṣaṇaiḥ

08,044.029c dhṛṣṭadyumnaṃ samāsādya bāhvor urasi cārdayat

08,044.030a tataḥ sa pārṣataḥ kruddho dhanuś ciccheda māriṣa

08,044.030c kṣurapreṇa sutīkṣṇena tata uccukruśur janāḥ

08,044.031a athānyad dhanur ādāya putras te bharatarṣabha

08,044.031c dhṛṣṭadyumnaṃ śaravrātaiḥ samantāt paryavārayat

08,044.032a tava putrasya te dṛṣṭvā vikramaṃ taṃ mahātmanaḥ

08,044.032c vyahasanta raṇe yodhāḥ siddhāś cāpsarasāṃ gaṇāḥ

08,044.032d*0601_01 dhṛṣṭadyumnaṃ na paśyāma ghaṭamānaṃ mahābalam

08,044.032d*0601_02 duḥśāsanena saṃruddhaṃ siṃheneva mahāgajam

08,044.032d*0601_03 tataḥ sarathanāgāśvāḥ pāñcālāḥ pāṇḍupūrvaja

08,044.032d*0601_04 senāpatiṃ parīpsanto rurudhus tanayaṃ tava

08,044.033a tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tāvakānāṃ paraiḥ saha

08,044.033c ghoraṃ prāṇabhṛtāṃ kāle ghorarūpaṃ paraṃtapa

08,044.034a nakulaṃ vṛṣasenas tu viddhvā pañcabhir āyasaiḥ

08,044.034c pituḥ samīpe tiṣṭhantaṃ tribhir anyair avidhyata

08,044.035a nakulas tu tataḥ kruddho vṛṣasenaṃ smayann iva

08,044.035c nārācena sutīkṣṇena vivyādha hṛdaye dṛḍham

08,044.036a so 'tividdho balavatā śatruṇā śatrukarśanaḥ

08,044.036c śatruṃ vivyādha viṃśatyā sa ca taṃ pañcabhiḥ śaraiḥ

08,044.037a tataḥ śarasahasreṇa tāv ubhau puruṣarṣabhau

08,044.037c anyonyam ācchādayatām athābhajyata vāhinī

08,044.038a dṛṣṭvā tu pradrutāṃ senāṃ dhārtarāṣṭrasya sūtajaḥ

08,044.038c nivārayām āsa balād anupatya viśāṃ pate

08,044.038d*0602_01 etasminn antare kaṣṭaṃ yuddham āsīd viśāṃ pate

08,044.038e nivṛtte tu tataḥ karṇe nakulaḥ kauravān yayau

08,044.038f*0603_01 vṛṣasenas tu pāñcālān pitrā sārdhaṃ viśāṃ pate

08,044.039a karṇaputras tu samare hitvā nakulam eva tu

08,044.039c jugopa cakraṃ tvaritaṃ rādheyasyaiva māriṣa

08,044.040a ulūkas tu raṇe kruddhaḥ sahadevena vāritaḥ

08,044.040b*0604_01 nivāritaḥ śaraśataiḥ kruddhena raṇamūrdhani

08,044.040c tasyāśvāṃś caturo hatvā sahadevaḥ pratāpavān

08,044.040e sārathiṃ preṣayām āsa yamasya sadanaṃ prati

08,044.041a ulūkas tu tato yānād avaplutya viśāṃ pate

08,044.041b*0605_01 apayātas tatas tūrṇam ulūko raṇamūrdhani

08,044.041c trigartānāṃ balaṃ pūrṇaṃ jagāma pitṛnandanaḥ

08,044.041d*0606_01 ratham anyaṃ samāsthāya jagāma pitur antikam

08,044.042a sātyakiḥ śakuniṃ viddhvā viṃśatyā niśitaiḥ śaraiḥ

08,044.042c dhvajaṃ ciccheda bhallena saubalasya hasann iva

08,044.043a saubalas tasya samare kruddho rājan pratāpavān

08,044.043b*0607_01 sārathiṃ preṣayām āsa yamasya sadanaṃ prati

08,044.043c vidārya kavacaṃ bhūyo dhvajaṃ ciccheda kāñcanam

08,044.044a athainaṃ niśitair bāṇaiḥ sātyakiḥ pratyavidhyata

08,044.044c sārathiṃ ca mahārāja tribhir eva samārdayat

08,044.044e athāsya vāhāṃs tvaritaḥ śarair ninye yamakṣayam

08,044.045a tato 'vaplutya sahasā śakunir bharatarṣabha

08,044.045c āruroha rathaṃ tūrṇam ulūkasya mahārathaḥ

08,044.045e apovāhātha śīghraṃ sa śaineyād yuddhaśālinaḥ

08,044.045f*0608_01 apovāha rathasthaṃ taṃ sātyakasyājisāgarāt

08,044.046a sātyakis tu raṇe rājaṃs tāvakānām anīkinīm

08,044.046c abhidudrāva vegena tato 'nīkam abhidyata

08,044.047a śaineyaśaranunnaṃ tu tataḥ sainyaṃ viśāṃ pate

08,044.047c bheje daśa diśas tūrṇaṃ nyapatac ca gatāsuvat

08,044.048a bhīmasenaṃ tava suto vārayām āsa saṃyuge

08,044.048c taṃ tu bhīmo muhūrtena vyaśvasūtarathadhvajam

08,044.048e cakre lokeśvaraṃ tatra tenātuṣyanta cāraṇāḥ

08,044.048f*0609_01 śatruṇā vijitaṃ jñātvā bhayāt supuruṣarṣabha

08,044.049a tato 'pāyān nṛpas tatra bhīmasenasya gocarāt

08,044.049c kurusainyaṃ tataḥ sarvaṃ bhīmasenam upādravat

08,044.049e tatra rāvo mahān āsīd bhīmam ekaṃ jighāṃsatām

08,044.050a yudhāmanyuḥ kṛpaṃ viddhvā dhanur asyāśu cicchide

08,044.050c athānyad dhanur ādāya kṛpaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ

08,044.051a yudhāmanyor dhvajaṃ sūtaṃ chatraṃ cāpātayat kṣitau

08,044.051c tato 'pāyād rathenaiva yudhāmanyur mahārathaḥ

08,044.052a uttamaujās tu hārdikyaṃ śarair bhīmaparākramam

08,044.052c chādayām āsa sahasā megho vṛṣṭyā yathācalam

08,044.053a tad yuddhaṃ sumahac cāsīd ghorarūpaṃ paraṃtapa

08,044.053c yādṛśaṃ na mayā yuddhaṃ dṛṣṭapūrvaṃ viśāṃ pate

08,044.054a kṛtavarmā tato rājann uttamaujasam āhave

08,044.054c hṛdi vivyādha sa tadā rathopastha upāviśat

08,044.055a sārathis tam apovāha rathena rathināṃ varam

08,044.055c tatas tu satvaraṃ rājan pāṇḍusainyam upādravat

08,044.055d*0610_01 kurusainyaṃ tataḥ sarvaṃ bhīmasenam upādravat

08,044.055d*0611_01 yudhiṣṭhiraś citrasenaṃ śaravarṣair avākirat

08,044.055d*0611_02 citraseno 'pi kaunteyaṃ saṃkruddhaḥ samavārayat

08,044.055d*0611_03 muhūrtād vimukhīkṛtya citrasenaṃ sa dharmarāṭ

08,044.055d*0611_04 tāvakaṃ sainyam abhyaghnat samantān niśitaiḥ śaraiḥ

08,044.055d*0612_01 tasmin pravṛtte tumule naravīrajanakṣaye

08,044.055d*0612_02 duryodhanaḥ krodham upetya tīvraṃ

08,044.055d*0612_03 krodhāgnināsau paridahyamānaḥ

08,044.055d*0612_04 anyaṃ rathaṃ samupetyāśu caiva

08,044.055d*0612_05 bhīmaṃ pravivyādha sucitrapuṅkhaiḥ

08,044.055d*0612_06 duḥśāsano 'dyāpi ca citraseno

08,044.055d*0612_07 durdyūtasevī kitavaḥ saubalaś ca

08,044.055d*0613_01 gajānīkaiḥ sarvato bhīmasenaṃ

08,044.055d*0613_02 tathābhyarditaṃ sahasābhyadhāvat

08,044.055d*0614_01 tāvakāś ca mahābāho duryodhanapurogamāḥ

08,044.055d*0615_01 yudhiṣṭhiraṃ jighṛkṣantaḥ sarvasainyam avākṣipan

08,044.055d@017_0001 duḥśāsanaḥ saubalaś ca gajānīkena pāṇḍavam

08,044.055d@017_0002 mahatā parivāryaiva kṣudrakair abhyatāḍayat

08,044.055d@017_0003 tato bhīmaḥ śaraśatair duryodhanam amarṣaṇam

08,044.055d@017_0004 vimukhīkṛtya tarasā gajānīkam upādravat

08,044.055d@017_0005 tam āpatantaṃ sahasā gajānīkaṃ vṛkodaraḥ

08,044.055d@017_0006 dṛṣṭvaiva subhṛśaṃ kruddho divyam astram udairayat

08,044.055d@017_0007 gajair gajān abhyahanad vajreṇendra ivāsurān

08,044.055d@017_0008 tato 'ntarikṣaṃ bāṇaughaiḥ śalabhair iva pādapam

08,044.055d@017_0009 chādayām āsa samare gajān nighnan vṛkodaraḥ

08,044.055d@017_0010 tataḥ kuñjarayūthāni sametāni sahasraśaḥ

08,044.055d@017_0011 vyadhamat tarasā bhīmo meghasaṃghān ivānilaḥ

08,044.055d@017_0012 suvarṇajālāpihitā maṇijālaiś ca kuñjarāḥ

08,044.055d@017_0013 rejur abhyadhikaṃ saṃkhye vidyutvanta ivāmbudāḥ

08,044.055d@017_0014 te vadhyamānā bhīmena gajā rājan vidudruvuḥ

08,044.055d@017_0015 ke cid vibhinnahṛdayāḥ kuñjarā nyapatan bhuvi

08,044.055d@017_0016 patitair nipatadbhiś ca gajair hemavibhūṣitaiḥ

08,044.055d@017_0017 aśobhata mahī tatra viśīrṇair iva parvataiḥ

08,044.055d@017_0018 dīptābhai ratnavadbhiś ca patitair gajayodhibhiḥ

08,044.055d@017_0019 rarāja bhūmiḥ patitaiḥ kṣīṇapuṇyair iva grahaiḥ

08,044.055d@017_0020 tato bhinnakaṭā nāgā bhinnakumbhakarās tathā

08,044.055d@017_0021 dudruvuḥ śataśaḥ saṃkhye bhīmasenaśarāhatāḥ

08,044.055d@017_0022 ke cid vamanto rudhiraṃ bhayārtāḥ parvatopamāḥ

08,044.055d@017_0023 vyadravañ śaraviddhāṅgā dhātucitrā ivācalāḥ

08,044.055d@017_0024 mahābhujagasaṃkāśau candanāgarurūṣitau

08,044.055d@017_0025 apaśyaṃ bhīmasenasya dhanur vikṣipato bhujau

08,044.055d@017_0026 tasya jyātalanirghoṣaṃ śrutvāśanisamasvanam

08,044.055d@017_0027 vimuñcantaḥ śakṛnmūtraṃ gajāḥ prādudruvur bhṛśam

08,044.055d@017_0028 bhīmasenasya tat karma rājann ekasya dhīmataḥ

08,044.055d@017_0029 nighnataḥ sarvabhūtāni rudrasyeva ca nirbabhau

08,044.055d@018_0000 saṃjaya uvāca

08,044.055d@018_0001 tataḥ śvetāśvasaṃyukte nārāyaṇasamāhite

08,044.055d@018_0002 tiṣṭhan rathavare śrīmān arjunaḥ samapadyata

08,044.055d@018_0003 tad balaṃ nṛpatiśreṣṭha tāvakaṃ vijayo raṇe

08,044.055d@018_0004 vyakṣobhayad udīrṇāśvaṃ mahodadhim ivānalaḥ

08,044.055d@018_0005 duryodhanas tava sutaḥ pramatte śvetavāhane

08,044.055d@018_0006 abhyetya sahasā kruddhaḥ sainyārdhenābhisaṃvṛtaḥ

08,044.055d@018_0007 paryavārayad āyāntaṃ yudhiṣṭhiram amarṣaṇam

08,044.055d@018_0008 kṣuraprāṇāṃ trisaptatyā tato 'vidhyata pāṇḍavam

08,044.055d@018_0009 akrudhyata bhṛśaṃ tatra kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ

08,044.055d@018_0010 sa bhallāṃs triṃśatas tūrṇaṃ tava putre nyaveśayat

08,044.055d@018_0011 tato 'dhāvanta kauravyā jighṛkṣanto yudhiṣṭhiram

08,044.055d@018_0012 duṣṭabhāvān parāñ jñātvā samavetā mahārathāḥ

08,044.055d@018_0013 ājagmus taṃ parīpsaṃtaḥ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram

08,044.055d@018_0014 nakulaḥ sahadevaś ca dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ

08,044.055d@018_0015 akṣauhiṇyā parivṛtās te 'bhyadhāvan yudhiṣṭhiram

08,044.055d@018_0016 bhīmasenaś ca samare mṛdnaṃs tava mahārathān

08,044.055d@018_0017 abhyadhāvad abhiprepsū rājānaṃ śatrubhir vṛtam

08,044.055d@018_0018 tāṃs tu sarvān maheṣvāsān karṇo vaikartano nṛpa

08,044.055d@018_0019 śaravarṣeṇa mahatā pratyavārayad āgatān

08,044.055d@018_0020 śaraughān visṛjantas te prerayantaś ca tomarān

08,044.055d@018_0021 na śekur yatnavanto 'pi rādheyaṃ prativīkṣitum

08,044.055d@018_0022 tāṃś ca sarvān maheṣvāsān sarvaśastrāstrapāragaḥ

08,044.055d@018_0023 mahatā śaravarṣeṇa rādheyaḥ pratyavārayat

08,044.055d@018_0024 duryodhanaṃ tu viṃśatyā śīghram astram udīrayan

08,044.055d@018_0025 avidhyat tūrṇam abhyetya sahadevo mahāmanāḥ

08,044.055d@018_0026 sa viddhaḥ sahadevena rarājācalasaṃnibhaḥ

08,044.055d@018_0027 prabhinna iva mātaṅgo rudhireṇa pariplutaḥ

08,044.055d@018_0028 dṛṣṭvā tava sutaṃ tatra gāḍhaviddhaṃ sutejanaiḥ

08,044.055d@018_0029 abhyadhāvad dṛḍhaṃ kruddho rādheyo rathināṃ varaḥ

08,044.055d@018_0030 duryodhanaṃ tathā dṛṣṭvā śīghram astram udīrya saḥ

08,044.055d@018_0031 tena yaudhiṣṭhiraṃ sainyam avadhīt pārṣataṃ tathā

08,044.055d@018_0032 tato yaudhiṣṭhiraṃ sainyaṃ vadhyamānaṃ mahātmanā

08,044.055d@018_0033 sahasā prādravad rājan sūtaputraśarārditam

08,044.055d@018_0034 vividhā viśikhās tatra saṃpatantaḥ parasparam

08,044.055d@018_0035 phalaiḥ puṅkhān samājaghnuḥ sūtaputradhanuścyutāḥ

08,044.055d@018_0036 antarikṣe śaraughāṇāṃ patatāṃ ca parasparam

08,044.055d@018_0037 saṃgharṣeṇa mahārāja pāvakaḥ samajāyata

08,044.055d@018_0038 tato daśa diśaḥ karṇaḥ śalabhair iva yāyibhiḥ

08,044.055d@018_0039 abhyaghnaṃs tarasā rājañ śaraiḥ paraśarīragaiḥ

08,044.055d@018_0040 raktacandanasaṃdigdhau maṇihemavibhūṣitau

08,044.055d@018_0041 bāhū vyatyakṣipat karṇaḥ paramāstraṃ vidarśayan

08,044.055d@018_0042 tataḥ sarvā diśo rājan sāyakair vipramohayan

08,044.055d@018_0043 apīḍayad bhṛśaṃ karṇo dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram

08,044.055d@018_0044 tataḥ kruddho mahārāja dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ

08,044.055d@018_0045 niśitair iṣubhiḥ karṇaṃ pañcāśadbhiḥ samārpayat

08,044.055d@018_0046 bāṇāndhakāram abhavat tad yuddhaṃ ghoradarśanam

08,044.055d@018_0047 hāhākāro mahān āsīt tāvakānāṃ viśāṃ pate

08,044.055d@018_0048 vadhyamāne tadā sainye dharmaputreṇa māriṣa

08,044.055d@018_0049 sāyakair vividhais tīkṣṇaiḥ kaṅkapatraiḥ śilāśitaiḥ

08,044.055d@018_0050 bhallair anekair vividhaiḥ śaktyṛṣṭimusalair api

08,044.055d@018_0051 yatra yatra sa dharmātmā duṣṭāṃ dṛṣṭiṃ vyasarjayat

08,044.055d@018_0052 tatra tatra vyaśīryanta tāvakā bharatarṣabha

08,044.055d@018_0053 karṇo 'pi bhṛśasaṃkruddho dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram

08,044.055d@018_0054 nārācair ardhacandraiś ca vatsadantaiś ca saṃyuge

08,044.055d@018_0055 amarṣī krodhanaś caiva roṣaprasphuritānanaḥ

08,044.055d@018_0056 sāyakair aprameyātmā yudhiṣṭhiram abhidravat

08,044.055d@018_0057 yudhiṣṭhiraś cāpi śataṃ svarṇapuṅkhaiḥ śitaiḥ śaraiḥ

08,044.055d@018_0058 prahasann iva taṃ karṇaḥ kaṅkapatraiḥ śilāśitaiḥ

08,044.055d@018_0059 urasy avidhyad rājānaṃ tribhir bhallaiś ca pāṇḍavam

08,044.055d@018_0060 sa pīḍito bhṛśaṃ tena dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ

08,044.055d@018_0061 upaviśya rathopasthe sūtaṃ yāhīty acodayat

08,044.055d@018_0062 prākrośanta tataḥ sarve dhārtarāṣṭrāḥ sarājakāḥ

08,044.055d@018_0063 gṛhīdhvam iti rājānam abhyadhāvanta sarvaśaḥ

08,044.055d@018_0064 tataḥ śatāḥ saptadaśa kekayānāṃ prahāriṇām

08,044.055d@018_0065 pāñcālaiḥ sahitā rājan dhārtarāṣṭrān nyavārayan

08,044.055d@018_0066 tasmin sutumule yuddhe vartamāne janakṣaye

08,044.055d@018_0067 duryodhanaś ca bhīmaś ca sameyātāṃ mahābalau

08,044.055d@018_0068 karṇo 'tha śarajālena kekayānāṃ mahārathān

08,044.055d@018_0069 vyadhamat parameṣvāsān agrataḥ paryavasthitān

08,044.055d@018_0070 teṣāṃ prayatamānānāṃ rādheyasya nivāraṇe

08,044.055d@018_0071 rathān pañcaśatān karṇaḥ prāhiṇod yamasādanam

08,044.055d@018_0072 aviṣahyaṃ tato dṛṣṭvā rādheyaṃ yudhi yodhinaḥ

08,044.055d@018_0073 bhīmasenam upāgacchan karṇabāṇaprapīḍitāḥ

08,044.055d@018_0074 rathānīkaṃ vidāryaiva śarajālair anekadhā

08,044.055d@018_0075 karṇa ekarathenaiva yudhiṣṭhiram upādravat

08,044.055d@018_0076 senāniveśam ārchantaṃ mārgaṇaiḥ kṣatavikṣatam

08,044.055d@018_0077 yamayor madhyagaṃ vīraṃ śanair yāntaṃ vicetasam

08,044.055d@018_0078 samāsādya tu rājānaṃ duryodhanahitepsayā

08,044.055d@018_0079 sūtaputras tribhis tīkṣṇair vivyādha parameṣubhiḥ

08,044.055d@018_0080 tathaiva rājā rādheyaṃ pratyavidhyat stanāntare

08,044.055d@018_0081 śarais tribhiś ca yantāraṃ caturbhiś caturo hayān

08,044.055d@018_0082 cakrarakṣau tu pārthasya mādrīputrau paraṃtapau

08,044.055d@018_0083 tāv apy adhāvatāṃ karṇaṃ rājānaṃ mā vadhīr iti

08,044.055d@018_0084 tau pṛthak śaravarṣābhyāṃ rādheyam abhyavarṣatām

08,044.055d@018_0085 nakulaḥ sahadevaś ca paramaṃ yatnam āsthitau

08,044.055d@018_0086 tathaiva tau pratyavidhyat sūtaputraḥ pratāpavān

08,044.055d@018_0087 bhallābhyāṃ śitadhārābhyāṃ mahātmānāv ariṃdamau

08,044.055d@018_0088 dantavarṇāṃs tu rādheyo nijaghāna manojavān

08,044.055d@018_0089 yudhiṣṭhirasya saṃgrāme kālavālān hayottamān

08,044.055d@018_0090 tato 'pareṇa bhallena śirastrāṇam apātayat

08,044.055d@018_0091 kaunteyasya maheṣvāsaḥ prahasann iva sūtajaḥ

08,044.055d@018_0092 tathaiva nakulasyāpi hayān hatvā pratāpavān

08,044.055d@018_0093 īṣāṃ dhanuś ca ciccheda mādrīputrasya dhīmataḥ

08,044.055d@018_0094 tau hatāśvau hatarathau pāṇḍavau bhṛśavikṣatau

08,044.055d@018_0095 bhrātarāv āruruhatuḥ sahadevarathaṃ tadā

08,044.055d@018_0096 tau dṛṣṭvā mātulas tatra virathau paravīrahā

08,044.055d@018_0097 abhyabhāṣata rādheyaṃ madrarājo 'nukampayā

08,044.055d@018_0098 yoddhavyam adya pārthena phalgunena tvayā saha

08,044.055d@018_0099 kimarthaṃ dharmarājena yudhayse bhṛśaroṣitaḥ

08,044.055d@018_0100 kṣīṇaśastrāstrakavacaḥ kṣīṇabāṇo vibāṇadhiḥ

08,044.055d@018_0101 śrāntasārathivāhaś ca channo 'strair aribhis tathā

08,044.055d@018_0102 pārtham āsādya rādheya upahāsyo bhaviṣyasi

08,044.055d@018_0103 evam ukto 'pi karṇas tu madrarājena saṃyuge

08,044.055d@018_0104 tathaiva karṇaḥ saṃrabdho yudhiṣṭhiram atāḍayat

08,044.055d@018_0105 śarais tīkṣṇaiḥ parāvidhya mādrīputrau ca pāṇḍavau

08,044.055d@018_0106 prahasya samare karṇaś cakāra vimukhaṃ śaraiḥ

08,044.055d@018_0107 tataḥ śalyaḥ prahasyedaṃ karṇaṃ punar uvāca ha

08,044.055d@018_0108 rathastham atisaṃrabdhaṃ yudhiṣṭhiravadhe dhṛtam

08,044.055d@018_0109 yadarthaṃ dhārtarāṣṭreṇa satataṃ mānito bhavān

08,044.055d@018_0110 taṃ pārthaṃ jahi rādheya kiṃ te hatvā yudhiṣṭhiram

08,044.055d@018_0111 śaṅkhayor dhmāyatoḥ śabdaḥ sumahān eṣa kṛṣṇayoḥ

08,044.055d@018_0112 śrūyate cāpaghoṣo 'yaṃ prāvṛṣīvāmbudasya ha

08,044.055d@018_0113 asau nighnan rathodārān arjunaḥ śaravṛṣṭibhiḥ

08,044.055d@018_0114 sarvāṃ grasati naḥ senāṃ karṇa paśyainam āhave

08,044.055d@018_0115 pṛṣṭharakṣau ca śūrasya yudhāmanyūttamaujasau

08,044.055d@018_0116 uttaraṃ cāsya vai śūraś cakraṃ rakṣati sātyakiḥ

08,044.055d@018_0117 dhṛṣṭadyumnas tathā cāsya cakraṃ rakṣati dakṣiṇam

08,044.055d@018_0118 bhīmasenaś ca vai rājñā dhārtarāṣṭreṇa yudhyate

08,044.055d@018_0119 yathā na hanyāt taṃ bhīmaḥ sarveṣāṃ no 'dya paśyatām

08,044.055d@018_0120 tathā rādheya kriyatāṃ rājā mucyeta no yathā

08,044.055d@018_0121 paśyainaṃ bhīmasenena grastam āhavaśobhinam

08,044.055d@018_0122 yadi tv āsādya mucyeta vismayaḥ sumahān bhavet

08,044.055d@018_0123 paritrāhy enam abhyetya saṃśayaṃ paramaṃ gatam

08,044.055d@018_0124 kiṃ nu mādrīsutau hatvā rājānaṃ ca yudhiṣṭhiram

08,044.055d@018_0125 iti śalyavacaḥ śrutvā rādheyaḥ pṛthivīpate

08,044.055d@018_0126 dṛṣṭvā duryodhanaṃ caiva bhīmagrastaṃ mahāhave

08,044.055d@018_0127 rājagṛddhī bhṛśaṃ caiva śalyavākyapracoditaḥ

08,044.055d@018_0128 ajātaśatrum utsṛjya mādrīputrau ca pāṇḍavau

08,044.055d@018_0129 tava putraṃ paritrātum abhyadhāvata vīryavān

08,044.055d@018_0130 madrarājapraṇuditair aśvair ākāśagair iva

08,044.055d@018_0131 gate karṇe tu kaunteyaḥ pāṇḍuputro yudhiṣṭhiraḥ

08,044.055d@018_0132 apāyāj javanair aśvaiḥ sahadevasya māriṣa

08,044.055d@018_0133 tābhyāṃ sa sahitas tūrṇaṃ vrīḍann iva nareśvaraḥ

08,044.055d@018_0134 prāpya senāniveśaṃ ca mārgaṇaiḥ kṣatavikṣataḥ

08,044.055d@018_0135 avatīrṇo rathāt tūrṇam āviśac chayanaṃ śubham

08,044.055d@018_0136 apanītaśalyaḥ subhṛśaṃ hṛcchalyābhinipīḍitaḥ

08,044.055d@018_0137 so 'bravīd bhrātarau rājā mādrīputrau mahārathau

08,044.055d@018_0138 anīkaṃ bhīmasenasya pāṇḍavāv āśu gacchatām

08,044.055d@018_0139 jīmūta iva nardaṃs tu yudhyate sa vṛkodaraḥ

08,044.055d@018_0140 tato 'nyaṃ ratham āsthāya nakulo rathapuṃgavaḥ

08,044.055d@018_0141 sahadevaś ca tejasvī bhrātarau śatrukarśanau

08,044.055d@018_0142 turagair agryaraṃhobhir yātvā bhīmasya śuṣmiṇau

08,044.055d@018_0143 anīkaṃ sahitau tatra bhrātarau paryavasthitau

08,045.001 saṃjaya uvāca

08,045.001a drauṇis tu rathavaṃśena mahatā parivāritaḥ

08,045.001c āpatat sahasā rājan yatra rājā vyavasthitaḥ

08,045.002a tam āpatantaṃ sahasā śūraḥ śaurisahāyavān

08,045.002c dadhāra sahasā pārtho veleva makarālayam

08,045.003a tataḥ kruddho mahārāja droṇaputraḥ pratāpavān

08,045.003c arjunaṃ vāsudevaṃ ca chādayām āsa patribhiḥ

08,045.004a avacchannau tataḥ kṛṣṇau dṛṣṭvā tatra mahārathāḥ

08,045.004c vismayaṃ paramaṃ gatvā praikṣanta kuravas tadā

08,045.005a arjunas tu tato divyam astraṃ cakre hasann iva

08,045.005c tad astraṃ brāhmaṇo yuddhe vārayām āsa bhārata

08,045.006a yad yad dhi vyākṣipad yuddhe pāṇḍavo 'straṃ jighāṃsayā

08,045.006c tat tad astraṃ maheṣvāso droṇaputro vyaśātayat

08,045.007a astrayuddhe tato rājan vartamāne bhayāvahe

08,045.007c apaśyāma raṇe drauṇiṃ vyāttānanam ivāntakam

08,045.008a sa diśo vidiśaś caiva chādayitvā vijihmagaiḥ

08,045.008c vāsudevaṃ tribhir bāṇair avidhyad dakṣiṇe bhuje

08,045.009a tato 'rjuno hayān hatvā sarvāṃs tasya mahātmanaḥ

08,045.009c cakāra samare bhūmiṃ śoṇitaughataraṅgiṇīm

08,045.009d*0616_01 sarvalokavahāṃ raudrāṃ paralokavahāṃ nadīm

08,045.009d*0617_01 sarathān rathinaḥ sarvān pārthacāpacyutaiḥ śaraiḥ

08,045.009d*0617_02 drauṇer apahatān saṃkhye dadṛśuḥ sa ca tāṃ tathā

08,045.009d*0617_03 prāvartayan mahāghorāṃ nadīṃ paravahāṃ tathā

08,045.009d*0617_04 tayos tu vyākule yuddhe drauṇeḥ pārthasya dāruṇe

08,045.009d*0617_05 amaryādaṃ yodhayantaḥ paryadhāvann itas tataḥ

08,045.009d*0617_06 rathair hatāśvasūtaiś ca hatārohaiś ca vājibhiḥ

08,045.009d*0617_07 dviradaiś ca hatārohair mahāmātrair hatadvipaiḥ

08,045.009d*0617_08 pārthena samare rājan kṛto ghoro janakṣayaḥ

08,045.010a nihatā rathinaḥ petuḥ pārthacāpacyutaiḥ śaraiḥ

08,045.010c hayāś ca paryadhāvanta muktayoktrās tatas tataḥ

08,045.011a tad dṛṣṭvā karma pārthasya drauṇir āhavaśobhinaḥ

08,045.011b*0618_01 arjunaṃ jayatāṃ śreṣṭhaṃ tvarito 'bhyetya vīryavān

08,045.011b*0618_02 vidhunvāno mahac cāpaṃ kārtasvaravibhūṣitam

08,045.011c avākirad raṇe kṛṣṇaṃ samantān niśitaiḥ śaraiḥ

08,045.012a tato 'rjunaṃ mahārāja drauṇir āyamya patriṇā

08,045.012c vakṣodeśe samāsādya tāḍayām āsa saṃyuge

08,045.013a so 'tividdho raṇe tena droṇaputreṇa bhārata

08,045.013b*0619_01 gāṇḍīvadhanvā prasabhaṃ śaravarṣair udāradhīḥ

08,045.013b*0619_02 saṃchādya samare drauṇiṃ cicchedāsya ca cārmukam

08,045.013b*0619_03 sa chinnadhanvā parighaṃ vajrasparśasamaṃ yudhi

08,045.013c ādatta parighaṃ ghoraṃ drauṇeś cainam avākṣipat

08,045.013d*0620_01 ādāya cikṣepa tadā droṇaputraḥ kirīṭine

08,045.014a tam āpatantaṃ parighaṃ kārtasvaravibhūṣitam

08,045.014a*0621_01 **** **** jāmbūnadapariṣkṛtam

08,045.014a*0621_02 ciccheda sahasā rājan prahasann iva pāṇḍavaḥ

08,045.014c drauṇiś ciccheda sahasā tata uccukruśur janāḥ

08,045.015a so 'nekadhāpatad bhūmau bhāradvājasya sāyakaiḥ

08,045.015c viśīrṇaḥ parvato rājan yathā syān mātariśvanā

08,045.015d*0622_01 tataḥ kruddho mahārāja droṇaputro mahārathaḥ

08,045.015d*0622_02 aindreṇa cāstravegena bībhatsuṃ samavākirat

08,045.015d*0622_03 tasyendrajālāvatataṃ samīkṣya

08,045.015d*0622_04 pārtho rājan gāṇḍivam ādade saḥ

08,045.015d*0622_05 aindraṃ jālaṃ pratyahanat tarasvī

08,045.015d*0622_06 varāstram ādāya mahendrasṛṣṭam

08,045.015d*0622_07 vidārya taj jālam athendramuktaṃ

08,045.015d*0622_08 pārthas tato drauṇirathaṃ kṣaṇena

08,045.015d*0622_09 pracchādayām āsa tathābhyupetya

08,045.015d*0622_10 drauṇis tadā pārthaśarābhibhūtaḥ

08,045.015d*0622_11 vigāhya tāṃ pāṇḍavabāṇavṛṣṭiṃ

08,045.015d*0622_12 śaraiḥ paraṃ nāma tataḥ prakāśya

08,045.015d*0622_13 śatena kṛṣṇaṃ sahasābhyavidhyat

08,045.015d*0622_14 tribhiḥ śatair arjunaṃ kṣudrakāṇām

08,045.015d*0622_15 tato 'rjunaḥ sāyakānāṃ śatena

08,045.015d*0622_16 guroḥ sutaṃ marmasu nirbibheda

08,045.015d*0622_17 aśvāṃś ca sūtaṃ ca tathā dhanur jyām

08,045.015d*0622_18 avākirat paśyatāṃ tāvakānām

08,045.016a tato 'rjuno raṇe drauṇiṃ vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ

08,045.016b*0623_01 sa viddhvā marmasu drauṇiṃ pāṇḍavaḥ paravīrahā

08,045.016c sārathiṃ cāsya bhallena rathanīḍād apāharat

08,045.017a sa saṃgṛhya svayaṃ vāhān kṛṣṇau prācchādayac charaiḥ

08,045.017c tatrādbhutam apaśyāma drauṇer āśu parākramam

08,045.018a ayacchat turagān yac ca phalgunaṃ cāpy ayodhayat

08,045.018c tad asya samare rājan sarve yodhā apūjayan

08,045.018d*0624_01 tenāsya samare rājaṃs tuṣṭuvuḥ sarvasainikāḥ

08,045.018d*0625_01 tataḥ prahasya bībhatsur droṇaputrasya saṃyuge

08,045.019a yadā tv agrasyata raṇe droṇaputreṇa phalgunaḥ

08,045.019c tato raśmīn rathāśvānāṃ kṣurapraiś cicchide jayaḥ

08,045.020a prādravaṃs turagās te tu śaravegaprabādhitāḥ

08,045.020c tato 'bhūn ninado bhūyas tava sainyasya bhārata

08,045.021a pāṇḍavās tu jayaṃ labdhvā tava sainyam upādravan

08,045.021c samantān niśitān bāṇān vimuñcanto jayaiṣiṇaḥ

08,045.022a pāṇḍavais tu mahārāja dhārtarāṣṭrī mahācamūḥ

08,045.022c punaḥ punar atho vīrair abhajyata jayoddhataiḥ

08,045.023a paśyatāṃ te mahārāja putrāṇāṃ citrayodhinām

08,045.023c śakuneḥ saubaleyasya karṇasya ca mahātmanaḥ

08,045.024a vāryamāṇā mahāsenā putrais tava janeśvara

08,045.024c nāvatiṣṭhata saṃgrāme tāḍyamānā samantataḥ

08,045.025a tato yodhair mahārāja palāyadbhis tatas tataḥ

08,045.025c abhavad vyākulaṃ bhītaiḥ putrāṇāṃ te mahad balam

08,045.026a tiṣṭha tiṣṭheti satataṃ sūtaputrasya jalpataḥ

08,045.026c nāvatiṣṭhata sā senā vadhyamānā mahātmabhiḥ

08,045.027a athotkruṣṭaṃ mahārāja pāṇḍavair jitakāśibhiḥ

08,045.027c dhārtarāṣṭrabalaṃ dṛṣṭvā dravamāṇaṃ samantataḥ

08,045.028a tato duryodhanaḥ karṇam abravīt praṇayād iva

08,045.028c paśya karṇa yathā senā pāṇḍavair arditā bhṛśam

08,045.029a tvayi tiṣṭhati saṃtrāsāt palāyati samantataḥ

08,045.029c etaj jñātvā mahābāho kuru prāptam ariṃdama

08,045.030a sahasrāṇi ca yodhānāṃ tvām eva puruṣarṣabha

08,045.030c krośanti samare vīra drāvyamāṇāni pāṇḍavaiḥ

08,045.031a etac chrutvā tu rādheyo duryodhanavaco mahat

08,045.031c madrarājam idaṃ vākyam abravīt sūtanandanaḥ

08,045.032a paśya me bhujayor vīryam astrāṇāṃ ca janeśvara

08,045.032c adya hanmi raṇe sarvān pāñcālān pāṇḍubhiḥ saha

08,045.032e vāhayāśvān naravyāghra bhadreṇaiva janeśvara

08,045.033a evam uktvā mahārāja sūtaputraḥ pratāpavān

08,045.033c pragṛhya vijayaṃ vīro dhanuḥśreṣṭhaṃ purātanam

08,045.033e sajyaṃ kṛtvā mahārāja saṃmṛjya ca punaḥ punaḥ

08,045.034a saṃnivārya ca yodhān svān satyena śapathena ca

08,045.034c prāyojayad ameyātmā bhārgavāstraṃ mahābalaḥ

08,045.035a tato rājan sahasrāṇi prayutāny arbudāni ca

08,045.035c koṭiśaś ca śarās tīkṣṇā niragacchan mahāmṛdhe

08,045.036a jvalitais tair mahāghoraiḥ kaṅkabarhiṇavājitaiḥ

08,045.036c saṃchannā pāṇḍavī senā na prājñāyata kiṃ cana

08,045.037a hāhākāro mahān āsīt pāñcālānāṃ viśāṃ pate

08,045.037c pīḍitānāṃ balavatā bhārgavāstreṇa saṃyuge

08,045.038a nipatadbhir gajai rājan naraiś cāpi sahasraśaḥ

08,045.038c rathaiś cāpi naravyāghra hayaiś cāpi samantataḥ

08,045.039a prākampata mahī rājan nihatais tais tatas tataḥ

08,045.039c vyākulaṃ sarvam abhavat pāṇḍavānāṃ mahad balam

08,045.040a karṇas tv eko yudhāṃ śreṣṭho vidhūma iva pāvakaḥ

08,045.040c dahañ śatrūn naravyāghra śuśubhe sa paraṃtapaḥ

08,045.041a te vadhyamānāḥ karṇena pāñcālāś cedibhiḥ saha

08,045.041c tatra tatra vyamuhyanta vanadāhe yathā dvipāḥ

08,045.041e cukruśus te naravyāghra yathāprāg vā narottamāḥ

08,045.042a teṣāṃ tu krośatāṃ śrutvā bhītānāṃ raṇamūrdhani

08,045.042c dhāvatāṃ ca diśo rājan vitrastānāṃ samantataḥ

08,045.042e ārtanādo mahāṃs tatra pretānām iva saṃplave

08,045.043a vadhyamānāṃs tu tān dṛṣṭvā sūtaputreṇa māriṣa

08,045.043c vitresuḥ sarvabhūtāni tiryagyonigatāny api

08,045.044a te vadhyamānāḥ samare sūtaputreṇa sṛñjayāḥ

08,045.044c arjunaṃ vāsudevaṃ ca vyākrośanta muhur muhuḥ

08,045.044d*0626_01 śrutvā tu ninadaṃ teṣāṃ vadhyatāṃ karṇasāyakaiḥ

08,045.044e pretarājapure yadvat pretarājaṃ vicetasaḥ

08,045.044f*0627_01 athārjuno mahābāhuḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ

08,045.044f*0627_02 duḥsaho vajriṇāpy ājau parājitya guroḥ sutam

08,045.045a athābravīd vāsudevaṃ kuntīputro dhanaṃjayaḥ

08,045.045c bhārgavāstraṃ mahāghoraṃ dṛṣṭvā tatra sabhīritam

08,045.046a paśya kṛṣṇa mahābāho bhārgavāstrasya vikramam

08,045.046c naitad astraṃ hi samare śakyaṃ hantuṃ kathaṃ cana

08,045.047a sūtaputraṃ ca saṃrabdhaṃ paśya kṛṣṇa mahāraṇe

08,045.047c antakapratimaṃ vīraṃ kurvāṇaṃ karma dāruṇam

08,045.048a sutīkṣṇaṃ codayann aśvān prekṣate māṃ muhur muhuḥ

08,045.048c na ca paśyāmi samare karṇasya prapalāyitam

08,045.049a jīvan prāpnoti puruṣaḥ saṃkhye jayaparājayau

08,045.049c jitasya tu hṛṣīkeśa vadha eva kuto jayaḥ

08,045.049d*0628_01 evam uktas tu pārthena kṛṣṇo matimatāṃ varam

08,045.049d*0628_02 dhanaṃjayam uvācedaṃ prāptakālam ariṃdamam

08,045.049d*0629_01 karṇena hi dṛḍhaṃ rājā kuntīputraḥ parikṣataḥ

08,045.049d*0629_02 taṃ dṛṣṭvāśvāsya ca punaḥ karṇaṃ pārtha vadhiṣyasi

08,045.049d*0630_01 pratipadyasva kaunteya prāptakālam anantaram

08,045.049d*0630_02 karṇam ekākinaṃ hatvā rathānīkena bhārata

08,045.049d*0631_01 eṣa karṇo raṇe bhāti madhyāhna iva bhāskaraḥ

08,045.049d*0631_02 nivartaya rathaṃ kṛṣṇa jīvan bhadrāṇi paśyati

08,045.050a tato janārdanaḥ prāyād draṣṭum icchan yudhiṣṭhiram

08,045.050b*0632_00 saṃjaya uvāca

08,045.050b*0632_01 tato janārdanaḥ śrutvā tasya vākyaṃ viśāṃ pate

08,045.050b*0633_01 rathenāpayayau kṣipraṃ saṃgrāmād iti bhārata

08,045.050b*0633_02 pratyanīkam avasthāpya bhīmaṃ bhīmaparākramam

08,045.050b*0633_03 alaṃ viṣahituṃ hy eṣa kurūṇāṃ saṃprapadyatām

08,045.050c śrameṇa grāhayiṣyaṃś ca karṇaṃ yuddhena māriṣa

08,045.050d*0634_01 karṇaṃ ca samare rājan grāhayiṣyañ śramaṃ prati

08,045.050d*0635_01 viśramārthaṃ ca kauravya pāṇḍavasya mahātmanaḥ

08,045.050d*0635_02 apayāto raṇād vīro rājānaṃ draṣṭum eva ca

08,045.051a arjunaṃ cābravīt kṛṣṇo bhṛśaṃ rājā parikṣataḥ

08,045.051c tam āśvāsya kuruśreṣṭha tataḥ karṇaṃ haniṣyasi

08,045.052a tato dhanaṃjayo draṣṭuṃ rājānaṃ bāṇapīḍitam

08,045.052b*0636_01 yāhi yāhīti bahuśo vāsudevam acodayat

08,045.052b*0636_02 rājānaṃ prati vārṣṇeya dūyate me dṛḍhaṃ manaḥ

08,045.052b*0636_03 sa codyamānaḥ pārthena keśighno vṛṣṇinandanaḥ

08,045.052c rathena prayayau kṣipraṃ saṃgrāme keśavājñayā

08,045.053a gacchann eva tu kaunteyo dharmarājadidṛkṣayā

08,045.053c sainyam ālokayām āsa nāpaśyat tatra cāgrajam

08,045.054a yuddhaṃ kṛtvā tu kaunteyo droṇaputreṇa bhārata

08,045.054c duḥsahaṃ vajriṇā saṃkhye parājigye bhṛgoḥ sutam

08,045.055a drauṇiṃ parājitya tatogradhanvā; kṛtvā mahad duṣkaram āryakarma

08,045.055c ālokayām āsa tataḥ svasainyaṃ; dhanaṃjayaḥ śatrubhir apradhṛṣyaḥ

08,045.056a sa yudhyamānaḥ pṛtanāmukhasthāñ; śūrāñ śūro harṣayan savyasācī

08,045.056c pūrvāpadānaiḥ prathitaiḥ praśaṃsan; sthirāṃś cakārātmarathān anīke

08,045.057a apaśyamānas tu kirīṭamālī; yudhi jyeṣṭhaṃ bhrātaram ājamīḍham

08,045.057c uvāca bhīmaṃ tarasābhyupetya; rājñaḥ pravṛttis tv iha keti rājan

08,045.058 bhīma uvāca

08,045.058a apayāta ito rājā dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ

08,045.058c karṇabāṇavibhugnāṅgo yadi jīvet kathaṃ cana

08,045.059 arjuna uvāca

08,045.059a tasmād bhavāñ śīghram itaḥ prayātu; rājñaḥ pravṛttyai kurusattamasya

08,045.059c nūnaṃ hi viddho 'tibhṛśaṃ pṛṣatkaiḥ; karṇena rājā śibiraṃ gato 'sau

08,045.060a yaḥ saṃprahāre niśi saṃpravṛtte; droṇena viddho 'tibhṛśaṃ tarasvī

08,045.060c tasthau ca tatrāpi jayapratīkṣo; droṇena yāvan na hataḥ kilāsīt

08,045.061a sa saṃśayaṃ gamitaḥ pāṇḍavāgryaḥ; saṃkhye 'dya karṇena mahānubhāvaḥ

08,045.061c jñātuṃ prayāhy āśu tam adya bhīma; sthāsyāmy ahaṃ śatrugaṇān nirudhya

08,045.062 bhīma uvāca

08,045.062a tvam eva jānīhi mahānubhāva; rājñaḥ pravṛttiṃ bharatarṣabhasya

08,045.062c ahaṃ hi yady arjuna yāmi tatra; vakṣyanti māṃ bhīta iti pravīrāḥ

08,045.063a tato 'bravīd arjuno bhīmasenaṃ; saṃśaptakāḥ pratyanīkaṃ sthitā me

08,045.063c etān ahatvā na mayā tu śakyam; ito 'payātuṃ ripusaṃghagoṣṭhāt

08,045.064a athābravīd arjunaṃ bhīmasenaḥ; svavīryam āśritya kurupravīra

08,045.064c saṃśaptakān pratiyotsyāmi saṃkhye; sarvān ahaṃ yāhi dhanaṃjayeti

08,045.065a tad bhīmasenasya vaco niśamya; sudurvacaṃ bhrātur amitramadhye

08,045.065b*0637_01 saṃśaptakānīkam asahyam ekaḥ

08,045.065b*0637_02 suduṣkaraṃ dhārayāmīti pārthaḥ

08,045.065b*0637_03 uvāca nārāyaṇam aprameyaṃ

08,045.065b*0637_04 kapidhvajaḥ satyaparākramasya

08,045.065b*0637_05 śrutvā vaco bhrātur adīnasattvas

08,045.065b*0637_06 tadāhave satyavaco mahātmā

08,045.065c draṣṭuṃ kuruśreṣṭham abhiprayātuṃ; provāca vṛṣṇipravaraṃ tadānīm

08,045.065d*0638_01 rājānaṃ prati vārṣṇeya dūyate me dṛḍhaṃ manaḥ

08,045.066a codayāśvān hṛṣīkeśa vigāhyaitaṃ rathārṇavam

08,045.066c ajātaśatruṃ rājānaṃ draṣṭum icchāmi keśava

08,045.066d*0639_01 taṃ rathaṃ codayām āsa bībhatsor vacanād dhariḥ

08,045.067a tato hayān sarvadāśārhamukhyaḥ; prācodayad bhīmam uvāca cedam

08,045.067c naitac citraṃ tava karmādya vīra; yāsyāmahe jahi bhīmārisaṃghān

08,045.068a tato yayau hṛṣīkeśo yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ

08,045.068c śīghrāc chīghrataraṃ rājan vājibhir garuḍopamaiḥ

08,045.069a pratyanīke vyavasthāpya bhīmasenam ariṃdamam

08,045.069c saṃdiśya caiva rājendra yuddhaṃ prati vṛkodaram

08,045.069d*0640_01 kṣaṇenaiva tu rājānam āsedatur ariṃdamau

08,045.070a tatas tu gatvā puruṣapravīrau; rājānam āsādya śayānam ekam

08,045.070c rathād ubhau pratyavaruhya tasmād; vavandatur dharmarājasya pādau

08,045.070d*0641_01 javena gatvā tu dāśārhamukhyaḥ

08,045.070d*0641_02 śayānam ekaṃ kururājaṃ dadarśa

08,045.070d*0641_03 praharṣavegeritamānasāv ubhau

08,045.070d*0641_04 rājānam āsādya parisravad vraṇam

08,045.070d*0642_01 ity evam abhisaṃgṛhya ubhau tu prāñjalī sthitau

08,045.070d*0642_02 śastrakṣatau mahārāja rudhireṇa samukṣitau

08,045.070d*0642_03 nihatya vāhinīṃ tubhyam apayātau raṇājirāt

08,045.071a tau dṛṣṭvā puruṣavyāghrau kṣemiṇau puruṣarṣabha

08,045.071c mudābhyupagatau kṛṣṇāv aśvināv iva vāsavam

08,045.072a tāv abhyanandad rājā hi vivasvān aśvināv iva

08,045.072c hate mahāsure jambhe śakraviṣṇū yathā guruḥ

08,045.073a manyamāno hataṃ karṇaṃ dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ

08,045.073a*0643_01 **** **** prītaḥ parapuraṃjayaḥ

08,045.073a*0643_02 sa bhūtvā puruṣavyāghrau

08,045.073c harṣagadgadayā vācā prītaḥ prāha paraṃtapau

08,046.001 saṃjaya uvāca

08,046.001*0644_01 athopayātau pṛthulohitākṣau

08,046.001*0644_02 śarācitāṅgau rudhirapradigdhau

08,046.001*0645_01 yudhiṣṭhirasya prativedayantau

08,046.001*0645_02 priyaṃ tadānīṃ puruṣapravīrau

08,046.001*0645_03 tāv āgatau prekṣya mahendrakalpau

08,046.001*0645_04 yudhiṣṭhiro duḥkhaparītacetāḥ

08,046.001*0645_05 kṛcchreṇa rājā pratilabhya saṃjñāṃ

08,046.001*0645_06 tataḥ punaḥ prītamanā babhūva

08,046.001*0646_01 samīkṣya senāgranarapravīrau

08,046.001*0646_02 yudhiṣṭhiro vākyam idaṃ babhāṣe

08,046.001a mahāsattvau tu tau dṛṣṭvā sahitau keśavārjunau

08,046.001c hatam ādhirathiṃ mene saṃkhye gāṇḍīvadhanvanā

08,046.002a tāv abhyanandat kaunteyaḥ sāmnā paramavalgunā

08,046.002c smitapūrvam amitraghnaḥ pūjayan bharatarṣabha

08,046.003 yudhiṣṭhira uvāca

08,046.003a svāgataṃ devakīputra svāgataṃ te dhanaṃjaya

08,046.003c priyaṃ me darśanaṃ bāḍhaṃ yuvayor acyutārjunau

08,046.004a akṣatābhyām ariṣṭābhyāṃ kathaṃ yudhya mahāratham

08,046.004c āśīviṣasamaṃ yuddhe sarvaśastraviśāradam

08,046.005a agragaṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ sarveṣāṃ śarma varma ca

08,046.005c rakṣitaṃ vṛṣasenena suṣeṇena ca dhanvinā

08,046.006a anujñātaṃ mahāvīryaṃ rameṇāstreṣu durjayam

08,046.006b*0647_01 rāmeṇa jāmadagnyena anujñātaṃ yaśasvinā

08,046.006b*0648_01 mukhyaṃ sarvasya lokasya rathinaṃ lokaviśrutam

08,046.006c trātāraṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ gantāraṃ vāhinīmukhe

08,046.007a hantāram arisainyānām amitragaṇamardanam

08,046.007c duryodhanahite yuktam asmadyuddhāya codyatam

08,046.008a apradhṛṣyaṃ mahāyuddhe devair api savāsavaiḥ

08,046.008c analānilayos tulyaṃ tejasā ca balena ca

08,046.009a pātālam iva gambhīraṃ suhṛdānandavardhanam

08,046.009c antakābham amitrāṇāṃ karṇaṃ hatvā mahāhave

08,046.009e diṣṭyā yuvām anuprāptau jitvāsuram ivāmarau

08,046.010a tena yuddham adīnena mayā hy adyācyutārjunau

08,046.010b*0649_01 kṛtaṃ ghoraṃ mahābāho dhṛṣṭadyumnasya paśyataḥ

08,046.010c kupitenāntakeneva prajāḥ sarvā jighāṃsatā

08,046.011a tena ketuś ca me chinno hatau ca pārṣṇisārathī

08,046.011c hatavāhaḥ kṛtaś cāsmi yuyudhānasya paśyataḥ

08,046.012a dhṛṣṭadyumnasya yamayor vīrasya ca śikhaṇḍinaḥ

08,046.012c paśyatāṃ draupadeyānāṃ pāñcālānāṃ ca sarvaśaḥ

08,046.013a etāñ jitvā mahāvīryān karṇaḥ śatrugaṇān bahūn

08,046.013c jitavān māṃ mahābāho yatamānaṃ mahāraṇe

08,046.014a anusṛtya ca māṃ yuddhe paruṣāṇy uktavān bahu

08,046.014c tatra tatra yudhāṃ śreṣṭhaḥ paribhūya na saṃśayaḥ

08,046.015a bhīmasenaprabhāvāt tu yaj jīvāmi dhanaṃjaya

08,046.015c bahunātra kim uktena nāhaṃ tat soḍhum utsahe

08,046.016a trayodaśāhaṃ varṣāṇi yasmād bhīto dhanaṃjaya

08,046.016c na sma nidrāṃ labhe rātrau na cāhani sukhaṃ kva cit

08,046.017a tasya dveṣeṇa saṃyuktaḥ paridahye dhanaṃjaya

08,046.017c ātmano maraṇaṃ jānan vādhrīṇasa iva dvipaḥ

08,046.017d*0650_01 kṛṣṇagrīvo raktaśirāḥ śvetapakṣo vihaṃgamaḥ

08,046.017d*0650_02 sa vai vādhrīṇasaḥ prokto yājñikaiḥ pitṛkarmasu

08,046.018a yasyāyam agamat kālaś cintayānasya me vibho

08,046.018c kathaṃ śakyo mayā karṇo yuddhe kṣapayituṃ bhavet

08,046.019a jāgrat svapaṃś ca kaunteya karṇam eva sadā hy aham

08,046.019c paśyāmi tatra tatraiva karṇabhūtam idaṃ jagat

08,046.020a yatra yatra hi gacchāmi karṇād bhīto dhanaṃjaya

08,046.020c tatra tatra hi paśyāmi karṇam evāgrataḥ sthitam

08,046.021a so 'haṃ tenaiva vīreṇa samareṣv apalāyinā

08,046.021c sahayaḥ sarathaḥ pārtha jitvā jīvan visarjitaḥ

08,046.022a ko nu me jīvitenārtho rājyenārtho 'tha vā punaḥ

08,046.022c mamaivaṃ dhikkṛtasyeha karṇenāhavaśobhinā

08,046.023a na prāptapūrvaṃ yad bhīṣmāt kṛpād droṇāc ca saṃyuge

08,046.023c tat prāptam adya me yuddhe sūtaputrān mahārathāt

08,046.024a tat tvā pṛcchāmi kaunteya yathā hy akuśalas tathā

08,046.024c tan mamācakṣva kārtsnyena yathā karṇas tvayā hataḥ

08,046.025a śakravīryasamo yuddhe yamatulyaparākramaḥ

08,046.025c rāmatulyas tathāstre yaḥ sa kathaṃ vai niṣūditaḥ

08,046.026a mahārathaḥ samākhyātaḥ sarvayuddhaviśāradaḥ

08,046.026c dhanurdharāṇāṃ pravaraḥ sarveṣām ekapūruṣaḥ

08,046.027a pūjito dhṛtarāṣṭreṇa saputreṇa viśāṃ pate

08,046.027c sadā tvadarthaṃ rādheyaḥ sa kathaṃ nihatas tvayā

08,046.028a dhṛtarāṣṭro hi yodheṣu sarveṣv eva sadārjuna

08,046.028c tava mṛtyuṃ raṇe karṇaṃ manyate puruṣarṣabhaḥ

08,046.029a sa tvayā puruṣavyāghra kathaṃ yuddhe niṣūditaḥ

08,046.029c taṃ mamācakṣva bībhatso yathā karṇo hatas tvayā

08,046.030a sotsedham asya ca śiraḥ paśyatāṃ suhṛdāṃ hṛtam

08,046.030c tvayā puruṣaśārdūla śārdūlena yathā ruroḥ

08,046.031a yaḥ paryupāsīt pradiśo diśaś ca; tvāṃ sūtaputraḥ samare parīpsan

08,046.031c ditsuḥ karṇaḥ samare hastipūgaṃ; sa hīdānīṃ kaṅkapatraiḥ sutīkṣṇaiḥ

08,046.031d*0651_01 ditsan nṛṇāṃ śakaṭaṃ ratnapūrṇaṃ

08,046.031d*0651_02 kathaṃ tvayāsau nihato 'dya karṇaḥ

08,046.032a tvayā raṇe nihataḥ sūtaputraḥ; kaccic chete bhūmitale durātmā

08,046.032c kaccit priyaṃ me paramaṃ tvayādya; kṛtaṃ raṇe sūtaputraṃ nihatya

08,046.033a yaḥ sarvataḥ paryapatat tvadarthe; madānvito garvitaḥ sūtaputraḥ

08,046.033c sa śūramānī samare sametya; kaccit tvayā nihataḥ saṃyuge 'dya

08,046.034a raukmaṃ rathaṃ hastivaraiś ca yuktaṃ; rathaṃ ditsur yaḥ parebhyas tvadarthe

08,046.034c sadā raṇe spardhate yaḥ sa pāpaḥ; kaccit tvayā nihatas tāta yuddhe

08,046.035a yo 'sau nityaṃ śūramadena matto; vikatthate saṃsadi kauravāṇām

08,046.035c priyo 'tyarthaṃ tasya suyodhanasya; kaccit sa pāpo nihatas tvayādya

08,046.036a kaccit samāgamya dhanuḥpramuktais; tvatpreṣitair lohitārthair vihaṃgaiḥ

08,046.036c śete 'dya pāpaḥ sa vibhinnagātraḥ; kaccid bhagno dhārtarāṣṭrasya bāhuḥ

08,046.037a yo 'sau sadā ślāghate rājamadhye; duryodhanaṃ harṣayan darpapūrṇaḥ

08,046.037c ahaṃ hantā phalgunasyeti mohāt; kaccid dhatas tasya na vai tathā rathaḥ

08,046.037d*0652_01 kaccid vaco 'sya vitathaṃ tvayā kṛtaṃ

08,046.037d*0652_02 yat tat priyām avadat tāta karṇaḥ

08,046.037d*0652_03 sabhāmadhye rūkṣam anekarūpaṃ

08,046.037d*0652_04 dhik pāṇḍavān apatis tvaṃ hi kṛṣṇe

08,046.037d*0652_05 kaccid dhruvaṃ śatrur ayaṃ mahātmā

08,046.037d*0652_06 hy adhārayad dvādaśa yaḥ samāstu

08,046.037d*0652_07 karṇo vrataṃ ghoram amitrasāho

08,046.037d*0652_08 duryodhanasyārthaniviṣṭabuddhiḥ

08,046.038a nāhaṃ pādau dhāvayiṣye kadā cid; yāvat sthitaḥ pārtha ity alpabuddhiḥ

08,046.038c vrataṃ tasyaitat sarvadā śakrasūno; kaccit tvayā nihataḥ so 'dya karṇaḥ

08,046.038d*0653_01 pādau na dhāve yāvad ahaṃ na hanmi

08,046.038d*0653_02 dhanaṃjayaṃ samareṣūgravegam

08,046.038d*0653_03 kaccid raṇe phalguna taṃ nihatya

08,046.038d*0653_04 kaccid vrataṃ tasya bhagnaṃ tvayādya

08,046.039a yo 'sau kṛṣṇām abravīd duṣṭabuddhiḥ; karṇaḥ sabhāyāṃ kuruvīramadhye

08,046.039c kiṃ pāṇḍavāṃs tvaṃ na jahāsi kṛṣṇe; sudurbalān patitān hīnasattvān

08,046.040a yat tat karṇaḥ pratyajānāt tvadarthe; nāhatvāhaṃ saha kṛṣṇena pārtham

08,046.040a*0654_01 mahābalaḥ saṃyuge śatruhantā

08,046.040c ihopayāteti sa pāpabuddhiḥ; kaccic chete śarasaṃbhinnagātraḥ

08,046.041a kaccit saṃgrāme vidito vā tadāyaṃ; samāgamaḥ sṛñjayakauravāṇām

08,046.041c yatrāvasthām īdṛśīṃ prāpito 'haṃ; kaccit tvayā so 'dya hataḥ sametya

08,046.042a kaccit tvayā tasya sumandabuddher; gāṇḍīvamuktair viśikhair jvaladbhiḥ

08,046.042c sakuṇḍalaṃ bhānumad uttamāṅgaṃ; kāyāt prakṛttaṃ yudhi savyasācin

08,046.043a yat tan mayā bāṇasamarpitena; dhyāto 'si karṇasya vadhāya vīra

08,046.043c tan me tvayā kaccid amogham adya; dhyātaṃ kṛtaṃ karṇanipātanena

08,046.044a yad darpapūrṇaḥ sa suyodhano 'smān; avekṣate karṇasamāśrayeṇa

08,046.044c kaccit tvayā so 'dya samāśrayo 'sya; bhagnaḥ parākramya suyodhanasya

08,046.045a yo naḥ purā ṣaṇḍhatilān avocat; sabhāmadhye pārthivānāṃ samakṣam

08,046.045c sa durmatiḥ kaccid upetya saṃkhye; tvayā hataḥ sūtaputro 'tyamarṣī

08,046.046a yaḥ sūtaputraḥ prahasan durātmā; purābravīn nirjitāṃ saubalena

08,046.046c svayaṃ prasahyānaya yājñasenīm; apīha kaccit sa hatas tvayādya

08,046.046d*0655_01 yaḥ prāhiṇot sūtaputro durātmā

08,046.046d*0655_02 kṛṣṇāṃ jitāṃ saubalenānayeti

08,046.046d*0655_03 sa mandabuddhir nihataḥ prasahya

08,046.046d*0655_04 vaikartanas tv adya kaccin mahātman

08,046.046d*0656_01 anavāpyāṃ prāptum icchann acintyaṃ

08,046.046d*0656_02 śiśur yathā candramasaṃ grahītum

08,046.046d*0656_03 sa pāpātmā sa tu no vidviṣāṇaḥ

08,046.046d*0656_04 kaccit karṇo nihato vā tvayā dhik

08,046.046d*0656_05 asmin saṃgrāme bhīmarūpe tvayādya

08,046.046d*0656_06 vrataṃ tu bhagnaṃ sūtaputrasya pārtha

08,046.046d*0656_07 kaccit pāpaṃ vacanaṃ dyūtakāle

08,046.046d*0656_08 yac cāpy asau samitau vāsudevam

08,046.046d*0656_09 tadoktavān paruṣaṃ so 'tikāmam

08,046.046d*0656_10 hitaṃ caran yaḥ satataṃ kurūṇām

08,046.046d*0656_11 kaccit sa karṇo nihato 'dya saṃkhe

08,046.046d*0656_12 yo dhārtarāṣṭraṃ paripālayan raṇe

08,046.046d*0656_13 ekaḥ sadā śoṣayan māmakaṃ balaṃ

08,046.046d*0656_14 sa pāñcālān kekayāṃś caiva sarvān

08,046.046d*0656_15 śriyaṃ diditsan dhārtarāṣṭrīṃ sa karṇaḥ

08,046.046d*0656_16 kaccin mahyaṃ pratyavadhīs tvam adya

08,046.046d*0656_17 atho bhāsāś ca sṛgālāś ca gṛdhrā

08,046.046d*0656_18 hatasya māṃsāny uddharanti sma kāyāt

08,046.047a yaḥ śastrabhṛc chreṣṭhatamaṃ pṛthivyāṃ; pitāmahaṃ vyākṣipad alpacetāḥ

08,046.047c saṃkhyāyamāno 'rdharathaḥ sa kaccit; tvayā hato 'dyādhirathir durātmā

08,046.047d*0657_01 yat tat tvayā saṃśrutaṃ me kirīṭin

08,046.047d*0657_02 sabhāmadhye dvairatheneha bhūyaḥ

08,046.047d*0657_03 ahaṃ karṇaṃ sūdayiṣye saputraṃ

08,046.047d*0657_04 tat karma kṛtvā hy anṛṇo 'si kaccit

08,046.048a amarṣaṇaṃ nikṛtisamīraṇeritaṃ; hṛdi śritaṃ jvalanam imaṃ sadā mama

08,046.048c hato mayā so 'dya sametya pāpadhīr; iti bruvan praśamaya me 'dya phalguna

08,046.048d*0658_01 bravīhi me durlabham etad adya

08,046.048d*0658_02 kathaṃ tvayā nihataḥ sūtaputraḥ

08,046.048d*0658_03 anudhyāye tvāṃ satataṃ pravīra

08,046.048d*0658_04 vṛtre hate 'sau bhagavān ivendraḥ

08,047.001 saṃjaya uvāca

08,047.001a tad dharmaśīlasya vaco niśamya; rājñaḥ kruddhasyādhirathau mahātmā

08,047.001c uvāca durdharṣam adīnasattvaṃ; yudhiṣṭhiraṃ jiṣṇur anantavīryaḥ

08,047.001d*0659_01 droṇaṃ hataṃ pārtha karṇo viditvā

08,047.001d*0659_02 bhinnāṃ nāvam ivātyagādhe kurūṇām

08,047.001d*0659_03 saṃmuhyamānān dhārtarāṣṭrān viditvā

08,047.001d*0659_04 nirutsāhāṃś ca vijaye pareṣām

08,047.001d*0659_05 sodaryavat tvarito 'mitaujā

08,047.001d*0659_06 uttārayiṣyan dhṛtarāṣṭrasya putrān

08,047.001d*0659_07 raṇe rathenādhirathir mahātmā

08,047.001d*0659_08 tato hi māṃ tvaritaḥ so 'bhyadhāvat

08,047.002a saṃśaptakair yudhyamānasya me 'dya; senāgrayāyī kurusainyasya rājan

08,047.002c āśīviṣābhān khagamān pramuñcan; drauṇiḥ purastāt sahasā vyatiṣṭhat

08,047.003a dṛṣṭvā rathaṃ meghanibhaṃ mamemam; ambaṣṭhasenā maraṇe vyatiṣṭhat

08,047.003c teṣām ahaṃ pañca śatāni hatvā; tato drauṇim agamaṃ pārthivāgrya

08,047.003d*0660_01 sa me dṛṣṭvā śūratamo dhvajāgraṃ

08,047.003d*0660_02 samādiśad rathasaṃghān anekān

08,047.003d*0660_03 teṣām ahaṃ pañcaśatān nihatya

08,047.003d*0660_04 āsādayaṃ droṇaputraṃ nadantam

08,047.003d*0661_01 sa droṇaputraḥ sadṛśaṃ mahātmā

08,047.003d*0661_02 mām apy arautsīt tadanīkamadhye

08,047.003d*0661_03 kirañ śaraughān bahurūpān vicitrāṃś

08,047.003d*0661_04 citrāṃ gataḥ śukra ivātivarṣan

08,047.003d*0661_05 sa me śarān sarvataḥ kaṅkapatrān

08,047.003d*0661_06 avāsṛjad vai pṛthivīprakāśān

08,047.003d*0661_07 nivārya tūrṇaṃ paramājimadhye

08,047.003d*0661_08 tato hi māṃ bāṇagaṇaiḥ samarpayat

08,047.003d*0661_09 ākarṣaṇaṃ vāpi vikṛṣya muktaṃ

08,047.003d*0661_10 na dṛśyate tasya mahārathasya

08,047.003d*0662_01 sa māṃ samāsādya narendra yattaḥ

08,047.003d*0662_02 samabhyayāt siṃha iva dvipendraḥ

08,047.003d*0662_03 akārṣīc ca rathinām ujjihīrṣāṃ

08,047.003d*0662_04 mahārāja vadhyatāṃ kauravāṇām

08,047.003d*0662_05 tato raṇe bhārata duṣprakampya

08,047.003d*0662_06 ācāryaputraḥ pravaraḥ kurūṇām

08,047.003d*0662_07 mām ardayām āsa śitaiḥ pṛṣatkair

08,047.003d*0662_08 janārdanaṃ caiva viṣāgnikalpaiḥ

08,047.003d*0662_09 aṣṭau gavām aṣṭaśatāni bāṇān

08,047.003d*0662_10 mayā prayuddhasya vahanti tasya

08,047.003d*0662_11 tāṃs tena muktān aham asya bāṇair

08,047.003d*0662_12 vyanāśayaṃ vāyur ivābhrajālam

08,047.004a tato 'parān bāṇasaṃghān anekān; ākarṇapūrṇāyatavipramuktān

08,047.004c sasarja śikṣāstrabalaprayatnais; tathā yathā prāvṛṣi kālameghaḥ

08,047.005a naivādadānaṃ na ca saṃdadhānaṃ; jānīmahe katareṇāsyatīti

08,047.005c vāmena vā yadi vā dakṣiṇena; sa droṇaputraḥ samare paryavartat

08,047.005d*0663_01 na saṃdadhānaḥ kuta ādadhāno

08,047.005d*0663_02 na vyākṣipann āvikarṣan vimuñcan

08,047.005d*0663_03 savyena vā yadi vā dakṣiṇena

08,047.005d*0663_04 na jñāyate katareṇāsyatīti

08,047.005d*0664_01 ācāryavat samare paryavartan

08,047.005d*0664_02 mahac citraṃ dṛśyate sarvataḥ sma

08,047.005d*0664_03 dṛṣṭir viṣaṃ cāsukaraṃ pareṣāṃ

08,047.005d*0664_04 sarvā diśaḥ pūrayānaṃ śaraughaiḥ

08,047.005d*0664_05 alātacakrapratimaṃ mahātmanaḥ

08,047.005d*0664_06 sadā nataṃ kārmukaṃ brahmabandhoḥ

08,047.005d*0665_01 tasyātataṃ maṇḍalam eva sajyaṃ

08,047.005d*0665_02 pradṛśyate kārmukaṃ droṇasūnoḥ

08,047.006a avidhyan māṃ pañcabhir droṇaputraḥ; śitaiḥ śaraiḥ pañcabhir vāsudevam

08,047.006c ahaṃ tu taṃ triṃśatā vajrakalpaiḥ; samārdayaṃ nimiṣasyāntareṇa

08,047.006d*0666_01 abhyaghnaṃ bāṇais tam ahaṃ sudhārair

08,047.006d*0666_02 nimeṣamātreṇa suvarṇapuṅkhaiḥ

08,047.006d*0667_01 kṣaṇāc chvāvitsamarūpo babhūva

08,047.006d*0667_02 samārdito madvisṛṣṭaiḥ pṛṣatkaiḥ

08,047.007a sa vikṣaran rudhiraṃ sarvagātrai; rathānīkaṃ sūtasūnor viveśa

08,047.007c mayābhibhūtaḥ sainikānāṃ prabarhān; asāv apaśyan rudhireṇa pradigdhān

08,047.007d*0668_01 sa nirviddho vikṣaran droṇaputro

08,047.007d*0668_02 rathānīkaṃ cātirather viveśa

08,047.007d*0668_03 mayābhibhūtān svarathaprabarhān

08,047.007d*0668_04 astraṃ ca paśyan rudhirapradigdham

08,047.008a tato 'bhibhūtaṃ yudhi vīkṣya sainyaṃ; vidhvastayodhaṃ drutavājināgam

08,047.008c pañcāśatā rathamukhyaiḥ sametaḥ; karṇas tvaran mām upāyāt pramāthī

08,047.009a tān sūdayitvāham apāsya karṇaṃ; draṣṭuṃ bhavantaṃ tvarayābhiyātaḥ

08,047.009c sarve pāñcālā hy udvijante sma karṇād; gandhād gāvaḥ kesariṇo yathaiva

08,047.010a mahājhaṣasyeva mukhaṃ prapannāḥ; prabhadrakāḥ karṇam abhi dravanti

08,047.010c mṛtyor āsyaṃ vyāttam ivānvapadyan; prabhadrakāḥ karṇam āsādya rājan

08,047.010d*0669_01 yāsyāmi tāṃs tārayiṣyan balaughān

08,047.010d*0669_02 diṣṭyā bhavān svastimān pārtha dṛṣṭaḥ

08,047.010d@019_0001 rathāṃs tu tān saptaśatān nimagnāṃs

08,047.010d@019_0002 tadā karṇaḥ prāhiṇon mṛtyusadma

08,047.010d@019_0003 na cāpy abhūt klāntamanāḥ sa rājan

08,047.010d@019_0004 yāvan nāsmān dṛṣṭavān sūtaputraḥ

08,047.010d@019_0005 śrutvā tu tvāṃ tena dṛṣṭaṃ sametam

08,047.010d@019_0006 aśvatthāmnā pūrvataraṃ kṣataṃ ca

08,047.010d@019_0007 manye kālam apayānasya rājan

08,047.010d@019_0008 krūrāt karṇāt te 'ham acintyakarman

08,047.010d@019_0009 na me karṇasyāstram idaṃ purastād

08,047.010d@019_0010 yuddhe dṛṣṭaṃ pāṇḍava citrarūpam

08,047.010d@019_0011 na hy anyayoddhā vidyate sṛñjayānāṃ

08,047.010d@019_0012 mahārathaṃ yo 'dya saheta karṇam

08,047.010d@019_0013 śaineyo me sātyakiś cakrarakṣau

08,047.010d@019_0014 dhṛṣṭadyumnaś cāpi tathaiva rājan

08,047.010d@019_0015 yudhāmanyuś cottamaujāś ca śūrau

08,047.010d@019_0016 pṛṣṭhato māṃ rakṣatāṃ rājaputrau

08,047.010d@019_0017 rathapravīreṇa mahānubhāva

08,047.010d@019_0018 dviṣatsainye vartatā dustareṇa

08,047.011a āyāhi paśyādya yuyutsamānaṃ; māṃ sūtaputraṃ ca vṛtau jayāya

08,047.011c ṣaṭsāhasrā bhārata rājaputrāḥ; svargāya lokāya rathā nimagnāḥ

08,047.011d*0670_01 tān adya yāsyāmi raṇād vimoktuṃ

08,047.011d*0670_02 sarvātmanā sūtaputraṃ ca hantum

08,047.011d*0670_03 rathapravīreṇa mahānubhāva

08,047.011d*0670_04 dviṣat sainyaṃ nirdahan vistareṇa

08,047.012a sametyāhaṃ sūtaputreṇa saṃkhye; vṛtreṇa vajrīva narendramukhya

08,047.012b*0671_01 evaṃ gate kiṃ ca mayādya śakyaṃ

08,047.012b*0671_02 kāryaṃ kartuṃ nigrahe sūtajasya

08,047.012b*0671_03 tathaiva rājñaś ca suyodhanasya

08,047.012b*0671_04 ye cāpi māṃ yoddhukāmāḥ sametāḥ

08,047.012c yotsye bhṛśaṃ bhārata sūtaputram; asmin saṃgrāme yadi vai dṛśyate 'dya

08,047.013a karṇaṃ na ced adya nihanmi rājan; sabāndhavaṃ yudhyamānaṃ prasahya

08,047.013c pratiśrutyākurvatāṃ vai gatir yā; kaṣṭāṃ gaccheyaṃ tām ahaṃ rājasiṃha

08,047.014a āmantraye tvāṃ brūhi jayaṃ raṇe me; purā bhīmaṃ dhārtarāṣṭrā grasante

08,047.014c sautiṃ haniṣyāmi narendrasiṃha; sainyaṃ tathā śatrugaṇāṃś ca sarvān

08,048.001 saṃjaya uvāca

08,048.001a śrutvā karṇaṃ kalyam udāravīryaṃ; kruddhaḥ pārthaḥ phalgunasyāmitaujāḥ

08,048.001c dhanaṃjayaṃ vākyam uvāca cedaṃ; yudhiṣṭhiraḥ karṇaśarābhitaptaḥ

08,048.001d*0672_01 vipradrutā tāta camūs tvadīyā

08,048.001d*0672_02 tiraskṛtā cādya yathā na sādhu

08,048.001d*0673_01 bhīto bhīmaṃ tyajya cāyās tathā tvaṃ

08,048.001d*0673_02 yan nāśakaḥ karṇam atho nihantum

08,048.001d*0673_03 steyaṃ tvayā pārtha kṛtaṃ pṛthāyā

08,048.001d*0673_04 garbhaṃ samāviśya yathā na sādhu

08,048.001d*0674_01 raudraṃ raṇe duṣprativāryavīryaḥ

08,048.001d*0674_02 sautis tvayā nādya śakyo nihantum

08,048.001d*0675_01 tyaktvā raṇe yad apāyāḥ sa bhīmaṃ

08,048.001d*0675_02 yan nāśakaḥ sūtaputraṃ nihantum

08,048.001d*0676_01 yat tad vākyaṃ dvaitavane tvayoktaṃ

08,048.001d*0676_02 hantā karṇam ekarathena satyam

08,048.001d*0676_03 tyaktvā taṃ vai katham adyāpayātaḥ

08,048.001d*0676_04 karṇād bhīto bhīmasenaṃ vihāya

08,048.001d*0677_01 imāṃ ca vasatiṃ prāpto bhayāt karṇena bādhitaḥ

08,048.001d*0677_02 ahaṃ tvaṃ bhīmasenaś ca mādrīputrau ca pāṇḍavau

08,048.001d*0677_03 vāsudevena sahitā vayaṃ karṇena nirjitāḥ

08,048.001d*0677_04 punar eva vanaṃ prāpya tapaścaryāṃ carāmahe

08,048.001d*0677_05 atha vā dhārtarāṣṭrāṇāṃ paricaryāṃ carāmahe

08,048.001d*0677_06 ity evam uktvā bībhatsuṃ roṣāt saṃraktalocanaḥ

08,048.001d*0677_07 abravīt punar evātra dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ

08,048.002a idaṃ yadi dvaitavane hy avakṣyaḥ; karṇaṃ yoddhuṃ na prasahe nṛpeti

08,048.002c vayaṃ tadā prāptakālāni sarve; vṛttāny upaiṣyāma tadaiva pārtha

08,048.003a mayi pratiśrutya vadhaṃ hi tasya; balasya cāptasya tathaiva vīra

08,048.003c ānīya naḥ śatrumadhyaṃ sa kasmāt; samutkṣipya sthaṇḍile pratyapiṃṣṭhāḥ

08,048.004a anvāśiṣma vayam arjuna tvayi; yiyāsavo bahu kalyāṇam iṣṭam

08,048.004c tan naḥ sarvaṃ viphalaṃ rājaputra; phalārthināṃ nicula ivātipuṣpaḥ

08,048.004d*0678_01 anvāsya satyena yad āttha pārtha

08,048.004d*0678_02 satyaṃ śapan vāsudevena sārdham

08,048.004d*0678_03 taṃ naḥ satyam aphalam akārṣīs tvaṃ

08,048.004d*0678_04 phalakāle puṣpavṛkṣaṃ nikṛntaḥ

08,048.005a pracchāditaṃ baḍiśam ivāmiṣeṇa; pracchādito gavaya ivāpavācā

08,048.005c anarthakaṃ me darśitavān asi tvaṃ; rājyārthino rājyarūpaṃ vināśam

08,048.005d*0679_01 pracchāditas tvaṃ bāliśa duryaśenā-

08,048.005d*0679_02 narthavākyo 'syarjuna naiva sādhuḥ

08,048.005d*0679_03 tyaktvā bhīmaṃ sarvabhīmeṣu bhīmaṃ

08,048.005d*0679_04 saṃyojitas tvaṃ sūtaputraṃ nihantum

08,048.005d*0680_01 trayodaśemā hi samāḥ sadā vayaṃ

08,048.005d*0680_02 tvām anvajīviṣma dhanaṃjayāśayā

08,048.005d*0680_03 kāle varṣaṃ devam ivoptabījaṃ

08,048.005d*0680_04 tan naḥ sarvān narake tvaṃ nyamajjayaḥ

08,048.006a yat tat pṛthāṃ vāg uvācāntarikṣe; saptāhajāte tvayi mandabuddhau

08,048.006c jātaḥ putro vāsavavikramo 'yaṃ; sarvāñ śūrāñ śātravāñ jeṣyatīti

08,048.006d*0681_01 apāpīyān vāsavāt kuntijāto

08,048.006d*0681_02 bahūn saṃgrāmān ayam eva jetā

08,048.007a ayaṃ jetā khāṇḍave devasaṃghān; sarvāṇi bhūtāny api cottamaujāḥ

08,048.007c ayaṃ jetā madrakaliṅgakekayān; ayaṃ kurūn hanti ca rājamadhye

08,048.007c*0682_01 daityāṃś ca rakṣāṃsi samāgatāni

08,048.007c*0682_02 bhūmiṃ ca sarvān nikhilena jetā

08,048.008a asmāt paro na bhavitā dhanurdharo; na vai bhūtaḥ kaś cana jātu jetā

08,048.008c icchann āryaḥ sarvabhūtāni kuryād; vaśe vaśī sarvasamāptavidyaḥ

08,048.009a kāntyā śaśāṅkasya javena vāyoḥ; sthairyeṇa meroḥ kṣamayā pṛthivyāḥ

08,048.009c sūryasya bhāsā dhanadasya lakṣmyā; śauryeṇa śakrasya balena viṣṇoḥ

08,048.010a tulyo mahātmā tava kunti putro; jāto 'diter viṣṇur ivārihantā

08,048.010c sveṣāṃ jayāya dviṣatāṃ vadhāya; khyāto 'mitaujāḥ kulatantukartā

08,048.011a ity antarikṣe śataśṛṅgamūrdhni; tapasvināṃ śṛṇvatāṃ vāg uvāca

08,048.011c evaṃvidhaṃ tvāṃ tac ca nābhūt tavādya; devā hi nūnam anṛtaṃ vadanti

08,048.012a tathāpareṣām ṛṣisattamānāṃ; śrutvā giraṃ pūjayatāṃ sadaiva

08,048.012c na saṃnatiṃ praimi suyodhanasya; na tvā jānāmy ādhirather bhayārtam

08,048.013a tvaṣṭrā kṛtaṃ vāham akūjanākṣaṃ; śubhaṃ samāsthāya kapidhvajaṃ tvam

08,048.013c khaḍgaṃ gṛhītvā hemacitraṃ samiddhaṃ; dhanuś cedaṃ gāṇḍivaṃ tālamātram

08,048.013e sa keśavenohyamānaḥ kathaṃ nu; karṇād bhīto vyapayāto 'si pārtha

08,048.013f@020_0001 pūrvaṃ yad uktaṃ hi suyodhanena

08,048.013f@020_0002 na phalgunaḥ pramukhe sthāsyatīti

08,048.013f@020_0003 karṇasya yuddhe hi mahābalasya

08,048.013f@020_0004 maurkhyāt tu tan nāvabuddhaṃ mayāsīt

08,048.013f@020_0005 tenādya tapsye bhṛśam aprameyaṃ

08,048.013f@020_0006 yan mitravargo narakaṃ praviṣṭaḥ

08,048.013f@020_0007 tadaiva vācyo 'smi nanu tvayāhaṃ

08,048.013f@020_0008 na yotsye 'haṃ sūtaputraṃ kathaṃ cit

08,048.013f@020_0009 tato nāhaṃ sṛñjayān kekayāṃś ca

08,048.013f@020_0010 samānayeyaṃ suhṛdo raṇāya

08,048.013f@020_0011 evaṃ gate kiṃ ca mayādya śakyaṃ

08,048.013f@020_0012 kāryaṃ kartuṃ nigrahe sūtajasya

08,048.013f@020_0013 tathaiva rājñaś ca suyodhanasya

08,048.013f@020_0014 ye cāpi māṃ yoddhukāmāḥ sametāḥ

08,048.013f@020_0015 dhig astu majjīvitam adya kṛṣṇa

08,048.013f@020_0016 yo 'haṃ vaśaṃ sūtaputrasya yātaḥ

08,048.013f@020_0017 madhye kurūṇāṃ sasuyodhanānāṃ

08,048.013f@020_0018 ye cāpy anye yoddhukāmāḥ sametāḥ

08,048.013f@020_0019 ekas tu me bhīmaseno 'dya nātho

08,048.013f@020_0020 yenābhipanno 'smi raṇe mahābhaye

08,048.013f@020_0021 vimocya māṃ cāpi ruṣānvitas tataḥ

08,048.013f@020_0022 śareṇa tīkṣṇena bibheda karṇam

08,048.013f@020_0023 tyaktvā prāṇān samare bhīmasenaś

08,048.013f@020_0024 cakre yuddhaṃ kurumukhyaiḥ sametaiḥ

08,048.013f@020_0025 gadāgrahasto rudhirokṣitāṅgaś

08,048.013f@020_0026 caran raṇe kāla ivāntakāle

08,048.013f@020_0027 asau hi bhīmasya mahān ninādo

08,048.013f@020_0028 muhur muhuḥ śrūyate dhārtarāṣṭraiḥ

08,048.013f@020_0029 yadi sma jīvet samare nihantā

08,048.013f@020_0030 mahārathānāṃ pravaro narottamaḥ

08,048.013f@020_0031 tavābhimanyus tanayo 'dya pārtha

08,048.013f@020_0032 na cāsmi gantā samare parābhavam

08,048.013f@020_0033 athāpi jīvet samare ghaṭotkacas

08,048.013f@020_0034 tathāpi nāhaṃ samare parāṅmukhaḥ

08,048.013f@020_0035 bhīmasya putraḥ samarāgrayāyī

08,048.013f@020_0036 mahāstravic cāpi tavānurūpaḥ

08,048.013f@020_0037 yatnaṃ samāsādya ripor balaṃ no

08,048.013f@020_0038 nimīlitākṣaṃ bhayaviplutaṃ bhavet

08,048.013f@020_0039 cakāra yo 'sau niśi yuddham ekas

08,048.013f@020_0040 tyaktvā raṇaṃ yasya bhayād dravante

08,048.013f@020_0041 sa cet samāsādya mahānubhāvaḥ

08,048.013f@020_0042 karṇaṃ raṇe bāṇagaṇaiḥ pramohya

08,048.013f@020_0043 dhairye sthitenāpi ca sūtajena

08,048.013f@020_0044 śaktyā hato vāsavadattayā tayā

08,048.013f@020_0045 mamaiva bhāgyāni purā kṛtāni

08,048.013f@020_0046 pāpāni nūnaṃ phalavanti yuddhe

08,048.013f@020_0047 tṛṇaṃ ca kṛtvā samare bhavantaṃ

08,048.013f@020_0048 tato 'ham evaṃ nikṛto durātmanā

08,048.013f@020_0049 vaikartaneneha tathā kṛto 'haṃ

08,048.013f@020_0050 yathā hy aśaktaḥ kriyate hy abāndhavaḥ

08,048.013f@020_0051 āpadgataṃ yaś ca naraṃ vimokṣayet

08,048.013f@020_0052 sa bāndhavaḥ snehayutaḥ suhṛd vai

08,048.013f@020_0053 evaṃ purāṇā ṛṣayo vadanti

08,048.013f@020_0054 dharmaḥ sadā sadbhir anuṣṭhitaś ca

08,048.014a dhanuś caitat keśavāya pradāya; yantābhaviṣyas tvaṃ raṇe ced durātman

08,048.014c tato 'haniṣyat keśavaḥ karṇam ugraṃ; marutpatir vṛtram ivāttavajraḥ

08,048.014d*0683_01 rādheyam evaṃ yadi cāpy aśaktaś

08,048.014d*0683_02 carantam ugraṃ pratibodhanāya

08,048.014d*0683_03 yacchānyasmai gāṇḍivam etad adya

08,048.014d*0683_04 tvatto yo 'strair abhyadhiko narendraḥ

08,048.014d*0684_01 tasmān naivaṃ putradārair vihīnān

08,048.014d*0684_02 sukhād bhraṣṭān rājyanāśāc ca bhūyaḥ

08,048.014d*0684_03 draṣṭā lokaḥ patitān apy agādhe

08,048.014d*0684_04 pāpair juṣṭe narake pāṇḍaveya

08,048.014d*0685_01 rathe sthitaḥ phālguna keśavas te

08,048.014d*0685_02 raśmī samādāya raṇe prayātu

08,048.014d*0685_03 jahi tvam adyaiva sametya karṇaṃ

08,048.014d*0685_04 caidyaṃ yathā keśavo rājamadhye

08,048.015a māse 'patiṣyaḥ pañcame tvaṃ prakṛcchre; na vā garbho 'py abhaviṣyaḥ pṛthāyāḥ

08,048.015c tat te śramo rājaputrābhaviṣyan; na saṃgrāmād apayātuṃ durātman

08,048.015d*0686_01 dhig gāṇḍivaṃ dhik ca te bāhuvīryam

08,048.015d*0686_02 asaṃkhyeyān bāṇagaṇāṃś ca dhik te

08,048.015d*0686_03 dhik te ketuḥ kesariṇaḥ sutasya

08,048.015d*0686_04 kṛśānudattaṃ ca rathaṃ ca te dhik

08,049.001 saṃjaya uvāca

08,049.001a yudhiṣṭhireṇaivam uktaḥ kaunteyaḥ śvetavāhanaḥ

08,049.001c asiṃ jagrāha saṃkruddho jighāṃsur bharatarṣabham

08,049.002a tasya kopaṃ samudvīkṣya cittajñaḥ keśavas tadā

08,049.002c uvāca kim idaṃ pārtha gṛhītaḥ khaḍga ity uta

08,049.003a neha paśyāmi yoddhavyaṃ tava kiṃ cid dhanaṃjaya

08,049.003c te dhvastā dhārtarāṣṭrā hi sarve bhīmena dhīmatā

08,049.004a apayāto 'si kaunteya rājā draṣṭavya ity api

08,049.004c sa rājā bhavatā dṛṣṭaḥ kuśalī ca yudhiṣṭhiraḥ

08,049.005a taṃ dṛṣṭvā nṛpaśārdūlaṃ śārdūlasamavikramam

08,049.005c harṣakāle tu saṃprāpte kasmāt tvā manyur āviśat

08,049.006a na taṃ paśyāmi kaunteya yas te vadhyo bhaved iha

08,049.006b*0687_01 prahartum icchase kasmāt kiṃ vā te cittavibhramaḥ

08,049.006c kasmād bhavān mahākhaḍgaṃ parigṛhṇāti satvaram

08,049.007a tat tvā pṛcchāmi kaunteya kim idaṃ te cikīrṣitam

08,049.007c parāmṛśasi yat kruddhaḥ khaḍgam adbhutavikrama

08,049.008a evam uktas tu kṛṣṇena prekṣamāṇo yudhiṣṭhiram

08,049.008c arjunaḥ prāha govindaṃ kruddhaḥ sarpa iva śvasan

08,049.009a dada gāṇḍīvam anyasmā iti māṃ yo 'bhicodayet

08,049.009c chindyām ahaṃ śiras tasya ity upāṃśuvrataṃ mama

08,049.009d*0688_01 yudhiṣṭhireṇa tenāham uktaś cāsmi janārdana

08,049.010a tad ukto 'ham adīnātman rājñāmitaparākrama

08,049.010c samakṣaṃ tava govinda na tat kṣantum ihotsahe

08,049.011a tasmād enaṃ vadhiṣyāmi rājānaṃ dharmabhīrukam

08,049.011c pratijñāṃ pālayiṣyāmi hatvemaṃ narasattamam

08,049.011e etadarthaṃ mayā khaḍgo gṛhīto yadunandana

08,049.012a so 'haṃ yudhiṣṭhiraṃ hatvā satye 'py ānṛṇyatāṃ gataḥ

08,049.012c viśoko vijvaraś cāpi bhaviṣyāmi janārdana

08,049.013a kiṃ vā tvaṃ manyase prāptam asmin kāle samutthite

08,049.013c tvam asya jagatas tāta vettha sarvaṃ gatāgatam

08,049.013d*0689_01 jātas tvatto hi dharmaś cādharmaś ceti parā śrutiḥ

08,049.013e tat tathā prakariṣyāmi yathā māṃ vakṣyate bhavān

08,049.013f*0690_00 saṃjaya uvāca

08,049.013f*0690_01 dhig dhig ity eva govindaḥ pārtham uktvābravīt punaḥ

08,049.014 kṛṣṇa uvāca

08,049.014a idānīṃ pārtha jānāmi na vṛddhāḥ sevitās tvayā

08,049.014c akāle puruṣavyāghra saṃrambhakriyayānayā

08,049.014e na hi dharmavibhāgajñaḥ kuryād evaṃ dhanaṃjaya

08,049.014f*0691_01 yathā tvaṃ pāṇḍavādyeha dharmabhīrur apaṇḍitaḥ

08,049.015a akāryāṇāṃ ca kāryāṇāṃ saṃyogaṃ yaḥ karoti vai

08,049.015c kāryāṇām akriyāṇāṃ ca sa pārtha puruṣādhamaḥ

08,049.016a anusṛtya tu ye dharmaṃ kavayaḥ samupasthitāḥ

08,049.016c samāsavistaravidāṃ na teṣāṃ vettha niścayam

08,049.017a aniścayajño hi naraḥ kāryākāryaviniścaye

08,049.017c avaśo muhyate pārtha yathā tvaṃ mūḍha eva tu

08,049.018a na hi kāryam akāryaṃ vā sukhaṃ jñātuṃ kathaṃ cana

08,049.018c śrutena jñāyate sarvaṃ tac ca tvaṃ nāvabudhyase

08,049.019a avijñānād bhavān yac ca dharmaṃ rakṣati dharmavit

08,049.019c prāṇināṃ hi vadhaṃ pārtha dhārmiko nāvabudhyate

08,049.020a prāṇinām avadhas tāta sarvajyāyān mato mama

08,049.020c anṛtaṃ tu bhaved vācyaṃ na ca hiṃsyāt kathaṃ cana

08,049.021a sa kathaṃ bhrātaraṃ jyeṣṭhaṃ rājānaṃ dharmakovidam

08,049.021c hanyād bhavān naraśreṣṭha prākṛto 'nyaḥ pumān iva

08,049.022a ayudhyamānasya vadhas tathāśastrasya bhārata

08,049.022c parāṅmukhasya dravataḥ śaraṇaṃ vābhigacchataḥ

08,049.022e kṛtāñjaleḥ prapannasya na vadhaḥ pūjyate budhaiḥ

08,049.022e*0692_01 **** **** pramattasya tathaiva ca

08,049.022e*0692_02 na vadhaḥ pūjyate sadbhis tac ca sarvaṃ gurau tava

08,049.023a tvayā caiva vrataṃ pārtha bālenaiva kṛtaṃ purā

08,049.023c tasmād adharmasaṃyuktaṃ mauḍhyāt karma vyavasyasi

08,049.024a sa guruṃ pārtha kasmāt tvaṃ hanyā dharmam anusmaran

08,049.024c asaṃpradhārya dharmāṇāṃ gatiṃ sūkṣmāṃ duranvayām

08,049.025a idaṃ dharmarahasyaṃ ca vakṣyāmi bharatarṣabha

08,049.025c yad brūyāt tava bhīṣmo vā dharmajño vā yudhiṣṭhiraḥ

08,049.026a viduro vā tathā kṣattā kuntī vāpi yaśasvinī

08,049.026b*0693_01 kuntī vā bharataśreṣṭha draupadī vā yaśasvinī

08,049.026c tat te vakṣyāmi tattvena tan nibodha dhanaṃjaya

08,049.027a satyasya vacanaṃ sādhu na satyād vidyate param

08,049.027c tattvenaitat sudurjñeyaṃ yasya satyam anuṣṭhitam

08,049.028a bhavet satyam avaktavyaṃ vaktavyam anṛtaṃ bhavet

08,049.028c sarvasvasyāpahāre tu vaktavyam anṛtaṃ bhavet

08,049.029a prāṇātyaye vivāhe ca vaktavyam anṛtaṃ bhavet

08,049.029c yatrānṛtaṃ bhavet satyaṃ satyaṃ cāpy anṛtaṃ bhavet

08,049.029d*0694_01 vivāhakāle ratisaṃprayoge

08,049.029d*0694_02 prāṇātyaye sarvadhanāpahāre

08,049.029d*0694_03 viprasya cārthe hy anṛtaṃ vadeta

08,049.029d*0694_04 pañcānṛtāny āhur apātakāni

08,049.030a tādṛśaṃ paśyate bālo yasya satyam anuṣṭhitam

08,049.030b*0695_01 bhavet satyam avaktavyaṃ na vaktavyam anuṣṭhitam

08,049.030c satyānṛte viniścitya tato bhavati dharmavit

08,049.031a kim āścaryaṃ kṛtaprajñaḥ puruṣo 'pi sudāruṇaḥ

08,049.031c sumahat prāpnuyāt puṇyaṃ balāko 'ndhavadhād iva

08,049.032a kim āścaryaṃ punar mūḍho dharmakāmo 'py apaṇḍitaḥ

08,049.032c sumahat prāpnuyāt pāpam āpagām iva kauśikaḥ

08,049.033 arjuna uvāca

08,049.033a ācakṣva bhagavann etad yathā vidyām ahaṃ tathā

08,049.033c balākāndhābhisaṃbaddhaṃ nadīnāṃ kauśikasya ca

08,049.034 kṛṣṇa uvāca

08,049.034a mṛgavyādho 'bhavat kaś cid balāko nāma bhārata

08,049.034c yātrārthaṃ putradārasya mṛgān hanti na kāmataḥ

08,049.035a so 'ndhau ca mātāpitarau bibharty anyāṃś ca saṃśritān

08,049.035c svadharmanirato nityaṃ satyavāg anasūyakaḥ

08,049.036a sa kadā cin mṛgāṃl lipsur nānvavindat prayatnavān

08,049.036c athāpaśyat sa pītodaṃ śvāpadaṃ ghrāṇacakṣuṣam

08,049.037a adṛṣṭapūrvam api tat sattvaṃ tena hataṃ tadā

08,049.037c anv eva ca tato vyomnaḥ puṣpavarṣam avāpatat

08,049.038a apsarogītavāditrair nāditaṃ ca manoramam

08,049.038c vimānam āgamat svargān mṛgavyādhaninīṣayā

08,049.039a tad bhūtaṃ sarvabhūtānām abhāvāya kilārjuna

08,049.039c tapas taptvā varaṃ prāptaṃ kṛtam andhaṃ svayaṃbhuvā

08,049.040a tad dhatvā sarvabhūtānām abhāvakṛtaniścayam

08,049.040c tato balākaḥ svaragād evaṃ dharmaḥ sudurvidaḥ

08,049.041a kauśiko 'py abhavad vipras tapasvī na bahuśrutaḥ

08,049.041c nadīnāṃ saṃgame grāmād adūre sa kilāvasat

08,049.042a satyaṃ mayā sadā vācyam iti tasyābhavad vratam

08,049.042c satyavādīti vikhyātaḥ sa tadāsīd dhanaṃjaya

08,049.043a atha dasyubhayāt ke cit tadā tad vanam āviśan

08,049.043c dasyavo 'pi gatāḥ krūrā vyamārganta prayatnataḥ

08,049.044a atha kauśikam abhyetya prāhus taṃ satyavādinam

08,049.044c katamena pathā yātā bhagavan bahavo janāḥ

08,049.044e satyena pṛṣṭaḥ prabrūhi yadi tān vettha śaṃsa naḥ

08,049.045a sa pṛṣṭaḥ kauśikaḥ satyaṃ vacanaṃ tān uvāca ha

08,049.045b*0696_01 satyasya tv avibhāgajñaḥ satyaṃ tebhyaḥ śaśaṃsa saḥ

08,049.045c bahuvṛkṣalatāgulmam etad vanam upāśritāḥ

08,049.045d*0697_01 iti tān khyāpayām āsa sa tebhyaḥ pārtha kauśikaḥ

08,049.045e tatas te tān samāsādya krūrā jaghnur iti śrutiḥ

08,049.046a tenādharmeṇa mahatā vāgduruktena kauśikaḥ

08,049.046c gataḥ sukaṣṭaṃ narakaṃ sūkṣmadharmeṣv akovidaḥ

08,049.046e aprabhūtaśruto mūḍho dharmāṇām avibhāgavit

08,049.047a vṛddhān apṛṣṭvā saṃdehaṃ mahac chvabhram ito 'rhati

08,049.047c tatra te lakṣaṇoddeśaḥ kaś cid eva bhaviṣyati

08,049.048a duṣkaraṃ paramajñānaṃ tarkeṇātra vyavasyati

08,049.048c śrutir dharma iti hy eke vadanti bahavo janāḥ

08,049.049a na tv etat pratisūyāmi na hi sarvaṃ vidhīyate

08,049.049b*0698_01 śrutir dhāryeyam ity eke vadanti bahavo janāḥ

08,049.049b*0698_02 na tān pārthābhyasūyāmi na ca sarvatra śiṣyati

08,049.049b*0698_03 smṛtir dhāryā iti tv eke vadanti bahavo janāḥ

08,049.049b*0698_04 na tu tān pratyasūyāmi nātra sarvaṃ vidhīyate

08,049.049c prabhavārthāya bhūtānāṃ dharmapravacanaṃ kṛtam

08,049.049d*0699_01 evaṃvidhā gatir vīra dharmasyātīva durdṛśā

08,049.049d*0699_02 vidyāśīlavayovṛddhān anupāsyānadhītya vā

08,049.049d*0699_03 manvādīnāṃ tu kṛtsnaṃ vai ko dharmaṃ vaktum arhati

08,049.049d*0699_04 adharmād eva bhavati dharme 'pi ca mahān yathā

08,049.049d*0699_05 vyādhakauśikayor yadvad dharmādharmaviruddhayoḥ

08,049.049d*0699_06 vedo mūlaṃ hi dharmāṇām iti santo yad abruvan

08,049.049d*0699_07 jijñāsate hi vidyānāṃ sādhanāny eva tattvavit

08,049.049d*0699_08 vedaṃ brāhmaṇam āsādya puṇyapāpe paraṃtapa

08,049.049d*0699_09 sa tu vetti paraṃ dharmam ahiṃsāṃ vetti bhārata

08,049.049d*0700_01 yat syād ahiṃsāsaṃyuktaṃ sa dharma iti niścayaḥ

08,049.049d*0700_02 ahiṃsārthāya bhūtānāṃ dharmapravacanaṃ kṛtam

08,049.050a dhāraṇād dharmam ity āhur dharmo dhārayati prajāḥ

08,049.050c yaḥ syād dhāraṇasaṃyuktaḥ sa dharma iti niścayaḥ

08,049.051a ye 'nyāyena jihīrṣanto janā icchanti karhi cit

08,049.051c akūjanena cen mokṣo nātra kūjet kathaṃ cana

08,049.052a avaśyaṃ kūjitavyaṃ vā śaṅkeran vāpy akūjataḥ

08,049.052c śreyas tatrānṛtaṃ vaktuṃ satyād iti vicāritam

08,049.052d*0701_01 yaḥ kāryebhyo vrataṃ kṛtvā karmaṇā nopapādayet

08,049.052d*0701_02 na tat phalam avāpnoti evam āhur manīṣiṇaḥ

08,049.052d*0702_01 satye sati na pāpebhyo dhanaṃ deyaṃ kadā cana

08,049.053a prāṇātyaye vivāhe vā sarvajñātidhanakṣaye

08,049.053c narmaṇy abhipravṛtte vā pravaktavyaṃ mṛṣā bhavet

08,049.053e adharmaṃ nātra paśyanti dharmatattvārthadarśinaḥ

08,049.053f*0703_01 sarvadā hi vadet tat tu nānṛtaḥ syād vicakṣaṇaḥ

08,049.054a yaḥ stenaiḥ saha saṃbandhān mucyate śapathair api

08,049.054c śreyas tatrānṛtaṃ vaktuṃ tat satyam avicāritam

08,049.055a na ca tebhyo dhanaṃ deyaṃ śakye sati kathaṃ cana

08,049.055c pāpebhyo hi dhanaṃ dattaṃ dātāram api pīḍayet

08,049.055e tasmād dharmārtham anṛtam uktvā nānṛtavāg bhavet

08,049.056a eṣa te lakṣaṇoddeśaḥ samuddiṣṭo yathāvidhi

08,049.056b*0704_01 yathādharmaṃ yathābuddhi mayā pārthārthitas tava

08,049.056c etac chrutvā brūhi pārtha yadi vadhyo yudhiṣṭhiraḥ

08,049.057 arjuna uvāca

08,049.057a yathā brūyān mahāprājño yathā brūyān mahāmatiḥ

08,049.057c hitaṃ caiva yathāsmākaṃ tathaitad vacanaṃ tava

08,049.058a bhavān mātṛsamo 'smākaṃ tathā pitṛsamo 'pi ca

08,049.058c gatiś ca paramā kṛṣṇa tena te vākyam adbhutam

08,049.059a na hi te triṣu lokeṣu vidyate 'viditaṃ kva cit

08,049.059c tasmād bhavān paraṃ dharmaṃ veda sarvaṃ yathātatham

08,049.060a avadhyaṃ pāṇḍavaṃ manye dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram

08,049.060c tasmin samayasaṃyoge brūhi kiṃ cid anugraham

08,049.060e idaṃ cāparam atraiva śṛṇu hṛtsthaṃ vivakṣitam

08,049.061a jānāsi dāśārha mama vrataṃ tvaṃ; yo māṃ brūyāt kaś cana mānuṣeṣu

08,049.061c anyasmai tvaṃ gāṇḍivaṃ dehi pārtha; yas tvatto 'strair bhavitā vā viśiṣṭaḥ

08,049.062a hanyām ahaṃ keśava taṃ prasahya; bhīmo hanyāt tūbaraketi coktaḥ

08,049.062c tan me rājā proktavāṃs te samakṣaṃ; dhanur dehīty asakṛd vṛṣṇisiṃha

08,049.063a taṃ hatvā cet keśava jīvaloke; sthātā kālaṃ nāham apy alpamātram

08,049.063b*0705_01 evaṃ tvaṃ māṃ kṛṣṇa jānāsi sarvaṃ

08,049.063b*0705_02 kālaṃ loke hīnadharmo hi jīvan

08,049.063b*0705_03 satyāc cyuto lokam imaṃ tyajeyaṃ

08,049.063b*0705_04 tasmāt krodhāt pratikṣapeyaṃ dharmaputram

08,049.063b*0706_01 dhyātvā nūnaṃ hy enasā cāpi mukto

08,049.063b*0706_02 vadhaṃ rājño bhraṣṭavīryo vicetāḥ

08,049.063c sā ca pratijñā mama lokaprabuddhā; bhavet satyā dharmabhṛtāṃ variṣṭha

08,049.063e yathā jīvet pāṇḍavo 'haṃ ca kṛṣṇa; tathā buddhiṃ dātum adyārhasi tvam

08,049.063f*0707_01 evaṃ jñātvā yad dhitaṃ me sadaiva

08,049.063f*0707_02 tathārhasi tvaṃ tu nibodhituṃ ca

08,049.064 vāsudeva uvāca

08,049.064a rājā śrānto jagato vikṣataś ca; karṇena saṃkhye niśitair bāṇasaṃghaiḥ

08,049.064a*0708_01 śarārditaḥ sūtaputreṇa caiva

08,049.064b*0709_01 yaś cāniśaṃ sūtaputreṇa vīra

08,049.064b*0709_02 śarair bhṛśaṃ tāḍito yudhyamānaḥ

08,049.064b*0709_03 atas tvam etena saroṣamukto

08,049.064b*0709_04 duḥkhānvite nedam ayuktarūpam

08,049.064b*0709_05 akopito hy eṣa yadi sma saṃkhye

08,049.064b*0709_06 karṇaṃ na hanyād iti cābravīc ca

08,049.064b*0709_07 jānāti taṃ pāṇḍava eṣa cāpi

08,049.064b*0709_08 pāpaṃ loke karṇam asahyam anyaiḥ

08,049.064b*0709_09 tatas tvam ukto bhṛśaroṣitena

08,049.064b*0709_10 rājñā samakṣaṃ paruṣāṇi pārtha

08,049.064b*0710_01 bhṛśārditaś cāpi mahāmanasvī

08,049.064c tasmāt pārtha tvāṃ paruṣāṇy avocat; karṇe dyūtaṃ hy adya raṇe nibaddham

08,049.065a tasmin hate kuravo nirjitāḥ syur; evaṃbuddhiḥ pārthivo dharmaputraḥ

08,049.065b*0711_01 tato vadhaṃ nārhati dharmaputras

08,049.065b*0711_02 tvayā pratijñārjuna pālanīyā

08,049.065b*0711_03 jīvann ayaṃ yena mṛto bhaved dhi

08,049.065b*0711_04 tan me nibodheha tavānurūpam

08,049.065b*0712_01 yadā mānaṃ labhate mānanārhas

08,049.065b*0712_02 tadā sa vai jīvati jīvaloke

08,049.065c yadāvamānaṃ labhate mahāntaṃ; tadā jīvan mṛta ity ucyate saḥ

08,049.066a tan mānitaḥ pārthivo 'yaṃ sadaiva; tvayā sabhīmena tathā yamābhyām

08,049.066c vṛddhaiś ca loke puruṣapravīrais; tasyāvamānaṃ kalayā tvaṃ prayuṅkṣva

08,049.066d*0713_01 yad idaṃ dharmaśāstrārthaṃ vedeṣu ca nidarśanam

08,049.066d*0714_01 śṛṇu pārtha yathā nityo hataḥ syād bhavatā guruḥ

08,049.066d*0714_02 hato bhavety evam ukto guruḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ

08,049.067a tvam ity atrabhavantaṃ tvaṃ brūhi pārtha yudhiṣṭhiram

08,049.067c tvam ity ukto hi nihato gurur bhavati bhārata

08,049.068a evam ācara kaunteya dharmarāje yudhiṣṭhire

08,049.068c adharmayuktaṃ saṃyogaṃ kuruṣvaivaṃ kurūdvaha

08,049.069a atharvāṅgirasī hy eṣā śrutīnām uttamā śrutiḥ

08,049.069c avicāryaiva kāryaiṣā śreyaḥkāmair naraiḥ sadā

08,049.069d*0715_01 avadhena vadhaḥ prokto yad gurus tvam iti prabhuḥ

08,049.069d*0715_02 tad brūhi tvaṃ yan mayoktaṃ dharmarājasya dharmavit

08,049.070a vadho hy ayaṃ pāṇḍava dharmarājñas; tvatto yukto vetsyate caivam eṣaḥ

08,049.070c tato 'sya pādāv abhivādya paścāc; chamaṃ brūyāḥ sāntvapūrvaṃ ca pārtham

08,049.071a bhrātā prājñas tava kopaṃ na jātu; kuryād rājā kaṃ cana pāṇḍaveyaḥ

08,049.071c mukto 'nṛtād bhrātṛvadhāc ca pārtha; hṛṣṭaḥ karṇaṃ tvaṃ jahi sūtaputram

08,049.072 saṃjaya uvāca

08,049.072a ity evam uktas tu janārdanena; pārthaḥ praśasyātha suhṛdvadhaṃ tam

08,049.072c tato 'bravīd arjuno dharmarājam; anuktapūrvaṃ paruṣaṃ prasahya

08,049.073a mā tvaṃ rājan vyāhara vyāharatsu; na tiṣṭhase krośamātre raṇārdhe

08,049.073b*0716_01 mā vocas tvaṃ kiṃ cid ihādya rājaṃs

08,049.073b*0716_02 tyaktvā yuddhaṃ ya iha vyavasthitas tvam

08,049.073c bhīmas tu mām arhati garhaṇāya; yo yudhyate sarvayodhapravīraḥ

08,049.074a kāle hi śatrūn pratipīḍya saṃkhye; hatvā ca śūrān pṛthivīpatīṃs tān

08,049.074b*0717_01 rathapradhānottamanāgamukhyān

08,049.074b*0717_02 sādipravekān amitāṃś ca śūrān

08,049.074c yaḥ kuñjarāṇām adhikaṃ sahasraṃ; hatvānadat tumulaṃ siṃhanādam

08,049.074d*0718_01 kāmbojānām ayuta pārvatīyān

08,049.074d*0718_02 mṛgān siṃho vinihatyeva cājau

08,049.075a suduṣkaraṃ karma karoti vīraḥ; kartuṃ yathā nārhasi tvaṃ kadā cit

08,049.075c rathād avaplutya gadāṃ parāmṛśaṃs; tayā nihanty aśvanaradvipān raṇe

08,049.076a varāsinā vājirathāśvakuñjarāṃs; tathā rathāṅgair dhanuṣā ca hanty arīn

08,049.076c pramṛdya padbhyām ahitān nihanti yaḥ; punaś ca dorbhyāṃ śatamanyuvikramaḥ

08,049.077a mahābalo vaiśravaṇāntakopamaḥ; prasahya hantā dviṣatāṃ yathārham

08,049.077c sa bhīmaseno 'rhati garhaṇāṃ me; na tvaṃ nityaṃ rakṣyase yaḥ suhṛdbhiḥ

08,049.078a mahārathān nāgavarān hayāṃś ca; padātimukhyān api ca pramathya

08,049.078c eko bhīmo dhārtarāṣṭreṣu magnaḥ; sa mām upālabdhum ariṃdamo 'rhati

08,049.079a kaliṅgavaṅgāṅganiṣādamāgadhān; sadāmadān nīlabalāhakopamān

08,049.079c nihanti yaḥ śatrugaṇān anekaśaḥ; sa mābhivaktuṃ prabhavaty anāgasam

08,049.080a suyuktam āsthāya rathaṃ hi kāle; dhanur vikarṣañ śarapūrṇamuṣṭiḥ

08,049.080c sṛjaty asau śaravarṣāṇi vīro; mahāhave megha ivāmbudhārāḥ

08,049.080d*0719_01 śatāny aṣṭau vāraṇānām apaśyaṃ

08,049.080d*0719_02 viśātitaiḥ kumbhakarāgrahastaiḥ

08,049.080d*0720_01 bhīmenājau nihatāny adya bāṇaiḥ

08,049.080d*0720_02 sa māṃ krūraṃ vaktum arhaty arighnaḥ

08,049.080d*0721_01 mahārathānām ayutaṃ supūrṇam

08,049.080d*0721_02 athāśvānām ayutāni ṣaṭ ca

08,049.080d*0721_03 padātisaṃghān bahuśo vimṛdya

08,049.080d*0721_04 vīrān hatvā śataśo 'thāpramādī

08,049.080d*0721_05 prāṇāṃs tyaktvā dustyajān ājimadhye

08,049.080d*0721_06 saṃyuddhe yo vairibhir bhīmasenaḥ

08,049.080d*0722_01 yo bhīmaseno nihatārisaṃghaḥ

08,049.080d*0722_02 sa mām upālabdhum ariṃdamo 'rhati

08,049.080d@021_0001 rathāś ca nāgāś ca hayāś ca rājan

08,049.080d@021_0002 bhīmenājau nihatāḥ saṃghaśo 'dya

08,049.080d@021_0003 rājānaś ca bahavo mahābalāḥ

08,049.080d@021_0004 sa mām upālabdhum ariṃdamo 'rhati

08,049.080d@021_0005 dhṛtarāṣṭraputrā balinaś ca yena

08,049.080d@021_0006 mahābalā nihatāḥ prāyaśo vai

08,049.080d@021_0007 śūro yuddheṣv aprativāryavīryaḥ

08,049.080d@021_0008 sa mām upālabdhum ariṃdamo 'rhati

08,049.080d@021_0009 pratāpayaṃs tad balam ugrarūpaṃ

08,049.080d@021_0010 yo 'sau raṇe dhārtarāṣṭrasya vīraḥ

08,049.080d@021_0011 ekaḥ sahetāpratisahyapauruṣas

08,049.080d@021_0012 tenāsmi vācyo na tvayā vai kadā cit

08,049.080d@021_0013 mahārathā yatra yatraiva yuddhe

08,049.080d@021_0014 bhindanti sainyaṃ tava kāmato 'dya

08,049.080d@021_0015 tatraiva tatraiva raṇe mahātmā

08,049.080d@021_0016 dṛḍhaṃ bhīmaḥ parasaṃghān amṛdnāt

08,049.080d@021_0017 tenāsmi vācyo na tvayāhaṃ kadā cit

08,049.080d@021_0018 mā mā vocaḥ krūram ihādya pārtha

08,049.080d@021_0019 nāsmadvidho vai bhavatā tu vācyo

08,049.080d@021_0020 yathā bhavān sarvalokasya vācyaḥ

08,049.080d@021_0021 evaṃ hi mā te bruvato narendra

08,049.080d@021_0022 kathaṃ na dīryec chatadhādya jihvā

08,049.080d@021_0023 aho batedaṃ sunṛśaṃsarūpaṃ

08,049.080d@021_0024 bhavān api hy atra karṇād bibheti

08,049.081a balaṃ tu vāci dvijasattamānāṃ; kṣātraṃ budhā bāhubalaṃ vadanti

08,049.081c tvaṃ vāgbalo bhārata niṣṭhuraś ca; tvam eva māṃ vetsi yathāvidho 'ham

08,049.081d@022_0001 nakulena rājan gajavājiyodhā

08,049.081d@022_0002 hatāś ca śūrāḥ sahasā sametya

08,049.081d@022_0003 tyaktvā prāṇān samare yuddhakāṅkṣī

08,049.081d@022_0004 sa mām upālabdhum ariṃdamo 'rhati

08,049.081d@022_0005 kṛtaṃ karma sahadevena duṣkaraṃ

08,049.081d@022_0006 yo yudhyate parasainyāvamardī

08,049.081d@022_0007 na cābravīt kiṃ cid ihāgato balī

08,049.081d@022_0008 paśyāntaraṃ tasya caivātmanaś ca

08,049.081d@022_0009 dhṛṣṭadyumnaḥ sātyakir draupadeyā

08,049.081d@022_0010 yudhāmanyuś cottamaujāḥ śikhaṇḍī

08,049.081d@022_0011 ete 'dya sarve yudhi saṃprapīḍitās

08,049.081d@022_0012 te mām upālabdhum arhanti na tvam

08,049.081d@022_0013 tvanmūlam asmābhir idaṃ hi vairaṃ

08,049.081d@022_0014 prāptaṃ tathā vyasanaṃ cātighoram

08,049.081d@022_0015 dyūte pramattena kṛtaṃ tvayāsakṛt

08,049.081d@022_0016 kasmād upālabdhum ihārhasi tvam

08,049.081d@022_0017 tvam eva rājan satataṃ pramattas

08,049.081d@022_0018 tvam eva mūḍho bhāratānām asādhuḥ

08,049.081d@022_0019 tvāṃ prāpya rājyaṃ ca vinaṣṭam etat

08,049.081d@022_0020 prāptā mahat pāṇḍavāś caiva dāsyam

08,049.081d@022_0021 tvattaḥ kṛte syād vanavāsaduḥkhaṃ

08,049.081d@022_0022 rājyasya nāśo hy abhimanyoś ca ghoraḥ

08,049.081d@022_0023 ātmānam evaṃ sunṛśaṃsarūpaṃ

08,049.081d@022_0024 jñātvā kimarthaṃ garhase mādya vīra

08,049.081d@022_0025 lajjasva rājan yadi te 'sti lajjā

08,049.081d@022_0026 tūṣṇīṃ bhūtaḥ paśya sarvaṃ kṛtaṃ naḥ

08,049.081d@022_0027 bhīmo nityaṃ samarasya kartā

08,049.081d@022_0028 darpasya bhettā punar eva nityam

08,049.081d@022_0029 svayaṃ hy aśaktena narendra yuddhe

08,049.081d@022_0030 nareṇa kāryā satataṃ kṣamaiva

08,049.082a yatāmi nityaṃ tava kartum iṣṭaṃ; dāraiḥ sutair jīvitenātmanā ca

08,049.082c evaṃ ca māṃ vāgviśikhair nihaṃsi; tvattaḥ sukhaṃ na vayaṃ vidma kiṃ cit

08,049.083a avāmaṃsthā māṃ draupadītalpasaṃstho; mahārathān pratihanmi tvadarthe

08,049.083c tenātiśaṅkī bhārata niṣṭhuro 'si; tvattaḥ sukhaṃ nābhijānāmi kiṃ cit

08,049.084a proktaḥ svayaṃ satyasaṃdhena mṛtyus; tava priyārthaṃ naradeva yuddhe

08,049.084c vīraḥ śikhaṇḍī draupado 'sau mahātmā; mayābhiguptena hataś ca tena

08,049.084d*0723_01 droṇo hato yaḥ satatopakārī

08,049.084d*0723_02 dhṛṣṭadyumnena syandanād viprakṛṣya

08,049.084d*0723_03 drauṇiś ca kruddho sagaṇo mahātmā

08,049.084d*0723_04 tathāpi te vai vacanaṃ nṛśaṃsavat

08,049.084d*0724_01 duḥkhaṃ priyaṃ te naradeva kartuṃ

08,049.084d*0724_02 yasya priyaṃ te na karomy ahaṃ vai

08,049.084d*0724_03 na mucyate vai divi ceha vā pumān

08,049.084d*0724_04 yas te mad anyo 'priyam ārabheta

08,049.085a na cābhinandāmi tavādhirājyaṃ; yatas tvam akṣeṣv ahitāya saktaḥ

08,049.085c svayaṃ kṛtvā pāpam anāryajuṣṭam; ebhir yuddhe tartum icchasy arīṃs tu

08,049.086a akṣeṣu doṣā bahavo vidharmāḥ; śrutās tvayā sahadevo 'bravīd yān

08,049.086c tān naiṣi saṃtartum asādhujuṣṭān; yena sma sarve nirayaṃ prapannāḥ

08,049.086d*0725_01 sukhaṃ tvatto nābhijānīma kiṃ cid

08,049.086d*0725_02 yatas tvam akṣair devituṃ saṃpravṛttaḥ

08,049.086d*0725_03 svayaṃ kṛtvā paruṣaṃ pāṇḍava tvaṃ

08,049.086d*0725_04 bhūyas tīkṣṇāḥ śrāvayasy adya vācaḥ

08,049.086d*0725_05 śete 'smābhir nihatā śatrusenā

08,049.086d*0725_06 chinnair gātrair bhūmitale nadantī

08,049.086d*0725_07 tvayā hi tat karma kṛtaṃ nṛśaṃsaṃ

08,049.086d*0725_08 yasmād doṣaḥ kauravāṇāṃ vadhaś ca

08,049.086d*0725_09 hatā udīcyā nihatāḥ pratīcyā

08,049.086d*0725_10 naṣṭāḥ prācyā dākṣiṇātyā viśastāḥ

08,049.086d*0725_11 kṛtaṃ karmāpratirūpaṃ mahadbhis

08,049.086d*0725_12 teṣāṃ yodhair asmadīyaiś ca yuddhe

08,049.087a tvaṃ devitā tvatkṛte rājyanāśas; tvat saṃbhavaṃ vyasanaṃ no narendra

08,049.087c māsmān krūrair vākpratodais tuda tvaṃ; bhūyo rājan kopayann alpabhāgyān

08,049.088a etā vācaḥ paruṣāḥ savyasācī; sthiraprajñaṃ śrāvayitvā tatakṣa

08,049.088b*0726_01 babhūvāsau vimanā dharmabhīruḥ

08,049.088b*0726_02 kṛtvā prājñaḥ pātakaṃ kiṃ cid evam

08,049.088b*0727_01 viniśvasañ jyeṣṭham aniṣṭam uktvā

08,049.088b*0727_02 tatas tu kośād asim udbabarha

08,049.088b*0728_01 samuddadhārāsim udārakarmā

08,049.088b*0728_02 nihantum ātmānam amitrasāham

08,049.088c tadānutepe surarājaputro; viniḥśvasaṃś cāpy asim udbabarha

08,049.089a tam āha kṛṣṇaḥ kim idaṃ punar bhavān; vikośam ākāśanibhaṃ karoty asim

08,049.089c prabrūhi satyaṃ punar uttaraṃ vidher; vacaḥ pravakṣyāmy aham arthasiddhaye

08,049.090a ity eva pṛṣṭaḥ puruṣottamena; suduḥkhitaḥ keśavam āha vākyam

08,049.090c ahaṃ haniṣye svaśarīram eva; prasahya yenāhitam ācaraṃ vai

08,049.091a niśamya tat pārthavaco 'bravīd idaṃ; dhanaṃjayaṃ dharmabhṛtāṃ variṣṭhaḥ

08,049.091b*0729_01 rājānam enaṃ tvam itīdam uktvā

08,049.091b*0729_02 kiṃ kaśmalaṃ prāviśaḥ pārtha ghoram

08,049.091b*0729_03 tvaṃ cātmānaṃ hantum icchasy arighna

08,049.091b*0729_04 nedaṃ sadbhiḥ sevitaṃ vai kirīṭin

08,049.091b*0729_05 dharmātmānaṃ bhrātaraṃ jyeṣṭham adya

08,049.091b*0729_06 khaḍgena cainaṃ yadi hanyā nṛvīra

08,049.091b*0729_07 dharmād bhītas tat kathaṃ nāma te syāt

08,049.091b*0729_08 kiṃ cottaraṃ vākariṣyas tvam eva

08,049.091b*0729_09 sūkṣmo dharmo durvidaś cāpi pārtha

08,049.091b*0729_10 viśeṣato 'jñaiḥ procyamānaṃ nibodha

08,049.091b*0729_11 hatvātmānam ātmanā prāpnuyās tvaṃ

08,049.091b*0729_12 vadhād bhrātur narakaṃ cātighoram

08,049.091c prabrūhi pārtha svaguṇān ihātmanas; tathā svahārdaṃ bhavatīha sadyaḥ

08,049.092a tathāstu kṛṣṇety abhinandya vākyaṃ; dhanaṃjayaḥ prāha dhanur vināmya

08,049.092c yudhiṣṭhiraṃ dharmabhṛtāṃ variṣṭhaṃ; śṛṇuṣva rājann iti śakrasūnuḥ

08,049.093a na mādṛśo 'nyo naradeva vidyate; dhanurdharo devam ṛte pinākinam

08,049.093c ahaṃ hi tenānumato mahātmanā; kṣaṇena hanyāṃ sacarācaraṃ jagat

08,049.094a mayā hi rājan sadigīśvarā diśo; vijitya sarvā bhavataḥ kṛtā vaśe

08,049.094c sa rājasūyaś ca samāptadakṣiṇaḥ; sabhā ca divyā bhavato mamaujasā

08,049.095a pāṇau pṛṣatkā likhitā mameme; dhanuś ca saṃkhye vitataṃ sabāṇam

08,049.095c pādau ca me saśarau sahadhvajau; na mādṛśaṃ yuddhagataṃ jayanti

08,049.096a hatā udīcyā nihatāḥ pratīcyāḥ; prācyā nirastā dākṣiṇātyā viśastāḥ

08,049.096c saṃśaptakānāṃ kiṃ cid evāvaśiṣṭaṃ; sarvasya sainyasya hataṃ mayārdham

08,049.097a śete mayā nihatā bhāratī ca; camū rājan devacamūprakāśā

08,049.097c ye nāstrajñās tān ahaṃ hanmi śastrais; tasmāl lokaṃ neha karomi bhasmasāt

08,049.097d*0730_01 jaitraṃ rathaṃ bhīmam āsthāya kṛṣṇa

08,049.097d*0730_02 prayāva śīghraṃ sūtaputraṃ nihantum

08,049.097d*0730_03 rājā bhavatv adya sunirvṛto 'yaṃ

08,049.097d*0730_04 karṇaṃ raṇe nāśayitāsmi bāṇaiḥ

08,049.098a ity evam uktvā punar āha pārtho; yudhiṣṭhiraṃ dharmabhṛtāṃ variṣṭham

08,049.098b*0731_01 vimuktaśastrāstradhanur visṛjya

08,049.098b*0731_02 kośe ca khaḍgaṃ vinidhāya tūrṇam

08,049.098b*0731_03 sa vrīḍayā namraśirāḥ kirīṭī

08,049.098b*0731_04 yudhiṣṭhiraṃ prāñjalir abhyuvāca

08,049.098c apy aputrā tena rādhā bhavitrī; kuntī mayā vā tad ṛtaṃ viddhi rājan

08,049.098d*0732_01 satyaṃ vadāmy adya na karṇam ājau

08,049.098d*0732_02 śarair ahatvā kavacaṃ vimokṣye

08,049.098e prasīda rājan kṣama yan mayoktaṃ; kāle bhavān vetsyati tan namas te

08,049.099a prasādya rājānam amitrasāhaṃ; sthito 'bravīc cainam abhiprapannaḥ

08,049.099c yāmy eṣa bhīmaṃ samarāt pramoktuṃ; sarvātmanā sūtaputraṃ ca hantum

08,049.100a tava priyārthaṃ mama jīvitaṃ hi; bravīmi satyaṃ tad avehi rājan

08,049.100c iti prāyād upasaṃgṛhya pādau; samutthito dīptatejāḥ kirīṭī

08,049.100e nedaṃ cirāt kṣipram idaṃ bhaviṣyaty; āvartate 'sāv abhiyāmi cainam

08,049.101a etac chrutvā pāṇḍavo dharmarājo; bhrātur vākyaṃ paruṣaṃ phalgunasya

08,049.101c utthāya tasmāc chayanād uvāca; pārthaṃ tato duḥkhaparītacetāḥ

08,049.102a kṛtaṃ mayā pārtha yathā na sādhu; yena prāptaṃ vyasanaṃ vaḥ sughoram

08,049.102c tasmāc chiraś chinddhi mamedam adya; kulāntakasyādhamapūruṣasya

08,049.103a pāpasya pāpavyasanānvitasya; vimūḍhabuddher alasasya bhīroḥ

08,049.103c vṛddhāvamantuḥ paruṣasya caiva; kiṃ te ciraṃ mām anuvṛtya rūkṣam

08,049.104a gacchāmy ahaṃ vanam evādya pāpaḥ; sukhaṃ bhavān vartatāṃ madvihīnaḥ

08,049.104c yogyo rājā bhīmaseno mahātmā; klībasya vā mama kiṃ rājyakṛtyam

08,049.105a na cāsmi śaktaḥ paruṣāṇi soḍhuṃ; punas tavemāni ruṣānvitasya

08,049.105c bhīmo 'stu rājā mama jīvitena; kiṃ kāryam adyāvamatasya vīra

08,049.106a ity evam uktvā sahasotpapāta; rājā tatas tac chayanaṃ vihāya

08,049.106c iyeṣa nirgantum atho vanāya; taṃ vāsudevaḥ praṇato 'bhyuvāca

08,049.107a rājan viditam etat te yathā gāṇḍīvadhanvanaḥ

08,049.107c pratijñā satyasaṃdhasya gāṇḍīvaṃ prati viśrutā

08,049.108a brūyād ya evaṃ gāṇḍīvaṃ dehy anyasmai tvam ity uta

08,049.108c sa vadhyo 'sya pumāṃl loke tvayā cokto 'yam īdṛśam

08,049.109a ataḥ satyāṃ pratijñāṃ tāṃ pārthena parirakṣatā

08,049.109c macchandād avamāno 'yaṃ kṛtas tava mahīpate

08,049.109e gurūṇām avamāno hi vadha ity abhidhīyate

08,049.110a tasmāt tvaṃ vai mahābāho mama pārthasya cobhayoḥ

08,049.110c vyatikramam imaṃ rājan saṃkṣamasvārjunaṃ prati

08,049.111a śaraṇaṃ tvāṃ mahārāja prapannau sva ubhāv api

08,049.111c kṣantum arhasi me rājan praṇatasyābhiyācataḥ

08,049.112a rādheyasyādya pāpasya bhūmiḥ pāsyati śoṇitam

08,049.112c satyaṃ te pratijānāmi hataṃ viddhy adya sūtajam

08,049.112e yasyecchasi vadhaṃ tasya gatam evādya jīvitam

08,049.113a iti kṛṣṇavacaḥ śrutvā dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ

08,049.113c sasaṃbhramaṃ hṛṣīkeśam utthāpya praṇataṃ tadā

08,049.113e kṛtāñjalim idaṃ vākyam uvācānantaraṃ vacaḥ

08,049.114a evam etad yathāttha tvam asty eṣo 'tikramo mama

08,049.114c anunīto 'smi govinda tāritaś cādya mādhava

08,049.114e mokṣitā vyasanād ghorād vayam adya tvayācyuta

08,049.115a bhavantaṃ nātham āsādya āvāṃ vyasanasāgarāt

08,049.115c ghorād adya samuttīrṇāv ubhāv ajñānamohitau

08,049.116a tvadbuddhiplavam āsādya duḥkhaśokārṇavād vayam

08,049.116c samuttīrṇāḥ sahāmātyāḥ sanāthāḥ sma tvayācyuta

08,050.001 saṃjaya uvāca

08,050.001*0733_01 dharmarājasya tac chrutvā prītiyuktaṃ vacas tataḥ

08,050.001*0733_02 pārthaṃ provāca dharmātmā govindo yadunandanaḥ

08,050.001a iti sma kṛṣṇavacanāt pratyuccārya yudhiṣṭhiram

08,050.001c babhūva vimanāḥ pārthaḥ kiṃ cit kṛtveva pātakam

08,050.002a tato 'bravīd vāsudevaḥ prahasann iva pāṇḍavam

08,050.002c kathaṃ nāma bhaved etad yadi tvaṃ pārtha dharmajam

08,050.002e asinā tīkṣṇadhāreṇa hanyā dharme vyavasthitam

08,050.003a tvam ity uktvaiva rājānam evaṃ kaśmalam āviśaḥ

08,050.003c hatvā tu nṛpatiṃ pārtha akariṣyaḥ kim uttaram

08,050.003e evaṃ sudurvido dharmo mandaprajñair viśeṣataḥ

08,050.004a sa bhavān dharmabhīrutvād dhruvam aiṣyan mahattamaḥ

08,050.004c narakaṃ ghorarūpaṃ ca bhrātur jyeṣṭhasya vai vadhāt

08,050.005a sa tvaṃ dharmabhṛtāṃ śreṣṭhaṃ rājānaṃ dharmasaṃhitam

08,050.005c prasādaya kuruśreṣṭham etad atra mataṃ mama

08,050.006a prasādya bhaktyā rājānaṃ prītaṃ caiva yudhiṣṭhiram

08,050.006c prayāmas tvaritā yoddhuṃ sūtaputrarathaṃ prati

08,050.007a hatvā sudurjayaṃ karṇaṃ tvam adya niśitaiḥ śaraiḥ

08,050.007c vipulāṃ prītim ādhatsva dharmaputrasya mānada

08,050.008a etad atra mahābāho prāptakālaṃ mataṃ mama

08,050.008c evaṃ kṛte kṛtaṃ caiva tava kāryaṃ bhaviṣyati

08,050.009a tato 'rjuno mahārāja lajjayā vai samanvitaḥ

08,050.009c dharmarājasya caraṇau prapede śirasānagha

08,050.010a uvāca bharataśreṣṭha prasīdeti punaḥ punaḥ

08,050.010c kṣamasva rājan yat proktaṃ dharmakāmena bhīruṇā

08,050.011a pādayoḥ patitaṃ dṛṣṭvā dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ

08,050.011c dhanaṃjayam amitraghnaṃ rudantaṃ bharatarṣabha

08,050.012a utthāpya bhrātaraṃ rājā dharmarājo dhanaṃjayam

08,050.012c samāśliṣya ca sasnehaṃ praruroda mahīpatiḥ

08,050.013a ruditvā tu ciraṃ kālaṃ bhrātarau sumahādyutī

08,050.013c kṛtaśaucau naravyāghrau prītimantau babhūvatuḥ

08,050.014a tata āśliṣya sa premṇā mūrdhni cāghrāya pāṇḍavam

08,050.014c prītyā paramayā yuktaḥ prasmayaṃś cābravīj jayam

08,050.014d*0734_01 abravīt taṃ maheṣvāsaṃ dharmarājo dhanaṃjayam

08,050.015a karṇena me mahābāho sarvasainyasya paśyataḥ

08,050.015c kavacaṃ ca dhvajaś caiva dhanuḥ śaktir hayā gadā

08,050.015d*0735_01 hataḥ sūto dhanuś caiva rathaḥ śaktir dhvajaḥ śarāḥ

08,050.015e śaraiḥ kṛttā maheṣvāsa yatamānasya saṃyuge

08,050.016a so 'haṃ jñātvā raṇe tasya karma dṛṣṭvā ca phalguna

08,050.016c vyavasīdāmi duḥkhena na ca me jīvitaṃ priyam

08,050.017a tam adya yadi vai vīra na haniṣyasi sūtajam

08,050.017c prāṇān eva parityakṣye jīvitārtho hi ko mama

08,050.018a evam uktaḥ pratyuvāca vijayo bharatarṣabha

08,050.018c satyena te śape rājan prasādena tavaiva ca

08,050.018e bhīmena ca naraśreṣṭha yamābhyāṃ ca mahīpate

08,050.018f*0736_01 aham enaṃ naraśreṣṭha sāmātyaṃ ca mahīpate

08,050.019a yathādya samare karṇaṃ haniṣyāmi hato 'tha vā

08,050.019c mahītale patiṣyāmi satyenāyudham ālabhe

08,050.020a evam ābhāṣya rājānam abravīn mādhavaṃ vacaḥ

08,050.020c adya karṇaṃ raṇe kṛṣṇa sūdayiṣye na saṃśayaḥ

08,050.020e tad anudhyāhi bhadraṃ te vadhaṃ tasya durātmanaḥ

08,050.021a evam ukto 'bravīt pārthaṃ keśavo rājasattama

08,050.021c śakto 'smi bharataśreṣṭha yatnaṃ kartuṃ yathābalam

08,050.022a evaṃ cāpi hi me kāmo nityam eva mahāratha

08,050.022c kathaṃ bhavān raṇe karṇaṃ nihanyād iti me matiḥ

08,050.022d*0737_01 evam uktas tato rājan pārtho vacanam abravīt

08,050.023a bhūyaś covāca matimān mādhavo dharmanandanam

08,050.023c yudhiṣṭhiremaṃ bībhatsuṃ tvaṃ sāntvayitum arhasi

08,050.023e anujñātuṃ ca karṇasya vadhāyādya durātmanaḥ

08,050.024a śrutvā hy ayam ahaṃ caiva tvāṃ karṇaśarapīḍitam

08,050.024c pravṛttiṃ jñātum āyātāv iha pāṇḍavanandana

08,050.025a diṣṭyāsi rājan nirujo diṣṭyā na grahaṇaṃ gataḥ

08,050.025c parisāntvaya bībhatsuṃ jayam āśādhi cānagha

08,050.026 yudhiṣṭhira uvāca

08,050.026a ehy ehi pārtha bībhatso māṃ pariṣvaja pāṇḍava

08,050.026c vaktavyam ukto 'smy ahitaṃ tvayā kṣāntaṃ ca tan mayā

08,050.027a ahaṃ tvām anujānāmi jahi karṇaṃ dhanaṃjaya

08,050.027c manyuṃ ca mā kṛthāḥ pārtha yan mayokto 'si dāruṇam

08,050.028 saṃjaya uvāca

08,050.028a tato dhanaṃjayo rājañ śirasā praṇatas tadā

08,050.028c pādau jagrāha pāṇibhyāṃ bhrātur jyeṣṭhasya māriṣa

08,050.029a samutthāpya tato rājā pariṣvajya ca pīḍitam

08,050.029c mūrdhny upāghrāya caivainam idaṃ punar uvāca ha

08,050.030a dhanaṃjaya mahābāho mānito 'smi dṛḍhaṃ tvayā

08,050.030c māhātmyaṃ vijayaṃ caiva bhūyaḥ prāpnuhi śāśvatam

08,050.031 arjuna uvāca

08,050.031a adya taṃ pāpakarmāṇaṃ sānubandhaṃ raṇe śaraiḥ

08,050.031c nayāmy antaṃ samāsādya rādheyaṃ balagarvitam

08,050.032a yena tvaṃ pīḍito bāṇair dṛḍham āyamya kārmukam

08,050.032c tasyādya karmaṇaḥ karṇaḥ phalaṃ prāpsyati dāruṇam

08,050.033a adya tvām aham eṣyāmi karṇaṃ hatvā mahīpate

08,050.033c sabhājayitum ākrandād iti satyaṃ bravīmi te

08,050.034a nāhatvā vinivarte 'haṃ karṇam adya raṇājirāt

08,050.034c iti satyena te pādau spṛśāmi jagatīpate

08,050.034d*0738_00 saṃjaya uvāca

08,050.034d*0738_01 iti bruvāṇaṃ sumanāḥ kirīṭinaṃ

08,050.034d*0738_02 yudhiṣṭhiraḥ prāha vaco bṛhattaram

08,050.034d*0738_03 yaśo 'kṣayaṃ jīvitam īpsitaṃ te

08,050.034d*0738_04 jayaṃ sadā vīryam arikṣayaṃ tadā

08,050.034d*0738_05 prayāhi vṛddhiṃ ca diśantu devatā

08,050.034d*0738_06 yathāham icchāmi tavāstu tat tathā

08,050.034d*0738_07 prayāhi śīghraṃ jahi karṇam āhave

08,050.034d*0738_08 puraṃdaro vṛtra ivātmavṛddhaye

08,050.034d*0739_01 rathe sthitaḥ phālguna keśavas te

08,050.034d*0739_02 raśmīn samādāya raṇe prayātu

08,050.034d*0739_03 jahi tvam adyaiva sametya karṇaṃ

08,050.034d*0739_04 daityaṃ yathā keśavo rājamadhye

08,050.035 saṃjaya uvāca

08,050.035a prasādya dharmarājānaṃ prahṛṣṭenāntarātmanā

08,050.035c pārthaḥ provāca govindaṃ sūtaputravadhodyataḥ

08,050.036a kalpyatāṃ ca ratho bhūyo yujyantāṃ ca hayottamāḥ

08,050.036c āyudhāni ca sarvāṇi sajjyantāṃ vai mahārathe

08,050.037a upāvṛttāś ca turagāḥ śikṣitāś cāśvasādinaḥ

08,050.037c rathopakaraṇaiḥ sarvair upāyāntu tvarānvitāḥ

08,050.037d*0740_01 prayātau svo 'dya govinda sūtaputrajighāṃsayā

08,050.038a evam ukte mahārāja phalgunena mahātmanā

08,050.038c uvāca dārukaṃ kṛṣṇaḥ kuru sarvaṃ yathābravīt

08,050.038e arjuno bharataśreṣṭhaḥ śreṣṭhaḥ sarvadhanuṣmatām

08,050.039a ājñaptas tv atha kṛṣṇena dāruko rājasattama

08,050.039c yojayām āsa sa rathaṃ vaiyāghraṃ śatrutāpanam

08,050.039d*0741_01 sajjaṃ nivedayām āsa pāṇḍavasya mahātmanaḥ

08,050.040a yuktaṃ tu ratham āsthāya dārukeṇa mahātmanā

08,050.040b*0742_01 upasthitaṃ rathaṃ dṛṣṭvā padmanābho raṇāntakṛt

08,050.040c āpṛcchya dharmarājānaṃ brāhmaṇān svasti vācya ca

08,050.040e samaṅgalasvastyayanam āruroha rathottamam

08,050.041a tasya rājā mahāprājño dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ

08,050.041c āśiṣo 'yuṅkta paramā yuktāḥ karṇavadhaṃ prati

08,050.042a taṃ prayāntaṃ maheṣvāsaṃ dṛṣṭvā bhūtāni bhārata

08,050.042c nihataṃ menire karṇaṃ pāṇḍavena mahātmanā

08,050.043a babhūvur vimalāḥ sarvā diśo rājan samantataḥ

08,050.043c cāṣāś ca śatapatrāś ca krauñcāś caiva janeśvara

08,050.043e pradakṣiṇam akurvanta tadā vai pāṇḍunandanam

08,050.044a bahavaḥ pakṣiṇo rājan puṃnāmānaḥ śubhāḥ śivāḥ

08,050.044c tvarayanto 'rjunaṃ yuddhe hṛṣṭarūpā vavāśire

08,050.045a kaṅkā gṛdhrā vaḍāś caiva vāyasāś ca viśāṃ pate

08,050.045c agratas tasya gacchanti bhakṣyahetor bhayānakāḥ

08,050.046a nimittāni ca dhanyāni pārthasya praśaśaṃsire

08,050.046c vināśam arisainyānāṃ karṇasya ca vadhaṃ tathā

08,050.046d*0743_01 nimittāni ca śubhrāṇi rutaṃ ca mṛgapakṣiṇām

08,050.047a prayātasyātha pārthasya mahān svedo vyajāyata

08,050.047c cintā ca vipulā jajñe kathaṃ nv etad bhaviṣyati

08,050.047d*0744_01 viṣaṇṇaṃ tu tato jñātvā savyasācinam acyutaḥ

08,050.047d*0744_02 saṃcodayati tejasvī madhuhā vānaradhvajam

08,050.048a tato gāṇḍīvadhanvānam abravīn madhusūdanaḥ

08,050.048c dṛṣṭvā pārthaṃ tadāyastaṃ cintāparigataṃ tadā

08,050.049a gāṇḍīvadhanvan saṃgrāme ye tvayā dhanuṣā jitāḥ

08,050.049c na teṣāṃ mānuṣo jetā tvad anya iha vidyate

08,050.050a dṛṣṭā hi bahavaḥ śūrāḥ śakratulyaparākramāḥ

08,050.050c tvāṃ prāpya samare vīraṃ ye gatāḥ paramāṃ gatim

08,050.051a ko hi droṇaṃ ca bhīṣmaṃ ca bhagadattaṃ ca māriṣa

08,050.051c vindānuvindāv āvantyau kāmbojaṃ ca sudakṣiṇam

08,050.052a śrutāyuṣaṃ mahāvīryam acyutāyuṣam eva ca

08,050.052c pratyudgamya bhavet kṣemī yo na syāt tvam iva kṣamī

08,050.053a tava hy astrāṇi divyāni lāghavaṃ balam eva ca

08,050.053c vedhaḥ pātaś ca lakṣaś ca yogaś caiva tavārjuna

08,050.053e asaṃmohaś ca yuddheṣu vijñānasya ca saṃnatiḥ

08,050.054a bhavān devāsurān sarvān hanyāt sahacarācarān

08,050.054c pṛthivyāṃ hi raṇe pārtha na yoddhā tvatsamaḥ pumān

08,050.054d*0745_01 na cābhimukhato vācyo bhavān etad vaco mayā

08,050.054d*0745_02 mānitasya mahādarpo bhaviṣyati raṇe 'rjuna

08,050.054d*0745_03 avaśyam eva vaktavyam atas tvāṃ prabravīmy aham

08,050.054d*0746_01 atimānāc ca tenātmā mantavyo vai kathaṃ cana

08,050.054d*0746_02 jīvamāne raṇe karṇe sūtaputre mahārathe

08,050.054d*0747_01 bahunātra kim uktena saṃkṣepāc chṛṇu pāṇḍava

08,050.054d*0747_02 tvatsamaṃ tvadviśiṣṭaṃ vā karṇaṃ manye mahāratham

08,050.054d*0747_03 paramaṃ yatnam āsthāya tvayā vadhyo mahāhave

08,050.054d*0748_01 na hi karṇaṃ raṇe prāpya śakto hi syāt puraṃdaraḥ

08,050.054d*0748_02 kṣemī pratyāgamet pārtha tādṛśo 'sya parākramaḥ

08,050.054d*0748_03 tvāṃ tu prāpya mahāraṅge yatnavān api bhārata

08,050.054d*0748_04 nivarteta raṇāt karṇa iti me dhīyate matiḥ

08,050.055a dhanurgrahā hi ye ke cit kṣatriyā yuddhadurmadāḥ

08,050.055c ā devāt tvatsamaṃ teṣāṃ na paśyāmi śṛṇomi vā

08,050.056a brahmaṇā ca prajāḥ sṛṣṭā gāṇḍīvaṃ ca mahādbhutam

08,050.056c yena tvaṃ yudhyase pārtha tasmān nāsti tvayā samaḥ

08,050.057a avaśyaṃ tu mayā vācyaṃ yat pathyaṃ tava pāṇḍava

08,050.057c māvamaṃsthā mahābāho karṇam āhavaśobhinam

08,050.058a karṇo hi balavān dhṛṣṭaḥ kṛtāstraś ca mahārathaḥ

08,050.058c kṛtī ca citrayodhī ca deśe kāle ca kovidaḥ

08,050.059a tejasā vahnisadṛśo vāyuvegasamo jave

08,050.059c antakapratimaḥ krodhe siṃhasaṃhanano balī

08,050.060a ayoratnir mahābāhur vyūḍhoraskaḥ sudurjayaḥ

08,050.060c atimānī ca śūraś ca pravīraḥ priyadarśanaḥ

08,050.061a sarvair yodhaguṇair yukto mitrāṇām abhayaṃkaraḥ

08,050.061c satataṃ pāṇḍavadveṣī dhārtarāṣṭrahite rataḥ

08,050.061d*0749_01 na bhīṣaye tvāṃ pārthāhaṃ harṣaṃ saṃjanayāmi te

08,050.062a sarvair avadhyo rādheyo devair api savāsavaiḥ

08,050.062c ṛte tvām iti me buddhis tvam adya jahi sūtajam

08,050.063a devair api hi saṃyattair bibhradbhir māṃsaśoṇitam

08,050.063c aśakyaḥ samare jetuṃ sarvair api yuyutsubhiḥ

08,050.063d*0750_01 devair api hi saṃrabdhaiḥ sarvalokeśvarair api

08,050.063d*0750_02 aśakyaṃ taṃ raṇe manye sarvair api yuyutsubhiḥ

08,050.064a durātmānaṃ pāpamatiṃ nṛśaṃsaṃ; duṣṭaprajñaṃ pāṇḍaveyeṣu nityam

08,050.064c hīnasvārthaṃ pāṇḍaveyair virodhe; hatvā karṇaṃ dhiṣṭhitārtho bhavādya

08,050.064d*0751_01 taṃ sūtaputraṃ rathināṃ variṣṭhaṃ

08,050.064d*0751_02 niṣkālikaṃ kālavaśaṃ nayādya

08,050.064d*0752_01 taṃ sūtaputraṃ rathināṃ variṣṭhaṃ

08,050.064d*0752_02 hatvā prītiṃ dharmarāje kuruṣva

08,050.064d*0752_03 jānāmi te pārtha vīryaṃ yathāvad

08,050.064d*0752_04 durvāraṇīyaṃ ca surāsuraiś ca

08,050.064d*0753_01 sadāvajānāti hi pāṇḍuputrān

08,050.064d*0753_02 asau darpāt sūtaputro durātmā

08,050.065a vīraṃ manyata ātmānaṃ yena pāpaḥ suyodhanaḥ

08,050.065c tam adya mūlaṃ pāpānāṃ jaya sautiṃ dhanaṃjaya

08,050.065d*0754_01 khaḍgajihvaṃ dhanurāsyaṃ śaradaṃṣṭraṃ tarasvinam

08,050.065d*0754_02 dṛptaṃ puruṣaśārdūlaṃ jahi karṇaṃ dhanaṃjaya

08,050.065d*0754_03 ahaṃ tvām anujānāmi vīryeṇa ca balena ca

08,050.065d*0754_04 jahi karṇaṃ raṇe śūraṃ mātaṅgam iva kesarī

08,050.065d*0754_05 yasya vīryeṇa vīryaṃ te dhārtarāṣṭro 'vamanyate

08,050.065d*0754_06 tam adya pārtha saṃgrāme karṇaṃ vaikartanaṃ jahi

08,051.001 saṃjaya uvāca

08,051.001a tataḥ punar ameyātmā keśavo 'rjunam abravīt

08,051.001c kṛtasaṃkalpam āyastaṃ vadhe karṇasya sarvaśaḥ

08,051.002a adya saptadaśāhāni vartamānasya bhārata

08,051.002c vināśasyātighorasya naravāraṇavājinām

08,051.003a bhūtvā hi vipulā senā tāvakānāṃ paraiḥ saha

08,051.003c anyonyaṃ samare prāpya kiṃciccheṣā viśāṃ pate

08,051.004a bhūtvā hi kauravāḥ pārtha prabhūtagajavājinaḥ

08,051.004c tvāṃ vai śatruṃ samāsādya vinaṣṭā raṇamūrdhani

08,051.005a ete ca sarve pāñcālāḥ sṛñjayāś ca sahānvayāḥ

08,051.005c tvāṃ samāsādya durdharṣaṃ pāṇḍavāś ca vyavasthitāḥ

08,051.006a pāñcālaiḥ pāṇḍavair matsyaiḥ kārūṣaiś cedikekayaiḥ

08,051.006b*0755_01 māgadhaiḥ pārijātaiś ca dākṣiṇātyaiś ca keralaiḥ

08,051.006c tvayā guptair amitraghna kṛtaḥ śatrugaṇakṣayaḥ

08,051.007a ko hi śakto raṇe jetuṃ kauravāṃs tāta saṃgatān

08,051.007c anyatra pāṇḍavān yuddhe tvayā guptān mahārathān

08,051.008a tvaṃ hi śakto raṇe jetuṃ sasurāsuramānuṣān

08,051.008c trīṃl lokān samam udyuktān kiṃ punaḥ kauravaṃ balam

08,051.009a bhagadattaṃ hi rājānaṃ ko 'nyaḥ śaktas tvayā vinā

08,051.009c jetuṃ puruṣaśārdūla yo 'pi syād vāsavopamaḥ

08,051.010a tathemāṃ vipulāṃ senāṃ guptāṃ pārtha tvayānagha

08,051.010c na śekuḥ pārthivāḥ sarve cakṣurbhir abhivīkṣitum

08,051.011a tathaiva satataṃ pārtha rakṣitābhyāṃ tvayā raṇe

08,051.011b*0756_01 hatvā tu balaniṣpiṣṭau bhīṣmadroṇau mahāraṇe

08,051.011c dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍibhyāṃ bhīṣmadroṇau nipātitau

08,051.012a ko hi śakto raṇe pārtha pāñcālānāṃ mahārathau

08,051.012c bhīṣmadroṇau yudhā jetuṃ śakratulyaparākramau

08,051.013a ko hi śāṃtanavaṃ saṃkhye droṇaṃ vaikartanaṃ kṛpam

08,051.013c drauṇiṃ ca saumadattiṃ ca kṛtavarmāṇam eva ca

08,051.013e saindhavaṃ madrarājaṃ ca rājānaṃ ca suyodhanam

08,051.014a vīrān kṛtāstrān samare sarvān evānuvartinaḥ

08,051.014c akṣauhiṇīpatīn ugrān saṃrabdhān yuddhadurmadān

08,051.014d*0757_01 tvām ṛte puruṣavyāghra jetuṃ śaktaḥ pumān iha

08,051.015a śreṇyaś ca bahulāḥ kṣīṇāḥ pradīrṇāśvarathadvipāḥ

08,051.015c nānājanapadāś cogrāḥ kṣatriyāṇām amarṣiṇām

08,051.016a govāsadāsamīyānāṃ vasātīnāṃ ca bhārata

08,051.016b*0758_01 nānādeśasamutthāś ca nānādeśasamudbhavāḥ

08,051.016b*0758_02 tvāṃ samāsādya bībhatso hatā nāgāś ca saṃyuge

08,051.016c vrātyānāṃ vāṭadhānānāṃ bhojānāṃ cāpi māninām

08,051.017a udīrṇāś ca mahāsenā brahmakṣatrasya bhārata

08,051.017c tvāṃ samāsādya nidhanaṃ gatāḥ sāśvarathadvipāḥ

08,051.018a ugrāś ca krūrakarmāṇas tukhārā yavanāḥ khaśāḥ

08,051.018c dārvābhisārā daradāḥ śakā ramaṭhataṅgaṇāḥ

08,051.019a andhrakāś ca pulindāś ca kirātāś cogravikramāḥ

08,051.019c mlecchāś ca pārvatīyāś ca sāgarānūpavāsinaḥ

08,051.019e saṃrambhiṇo yuddhaśauṇḍā balino dṛbdhapāṇayaḥ

08,051.020a ete suyodhanasyārthe saṃrabdhāḥ kurubhiḥ saha

08,051.020c na śakyā yudhi nirjetuṃ tvad anyena paraṃtapa

08,051.021a dhārtarāṣṭram udagraṃ hi vyūḍhaṃ dṛṣṭvā mahābalam

08,051.021c yasya tvaṃ na bhaves trātā pratīyāt ko nu mānavaḥ

08,051.022a tat sāgaram ivoddhūtaṃ rajasā saṃvṛtaṃ balam

08,051.022c vidārya pāṇḍavaiḥ kruddhais tvayā guptair hataṃ vibho

08,051.023a māgadhānām adhipatir jayatseno mahābalaḥ

08,051.023c adya saptaiva cāhāni hataḥ saṃkhye 'bhimanyunā

08,051.024a tato daśa sahasrāṇi gajānāṃ bhīmakarmaṇām

08,051.024c jaghāna gadayā bhīmas tasya rājñaḥ paricchadam

08,051.024e tato 'nye 'pi hatā nāgā rathāś ca śataśo balāt

08,051.025a tad evaṃ samare tāta vartamāne mahābhaye

08,051.025c bhīmasenaṃ samāsādya tvāṃ ca pāṇḍava kauravāḥ

08,051.025e savājirathanāgāś ca mṛtyulokam ito gatāḥ

08,051.026a tathā senāmukhe tatra nihate pārtha pāṇḍavaiḥ

08,051.026c bhīṣmaḥ prāsṛjad ugrāṇi śaravarṣāṇi māriṣa

08,051.027a sa cedikāśipāñcālān karūṣān matsyakekayān

08,051.027c śaraiḥ pracchādya nidhanam anayat paruṣāstravit

08,051.028a tasya cāpacyutair bāṇaiḥ paradehavidāraṇaiḥ

08,051.028c pūrṇam ākāśam abhavad rukmapuṅkhair ajihmagaiḥ

08,051.028d*0759_01 hanyād rathasahasrāṇi ekenaiva tu muṣṭinā

08,051.028d*0759_02 lakṣaṃ naradvipān hatvā sametān sa mahābalān

08,051.028d*0760_01 hatvā daśasahasrāṇi saṃnāhaṃ svaśarīrataḥ

08,051.028d*0760_02 protsārayati gāṃgeya iti tasyābhavad vratam

08,051.028d*0760_03 nihatya nānānṛpatīn āyudhāny āhave tyajet

08,051.028d*0761_01 tena śūreṇa balinā muktās tv ayutaśaḥ śarāḥ

08,051.029a gatyā daśamyā te gatvā jaghnur vājirathadvipān

08,051.029c hitvā nava gatīr duṣṭāḥ sa bāṇān vyāyato 'mucat

08,051.030a dināni daśa bhīṣmeṇa nighnatā tāvakaṃ balam

08,051.030c śūnyāḥ kṛtā rathopasthā hatāś ca gajavājinaḥ

08,051.030d*0761A_01 daśame 'hani saṃprāpte kṛtvā ghoraṃ parākramam

08,051.031a darśayitvātmano rūpaṃ rudropendrasamaṃ yudhi

08,051.031c pāṇḍavānām anīkāni pravigāhya vyaśātayat

08,051.032a vinighnan pṛthivīpālāṃś cedipāñcālakekayān

08,051.032c vyadahat pāṇḍavīṃ senāṃ narāśvagajasaṃkulām

08,051.033a majjantam aplave mandam ujjihīrṣuḥ suyodhanam

08,051.033c tathā carantaṃ samare tapantam iva bhāskaram

08,051.033d*0762_01 padātikoṭisāhasrāḥ pravarāyudhapāṇayaḥ

08,051.033e na śekuḥ sṛñjayā draṣṭuṃ tathaivānye mahīkṣitaḥ

08,051.034a vicarantaṃ tathā taṃ tu saṃgrāme jitakāśinam

08,051.034c sarvodyogena sahasā pāṇḍavāḥ samupādravan

08,051.035a sa tu vidrāvya samare pāṇḍavān sṛñjayān api

08,051.035c eka eva raṇe bhīṣma ekavīratvam āgataḥ

08,051.036a taṃ śikhaṇḍī samāsādya tvayā gupto mahāratham

08,051.036c jaghāna puruṣavyāghraṃ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,051.036d*0763_01 mṛtyur jāto 'vadhīd bhīṣmaṃ śaraughaiḥ pātayan rathāt

08,051.037a sa eṣa patitaḥ śete śaratalpe pitāmahaḥ

08,051.037c tvāṃ prāpya puruṣavyāghra gṛdhraḥ prāpyeva vāyasam

08,051.038a droṇaḥ pañca dināny ugro vidhamya ripuvāhinīḥ

08,051.038c kṛtvā vyūhaṃ mahāyuddhe pātayitvā mahārathān

08,051.039a jayadrathasya samare kṛtvā rakṣāṃ mahārathaḥ

08,051.039c antakapratimaś cogrāṃ rātriṃ yuddhvādahat prajāḥ

08,051.040a adyeti dve dine vīro bhāradvājaḥ pratāpavān

08,051.040c dhṛṣṭadyumnaṃ samāsādya sa gataḥ paramāṃ gatim

08,051.041a yadi caiva parān yuddhe sūtaputramukhān rathān

08,051.041c nāvārayiṣyaḥ saṃgrāme na sma droṇo vyanaṅkṣyata

08,051.042a bhavatā tu balaṃ sarvaṃ dhārtarāṣṭrasya vāritam

08,051.042c tato droṇo hato yuddhe pārṣatena dhanaṃjaya

08,051.043a ka ivānyo raṇe kuryāt tvad anyaḥ kṣatriyo yudhi

08,051.043b*0764_01 kaś ca śakto raṇe kartuṃ tvad anyaḥ puruṣabruvaḥ

08,051.043c yādṛśaṃ te kṛtaṃ pārtha jayadrathavadhaṃ prati

08,051.044a nivārya senāṃ mahatīṃ hatvā śūrāṃś ca pārthivān

08,051.044c nihataḥ saindhavo rājā tvayāstrabalatejasā

08,051.045a āścaryaṃ sindhurājasya vadhaṃ jānanti pārthivāḥ

08,051.045c anāścaryaṃ hi tat tvattas tvaṃ hi pārtha mahārathaḥ

08,051.046a tvāṃ hi prāpya raṇe kṣatram ekāhād iti bhārata

08,051.046c tapyamānam asaṃyuktaṃ na bhaved iti me matiḥ

08,051.047a seyaṃ pārtha camūr ghorā dhārtarāṣṭrasya saṃyuge

08,051.047c hatā sasarvavīrā hi bhīṣmadroṇau yadā hatau

08,051.048a śīrṇapravarayodhādya hatavājinaradvipā

08,051.048c hīnā sūryendunakṣatrair dyaur ivābhāti bhāratī

08,051.049a vidhvastā hi raṇe pārtha seneyaṃ bhīmavikramāt

08,051.049c āsurīva purā senā śakrasyeva parākramaiḥ

08,051.050a teṣāṃ hatāvaśiṣṭās tu pañca santi mahārathāḥ

08,051.050c aśvatthāmā kṛtavarmā karṇo madrādhipaḥ kṛpaḥ

08,051.051a tāṃs tvam adya naravyāghra hatvā pañca mahārathān

08,051.051c hatāmitraḥ prayacchorvīṃ rājñaḥ sadvīpapattanām

08,051.051d*0765_01 droṇaputraṃ kṛpaṃ śalyaṃ bhojam ādhirathiṃ tathā

08,051.051d*0765_02 etāṃs tu vai naravyāghra hatvā vīrān mahārathān

08,051.052a sākāśajalapātālāṃ saparvatamahāvanām

08,051.052c prāpnotv amitavīryaśrīr adya pārtho vasuṃdharām

08,051.053a etāṃ purā viṣṇur iva hatvā daiteyadānavān

08,051.053c prayaccha medinīṃ rājñe śakrāyeva yathā hariḥ

08,051.054a adya modantu pāñcālā nihateṣv ariṣu tvayā

08,051.054c viṣṇunā nihateṣv eva dānaveyeṣu devatāḥ

08,051.055a yadi vā dvipadāṃ śreṣṭha droṇaṃ mānayato gurum

08,051.055c aśvatthāmni kṛpā te 'sti kṛpe cācāryagauravāt

08,051.056a atyantopacitān vā tvaṃ mānayan bhrātṛbāndhavān

08,051.056c kṛtavarmāṇam āsādya na neṣyasi yamakṣayam

08,051.056d*0766_01 yuddhvā yāmy adya tau pārtha saṃrabdhāv ātatāyinau

08,051.057a bhrātaraṃ mātur āsādya śalyaṃ madrajanādhipam

08,051.057c yadi tvam aravindākṣa dayāvān na jighāṃsasi

08,051.058a imaṃ pāpamatiṃ kṣudram atyantaṃ pāṇḍavān prati

08,051.058c karṇam adya naraśreṣṭha jahy āśu niśitaiḥ śaraiḥ

08,051.059a etat te sukṛtaṃ karma nātra kiṃ cin na yujyate

08,051.059c vayam apy atra jānīmo nātra doṣo 'sti kaś cana

08,051.060a dahane yat saputrāyā niśi mātus tavānagha

08,051.060c dyūtārthe yac ca yuṣmāsu prāvartata suyodhanaḥ

08,051.060e tatra sarvatra duṣṭātmā karṇo mūlam ihārjuna

08,051.061a karṇād dhi manyate trāṇaṃ nityam eva suyodhanaḥ

08,051.061c tato mām api saṃrabdho nigrahītuṃ pracakrame

08,051.061d*0767_01 vyanāśeya ca yuṣmāsu acarmitaḥ suyodhanaḥ (sic)

08,051.062a sthirā buddhir narendrasya dhārtarāṣṭrasya mānada

08,051.062c karṇaḥ pārthān raṇe sarvān vijeṣyati na saṃśayaḥ

08,051.063a karṇam āśritya kaunteya dhārtarāṣṭreṇa vigrahaḥ

08,051.063c rocito bhavatā sārdhaṃ jānatāpi balaṃ tava

08,051.064a karṇo hi bhāṣate nityam ahaṃ pārthān samāgatān

08,051.064c vāsudevaṃ sarājānaṃ vijeṣyāmi mahāraṇe

08,051.065a protsāhayan durātmānaṃ dhārtarāṣṭraṃ sudurmatiḥ

08,051.065c samitau garjate karṇas tam adya jahi bhārata

08,051.066a yac ca yuṣmāsu pāpaṃ vai dhārtarāṣṭraḥ prayuktavān

08,051.066b*0768_01 sarvatrānṛjur aprājñaḥ karṇam āśritya vai purā

08,051.066c tatra sarvatra duṣṭātmā karṇaḥ pāpamatir mukham

08,051.067a yac ca tad dhārtarāṣṭrāṇāṃ krūraiḥ ṣaḍbhir mahārathaiḥ

08,051.067c apaśyaṃ nihataṃ vīraṃ saubhadram ṛṣabhekṣaṇam

08,051.068a droṇadrauṇikṛpān vīrān kampayanto mahārathān

08,051.068c nirmanuṣyāṃś ca mātaṅgān virathāṃś ca mahārathān

08,051.068d*0769_01 prādravanti sma samare diśo bhītābhimanyave

08,051.069a vyaśvārohāṃś ca turagān pattīn vyāyudhajīvitān

08,051.069c kurvantam ṛṣabhaskandhaṃ kuruvṛṣṇiyaśaskaram

08,051.070a vidhamantam anīkāni vyathayantaṃ mahārathān

08,051.070c manuṣyavājimātaṅgān prahiṇvantaṃ yamakṣayam

08,051.071a śaraiḥ saubhadram āyastaṃ dahantam iva vāhinīm

08,051.071c tan me dahati gātrāṇi sakhe satyena te śape

08,051.072a yat tatrāpi ca duṣṭātmā karṇo 'bhyadruhyata prabho

08,051.072c aśaknuvaṃś cābhimanyoḥ karṇaḥ sthātuṃ raṇe 'grataḥ

08,051.073a saubhadraśaranirbhinno visaṃjñaḥ śoṇitokṣitaḥ

08,051.073c niḥśvasan krodhasaṃdīpto vimukhaḥ sāyakārditaḥ

08,051.074a apayānakṛtotsāho nirāśaś cāpi jīvite

08,051.074b*0770_01 duryodhanaṃ raṇe dṛṣṭvā lajjamāno muhur muhuḥ

08,051.074b*0770_02 nāpayāsīt tataḥ pārthaḥ so 'bhimanyor mahāraṇe

08,051.074b*0770_03 dṛṣṭvā droṇaṃ vadhopāyam abhimanyos tu pṛṣṭavān

08,051.074c tasthau suvihvalaḥ saṃkhye prahārajanitaśramaḥ

08,051.075a atha droṇasya samare tat kālasadṛśaṃ tadā

08,051.075c śrutvā karṇo vacaḥ krūraṃ tataś ciccheda kārmukam

08,051.076a tataś chinnāyudhaṃ tena raṇe pañca mahārathāḥ

08,051.076c sa caiva nikṛtiprajñaḥ prāvadhīc charavṛṣṭibhiḥ

08,051.076d*0771_01 tasmin vinihate vīre sarveṣāṃ duḥkham āviśat

08,051.076d*0772_01 prāhasat sa tu duṣṭātmā karṇaḥ sa ca suyodhanaḥ

08,051.077a yac ca karṇo 'bravīt kṛṣṇāṃ sabhāyāṃ paruṣaṃ vacaḥ

08,051.077c pramukhe pāṇḍaveyānāṃ kurūṇāṃ ca nṛśaṃsavat

08,051.078a vinaṣṭāḥ pāṇḍavāḥ kṛṣṇe śāśvataṃ narakaṃ gatāḥ

08,051.078c patim anyaṃ pṛthuśroṇi vṛṇīṣva mitabhāṣiṇi

08,051.079a lekhābhru dhṛtarāṣṭrasya dāsī bhūtvā niveśanam

08,051.079c praviśārālapakṣmākṣi na santi patayas tava

08,051.079d*0773_01 na pāṇḍavāḥ prabhavanti tava kṛṣṇe kathaṃ cana

08,051.079d*0773_02 dāsabhāryāsi pāñcāli svayaṃ dāsī ca śobhane

08,051.079d*0773_03 adya duryodhano hy ekaḥ pṛthivyāṃ nṛpatiḥ smṛtaḥ

08,051.079d*0773_04 sarve cāsya mahīpālā yogakṣemam upāsate

08,051.079d*0773_05 paśyedānīṃ yathā bhadre vinaṣṭāḥ pāṇḍavāḥ samam

08,051.079d*0773_06 anyonyaṃ samudīkṣante dhārtarāṣṭrasya tejasā

08,051.079d*0773_07 vyaktaṃ ṣaṇḍhatilā hy ete narake ca nimajjitāḥ

08,051.079d*0773_08 preṣyavac cāpi rājānam upasthāsyanti kauravam

08,051.080a ity uktavān adharmajñas tadā paramadurmatiḥ

08,051.080c pāpaḥ pāpaṃ vacaḥ karṇaḥ śṛṇvatas tava bhārata

08,051.081a tasya pāpasya tad vākyaṃ suvarṇavikṛtāḥ śarāḥ

08,051.081c śamayantu śilādhautās tvayāstā jīvitacchidaḥ

08,051.081d@023_0001 adya karṇaṃ raṇe grastaṃ paśyantu kuravas tvayā

08,051.081d@023_0002 pratapantam ivādityaṃ svargadvāragataṃ yathā

08,051.081d@023_0003 adya te samare vīryaṃ paśyantu kuruyodhinaḥ

08,051.081d@023_0004 sūtaputre hate pārtha jānantu tvāṃ mahāratham

08,051.081d@023_0005 adya kaṅkā valā gṛdhrā vāyasā jambukās tathā

08,051.081d@023_0006 viprakarṣantu gātrāṇi sūtaputrasya bhārata

08,051.081d@023_0007 adyātirathir ākṣipto nihataś ca tvayā raṇe

08,051.081d@023_0008 kurūṇāṃ śokam ādhattāṃ pāṇḍavānāṃ mudaṃ tathā

08,051.081d@023_0009 adya tvāṃ pratinandantu pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ saha

08,051.081d@023_0010 yathā vṛtravadhe vṛtte devāḥ sarve śatakratum

08,051.081d@023_0011 adya karṇaṃ raṇe hatvā prāpya caivottamaṃ yaśaḥ

08,051.081d@023_0012 viśoko vijvaraḥ pārtha bhava bandhupuraskṛtaḥ

08,051.081d@023_0013 nārasiṃhavapuḥ kṛtvā yathā śasto mahāsuraḥ

08,051.081d@023_0014 hiraṇyakaśipur daityo viṣṇunā prabhaviṣṇunā

08,051.081d@023_0015 tathā tvam api rādheyaṃ ghoraṃ kṛtvā mahad vapuḥ

08,051.081d@023_0016 jahi yuddhe mahābāho trāyasva ca bhayāt svakān

08,051.082a yāni cānyāni duṣṭātmā pāpāni kṛtavāṃs tvayi

08,051.082c tāny adya jīvitaṃ cāsya śamayantu śarās tava

08,051.082d*0774_01 śāntaṃ kuru parikleśaṃ kṛṣṇāyāḥ śatrutāpana

08,051.082d*0774_02 hatvā śatruṃ raṇe 'ślāghyaṃ garjantam atipauruṣam

08,051.082d*0774_03 adya cādhirathir viddhas tava bāṇaiḥ samantataḥ

08,051.082d*0774_04 manyatāṃ tvāṃ naravyāghra pravaraṃ sarvadhanvinām

08,051.082d*0774_05 gāṇḍīvaprasṛtān ghorān adya gātraiḥ spṛśañ śarān

08,051.082d*0774_06 etu karṇo raṇe pārthaḥ śvāvicchalalito yathā

08,051.083a gāṇḍīvaprahitān ghorān adya gātraiḥ spṛśañ śarān

08,051.083c karṇaḥ smaratu duṣṭātmā vacanaṃ droṇabhīṣmayoḥ

08,051.084a suvarṇapuṅkhā nārācāḥ śatrughnā vaidyutaprabhāḥ

08,051.084c tvayāstās tasya marmāṇi bhittvā pāsyanti śoṇitam

08,051.085a ugrās tvadbhujanirmuktā marma bhittvā śitāḥ śarāḥ

08,051.085c adya karṇaṃ mahāvegāḥ preṣayantu yamakṣayam

08,051.085d*0775_01 gāṇḍīvapreṣitair bhallaiḥ śitaiś chinnatanucchadaḥ

08,051.085d*0775_02 na cet smarati rādheyo vacanaṃ droṇabhīṣmayoḥ

08,051.085d*0775_03 suvarṇapuṅkhāḥ śatrughnā nārācā vaidyutaprabhāḥ

08,051.085d*0775_04 na ced ādhirather varma bhittvā pāsyanti śoṇitam

08,051.085d*0775_05 ugrās tvadbāhunirmuktā na cen marmacchidaḥ śarāḥ

08,051.085d*0775_06 adya karṇaṃ mahāvegāḥ prahiṇvanti yamakṣayam

08,051.086a adya hāhākṛtā dīnā viṣaṇṇās tvaccharārditāḥ

08,051.086b*0776_01 taṃ ca hāhākṛtaṃ dīnaṃ viṣaṇṇaṃ śarapīḍitam

08,051.086c prapatantaṃ rathāt karṇaṃ paśyantu vasudhādhipāḥ

08,051.087a adya svaśoṇite magnaṃ śayānaṃ patitaṃ bhuvi

08,051.087c apaviddhāyudhaṃ karṇaṃ paśyantu suhṛdo nijāḥ

08,051.087d*0777_01 tac caivādya mahad varma gāṇḍīvapreṣitaiḥ śaraiḥ

08,051.087d*0777_02 rathopasthe viśīryeta tārājālam ivāmbarāt

08,051.087d*0777_03 āśu cādya śarās tasya saṃpatanto mahāhave

08,051.087d*0777_04 tvaccharaiḥ saṃnikṛttāgrā viśīryantāṃ mahītale

08,051.087d*0777_05 tvayā cādya hate tasya vikrame bharatarṣabha

08,051.087d*0777_06 vimukhāḥ sarvarājāno bhavantu gatajīvitāḥ

08,051.087d*0777_07 tathā cādhirathau yāte prayāntu kuravo diśaḥ

08,051.087d*0777_08 manvānās tvāṃ rathaśreṣṭhaṃ sarvalokeṣu dhanvinam

08,051.087d*0777_09 sa caivādya bhayāt tyaktvā dhārtarāṣṭro mahācamūm

08,051.087d*0777_10 duryodhano bhayodvigno dravatu svapuraṃ prati

08,051.087d*0777_11 tathādya taṃ hataṃ śrutvā dhārtarāṣṭro janeśvaraḥ

08,051.087d*0777_12 mohena nipated bhūmau niḥsaṃjño vai mahīpatiḥ

08,051.087d*0777_13 adya jānantu te pārtha vikramaṃ sarvadhanvinaḥ

08,051.087d*0777_14 yān avocat sabhāmadhye paruṣān bhārata tvayi

08,051.088a hastikakṣyo mahān asya bhallenonmathitas tvayā

08,051.088c prakampamānaḥ patatu bhūmāv ādhirather dhvajaḥ

08,051.089a tvayā śaraśataiś chinnaṃ rathaṃ hemavibhūṣitam

08,051.089c hatayodhaṃ samutsṛjya bhītaḥ śalyaḥ palāyatām

08,051.089d*0778_01 na cet karṇasutaṃ pārtha sūtaputrasya paśyataḥ

08,051.089d*0778_02 pratijñāpālanārthāya nihaniṣyasi sāyakaiḥ

08,051.089d*0779_01 hataṃ karṇaḥ sutaṃ dṛṣṭvā priyaṃ putraṃ durātmavān

08,051.089d*0779_02 smaratāṃ droṇabhīṣmābhyāṃ vacaḥ kṣattuś ca mānada

08,051.090a tataḥ suyodhano dṛṣṭvā hatam ādhirathiṃ tvayā

08,051.090c nirāśo jīvite tv adya rājye caiva dhanaṃjaya

08,051.090d*0780_01 asau hi tāvakān pārtha karṇo nighnati saṃyuge

08,051.090d*0780_02 śakratulyabalo vīryāc chaṃkarapratimo 'pi vā

08,051.091a ete dravanti pāñcālā vadhyamānāḥ śitaiḥ śaraiḥ

08,051.091c karṇena bharataśreṣṭha pāṇḍavān ujjihīrṣavaḥ

08,051.092a pāñcālān draupadeyāṃś ca dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍinau

08,051.092c dhṛṣṭadyumnatanūjāṃś ca śatānīkaṃ ca nākulim

08,051.093a nakulaṃ sahadevaṃ ca durmukhaṃ janamejayam

08,051.093c suvarmāṇaṃ sātyakiṃ ca viddhi karṇavaśaṃ gatān

08,051.094a abhyāhatānāṃ karṇena pāñcālānāṃ mahāraṇe

08,051.094c śrūyate ninado ghoras tvadbandhūnāṃ paraṃtapa

08,051.095a na tv eva bhītāḥ pāñcālāḥ kathaṃ cit syuḥ parāṅmukhāḥ

08,051.095c na hi mṛtyuṃ maheṣvāsā gaṇayanti mahārathāḥ

08,051.096a ya ekaḥ pāṇḍavīṃ senāṃ śaraughaiḥ samaveṣṭayat

08,051.096c taṃ samāsādya pāñcālā bhīṣmaṃ nāsan parāṅmukhāḥ

08,051.096d*0781_01 te kathaṃ karṇam āsādya vidraveyur mahābalāḥ

08,051.096d*0781_02 yas tv ekaḥ sarvapāñcālān ahany ahani nāśayan

08,051.096d*0781_03 kālavac carate vīraḥ pāñcālānāṃ rathavraje

08,051.096d*0781_04 tam apy āsādya samare mitrārthe mitravatsalāḥ

08,051.097a tathā jvalantam astrāgniṃ guruṃ sarvadhanuṣmatām

08,051.097c nirdahantaṃ samārohan durdharṣaṃ droṇam ojasā

08,051.098a te nityam uditā jetuṃ yuddhe śatrūn ariṃdamāḥ

08,051.098c na jātv ādhirather bhītāḥ pāñcālāḥ syuḥ parāṅmukhāḥ

08,051.099a teṣām āpatatāṃ śūraḥ pāñcālānāṃ tarasvinām

08,051.099c ādatte 'sūñ śaraiḥ karṇaḥ pataṃgānām ivānalaḥ

08,051.099d*0782_01 ete dravanti pāñcālā drāvyante yodhibhir drutam

08,051.099d*0782_02 karṇena bharataśreṣṭha paśya paśya tathākṛtān

08,051.100a tāṃs tathābhimukhān vīrān mitrārthe tyaktajīvitān

08,051.100c kṣayaṃ nayati rādheyaḥ pāñcālāñ śataśo raṇe

08,051.100d*0783_01 nistāraya mahābāho karṇāstrāt pāvakopamāt

08,051.100d*0784_01 tad bhārata maheṣvāsān agādhe majjato 'plave

08,051.100d*0784_02 karṇārṇave plavo bhūtvā pāñcālāṃs trātum arhasi

08,051.101a astraṃ hi rāmāt karṇena bhārgavād ṛṣisattamāt

08,051.101c yad upāttaṃ purā ghoraṃ tasya rūpam udīryate

08,051.102a tāpanaṃ sarvasainyānāṃ ghorarūpaṃ sudāruṇam

08,051.102c samāvṛtya mahāsenāṃ jvalati svena tejasā

08,051.103a ete caranti saṃgrāme karṇacāpacyutāḥ śarāḥ

08,051.103c bhramarāṇām iva vrātās tāpayantaḥ sma tāvakān

08,051.103d*0785_01 bhramarā iva śatrūṇāṃ pātayānā janān prabho

08,051.104a ete caranti pāñcālā dikṣu sarvāsu bhārata

08,051.104c karṇāstraṃ samare prāpya durnivāram anātmabhiḥ

08,051.105a eṣa bhīmo dṛḍhakrodho vṛtaḥ pārtha samantataḥ

08,051.105c sṛñjayair yodhayan karṇaṃ pīḍyate sma śitaiḥ śaraiḥ

08,051.106a pāṇḍavān sṛñjayāṃś caiva pāñcālāṃś caiva bhārata

08,051.106c hanyād upekṣitaḥ karṇo rogo deham ivātataḥ

08,051.107a nānyaṃ tvatto 'bhipaśyāmi yodhaṃ yaudhiṣṭhire bale

08,051.107c yaḥ samāsādya rādheyaṃ svastimān āvrajed gṛham

08,051.108a tam adya niśitair bāṇair nihatya bharatarṣabha

08,051.108c yathāpratijñaṃ pārtha tvaṃ kṛtvā kīrtim avāpnuhi

08,051.109a tvaṃ hi śakto raṇe jetuṃ sakarṇān api kauravān

08,051.109c nānyo yudhi yudhāṃ śreṣṭha satyam etad bravīmi te

08,051.110a etat kṛtvā mahat karma hatvā karṇaṃ mahāratham

08,051.110c kṛtārthaḥ saphalaḥ pārtha sukhī bhava narottama

08,052.001 saṃjaya uvāca

08,052.001a sa keśavasya bībhatsuḥ śrutvā bhārata bhāṣitam

08,052.001c viśokaḥ saṃprahṛṣṭaś ca kṣaṇena samapadyata

08,052.002a tato jyām anumṛjyāśu vyākṣipad gāṇḍivaṃ dhanuḥ

08,052.002c dadhre karṇavināśāya keśavaṃ cābhyabhāṣata

08,052.003a tvayā nāthena govinda dhruva eṣa jayo mama

08,052.003c prasanno yasya me 'dya tvaṃ bhūtabhavyabhavatprabhuḥ

08,052.004a tvatsahāyo hy ahaṃ kṛṣṇa trīṃl lokān vai samāgatān

08,052.004c prāpayeyaṃ paraṃ lokaṃ kim u karṇaṃ mahāraṇe

08,052.005a paśyāmi dravatīṃ senāṃ pāñcālānāṃ janārdana

08,052.005c paśyāmi karṇaṃ samare vicarantam abhītavat

08,052.006a bhārgavāstraṃ ca paśyāmi vicarantaṃ samantataḥ

08,052.006c sṛṣṭaṃ karṇena vārṣṇeya śakreṇeva mahāśanim

08,052.007a ayaṃ khalu sa saṃgrāmo yatra kṛṣṇa mayā kṛtam

08,052.007b*0786_01 nirjitā bahuśo yodhāḥ palāyanaparāyaṇāḥ

08,052.007c kathayiṣyanti bhūtāni yāvad bhūmir dhariṣyati

08,052.008a adya kṛṣṇa vikarṇā me karṇaṃ neṣyanti mṛtyave

08,052.008c gāṇḍīvamuktāḥ kṣiṇvanto mama hastapracoditāḥ

08,052.009a adya rājā dhṛtarāṣṭraḥ svāṃ buddhim avamaṃsyate

08,052.009c duryodhanam arājyārhaṃ yayā rājye 'bhyaṣecayat

08,052.009d*0787_01 guṇavantaṃ hi yo hitvā nirguṇaṃ kurute prabhum

08,052.009d*0787_02 sa śocati nṛpaḥ kṛṣṇa kṣipram evāgate kṣaye

08,052.009d*0787_03 yathā hi puruṣaḥ kaś cic chittvā cāmravaṇaṃ mahat

08,052.009d*0787_04 palāśasecane buddhiṃ kṛtvā śocati mandadhīḥ

08,052.009d*0787_05 dṛṣṭvā puṣpaṃ phale gṛdhnuḥ phalaṃ dṛṣṭvānuśocati

08,052.009d*0787_06 tathedaṃ dhṛtarāṣṭrasya puṣpalubdhasya mānada

08,052.009d*0787_07 phalaṃ dṛṣṭvā bhṛśaṃ duḥkhaṃ bhaviṣyati janārdana

08,052.009d*0787_08 sūtaputre hate tv adya nirāśo bhavitā prabhuḥ

08,052.010a adya rājyāt sukhāc caiva śriyo rāṣṭrāt tathā purāt

08,052.010c putrebhyaś ca mahābāho dhṛtarāṣṭro viyokṣyate

08,052.010d*0788_01 adya rājyāc ca putrāc ca śriyaś caiva nirāśavān

08,052.010d*0788_02 sukhāc ca vipulāt kṛṣṇa dhṛtarāṣṭro viyokṣyati

08,052.011a adya duryodhano rājā jīvitāc ca nirāśakaḥ

08,052.011c bhaviṣyati hate karṇe kṛṣṇa satyaṃ bravīmi te

08,052.012a adya dṛṣṭvā mayā karṇaṃ śarair viśakalīkṛtam

08,052.012b*0789_01 purā devāsure yuddhe vṛtraṃ balabhidā yathā

08,052.012c smaratāṃ tava vākyāni śamaṃ prati janeśvaraḥ

08,052.013a adyāsau saubalaḥ kṛṣṇa glahaṃ jānātu vai śarān

08,052.013c durodaraṃ ca gāṇḍīvaṃ maṇḍalaṃ ca rathaṃ mama

08,052.013d*0790_01 adya kuntīsutasyāhaṃ dṛḍhaṃ rājñaḥ prajāgaram

08,052.013d*0790_02 vyapaneṣyāmi govinda hatvā karṇaṃ śitaiḥ śaraiḥ

08,052.013d*0791_01 adya kuntīsuto rājā hate sūtasute mayā

08,052.013d*0791_02 suprahṛṣṭamanāḥ prītaś ciraṃ sukham avāpsyati

08,052.013d*0791_03 adya cāham anādhṛṣyaṃ keśavāpratimaṃ śaram

08,052.013d*0791_04 utsrakṣyāmīha yaḥ karṇaṃ jīvitād bhraṃśayiṣyati

08,052.013d*0791_05 yasya caitad vrataṃ mahyaṃ vadhe kila durātmanaḥ

08,052.013d*0791_06 pādau na dhāvaye tāvad yāvad dhanyāṃ na phalgunam

08,052.013d*0791_07 mṛṣā kṛtvā vrataṃ tasya pāpasya madhusūdana

08,052.013d*0791_08 pātayiṣye rathāt kāyaṃ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,052.014a yo 'sau raṇe naraṃ nānyaṃ pṛthivyām abhimanyate

08,052.014c tasyādya sūtaputrasya bhūmiḥ pāsyati śoṇitam

08,052.014d*0792_01 apatir hy asi kṛṣṇeti sūtaputro yad abravīt

08,052.014d*0793_01 dhṛtarāṣṭramate karṇaḥ ślāghamānaḥ svakān guṇān

08,052.014d*0794_01 anṛtaṃ tat kariṣyanti māmakā niśitāḥ śarāḥ

08,052.014d*0795_01 āśīviṣā iva kruddhās tasya pāsyanti śoṇitam

08,052.014d*0796_01 mayā hastavatā muktā nārācā vaidyutatviṣaḥ

08,052.014e gāṇḍīvasṛṣṭā dāsyanti karṇasya paramāṃ gatim

08,052.015a adya tapsyati rādheyaḥ pāñcālīṃ yat tadābravīt

08,052.015c sabhāmadhye vacaḥ krūraṃ kutsayan pāṇḍavān prati

08,052.016a ye vai ṣaṇḍhatilās tatra bhavitāro 'dya te tilāḥ

08,052.016c hate vaikartane karṇe sūtaputre durātmani

08,052.017a ahaṃ vaḥ pāṇḍuputrebhyas trāsyāmīti yad abravīt

08,052.017b*0797_01 dhṛtarāṣṭrasutān karṇaḥ ślāghamāno ''tmano guṇān

08,052.017c anṛtaṃ tat kariṣyanti māmakā niśitāḥ śarāḥ

08,052.017d*0798_01 adyāgaḥ pāṇḍuputrāṇāṃ samāptim upayāsyati

08,052.018a hantāhaṃ pāṇḍavān sarvān saputrān iti yo 'bravīt

08,052.018c tam adya karṇaṃ hantāsmi miṣatāṃ sarvadhanvinām

08,052.019a yasya vīrye samāśvasya dhārtarāṣṭro bṛhanmanāḥ

08,052.019c avāmanyata durbuddhir nityam asmān durātmavān

08,052.019d*0799_01 hatvāhaṃ karṇam ājau hi toṣayiṣyāmi bhrātaram

08,052.019d*0799_02 śarān nānāvidhān muktvā trāsayiṣyāmi śātravān

08,052.019d*0799_03 ākarṇamuktair iṣubhir yamarāṣṭravivardhanaiḥ

08,052.019d*0799_04 bhūmiśobhāṃ kariṣyāmi pātitai rathakuñjaraiḥ

08,052.019d*0799_05 tatrāhave mahatsaṃkhye saṃyate yuddhadurmade

08,052.019d*0800_01 haniṣye tasya sainyaṃ tu rathebhāśvapadātimat

08,052.019e tam adya karṇaṃ rādheyaṃ hantāsmi madhusūdana

08,052.020a adya karṇe hate kṛṣṇa dhārtarāṣṭrāḥ sarājakāḥ

08,052.020c vidravantu diśo bhītāḥ siṃhatrastā mṛgā iva

08,052.021a adya duryodhano rājā pṛthivīm anvavekṣatām

08,052.021c hate karṇe mayā saṃkhye saputre sasuhṛjjane

08,052.022a adya karṇaṃ hataṃ dṛṣṭvā dhārtarāṣṭro 'tyamarṣaṇaḥ

08,052.022c jānātu māṃ raṇe kṛṣṇa pravaraṃ sarvadhanvinām

08,052.022d*0801_01 saputraputrau sāmātyaṃ sabhṛtyaṃ ca nirāśiṣam

08,052.022d*0802_01 pitrye rājye nirāśaś ca dhārtarāṣṭro janādhipaḥ

08,052.022d@024_0001 adya rājye kariṣyāmi dhṛtarāṣṭraṃ janeśvaram

08,052.022d@024_0002 adya karṇasya cakrāṅgāḥ kravyādāś ca pṛthagvidhāḥ

08,052.022d@024_0003 śaraiś chinnāni gātrāṇi vicariṣyanti keśava

08,052.022d@024_0004 adya rādhāsutasyāhaṃ saṃgrāme madhusūdana

08,052.022d@024_0005 śiraś chetsyāmi karṇasya miṣatāṃ sarvadhanvinām

08,052.022d@024_0006 adya tīkṣṇair vipāṭhaiś ca kṣuraiś ca madhusūdana

08,052.022d@024_0007 raṇe chetsyāmi gātrāṇi rādheyasya durātmanaḥ

08,052.022d@024_0008 adya rājā mahat kṛcchraṃ saṃtyakṣyati yudhiṣṭhiraḥ

08,052.022d@024_0009 saṃtāpaṃ mānasaṃ vīraś cirasaṃbhṛtam ātmanaḥ

08,052.022d@024_0010 adya keśava rādheyam ahaṃ hatvā sabāndhavam

08,052.022d@024_0011 nandayiṣyāmi rājānaṃ dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram

08,052.022d@024_0012 adyāham anugān kṛṣṇa karṇasya kṛpaṇān yudhi

08,052.022d@024_0013 hantā jvalanasaṃkāśaiḥ śaraiḥ sarpaviṣopamaiḥ

08,052.022d@024_0014 adyāhaṃ hemakavacair ābaddhamaṇikuṇḍalaiḥ

08,052.022d@024_0015 saṃstariṣyāmi govinda vasudhāṃ vasudhādhipaiḥ

08,052.022d@024_0016 adyābhimanyoḥ śatrūṇāṃ sarveṣāṃ madhusūdana

08,052.022d@024_0017 pramathiṣyāmi gātrāṇi śirāṃsi ca śitaiḥ śaraiḥ

08,052.022d@024_0018 adya nirdhārtarāṣṭrāṃ ca bhrātre dāsyāmi medinīm

08,052.022d@024_0019 nirarjunāṃ vā pṛthivīṃ keśavānucariṣyasi

08,052.022d@025_0001 adya rājā dharmaputro hatāmitro bhaviṣyati

08,052.022d@025_0002 adya duryodhano dīptāṃ śriyaṃ rājyaṃ ca hāsyati

08,052.022d@025_0003 hate vaikartane karṇe bhīṣme droṇe ca saṃyuge

08,052.022d@025_0004 katarat tad balaṃ kṛṣṇa praviṣṭaṃ mokṣyate tu yat

08,052.022d@025_0005 adyaprabhṛti rājānaṃ dharmaśīlaṃ yudhiṣṭhiram

08,052.022d@025_0006 anumodantu suhṛdo jñātapūrvāś ca brāhmaṇāḥ

08,052.022d@025_0007 adya taṃ nihataṃ śrutvā karṇaṃ vaikartanaṃ mayā

08,052.022d@025_0008 karotu paṭahonmiśraṃ devatāsthānapūjanam

08,052.022d@025_0009 adya kṛṣṇa hate karṇe kurutāṃ cirasaṃbhṛtam

08,052.022d@025_0010 yājanaṃ vai mahābāho devatānāṃ yathāvidhi

08,052.022d@025_0011 adya tv ambā ca kṛṣṇā ca tvaramāṇe parasparam

08,052.022d@025_0012 sasvajetāṃ hṛṣīkeśa saṃpūrṇe 'smin manorathe

08,052.022d@025_0013 adya tvāṃ pāṇḍavo jyeṣṭhas tathāryaś ca vṛkodaraḥ

08,052.022d@025_0014 udīkṣetāṃ hate karṇe kṛṣṇa saumyena cakṣuṣā

08,052.022d@025_0015 abhivādya gurūn adya kaniṣṭhaiś cābhivāditaḥ

08,052.022d@025_0016 sasvajāno hy ahaṃ dorbhyāṃ prāpsyāmi vipulaṃ yaśaḥ

08,052.022d@025_0017 adya karṇe hate kṛṣṇa praśaṃsanto 'rjunaṃ surāḥ

08,052.022d@025_0018 tridivaṃ yāntu saṃhṛṣṭāḥ saṃgatāś ca tapodhanāḥ

08,052.022d@025_0019 adya lokās trayaḥ kṛṣṇa jānantu mama pauruṣam

08,052.022d@025_0020 dṛṣṭvā karṇaṃ hataṃ yuddhe dvairathe savyasācinā

08,052.023a adyāham anṛṇaḥ kṛṣṇa bhaviṣyāmi dhanurbhṛtām

08,052.023c krodhasya ca kurūṇāṃ ca śarāṇāṃ gāṇḍivasya ca

08,052.024a adya duḥkham ahaṃ mokṣye trayodaśasamārjitam

08,052.024c hatvā karṇaṃ raṇe kṛṣṇa śambaraṃ maghavān iva

08,052.025a adya karṇe hate yuddhe somakānāṃ mahārathāḥ

08,052.025c kṛtaṃ kāryaṃ ca manyantāṃ mitrakāryepsavo yudhi

08,052.026a na jāne ca kathaṃ prītiḥ śaineyasyādya mādhava

08,052.026c bhaviṣyati hate karṇe mayi cāpi jayādhike

08,052.027a ahaṃ hatvā raṇe karṇaṃ putraṃ cāsya mahāratham

08,052.027c prītiṃ dāsyāmi bhīmasya yamayoḥ sātyaker api

08,052.028a dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍibhyāṃ pāñcālānāṃ ca mādhava

08,052.028b*0803_01 dhṛṣṭadyumnasya vīrasya tathaiva ca śikhaṇḍinaḥ

08,052.028c adhyānṛṇyaṃ gamiṣyāmi hatvā karṇaṃ mahāraṇe

08,052.028d*0804_01 dharmarājasya vārṣṇeya saṃśrutya śapathaṃ mithaḥ

08,052.029a adya paśyantu saṃgrāme dhanaṃjayam amarṣaṇam

08,052.029c yudhyantaṃ kauravān saṃkhye pātayantaṃ ca sūtajam

08,052.029e bhavatsakāśe vakṣye ca punar evātmasaṃstavam

08,052.029f*0805_01 ity apy amitrapravaram adyāhaṃ hanmi sūtajam

08,052.030a dhanurvede matsamo nāsti loke; parākrame vā mama ko 'sti tulyaḥ

08,052.030c ko vāpy anyo matsamo 'sti kṣamāyāṃ; tathā krodhe sadṛśo 'nyo na me 'sti

08,052.031a ahaṃ dhanuṣmān asurān surāṃś ca; sarvāṇi bhūtāni ca saṃgatāni

08,052.031c svabāhuvīryād gamaye parābhavaṃ; matpauruṣaṃ viddhi paraḥ parebhyaḥ

08,052.032a śarārciṣā gāṇḍivenāham ekaḥ; sarvān kurūn bāhlikāṃś cābhipatya

08,052.032c himātyaye kakṣagato yathāgnis; tahā daheyaṃ sagaṇān prasahya

08,052.033a pāṇau pṛṣatkā likhitā mamaite; dhanuś ca savye nihitaṃ sabāṇam

08,052.033c pādau ca me sarathau sadhvajau ca; na mādṛśaṃ yuddhagataṃ jayanti

08,052.033d*0806_01 ity evam uktvācyutam ekavīraḥ

08,052.033d*0806_02 kṣipraṃ ripukṣit kṣatajopamākṣaḥ

08,052.033d*0806_03 bhīmaṃ mumukṣuḥ samare prayātaḥ

08,052.033d*0806_04 karṇasya kāyāc ca śiro jihīrṣuḥ

08,053.000*0807_00 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,053.000*0807_01 mahābhaye pāṇḍavasṛñjayānāṃ

08,053.000*0807_02 mahābhaye māmakānām agādhe

08,053.000*0807_03 dhanaṃjaye tāta raṇāya yāte

08,053.000*0807_04 babhūva tad yuddham atho nu kīdṛk

08,053.001 saṃjaya uvāca

08,053.001a teṣām anīkāni bṛhaddhvajāni; raṇe samṛddhāni samāgatāni

08,053.001c garjanti bherīninadonmukhāni; meghair yathā meghagaṇās tapānte

08,053.001d*0808_01 bherīninādair mukharāṇy agarjan

08,053.001d*0808_02 meghā yathā prāvṛṣi mārutās tāḥ

08,053.002a mahāgajābhrākulam astratoyaṃ; vāditranemītalaśabdavac ca

08,053.002c hiraṇyacitrāyudhavaidyutaṃ ca; mahārathair āvṛtaśabdavac ca

08,053.003a tad bhīmavegaṃ rudhiraughavāhi; khaḍgākulaṃ kṣatriyajīvavāhi

08,053.003c anārtavaṃ krūram aniṣṭavarṣaṃ; babhūva tat saṃharaṇaṃ prajānām

08,053.003d*0809_01 ekaṃ rathaṃ saṃparivārya mṛtyuṃ

08,053.003d*0809_02 nayanty aneke ca rathāḥ sametāḥ

08,053.003d*0809_03 ekas tathaikaṃ rathinaṃ rathāgryāṃs

08,053.003d*0809_04 tathā rathaś cāpi rathān anekān

08,053.003d*0809_05 rathaṃ sasūtaṃ sahayaṃ ca kaṃ cit

08,053.003d*0809_06 kaś cid rathī mṛtyuvaśaṃ nināya

08,053.003d*0809_07 nināya cāpy ekagajena kaś cid

08,053.003d*0809_08 rathān bahūn mṛtyuvaśe tathāśvān

08,053.004a rathān sasūtān sahayān gajāṃś ca; sarvān arīn mṛtyuvaśaṃ śaraughaiḥ

08,053.004c ninye hayāṃś caiva tathā sasādīn; padātisaṃghāṃś ca tathaiva pārthaḥ

08,053.004d*0810_01 nināya pārtho balagarvitākṣo

08,053.004d*0810_02 yathāntakaḥ sarvaharo mahaujāḥ

08,053.005a kṛpaḥ śikhaṇḍī ca raṇe sametau; duryodhanaṃ sātyakir abhyagacchata

08,053.005c śrutaśravā droṇasutena sārdhaṃ; yudhāmanyuś citrasenena cāpi

08,053.006a karṇasya putras tu rathī suṣeṇaṃ; samāgataḥ sṛñjayāṃś cottamaujāḥ

08,053.006c gāndhārarājaṃ sahadevaḥ kṣudhārto; maharṣabhaṃ siṃha ivābhyadhāvat

08,053.007a śatānīko nākuliḥ karṇaputraṃ; yuvā yuvānaṃ vṛṣasenaṃ śaraughaiḥ

08,053.007c samārdayat karṇasutaś ca vīraḥ; pāñcāleyaṃ śaravarṣair anekaiḥ

08,053.008a ratharṣabhaḥ kṛtavarmāṇam ārcchan; mādrīputro nakulaś citrayodhī

08,053.008c pāñcālānām adhipo yājñaseniḥ; senāpatiṃ karṇam ārcchat sasainyam

08,053.009a duḥśāsano bhārata bhāratī ca; saṃśaptakānāṃ pṛtanā samṛddhā

08,053.009c bhīmaṃ raṇe śastrabhṛtāṃ variṣṭhaṃ; tadā samārcchat tam asahyavegam

08,053.009d*0811_01 vyāttānanaḥ krūra ivāntakābhaḥ

08,053.009d*0811_02 samāsadad bhārata bhīmasenam

08,053.010a karṇātmajaṃ tatra jaghāna śūras; tathācchinac cottamaujāḥ prasahya

08,053.010c tasyottamāṅgaṃ nipapāta bhūmau; ninādayad gāṃ ninadena khaṃ ca

08,053.011a suṣeṇaśīrṣaṃ patitaṃ pṛthivyāṃ; vilokya karṇo 'tha tadārtarūpaḥ

08,053.011c krodhād dhayāṃs tasya rathaṃ dhvajaṃ ca; bāṇaiḥ sudhārair niśitair nyakṛntat

08,053.012a sa tūttamaujā niśitaiḥ pṛṣatkair; vivyādha khaḍgena ca bhāsvareṇa

08,053.012c pārṣṇiṃ hayāṃś caiva kṛpasya hatvā; śikhaṇḍivāhaṃ sa tato 'bhyarohat

08,053.012d*0812_01 pāñcālarājasya sutas tarasvī

08,053.012d*0812_02 cakre śikhaṇḍī virathaṃ kṛpaṃ vai

08,053.013a kṛpaṃ tu dṛṣṭvā virathaṃ rathastho; naicchac charais tāḍayituṃ śikhaṇḍī

08,053.013c taṃ drauṇir āvārya rathaṃ kṛpaṃ sma; samujjahre paṅkagatāṃ yathā gām

08,053.014a hiraṇyavarmā niśitaiḥ pṛṣatkais; tavātmajānām anilātmajo vai

08,053.014c atāpayat sainyam atīva bhīmaḥ; kāle śucau madhyagato yathārkaḥ

08,054.001 saṃjaya uvāca

08,054.001a atha tv idānīṃ tumule vimarde; dviṣadbhir eko bahubhiḥ samāvṛtaḥ

08,054.001c mahābhaye sārathim ity uvāca; bhīmaś camūṃ vārayan dhārtarāṣṭrīm

08,054.001e tvaṃ sārathe yāhi javena vāhair; nayāmy etān dhārtarāṣṭrān yamāya

08,054.002a saṃcodito bhīmasenena caivaṃ; sa sārathiḥ putrabalaṃ tvadīyam

08,054.002c prāyāt tataḥ sārathir ugravego; yato bhīmas tad balaṃ gantum aicchat

08,054.003a tato 'pare nāgarathāśvapattibhiḥ; pratyudyayuḥ kuravas taṃ samantāt

08,054.003c bhīmasya vāhāgryam udāravegaṃ; samantato bāṇagaṇair nijaghnuḥ

08,054.004a tataḥ śarān āpatato mahātmā; ciccheda bāṇais tapanīyapuṅkhaiḥ

08,054.004c te vai nipetus tapanīyapuṅkhā; dvidhā tridhā bhīmaśarair nikṛttāḥ

08,054.005a tato rājan nāgarathāśvayūnāṃ; bhīmāhatānāṃ tava rājamadhye

08,054.005c ghoro ninādaḥ prababhau narendra; vajrāhatānām iva parvatānām

08,054.006a te vadhyamānāś ca narendramukhyā; nirbhinnā vai bhīmasenapravekaiḥ

08,054.006c bhīmaṃ samantāt samare 'dhyarohan; vṛkṣaṃ śakuntā iva puṣpahetoḥ

08,054.007a tato 'bhipātaṃ tava sainyamadhye; prāduścakre vegam ivāttavegaḥ

08,054.007c yathāntakāle kṣapayan didhakṣur; bhūtāntakṛtkāla ivāttadaṇḍaḥ

08,054.008a tasyātivegasya raṇe 'tivegaṃ; nāśaknuvan dhārayituṃ tvadīyāḥ

08,054.008c vyāttānanasyāpatato yathaiva; kālasya kāle harataḥ prajā vai

08,054.009a tato balaṃ bhārata bhāratānāṃ; pradahyamānaṃ samare mahātman

08,054.009c bhītaṃ diśo 'kīryata bhīmanunnaṃ; mahānilenābhragaṇo yathaiva

08,054.009d*0813_01 tad viprakīrṇaṃ tv atha bhārataṃ balaṃ

08,054.009d*0813_02 punaś ca bhīmaṃ parivārayad raṇe

08,054.010a tato dhīmān sārathim abravīd balī; sa bhīmasenaḥ punar eva hṛṣṭaḥ

08,054.010b*0814_01 tvara tvara hy adya viśoka śīghram

08,054.010b*0814_02 etān dhvajāgrāṃś ca rathāṃś ca paśya

08,054.010c sūtābhijānīhi parān svakān vā; rathān dhvajāṃś cāpatataḥ sametān

08,054.010e yudhyann ahaṃ nābhijānāmi kiṃ cin; mā sainyaṃ svaṃ chādayiṣye pṛṣatkaiḥ

08,054.011a arīn viśokābhinirīkṣya sarvato; manas tu cintā pradunoti me bhṛśam

08,054.011c rājāturo nāgamad yat kirīṭī; bahūni duḥkhāny abhijāto 'smi sūta

08,054.012a etad duḥkhaṃ sārathe dharmarājo; yan māṃ hitvā yātavāñ śatrumadhye

08,054.012c nainaṃ jīvan nāpi jānāmy ajīvan; bībhatsuṃ vā tan mamādyātiduḥkham

08,054.013a so 'haṃ dviṣatsainyam udagrakalpaṃ; vināśayiṣye paramapratītaḥ

08,054.013c etān nihatyājimadhye sametān; prīto bhaviṣyāmi saha tvayādya

08,054.014a sarvāṃs tūṇīrān mārgaṇān vānvavekṣya; kiṃ śiṣṭaṃ syāt sāyakānāṃ rathe me

08,054.014b*0815_01 kiyanto me iṣavaḥ sadya eva

08,054.014b*0816_01 avekṣasva me iṣudhī viśoka

08,054.014b*0816_02 kiyanto vā iṣavo me 'vaśiṣṭāḥ

08,054.014c kā vā jātiḥ kiṃ pramāṇaṃ ca teṣāṃ; jñātvā vyaktaṃ tan mamācakṣva sūta

08,054.014d*0817_01 kati vā sahasrāṇi kati vā śatāni

08,054.014d*0817_02 viśoka uvāca

08,054.014d*0817_02 hy ācakṣva me sārathe kṣipram eva

08,054.014d*0817_03 sarvaṃ viditvaivam ahaṃ vadāmi

08,054.014d*0817_04 tavārthasiddhipradam adya vīra

08,054.014d*0817_05 kaikeyakāmbhojasurāṣṭrabāhlikā

08,054.014d*0817_06 mlecchāś ca suhmāḥ parataṅkaṇāś ca

08,054.014d*0817_07 madrāś ca vaṅgā magadhāḥ kuṇindā

08,054.014d*0817_08 ānartakāvartakāḥ pārvatīyāḥ

08,054.014d*0817_09 sarve gṛhītapravarāyudhās tvāṃ

08,054.014d*0817_10 saṃveṣṭya saṃveṣṭya tato vineduḥ

08,054.014d*0817_11 rathe tavāsmin niśitāḥ supītās

08,054.014d*0817_12 tato bhallā dvādaśa vai sahasrāḥ

08,054.015 viśoka uvāca

08,054.015a ṣaṇmārgaṇānām ayutāni vīra; kṣurāś ca bhallāś ca tathāyutākhyāḥ

08,054.015c nārācānāṃ dve sahasre tu vīra; trīṇy eva ca pradarāṇāṃ ca pārtha

08,054.015c*0818_01 vatsadantānāṃ daśa karṇināṃ ca

08,054.015c*0818_02 ardhacandrā dvādaśa ṣaṭśataṃ ca

08,054.015c*0818_03 vipāṭhānāṃ pravarāṇāṃ ca sapta

08,054.015c*0818_04 śilīmukhānāṃ daśa ca triṃśataṃ ca

08,054.015c*0818_05 ayomukhānāṃ kṣudrakāṇāṃ ca triṃśat

08,054.016a asty āyudhaṃ pāṇḍaveyāvaśiṣṭaṃ; na yad vahec chakaṭaṃ ṣaḍgavīyam

08,054.016b*0819_01 astrāyutaṃ pāṇḍava te 'vaśiṣṭam

08,054.016b*0819_02 etad vahec chakaṭaṃ ṣaḍgavaṃ yat

08,054.016b*0821_01 prāsāś ca mudgarāḥ śaktayas tomarāś ca

08,054.016b*0821_02 mā bhaiṣīs tvaṃ saṃkṣayād āyudhānām

08,054.016c etad vidvan muñca sahasraśo 'pi; gadāsibāhudraviṇaṃ ca te 'sti

08,054.016c*0820_01 śatrūñ jayasvāśusahasravīra

08,054.017 bhīma uvāca

08,054.017*0822_01 adyaiva nūnaṃ kathayantu siddhāṃ

08,054.017*0822_02 mama pratijñāṃ sarvaloke viśoka

08,054.017*0822_03 na mokṣyate vā samare bhīmasena

08,054.017*0822_04 ekaḥ śatrūn samare vāpy ajaiṣīt

08,054.017*0822_05 āśaṃsitānām idam ekam astu

08,054.017*0822_06 tan me devāḥ sakalaṃ sādhayantu

08,054.017a sūtādyemaṃ paśya bhīmapramuktaiḥ; saṃbhindadbhiḥ pārthivān āśuvegaiḥ

08,054.017c ugrair bāṇair āhavaṃ ghorarūpaṃ; naṣṭādityaṃ mṛtyulokena tulyam

08,054.018a adyaiva tad viditaṃ pārthivānāṃ; bhaviṣyati ākumāraṃ ca sūta

08,054.018c nimagno vā samare bhīmasena; ekaḥ kurūn vā samare vijetā

08,054.019a sarve saṃkhye kuravo niṣpatantu; māṃ vā lokāḥ kīrtayantv ākumāram

08,054.019c sarvān ekas tān ahaṃ pātayiṣye; te vā sarve bhīmasenaṃ tudantu

08,054.020a āśāstāraḥ karma cāpy uttamaṃ vā; tan me devāḥ kevalaṃ sādhayantu

08,054.020c āyātv ihādyārjunaḥ śatrughātī; śakras tūrṇaṃ yajña ivopahūtaḥ

08,054.020d*0823_01 āyātīha keśavasārathī ratha

08,054.020d*0823_02 indro yajñe sahasaivopahūtaḥ

08,054.020d*0824_01 paśyasva paśyasva viśoka me balaṃ

08,054.020d*0824_02 balaṃ pareṣām abhitaś ca bhinnam

08,054.020d*0824_03 nānāsvarān paśya vimucya sarve

08,054.020d*0824_04 tathā dravante balino dhārtarāṣṭrāḥ

08,054.021a īkṣasvaitāṃ bhāratīṃ dīryamāṇām; ete kasmād vidravante narendrāḥ

08,054.021c vyaktaṃ dhīmān savyasācī narāgryaḥ; sainyaṃ hy etac chādayaty āśu bāṇaiḥ

08,054.021d*0825_01 dhanaṃjayo nūnam āyāti sūta

08,054.021d*0825_02 tasmād eṣā dīryate bhāratī camūḥ

08,054.022a paśya dhvajāṃś ca dravato viśoka; nāgān hayān pattisaṃghāṃś ca saṃkhye

08,054.022c rathān viśīrṇāñ śaraśaktitāḍitān; paśyasvaitān rathinaś caiva sūta

08,054.023a āpūryate kauravī cāpy abhīkṣṇaṃ; senā hy asau subhṛśaṃ hanyamānā

08,054.023c dhanaṃjayasyāśanitulyavegair; grastā śarair barhisuvarṇavājaiḥ

08,054.024a ete dravanti sma rathāśvanāgāḥ; padātisaṃghān avamardayantaḥ

08,054.024c saṃmuhyamānāḥ kauravāḥ sarva eva; dravanti nāgā iva dāvabhītāḥ

08,054.024e hāhākṛtāś caiva raṇe viśoka; muñcanti nādān vipulān gajendrāḥ

08,054.025 viśoka uvāca

08,054.025*0826_01 kiṃ bhīma nainaṃ tvam ihāśṛṇoṣi

08,054.025*0826_02 visphāritaṃ gāṇḍivasyātighoram

08,054.025*0826_03 kruddhena pārthena vikṛṣyato 'dya

08,054.025*0826_04 kaccin nemau tava karṇau vinaṣṭau

08,054.025a sarve kāmāḥ pāṇḍava te samṛddhāḥ; kapidhvajo dṛśyate hastisainye

08,054.025c nīlād dhanād vidyutam uccarantīṃ; tathāpaśyaṃ visphurad vai dhanus tat

08,054.025d*0827_01 dodhūyamānasya dhanaṃjayena

08,054.026a kapir hy asau vīkṣyate sarvato vai; dhvajāgram āruhya dhanaṃjayasya

08,054.026b*0828_01 vitrāsayan dvipasaṃghān vimarde

08,054.026b*0828_02 bibhemy asmād ātmanaivābhivīkṣya

08,054.026b*0828_03 vibhrājate cātimātraṃ kirīṭaṃ

08,054.026b*0828_04 vicitram etac ca dhanaṃjayasya

08,054.026c divākarābho maṇir eṣa divyo; vibhrājate caiva kirīṭasaṃsthaḥ

08,054.027a pārśve bhīmaṃ pāṇḍurābhraprakāśaṃ; paśyemaṃ tvaṃ devadattaṃ sughoṣam

08,054.027b*0829_01 mahābalaṃ bhīma virājamānaṃ

08,054.027b*0829_02 paśyasva saṃkhye dviṣatāṃ nihantuḥ

08,054.027b*0830_01 pārśve sthitaṃ pārtha dhanaṃjayasya

08,054.027b*0830_02 divyaṃ śaṅkhaṃ pāñcajanyaṃ ca paśya

08,054.027c abhīśuhastasya janārdanasya; vigāhamānasya camūṃ pareṣām

08,054.028a raviprabhaṃ vajranābhaṃ kṣurāntaṃ; pārśve sthitaṃ paśya janārdanasya

08,054.028b*0831_01 cakraṃ ca paśya jvalanaprakāśaṃ

08,054.028b*0831_02 pārśve sthitaṃ pārtha dhanaṃjayasya

08,054.028c cakraṃ yaśo vardhayat keśavasya; sadārcitaṃ yadubhiḥ paśya vīra

08,054.028d*0832_01 tathaiva kṛṣṇasya ca pāñcajanyaṃ

08,054.028d*0832_02 mahārham etad vijamājavarṇam (?)

08,054.028d*0832_03 kaunteya paśyorasi kaustubhaṃ ca

08,054.028d*0832_04 jājvalyamānāṃ vijayasrajaṃ ca

08,054.028d*0832_05 kṛṣṇasyemāṃ paśya ca bhīmasena

08,054.028d*0833_01 savidyutaś caiva ghanasya śabdaṃ

08,054.028d*0833_02 viṣphāryato dhanuṣo gāṇḍivasya

08,054.028d*0833_03 dhanaṃjayenābhipannasya kāle

08,054.028d*0833_04 śabdo ghoraḥ śrūyate tasya nāsmin

08,054.028d*0833_05 kaccic chrotāho badhiro 'si pārtha

08,054.028d@026_0001 mahādvipānāṃ saraladrumopamāḥ

08,054.028d@026_0002 karā nikṛttāḥ prapatanty amī kṣuraiḥ

08,054.028d@026_0003 kirīṭinā tena punaḥ sasādinaḥ

08,054.028d@026_0004 śarair nikṛttāḥ kuliśair ivādrayaḥ

08,054.028d@026_0005 tathaiva kṛṣṇasya ca pāñcajanyaṃ

08,054.028d@026_0006 mahārham etad dvijarājavarṇam

08,054.028d@026_0007 kaunteya paśyorasi kaustubhaṃ ca

08,054.028d@026_0008 jājvalyamānaṃ vijayāṃ srajaṃ ca

08,054.028d@026_0009 dhruvaṃ rathāgryaḥ samupaiti pārtho

08,054.028d@026_0010 vidrāvayan sainyam idaṃ pareṣām

08,054.028d@026_0011 sitābhravarṇair asitaprayuktaiḥ

08,054.028d@026_0012 hayair mahārhai rathināṃ variṣṭhaḥ

08,054.028d@026_0013 rathān hayān pattigaṇāṃś ca sāyakair

08,054.028d@026_0014 vidāritān paśya patanty amī yathā

08,054.028d@026_0015 tavānujenāmararājatejasā

08,054.028d@026_0016 mahāvanānīva suparṇavāyunā

08,054.028d@026_0017 catuḥśatān paśya rathān imān hatān

08,054.028d@026_0018 savājisūtān samare kirīṭinā

08,054.028d@026_0019 maheṣubhiḥ sapta śatāni dantināṃ

08,054.028d@026_0020 padātisādīṃś ca rathān anekaśaḥ

08,054.028d@026_0021 ayaṃ samabhyeti tavāntikaṃ balī

08,054.028d@026_0022 nighnan kurūṃś citra iva graho 'rjunaḥ

08,054.028d@026_0023 samṛddhakāmo 'si hatās tavāhitā

08,054.028d@026_0024 balaṃ tavāyuś ca cirāya vardhatām

08,054.029 bhīma uvāca

08,054.029a dadāmi te grāmavarāṃś caturdaśa; priyākhyāne sārathe suprasannaḥ

08,054.029c dasīśataṃ cāpi rathāṃś ca viṃśatiṃ; yad arjunaṃ vedayase viśoka

08,055.001 saṃjaya uvāca

08,055.001a śrutvā ca rathanirghoṣaṃ siṃhanādaṃ ca saṃyuge

08,055.001c arjunaḥ prāha govindaṃ śīghraṃ codaya vājinaḥ

08,055.001d*0834_01 jayatu bhuvanabhartā dharmavid dharmarājo

08,055.001d*0834_02 diśatu śivam idānīṃ keśavaḥ pāṇḍavebhyaḥ

08,055.001d*0834_03 vipulavijayavājī jṛmbhatāṃ vai kirīṭī

08,055.001d*0834_04 ripukulavanadāhau mādriputrau bhavetām

08,055.002a arjunasya vacaḥ śrutvā govindo 'rjunam abravīt

08,055.002c eṣa gacchāmi sukṣipraṃ yatra bhīmo vyavasthitaḥ

08,055.003a āyāntam aśvair himaśaṅkhavarṇaiḥ; suvarṇamuktāmaṇijālanaddhaiḥ

08,055.003c jambhaṃ jighāṃsuṃ pragṛhītavajraṃ; jayāya devendram ivogramanyum

08,055.004a rathāśvamātaṅgapadātisaṃghā; bāṇasvanair nemikhurasvanaiś ca

08,055.004c saṃnādayanto vasudhāṃ diśaś ca; kruddhā nṛsiṃhā jayam abhyudīyuḥ

08,055.005a teṣāṃ ca pārthasya mahat tadāsīd; dehāsupāpmakṣapaṇaṃ suyuddham

08,055.005c trailokyahetor asurair yathāsīd; devasya viṣṇor jayatāṃ varasya

08,055.005d*0835_01 trailokanāthasya ca cakrapāṇeḥ

08,055.006a tair astam uccāvacam āyudhaugham; ekaḥ praciccheda kirīṭamālī

08,055.006c kṣurārdhacandrair niśitaiś ca bāṇaiḥ; śirāṃsi teṣāṃ bahudhā ca bāhūn

08,055.007a chatrāṇi vālavyajanāni ketūn; aśvān rathān pattigaṇān dvipāṃś ca

08,055.007c te petur urvyāṃ bahudhā virūpā; vātaprabhagnāni yathā vanāni

08,055.008a suvarṇajālāvatatā mahāgajāḥ; savaijayantīdhvajayodhakalpitāḥ

08,055.008c suvarṇapuṅkhair iṣubhiḥ samācitāś; cakāśire prajvalitā yathācalāḥ

08,055.008d*0836_01 vidīryamāṇā valinātra nāgāḥ

08,055.008d*0837_01 davāgnidagdhair iva vaṃśadagdhaiḥ

08,055.009a vidārya nāgāṃś ca rathāṃś ca vājinaḥ; śarottamair vāsavavajrasaṃnibhaiḥ

08,055.009c drutaṃ yayau karṇajighāṃsayā tathā; yathā marutvān balabhedane purā

08,055.010a tataḥ sa puruṣavyāghraḥ sūtasainyam ariṃdama

08,055.010c praviveśa mahābāhur makaraḥ sāgaraṃ yathā

08,055.011a taṃ dṛṣṭvā tāvakā rājan rathapattisamanvitāḥ

08,055.011c gajāśvasādibahulāḥ pāṇḍavaṃ samupādravan

08,055.012a tatrābhidravatāṃ pārtham ārāvaḥ sumahān abhūt

08,055.012c sāgarasyeva mattasya yathā syāt salilasvanaḥ

08,055.013a te tu taṃ puruṣavyāghraṃ vyāghrā iva mahārathāḥ

08,055.013c abhyadravanta saṃgrāme tyaktvā prāṇakṛtaṃ bhayam

08,055.014a teṣām āpatatāṃ tatra śaravarṣāṇi muñcatām

08,055.014c arjuno vyadhamat sainyaṃ mahāvāto ghanān iva

08,055.015a te 'rjunaṃ sahitā bhūtvā rathavaṃśaiḥ prahāriṇaḥ

08,055.015c abhiyāya maheṣvāsā vivyadhur niśitaiḥ śaraiḥ

08,055.015d*0838_01 śaktibhis tomarair bāṇaiḥ kuṇapaiḥ kuramudgaraiḥ

08,055.015d*0838_02 śūlais trimūlaiḥ parighair bhiṇḍipālaiḥ paraśvadhaiḥ

08,055.015d*0838_03 karanālair gaḍaiḥ khaḍgair iṣṭibhir muśalais tathā

08,055.015d*0838_04 parighaiḥ paṭṭiśaiś caiva gadābhiś ca paraśvadhaiḥ

08,055.015d*0838_05 mahāyodhanaraiḥ kṣiptaiḥ saśarkarajapāṃśubhiḥ

08,055.015d*0838_06 saśakrāśanisaṃpātaṃ jālaiḥ pāśaiḥ kaḍaṃgaraiḥ

08,055.015d*0838_07 pradīptaśikharāvarṣaiḥ śilābhiḥ kāṣṭhaśaṃkubhiḥ

08,055.015d*0838_08 mahārṣṭikābhiḥ kāntābhir ayaskāntair vināśinaiḥ

08,055.015d*0838_09 praduṣṭacakrebhahayaiḥ sasaṃghair gūḍham āyudhaiḥ

08,055.015d*0838_10 śibirād ekam āyāntam arjunaṃ sahakeśavam

08,055.015d*0838_11 nānādeśyā nṛpavarā mlecchāś cāyutaśo 'bhyayuḥ

08,055.016a tato 'rjunaḥ sahasrāṇi rathavāraṇavājinām

08,055.016c preṣayām āsa viśikhair yamasya sadanaṃ prati

08,055.017a te vadhyamānāḥ samare pārthacāpacyutaiḥ śaraiḥ

08,055.017c tatra tatra sma līyante bhaye jāte mahārathāḥ

08,055.018a teṣāṃ catuḥśatān vīrān yatamānān mahārathān

08,055.018c arjuno niśitair bāṇair anayad yamasādanam

08,055.019a te vadhyamānāḥ samare nānāliṅgaiḥ śitaiḥ śaraiḥ

08,055.019c arjunaṃ samabhityajya dudruvur vai diśo bhayāt

08,055.020a teṣāṃ śabdo mahān āsīd dravatāṃ vāhinīmukhe

08,055.020c mahaughasyeva bhadraṃ te girim āsādya dīryataḥ

08,055.021a tāṃ tu senāṃ bhṛśaṃ viddhvā drāvayitvārjunaḥ śaraiḥ

08,055.021c prāyād abhimukhaḥ pārthaḥ sūtānīkāni māriṣa

08,055.022a tasya śabdo mahān āsīt parān abhimukhasya vai

08,055.022b*0839_01 tasyābhidravataḥ karṇaṃ rathaghoṣo mahān abhūt

08,055.022c garuḍasyeva patataḥ pannagārthe yathā purā

08,055.023a taṃ tu śabdam abhiśrutya bhīmaseno mahābalaḥ

08,055.023c babhūva paramaprītaḥ pārthadarśanalālasaḥ

08,055.024a śrutvaiva pārtham āyāntaṃ bhīmasenaḥ pratāpavān

08,055.024c tyaktvā prāṇān mahārāja senāṃ tava mamarda ha

08,055.025a sa vāyuvegapratimo vāyuvegasamo jave

08,055.025c vāyuvad vyacarad bhīmo vāyuputraḥ pratāpavān

08,055.026a tenārdyamānā rājendra senā tava viśāṃ pate

08,055.026c vyabhrāmyata mahārāja bhinnā naur iva sāgare

08,055.027a tāṃ tu senāṃ tadā bhīmo darśayan pāṇilāghavam

08,055.027b*0840_01 rathaṃ rathenābhyahanat turagāṃs turagais tathā

08,055.027b*0840_02 gajān gajair naravarān narair evānayat kṣayam

08,055.027b*0840_03 kaṃ cid gajaṃ samutkṣipya gajaṃ bhīmo 'bhyadhāvata

08,055.027b*0840_04 mahauṣadhisamāyuktaṃ hanumān iva parvatam

08,055.027b*0840_05 sa tu tenāhanat kruddho giriṇeva mahāgirim

08,055.027b*0840_06 kasya cid dantam utpāṭya dantenaivāhanad gajam

08,055.027b*0840_07 yathairāvatam āsādya kumbhakarṇaḥ purā raṇe

08,055.027b*0840_08 gajau saṃgṛhya pāṇibhyāṃ saṃnipātair amārayat

08,055.027b*0840_09 rathān hayān nṛpavarān āviṣṭa iva pāṇḍavaḥ

08,055.027c śarair avacakartograiḥ preṣayiṣyan yamakṣayam

08,055.028a tatra bhārata bhīmasya balaṃ dṛṣṭvātimānuṣam

08,055.028c vyatrasyanta raṇe yodhāḥ kālasyeva yugakṣaye

08,055.029a tathārditān bhīmabalān bhīmasenena bhārata

08,055.029c dṛṣṭvā duryodhano rājā idaṃ vacanam abravīt

08,055.030a sainikān sa maheṣvāso yodhāṃś ca bharatarṣabha

08,055.030c samādiśad raṇe sarvān hata bhīmam iti sma ha

08,055.030e tasmin hate hataṃ manye sarvasainyam aśeṣataḥ

08,055.031a pratigṛhya ca tām ājñāṃ tava putrasya pārthivāḥ

08,055.031c bhīmaṃ pracchādayām āsuḥ śaravarṣaiḥ samantataḥ

08,055.031d*0841_01 tasmin raṇe mahārāja maheṣvāsā narās tathā

08,055.032a gajāś ca bahulā rājan narāś ca jayagṛddhinaḥ

08,055.032c rathā hayāś ca rājendra parivavrur vṛkodaram

08,055.033a sa taiḥ parivṛtaḥ śūraiḥ śūro rājan samantataḥ

08,055.033c śuśubhe bharataśreṣṭha nakṣatrair iva candramāḥ

08,055.033d*0842_01 pariveṣī yathā somaḥ paripūrṇo virājate

08,055.034a sa rarāja tathā saṃkhye darśanīyo narottamaḥ

08,055.034c nirviśeṣaṃ mahārāja yathā hi vijayas tathā

08,055.035a tatra te pārthivāḥ sarve śaravṛṣṭīḥ samāsṛjan

08,055.035c krodharaktekṣaṇāḥ krūrā hantukāmā vṛkodaram

08,055.036a sa vidārya mahāsenāṃ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,055.036c niścakrāma raṇād bhīmo matsyo jālād ivāmbhasi

08,055.037a hatvā daśa sahasrāṇi gajānām anivartinām

08,055.037c nṛṇāṃ śatasahasre dve dve śate caiva bhārata

08,055.038a pañca cāśvasahasrāṇi rathānāṃ śatam eva ca

08,055.038c hatvā prāsyandayad bhīmo nadīṃ śoṇitakardamām

08,055.039a śoṇitodāṃ rathāvartāṃ hastigrāhasamākulām

08,055.039c naramīnām aśvanakrāṃ keśaśaivalaśādvalām

08,055.040a saṃchinnabhujanāgendrāṃ bahuratnāpahāriṇīm

08,055.040c ūrugrāhāṃ majjapaṅkāṃ śīrṣopalasamākulām

08,055.041a dhanuṣkāśāṃ śarāvāpāṃ gadāparighaketanām

08,055.041b*0843_01 haṃsacchatradhvajopetām uṣṇīṣavaraphenilām

08,055.041b*0843_02 hārapadmākarāṃ caiva bhūmireṇūrmimālinīm

08,055.041b*0843_03 āryavṛttavatīṃ saṃkhye sutarāṃ bhīrudustarām

08,055.041c yodhavrātavatīṃ saṃkhye vahantīṃ yamasādanam

08,055.042a kṣaṇena puruṣavyāghraḥ prāvartayata nimnagām

08,055.042c yathā vaitaraṇīm ugrāṃ dustarām akṛtātmabhiḥ

08,055.042d*0844_01 tathā dustaraṇīṃ ghorāṃ bhīrūṇāṃ bhayavardhanīm

08,055.042d*0845_01 tathā prāvartayad bhīmo vīrayodhāpahāriṇīm

08,055.043a yato yataḥ pāṇḍaveyaḥ pravṛtto rathasattamaḥ

08,055.043c tatas tato 'pātayata yodhāñ śatasahasraśaḥ

08,055.044a evaṃ dṛṣṭvā kṛtaṃ karma bhīmasenena saṃyuge

08,055.044c duryodhano mahārāja śakuniṃ vākyam abravīt

08,055.045a jaya mātula saṃgrāme bhīmasenaṃ mahābalam

08,055.045c asmiñ jite jitaṃ manye pāṇḍaveyaṃ mahābalam

08,055.046a tataḥ prāyān mahārāja saubaleyaḥ pratāpavān

08,055.046c raṇāya mahate yukto bhrātṛbhiḥ parivāritaḥ

08,055.047a sa samāsādya saṃgrāme bhīmaṃ bhīmaparākramam

08,055.047c vārayām āsa taṃ vīro veleva makarālayam

08,055.047e sa nyavartata taṃ bhīmo vāryamāṇaḥ śitaiḥ śaraiḥ

08,055.047f*0846_01 bhāgineyavacaḥ śrutvā śakuniḥ śaṭhakṛttamaḥ

08,055.048a śakunis tasya rājendra vāme pārśve stanāntare

08,055.048c preṣayām āsa nārācān rukmapuṅkhāñ śilāśitān

08,055.049a varma bhittvā tu sauvarṇaṃ bāṇās tasya mahātmanaḥ

08,055.049c nyamajjanta mahārāja kaṅkabarhiṇavāsasaḥ

08,055.050a so 'tividdho raṇe bhīmaḥ śaraṃ hemavibhūṣitam

08,055.050c preṣayām āsa sahasā saubalaṃ prati bhārata

08,055.051a tam āyāntaṃ śaraṃ ghoraṃ śakuniḥ śatrutāpanaḥ

08,055.051c ciccheda śatadhā rājan kṛtahasto mahābalaḥ

08,055.052a tasmin nipatite bhūmau bhīmaḥ kruddho viśāṃ pate

08,055.052c dhanuś ciccheda bhallena saubalasya hasann iva

08,055.053a tad apāsya dhanuś chinnaṃ saubaleyaḥ pratāpavān

08,055.053c anyad ādatta vegena dhanur bhallāṃś ca ṣoḍaśa

08,055.054a tais tasya tu mahārāja bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,055.054c caturbhiḥ sārathiṃ hy ārcchad bhīmaṃ pañcabhir eva ca

08,055.055a dhvajam ekena ciccheda chatraṃ dvābhyāṃ viśāṃ pate

08,055.055c caturbhiś caturo vāhān vivyādha subalātmajaḥ

08,055.055d*0847_01 tato hṛṣṭo mahārāja tava putro mahīpatiḥ

08,055.055d*0847_02 sādhu sādhu mahābāho jahi bhīmaṃ śitaiḥ śaraiḥ

08,055.055d*0847_03 ayam eva suduṣṭātmā sarvadāsmān prabādhate

08,055.055d*0847_04 mardayainaṃ mahābāho vinihatya sukhī bhava

08,055.056a tataḥ kruddho mahārāja bhīmasenaḥ pratāpavān

08,055.056c śaktiṃ cikṣepa samare rukmadaṇḍām ayasmayīm

08,055.057a sā bhīmabhujanirmuktā nāgajihveva cañcalā

08,055.057c nipapāta rathe tūrṇaṃ saubalasya mahātmanaḥ

08,055.058a tatas tām eva saṃgṛhya śaktiṃ kanakabhūṣaṇām

08,055.058c bhīmasenāya cikṣepa kruddharūpo viśāṃ pate

08,055.058d*0848_01 bhīmo 'pi paramāmarṣī tāṃ śaktiṃ saṃnivārya ca

08,055.058d*0848_02 mumoca śaravarṣāṇi śakuneḥ sarvamarmasu

08,055.058d*0848_03 saubalaḥ so 'pi duṣṭātmā bhīmasenaśarārditaḥ

08,055.058d*0848_04 papāta ca rathopasthe paśyatāṃ sarvabhūbhṛtām

08,055.059a sā nirbhidya bhujaṃ savyaṃ pāṇḍavasya mahātmanaḥ

08,055.059c papāta ca tato bhūmau yathā vidyun nabhaścyutā

08,055.060a athotkruṣṭaṃ mahārāja dhārtarāṣṭraiḥ samantataḥ

08,055.060c na tu taṃ mamṛṣe bhīmaḥ siṃhanādaṃ tarasvinām

08,055.061a sa saṃgṛhya dhanuḥ sajyaṃ tvaramāṇo mahārathaḥ

08,055.061c muhūrtād iva rājendra chādayām āsa sāyakaiḥ

08,055.061e saubalasya balaṃ saṃkhye tyaktvātmānaṃ mahābalaḥ

08,055.062a tasyāśvāṃś caturo hatvā sūtaṃ caiva viśāṃ pate

08,055.062c dhvajaṃ ciccheda bhallena tvaramāṇaḥ parākramī

08,055.063a hatāśvaṃ ratham utsṛjya tvaramāṇo narottamaḥ

08,055.063c tasthau visphārayaṃś cāpaṃ krodharaktekṣaṇaḥ śvasan

08,055.063e śaraiś ca bahudhā rājan bhīmam ārcchat samantataḥ

08,055.064a pratihatya tu vegena bhīmasenaḥ pratāpavān

08,055.064c dhanuś ciccheda saṃkruddho vivyādha ca śitaiḥ śaraiḥ

08,055.065a so 'tividdho balavatā śatruṇā śatrukarśanaḥ

08,055.065c nipapāta tato bhūmau kiṃ cit prāṇo narādhipa

08,055.066a tatas taṃ vihvalaṃ jñātvā putras tava viśāṃ pate

08,055.066c apovāha rathenājau bhīmasenasya paśyataḥ

08,055.067a rathasthe tu naravyāghre dhārtarāṣṭrāḥ parāṅmukhāḥ

08,055.067c pradudruvur diśo bhītā bhīmāj jāte mahābhaye

08,055.068a saubale nirjite rājan bhīmasenena dhanvinā

08,055.068c bhayena mahatā bhagnaḥ putro duryodhanas tava

08,055.068e apāyāj javanair aśvaiḥ sāpekṣo mātulaṃ prati

08,055.069a parāṅmukhaṃ tu rājānaṃ dṛṣṭvā sainyāni bhārata

08,055.069c viprajagmuḥ samutsṛjya dvairathāni samantataḥ

08,055.070a tān dṛṣṭvātirathān sarvān dhārtarāṣṭrān parāṅmukhān

08,055.070c javenābhyapatad bhīmaḥ kirañ śaraśatān bahūn

08,055.071a te vadhyamānā bhīmena dhārtarāṣṭrāḥ parāṅmukhāḥ

08,055.071c karṇam āsādya samare sthitā rājan samantataḥ

08,055.071e sa hi teṣāṃ mahāvīryo dvīpo 'bhūt sumahābalaḥ

08,055.072a bhinnanaukā yathā rājan dvīpam āsādya nirvṛtāḥ

08,055.072c bhavanti puruṣavyāghra nāvikāḥ kālaparyaye

08,055.073a tathā karṇaṃ samāsādya tāvakā bharatarṣabha

08,055.073b*0849_01 agādhe majjatāṃ teṣāṃ karṇo dvīpo 'bhavat tadā

08,055.073c samāśvastāḥ sthitā rājan saṃprahṛṣṭāḥ parasparam

08,055.073e samājagmuś ca yuddhāya mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam

08,056.001 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,056.001a tato bhagneṣu sainyeṣu bhīmasenena saṃyuge

08,056.001c duryodhano 'bravīt kiṃ nu saubalo vāpi saṃjaya

08,056.002a karṇo vā jayatāṃ śreṣṭho yodhā vā māmakā yudhi

08,056.002c kṛpo vā kṛtavarmā ca drauṇir duḥśāsano 'pi vā

08,056.003a atyadbhutam idaṃ manye pāṇḍaveyasya vikramam

08,056.003b*0850_01 yad ekaḥ samare sarvān yodhamāyāsa māmakān

08,056.003c yathāpratijñaṃ yodhānāṃ rādheyaḥ kṛtavān api

08,056.004a kurūṇām api sarveṣāṃ karṇaḥ śatruniṣūdanaḥ

08,056.004b*0851_01 sarveṣāṃ kuruyaudhānāṃ karṇo vai śatrusūdanaḥ

08,056.004c śarma varma pratiṣṭhā ca jīvitāśā ca saṃjaya

08,056.005a tat prabhagnaṃ balaṃ dṛṣṭvā kaunteyenāmitaujasā

08,056.005c rādheyānām adhirathaḥ karṇaḥ kim akarod yudhi

08,056.006a putrā vā mama durdharṣā rājāno vā mahārathāḥ

08,056.006c etan me sarvam ācakṣva kuśalo hy asi saṃjaya

08,056.007 saṃjaya uvāca

08,056.007a aparāhṇe mahārāja sūtaputraḥ pratāpavān

08,056.007c jaghāna somakān sarvān bhīmasenasya paśyataḥ

08,056.007e bhīmo 'py atibalaḥ sainyaṃ dhārtarāṣṭraṃ vyapothayat

08,056.007f*0852_01 atha karṇo 'bravīc chalyaṃ pāñcālān prāpayasva mām

08,056.008a drāvyamāṇaṃ balaṃ dṛṣṭvā bhīmasenena dhīmatā

08,056.008c yantāram abravīt karṇaḥ pāñcālān eva mā vaha

08,056.009a madrarājas tataḥ śalyaḥ śvetān aśvān mahājavān

08,056.009c prāhiṇoc cedipāñcālān karūṣāṃś ca mahābalaḥ

08,056.010a praviśya ca sa tāṃ senāṃ śalyaḥ parabalārdanaḥ

08,056.010c nyayacchat turagān hṛṣṭo yatra yatraicchad agraṇīḥ

08,056.011a taṃ rathaṃ meghasaṃkāśaṃ vaiyāghraparivāraṇam

08,056.011c saṃdṛśya pāṇḍupāñcālās trastā āsan viśāṃ pate

08,056.012a tato rathasya ninadaḥ prādurāsīn mahāraṇe

08,056.012c parjanyasamanirghoṣaḥ parvatasyeva dīryataḥ

08,056.013a tataḥ śaraśatais tīkṣṇaiḥ karṇo 'py ākarṇaniḥsṛtaiḥ

08,056.013c jaghāna pāṇḍavabalaṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ

08,056.014a taṃ tathā samare karma kurvāṇam atimānuṣam

08,056.014c parivavrur maheṣvāsāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ

08,056.015a taṃ śikhaṇḍī ca bhīmaś ca dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ

08,056.015c nakulaḥ sahadevaś ca draupadeyāḥ sasātyakāḥ

08,056.015e parivavrur jighāṃsanto rādheyaṃ śaravṛṣṭibhiḥ

08,056.016a sātyakis tu tataḥ karṇaṃ viṃśatyā niśitaiḥ śaraiḥ

08,056.016c atāḍayad raṇe śūro jatrudeśe narottamaḥ

08,056.017a śikhaṇḍī pañcaviṃśatyā dhṛṣṭadyumnaś ca pañcabhiḥ

08,056.017c draupadeyāś catuḥṣaṣṭyā sahadevaś ca saptabhiḥ

08,056.017e nakulaś ca śatenājau karṇaṃ vivyādha sāyakaiḥ

08,056.018a bhīmasenas tu rādheyaṃ navatyā nataparvaṇām

08,056.018c vivyādha samare kruddho jatrudeśe mahābalaḥ

08,056.019a tataḥ prahasyādhirathir vikṣipan dhanur uttamam

08,056.019c mumoca niśitān bāṇān pīḍayan sumahābalaḥ

08,056.019e tān pratyavidhyad rādheyaḥ pañcabhiḥ pañcabhiḥ śaraiḥ

08,056.020a sātyakes tu dhanuś chittvā dhvajaṃ ca puruṣarṣabhaḥ

08,056.020c athainaṃ navabhir bāṇair ājaghāna stanāntare

08,056.021a bhīmasenas tu taṃ kruddho vivyādha triṃśatā śaraiḥ

08,056.021b*0853_01 sahadevasya bhallena dhvajaṃ ciccheda māriṣa

08,056.021c sārathiṃ ca tribhir bāṇair ājaghāna paraṃtapaḥ

08,056.022a virathān draupadeyāṃś ca cakāra puruṣarṣabhaḥ

08,056.022c akṣṇor nimeṣamātreṇa tad adbhutam ivābhavat

08,056.023a vimukhīkṛtya tān sarvāñ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ

08,056.023c pāñcālān ahanac chūraś cedīnāṃ ca mahārathān

08,056.024a te vadhyamānāḥ samare cedimatsyā viśāṃ pate

08,056.024c karṇam ekam abhidrutya śarasaṃghaiḥ samārdayan

08,056.024e tāñ jaghāna śitair bāṇaiḥ sūtaputro mahārathaḥ

08,056.024f*0854_01 prādravanta raṇe bhītāḥ siṃhatrastā mṛgā iva

08,056.024f*0855_01 tatas tān prahasan vīro vijigye pāṇḍavān raṇe

08,056.025a etad atyadbhutaṃ karṇe dṛṣṭavān asmi bhārata

08,056.025c yad ekaḥ samare śūrān sūtaputraḥ pratāpavān

08,056.025c*0856_01 **** **** yatamānān mahārathān

08,056.025c*0856_02 yodhayām āsa samare

08,056.026a yatamānān paraṃ śaktyāyodhayat tāṃś ca dhanvinaḥ

08,056.026c pāṇḍaveyān mahārāja śarair vāritavān raṇe

08,056.027a tatra bhārata karṇasya lāghavena mahātmanaḥ

08,056.027c tutuṣur devatāḥ sarvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ

08,056.028a apūjayan maheṣvāsā dhārtarāṣṭrā narottamam

08,056.028c karṇaṃ rathavaraśreṣṭhaṃ śreṣṭhaṃ sarvadhanuṣmatām

08,056.029a tataḥ karṇo mahārāja dadāha ripuvāhinīm

08,056.029b*0857_01 ekavīro maheṣvāso vighnastāparivāhiṇam (sic)

08,056.029b*0858_01 samardayañ charais tīkṣṇaiḥ pāñcālānāṃ pravāhinīm

08,056.029c kakṣam iddho yathā vahnir nidāghe jvalito mahān

08,056.030a te vadhyamānāḥ karṇena pāṇḍaveyās tatas tataḥ

08,056.030c prādravanta raṇe bhītāḥ karṇaṃ dṛṣṭvā mahābalam

08,056.031a tatrākrando mahān āsīt pāñcālānāṃ mahāraṇe

08,056.031c vadhyatāṃ sāyakais tīkṣṇaiḥ karṇacāpavaracyutaiḥ

08,056.032a tena śabdena vitrastā pāṇḍavānāṃ mahācamūḥ

08,056.032c karṇam ekaṃ raṇe yodhaṃ menire tatra śātravāḥ

08,056.033a tatrādbhutaṃ paraṃ cakre rādheyaḥ śatrukarśanaḥ

08,056.033c yad ekaṃ pāṇḍavāḥ sarve na śekur abhivīkṣitum

08,056.034a yathaughaḥ parvataśreṣṭham āsādyābhipradīryate

08,056.034c tathā tat pāṇḍavaṃ sainyaṃ karṇam āsādya dīryate

08,056.035a karṇo 'pi samare rājan vidhūmo 'gnir iva jvalan

08,056.035c dahaṃs tasthau mahābāhuḥ pāṇḍavānāṃ mahācamūm

08,056.036a śirāṃsi ca mahārāja karṇāṃś cañcalakuṇḍalān

08,056.036c bāhūṃś ca vīro vīrāṇāṃ ciccheda laghu ceṣubhiḥ

08,056.037a hastidantān tsarūn khaḍgān dhvajāñ śaktīr hayān gajān

08,056.037c rathāṃś ca vividhān rājan patākā vyajanāni ca

08,056.038a akṣeṣāyugayoktrāṇi cakrāṇi vividhāni ca

08,056.038c ciccheda śatadhā karṇo yodhavratam anuṣṭhitaḥ

08,056.039a tatra bhārata karṇena nihatair gajavājibhiḥ

08,056.039c agamyarūpā pṛthivī māṃsaśoṇitakardamā

08,056.040a viṣamaṃ ca samaṃ caiva hatair aśvapadātibhiḥ

08,056.040c rathaiś ca kuñjaraiś caiva na prājñāyata kiṃ cana

08,056.041a nāpi sve na pare yodhāḥ prājñāyanta parasparam

08,056.041c ghore śarāndhakāre tu karṇāstre ca vijṛmbhite

08,056.042a rādheyacāpanirmuktaiḥ śaraiḥ kāñcanabhūṣitaiḥ

08,056.042c saṃchāditā mahārāja yatamānā mahārathāḥ

08,056.043a te pāṇḍaveyāḥ samare karṇena sma punaḥ punaḥ

08,056.043c abhajyanta mahārāja yatamānā mahārathāḥ

08,056.044a mṛgasaṃghān yathā kruddhaḥ siṃho drāvayate vane

08,056.044b*0859_01 pāñcālānāṃ rathaśreṣṭhān drāvayañ chātravāṃs tathā

08,056.044c karṇas tu samare yodhāṃs tatra tatra mahāyaśāḥ

08,056.044e kālayām āsa tat sainyaṃ yathā paśugaṇān vṛkaḥ

08,056.045a dṛṣṭvā tu pāṇḍavīṃ senāṃ dhārtarāṣṭrāḥ parāṅmukhīm

08,056.045c abhijagmur maheṣvāsā ruvanto bhairavān ravān

08,056.046a duryodhano hi rājendra mudā paramayā yutaḥ

08,056.046c vādayām āsa saṃhṛṣṭo nānāvādyāni sarvaśaḥ

08,056.047a pāñcālāpi maheṣvāsā bhagnā bhagnā narottamāḥ

08,056.047c nyavartanta yathā śūrā mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam

08,056.048a tān nivṛttān raṇe śūrān rādheyaḥ śatrutāpanaḥ

08,056.048c anekaśo mahārāja babhañja puruṣarṣabhaḥ

08,056.049a tatra bhārata karṇena pāñcālā viṃśatī rathāḥ

08,056.049c nihatāḥ sādayaḥ krodhāc cedayaś ca paraḥśatāḥ

08,056.050a kṛtvā śūnyān rathopasthān vājipṛṣṭhāṃś ca bhārata

08,056.050c nirmanuṣyān gajaskandhān pādātāṃś caiva vidrutān

08,056.051a āditya iva madhyāhne durnirīkṣyaḥ paraṃtapaḥ

08,056.051c kālāntakavapuḥ krūraḥ sūtaputraś cacāra ha

08,056.052a evam etān mahārāja naravājirathadvipān

08,056.052c hatvā tasthau maheṣvāsaḥ karṇo 'rigaṇasūdanaḥ

08,056.053a yathā bhūtagaṇān hatvā kālas tiṣṭhen mahābalaḥ

08,056.053c tathā sa somakān hatvā tasthāv eko mahārathaḥ

08,056.054a tatrādbhutam apaśyāma pāñcālānāṃ parākramam

08,056.054c vadhyamānāpi karṇena nājahū raṇamūrdhani

08,056.055a rājā duḥśāsanaś caiva kṛpaḥ śāradvatas tathā

08,056.055c aśvatthāmā kṛtavarmā śakuniś cāpi saubalaḥ

08,056.055e nyahanan pāṇḍavīṃ senāṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ

08,056.056a karṇaputrau ca rājendra bhrātarau satyavikramau

08,056.056c anāśayetāṃ balinaḥ pāñcālān vai tatas tataḥ

08,056.056e tatra yuddhaṃ tadā hy āsīt krūraṃ viśasanaṃ mahat

08,056.057a tathaiva pāṇḍavāḥ śūrā dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍinau

08,056.057c draupadeyāś ca saṃkruddhā abhyaghnaṃs tāvakaṃ balam

08,056.058a evam eṣa kṣayo vṛttaḥ pāṇḍavānāṃ tatas tataḥ

08,056.058c tāvakānām api raṇe bhīmaṃ prāpya mahābalam

08,057.001 saṃjaya uvāca

08,057.001a arjunas tu mahārāja kṛtvā sainyaṃ pṛthagvidham

08,057.001c sūtaputraṃ susaṃrabdhaṃ dṛṣṭvā caiva mahāraṇe

08,057.001d*0860_01 hatvā tu phalgunaḥ sainyaṃ kauravāṇāṃ pṛthak pṛthak

08,057.001d*0860_02 sūtaputrasya saṃrambhaṃ dṛṣṭvā cāpi mahāhave

08,057.002a śoṇitodāṃ mahīṃ kṛtvā māṃsamajjāsthivāhinīm

08,057.002b*0861_01 manuṣyaśīrṣapāṣāṇāṃ hastyaśvakṛtarodhasam

08,057.002b*0861_02 śūrāsthicayasaṃkīrṇāṃ kākagṛdhrānunāditām

08,057.002b*0861_03 chatrahaṃsaplavopetāṃ vīravṛkṣāpahāriṇīm

08,057.002b*0861_04 hārapadmākaravatīm uṣṇīṣavaraphenilām

08,057.002b*0861_05 dhanuḥśaradhvajopetāṃ narakṣudrakapālinīm

08,057.002b*0861_06 carmavarmabhramopetāṃ rathoḍupasamākulām

08,057.002b*0861_07 jayaiṣiṇāṃ ca sutarāṃ bhīrūṇāṃ ca sudustarām

08,057.002b*0861_08 tāṃ nadīṃ prāpayitvā tu bībhatsuḥ paravīrahā

08,057.002c vāsudevam idaṃ vākyam abravīt puruṣarṣabha

08,057.003a eṣa ketū raṇe kṛṣṇa sūtaputrasya dṛśyate

08,057.003c bhīmasenādayaś caite yodhayanti mahārathān

08,057.003e ete dravanti pāñcālāḥ karṇāt trastā janārdana

08,057.004a eṣa duryodhano rājā śvetacchatreṇa bhāsvatā

08,057.004c karṇena bhagnān pāñcālān drāvayan bahu śobhate

08,057.005a kṛpaś ca kṛtavarmā ca drauṇiś caiva mahābalaḥ

08,057.005c ete rakṣanti rājānaṃ sūtaputreṇa rakṣitāḥ

08,057.005e avadhyamānās te 'smābhir ghātayiṣyanti somakān

08,057.006a eṣa śalyo rathopasthe raśmisaṃcārakovidaḥ

08,057.006c sūtaputrarathaṃ kṛṣṇa vāhayan bahu śobhate

08,057.007a tatra me buddhir utpannā vāhayātra mahāratham

08,057.007c nāhatvā samare karṇaṃ nivartiṣye kathaṃ cana

08,057.008a rādheyo 'py anyathā pārthān sṛñjayāṃś ca mahārathān

08,057.008c niḥśeṣān samare kuryāt paśyator nau janārdana

08,057.008d*0862_01 evam uktas tu pārthena kṛṣṇo rājaṃs tvarānvitaḥ

08,057.009a tataḥ prāyād rathenāśu keśavas tava vāhinīm

08,057.009c karṇaṃ prati maheṣvāsaṃ dvairathe savyasācinā

08,057.010a prayātaś ca mahābāhuḥ pāṇḍavānujñayā hariḥ

08,057.010b*0863_01 sa prayāto rathenāśu kṛṣṇo rājan mahāhave

08,057.010c āśvāsayan rathenaiva pāṇḍusainyāni sarvaśaḥ

08,057.011a rathaghoṣaḥ sa saṃgrāme pāṇḍaveyasya saṃbabhau

08,057.011c vāsavāśanitulyasya mahaughasyeva māriṣa

08,057.011d*0864_01 rathaghoṣas tatas tasya pāṇḍavasya babhūva ha

08,057.011d*0864_02 vāsavāstranipātena parvateṣv iva māriṣa

08,057.012a mahatā rathaghoṣeṇa pāṇḍavaḥ satyavikramaḥ

08,057.012c abhyayād aprameyātmā vijayas tava vāhinīm

08,057.013a tam āyāntaṃ samīkṣyaiva śvetāśvaṃ kṛṣṇasārathim

08,057.013c madrarājo 'bravīt karṇaṃ ketuṃ dṛṣṭvā mahātmanaḥ

08,057.014a ayaṃ sa ratha āyāti śvetāśvaḥ kṛṣṇasārathiḥ

08,057.014c nighnann amitrān samare yaṃ karṇa paripṛcchasi

08,057.015a eṣa tiṣṭhati kaunteyaḥ saṃspṛśan gāṇḍivaṃ dhanuḥ

08,057.015c taṃ haniṣyasi ced adya tan naḥ śreyo bhaviṣyati

08,057.015d*0865_01 tvām abhiprepsur āyāti karṇa nighnan varān rathān

08,057.015d*0865_02 asajjamāno rādheya taṃ yāhi prati bhāratam

08,057.015d*0866_01 ghṛṇāṃ tyaktvā prasādaṃ ca bhṛgor astraṃ ca saṃsmaran

08,057.015d*0866_02 dṛṣṭiṃ muṣṭiṃ ca saṃdhānaṃ smṛtvā rāmopadeśajam

08,057.015d*0866_03 dhanaṃjayaṃ jaye prepsuḥ pratyudgamya mahārathān

08,057.015d*0866_04 vājividyāparijñāne na me yuddhe bale hariḥ

08,057.015d*0866_05 na māṃ vijeṣyate karṇa gadāyuddhe viśeṣataḥ

08,057.015d@027_0001 dhanurjyā candratārārkapatākā kiṅkiṇīyutā

08,057.015d@027_0002 paśya karṇārjunasyaiṣā saudāminy ambare yathā

08,057.015d@027_0003 eṣa dhvajāgre pārthasya prekṣamāṇaḥ samantataḥ

08,057.015d@027_0004 dṛśyate vānaro bhīmo vīkṣatāṃ bhayavardhanaḥ

08,057.015d@027_0005 etac cakraṃ gadā śaṅkhaḥ śārṅgaṃ kṛṣṇasya ca prabho

08,057.015d@027_0006 dṛśyate pāṇḍavarathe vāhayānasya vājinaḥ

08,057.015d@027_0007 etat kūjati gāṇḍīvaṃ vikṛṣṭaṃ savyasācinā

08,057.015d@027_0008 ete hastavatā muktā ghnanty amitrāñ śitāḥ śarāḥ

08,057.015d@027_0009 viśālāyatatāmrākṣaiḥ pūrṇacandranibhānanaiḥ

08,057.015d@027_0010 eṣā bhūḥ kīryate rājñāṃ śirobhir apalāyinām

08,057.015d@027_0011 ete parighasaṃkāśāḥ puṇyagandhānulepanāḥ

08,057.015d@027_0012 udyatā raṇaśauṇḍānāṃ pātyante sāyudhā bhujāḥ

08,057.015d@027_0013 nirastajihvānetrāntā vājinaḥ sahasādibhiḥ

08,057.015d@027_0014 patitāḥ pātyamānāś ca kṣitau kṣīṇā viśerate

08,057.015d@027_0015 ete parvataśṛṅgāṇāṃ tulyā haimavatā gajāḥ

08,057.015d@027_0016 saṃchinnahastāḥ pārthena prapatanty adrayo yathā

08,057.015d@027_0017 gandharvanagarākārā rathā hatanareśvarāḥ

08,057.015d@027_0018 vimānānīva puṇyānte svargiṇāṃ nipatanty amī

08,057.015d@027_0019 vyākulīkṛtam atyarthaṃ paśya sainyaṃ kirīṭinā

08,057.015d@027_0020 nānāmṛgasahasrāṇāṃ yūthaṃ kesariṇā yathā

08,057.016a eṣā vidīryate senā dhārtarāṣṭrī samantataḥ

08,057.016c arjunasya bhayāt tūrṇaṃ nighnataḥ śātravān bahūn

08,057.017a varjayan sarvasainyāni tvarate hi dhanaṃjayaḥ

08,057.017c tvadartham iti manye 'haṃ yathāsyodīryate vapuḥ

08,057.018a na hy avasthāpyate pārtho yuyutsuḥ kena cit saha

08,057.018c tvām ṛte krodhadīpto hi pīḍyamāne vṛkodare

08,057.019a virathaṃ dharmarājaṃ ca dṛṣṭvā sudṛḍhavikṣatam

08,057.019c śikhaṇḍinaṃ sātyakiṃ ca dhṛṣṭadyumnaṃ ca pārṣatam

08,057.020a draupadeyān yudhāmanyum uttamaujasam eva ca

08,057.020c nakulaṃ sahadevaṃ ca bhrātarau dvau samīkṣya ca

08,057.021a sahasaikarathaḥ pārthas tvām abhyeti paraṃtapa

08,057.021c krodharaktekṣaṇaḥ kruddho jighāṃsuḥ sarvadhanvinām

08,057.022a tvarito 'bhipataty asmāṃs tyaktvā sainyāny asaṃśayam

08,057.022c tvaṃ karṇa pratiyāhy enaṃ nāsty anyo hi dhanurdharaḥ

08,057.023a na taṃ paśyāmi loke 'smiṃs tvatto 'py anyaṃ dhanurdharam

08,057.023c arjunaṃ samare kruddhaṃ yo velām iva dhārayet

08,057.023d*0867_01 yo 'rjunaṃ sāgaraughābhaṃ kruddhaṃ veleva vārayet

08,057.024a na cāsya rakṣāṃ paśyāmi pṛṣṭhato na ca pārśvataḥ

08,057.024c eka evābhiyāti tvāṃ paśya sāphalyam ātmanaḥ

08,057.025a tvaṃ hi kṛṣṇau raṇe śaktaḥ saṃsādhayitum āhave

08,057.025c tavaiṣa bhāro rādheya pratyudyāhi dhanaṃjayam

08,057.026a tvaṃ kṛto hy eva bhīṣmeṇa droṇadrauṇikṛpair api

08,057.026c savyasācipratirathas taṃ nivartaya pāṇḍavam

08,057.026d*0868_01 savyasācinam āyāntaṃ nivāraya mahāraṇe

08,057.027a lelihānaṃ yathā sarpaṃ garjantam ṛṣabhaṃ yathā

08,057.027c layasthitaṃ yathā vyāghraṃ jahi karṇa dhanaṃjayam

08,057.028a ete dravanti samare dhārtarāṣṭrā mahārathāḥ

08,057.028c arjunasya bhayāt tūrṇaṃ nirapekṣā janādhipāḥ

08,057.029a dravatām atha teṣāṃ tu yudhi nānyo 'sti mānavaḥ

08,057.029c bhayahā yo bhaved vīra tvām ṛte sūtanandana

08,057.030a ete tvāṃ kuravaḥ sarve dvīpam āsādya saṃyuge

08,057.030c viṣṭhitāḥ puruṣavyāghra tvattaḥ śaraṇakāṅkṣiṇaḥ

08,057.031a vaidehāmbaṣṭhakāmbojās tathā nagnajitas tvayā

08,057.031c gāndhārāś ca yayā dhṛtyā jitāḥ saṃkhye sudurjayāḥ

08,057.032a tāṃ dhṛtiṃ kuru rādheya tataḥ pratyehi pāṇḍavam

08,057.032c vāsudevaṃ ca vārṣṇeyaṃ prīyamāṇaṃ kirīṭinā

08,057.032d*0869_01 pratyudyāhi mahābāho pauruṣe mahati sthitaḥ

08,057.032d*0870_01 yathaikena tvayā pūrvaṃ kṛto digvijayo mahān

08,057.032d*0870_02 kaliṅgādhipatiṃ jitvā tavānītā tadantare

08,057.032d*0870_03 duryodhanasya mahiṣī jarāsaṃdhaṃ vijitya ca

08,057.032d*0870_04 tad eva sattvam ālambya jahi pārthaṃ dhanaṃjayam

08,057.033 karṇa uvāca

08,057.033a prakṛtistho hi me śalya idānīṃ saṃmatas tathā

08,057.033c pratibhāsi mahābāho vibhīś caiva dhanaṃjayāt

08,057.034a paśya bāhvor balaṃ me 'dya śikṣitasya ca paśya me

08,057.034c eko 'dya nihaniṣyāmi pāṇḍavānāṃ mahācamūm

08,057.035a kṛṣṇau ca puruṣavyāghrau tac ca satyaṃ bravīmi te

08,057.035c nāhatvā yudhi tau vīrāv apayāsye kathaṃ cana

08,057.036a svapsye vā nihatas tābhyām asatyo hi raṇe jayaḥ

08,057.036c kṛtārtho vā bhaviṣyāmi hatvā tāv atha vā hataḥ

08,057.036d*0871_01 nihato vā gamiṣyāmi naikānto 'sti raṇe jayaḥ

08,057.036d*0871_02 kṛtārtho vā gamiṣyāmi hato vā svagam āpnuyām

08,057.036d*0872_00 śalya uvāca

08,057.036d*0872_01 ajayyam enaṃ pravadanti yuddhe

08,057.036d*0872_02 mahārathāḥ karṇa rathapravīram

08,057.036d*0872_03 ekākinaṃ kim u kṛṣṇābhiguptaṃ

08,057.036d*0872_04 vijetum enaṃ ka ihotsaheta

08,057.037a naitādṛśo jātu babhūva loke; rathottamo yāvad anuśrutaṃ naḥ

08,057.037b*0873_01 adyāhaṃ taṃ nihaniṣyāmi saṃkhye

08,057.037b*0873_02 dhanaṃjayaṃ paśyatas te samṛddham

08,057.037c tam īdṛśaṃ pratiyotsyāmi pārthaṃ; mahāhave paśya ca pauruṣaṃ me

08,057.038a rathe caraty eṣa rathapravīraḥ; śīghrair hayaiḥ kauravarājaputraḥ

08,057.038c sa vādya māṃ neṣyati kṛcchram etat; karṇasyāntād etad antāḥ stha sarve

08,057.038d*0874_01 rathān varān eti rathapravīraḥ

08,057.038d*0874_02 śīghrair hayaiḥ kauravarājaputraḥ

08,057.038d*0874_03 sa cādya māṃ neṣyati kṣipram antaṃ

08,057.038d*0874_04 karṇo 'syānte 'py atra bhavet samarthaḥ

08,057.039a asvedinau rājaputrasya hastāv; avepinau jātakiṇau bṛhantau

08,057.039c dṛḍhāyudhaḥ kṛtimān kṣiprahasto; na pāṇḍaveyena samo 'sti yodhaḥ

08,057.040a gṛhṇāty anekān api kaṅkapatrān; ekaṃ yathā tān kṣitipān pramathya

08,057.040c te krośamātraṃ nipatanty amoghāḥ; kas tena yodho 'sti samaḥ pṛthivyām

08,057.040d*0875_01 gṛhṇan vimuñcan sa nimeṣamātrāt

08,057.040d*0875_02 puraṃdarasyeva ca tulyavīryaḥ

08,057.040d*0875_03 te krośamātre nipatanty amoghā

08,057.040d*0875_04 na pāṇḍavasya sadṛśo 'sti kaś cit

08,057.040d*0876_01 atīvānyān dhanuṣā rājaputras

08,057.040d*0876_02 tv atīvānyān keśavaś cakrayuddhe

08,057.041a atoṣayat pāṇḍaveyo hutāśaṃ; kṛṣṇadvitīyo 'tirathas tarasvī

08,057.041c lebhe cakraṃ yatra kṛṣṇo mahātmā; dhanur gāṇḍīvaṃ pāṇḍavaḥ savyasācī

08,057.042a śvetāśvayuktaṃ ca sughoṣam agryaṃ; rathaṃ mahābāhur adīnasattvaḥ

08,057.042c maheṣudhī cākṣayau divyarūpau; śastrāṇi divyāni ca havyavāhāt

08,057.043a tathendraloke nijaghāna daityān; asaṃkhyeyān kālakeyāṃś ca sarvān

08,057.043c lebhe śaṅkhaṃ devadattaṃ sma tatra; ko nāma tenābhyadhikaḥ pṛthivyām

08,057.044a mahādevaṃ toṣayām āsa caiva; sākṣāt suyuddhena mahānubhāvaḥ

08,057.044c lebhe tataḥ pāśupataṃ sughoraṃ; trailokyasaṃhārakaraṃ mahāstram

08,057.045a pṛthak pṛthag lokapālāḥ sametā; dadur hy astrāṇy aprameyāṇi yasya

08,057.045c yais tāñ jaghānāśu raṇe nṛsiṃhān; sa kālakhañjān asurān sametān

08,057.046a tathā virāṭasya pure sametān; sarvān asmān ekarathena jitvā

08,057.046c jahāra tad godhanam ājimadhye; vastrāṇi cādatta mahārathebhyaḥ

08,057.047a tam īdṛśaṃ vīryaguṇopapannaṃ; kṛṣṇadvitīyaṃ varaye raṇāya

08,057.047b*0877_01 tam āhvayan sāhasam uttamaṃ vai

08,057.047b*0877_02 jāne svayaṃ sarvalokasya śalya

08,057.047c anantavīryeṇa ca keśavena; nārāyaṇenāpratimena guptam

08,057.048a varṣāyutair yasya guṇā na śakyā; vaktuṃ sametair api sarvalokaiḥ

08,057.048c mahātmanaḥ śaṅkhacakrāsipāṇer; viṣṇor jiṣṇor vasudevātmajasya

08,057.048e bhayaṃ me vai jāyate sādhvasaṃ ca; dṛṣṭvā kṛṣṇāv ekarathe sametau

08,057.048f*0878_01 atīva pārtho yudhi kārmukibhyo

08,057.048f*0878_02 nārāyaṇaś cāprati cakrayuddhe

08,057.048f*0879_01 evaṃvidhau pāṇḍavavāsudevau

08,057.048f*0879_02 calet svadeśād dhi bhavān na kṛṣṇau

08,057.048f*0880_00 karṇaḥ

08,057.048f*0880_01 kiṃ madrarājārjunavarṇanena

08,057.048f*0880_02 māṃ bhīṣayasy adya raṇe 'pramattam

08,057.048f*0880_03 nāhaṃ tvayā bhīṣayituṃ hi śakyo

08,057.048f*0880_04 bandīva tasyaiva guṇāṃś ca stauṣi

08,057.048f*0880_05 vīryeṇa yukto yudhi phalguno 'sau

08,057.048f*0880_06 gupto yathā keśavenādya saṃkhye

08,057.048f*0880_07 tathāpi te paśyatas taṃ nihanmi

08,057.048f*0880_08 tūṣṇīṃ sthitaś codaya tāvad aśvān

08,057.048f*0880_09 dṛṣṭvā kṛṣṇāv ekarathe sametāv

08,057.048f*0880_10 atīva harṣo mama jāyate 'dya

08,057.049a ubhau hi śūrau kṛtinau dṛḍhāstrau; mahārathau saṃhananopapannau

08,057.049b*0881_01 etādṛśau naravīrau sametau

08,057.049b*0881_02 sthānāc cyutau devakumārarūpau

08,057.049b*0881_03 agnyanilāv indrabṛhaspatī vā

08,057.049b*0881_04 yamāntakau vā śaśipūṣaṇau vā

08,057.049b*0881_05 bhagāṃśamitrāvaruṇāśvinau vā

08,057.049b*0881_06 marudgaṇā vā vasavaḥ sahendrāḥ

08,057.049b*0881_07 vyastāḥ samastāś ca yudhā na śaktā

08,057.049b*0881_08 jetuṃ prasahyārjunam acyutaṃ ca

08,057.049c etādṛśau phalgunavāsudevau; ko 'nyaḥ pratīyān mad ṛte nu śalya

08,057.049d*0882_01 manoratho yas tu mamādya śalya

08,057.049d*0882_02 madreśa yuddhaṃ prati pāṇḍavasya

08,057.049d*0882_03 nedaṃ cirād āśu bhaviṣyatīdam

08,057.049d*0882_04 atyadbhutaṃ citram atulyarūpam

08,057.049d*0883_01 sarveṣāṃ vṛṣṇivīrāṇāṃ kṛṣṇe lakṣmīḥ pratiṣṭhitā

08,057.049d*0883_02 sarveṣāṃ pāṇḍuputrāṇāṃ jayaḥ pārthe pratiṣṭhitaḥ

08,057.049d*0883_03 tāv ubhau puruṣavyāghrau samāne syandane sthitau

08,057.049d*0883_04 mām ekam abhiyoddhārau sujātaṃ bata śalya me

08,057.049d*0884_01 naitac cirāt kṣipram imaṃ rathaṃ me

08,057.049d*0884_02 pravartayaitāv abhiyāmi caiva

08,057.049d*0885_01 asmin muhūrte nihatau paśya kṛṣṇau

08,057.049d*0885_02 tābhyāṃ hataṃ vā yudhi māṃ ripubhyām

08,057.050a etāv ahaṃ yudhi vā pātayiṣye; māṃ vā kṛṣṇau nihaniṣyato 'dya

08,057.050c iti bruvañ śalyam amitrahantā; karṇo raṇe megha ivonnanāda

08,057.050d*0886_01 asmin muhūrte nihatau paśya kṛṣṇau

08,057.050d*0886_02 mayā hataṃ vā yudhi mām aribhyām

08,057.050d*0886_03 evaṃ bruvāṇaḥ sahasā mahārathas

08,057.050d*0886_04 tv abhyadravat pāṇḍavaṃ sūtaputraḥ

08,057.051a abhyetya putreṇa tavābhinanditaḥ; sametya covāca kurupravīrān

08,057.051c kṛpaṃ ca bhojaṃ ca mahābhujāv ubhau; tathaiva gāndhāranṛpaṃ sahānujam

08,057.051e guroḥ sutaṃ cāvarajaṃ tathātmanaḥ; padātino 'tha dvipasādino 'nyān

08,057.051f*0887_01 guroḥ sutas tatra tavātmajas tathā

08,057.051f*0887_02 padātisādidviradā rathās tathā

08,057.052a nirundhatābhidravatācyutārjunau; śrameṇa saṃyojayatāśu sarvataḥ

08,057.052c yathā bhavadbhir bhṛśavikṣatāv ubhau; sukhena hanyām aham adya bhūmipāḥ

08,057.053a tatheti coktvā tvaritāḥ sma te 'rjunaṃ; jighāṃsavo vīratamāḥ samabhyayuḥ

08,057.053b*0888_01 śaraiś ca jaghnur yudhi taṃ mahārathā

08,057.053b*0888_02 dhanaṃjayaṃ karṇanideśakāriṇaḥ

08,057.053c nadīnadān bhūrijalo mahārṇavo; yathā tathā tān samare 'rjuno 'grasat

08,057.054a na saṃdadhāno na tathā śarottamān; pramuñcamāno ripubhiḥ pradṛśyate

08,057.054b*0889_01 na saṃdadhan naiva samuddharañ śarān

08,057.054b*0889_02 na cābhimuñcann aribhiḥ sa dṛśyate

08,057.054c dhanaṃjayas tasya śaraiś ca dāritā; hatāś ca petur naravājikuñjarāḥ

08,057.055a śarārciṣaṃ gāṇḍivacārumaṇḍalaṃ; yugāntasūryapratimānatejasam

08,057.055c na kauravāḥ śekur udīkṣituṃ jayaṃ; yathā raviṃ vyādhitacakṣuṣo janāḥ

08,057.055d*0890_01 śarottamān sa prahitān mahārathaiś

08,057.055d*0890_02 ciccheda pārthaḥ prahasañ śaraughaiḥ

08,057.055d*0890_03 bhūyaś ca tān ahanad bāṇasaṃghān

08,057.055d*0890_04 gāṇḍīvadhanvāyatapūrṇamaṇḍalam

08,057.055d*0890_05 yathograraśmiḥ śuciśukramadhyagaḥ

08,057.055d*0890_06 sukhaṃ vivasvān harate jalaughān

08,057.055d*0890_07 tathārjuno bāṇagaṇān nirasya

08,057.055d*0890_08 dadāha senāṃ tava pārthivendra

08,057.056a tam abhyadhāvad visṛjañ śarān kṛpas; tathaiva bhojas tava cātmajaḥ svayam

08,057.056b*0891_01 mahāratho droṇasutaś ca sāyakair

08,057.056b*0891_02 avākiraṃs toyadharā yathācalam

08,057.056b*0892_01 jighāṃsavaḥ pātham asahyavikramaṃ

08,057.056b*0892_02 yathaiva vahniṃ śalabhā mahārciṣam

08,057.056c jighāṃsubhis tān kuśalaiḥ śarottamān; mahāhave saṃjavitān prayatnataḥ

08,057.056e śaraiḥ praciccheda ca pāṇḍavas tvaran; parābhinad vakṣasi ca tribhis tribhiḥ

08,057.057a sa gāṇḍivābhyāyatapūrṇamaṇḍalas; tapan ripūn arjunabhāskaro babhau

08,057.057c śarograraśmiḥ śuciśukramadhyago; yathaiva sūryaḥ pariveṣagas tathā

08,057.058a athāgryabāṇair daśabhir dhanaṃjayaṃ; parābhinad droṇasuto 'cyutaṃ tribhiḥ

08,057.058c caturbhir aśvāṃś caturaḥ kapiṃ tathā; śaraiḥ sa nārācavarair avākirat

08,057.059a tathā tu tat tat sphurad āttakārmukaṃ; tribhiḥ śarair yantṛśiraḥ kṣureṇa

08,057.059c hayāṃś caturbhiś caturas tribhir dhvajaṃ; dhanaṃjayo drauṇirathān nyapātayat

08,057.059d*0893_01 sa droṇaputrasya śarāsanaṃ balī

08,057.059d*0893_02 bhallena saṃchidya ca tad vyapātayat

08,057.060a sa roṣapūrṇo 'śanivajrahāṭakair; alaṃkṛtaṃ takṣakabhogavarcasam

08,057.060c subandhanaṃ kārmukam anyad ādade; yathā mahāhipravaraṃ gires tathā

08,057.061a svam āyudhaṃ copavikīrya bhūtale; dhanuś ca kṛtvā saguṇaṃ guṇādhikaḥ

08,057.061c samānayānāv ajitau narottamau; śarottamair drauṇir avidhyad antikāt

08,057.062a kṛpaś ca bhojaś ca tathātmajaś ca te; tamonudaṃ vāridharā ivāpatan

08,057.062b*0894_01 śarair anekair yudhi pāṇḍavarṣabham

08,057.062b*0894_02 mahārathāḥ saṃyugamūrdhani sthitāḥ

08,057.062b*0895_01 mahābalā vītabhayā raṇājire

08,057.062c kṛpasya pārthaḥ saśaraṃ śarāsanaṃ; hayān dhvajaṃ sārathim eva patribhiḥ

08,057.062d*0896_01 samārpayad bāhusahasravikramas

08,057.062d*0896_02 tathā yathā vajradharaḥ purā baleḥ

08,057.062d*0896_03 sa pārthabāṇair vinipātitāyudho

08,057.062d*0896_04 dhvajāvamarde ca kṛte mahāhave

08,057.062d*0896_05 kṛtaḥ kṛpo bāṇasahasrayantrito

08,057.062d*0896_06 yathāpageyaḥ prathamaṃ kirīṭinā

08,057.063a śaraiḥ praciccheda tavātmajasya; dhvajaṃ dhanuś ca pracakarta nardataḥ

08,057.063c jaghāna cāśvān kṛtavarmaṇaḥ śubhān; dhvajaṃ ca ciccheda tataḥ pratāpavān

08,057.064a savājisūteṣv asanān saketanāñ; jaghāna nāgāśvarathāṃs tvaraṃś ca saḥ

08,057.064c tataḥ prakīrṇaṃ sumahad balaṃ tava; pradāritaṃ setur ivāmbhasā yathā

08,057.064e tato 'rjunasyāśu rathena keśavaś; cakāra śatrūn apasavyam āturān

08,057.065a tataḥ prayāntaṃ tvaritaṃ dhanaṃjayaṃ; śatakratuṃ vṛtranijaghnuṣaṃ yathā

08,057.065c samanvadhāvan punar ucchritair dhvajai; rathaiḥ suyuktair apare yuyutsavaḥ

08,057.066a athābhisṛtya prativārya tān arīn; dhanaṃjayasyābhi rathaṃ mahārathāḥ

08,057.066c śikhaṇḍiśaineyayamāḥ śitaiḥ śarair; vidārayanto vyanadan subhairavam

08,057.067a tato 'bhijaghnuḥ kupitāḥ parasparaṃ; śarais tadāñjogatibhiḥ sutejanaiḥ

08,057.067c kurupravīrāḥ saha sṛñjayair yathā;surāḥ purā devavarair ayodhayan

08,057.068a jayepsavaḥ svargamanāya cotsukāḥ; patanti nāgāśvarathāḥ paraṃtapa

08,057.068c jagarjur uccair balavac ca vivyadhuḥ; śaraiḥ sumuktair itaretaraṃ pṛthak

08,057.069a śarāndhakāre tu mahātmabhiḥ kṛte; mahāmṛdhe yodhavaraiḥ parasparam

08,057.069c babhur daśāśā na divaṃ ca pārthiva; prabhā ca sūryasya tamovṛtābhavat

08,057.069d*0897_01 śarāndhakāraṃ ca kṛtaṃ mahātmabhis

08,057.069d*0897_02 tadā diśo na prababhuḥ śarārditāḥ

08,058.001 saṃjaya uvāca

08,058.001a rājan kurūṇāṃ pravarair balair bhīmam abhidrutam

08,058.001c majjantam iva kaunteyam ujjihīrṣur dhanaṃjayaḥ

08,058.002a vimṛdya sūtaputrasya senāṃ bhārata sāyakaiḥ

08,058.002c prāhiṇon mṛtyulokāya paravīrān dhanaṃjayaḥ

08,058.003a tato 'syāmbaram āvṛtya śarajālāni bhāgaśaḥ

08,058.003c adṛśyanta tathānye ca nighnantas tava vāhinīm

08,058.004a sa pakṣisaṃghācaritam ākāśaṃ pūrayañ śaraiḥ

08,058.004c dhanaṃjayo mahārāja kurūṇām antako 'bhavat

08,058.005a tato bhallaiḥ kṣurapraiś ca nārācair nirmalair api

08,058.005c gātrāṇi prākṣiṇot pārthaḥ śirāṃsi ca cakarta ha

08,058.006a chinnagātrair vikavacair viśiraskaiḥ samantataḥ

08,058.006c patitaiś ca patadbhiś ca yodhair āsīt samāvṛtam

08,058.007a dhanaṃjayaśarābhyastaiḥ syandanāśvanaradvipaiḥ

08,058.007b*0898_01 saṃchinnabhinnavidhvastair vyaṅgāṅgāvayavaiḥ stṛtā

08,058.007b*0898_02 sudurgamā suviṣamā ghorātyarthaṃ sudurdṛśā

08,058.007c raṇabhūmir abhūd rājan mahāvaitaraṇī yathā

08,058.007f*0899_01 gatasattvaiḥ sasattvaiś ca saṃvṛtāsīd vasuṃdharā

08,058.008a īṣācakrākṣabhaṅgaiś ca vyaśvaiḥ sāśvaiś ca yudhyatām

08,058.008c sasūtair hatasūtaiś ca rathaiḥ stīrṇābhavan mahī

08,058.008d*0900_01 sasūtair hatasūtaiś ca sādihīnaiś ca vājibhiḥ

08,058.008d*0900_02 īṣācakrākṣabhagnaiś ca rathaiḥ stīrṇā vasuṃdharā

08,058.009a suvarṇavarmasaṃnāhair yodhaiḥ kanakabhūṣaṇaiḥ

08,058.009c āsthitāḥ kṛtavarmāṇo bhadrā nityamadā dvipāḥ

08,058.009e kruddhāḥ kruddhair mahāmātraiḥ preṣitārjunam abhyayuḥ

08,058.010a catuḥśatāḥ śaravarṣair hatāḥ petuḥ kirīṭinā

08,058.010c paryastānīva śṛṅgāṇi sasattvāni mahāgireḥ

08,058.011a dhanaṃjayaśarābhyastaiḥ stīrṇā bhūr varavāraṇaiḥ

08,058.011b*0901_01 samantāj jaladaprakhyān vāraṇān madavarṣiṇaḥ

08,058.011c abhipede 'rjunaratho ghanān bhindann ivāṃśumān

08,058.012a hatair gajamanuṣyāśvair bhagnaiś ca bahudhā rathaiḥ

08,058.012c viśastrapatrakavacair yuddhaśauṇḍair gatāsubhiḥ

08,058.012e apaviddhāyudhair mārgaḥ stīrṇo 'bhūt phalgunena vai

08,058.013a vyasphūrjayac ca gāṇḍīvaṃ sumahad bhairavasvanam

08,058.013c ghoro vajraviniṣpeṣaḥ stanayitnor ivāmbare

08,058.014a tataḥ prādīryata camūr dhanaṃjayaśarāhatā

08,058.014c mahāvātasamāviddhā mahānaur iva sāgare

08,058.015a nānārūpāḥ praharaṇāḥ śarā gāṇḍīvacoditāḥ

08,058.015c alātolkāśaniprakhyās tava sainyaṃ vinirdahan

08,058.016a mahāgirau veṇuvanaṃ niśi prajvalitaṃ yathā

08,058.016c tathā tava mahat sainyaṃ prāsphurac charapīḍitam

08,058.017a saṃpiṣṭadagdhavidhvastaṃ tava sainyaṃ kirīṭinā

08,058.017c hataṃ pravihataṃ bāṇaiḥ sarvataḥ pradrutaṃ diśaḥ

08,058.018a mahāvane mṛgagaṇā dāvāgnigrasitā yathā

08,058.018c kuravaḥ paryavartanta nirdagdhāḥ savyasācinā

08,058.019a utsṛjya hi mahābāhuṃ bhīmasenaṃ tadā raṇe

08,058.019c balaṃ kurūṇām udvignaṃ sarvam āsīt parāṅmukham

08,058.020a tataḥ kuruṣu bhagneṣu bībhatsur aparājitaḥ

08,058.020c bhīmasenaṃ samāsādya muhūrtaṃ so 'bhyavartata

08,058.021a samāgamya sa bhīmena mantrayitvā ca phalgunaḥ

08,058.021c viśalyam arujaṃ cāsmai kathayitvā yudhiṣṭhiram

08,058.022a bhīmasenābhyanujñātas tataḥ prāyād dhanaṃjayaḥ

08,058.022c nādayan rathaghoṣeṇa pṛthivīṃ dyāṃ ca bhārata

08,058.023a tataḥ parivṛto bhīmair daśabhiḥ śatrupuṃgavaiḥ

08,058.023c duḥśāsanād avarajais tava putrair dhanaṃjayaḥ

08,058.024a te tam abhyardayan bāṇair ulkābhir iva kuñjaram

08,058.024c ātateṣv asanāḥ krūrā nṛtyanta iva bhārata

08,058.025a apasavyāṃs tu tāṃś cakre rathena madhusūdanaḥ

08,058.025b*0902_01 niyuktān hi sa tān mene yamāyāśu kirīṭinā

08,058.025c tatas te prādravañ śūrāḥ parāṅmukharathe 'rjune

08,058.026a teṣām āpatatāṃ ketūn rathāṃś cāpāni sāyakān

08,058.026c nārācair ardhacandraiś ca kṣipraṃ pārtho nyapātayat

08,058.027a athānyair daśabhir bhallaiḥ śirāṃsy eṣāṃ nyapātayat

08,058.027c roṣasaṃraktanetrāṇi saṃdaṣṭauṣṭhāni bhūtale

08,058.027e tāni vaktrāṇi vibabhur vyomni tārāgaṇā iva

08,058.028a tāṃs tu bhallair mahāvegair daśabhir daśa kauravān

08,058.028c rukmāṅgadān rukmapuṅkhair viddhvā prāyād amitrahā

08,059.001 saṃjaya uvāca

08,059.001a taṃ tu yāntaṃ mahāvegair aśvaiḥ kapivaradhvajam

08,059.001c yuddhāyābhyadravan vīrāḥ kurūṇāṃ navatī rathāḥ

08,059.001d*0903_01 kṛtvā saṃśaptakā ghorāñ śapathān brāhmalaukikān

08,059.001e parivavrur naravyāghrā naravyāghraṃ raṇe 'rjunam

08,059.002a kṛṣṇaḥ śvetān mahāvegān aśvān kanakabhūṣaṇān

08,059.002c muktājālapraticchannān praiṣīt karṇarathaṃ prati

08,059.003a tataḥ karṇarathaṃ yāntam arīn ghnantaṃ dhanaṃjayam

08,059.003c bāṇavarṣair abhighnantaḥ saṃśaptakarathā yayuḥ

08,059.004a tvaramāṇāṃs tu tān sarvān sasūteṣvasanadhvajān

08,059.004c jaghāna navatiṃ vīrān arjuno niśitaiḥ śaraiḥ

08,059.005a te 'patanta hatā bāṇair nānārūpaiḥ kirīṭinā

08,059.005c savimānā yathā siddhāḥ svargāt puṇyakṣaye tathā

08,059.006a tataḥ sarathanāgāśvāḥ kuravaḥ kurusattama

08,059.006b*0904_01 kṣipram evābhisaṃkruddhāḥ samare 'rijighāṃsayā

08,059.006c nirbhayā bharataśreṣṭham abhyavartanta phalgunam

08,059.007a tad āyastam amuktāstram udīrṇavaravāraṇam

08,059.007c putrāṇāṃ te mahat sainyaṃ samarautsīd dhanaṃjayaḥ

08,059.008a śaktyṛṣṭitomaraprāsair gadānistriṃśasāyakaiḥ

08,059.008c prācchādayan maheṣvāsāḥ kuravaḥ kurunandanam

08,059.009a tāṃ kurūṇāṃ pravitatāṃ śastravṛṣṭiṃ samudyatām

08,059.009c vyadhamat pāṇḍavo bāṇais tamaḥ sūrya ivāṃśubhiḥ

08,059.010a tato mlecchāḥ sthitair mattais trayodaśaśatair gajaiḥ

08,059.010c pārśvato 'bhyahanan pārthaṃ tava putrasya śāsanāt

08,059.011a karṇinālīkanārācais tomaraiḥ prāsaśaktibhiḥ

08,059.011c kampanair bhiṇḍipālaiś ca rathasthaṃ pārtham ārdayan

08,059.012a tām astravṛṣṭiṃ prahitāṃ dvipasthair yavanaiḥ smayan

08,059.012c ciccheda niśitair bhallair ardhacandraiś ca phalgunaḥ

08,059.013a atha tān dviradān sarvān nānāliṅgair mahāśaraiḥ

08,059.013c sapatākān sahārohān girīn vajrair ivābhinat

08,059.014a te hemapuṅkhair iṣubhir ācitā hemamālinaḥ

08,059.014c hatāḥ petur mahānāgāḥ sāgnijvālā ivādrayaḥ

08,059.015a tato gāṇḍīvanirghoṣo mahān āsīd viśāṃ pate

08,059.015c stanatāṃ kūjatāṃ caiva manuṣyagajavājinām

08,059.016a kuñjarāś ca hatā rājan prādravaṃs te samantataḥ

08,059.016c aśvāś ca paryadhāvanta hatārohā diśo daśa

08,059.017a rathā hīnā mahārāja rathibhir vājibhis tathā

08,059.017c gandharvanagarākārā dṛśyante sma sahasraśaḥ

08,059.018a aśvārohā mahārāja dhāvamānās tatas tataḥ

08,059.018b*0905_01 nardantaḥ kūjamānāś ca manuṣyagajavājinaḥ

08,059.018c tatra tatraiva dṛśyante patitāḥ pārthasāyakaiḥ

08,059.019a tasmin kṣaṇe pāṇḍavasya bāhvor balam adṛśyata

08,059.019c yat sādino vāraṇāṃś ca rathāṃś caiko 'jayad yudhi

08,059.019d*0906_01 asaṃyuktāś ca te rājan parivṛttā raṇaṃ prati

08,059.019d*0906_02 narā nāgā rathāś caiva nadanto 'rjunam abhyayuḥ

08,059.020a tatas tryaṅgeṇa mahatā balena bharatarṣabha

08,059.020c dṛṣṭvā parivṛtaṃ rājan bhīmasenaḥ kirīṭinam

08,059.021a hatāvaśeṣān utsṛjya tvadīyān kati cid rathān

08,059.021c javenābhyadravad rājan dhanaṃjayarathaṃ prati

08,059.022a tatas tat prādravat sainyaṃ hatabhūyiṣṭham āturam

08,059.022c dṛṣṭvā yad arjunaṃ bhīmo jagāma bhrātaraṃ prati

08,059.023a hatāvaśiṣṭāṃs turagān arjunena mahājavān

08,059.023c bhīmo vyadhamad abhrānto gadāpāṇir mahāhave

08,059.023d*0907_01 gadāpāṇiṃ tadā bhīmaṃ dṛṣṭvā bhārata bhāratāḥ

08,059.023d*0907_02 menire tam anuprāptaṃ daṇḍahastam ivāntakam

08,059.024a kālarātrim ivātyugrāṃ naranāgāśvabhojanām

08,059.024c prākārāṭṭapuradvāradāraṇīm atidāruṇām

08,059.025a tato gadāṃ nṛnāgāśveṣv āśu bhīmo vyavāsṛjat

08,059.025b*0908_01 gajān aśvān hayārohān uddiśyoddiśya bhārata

08,059.025c sā jaghāna bahūn aśvān aśvārohāṃś ca māriṣa

08,059.026a kāṃsyāyasatanutrāṃs tān narān aśvāṃś ca pāṇḍavaḥ

08,059.026c pothayām āsa gadayā saśabdaṃ te 'patan hatāḥ

08,059.026d*0909_01 kṣaṇena bhīmaḥ saṃkruddhas tān ninye vai yamakṣayam

08,059.026f*0910_01 tataḥ sa samaraślāghī gajānīkam apātayat

08,059.026f*0910_02 gadayā vyadhamat saṃkhye daṇḍapāṇir ivāntakaḥ

08,059.026f*0910_03 gajān sakaṅkaṭān mattān sārohān sapatākinaḥ

08,059.026f*0910_04 nyahanal līlayā rājañ śikṣayā ca balena ca

08,059.026f*0910_05 te gajā bahvaśobhanta hanyamānā mahāraṇe

08,059.026f*0910_06 vinadanto yathā tūrṇaṃ pakṣavanta ivādrayaḥ

08,059.026f*0910_07 nipetur urvyāṃ samare bhīmasenena pīḍitāḥ

08,059.026f*0910_08 chinnapakṣā yathā kāle vajrarugṇā ivādrayaḥ

08,059.026f*0911_01 dantair daśanto vasudhāṃ śerate kṣatajokṣitāḥ

08,059.026f*0911_02 bhagnamūrdhāsthicaraṇāḥ kravyādagaṇabhojanāḥ

08,059.026f*0911_03 asṛṅmāṃsavasābhiś ca tṛptā māṃsavasāśanāḥ

08,059.026f*0911_04 asthīny apy aśnatī tasthau kālarātrīva durdṛśā

08,059.026f*0911_05 sahasrāṇi daśāśvānāṃ hatvā pattīṃś ca bhūyasā

08,059.026f*0911_06 bhīmo 'bhyadhāvat saṃkruddho gadāpāṇir itas tataḥ

08,059.026f*0911_07 gadāpāṇiṃ tato bhīmaṃ dṛṣṭvā bhārata tāvakāḥ

08,059.026f*0911_08 menire samanuprāptaṃ kālaṃ daṇḍodyataṃ yathā

08,059.026f*0911_09 sa matta iva mātaṅgaḥ saṃkruddhaḥ pāṇḍunandanaḥ

08,059.026f*0911_10 praviveśa gajānīkaṃ makaraḥ sāgaraṃ yathā

08,059.026f*0911_11 vigāhya ca gajānīkaṃ pragṛhya mahatīṃ gadām

08,059.026f*0911_12 kṣaṇena bhīmaḥ saṃkruddhas tān ninye yamasādanam

08,059.026f*0911_13 gajān sakaṅkaṭān mattān sarohān sapatākinaḥ

08,059.026f*0911_14 patataḥ samapaśyāma sapakṣān parvatān iva

08,059.027a hatvā tu tad gajānīkaṃ bhīmaseno mahābalaḥ

08,059.027c punaḥ svaratham āsthāya pṛṣṭhato 'rjunam anvagāt

08,059.028a hataṃ parāṅmukhaprāyaṃ nirutsāhaṃ paraṃ balam

08,059.028c vyālambata mahārāja prāyaśaḥ śastraveṣṭitam

08,059.029a vilambamānaṃ tat sainyam apragalbham avasthitam

08,059.029c dṛṣṭvā prācchādayad bāṇair arjunaḥ prāṇatāpanaiḥ

08,059.029d*0912_01 narāśvarathamātaṅgā yudhi gāṇḍīvadhanvanā

08,059.029d*0912_02 śaravrātaiś citā rejuḥ kadambā iva kesaraiḥ

08,059.030a tataḥ kurūṇām abhavad ārtanādo mahāmṛdhe

08,059.030b*0913_01 śataśo vadhyamānānāṃ niśitair arjuneṣubhiḥ

08,059.030c rathāśvanāgāsuharair vadhyatām arjuneṣubhiḥ

08,059.030d*0914_01 kurūṇāṃ tu mahārāja āsīd ārtasvaro mahān

08,059.030d*0914_02 narāśvanāgāsuharān dṛṣṭvā bāṇān kirīṭinaḥ

08,059.031a hāhākṛtaṃ bhṛśaṃ tasthau līyamānaṃ parasparam

08,059.031c alātacakravat sainyaṃ tadābhramata tāvakam

08,059.031d*0915_01 tatas tad yuddham abhavat kurūṇāṃ sumahad balam

08,059.031d*0915_02 na hy atrāsīd anirbhinno rathaḥ sādī hayo gajaḥ

08,059.031d*0916_01 tataḥ śaradhvastam abhūt kurūṇāṃ sumahad balam

08,059.031d*0916_02 na tatrāsīd anirbhinno ratho vājī naro gajaḥ

08,059.032a ādīptaṃ tava tat sainyaṃ śaraiś chinnatanucchadam

08,059.032c āsīt svaśoṇitaklinnaṃ phullāśokavanaṃ yathā

08,059.032d*0917_01 tat sainyaṃ bharataśreṣṭha vadhyamānaṃ śitaiḥ śaraiḥ

08,059.032d*0917_02 na jahau samaraṃ prāpya phalgunaṃ śatrutāpanam

08,059.032d*0917_03 tatrādbhutam apaśyāma kauravāṇāṃ parākramam

08,059.032d*0917_04 vadhyamānāpi yat pārthaṃ na jahuḥ samare prabho

08,059.033a tad dṛṣṭvā kuravas tatra vikrāntaṃ savyasācinaḥ

08,059.033c nirāśāḥ samapadyanta sarve karṇasya jīvite

08,059.034a aviṣahyaṃ tu pārthasya śarasaṃpātam āhave

08,059.034c matvā nyavartan kuravo jitā gāṇḍīvadhanvanā

08,059.035a te hitvā samare pārthaṃ vadhyamānāś ca sāyakaiḥ

08,059.035c pradudruvur diśo bhītāś cukruśuś cāpi sūtajam

08,059.036a abhyadravata tān pārthaḥ kirañ śaraśatān bahūn

08,059.036c harṣayan pāṇḍavān yodhān bhīmasenapurogamān

08,059.037a putrās tu te mahārāja jagmuḥ karṇarathaṃ prati

08,059.037c agādhe majjatāṃ teṣāṃ dvīpaḥ karṇo 'bhavat tadā

08,059.038a kuravo hi mahārāja nirviṣāḥ pannagā iva

08,059.038c karṇam evopalīyanta bhayād gāṇḍīvadhanvanaḥ

08,059.039a yathā sarvāṇi bhūtāni mṛtyor bhītāni bhārata

08,059.039c dharmam evopalīyante karmavanti hi yāni ca

08,059.040a tathā karṇaṃ maheṣvāsaṃ putrās tava narādhipa

08,059.040c upālīyanta saṃtrāsāt pāṇḍavasya mahātmanaḥ

08,059.041a tāñ śoṇitapariklinnān viṣamasthāñ śarāturān

08,059.041c mā bhaiṣṭety abravīt karṇo hy abhito mām iteti ca

08,059.042a saṃbhagnaṃ hi balaṃ dṛṣṭvā balāt pārthena tāvakam

08,059.042c dhanur visphārayan karṇas tasthau śatrujighāṃsayā

08,059.042d*0918_01 viṣphārayitvā durdharṣaś cāpam ādhirathir mahat

08,059.042d*0919_01 tān vidrutān kurūn dṛṣṭvā karṇaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ

08,059.042d*0920_01 saṃcintayitvā pārthasya vadhe dadhre manaḥ śvasan

08,059.042d*0920_02 visphārya sumahac cāpaṃ tataś cādhirathir vṛṣaḥ

08,059.042e pāñcālān punar ādhāvat paśyataḥ savyasācinaḥ

08,059.043a tataḥ kṣaṇena kṣitipāḥ kṣatajapratimekṣaṇāḥ

08,059.043c karṇaṃ vavarṣur bāṇaughair yathā meghā mahīdharam

08,059.043d*0921_01 śaraughaiś chādayām āsa mahāmegha ivācalam

08,059.044a tataḥ śarasahasrāṇi karṇamuktāni māriṣa

08,059.044c vyayojayanta pāñcālān prāṇaiḥ prāṇabhṛtāṃ vara

08,059.044d*0922_01 pāñcālānāṃ harat prāṇāṃs tamāṃsīva tamonudaḥ

08,059.045a tato raṇo mahān āsīt pāñcālānāṃ viśāṃ pate

08,059.045c vadhyatāṃ sūtaputreṇa mitrārthe 'mitraghātinām

08,060.001 saṃjaya uvāca

08,060.001a tataḥ karṇaḥ kuruṣu pradruteṣu; varūthinā śvetahayena rājan

08,060.001c pāñcālaputrān vyadhamat sūtaputro; maheṣubhir vāta ivābhrasaṃghān

08,060.002a sūtaṃ rathād añjalikena pātya; jaghāna cāśvāñ janamejayasya

08,060.002c śatānīkaṃ sutasomaṃ ca bhallair; avākirad dhanuṣī cāpy akṛntat

08,060.003a dhṛṣṭadyumnaṃ nirbibhedātha ṣaḍbhir; jaghāna cāśvaṃ dakṣiṇaṃ tasya saṃkhye

08,060.003c hatvā cāśvān sātyakeḥ sūtaputraḥ; kaikeyaputraṃ nyavadhīd viśokam

08,060.004a tam abhyadhāvan nihate kumāre; kaikeyasenāpatir ugradhanvā

08,060.004c śarair vibhinnaṃ bhṛśam ugravegaiḥ; karṇātmajaṃ so 'bhyahanat suṣeṇam

08,060.005a tasyārdhacandrais tribhir uccakarta; prasahya bāhū ca śiraś ca karṇaḥ

08,060.005c sa syandanād gām apatad gatāsuḥ; paraśvadhaiḥ śāla ivāvarugṇaḥ

08,060.006a hatāśvam añjogatibhiḥ suṣeṇaḥ; śinipravīraṃ niśitaiḥ pṛṣatkaiḥ

08,060.006c pracchādya nṛtyann iva sautiputraḥ; śaineyabāṇābhihataḥ papāta

08,060.007a putre hate krodhaparītacetāḥ; karṇaḥ śinīnām ṛṣabhaṃ jighāṃsuḥ

08,060.007c hato 'si śaineya iti bruvan sa; vyavāsṛjad bāṇam amitrasāham

08,060.008a sa tasya ciccheda śaraṃ śikhaṇḍī; tribhis tribhiś ca pratutoda karṇam

08,060.008c śikhaṇḍinaḥ kārmukaṃ sa dhvajaṃ ca; cchittvā śarābhyām ahanat sujātam

08,060.009a śikhaṇḍinaṃ ṣaḍbhir avidhyad ugro; dānto dhārṣṭadyumnaśiraś cakarta

08,060.009c athābhinat sutasomaṃ śareṇa; sa saṃśitenādhirathir mahātmā

08,060.009d*0923_01 tato 'pare bhārata duṣprakampyāḥ

08,060.009d*0923_02 pāñcālānāṃ rathasaṃghāḥ sametāḥ

08,060.009d*0923_03 pratiśrutā hy antarikṣe gatābhā

08,060.009d*0923_04 dhanuḥpravīrās tu rathapravīrāḥ

08,060.010a athākrande tumule vartamāne; dhārṣṭadyumne nihate tatra kṛṣṇaḥ

08,060.010c apāñcālyaṃ kriyate yāhi pārtha; karṇaṃ jahīty abravīd rājasiṃha

08,060.011a tataḥ prahasyāśu narapravīro; rathaṃ rathenādhirather jagāma

08,060.011c bhaye teṣāṃ trāṇam icchan subāhur; abhyāhatānāṃ rathayūthapena

08,060.012a visphārya gāṇḍīvam athograghoṣaṃ; jyayā samāhatya tale bhṛśaṃ ca

08,060.012c bāṇāndhakāraṃ sahasaiva kṛtvā; jaghāna nāgāśvarathān narāṃś ca

08,060.012d*0924_01 prītāḥ śukāḥ prādravann antarikṣe

08,060.012d*0924_02 guhā girīṇām apatan vayāṃsi

08,060.012d*0924_03 yan maṇḍalajyena vijṛmbhamāṇo

08,060.012d*0924_04 raudre muhūrte 'bhyapatat kirīṭī

08,060.013a taṃ bhīmaseno 'nu yayau rathena; pṛṣṭhe rakṣan pāṇḍavam ekavīram

08,060.013c tau rājaputrau tvaritau rathābhyāṃ; karṇāya yātāv aribhir vimuktau

08,060.014a atrāntare sumahat sūtaputraś; cakre yuddhaṃ somakān saṃpramṛdnan

08,060.014c rathāśvamātaṅgagaṇāñ jaghāna; pracchādayām āsa diśaḥ śaraiś ca

08,060.015a tam uttamaujā janamejayaś ca; kruddhau yudhāmanyuśikhaṇḍinau ca

08,060.015c karṇaṃ vineduḥ sahitāḥ pṛṣatkaiḥ; saṃmardamānāḥ saha pārṣatena

08,060.016a te pañca pāñcālarathāḥ surūpair; vaikartanaṃ karṇam abhidravantaḥ

08,060.016c tasmād rathāc cyāvayituṃ na śekur; dhairyāt kṛtātmānam ivendriyāṇi

08,060.017a teṣāṃ dhanūṃṣi dhvajavājisūtāṃs; tūṇaṃ patākāś ca nikṛtya bāṇaiḥ

08,060.017b*0925_01 teṣāṃ dhvajān vājisūtān patākās

08,060.017b*0925_02 tūṇīr dhanūṃṣi pracakarta bāṇaiḥ

08,060.017c tān pañcabhiḥ sa tv ahanat pṛṣatkaiḥ; karṇas tataḥ siṃha ivonnanāda

08,060.018a tasyāsyatas tān abhinighnataś ca; jyābāṇahastasya dhanuḥsvanena

08,060.018c sādridrumā syāt pṛthivī viśīrṇā; ity eva matvā janatā vyaṣīdat

08,060.019a sa śakracāpapratimena dhanvanā; bhṛśātatenādhirathiḥ śarān sṛjan

08,060.019c babhau raṇe dīptamarīcimaṇḍalo; yathāṃśumālī pariveṣavāṃs tathā

08,060.020a śikhaṇḍinaṃ dvādaśabhiḥ parābhinac; chitaiḥ śaraiḥ ṣaḍbhir athottamaujasam

08,060.020c tribhir yudhāmanyum avidhyad āśugais; tribhis tribhiḥ somakapārṣatātmajau

08,060.021a parājitāḥ pañca mahārathās tu te; mahāhave sūtasutena māriṣa

08,060.021c nirudyamās tasthur amitramardanā; yathendriyārthātmavatā parājitāḥ

08,060.022a nimajjatas tān atha karṇasāgare; vipannanāvo vaṇijo yathārṇave

08,060.022c uddadhrire naubhir ivārṇavād rathaiḥ; sukalpitair draupadijāḥ svamātulān

08,060.023a tataḥ śinīnām ṛṣabhaḥ śitaiḥ śarair; nikṛtya karṇaprahitān iṣūn bahūn

08,060.023c vidārya karṇaṃ niśitair ayasmayais; tavātmajaṃ jyeṣṭham avidhyad aṣṭabhiḥ

08,060.024a kṛpo 'tha bhojaś ca tavātmajas tathā; svayaṃ ca karṇo niśitair atāḍayat

08,060.024c sa taiś caturbhir yuyudhe yadūttamo; digīśvarair daityapatir yathā tathā

08,060.025a samānateneṣvasanena kūjatā; bhṛśātatenāmitabāṇavarṣiṇā

08,060.025c babhūva durdharṣataraḥ sa sātyakiḥ; śaran nabhomadhyagato yathā raviḥ

08,060.026a punaḥ samāsādya rathān sudaṃśitāḥ; śinipravīraṃ jugupuḥ paraṃtapāḥ

08,060.026c sametya pāñcālarathā mahāraṇe; marudgaṇāḥ śakram ivārinigrahe

08,060.027a tato 'bhavad yuddham atīva dāruṇaṃ; tavāhitānāṃ tava sainikaiḥ saha

08,060.027c rathāśvamātaṅgavināśanaṃ tathā; yathā surāṇām asuraiḥ purābhavat

08,060.028a rathadvipā vājipadātayo 'pi vā; bhramanti nānāvidhaśastraveṣṭitāḥ

08,060.028c paraspareṇābhihatāś ca caskhalur; vinedur ārtā vyasavo 'patanta ca

08,060.029a tathā gate bhīmam abhīs tavātmajaḥ; sasāra rājāvarajaḥ kirañ śaraiḥ

08,060.029c tam abhyadhāvat tvarito vṛkodaro; mahāruruṃ siṃha ivābhipetivān

08,060.030a tatas tayor yuddham atītamānuṣaṃ; pradīvyatoḥ prāṇadurodare 'bhavat

08,060.030c paraspareṇābhiniviṣṭaroṣayor; udagrayoḥ śambaraśakrayor yathā

08,060.031a śaraiḥ śarīrāntakaraiḥ sutejanair; nijaghnatus tāv itaretaraṃ bhṛśam

08,060.031c sakṛtprabhinnāv iva vāśitāntare; mahāgajau manmathasaktacetasau

08,060.031d@028_0001 ālokya tau caiva parasparaṃ tataḥ

08,060.031d@028_0002 samaṃ ca śūrau ca sasārathī tadā

08,060.031d@028_0003 bhīmo 'bravīd yāhi duḥśāsanāya

08,060.031d@028_0004 duḥśāsano yāhi vṛkodarāya

08,060.031d@028_0005 tayo rathau sārathibhyāṃ pracoditau

08,060.031d@028_0006 samaṃ rathau tau sahasā samīyatuḥ

08,060.031d@028_0007 nānāyudhau citrapatākinadhvajau

08,060.031d@028_0008 bhīmaḥ

08,060.031d@028_0008 divīva pūrvaṃ balaśakrayo raṇe

08,060.031d@028_0009 diṣṭyāsi duḥśāsana adya dṛṣṭa

08,060.031d@028_0010 ṛṇaṃ pratīccheḥ sahavṛddhimūlam

08,060.031d@028_0011 ciroditaṃ taṃ yan mayā te sabhāyāṃ

08,060.031d@028_0012 kṛṣṇābhimarśena gṛhāṇa mattaḥ

08,060.031d@028_0013 sa evam uktas tu tato mahātmā

08,060.031d@028_0014 duḥśāsano vākyam uvāca vīraḥ

08,060.031d@028_0015 sarvaṃ smare naiva ca vismarāmi

08,060.031d@028_0016 udīryamāṇaṃ śṛṇu bhīmasena

08,060.031d@028_0017 smarāmi cātmaprabhavaṃ cirāya

08,060.031d@028_0018 yaj jātuṣe veśmani rātry ahāni

08,060.031d@028_0019 viśvāsahīnā mṛgayāṃ caranto

08,060.031d@028_0020 vasanti sarvatra nirākṛtās tu

08,060.031d@028_0021 mahad bhayād rātry ahani smarantas

08,060.031d@028_0022 tathopabhogāc ca sukhāc ca hīnāḥ

08,060.031d@028_0023 vaneṣv aṭanto girigahvarāṇi

08,060.031d@028_0024 pāñcālarājasya puraṃ praviṣṭāḥ

08,060.031d@028_0025 māyāṃ yūyaṃ kām api saṃpraviṣṭā

08,060.031d@028_0026 yato vṛtaḥ kṛṣṇayā phalguno vaḥ

08,060.031d@028_0027 saṃbhūya pāpais tad anāryavṛttaṃ

08,060.031d@028_0028 kṛtaṃ tadā mātṛkṛtānurūpam

08,060.031d@028_0029 eko vṛtaḥ pañcabhiḥ sābhipannā

08,060.031d@028_0030 hy alajjamānaiś ca parasparasya

08,060.031d@028_0031 smare sabhāyāṃ subalātmajena

08,060.031d@028_0032 saṃjayaḥ

08,060.031d@028_0032 dāsīkṛtāḥ stha saha kṛṣṇayā tu

08,060.031d@028_0033 tenaivam uktas tu tavātmajena

08,060.031d@028_0034 subālacittena vṛkodaro 'pi

08,060.031d@028_0035 pragṛhya cāpaṃ bhṛkuṭīṃ lalāṭe

08,060.031d@028_0036 kṛtvā tu roṣojjvalatāmranetraḥ

08,060.032a tavātmajasyātha vṛkodaras tvaran; dhanuḥ kṣurābhyāṃ dhvajam eva cācchinat

08,060.032c lalāṭam apy asya bibheda patriṇā; śiraś ca kāyāt prajahāra sāratheḥ

08,060.033a sa rājaputro 'nyad avāpya kārmukaṃ; vṛkodaraṃ dvādaśabhiḥ parābhinat

08,060.033c svayaṃ niyacchaṃs turagān ajihmagaiḥ; śaraiś ca bhīmaṃ punar abhyavīvṛṣat

08,060.033d*0926_01 tataḥ śaraṃ sūryamarīcisaprabhaṃ

08,060.033d*0926_02 suvarṇavajrottamaratnabhūṣitam

08,060.033d*0926_03 mahendravajrāśanipātaduḥsahaṃ

08,060.033d*0926_04 mumoca bhīmāṅgavidāraṇakṣamam

08,060.033d*0927_01 sa tena nirbhinnatanur vṛkodaro

08,060.033d*0927_02 nipātitaḥ srastatanur gatāsuvat

08,060.033d*0927_03 prasārya bāhū rathavaryam āśritaḥ

08,060.033d*0927_04 punaś ca saṃjñām upalabhya cānadat

08,061.001 saṃjaya uvāca

08,061.001*0928_01 sa rājaputreṇa samārcchad ugraṃ

08,061.001*0928_02 duḥśāsanena nikṛto nikṛtyā

08,061.001a tatrākarod duṣkaraṃ rājaputro; duḥśāsanas tumule yudhyamānaḥ

08,061.001b*0929_01 yad bhīmasenaṃ pratiyodhayad raṇe

08,061.001b*0929_02 jambho yathā śakram udāravīryam

08,061.001c ciccheda bhīmasya dhanuḥ kṣureṇa; ṣaḍbhiḥ śaraiḥ sārathim apy avidhyat

08,061.001d*0930_01 sa tat kṛtvā rājaputras tarasvī

08,061.001d*0930_02 vivyādha bhīmaṃ navabhiḥ pṛṣatkaiḥ

08,061.002a tato 'bhinad bahubhiḥ kṣipram eva; vareṣubhir bhīmasenaṃ mahātmā

08,061.002b@029_0001 tataḥ kruddho bhīmasenas tarasvī

08,061.002b@029_0002 śaktiṃ cogrāṃ prāhiṇot te sutāya

08,061.002b@029_0003 tām āpatantīṃ sahasātighorāṃ

08,061.002b@029_0004 dṛṣṭvā sutas te jvalitām ivolkām

08,061.002b@029_0005 ākarṇapūrṇair iṣubhir mahātmā

08,061.002b@029_0006 ciccheda putro daśabhiḥ pṛṣatkaiḥ

08,061.002b@029_0007 dṛṣṭvā tu tat karma kṛtaṃ suduṣkaraṃ

08,061.002b@029_0008 prāpūjayan sarvayodhāḥ prahṛṣṭāḥ

08,061.002b@029_0009 athāśu bhīmaṃ ca śareṇa bhūyo

08,061.002b@029_0010 gāḍhaṃ sa vivyādha sutas tvadīyaḥ

08,061.002b@029_0011 cukrodha bhīmaḥ punar āśu tasmai

08,061.002b@029_0012 bhṛśaṃ prajajvāla ruṣābhivīkṣya

08,061.002b@029_0013 viddho 'smi vīrāśu bhṛśaṃ tvayādya

08,061.002b@029_0014 sahasva bhūyo 'pi gadāprahāram

08,061.002b@029_0015 uktvaivam uccaiḥ kupito 'tha bhīmo

08,061.002b@029_0016 jagrāha tāṃ bhīmagadāṃ vadhāya

08,061.002b@029_0017 uvāca cādyāham ahaṃ durātman

08,061.002b@029_0018 pāsyāmi te śoṇitam ājimadhye

08,061.002b@029_0019 athaivam uktas tanayas tavogrāṃ

08,061.002b@029_0020 śaktiṃ vegāt prāhiṇon mṛtyurūpām

08,061.002b@029_0021 āvidhya bhīmo 'pi gadāṃ sughorāṃ

08,061.002b@029_0022 vicikṣipe roṣaparītamūrtiḥ

08,061.002b@029_0023 sā tasya śaktiṃ sahasā virujya

08,061.002b@029_0024 putraṃ tavājau tāḍayām āsa mūrdhni

08,061.002b@030_0001 sa kārmukaṃ gṛhya tu bhārasādhanaṃ

08,061.002b@030_0002 bhīmas tadā rājaputraṃ hy avidhyat

08,061.002b@030_0003 pañcāśatā bāṇagaṇaiḥ stanāntare

08,061.002b@030_0004 tottrair yathātīva bhinad dvipendram

08,061.002b@030_0005 tato 'tividdho virathaṃ mahātmā

08,061.002b@030_0006 duḥśāsano bhīmasenaṃ cakāra

08,061.002b@030_0007 nihatya saṃkhye caturo 'sya vāhāñ

08,061.002b@030_0008 chittvā ratheṣāṃ punar eva cākṣipat

08,061.002b@030_0009 tataḥ kṣitistho hy avaruhya yānād

08,061.002b@030_0010 vṛkodaro gadayā tasya vāhān

08,061.002b@030_0011 yamakṣayaṃ preṣayitvā mahātmā

08,061.002b@030_0012 rathaṃ samākarṣata rājasūnoḥ

08,061.002b@030_0013 tasmād avaplutya rathāt sasarja

08,061.002b@030_0014 duḥśāsanas tomaram ugravegam

08,061.002b@030_0015 sa tena viddho hy urasi hy aprameyo

08,061.002b@030_0016 gadāṃ tasmai visasarjāprameyām

08,061.002b@030_0017 tataḥ krodhād bhīmasenaḥ kṛtāni

08,061.002b@030_0018 sarvāṇi duḥkhāny anusaṃsmaran vai

08,061.002b@030_0019 saṃsmṛtya saṃsmṛtya tathā pratijñām

08,061.002b@030_0020 ugrām atho rājaputro nyaṣīdat

08,061.002b@030_0021 saṃcintayan roṣam atīva kopāt

08,061.002b@030_0022 trayodaśābdaṃ puruṣapravīraḥ

08,061.002b@030_0023 pragṛhya vajrāśanitulyavegāṃ

08,061.002b@030_0024 gadāṃ kareṇātha vṛkodaro ruṣā

08,061.002b@030_0025 nipātayitvā pṛthivītale bhṛśaṃ

08,061.002b@030_0026 saṃtāḍayām āsa balī vṛkodaraḥ

08,061.002b@030_0027 atīva saṃtāḍitabhinnagātro

08,061.002b@030_0028 duḥśāsano vai nipapāta bhūmau

08,061.002b@030_0029 ākramya kaṇṭhe yudhi rājaputraṃ

08,061.002b@030_0030 saṃraktanetro hy abravīd dhārtarāṣṭram

08,061.002b@030_0031 tad brūhi kiṃ tvaṃ parimārgamāṇo

08,061.002b@030_0032 hy asmān parābhūya ihāgatān punaḥ

08,061.002b@030_0033 tad idam adya bhṛśasaṃbhṛtaṃ me

08,061.002b@030_0034 cirārjitaṃ roṣam atipradīptam

08,061.002b@030_0035 madhu prapāsye tava koṣṭhabhājanād

08,061.002b@030_0036 ity abravīd bhīmasenas tarasvī

08,061.002b@030_0037 duḥśāsanaṃ kaṇṭhadeśe pramṛdnaṃs

08,061.002b@030_0038 tataḥ krūraṃ bhīmasenaś cakāra

08,061.002b@030_0039 taṃ vyaṃsayitvā sahasā sasāra

08,061.002b@030_0040 balād asau dhārtarāṣṭras tarasvī

08,061.002b@030_0041 sapatnatāṃ darśayan dhārtarāṣṭre

08,061.002b@030_0042 bhīmo 'bhidudrāva sutaṃ tvadīyam

08,061.002b@030_0043 mṛgaṃ muhuḥ siṃhaśiśur yathā vane

08,061.002b@030_0044 tathāśv abhidrutya mahābalaṃ balī

08,061.002b@030_0045 nigṛhya cainaṃ parameṇa karmaṇā

08,061.002b@030_0046 utkṣipya cotkṣipya ca tūrṇam enam

08,061.002b@030_0047 bhūmau tadā niṣpipeṣātha vīraḥ

08,061.002b@030_0048 asiṃ vikośaṃ vimalaṃ cakāra

08,061.002b@030_0049 kaṇṭhe samākrāmya ca vepamānaṃ

08,061.002b@030_0050 kṛtvā tu rūpaṃ paramaṃ sughoram

08,061.002b@030_0051 kālāntakābhyāṃ pratimaṃ tadānīṃ

08,061.002b@030_0052 vidārya vakṣaḥ sa mahārathasya

08,061.002b@030_0053 duḥśāsanasya ripuśāsanasya

08,061.002c sa vikṣaran nāga iva prabhinno; gadām asmai tumule prāhiṇod vai

08,061.003a tayāharad daśa dhanvantarāṇi; duḥśāsanaṃ bhīmasenaḥ prasahya

08,061.003c tayā hataḥ patito vepamāno; duḥśāsano gadayā vegavatyā

08,061.004a hayāḥ sasūtāś ca hatā narendra; cūrṇīkṛtaś cāsya rathaḥ patantyā

08,061.004c vidhvastavarmābharaṇāmbarasrag; viceṣṭamāno bhṛśavedanārtaḥ

08,061.004d*0931_01 duḥśāsanaṃ pāṇḍavāḥ prekṣya sarve

08,061.004d*0931_02 hṛṣṭāḥ pāñcālāḥ siṃhanādān amuñcan

08,061.004d*0932_01 taṃ pātayitvātha vṛkodaro 'yaṃ

08,061.004d*0932_02 jagarja harṣeṇa vinādayan diśaḥ

08,061.004d*0932_03 nādena tenākhilapārśvavartino

08,061.004d*0932_04 mūrchākulāḥ patitās tv ājamīḍha

08,061.004d*0932_05 sa samīpasthito bhīmo visajñaṃ vīkṣya te sutam

08,061.004d*0932_06 cakāra khedaṃ manasā cintāṃ ca paramāṃ yayau

08,061.004d*0932_07 acetanasya rudhiraṃ kathaṃ pāsyāmy ahaṃ ripoḥ

08,061.004d*0932_08 ajānato 'sya pāpasya durmater mitraghātinaḥ

08,061.004d*0932_09 evaṃ vicintayad bhīmo dadarśātha vicetanam

08,061.004d*0932_10 vastreṇāvījayac cainaṃ tena saṃjñām avāpa ha

08,061.004d*0932_11 dṛṣṭvā sasaṃjñaṃ sāvajñaṃ pādenākramya vakṣasi

08,061.004d*0932_12 prahṛṣṭarūpo bhīmas tu sāsīḥ provāca taṃ tadā

08,061.004d*0933_01 bhīmo 'pi vegād avatīrya yānād

08,061.004d*0933_02 duḥśāsanaṃ vegavān abhyadhāvat

08,061.005a tataḥ smṛtvā bhīmasenas tarasvī; sāpatnakaṃ yat prayuktaṃ sutais te

08,061.005b@031_0001 tasmin sughore tumule vartamāne

08,061.005b@031_0002 pradhānabhūyiṣṭhataraiḥ samantāt

08,061.005b@031_0003 duḥśāsanaṃ tatra samīkṣya rājan

08,061.005b@031_0004 bhīmo mahābāhur acintyakarmā

08,061.005b@031_0005 smṛtvātha keśagrahaṇaṃ ca devyā

08,061.005b@031_0006 vastrāpahāraṃ ca rajasvalāyāḥ

08,061.005b@031_0007 anāgaso bhartṛparāṅmukhāyā

08,061.005b@031_0008 duḥkhāni dattāny api vipracintya

08,061.005b@031_0009 jajvāla krodhāmarṣeṇa bhīma

08,061.005b@031_0010 ājyaprasikto hi yathā hutāśaḥ

08,061.005b@031_0011 tatrāha karṇaṃ ca suyodhanaṃ ca

08,061.005b@031_0012 kṛpaṃ drauṇiṃ kṛtavarmāṇam eva

08,061.005b@031_0013 nihanmi duḥśāsanam adya pāpaṃ

08,061.005b@031_0014 saṃrakṣyatām adya samastayodhāḥ

08,061.005b@031_0015 ity evam uktvā sahasābhyadhāvan

08,061.005b@031_0016 nihantukāmo 'tibalas tarasvī

08,061.005b@031_0017 tathā tu vikramya raṇe vṛkodaro

08,061.005b@031_0018 mahāgajaṃ kesariṇo yathaiva

08,061.005b@031_0019 nigṛhya duḥśāsanam ekavīraḥ

08,061.005b@031_0020 suyodhanasyādhiratheḥ samakṣam

08,061.005c rathād avaplutya gataḥ sa bhūmau; yatnena tasmin praṇidhāya cakṣuḥ

08,061.005d*0934_01 tato bhīmas tam abravīn mahātmā

08,061.005d*0934_02 kathaṃ draupadīṃ keśapakṣe pradharṣīḥ

08,061.005d*0934_03 vadāśu yad gaur iti tad bruvāṇo

08,061.005d*0934_04 hṛṣṭaḥ samaṃ karṇasuyodhanābhyām

08,061.005d*0934_05 teṣāṃ samīkṣyāpavite (sic) durātman

08,061.005d*0934_06 gacchāmi yenādya kulapradhānaḥ

08,061.005d*0934_07 śrutvā tu tad bhīmavacaḥ sughoraṃ

08,061.005d*0934_08 duḥśāsano bhīmam idaṃ nirīkṣya

08,061.005d*0934_09 uvāca bhīmaṃ sa tadā smitena

08,061.005d*0934_10 saṃpaśyatāṃ kauravasomakānām

08,061.005d*0934_11 sa eṣa me bāhuvaro 'stu bhūya

08,061.005d*0934_12 eṣa tvayā rājyaharaḥ samīkṣya

08,061.005d*0934_13 dyūtacchalād vañcayitā sametāṃ

08,061.005d*0934_14 kliṣṭām āryāṃ paśyatas te tv anena

08,061.005d*0934_15 asau karo godhanavān samartho

08,061.005d*0934_16 viṣasya dātā bhujagendrakalpaḥ

08,061.005d*0934_17 bhikṣābhujo yena kṛtāḥ samastā

08,061.005d*0934_18 aṣṭādaśa dvā ca kuruṣva yatnam

08,061.005d*0935_00 bhīmaḥ

08,061.005d*0935_01 draupadyās tu kacagrāhe yaḥ prayuktas tvayā karaḥ

08,061.005d*0935_02 duḥśāsanaḥ

08,061.005d*0935_02 diśyatāṃ ca sa me pāpin kaṃ tam utpāṭayāmy aham

08,061.005d*0935_03 ayaṃ karikarākāraḥ kāminīkucamardanaḥ

08,061.005d*0935_04 saṃjayaḥ

08,061.005d*0935_04 gosahasrapradātā ca kṣatriyāntakaraḥ karaḥ

08,061.005d*0935_05 etac chrutvā tu vacanaṃ bhīmaseno 'tyamarṣaṇaḥ

08,061.005d*0935_06 utpāṭayām āsa bhujaṃ vāmetaram ariṃdama

08,061.006a asiṃ samuddhṛtya śitaṃ sudhāraṃ; kaṇṭhe samākramya ca vepamānam

08,061.006b@032_0001 ye rājasūyāvabhṛthe pavitrā

08,061.006b@032_0002 jātāḥ kacā yājñasenyā durātman

08,061.006b@032_0003 te pāṇinā katareṇāvakṛṣṭāḥ

08,061.006b@032_0004 prabrūhi tvāṃ pṛcchate bhīmasenaḥ

08,061.006b@032_0005 uktas tathājau sa tadā saroṣaṃ

08,061.006b@032_0006 jagāda bhīmaṃ parivṛtya netre

08,061.006b@032_0007 ayaṃ karikarākāraḥ pīnastanavimardanaḥ

08,061.006b@032_0008 gosahasrapradātā ca kṣatriyāntakaraḥ karaḥ

08,061.006b@032_0009 anena yājñasenyā me bhīma keśā vikarṣitāḥ

08,061.006b@032_0010 paśyatāṃ kurumukhyānāṃ yuṣmākaṃ ca sabhāsadām

08,061.006b@032_0011 evaṃ tv asau rājasutaṃ niśamya

08,061.006b@032_0012 bruvantam ājau vinipīḍya vakṣaḥ

08,061.006b@032_0013 bhīmo balād bāhum udhṛtya dorbhyām

08,061.006b@032_0014 uccair nanādātha samastayodhān

08,061.006b@032_0015 uvāca yasyāsti balaṃ kulaṃ ca

08,061.006b@032_0016 rakṣatv asau me 'dya nirastabāhuḥ

08,061.006b@032_0017 duḥśāsanaṃ jīvitam utsṛjantam

08,061.006b@032_0018 ākṣipya yodhās tarasā mahābalam

08,061.006b@032_0019 kruddho raṇe 'tīva karaṃ kareṇa

08,061.006b@032_0020 utpāṭya vīraḥ sahasaiva rājan

08,061.006b@032_0021 duḥśāsanaṃ tena tu vīramadhye

08,061.006b@032_0022 jaghāna vajrāśanisaṃnibhena

08,061.006c utkṛtya vakṣaḥ patitasya bhūmāv; athāpibac choṇitam asya koṣṇam

08,061.006d*0936_01 tato nipātyāsya śiro 'pahṛtya

08,061.006d*0936_02 tenāsinā tava putrasya rājan

08,061.006d*0936_03 satyāṃ cikīrṣur matiman pratijñāṃ

08,061.006d*0936_04 bhīmo 'pibac choṇitam asya koṣṇam

08,061.006e āsvādya cāsvādya ca vīkṣamāṇaḥ; kruddho 'tivelaṃ prajagāda vākyam

08,061.007a stanyasya mātur madhusarpiṣo vā; mādhvīkapānasya ca satkṛtasya

08,061.007c divyasya vā toyarasasya pānāt; payodadhibhyāṃ mathitāc ca mukhyāt

08,061.007d*0937_01 anyāni pānāni ca yāni loke

08,061.007d*0937_02 sudhāmṛtasvādurasāni tebhyaḥ

08,061.007d*0938_01 tathekṣusārasya manoharasya

08,061.007e sarvebhya evābhyadhiko raso 'yaṃ; mato mamādyāhitalohitasya

08,061.007f*0939_01 athāha bhīmaḥ punar ugrakarmā

08,061.007f*0939_02 duḥśāsanaṃ krodhaparītacetāḥ

08,061.007f*0939_03 gatāsum ālokya vihasya susvaraṃ

08,061.007f*0939_04 kiṃ vā kuryāṃ mṛtyunā rakṣito 'si

08,061.008a evaṃ bruvāṇaṃ punar ādravantam; āsvādya valgantam atiprahṛṣṭam

08,061.008c ye bhīmasenaṃ dadṛśus tadānīṃ; bhayena te 'pi vyathitā nipetuḥ

08,061.009a ye cāpi tatrāpatitā manuṣyās; teṣāṃ karebhyaḥ patitaṃ ca śastram

08,061.009c bhayāc ca saṃcukruśur uccakais te; nimīlitākṣā dadṛśuś ca tan na

08,061.010a ye tatra bhīmaṃ dadṛśuḥ samantād; dauḥśāsanaṃ tadrudhiraṃ pibantam

08,061.010c sarve palāyanta bhayābhipannā; nāyaṃ manuṣya iti bhāṣamāṇāḥ

08,061.010d*0940_00 saṃjayaḥ

08,061.010d*0940_01 sa pītvā rudhiraṃ tasya caraṇau gṛhya bhārata

08,061.010d@033_0001 tasmin kṛte bhīmasenena rūpe

08,061.010d@033_0002 dṛṣṭvā ca tac cchoṇitaṃ pīyamānam

08,061.010d@033_0003 saṃprādravaṃś citrasenena sārdhaṃ

08,061.010d@033_0004 bhīmaṃ rakṣo bhāṣamāṇā bhayārtāḥ

08,061.010d@033_0005 yudhāmanyuḥ pradrutaṃ citrasenaṃ

08,061.010d@033_0006 mahānīkaṃ smābhyayād rājaputraḥ

08,061.010d@033_0007 vivyādha cainaṃ niśitaiḥ pṛṣatkair

08,061.010d@033_0008 vyapetabhīḥ saptabhir āśumuktaiḥ

08,061.010d@033_0009 padākrāntaḥ sarpaval lelihāno

08,061.010d@033_0010 mahoragaḥ krodhaviṣaṃ sisṛkṣuḥ

08,061.010d@033_0011 nivṛtya pāñcālajam abhyavidhyat

08,061.010d@033_0012 tribhiḥ śaraiḥ sārathiṃ cāpy avidhyat

08,061.010d@033_0013 tataḥ supuṅkhena supatritena

08,061.010d@033_0014 susaṃśitāgreṇa śareṇa śūraḥ

08,061.010d@033_0015 ākarṇamuktena samāhitena

08,061.010d@033_0016 yudhāmanyus tasya śiro jahāra

08,061.010d@033_0017 tasmin hate bhrātari citrasene

08,061.010d@033_0018 kruddhaḥ karṇaḥ pauruṣaṃ darśayānaḥ

08,061.010d@033_0019 dudrāva tat pāṇḍavānām anīkaṃ

08,061.010d@033_0020 pratyudyāto nakulenāmitaujāḥ

08,061.010d@033_0021 bhīmo 'pi hatvā tatraiva duḥśāsanam amarṣaṇam

08,061.010d@033_0022 pūrayitvāñjaliṃ bhūyo rudhirasyogranisvanaḥ

08,061.011a śṛṇvatāṃ lokavīrāṇām idaṃ vacanam abravīt

08,061.011b*0941_01 ity uccair vacanaṃ prāha pratinṛtya vṛkodaraḥ

08,061.011c eṣa te rudhiraṃ kaṇṭhāt pibāmi puruṣādhama

08,061.011e brūhīdānīṃ susaṃrabdhaḥ punar gaur iti gaur iti

08,061.011f*0942_01 ye tadāsmān pranṛtyanti punar gaur iti gaur iti

08,061.011f*0942_02 tān vayaṃ pratinṛtyāmaḥ punar gaur iti gaur iti

08,061.012a pramāṇakoṭyāṃ śayanaṃ kālakūṭasya bhojanam

08,061.012c daśanaṃ cāhibhiḥ kaṣṭaṃ dāhaṃ ca jatuveśmani

08,061.013a dyūtena rājyaharaṇam araṇye vasatiś ca yā

08,061.013b*0943_01 draupadyāḥ keśapakṣasya grahaṇaṃ ca sudāruṇam

08,061.013c iṣvastrāṇi ca saṃgrāmeṣv asukhāni ca veśmani

08,061.013d*0944_01 virāṭabhavane yaś ca kleśo 'smākaṃ pṛthagvidhaḥ

08,061.013d*0945_01 śakuner dhārtarāṣṭrasya rādheyasya ca mantrite

08,061.013d*0945_02 anubhūtāni duḥkhāni teṣāṃ hetus tvam eva hi

08,061.014a duḥkhāny etāni jānīmo na sukhāni kadā cana

08,061.014c dhṛtarāṣṭrasya daurātmyāt saputrasya sadā vayam

08,061.014d*0946_01 sukhāny etāni jānīmo labdhavanto na saṃśayaḥ

08,061.015a ity uktvā vacanaṃ rājañ jayaṃ prāpya vṛkodaraḥ

08,061.015c punar āha mahārāja smayaṃs tau keśavārjunau

08,061.015d*0947_01 asṛgdigdho visravallohitāsyaḥ

08,061.015d*0947_02 kruddho 'tyarthaṃ bhīmasenas tarasvī

08,061.015d*0948_01 raktārdragātras tu tato mahātmā

08,061.015d*0948_02 gadāpāṇiḥ kāla ivāntakāle

08,061.015d*0948_03 vibhīṣayānas tava putrasainyam

08,061.015d*0948_04 itas tato dhāvati vāhinīṃ te

08,061.015d*0948_05 tataḥ kṣaṇād bhārata śūnyam āsīd

08,061.015d*0948_06 āyodhanaṃ ghorataraṃ kurūṇām

08,061.015d*0948_07 yatrājimadhye prāpibad bhīmaseno

08,061.015d*0948_08 duḥśāsanasya rudhiraṃ krodhadīptaḥ

08,061.015d*0948_09 sa hatvā samare rājan rājaputraṃ mahābalam

08,061.015d*0948_10 pūrṇakāmo madodagraḥ siṃho rurum ivotkaṭam

08,061.015d*0948_11 rudhirārdro mahārāja hy aśobhata paraṃtapaḥ

08,061.015d*0948_12 sapuṣpaḥ kiṃśuka iva raktād raktataro babhau

08,061.015d*0948_13 rudhirārdravapur ghoraḥ kruddho rājan vaco 'bravīt

08,061.015d*0949_01 brūhīdānīṃ pāpamate nṛśaṃsa patito hy asi

08,061.015d*0950_01 brūhīdānīṃ pāpamate nṛśaṃsa

08,061.015d*0950_02 apatir hy asi drupadasyātmajā tvam

08,061.016a duḥśāsane yad raṇe saṃśrutaṃ me; tad vai sarvaṃ kṛtam adyeha vīrau

08,061.016c adyaiva dāsyāmy aparaṃ dvitīyaṃ; duryodhanaṃ yajñapaśuṃ viśasya

08,061.016e śiro mṛditvā ca padā durātmanaḥ; śāntiṃ lapsye kauravāṇāṃ samakṣam

08,061.016f*0951_01 yā cāpatiḥ sā sapatir hi jātā

08,061.016f*0951_02 yās tāḥ sapatayo 'patayas tu jātāḥ

08,061.016f*0951_03 paśyantu citraṃ vividhaṃ hi loke

08,061.016f*0951_04 ye vai tilāḥ ṣaṇḍatilā babhūvuḥ

08,061.016f*0951_05 te cet siddhā nidhanaṃ gatāḥ pare

08,061.016f*0951_06 kiṃ citrarūpaṃ bata jīvaloke

08,061.017a etāvad uktvā vacanaṃ prahṛṣṭo; nanāda coccai rudhirārdragātraḥ

08,061.017c nanarta caivātibalo mahātmā; vṛtraṃ nihatyeva sahasranetraḥ

08,061.017d*0952_01 dṛṣṭvā tu nṛtyantam udagrarūpaṃ

08,061.017d*0952_02 kālaṃ yathā tv antakāle prajānām

08,061.017d*0952_03 mahad bhayaṃ cādhirathiṃ viveśa

08,061.017d*0952_04 jaye nirāśāś ca sutās tvadīyāḥ

08,062.001 saṃjaya uvāca

08,062.001a duḥśāsane tu nihate putrās tava mahārathāḥ

08,062.001c mahākrodhaviṣā vīrāḥ samareṣv apalāyinaḥ

08,062.001e daśa rājan mahāvīryo bhīmaṃ prācchādayañ śaraiḥ

08,062.002a kavacī niṣaṅgī pāśī daṇḍadhāro dhanurdharaḥ

08,062.002c alolupaḥ śalaḥ saṃdho vātavegasuvarcasau

08,062.003a ete sametya sahitā bhrātṛvyasanakarśitāḥ

08,062.003c bhīmasenaṃ mahābāhuṃ mārgaṇaiḥ samavārayan

08,062.004a sa vāryamāṇo viśikhaiḥ samantāt tair mahārathaiḥ

08,062.004c bhīmaḥ krodhābhiraktākṣaḥ kruddhaḥ kāla ivābabhau

08,062.004d*0953_01 tataḥ parivṛto rājan navabhiḥ śatrutāpanaiḥ

08,062.004d*0953_02 duḥśāsanād avarajaiḥ putrais tava vṛkodaraḥ

08,062.005a tāṃs tu bhallair mahāvegair daśabhir daśabhiḥ śitaiḥ

08,062.005c rukmāṅgado rukmapuṅkhaiḥ pārtho ninye yamakṣayam

08,062.006a hateṣu teṣu vīreṣu pradudrāva balaṃ tava

08,062.006c paśyataḥ sūtaputrasya pāṇḍavasya bhayārditam

08,062.007a tataḥ karṇo mahārāja praviveśa mahāraṇam

08,062.007c dṛṣṭvā bhīmasya vikrāntam antakasya prajāsv iva

08,062.008a tasya tv ākārabhāvajñaḥ śalyaḥ samitiśobhanaḥ

08,062.008c uvāca vacanaṃ karṇaṃ prāptakālam ariṃdama

08,062.008e mā vyathāṃ kuru rādheya naitat tvayy upapadyate

08,062.009a ete dravanti rājāno bhīmasenabhayārditāḥ

08,062.009c duryodhanaś ca saṃmūḍho bhrātṛvyasanaduḥkhitaḥ

08,062.010a duḥśāsanasya rudhire pīyamāne mahātmanā

08,062.010c vyāpannacetasaś caiva śokopahatamanyavaḥ

08,062.011a duryodhanam upāsante parivārya samantataḥ

08,062.011c kṛpaprabhṛtayaḥ karṇa hataśeṣāś ca sodarāḥ

08,062.012a pāṇḍavā labdhalakṣāś ca dhanaṃjayapurogamāḥ

08,062.012c tvām evābhimukhāḥ śūrā yuddhāya samupāsthitāḥ

08,062.013a sa tvaṃ puruṣaśārdūla pauruṣe mahati sthitaḥ

08,062.013c kṣatradharmaṃ puraskṛtya pratyudyāhi dhanaṃjayam

08,062.014a bhāro hi dhārtarāṣṭreṇa tvayi sarvaḥ samarpitaḥ

08,062.014c tam udvaha mahābāho yathāśakti yathābalam

08,062.014e jaye syād vipulā kīrtir dhruvaḥ svargaḥ parājaye

08,062.015a vṛṣasenaś ca rādheya saṃkruddhas tanayas tava

08,062.015c tvayi mohasamāpanne pāṇḍavān abhidhāvati

08,062.016a etac chrutvā tu vacanaṃ śalyasyāmitatejasaḥ

08,062.016c hṛdi mānuṣyakaṃ bhāvaṃ cakre yuddhāya susthiram

08,062.017a tataḥ kruddho vṛṣaseno 'bhyadhāvad; ātasthivāṃsaṃ svarathaṃ hatārim

08,062.017c vṛkodaraṃ kālam ivāttadaṇḍaṃ; gadāhastaṃ pothamānaṃ tvadīyān

08,062.017d*0954_01 bhīmaṃ samāyāntam amitrasāham

08,062.017d*0954_02 bāṇaiḥ kirantaṃ pratiyātya cograṃ

08,062.017d*0954_03 vyāttānanaṃ kālam ivāpatantam

08,062.018a tam abhyadhāvan nakulaḥ pravīro; roṣād amitraṃ pratudan pṛṣatkaiḥ

08,062.018c karṇasya putraṃ samare prahṛṣṭaṃ; jiṣṇur jighāṃsur maghaveva jambham

08,062.019a tato dhvajaṃ sphāṭikacitrakambuṃ; ciccheda vīro nakulaḥ kṣureṇa

08,062.019c karṇātmajasyeṣvasanaṃ ca citraṃ; bhallena jāmbūnadapaṭṭanaddham

08,062.020a athānyad ādāya dhanuḥ suśīghraṃ; karṇātmajaḥ pāṇḍavam abhyavidhyat

08,062.020c divyair mahāstrair nakulaṃ mahāstro; duḥśāsanasyāpacitiṃ yiyāsuḥ

08,062.021a tataḥ kruddho nakulas taṃ mahātmā; śarair maholkāpratimair avidhyat

08,062.021c divyair astrair abhyavidhyac ca so 'pi; karṇasya putro nakulaṃ kṛtāstraḥ

08,062.021d*0955_01 śarābhighātāc ca ruṣā ca rājan

08,062.021d*0955_02 svayaṃ ca bhāsāstrasamīraṇāc ca

08,062.021d*0955_03 jajvāla karṇasya suto 'timātram

08,062.021d*0955_04 iddho yathā jyāhutibhir hutāśaḥ

08,062.022a karṇasya putro nakulasya rājan; sarvān aśvān akṣiṇod uttamāstraiḥ

08,062.022b*0956_01 āsīt sughoraṃ bharatapravīra

08,062.022b*0956_02 yuddhaṃ tadā karṇajapāṇḍavābhyām

08,062.022c vanāyujān sukumārasya śubhrān; alaṃkṛtāñ jātarūpeṇa śīghrān

08,062.022d*0957_01 jaghāna cāśvān nakulasya vīro

08,062.022d*0957_02 raṇājire sūtaputrasya putraḥ

08,062.023a tato hatāśvād avaruhya yānād; ādāya carma ruciraṃ cāṣṭacandram

08,062.023c ākāśasaṃkāśam asiṃ gṛhītvā; poplūyamānaḥ khagavac cacāra

08,062.024a tato 'ntarikṣe nṛvarāśvanāgāṃś; ciccheda mārgān vicaran vicitrān

08,062.024b*0958_01 tato 'sya pakṣān anayad yamāya

08,062.024b*0958_02 dvisāhasrān nakulaḥ kṣiprakārī

08,062.024c te prāpatann asinā gāṃ viśastā; yathāśvamedhe paśavaḥ śamitrā

08,062.025a dvisāhasrā viditā yuddhaśauṇḍā; nānādeśyāḥ subhṛtāḥ satyasaṃdhāḥ

08,062.025c ekena śīghraṃ nakulena kṛttāḥ; sārepsunevottamacandanās te

08,062.026a tam āpatantaṃ nakulaṃ so 'bhipatya; samantataḥ sāyakair abhyavidhyat

08,062.026a*0959_01 karṇasya putraḥ sahasābhipatya ca

08,062.026a*0959_02 raṇe jighāṃsuṃ niśitair anekaiḥ

08,062.026b*0960_01 bhūmau carantaṃ nakulaṃ rathasthāḥ

08,062.026b*0960_02 samantataḥ sāyakaiḥ pratyagṛhṇan

08,062.026c sa tudyamāno nakulaḥ pṛṣatkair; vivyādha vīraṃ sa cukopa viddhaḥ

08,062.026d*0961_01 mahābhaye rakṣyamāṇo mahātmā

08,062.026d*0961_02 bhrātrā bhīmenākarot tatra bhīmam

08,062.027a taṃ karṇaputro vidhamantam ekaṃ; narāśvamātaṅgarathapravekān

08,062.027c krīḍantam aṣṭādaśabhiḥ pṛṣatkair; vivyādha vīraṃ sa cukopa viddhaḥ

08,062.027d*0962_01 sa tena viddho 'tibhṛśaṃ tarasvī

08,062.027d*0962_02 mahāhave vṛṣasenena rājan

08,062.028a tato 'bhyadhāvat samare jighāṃsuḥ; karṇātmajaṃ pāṇḍusuto nṛvīraḥ

08,062.028b*0963_01 vitatya pakṣau sahasā patantaṃ

08,062.028b*0963_02 śyenaṃ yathaivāmiṣalubdham ājau

08,062.028b*0963_03 avākirad vṛṣasenas tatas taṃ

08,062.028b*0963_04 śitaiḥ śarair nakulam udāravīryam

08,062.028b*0963_05 sa tān moghāṃs tasya kurvañ śaraughāṃś

08,062.028b*0963_06 cacāra mārgān nakulaś citrarūpān

08,062.028b*0963_07 athāsya tūrṇaṃ carato narendra

08,062.028b*0963_08 khaḍgena citraṃ nakulasya tasya

08,062.028c tasyeṣubhir vyadhamat karṇaputro; mahāraṇe carma sahasratāram

08,062.029a tasyāyasaṃ niśitaṃ tīkṣṇadhāram; asiṃ vikośaṃ gurubhārasāham

08,062.029c dviṣaccharīrāpaharaṃ sughoram; ādhunvataḥ sarpam ivograrūpam

08,062.030a kṣipraṃ śaraiḥ ṣaḍbhir amitrasāhaś; cakarta khaḍgaṃ niśitaiḥ sudhāraiḥ

08,062.030c punaś ca pītair niśitaiḥ pṛṣatkaiḥ; stanāntare gāḍham athābhyavidhyat

08,062.030d*0964_01 kṛtvā tu tad duṣkaram āryajuṣṭaṃ

08,062.030d*0964_02 narair anyaiḥ karma raṇe mahātmā

08,062.030d*0964_03 yayau rathaṃ bhīmasenasya rājañ

08,062.030d*0964_04 śarābhitapto nakulo mahātmā

08,062.031a sa bhīmasenasya rathaṃ hatāśvo; mādrīsutaḥ karṇasutābhitaptaḥ

08,062.031c āpupluve siṃha ivācalāgraṃ; saṃprekṣamāṇasya dhanaṃjayasya

08,062.031d*0965_01 sa bhīmasenasya rathaṃ ca hatvā

08,062.031d*0965_02 vavarṣa vai śaravarṣaṃ sughoram

08,062.031d@034_0001 tataḥ kruddho vṛṣaseno mahātmā

08,062.031d@034_0002 vavarṣa tāv iṣujālena vīraḥ

08,062.031d@034_0003 mahārathāv ekarathe sametau

08,062.031d@034_0004 śaraiḥ prabhindann iva pāṇḍaveyau

08,062.031d@034_0005 tasmin rathe nihate pāṇḍavasya

08,062.031d@034_0006 kṣipraṃ ca khaḍge viśikhair nikṛtte

08,062.031d@034_0007 bhīmārjunau vṛṣasenāya kruddhau

08,062.031d@034_0008 vavarṣatuḥ śaravarṣaṃ sughoram

08,062.031d@034_0009 athābravīn mārutiḥ phalgunaṃ tu

08,062.031d@034_0010 paśyasvainaṃ nakulaṃ pīḍayantam

08,062.031d@034_0011 ayaṃ ca no bādhate karṇaputras

08,062.031d@034_0012 tasmād bhavān pratyupayātu kārṇim

08,062.031d@034_0013 sa tan niśamyaiva vacaḥ kirīṭī

08,062.031d@034_0014 rathaṃ samāsādya vṛkodarasya

08,062.031d@034_0015 kapidhvajaṃ keśavasaṃgṛhītaṃ

08,062.031d@034_0016 praiṣīd ugro vṛṣasenāya vāham

08,062.032a nakulam atha viditvā chinnabāṇāsanāsiṃ; viratham ariśarārtaṃ karṇaputrāstrabhagnam

08,062.032c pavanadhutapatākā hrādino valgitāśvā; varapuruṣaniyattās te rathāḥ śīghram īyuḥ

08,062.033a drupadasutavariṣṭhāḥ pañca śaineyaṣaṣṭhā; drupadaduhitṛputrāḥ pañca cāmitrasāhāḥ

08,062.033c dviradarathanarāśvān sūdayantas tvadīyān; bhujagapatinikāśair mārgaṇair āttaśastrāḥ

08,062.034a atha tava rathamukhyās tān pratīyus tvaranto; hṛdikasutakṛpau ca drauṇiduryodhanau ca

08,062.034c śakuniśukavṛkāś ca krāthadevāvṛdhau ca; dviradajaladaghoṣaiḥ syandanaiḥ kārmukaiś ca

08,062.035a tava naravaravaryās tān daśaikaṃ ca vīrān; pravaraśaravarāgryais tāḍayanto 'bhyarundhan

08,062.035c navajaladasavarṇair hastibhis tān udīyur; giriśikharanikāśair bhīmavegaiḥ kuṇindāḥ

08,062.036a sukalpitā haimavatā madotkaṭā; raṇābhikāmaiḥ kṛtibhiḥ samāsthitāḥ

08,062.036c suvarṇajālāvatatā babhur gajās; tathā yathā vai jaladāḥ savidyutaḥ

08,062.037a kuṇindaputro daśabhir mahāyasaiḥ; kṛpaṃ sasūtāśvam apīḍayad bhṛśam

08,062.037c tataḥ śaradvatsutasāyakair hataḥ; sahaiva nāgena papāta bhūtale

08,062.038a kuṇindaputrāvarajas tu tomarair; divākarāṃśupratimair ayasmayaiḥ

08,062.038c rathaṃ ca vikṣobhya nanāda nardatas; tato 'sya gāndhārapatiḥ śiro 'harat

08,062.039a tataḥ kuṇindeṣu hateṣu teṣv atha; prahṛṣṭarūpās tava te mahārathāḥ

08,062.039c bhṛśaṃ pradadhmur lavaṇāmbusaṃbhavān; parāṃś ca bāṇāsanapāṇayo 'bhyayuḥ

08,062.040a athābhavad yuddham atīva dāruṇaṃ; punaḥ kurūṇāṃ saha pāṇḍusṛñjayaiḥ

08,062.040c śarāsiśaktyṛṣṭigadāparaśvadhair; narāśvanāgāsuharaṃ bhṛśākulam

08,062.041a rathāśvamātaṅgapadātibhis tataḥ; parasparaṃ viprahatāpatan kṣitau

08,062.041c yathā savidyutstanitā balāhakāḥ; samāsthitā digbhya ivogramārutaiḥ

08,062.042a tataḥ śatānīkahatān mahāgajāṃs; tathā rathān pattigaṇāṃś ca tāvakān

08,062.042c jaghāna bhojaś ca hayān athāpatan; viśastrakṛttāḥ kṛtavarmaṇā dvipāḥ

08,062.043a athāpare drauṇiśarāhatā dvipās; trayaḥ sasarvāyudhayodhaketavaḥ

08,062.043c nipetur urvyāṃ vyasavaḥ prapātitās; tathā yathā vajrahatā mahācalāḥ

08,062.044a kuṇindarājāvarajād anantaraḥ; stanāntare patrivarair atāḍayat

08,062.044c tavātmajaṃ tasya tavātmajaḥ śaraiḥ; śitaiḥ śarīraṃ bibhide dvipaṃ ca tam

08,062.045a sa nāgarājaḥ saha rājasūnunā; papāta raktaṃ bahu sarvataḥ kṣaran

08,062.045c śacīśavajraprahato 'mbudāgame; yathā jalaṃ gairikaparvatas tathā

08,062.046a kuṇindaputraprahito 'paradvipaḥ; śukaṃ sasūtāśvarathaṃ vyapothayat

08,062.046c tato 'patat krāthaśarābhidāritaḥ; saheśvaro vajrahato yathā giriḥ

08,062.047a rathī dvipasthena hato 'patac charaiḥ; krāthādhipaḥ parvatajena durjayaḥ

08,062.047c savājisūteṣvasanas tathāpatad; yathā mahāvātahato mahādrumaḥ

08,062.048a vṛko dvipasthaṃ girirājavāsinaṃ; bhṛśaṃ śarair dvādaśabhiḥ parābhinat

08,062.048c tato vṛkaṃ sāśvarathaṃ mahājavaṃ; tvaraṃś caturbhiś caraṇe vyapothayat

08,062.049a sa nāgarājaḥ saniyantṛko 'patat; parāhato babhrusuteṣubhir bhṛśam

08,062.049a*0966_01 samāgato yatra vṛko mahābalaḥ

08,062.049b*0967_01 sa pothito nāgavareṇa vīryavān

08,062.049b*0967_02 parābhinad dvādaśabhiḥ śilīmukhaiḥ

08,062.049b*0967_03 vṛkeṇa bāṇābhihato 'patat kṣitau

08,062.049b*0967_04 sa vāraṇo babhrusutena sārdham

08,062.049b*0968_01 kuṇindarājasya suto 'paras tadā

08,062.049b*0968_02 dvipena devāpṛthu[daivāvṛdha?]m abhyapīḍayat

08,062.049c sa cāpi devāvṛdhasūnur arditaḥ; papāta nunnaḥ sahadevasūnunā

08,062.050a viṣāṇapotrāparagātraghātinā; gajena hantuṃ śakuneḥ kuṇindajaḥ

08,062.050b*0969_01 nināya vaivasvatamandiraṃ raṇe

08,062.050c jagāma vegena bhṛśārdayaṃś ca taṃ; tato 'sya gāndhārapatiḥ śiro 'harat

08,062.051a tataḥ śatānīkahatā mahāgajā; hayā rathāḥ pattigaṇāś ca tāvakāḥ

08,062.051c suparṇavātaprahatā yathā nagās; tathā gatā gām avaśā vicūrṇitāḥ

08,062.052a tato 'bhyavidhyad bahubhiḥ śitaiḥ śaraiḥ; kuṇindaputro nakulātmajaṃ smayan

08,062.052c tato 'sya kāyān nicakarta nākuliḥ; śiraḥ kṣureṇāmbujasaṃnibhānanam

08,062.053a tataḥ śatānīkam avidhyad āśugais; tribhiḥ śitaiḥ karṇasuto 'rjunaṃ tribhiḥ

08,062.053c tribhiś ca bhīmaṃ nakulaṃ ca saptabhir; janārdanaṃ dvādaśabhiś ca sāyakaiḥ

08,062.054a tad asya karmātimanuṣyakarmaṇaḥ; samīkṣya hṛṣṭāḥ kuravo 'bhyapūjayan

08,062.054c parākramajñās tu dhanaṃjayasya te; huto 'yam agnāv iti taṃ tu menire

08,062.055a tataḥ kirīṭī paravīraghātī; hatāśvam ālokya narapravīram

08,062.055b*0970_01 mādrīsutaṃ nakulaṃ lokamadhye

08,062.055b*0970_02 samīkṣya kṛṣṇaṃ bhṛśavikṣataṃ ca

08,062.055c tam abhyadhāvad vṛṣasenam āhave; sa sūtajasya pramukhe sthitaṃ tadā

08,062.056a tam āpatantaṃ naravīram ugraṃ; mahāhave bāṇasahasradhāriṇam

08,062.056b*0971_01 tam āpatantaṃ tarasograrūpaṃ

08,062.056b*0971_02 kurūttamaṃ bāṇasahasradhāram

08,062.056c abhyāpatat karṇasuto mahāratho; yathaiva cendraṃ namuciḥ purātane

08,062.056d*0972_01 tau tatra śūrau rathakuñjarau raṇe

08,062.056d*0972_02 parasparasyābhimukhau mahārathau

08,062.056d*0972_03 sasarjatuḥ śarasaṃghān anekān

08,062.056d*0972_04 saṃbhrāntarūpau subhṛśaṃ tadānīm

08,062.057a tato 'dbhutenaikaśatena pārthaṃ; śarair viddhvā sūtaputrasya putraḥ

08,062.057c nanāda nādaṃ sumahānubhāvo; viddhveva śakraṃ namuciḥ purā vai

08,062.058a punaḥ sa pārthaṃ vṛṣasena ugrair; bāṇair avidhyad bhujamūlamadhye

08,062.058c tathaiva kṛṣṇaṃ navabhiḥ samārdayat; punaś ca pārthaṃ daśabhiḥ śitāgraiḥ

08,062.058d*0973_01 pūrvaṃ tathā vṛṣasenena viddho

08,062.058d*0973_02 mahājavaiḥ śvetahayaḥ śarais taiḥ

08,062.058d*0973_03 saṃrambham īṣad gamito vadhāya

08,062.058d*0973_04 karṇātmajasyātha manaḥ pradadhre

08,062.059a tataḥ kirīṭī raṇamūrdhni kopāt; kṛtvā triśākhāṃ bhrukuṭiṃ lalāṭe

08,062.059b@035_0001 mumoca tūrṇaṃ viśikhān mahātmā

08,062.059b@035_0002 vadhe dhṛtaḥ karṇasutasya saṃkhye

08,062.059b@035_0003 āraktanetro 'ntakaśatruhantā

08,062.059b@035_0004 uvāca karṇaṃ bhṛśam utsmayaṃs tadā

08,062.059b@035_0005 duryodhanaṃ drauṇimukhāṃś ca sarvān

08,062.059b@035_0006 ahaṃ raṇe vṛṣasenaṃ tam ugram

08,062.059b@035_0007 saṃpaśyataḥ karṇa tavādya saṃkhye

08,062.059b@035_0008 nayāmi lokaṃ niśitaiḥ pṛṣatkaiḥ

08,062.059b@035_0009 yamasya yāvad dhi janā vadanti

08,062.059b@035_0010 bhavadbhiḥ sarvair mama sūnur hato 'sau

08,062.059b@035_0011 eko ratho madvihīnas tarasvī

08,062.059b@035_0012 ahaṃ haniṣye bhavatāṃ samakṣam

08,062.059b@035_0013 saṃrakṣyatāṃ rathasaṃsthāḥ suto 'yam

08,062.059b@035_0014 ahaṃ haniṣye vṛṣasenam enam

08,062.059b@035_0015 paścād vadhiṣye tvām api saṃpramūḍham

08,062.059b@035_0016 ahaṃ haniṣye 'rjuna ājimadhye

08,062.059b@035_0017 tam adya mūlaṃ kalahasya saṃkhye

08,062.059b@035_0018 duryodhanāpāśrayajātadarpam

08,062.059b@035_0019 tvām adya hantāsmi raṇe prasahya

08,062.059b@035_0020 asyaiva hantā yudhi bhīmasenaḥ

08,062.059b@035_0021 duryodhanasyādhamapūruṣasya

08,062.059b@035_0022 yasyānayād eṣa mahān kṣayo 'bhavat

08,062.059b@035_0023 sa evam uktvā vinimṛjya cāpaṃ

08,062.059b@035_0024 lakṣyaṃ hi kṛtvā vṛṣasenam ājau

08,062.059c mumoca bāṇān viśikhān mahātmā; vadhāya rājan sūtaputrasya saṃkhye

08,062.060a vivyādha cainaṃ daśabhiḥ pṛṣatkair; marmasv asaktaṃ prasabhaṃ kirīṭī

08,062.060c ciccheda cāsyeṣvasanaṃ bhujau ca; kṣuraiś caturbhiḥ śira eva cograiḥ

08,062.061a sa pārthabāṇābhihataḥ papāta; rathād vibāhur viśirā dharāyām

08,062.061c supuṣpitaḥ parṇadharo 'tikāyo; vāteritaḥ śāla ivādriśṛṅgāt

08,062.062a taṃ prekṣya bāṇābhihataṃ patantaṃ; rathāt sutaṃ sūtajaḥ kṣiprakārī

08,062.062c rathaṃ rathenāśu jagāma vegāt; kirīṭinaḥ putravadhābhitaptaḥ

08,062.062d@036_0000 saṃjayaḥ

08,062.062d@036_0001 tam āyāntam abhiprekṣya velodvṛttam ivārṇavam

08,062.062d@036_0002 garjantaṃ sumahākāyaṃ durnivāraṃ surair api

08,062.062d@036_0003 arjunaṃ prāha dāśārhaḥ prahasya puruṣarṣabhaḥ

08,062.062d@036_0004 ayaṃ sa ratha āyāti śvetāśvaḥ śalyasārathiḥ

08,062.062d@036_0005 yena te saha yoddhavyaṃ sthiro bhava dhanaṃjaya

08,062.062d@036_0006 paśya cainaṃ samāyuktaṃ rathaṃ karṇasya pāṇḍava

08,062.062d@036_0007 śvetavājisamāyuktaṃ yuktaṃ rādhāsutena ca

08,062.062d@036_0008 nānāpatākākalilaṃ kiṅkiṇījālamālinam

08,062.062d@036_0009 uhyamānam ivākāśe vimānaṃ pāṇḍurair hayaiḥ

08,062.062d@036_0010 dhvajaṃ ca paśya karṇasya nāgakakṣaṃ mahātmanaḥ

08,062.062d@036_0011 ākhaṇḍaladhanuḥprakhyam ullikhantam ivāmbaram

08,062.062d@036_0012 paśya karṇaṃ samāyāntaṃ dhārtarāṣṭrapriyaiṣiṇam

08,062.062d@036_0013 śaradhārā vimuñcantaṃ dhārāsāram ivāmbudam

08,062.062d@036_0014 eṣa madreśvaro rājā rathāgre paryavasthitaḥ

08,062.062d@036_0015 niyacchati hayān asya rādheyasyāmitaujasaḥ

08,062.062d@036_0016 śṛṇu dundubhinirghoṣaṃ śaṅkhaśabdaṃ ca dāruṇam

08,062.062d@036_0017 siṃhanādāṃś ca vividhāñ śṛṇu pāṇḍava sarvaśaḥ

08,062.062d@036_0018 antardhāya mahāśabdān karṇenāmitatejasā

08,062.062d@036_0019 dodhūyamānasya bhṛśaṃ dhanuṣaḥ śṛṇu nisvanam

08,062.062d@036_0020 ete dīryanti sagaṇāḥ pāñcālānāṃ mahārathāḥ

08,062.062d@036_0021 dṛṣṭvā kesariṇaṃ kruddhaṃ mṛgā iva mahāvane

08,062.062d@036_0022 sarvayatnena kaunteya hantum arhasi sūtajam

08,062.062d@036_0023 na hi karṇaśarān anyaḥ soḍhum utsahate 'nagha

08,062.062d@036_0024 sadevāsuragandharvāṃs trīṃl lokān sacarācarān

08,062.062d@036_0025 tvaṃ hi jetuṃ raṇe śaktas tathaiva viditaṃ mama

08,062.062d@036_0026 bhīmam ugraṃ mahādevaṃ tryakṣaṃ śarvaṃ kapardinam

08,062.062d@036_0027 na śaktā draṣṭum īśānaṃ kiṃ punar yodhituṃ prabhum

08,062.062d@036_0028 tvayā sākṣān mahādevaḥ sarvabhūtaśivaḥ śivaḥ

08,062.062d@036_0029 yuddhenārādhitaḥ sthāṇur devāś ca varadās tava

08,062.062d@036_0030 tasya pārtha prasādena devadevasya śūlinaḥ

08,062.062d@036_0031 jahi karṇaṃ mahābāho namuciṃ vṛtrahā yathā

08,062.062d@036_0032 arjuna uvāca

08,062.062d@036_0032 śreyas te 'stu sadā pārtha yuddhe jayam avāpnuhi

08,062.062d@036_0033 dhruva eva jayaḥ kṛṣṇa mama nāsty atra saṃśayaḥ

08,062.062d@036_0034 sarvalokagurur yas tvaṃ tuṣṭo 'si madhusūdana

08,062.062d@036_0035 codayāśvān hṛṣīkeśa rathaṃ mama mahāratha

08,062.062d@036_0036 nāhatvā samare śatruṃ nivartiṣyati phalgunaḥ

08,062.062d@036_0037 adya karṇaṃ hataṃ paśya maccharaiḥ śakalīkṛtam

08,062.062d@036_0038 māṃ vā drakṣyasi govinda karṇena nihataṃ śaraiḥ

08,062.062d@036_0039 upasthitam idaṃ ghoraṃ yuddhaṃ trailokyamohanam

08,062.062d@036_0040 yaj janāḥ kathayiṣyanti yāvad bhūmir dhariṣyati

08,062.062d@036_0041 evaṃ bruvaṃs tadā pārthaḥ kṛṣṇam akliṣṭakāriṇam

08,062.062d@036_0042 pratyudyayau rathenāśu gajaṃ pratigajo yathā

08,062.062d@036_0043 punaś cāha mahātejāḥ pārthaḥ kṛṣṇam ariṃdamam

08,062.062d@036_0044 codayāśvān hṛṣīkeśa kālo 'yam ativartate

08,062.062d@036_0045 evam uktas tadā tena pāṇḍavena mahātmanā

08,062.062d@036_0046 jayena saṃpūjya sa pāṇḍavaṃ tadā

08,062.062d@036_0047 pracodayām āsa hayān manojavān

08,062.062d@036_0048 sa pāṇḍuputrasya ratho manojavaḥ

08,062.062d@036_0049 kṣaṇena karṇasya rathāgrato 'bhavat

08,062.062d*0974_01 tataḥ samakṣaṃ svasutaṃ vilokya

08,062.062d*0974_02 karṇo hataṃ śvetahayena saṃkhye

08,062.062d*0974_03 saṃrambham āgamya paraṃ mahātmā

08,062.062d*0974_04 kṛṣṇārjunau sahasaivābhyadhāvat

08,062.062d*0975_01 śiraḥ karau caiva dhanuś ca pārtha

08,062.062d*0975_02 ekeṣuṇā vṛṣasenasya saṃkhye

08,062.062d*0975_03 ciccheda pārtho hy aṅgarājasya sainyaṃ

08,062.062d*0975_04 kopāgninā caturaṅgaṃ dadāha

08,063.001 saṃjaya uvāca

08,063.001a vṛṣasenaṃ hataṃ dṛṣṭvā śokāmarṣasamanvitaḥ

08,063.001c muktvā śokodbhavaṃ vāri netrābhyāṃ sahasā vṛṣaḥ

08,063.002a rathena karṇas tejasvī jagāmābhimukho ripūn

08,063.002c yuddhāyāmarṣatāmrākṣaḥ samāhūya dhanaṃjayam

08,063.003a tau rathau sūryasaṃkāśau vaiyāghraparivāraṇau

08,063.003c sametau dadṛśus tatra dvāv ivārkau samāgatau

08,063.004a śvetāśvau puruṣādityāv āsthitāv arimardanau

08,063.004b*0976_01 rathau caturbhir jaladair bhagamitrāv ivāmbare

08,063.004c śuśubhāte mahātmānau candrādityau yathā divi

08,063.005a tau dṛṣṭvā vismayaṃ jagmuḥ sarvabhūtāni māriṣa

08,063.005c trailokyavijaye yattāv indravairocanāv iva

08,063.006a rathajyātalanirhrādair bāṇaśaṅkharavair api

08,063.006c tau rathāv abhidhāvantau samālokya mahīkṣitām

08,063.007a dhvajau ca dṛṣṭvā saṃsaktau vismayaḥ samapadyata

08,063.007c hastikakṣyāṃ ca karṇasya vānaraṃ ca kirīṭinaḥ

08,063.008a tau rathau saṃprasaktau ca dṛṣṭvā bhārata pārthivāḥ

08,063.008c siṃhanādaravāṃś cakruḥ sādhuvādāṃś ca puṣkalān

08,063.009a śrutvā tu dvairathaṃ tābhyāṃ tatra yodhāḥ samantataḥ

08,063.009c cakrur bāhuvalaṃ caiva tathā celavalaṃ mahat

08,063.010a ājagmuḥ kuravas tatra vāditrānugatās tadā

08,063.010c karṇaṃ praharṣayantaś ca śaṅkhān dadhmuś ca puṣkalān

08,063.010d*0977_01 rādheyam abhito dadhmuḥ śaṅkhāñ śatasahasraśaḥ

08,063.011a tathaiva pāṇḍavāḥ sarve harṣayanto dhanaṃjayam

08,063.011c tūryaśaṅkhaninādena diśaḥ sarvā vyanādayan

08,063.012a kṣveḍitāsphoṭitotkruṣṭais tumulaṃ sarvato 'bhavat

08,063.012c bāhughoṣāś ca vīrāṇāṃ karṇārjunasamāgame

08,063.013a tau dṛṣṭvā puruṣavyāghrau rathasthau rathināṃ varau

08,063.013c pragṛhītamahācāpau śaraśaktigadāyudhau

08,063.014a varmiṇau baddhanistriṃśau śvetāśvau śaṅkhaśobhinau

08,063.014b*0978_01 kṛṣṇaśalyarathopetau tulyarūpau mahārathau

08,063.014b*0978_02 siṃhaskandhau siṃhabhujau raktākṣau hemamālinau

08,063.014b*0978_03 cāpavidyuddhvajopetau śastrasaṃpattiśobhinau

08,063.014b*0978_04 camaravyajanopetau śvetacchattrābhiśobhinau

08,063.014c tūṇīravarasaṃpannau dvāv api sma sudarśanau

08,063.015a raktacandanadigdhāṅgau samadau vṛṣabhāv iva

08,063.015b*0979_01 siṃhaskandhapratīkāśau vyūḍhoraskau mahābalau

08,063.015b*0979_02 anyonyaspardhinau rājann anyonyasya vadhaiṣiṇau

08,063.015b*0979_03 anyonyam abhidhāvantau goṣṭheṣv iva maharṣabhau

08,063.015b*0979_04 prabhinnāv iva mātaṅgau saṃrabdhāv iva cācalau

08,063.015c āśīviṣasamaprakhyau yamakālāntakopamau

08,063.016a indravṛtrāv iva kruddhau sūryācandramasaprabhau

08,063.016c mahāgrahāv iva krūrau yugānte samupasthitau

08,063.017a devagarbhau devasamau devatulyau ca rūpataḥ

08,063.017b*0980_01 yadṛcchayā sameyātāṃ sūryācandramasāv iva

08,063.017b*0980_02 balinau samare dṛptau nānāśastradharau yudhi

08,063.017b*0981_01 tau dṛṣṭvā puruṣavyāghrau śārdūlāv iva vegitau

08,063.017b*0981_02 babhūva paramo harṣas tāvakānāṃ viśāṃ pate

08,063.017b*0981_03 saṃśayaḥ sarvabhūtānāṃ vijaye samapadyata

08,063.017c sametau puruṣavyāghrau prekṣya karṇadhanaṃjayau

08,063.018a ubhau varāyudhadharāv ubhau raṇakṛtaśramau

08,063.018b*0982_01 ubhāv astrabhṛtāṃ śreṣṭhāv ubhau siṃhaparākramau

08,063.018c ubhau ca bāhuśabdena nādayantau nabhastalam

08,063.019a ubhau viśrutakarmāṇau pauruṣeṇa balena ca

08,063.019c ubhau ca sadṛśau yuddhe śambarāmararājayoḥ

08,063.020a kārtavīryasamau yuddhe tathā dāśaratheḥ samau

08,063.020c viṣṇuvīryasamau vīrye tathā bhavasamau yudhi

08,063.021a ubhau śvetahayau rājan rathapravaravāhinau

08,063.021c sārathī pravarau caiva tayor āstāṃ mahābalau

08,063.022a tau tu dṛṣṭvā mahārāja rājamānau mahārathau

08,063.022c siddhacāraṇasaṃghānāṃ vismayaḥ samapadyata

08,063.023a dhārtarāṣṭrās tataḥ karṇaṃ sabalā bharatarṣabha

08,063.023c parivavrur mahātmānaṃ kṣipram āhavaśobhinam

08,063.024a tathaiva pāṇḍavā hṛṣṭā dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ

08,063.024b*0983_01 yamau ca cekitānaś ca prahṛṣṭāś ca prabhadrakāḥ

08,063.024b*0983_02 nānādeśyāś ca ye śūrāḥ śiṣṭā yuddhābhinandinaḥ

08,063.024b*0983_03 te sarve sahitā hṛṣṭāḥ parivavrur dhanaṃjayam

08,063.024b*0983_04 rirakṣiṣantaḥ śatrughnāḥ patyaśvarathakuñjaraiḥ

08,063.024b*0983_05 dhanaṃjayasya vijaye dhṛtāḥ karṇavadhe 'pi ca

08,063.024b*0983_06 tathaiva tāvakāḥ sarve yattāḥ senāprahāriṇaḥ

08,063.024b*0983_07 duryodhanamukhā rājan karṇaṃ jugupur āhave

08,063.024c parivavrur mahātmānaṃ pārtham apratimaṃ yudhi

08,063.025a tāvakānāṃ raṇe karṇo glaha āsīd viśāṃ pate

08,063.025c tathaiva pāṇḍaveyānāṃ glahaḥ pārtho 'bhavad yudhi

08,063.026a ta eva sabhyās tatrāsan prekṣakāś cābhavan sma te

08,063.026c tatraiṣāṃ glahamānānāṃ dhruvau jayaparājayau

08,063.027a tābhyāṃ dyūtaṃ samāyattaṃ vijayāyetarāya vā

08,063.027c asmākaṃ paṇḍavānāṃ ca sthitānāṃ raṇamūrdhani

08,063.028a tau tu sthitau mahārāja samare yuddhaśālinau

08,063.028c anyonyaṃ pratisaṃrabdhāv anyonyasya jayaiṣiṇau

08,063.029a tāv ubhau prajihīrṣetām indravṛtrāv ivābhitaḥ

08,063.029c bhīmarūpadharāv āstāṃ mahādhūmāv iva grahau

08,063.030a tato 'ntarikṣe sākṣepā vivādā bharatarṣabha

08,063.030c mitho bhedāś ca bhūtānām āsan karṇārjunāntare

08,063.030e vyāśrayanta diśo bhinnāḥ sarvalokāś ca māriṣa

08,063.031a devadānavagandharvāḥ piśācoragarākṣasāḥ

08,063.031c pratipakṣagrahaṃ cakruḥ karṇārjunasamāgame

08,063.032a dyaur āsīt karṇato vyagrā sanakṣatrā viśāṃ pate

08,063.032c bhūmir viśālā pārthasya mātā putrasya bhārata

08,063.033a saritaḥ sāgarāś caiva girayaś ca narottama

08,063.033c vṛkṣāś cauṣadhayas tatra vyāśrayanta kirīṭinam

08,063.034a asurā yātudhānāś ca guhyakāś ca paraṃtapa

08,063.034c karṇataḥ samapadyanta khecarāṇi vayāṃsi ca

08,063.034c*0984_01 **** **** hṛṣṭarūpāḥ samantataḥ

08,063.034c*0984_02 munayaś cāraṇāḥ siddhāḥ

08,063.035a ratnāni nidhayaḥ sarve vedāś cākhyānapañcamāḥ

08,063.035c sopavedopaniṣadaḥ sarahasyāḥ sasaṃgrahāḥ

08,063.036a vāsukiś citrasenaś ca takṣakaś copatakṣakaḥ

08,063.036c parvatāś ca tathā sarve kādraveyāś ca sānvayāḥ

08,063.036e viṣavanto mahāroṣā nāgāś cārjunato 'bhavan

08,063.037a airāvatāḥ saurabheyā vaiśāleyāś ca bhoginaḥ

08,063.037c ete 'bhavann arjunataḥ kṣudrasarpās tu karṇataḥ

08,063.038a īhāmṛgā vyāḍamṛgā maṅgalyāś ca mṛgadvijāḥ

08,063.038b*0985_01 maṅgaḷyāḥ paśavaś caiva siṃhavyāghrās tathaiva ca

08,063.038c pārthasya vijayaṃ rājan sarva evābhisaṃśritāḥ

08,063.039a vasavo marutaḥ sādhyā rudrā viśve 'śvinau tathā

08,063.039b*0986_01 arjunasya jaye cāstām aśvināv api sapriyau

08,063.039c agnir indraś ca somaś ca pavanaś ca diśo daśa

08,063.039d*0987_01 karṇataḥ samapadyanta śvasṛgālavayāṃsi ca

08,063.039d*0987_02 mṛgāś ca paśavaś caiva siṃhavyāghrās tathaiva ca

08,063.039d*0987_03 vasavaś ca mahendreṇa marutaś ca sahāgninā

08,063.039d*0988_01 agni(gnī ?) rudraś ca somaś ca yamo vaiśravaṇas tadā

08,063.039e dhanaṃjayam upājagmur ādityāḥ karṇato 'bhavan

08,063.039f*0989_01 viśaḥ śūdrāś ca sūtāś ca varṇasaṃkarajāś ca ye

08,063.039f*0989_02 sarvasattveṣu te rājan rādheyam abhajaṃs tadā

08,063.040a devās tu pitṛbhiḥ sārdhaṃ sagaṇārjunato 'bhavan

08,063.040c yamo vaiśravaṇaś caiva varuṇaś ca yato 'rjunaḥ

08,063.040d*0990_01 brahma kṣatraṃ ca yajñāś ca dakṣiṇāś cārjunaṃ śritāḥ

08,063.040d*0990_02 asurā yātudhānāś ca kravyādāś ca mṛgāṇḍajāḥ

08,063.040d*0990_03 rākṣasāḥ saha yādobhiḥ śvasṛgālāś ca karṇataḥ

08,063.041a devabrahmanṛparṣīṇāṃ gaṇāḥ pāṇḍavato 'bhavan

08,063.041b*0991_01 devarṣibrahmarṣigaṇāḥ sarve ca khacarāś ca ye

08,063.041c tumburupramukhā rājan gandharvāś ca yato 'rjunaḥ

08,063.042a prāveyāḥ saha mauneyair gandharvāpsarasāṃ gaṇāḥ

08,063.042b@037_0001 sahāpsarobhiḥ śubhrābhir devadūtāś ca guhyakāḥ

08,063.042b@037_0002 kirīṭinaṃ saṃśritāḥ sma puṇyagandhā manoramāḥ

08,063.042b@037_0003 amanojñāś ca ye gandhās te sarve karṇam āśritāḥ

08,063.042b@037_0004 viparītāny aniṣṭāni bhavanti vinaśiṣyatām

08,063.042b@037_0005 yāny antakāle puruṣaṃ viparītam upadrutam

08,063.042b@037_0006 praviśanti naraṃ kṣipraṃ mṛtyukāle 'bhyupāgate

08,063.042b@037_0007 te bhāvāḥ sahitāḥ karṇaṃ praviṣṭāḥ sūtanandanam

08,063.042b@037_0008 ojas tejaś ca siddhiś ca praharṣaḥ satyavikramau

08,063.042b@037_0009 manastuṣṭir jayaś cāpi tathānando nṛpottama

08,063.042b@037_0010 īdṛśāś ca naravyāghra tasmin saṃgrāmasāgare

08,063.042b@037_0011 nimittāni ca śubhrāṇi viviśur jiṣṇum āhave

08,063.042b@037_0012 ṛṣayo brāhmaṇaiḥ sārdham abhajanta kirīṭinam

08,063.042b@037_0013 tato devagaṇaiḥ sārdhaṃ siddhāś ca saha cāraṇaiḥ

08,063.042b@037_0014 dvidhā bhūtā mahārāja vyāśrayanta narottamau

08,063.042b@037_0015 vimānāni vicitrāṇi guṇavanti ca sarvataḥ

08,063.042b@037_0016 samāruhya samājagmur dvairathaṃ karṇapārthayoḥ

08,063.042b@037_0017 didṛkṣavaḥ samājagmuḥ karṇārjunasamāgamam

08,063.042b@037_0018 antarikṣe mahārāja devagandharvarākṣasāḥ

08,063.042b@037_0019 evaṃ sarveṣu bhūteṣu dvidhābhūteṣu bhārata

08,063.042b@037_0020 āśaṃsamāneṣu jayaṃ rādheyasyārjunasya ca

08,063.042b@037_0021 vimānāyutasaṃbādham ākāśam abhavat tadā

08,063.042c īhāmṛgavyāḍamṛgair dvipāś ca rathapattibhiḥ

08,063.043a uhyamānās tathā meghair vāyunā ca manīṣiṇaḥ

08,063.043c didṛkṣavaḥ samājagmuḥ karṇārjunasamāgamam

08,063.044a devadānavagandharvā nāgā yakṣāḥ patatriṇaḥ

08,063.044c maharṣayo vedavidaḥ pitaraś ca svadhābhujaḥ

08,063.045a tapo vidyās tathauṣadhyo nānārūpāmbaratviṣaḥ

08,063.045c antarikṣe mahārāja vinadanto 'vatasthire

08,063.046a brahmā brahmarṣibhiḥ sārdhaṃ prajāpatibhir eva ca

08,063.046c bhavenāvasthito yānaṃ divyaṃ taṃ deśam abhyayāt

08,063.046d*0992_01 sametau tau mahātmānau dṛṣṭvā karṇadhanaṃjayau

08,063.046d*0992_02 arjuno jayatāṃ karṇam iti śakro 'bravīt svayam

08,063.046d*0992_03 jayatām arjunaṃ karṇa iti sūryo 'bhyabhāṣata

08,063.046d*0992_04 hatvārjunaṃ mama sutaḥ karṇo jayatu saṃyuge

08,063.046d*0992_05 hatvā karṇaṃ jayatv adya mama putro dhanaṃjayaḥ

08,063.046d*0992_06 iti sūryasya caivāsīd vivādo vāsavasya ca

08,063.046d*0992_07 pakṣasaṃsthitayos tatra tayoḥ puruṣasiṃhayoḥ

08,063.046d*0992_08 dvaipakṣam āsīd devānām asurāṇāṃ tathaiva ca

08,063.046d*0992_09 sametau tau mahātmānau dṛṣṭvā karṇadhanaṃjayau

08,063.046d*0992_10 akampanta trayo lokāḥ sahadevarṣicāraṇāḥ

08,063.046d*0992_11 sarve devagaṇāś caiva sarvabhūtāni yāni ca

08,063.046d*0992_12 yataḥ pārthas tato devā yataḥ karṇas tato 'surāḥ

08,063.046d*0992_13 rathayūthapayoḥ pakṣau kurupāṇḍavavīrayoḥ

08,063.046d*0993_01 tataḥ prajāpatis tūrṇam ājagāma mahīpate

08,063.046d*0993_02 dvairathaṃ yudhi taṃ draṣṭuṃ karṇapāṇḍavayos tadā

08,063.046d*0993_03 vijitya karṇaḥ svid imāṃ vasuṃdharām

08,063.046d*0993_04 athārjunaḥ svit pratipadyate 'khilām

08,063.046d*0993_05 itīśvarasyāpi babhūva saṃśayaḥ

08,063.046d*0993_06 saṃjayaḥ

08,063.046d*0993_06 prajāpateḥ prekṣya tayor mahad balam

08,063.046d*0993_07 prajāpatis tu taṃ dṛṣṭvā devabhāgaṃ samāgatam

08,063.046d*0993_08 abravīt tu tato rājan paśyato vai svayaṃbhuvaḥ

08,063.046d*0993_09 ubhāv atirathau śūrāv ubhau dṛḍhaparākramau

08,063.046d*0993_10 ubhau sadṛśakarmāṇau vajricakrāyudhopamau

08,063.046d*0993_11 aho bata mahad yuddhaṃ karṇārjunasamāgame

08,063.046d*0993_12 bhaviṣyati mahāghoraṃ vṛtravāsavayor iva

08,063.047a dṛṣṭvā prajāpatiṃ devāḥ svayaṃbhuvam upāgaman

08,063.047b*0994_01 ko 'nayor vijayī deva kurupāṇḍavayodhayoḥ

08,063.047c samo 'stu deva vijaya etayor narasiṃhayoḥ

08,063.048a tad upaśrutya maghavā praṇipatya pitāmaham

08,063.048c karṇārjunavināśena mā naśyatv akhilaṃ jagat

08,063.048d*0995_01 svayaṃbho brūhi nas tathyam etayor vijayaṃ prabho

08,063.049a svayaṃbho brūhi tad vākyaṃ samo 'stu vijayo 'nayoḥ

08,063.049b*0996_01 vyajñāpayata deveśam idaṃ matimatāṃ varaḥ

08,063.049b*0996_02 pūrvaṃ bhagavatā proktaṃ kṛṣṇayor vijayo dhruvaḥ

08,063.049b*0997_01 evam uktas tu bhagavāñ jaye tābhyām aniścite

08,063.049b*0997_02 ity abravīn mahārāja mahān brahmā prajāpatiḥ

08,063.049b*0997_03 dvāv apy etau hi kṛtinau dvāv apy atibalotkaṭau

08,063.049b*0997_04 bhaviṣyaty anayor yuddhaṃ trailokyasya bhayāvaham

08,063.049b*0997_05 tataḥ prajāpatiṃ tatra sahasrākṣo 'bhyacodayat

08,063.049c tat tathāstu namas te 'stu prasīda bhagavan mama

08,063.050a brahmeśānāv atho vākyam ūcatus tridaśeśvaram

08,063.050c vijayo dhruva evāstu vijayasya mahātmanaḥ

08,063.050d*0998_01 khāṇḍave yena hutabhuktoṣitaḥ savyasācinā

08,063.050d*0998_02 svargaṃ ca samanuprāpya sāhāyyaṃ śakra te kṛtam

08,063.050d*0998_03 karṇaś ca dānavaḥ pakṣa ataḥ kāryaḥ parājayaḥ

08,063.050d*0998_04 evaṃ kṛte bhavet kāryaṃ devānām eva niścitam

08,063.050d*0998_05 ātmakāryaṃ ca sarveṣāṃ garīyas tridaśeśvara

08,063.050d*0998_06 mahātmā phalgunaś cāpi satyadharmarataḥ sadā

08,063.050d*0998_07 vijayas tasya niyataṃ jāyate nātra saṃśayaḥ

08,063.050d*0998_08 toṣito bhagavān yena mahātmā vṛṣabhadhvajaḥ

08,063.050d*0998_09 kathaṃ vā tasya na jayo jāyate śatalocana

08,063.050d*0999_01 yasya cakre svayaṃ viṣṇuḥ sārathyaṃ jagataḥ prabhuḥ

08,063.051a manasvī balavāñ śūraḥ kṛtāstraś ca tapodhanaḥ

08,063.051c bibharti ca mahātejā dhanurvedam aśeṣataḥ

08,063.051d*1000_01 pārthaḥ sarvaguṇopeto devakāryam idaṃ yataḥ

08,063.051d*1000_02 kliśyante pāṇḍavā nityaṃ vanavāsādibhir bhṛśam

08,063.051d*1000_03 saṃpannas tapasā caiva paryāptaḥ puruṣarṣabhaḥ

08,063.052a atikramec ca māhātmyād diṣṭam etasya paryayāt

08,063.052c atikrānte ca lokānām abhāvo niyato bhavet

08,063.053a na vidyate vyavasthānaṃ kṛṣṇayoḥ kruddhayoḥ kva cit

08,063.053c sraṣṭārau hy asataś cobhau sataś ca puruṣarṣabhau

08,063.054a naranārāyaṇāv etau purāṇāv ṛṣisattamau

08,063.054c aniyattau niyantārāv abhītau sma paraṃtapau

08,063.054d*1001_01 naitayos tu samaḥ kaś cid divi vā mānuṣeṣu vā

08,063.054d*1001_02 anugamya trayo lokāḥ saha devarṣicāraṇaiḥ

08,063.054d*1001_03 sarvadevagaṇāś cāpi sarvabhūtāni yāni ca

08,063.054d*1001_04 anayos tu prabhāvena vartate nikhilaṃ jagat

08,063.055a karṇo lokān ayaṃ mukhyān prāpnotu puruṣarṣabhaḥ

08,063.055c vīro vaikartanaḥ śūro vijayas tv astu kṛṣṇayoḥ

08,063.056a vasūnāṃ ca salokatvaṃ marutāṃ vā samāpnuyāt

08,063.056c sahito droṇabhīṣmābhyāṃ nākaloke mahīyatām

08,063.056d*1002_01 kleśito hi vane pārtho dīrghakālaṃ pitāmaha

08,063.056d*1002_02 tasmād eṣa jayed yuddhe tapasābhyadhiko 'rjunaḥ

08,063.056d*1002_03 pūrvaṃ bhagavatā proktaḥ kṛṣṇayor vijayo dhruvaḥ

08,063.056d*1002_04 tat tathāstu namaste 'stu prabho brūhi pitāmaha

08,063.056d*1002_05 tat sahasrākṣavacanaṃ niśamya bhagavān prabhuḥ

08,063.056d*1002_06 novāca taj jayaṃ tulyaṃ tayoḥ karṇakirīṭinoḥ

08,063.056d*1002_07 tasmād āśāṃ gataḥ śakras tūṣṇīṃbhūte pitāmahe

08,063.056d*1002_08 vijayaṃ pāṇḍaveyasya vadhaṃ karṇasya cāhave

08,063.057a ity ukto devadevābhyāṃ sahasrākṣo 'bravīd vacaḥ

08,063.057c āmantrya sarvabhūtāni brahmeśānānuśāsanāt

08,063.058a śrutaṃ bhavadbhir yat proktaṃ bhagavadbhyāṃ jagaddhitam

08,063.058c tat tathā nānyathā tad dhi tiṣṭhadhvaṃ gatamanyavaḥ

08,063.059a iti śrutvendravacanaṃ sarvabhūtāni māriṣa

08,063.059c vismitāny abhavan rājan pūjayāṃ cakrire ca tat

08,063.059d*1003_01 nocus tadā jayaṃ tulyaṃ tayoḥ puruṣasiṃhayoḥ

08,063.060a vyasṛjaṃś ca sugandhīni nānārūpāṇi khāt tathā

08,063.060c puṣpavarṣāṇi vibudhā devatūryāṇy avādayan

08,063.061a didṛkṣavaś cāpratimaṃ dvairathaṃ narasiṃhayoḥ

08,063.061c devadānavagandharvāḥ sarva evāvatasthire

08,063.061d*1004_01 vismayotphullanayanā nānyā bubudhire kriyāḥ

08,063.061e rathau ca tau śvetahayau yuktaketū mahāsvanau

08,063.061f*1005_01 yau tau karṇārjunau rājan prahṛṣṭāv abhyatiṣṭhatām

08,063.062a samāgatā lokavīrāḥ śaṅkhān dadhmuḥ pṛthak pṛthak

08,063.062c vāsudevārjunau vīrau karṇaśalyau ca bhārata

08,063.063a tad bhīrusaṃtrāsakaraṃ yuddhaṃ samabhavat tadā

08,063.063c anyonyaspardhinor vīrye śakraśambarayor iva

08,063.064a tayor dhvajau vītamālau śuśubhāte rathasthitau

08,063.064b*1006_01 rāhuketū yathākāśe uditau jagataḥ kṣaye

08,063.064c pṛthagrūpau samārchantau krodhaṃ yuddhe parasparam

08,063.065a karṇasyāśīviṣanibhā ratnasāravatī dṛḍhā

08,063.065c puraṃdaradhanuḥprakhyā hastikakṣyā vyarājata

08,063.066a kapiśreṣṭhas tu pārthasya vyāditāsyo bhayaṃkaraḥ

08,063.066c bhīṣayann eva daṃṣṭrābhir durnirīkṣyo ravir yathā

08,063.067a yuddhābhilāṣuko bhūtvā dhvajo gāṇḍīvadhanvanaḥ

08,063.067c karṇadhvajam upātiṣṭhat so 'vadīd abhinardayan

08,063.068a utpatya ca mahāvegaḥ kakṣyām abhyahanat kapiḥ

08,063.068c nakhaiś ca daśanaiś caiva garuḍaḥ pannagaṃ yathā

08,063.069a sukiṅkiṇīkābharaṇā kālapāśopamāyasī

08,063.069c abhyadravat susaṃkruddhā nāgakakṣyā mahākapim

08,063.070a ubhayor uttame yuddhe dvairathe dyūta āhṛte

08,063.070c prakurvāte dhvajau yuddhaṃ pratyaheṣan hayān hayāḥ

08,063.070d*1007_01 hayā hayān abhyaheṣan spardhamānāḥ parasparam

08,063.071a avidhyat puṇḍarīkākṣaḥ śalyaṃ nayanasāyakaiḥ

08,063.071c sa cāpi puṇḍarīkākṣaṃ tathaivābhisamaikṣata

08,063.072a tatrājayad vāsudevaḥ śalyaṃ nayanasāyakaiḥ

08,063.072c karṇaṃ cāpy ajayad dṛṣṭyā kuntīputro dhanaṃjayaḥ

08,063.073a athābravīt sūtaputraḥ śalyam ābhāṣya sasmitam

08,063.073b*1008_01 uvāca praṇayād rājan sāmapūrvam idaṃ vacaḥ

08,063.073c yadi pārtho raṇe hanyād adya mām iha karhi cit

08,063.073e kim uttaraṃ tadā te syāt sakhe satyaṃ bravīhi me

08,063.074 śalya uvāca

08,063.074*1009_01 hate tvayi hy ahaṃ hanyām ubhau kṛṣṇadhanaṃjayau

08,063.074a yadi karṇa raṇe hanyād adya tvāṃ śvetavāhanaḥ

08,063.074c ubhāv ekarathenāhaṃ hanyāṃ mādhavapāṇḍavau

08,063.075 saṃjaya uvāca

08,063.075a evam eva tu goviṃdam arjunaḥ pratyabhāṣata

08,063.075c taṃ prahasyābravīt kṛṣṇaḥ pārthaṃ param idaṃ vacaḥ

08,063.076a pated divākaraḥ sthānāc chīryetānekadhā kṣitiḥ

08,063.076c śaityam agnir iyān na tvā karṇo hanyād dhanaṃjayam

08,063.077a yadi tv evaṃ kathaṃ cit syāl lokaparyasanaṃ yathā

08,063.077c hanyāṃ karṇaṃ tathā śalyaṃ bāhubhyām eva saṃyuge

08,063.078a iti kṛṣṇavacaḥ śrutvā prahasan kapiketanaḥ

08,063.078c arjunaḥ pratyuvācedaṃ kṛṣṇam akliṣṭakāriṇam

08,063.078e mamāpy etāv aparyāptau karṇaśalyau janārdana

08,063.079a sapatākādhvajaṃ karṇaṃ saśalyarathavājinam

08,063.079c sacchatrakavacaṃ caiva saśaktiśarakārmukam

08,063.080a draṣṭāsy adya śaraiḥ karṇaṃ raṇe kṛttam anekadhā

08,063.080c adyainaṃ sarathaṃ sāśvaṃ saśaktikavacāyudham

08,063.080d*1010_01 saṃcūrṇitam ivāmarde pādapaṃ paśya dantinā

08,063.080d*1010_02 adya rādheyabhāryāṇāṃ vaidhavyaṃ samupasthitam

08,063.080d*1010_03 dhruvaṃ svapneṣv aniṣṭāni tābhir dṛṣṭāni mādhava

08,063.080d*1010_04 dhruvam adyaiva draṣṭāsi vidhavāḥ karṇayoṣitaḥ

08,063.080e na hi me śāmyate vairaṃ kṛṣṇāṃ yat prāhasat purā

08,063.080f*1011_01 kṛṣṇāṃ sabhāgatāṃ dṛṣṭvā mūḍhenādīrghadarśinā

08,063.080f*1011_02 asmāṃs tathāvahasatā kṣipatā ca punaḥ punaḥ

08,063.081a adya draṣṭāsi govinda karṇam unmathitaṃ mayā

08,063.081c vāraṇeneva mattena puṣpitaṃ jagatīruham

08,063.082a adya tā madhurā vācaḥ śrotāsi madhusūdana

08,063.082b*1012_01 diṣṭyā jayasi vārṣṇeya iti karṇe nipātite

08,063.082c adyābhimanyujananīm anṛṇaḥ sāntvayiṣyasi

08,063.082e kuntīṃ pitṛṣvasāraṃ ca saṃprahṛṣṭo janārdana

08,063.083a adya bāṣpamukhīṃ kṛṣṇāṃ sāntvayiṣyasi mādhava

08,063.083c vāgbhiś cāmṛtakalpābhir dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram

08,064.001 saṃjaya uvāca

08,064.001a tad devanāgāsurasiddhasaṃghair; gandharvayakṣāpsarasāṃ ca saṃghaiḥ

08,064.001c brahmarṣirājarṣisuparṇajuṣṭaṃ; babhau viyad vismayanīyarūpam

08,064.002a nānadyamānaṃ ninadair manojñair; vāditragītastutibhiś ca nṛttaiḥ

08,064.002c sarve 'ntarikṣe dadṛśur manuṣyāḥ; khasthāṃś ca tān vismayanīyarūpān

08,064.003a tataḥ prahṛṣṭāḥ kurupāṇḍuyodhā; vāditrapatrāyudhasiṃhanādaiḥ

08,064.003c ninādayanto vasudhāṃ diśaś ca; svanena sarve dviṣato nijaghnuḥ

08,064.004a nānāśvamātaṅgarathāyutākulaṃ; varāsiśaktyṛṣṭinipātaduḥsaham

08,064.004c abhīrujuṣṭaṃ hatadehasaṃkulaṃ; raṇājiraṃ lohitaraktam ābabhau

08,064.004d*1013_01 babhūva yuddhaṃ kurupāṇḍavānāṃ

08,064.004d*1013_02 yathā surāṇām asuraiḥ sahābhavat

08,064.005a tathā pravṛtte 'strabhṛtāṃ parābhave; dhanaṃjayaś cādhirathiś ca sāyakaiḥ

08,064.005c diśaś ca sainyaṃ ca śitair ajihmagaiḥ; parasparaṃ prorṇuvatuḥ sma daṃśitau

08,064.006a tatas tvadīyāś ca pare ca sāyakaiḥ; kṛte 'ndhakāre vividur na kiṃ cana

08,064.006c bhayāt tu tāv eva rathau samāśrayaṃs; tamonudau khe prasṛtā ivāṃśavaḥ

08,064.007a tato 'stram astreṇa parasparasya tau; vidhūya vātāv iva pūrvapaścimau

08,064.007c ghanāndhakāre vitate tamonudau; yathoditau tadvad atīva rejatuḥ

08,064.008a na cābhimantavyam iti pracoditāḥ; pare tvadīyāś ca tadāvatasthire

08,064.008c mahārathau tau parivārya sarvataḥ; surāsurā vāsavaśambarāv iva

08,064.009a mṛdaṅgabherīpaṇavānakasvanair; ninādite bhārata śaṅkhanisvanaiḥ

08,064.009c sasiṃhanādau babhatur narottamau; śaśāṅkasūryāv iva meghasaṃplave

08,064.009d*1014_01 virejatus tau puruṣarṣabhau tadā

08,064.010a mahādhanurmaṇḍalamadhyagāv ubhau; suvarcasau bāṇasahasraraśminau

08,064.010c didhakṣamāṇau sacarācaraṃ jagad; yugāstasūryāv iva duḥsahau raṇe

08,064.011a ubhāv ajeyāv ahitāntakāv ubhau; jighāṃsatus tau kṛtinau parasparam

08,064.011c mahāhave vīravarau samīyatur; yathendrajambhāv iva karṇapāṇḍavau

08,064.012a tato mahāstrāṇi mahādhanurdharau; vimuñcamānāv iṣubhir bhayānakaiḥ

08,064.012c narāśvanāgān amitau nijaghnatuḥ; parasparaṃ jaghnatur uttameṣubhiḥ

08,064.013a tato visasruḥ punar arditāḥ śarair; narottamābhyāṃ kurupāṇḍavāśrayāḥ

08,064.013c sanāgapattyaśvarathā diśo gatās; tathā yathā siṃhabhayād vanaukasaḥ

08,064.014a tatas tu duryodhanabhojasaubalāḥ; kṛpaś ca śāradvatasūnunā saha

08,064.014c mahārathāḥ pañca dhanaṃjayācyutau; śaraiḥ śarīrāntakarair atāḍayan

08,064.015a dhanūṃṣi teṣām iṣudhīn hayān dhvajān; rathāṃś ca sūtāṃś ca dhanaṃjayaḥ śaraiḥ

08,064.015c samaṃ ca ciccheda parābhinac ca tāñ; śarottamair dvādaśabhiś ca sūtajam

08,064.015d*1015_01 te pañca vīrāḥ satataṃ hatā[yā]rathāḥ

08,064.015d*1015_02 nikṛttadehārjunabāṇavegaiḥ

08,064.015d*1015_03 pradudruvus tatra padātayo bhṛśaṃ

08,064.015d*1015_04 ruruha[hū] rathānyeṣu punar yayuś ca tam

08,064.016a athābhyadhāvaṃs tvaritāḥ śataṃ rathāḥ; śataṃ ca nāgārjunam ātatāyinaḥ

08,064.016c śakās tukhārā yavanāś ca sādinaḥ; sahaiva kāmbojavarair jighāṃsavaḥ

08,064.017a varāyudhān pāṇigatān karaiḥ saha; kṣurair nyakṛntaṃs tvaritāḥ śirāṃsi ca

08,064.017c hayāṃś ca nāgāṃś ca rathāṃś ca yudhyatāṃ; dhanaṃjayaḥ śatrugaṇaṃ tam akṣiṇot

08,064.017d*1016_01 tadā sa teṣāṃ yudhi savyasācī

08,064.017d*1016_02 kṣuraiḥ praciccheda dhanaṃjayaś ca

08,064.017d*1016_03 nāgān hayān rathasūtāṃś ca tatra

08,064.017d*1016_04 śirāṃsi teṣām iṣubhiḥ kirīṭī

08,064.017d*1016_05 dhanaṃjaye yudhyamāne ca tatra

08,064.017d*1016_06 kṣaṇena sarvaṃ kṣayam āviveśa

08,064.018a tato 'ntarikṣe suratūryanisvanāḥ; sasādhuvādā hṛṣitaiḥ samīritāḥ

08,064.018c nipetur apy uttamapuṣpavṛṣṭayaḥ; surūpagandhāḥ pavaneritāḥ śivāḥ

08,064.019a tad adbhutaṃ devamanuṣyasākṣikaṃ; samīkṣya bhūtāni visiṣmiyur nṛpa

08,064.019b*1017_01 aho 'rjunenaiva kṛtaṃ mahattaraṃ

08,064.019b*1017_02 yad ekavīro yuyudhe mahārathān

08,064.019b*1017_03 samīkṣya devāś ca nṛrājamukhyā[ḥ]

08,064.019b*1017_04 śaśaṃsu[ḥ] kṛṣṇārjunayor mahad yaśaḥ

08,064.019c tavātmajaḥ sūtasutaś ca na vyathāṃ; na vismayaṃ jagmatur ekaniścayau

08,064.020a athābravīd droṇasutas tavātmajaṃ; karaṃ kareṇa pratipīḍya sāntvayan

08,064.020c prasīda duryodhana śāmya pāṇḍavair; alaṃ virodhena dhig astu vigraham

08,064.021a hato gurur brahmasamo mahāstravit; tathaiva bhīṣmapramukhā nararṣabhāḥ

08,064.021c ahaṃ tv avadhyo mama cāpi mātulaḥ; praśādhi rājyaṃ saha pāṇḍavaiś ciram

08,064.022a dhanaṃjayaḥ sthāsyati vārito mayā; janārdano naiva virodham icchati

08,064.022c yudhiṣṭhiro bhūtahite sadā rato; vṛkodaras tadvaśagas tathā yamau

08,064.023a tvayā ca pārthaiś ca paraspareṇa; prajāḥ śivaṃ prāpnuyur icchati tvayi

08,064.023c vrajantu śeṣāḥ svapurāṇi pārthivā; nivṛttavairāś ca bhavantu sainikāḥ

08,064.023d*1018_01 na ced dhataṃ śroṣyasi caiva karṇaṃ

08,064.023d*1018_02 mahābalaṃ pārthiva sūtaputram

08,064.023d*1018_03 vihāya rājyaṃ tv akhilaṃ samastaṃ

08,064.023d*1018_04 gantāsi karṇasya pathaṃ vicitram

08,064.024a na ced vacaḥ śroṣyasi me narādhipa; dhruvaṃ prataptāsi hato 'ribhir yudhi

08,064.024c idaṃ ca dṛṣṭaṃ jagatā saha tvayā; kṛtaṃ yad ekena kirīṭamālinā

08,064.024e yathā na kuryād balabhinna cāntako; na ca pracetā bhagavān na yakṣarāṭ

08,064.024f@038_0001 vṛddhaṃ pitaram ālokya gāndhārīṃ ca yaśasvinīm

08,064.024f@038_0002 kṛpālur dharmarājo hi yācitaḥ śamam eṣyati

08,064.024f@038_0003 yathocitaṃ ca vai rājyam anujñāsyati te prabhuḥ

08,064.024f@038_0004 vipaścit sumatir vīraḥ sarvaśāstrārthatattvavit

08,064.024f@038_0005 vairaṃ neṣyati dharmātmā svajane nāsty atikramaḥ

08,064.024f@038_0006 na vigrahamatiḥ kṛṣṇaḥ svajane pratinandati

08,064.024f@038_0007 bhīmasenārjunau cobhau mādrīputrau ca pāṇḍavau

08,064.024f@038_0008 vāsudevamate caiva pāṇḍavasya ca dhīmataḥ

08,064.024f@038_0009 sthāsyanti puruṣavyāghrās tayor vacanagauravāt

08,064.024f@038_0010 rakṣa duryodhanātmānam ātmā sarvasya bhājanam

08,064.024f@038_0011 jīvite yatnam ātiṣṭha jīvan bhadrāṇi paśyati

08,064.024f@038_0012 rājyaṃ śrīś caiva bhadraṃ te jīvamāne tu kalpyate

08,064.024f@038_0013 mṛtasya khalu kauravya naiva rājyaṃ kutaḥ sukham

08,064.024f@038_0014 lokavṛttam idaṃ vṛttaṃ pravṛttaṃ paśya bhārata

08,064.024f@038_0015 śāmya tvaṃ pāṇḍavaiḥ sārdhaṃ rakṣa śeṣaṃ kulasya ca

08,064.024f@038_0016 mā bhūt sa kālaḥ kauravya yadāham ahitaṃ vacaḥ

08,064.024f@038_0017 brūyāṃ kāmaṃ mahābāho māvamaṃsthā vaco mama

08,064.024f@038_0018 dharmiṣṭhaṃ hitam atyantaṃ rājñaś caiva kulasya ca

08,064.024f@038_0019 etad dhi paramaṃ śreyaḥ kuruvaṃśasya vṛddhaye

08,064.024f@038_0020 prajāhitaṃ ca gāndhāre kulasya ca sukhāvaham

08,064.024f@038_0021 pathyam āyatisaṃyuktaṃ karṇo hy arjunam āhave

08,064.024f@038_0022 na jeṣyati naravyāghram iti me dhīyate matiḥ

08,064.024f@038_0023 rocatāṃ te naraśreṣṭha mamaitad vacanaṃ śubham

08,064.024f@038_0024 ato 'nyathā hi rājendra vināśaḥ sumahān bhavet

08,064.025a ato 'pi bhūyāṃś ca guṇair dhanaṃjayaḥ; sa cābhipatsyaty akhilaṃ vaco mama

08,064.025c tavānuyātrāṃ ca tathā kariṣyati; prasīda rājañ jagataḥ śamāya vai

08,064.025d*1019_01 na cātitīvraṃ pitṛvairam udyataṃ

08,064.025d*1019_02 nihantum ugre ripum ulbaṇaṃ yudhi

08,064.025d*1019_03 tathāpi tat pathyahitaṃ na cecchataḥ

08,064.025d*1019_04 prakāśitaṃ sādhur ihādya pāṇḍavaiḥ

08,064.026a mamāpi mānaḥ paramaḥ sadā tvayi; bravīmy atas tvāṃ paramāc ca sauhṛdāt

08,064.026c nivārayiṣyāmi hi karṇam apy ahaṃ; yadā bhavān sapraṇayo bhaviṣyati

08,064.027a vadanti mitraṃ sahajaṃ vicakṣaṇās; tathaiva sāmnā ca dhanena cārjitam

08,064.027b*1020_01 mayā hi pūrvaṃ kathitaṃ kṛpādibhis

08,064.027b*1020_02 tathā hi rājā tava dehadehajaḥ

08,064.027b*1020_03 anyaiś ca sarvair guṇabhāvavistaraiḥ

08,064.027b*1020_04 dhanaṃjayān nāsti samo dhanurdharaḥ

08,064.027b*1020_05 babhūva loke paramāstrasaṃgrahī

08,064.027b*1020_06 viṣṇuḥ sakhā yasya sakhā na vigrahaḥ

08,064.027b*1020_07 karmāṇi yasyākhilāny adbhutāni

08,064.027b*1020_08 sarvāṇi vaḥ saṃsmara tāni pūrvam

08,064.027b*1020_09 yuddhāntam ācchādya suyodhanādya

08,064.027b*1020_10 karṇasya putrāvadhi mā vyanīnaśaḥ

08,064.027b*1020_11 na śroṣyasi tvaṃ yadi me mahāratha

08,064.027b*1020_12 tathā hataṃ drakṣyasi pāṇḍavair balam

08,064.027b*1020_13 athārjunaṃ kālasamaprabhāvaṃ

08,064.027b*1020_14 kathaṃ na draṣṭāsi raṇe carantam

08,064.027b*1020_15 tejasvinām adya raviṃ mahāprabhaṃ

08,064.027b*1020_16 kathaṃ varāstraṃ samare na paśyasi

08,064.027b*1020_17 tvayi pranaṣṭe naravīrasatkṛto

08,064.027b*1020_18 bhoktā hi rājyaṃ bhuvi dharmasūnuḥ

08,064.027b*1021_01 ity evam ukto gurusūnunā kathaṃ

08,064.027b*1021_02 sa me sthitaś caiva tathaiva durmanāḥ

08,064.027b*1021_03 sakhe tvam evādya kathaṃ pravaktā

08,064.027b*1021_04 pārthasya pakṣād yudhi jātaharṣāt

08,064.027b*1021_05 vimuktabāhuḥ prahasan sudurbalo

08,064.027b*1021_06 duryodhano durgatikālacoditaḥ

08,064.027b*1021_07 vṛkodaraṃ hanmi sabāndhavaṃ raṇe

08,064.027b*1021_08 kathaṃ bibhemi prayato mahāmṛdhe

08,064.027c pratāpataś copanataṃ caturvidhaṃ; tad asti sarvaṃ tvayi pāṇḍaveṣu ca

08,064.028a nisargatas te tava vīra bāndhavāḥ; punaś ca sāmnā ca samāpnuhi sthiram

08,064.028c tvayi prasanne yadi mitratām iyur; dhruvaṃ narendrendra tathā tvam ācara

08,064.029a sa evam uktaḥ suhṛdā vaco hitaṃ; vicintya niḥśvasya ca durmanābravīt

08,064.029c yathā bhavān āha sakhe tathaiva tan; mamāpi ca jñāpayato vacaḥ śṛṇu

08,064.029d*1022_01 ko 'nyo 'sti me duḥkhasakhaḥ sadaiva

08,064.029d*1022_02 muktvā bhavantaṃ mama caikavīram

08,064.030a nihatya duḥśāsanam uktavān bahu; prasahya śārdūlavad eṣa durmatiḥ

08,064.030c vṛkodaras tad dhṛdaye mama sthitaṃ; na tatparokṣaṃ bhavataḥ kutaḥ śamaḥ

08,064.030d*1023_01 na cāpi karṇaṃ prasahed raṇe 'rjuno

08,064.030d*1023_02 mahāgiriṃ merum ivogramārutaḥ

08,064.030d*1023_03 na cāśvasiṣyanti pṛthātmajā mayi

08,064.030d*1023_04 prasahya vairaṃ bahuśo vicintya

08,064.031a na cāpi karṇaṃ guruputra saṃstavād; upāramety arhasi vaktum acyuta

08,064.031c śrameṇa yukto mahatādya phalgunas; tam eṣa karṇaḥ prasabhaṃ haniṣyati

08,064.031d*1024_01 vasuṃdharāyāḥ parivartanaṃ bhaved

08,064.031d*1024_02 vrajec ca śoṣaṃ makarālayo 'rṇavaḥ

08,064.031d*1024_03 plaveyur apy adrivarā mahāmbudhau

08,064.031d*1024_04 na cārjuno jeṣyati karṇam āhave

08,064.031d*1024_05 apāṃ pṛthivyā nabhaso nabhasvataḥ

08,064.031d*1024_06 sutigmadīpteś ca hiraṇyaretasaḥ

08,064.031d*1024_07 abhāva eṣām api sarvato bhaven

08,064.031d*1024_08 na cārjuno jeṣyati karṇam āhave

08,064.032a tam evam uktvābhyanunīya cāsakṛt; tavātmajaḥ svān anuśāsti sainikān

08,064.032c samāghnatābhidravatāhitān imān; sabāṇaśabdān kim u joṣam āsyate

08,065.001 saṃjaya uvāca

08,065.001a tau śaṅkhabherīninade samṛddhe; samīyatuḥ śvetahayau narāgryau

08,065.001c vaikartanaḥ sūtaputro 'rjunaś ca; durmantrite tava putrasya rājan

08,065.001d*1025_01 āśīviṣāv agnim ivotsṛjantau

08,065.001d*1025_02 vairaṃ mukhābhyām abhiniśvasantau

08,065.001d*1025_03 yaśasvinau jajvalatur mṛdhe tadā

08,065.001d*1025_04 ghṛtāvasiktāv iva havyavāhau

08,065.002a yathā gajau haimavatau prabhinnau; pragṛhya dantāv iva vāśitārthe

08,065.002c tathā samājagmatur ugravegau; dhanaṃjayaś cādhirathiś ca vīrau

08,065.003a balāhakeneva yathā balāhako; yadṛcchayā vā giriṇā girir yathā

08,065.003c tathā dhanurjyātalaneminisvanau; samīyatus tāv iṣuvarṣavarṣiṇau

08,065.003d*1026_01 śarāstraśaktyṛṣṭigadāsisarpau

08,065.003d*1026_02 roṣānilodbhūtamahormimālau

08,065.003d*1026_03 yathācalau cācalatas tathā tau

08,065.003d*1026_04 yathārṇavau cāyayatur yugānte

08,065.004a pravṛddhaśṛṅgadrumavīrudoṣadhī; pravṛddhanānāvidhaparvataukasau

08,065.004b*1027_01 mahāmahīdhrāv iva pakṣavantau

08,065.004c yathācalau vā galitau mahābalau; tathā mahāstrair itaretaraṃ ghnataḥ

08,065.005a sa saṃnipātas tu tayor mahān abhūt; sureśavairocanayor yathā purā

08,065.005c śarair vibhugnāṅganiyantṛvāhanaḥ; suduḥsaho 'nyaiḥ paṭuśoṇitodakaḥ

08,065.006a prabhūtapadmotpalamatsyakacchapau; mahāhradau pakṣigaṇānunāditau

08,065.006c susaṃnikṛṣṭāv aniloddhatau yathā; tathā rathau tau dhvajinau samīyatuḥ

08,065.007a ubhau mahendrasya samānavikramāv; ubhau mahendrapratimau mahārathau

08,065.007c mahendravajrapratimaiś ca sāyakair; mahendravṛtrāv iva saṃprajahratuḥ

08,065.008a sanāgapattyaśvarathe ubhe bale; vicitravarṇābharaṇāmbarasraje

08,065.008c cakampatuś connamataḥ sma vismayād; viyadgatāś cārjunakarṇasaṃyuge

08,065.009a bhujāḥ savajrāṅgulayaḥ samucchritāḥ; sasiṃhanādā hṛṣitair didṛkṣubhiḥ

08,065.009c yadārjunaṃ mattam iva dvipo dvipaṃ; samabhyayād ādhirathir jighāṃsayā

08,065.009d*1028_01 tataḥ kurūṇām atha somakānāṃ

08,065.009d*1028_02 śabdo mahān prādurabhūt samantāt

08,065.009d*1028_03 yadārjunaṃ sūtaputro 'parāhṇe

08,065.009d*1028_04 mahāhave śailam ivāmbudo 'rchat

08,065.009d*1028_05 tathaiva cāsīd rathayoḥ samāgamo

08,065.009d*1028_06 mahāraṇe śoṇitamāṃsakardame

08,065.010a abhyakrośan somakās tatra pārthaṃ; tvarasva yāhy arjuna vidhya karṇam

08,065.010c chindhy asya mūrdhānam alaṃ cireṇa; śraddhāṃ ca rājyād dhṛtarāṣṭrasūnoḥ

08,065.011a tathāsmākaṃ bahavas tatra yodhāḥ; karṇaṃ tadā yāhi yāhīty avocan

08,065.011c jahy arjunaṃ karṇa tataḥ sacīrāḥ; punar vanaṃ yāntu cirāya pārthāḥ

08,065.012a tataḥ karṇaḥ prathamaṃ tatra pārthaṃ; maheṣubhir daśabhiḥ paryavidhyat

08,065.012c tam arjunaḥ pratyavidhyac chitāgraiḥ; kakṣāntare daśabhir atīva kruddhaḥ

08,065.012d*1029_01 karṇo 'tha pūrvaṃ daśabhiḥ pṛṣatkair

08,065.012d*1029_02 gāṇḍīvadhanvānam avidhyad āśu

08,065.012d*1029_03 jaghāna taṃ cāpi tataḥ kirīṭī

08,065.012d*1029_04 śarais tathāṣṭādaśabhiḥ sumuktaiḥ

08,065.012d*1030_01 punaś ca karṇas tvarito 'tha pārthaṃ

08,065.012d*1030_02 ratheṣubhis taṃ daśabhir jaghāna

08,065.012d*1030_03 taṃ cāpi pārtho daśabhiḥ śitāgraiḥ

08,065.012d*1030_04 kakṣyāntare tīkṣṇamukhair avidhyat

08,065.012d*1030_05 karṇas tato bhārata sāṃparāye

08,065.012d*1030_06 ghore 'tivelaṃ raṇasaṃvimardī

08,065.012d*1030_07 jaghāna pārthaṃ navabhiḥ śitāgraiḥ

08,065.012d*1030_08 kakṣyāntare nāgam iva prabhinnam

08,065.012d*1030_09 tato 'parābhyāṃ yudhi sūtaputro

08,065.012d*1030_10 dvābhyāṃ kṣurābhyāṃ harim āśukārī

08,065.012d*1030_11 samājaghāna tvarayā mahātmā

08,065.012d*1030_12 yathā surendraṃ namuciḥ prasahya

08,065.012d*1030_13 taṃ pāṇḍavaḥ pañcabhir āyasāgrair

08,065.012d*1030_14 ākarṇapūrṇair nijaghāna karṇam

08,065.012d*1030_15 te śoṇitaṃ tasya papus tadānīṃ

08,065.012d*1030_16 kālasya dūtā iva pārthabāṇāḥ

08,065.012d*1030_17 karṇo 'pi pārthaṃ sahavāsudevaṃ

08,065.012d*1030_18 samācinod bhārata vatsadantaiḥ

08,065.013a parasparaṃ tau viśikhaiḥ sutīkṣṇais; tatakṣatuḥ sūtaputro 'rjunaś ca

08,065.013c parasparasyāntarepsū vimarde; subhīmam abhyāyayatuḥ prahṛṣṭau

08,065.013d*1031_01 tato 'rjunaḥ prāsṛjad ugradhanvā

08,065.013d*1031_02 bhujāv ubhau gāṇḍivaṃ cānumṛjya

08,065.013d*1031_03 nārācanālīkavarāhakarṇān

08,065.013d*1031_04 kṣurāṃs tathā sāñjalikārdhacandrān

08,065.013d*1031_05 te sarvataḥ samakīryanta rājan

08,065.013d*1031_06 pārtheṣavaḥ karṇarathaṃ viśantaḥ

08,065.013d*1031_07 avāṅmukhāḥ pakṣigaṇā dinānte

08,065.013d*1031_08 viśanti ketārtham ivāśu vṛkṣam

08,065.013d*1031_09 yān arjunaḥ sabhrukuṭīkaṭākṣaḥ

08,065.013d*1031_10 karṇāya rājann asṛjaj jitāriḥ

08,065.013d*1031_11 tān sāyakair grasate sūtaputraḥ

08,065.013d*1031_12 kṣiptān kṣiptān pāṇḍavasyeṣusaṃghān

08,065.013d*1032_01 tataḥ karṇo bhārgaveṇābhisṛṣṭaṃ

08,065.013d*1032_02 prāduścakre brāhmam astraṃ mahātmā

08,065.013d*1032_03 tataḥ prajajvāla tad astram ugraṃ

08,065.013d*1032_04 yugāntasūryajvalanaprakāśam

08,065.013d*1033_01 pātālam astreṇa nihatya tena

08,065.013d*1033_02 jaghāna karṇo naranāgasaṃghān

08,065.013d*1034_01 tato 'stram āgneyam amitratāpanaṃ

08,065.013d*1034_02 mumoca karṇāya sureśvarātmajaḥ

08,065.013d*1035_01 dhanaṃjayaḥ saṃyugamūrdhani jvalann

08,065.013d*1035_02 atha prajajvāla tad astram uttamam

08,065.013d*1036_01 jvālābhir atyarthaviniḥsṛtābhir

08,065.013d*1036_02 astrasya sūrasya mahendrasūnoḥ

08,065.013d*1037_01 bhūmy antarikṣe ca diśo 'rkamārgaṃ

08,065.013d*1037_02 prāvṛtya deho 'sya babhūva dīptaḥ

08,065.013d*1038_01 yodhāś ca sarve jvalitāntarārtāḥ

08,065.013d*1038_02 pradudruvus tatra vidagdhavastrāḥ

08,065.013d*1038_03 śabdaś ca ghoro 'ti babhūva tatra

08,065.013d*1038_04 yathā vane veṇuvanasya dahyataḥ

08,065.013d*1039_01 samīkṣya karṇo jvalanāstram udyataṃ

08,065.013d*1039_02 sa vāruṇaṃ tat praśamārtham āhave

08,065.013d*1039_03 samutsṛjan sūtasutaḥ pratāpavān

08,065.013d*1039_04 sa tena vahniṃ śamayāṃ babhūva

08,065.013d*1039_05 balāhakāstreṇa diśas tarasvī

08,065.013d*1039_06 cakāra sarvāṃs timireṇa saṃvṛtāḥ

08,065.013d*1040_01 tato dharitrīdharatulyarodhasaḥ

08,065.013d*1040_02 samantato vai parivārya vāriṇā

08,065.013d*1040_03 taiś cātivegāt sa tathāvidho 'pi

08,065.013d*1040_04 nītaḥ śamaṃ vahnir atipracaṇḍaḥ

08,065.013d*1040_05 balāhakaiś caiva digantarāṇi

08,065.013d*1040_06 vyāptāni sarvāṇi yathā nabhaś ca

08,065.013d*1041_01 tathā ca sarvās timireṇa vai diśo

08,065.013d*1041_02 meghair vṛtā na pradṛśyeta kiṃ cit

08,065.013d*1042_01 apāvahan meghagaṇāṃs tatas tān

08,065.013d*1042_02 samīraṇāstreṇa samīritena saḥ

08,065.013d*1042_03 tataḥ so 'straṃ dayitaṃ devarājñaḥ

08,065.013d*1042_04 prāduścakre vajram amitratāpanaḥ

08,065.013d*1042_05 gāṇḍīvajyāṃ vimṛśaṃś cātimanyur

08,065.013d*1042_06 dhanaṃjayaḥ śatrusaṃghapramāthī

08,065.013d*1042_07 tataḥ kṣuraprāñjalikārdhacandrā

08,065.013d*1042_08 nārācanāḷīkavarāhakarṇāḥ

08,065.013d*1042_09 gāṇḍīvataḥ prādurāsan sutīkṣṇāḥ

08,065.013d*1042_10 sahasraśo vajrasamānavegāḥ

08,065.013d*1043_01 te sarvataḥ paryadhāvanta ghorāḥ

08,065.013d*1043_02 pārtheṣavaḥ karṇarathaṃ vihaṃgāḥ

08,065.013d*1043_03 adhomukhāḥ pakṣigaṇā dinānte

08,065.013d*1043_04 niśāniketārtham ivāśu vṛkṣam

08,065.013d*1043_05 jagrāha tān sūtaputraḥ pṛṣatkaiḥ

08,065.013d*1043_06 kṣiptāṃs tathā pāṇḍavabāṇasaṃghān

08,065.013d*1043_07 amṛṣyamāṇasya dhanaṃjayasya

08,065.013d*1043_08 raṇājire tv antakatulyakarmā

08,065.013d*1043_09 vaikartano roṣaparītacetā

08,065.013d*1043_10 jyotiṣprabhāṃ yadvad udāgataḥ san

08,065.013d*1043_11 divākaro nāśayate kṣaṇena

08,065.013d*1043_12 pārthasya tān bāṇagaṇān samagrān

08,065.013d*1043_13 vyanāśayad yudhyata eva karṇaḥ

08,065.013d*1044_01 te karṇam āsādya mahāprabhāvāḥ

08,065.013d*1044_02 sutejanā gārdhrapatrāḥ suvegāḥ

08,065.013d*1044_03 gātreṣu sarveṣu hayeṣu cāpi

08,065.013d*1044_04 śarāsane yugacakre dhvaje ca

08,065.013d*1044_05 nirbhidya tūrṇaṃ viviśuḥ sutīkṣṇās

08,065.013d*1044_06 tārkṣyatrastā bhūmim ivoragās te

08,065.013d*1044_07 śarācitāṅgo rudhirārdragātraḥ

08,065.013d*1044_08 karṇas tadā roṣavivṛttanetraḥ

08,065.013d*1045_01 dṛḍhajyamānāmya samudraghoṣaṃ

08,065.013d*1045_02 prāduścakre bhārgavāstraṃ mahātmā

08,065.013d*1045_03 mahendraśastrābhimukhān vimuktāṃś

08,065.013d*1045_04 chittvā karṇaḥ pāṇḍavasyeṣusaṃghān

08,065.013d*1046_01 pārthāstram astreṇa nihatya tena

08,065.013d*1046_02 jaghāna karṇo nṛgajāśvasaṃghān

08,065.013d*1046_03 amṛṣyamāṇas tu mahāvimarde

08,065.013d*1046_04 mahāratho bhārgavāstraprabhāvāt

08,065.013d*1046_05 pāñcālānāṃ pravarāṃś cāpi yodhān

08,065.013d*1046_06 krodhāviṣṭaḥ sūtaputras tarasvī

08,065.013d*1046_07 bāṇair vivyādhāhave supramuktaiḥ

08,065.013d*1046_08 prahasya kṛṣṇau tu narapravīraḥ

08,065.013d*1046_09 tataḥ pāñcālāḥ somakāś cāpi rājan

08,065.013d*1046_10 karṇenājau pīḍyamānāḥ śaraughaiḥ

08,065.013d*1046_11 krodhāviṣṭā vivyadhus taṃ samantāt

08,065.013d*1046_12 tīkṣṇair bāṇaiḥ sūtaputraṃ sametāḥ

08,065.013d*1046_13 tān astāṃs taiḥ sa nikṛtyāśu bāṇān

08,065.013d*1046_14 pāñcālānāṃ rathanāgāśvasaṃghān

08,065.013d*1046_15 abhyardayad bāṇagaṇaiḥ prasahya

08,065.013d*1046_16 vikṣobhayan samare sūtaputraḥ

08,065.013d*1046_17 te bhinnadehā vyasavo nipetuḥ

08,065.013d*1046_18 karṇeṣubhir bhūmitale svanantaḥ

08,065.013d*1046_19 kruddhena siṃhena yathaiva nāgā

08,065.013d*1046_20 mahābalā bhīmabalena tadvat

08,065.013d*1046_21 pāñcālānāṃ pravarān saṃnihatya

08,065.013d*1046_22 praspardhamānān balino yodhamukhyān

08,065.013d*1046_23 tataḥ sa rājan virarāja karṇaḥ

08,065.013d*1046_24 śarān vaman megha ivāmbudhārāḥ

08,065.013d*1046_25 karṇasya matvā tu jayaṃ tvadīyāḥ

08,065.013d*1046_26 parāṃ mudaṃ siṃhanādāṃś ca cakruḥ

08,065.013d*1046_27 sarve hy amanyanta vaśe kṛtau tau

08,065.013d*1046_28 karṇena kṛṣṇāv iti kauravendra

08,065.013d*1046_29 tat tādṛśaṃ prekṣya mahārathasya

08,065.013d*1046_30 karṇasya vīryaṃ ca parair asahyam

08,065.013d*1046_31 dṛṣṭvā tu karṇena dhanaṃjayasya

08,065.013d*1046_32 saṃgrāmamadhye nihataṃ tad astram

08,065.014a amṛṣyamāṇaś ca mahāvimarde; tatrākrudhyad bhīmaseno mahātmā

08,065.014c athābravīt pāṇinā pāṇim āghnan; saṃdaṣṭauṣṭho nṛtyati vādayann iva

08,065.014d*1047_01 tatas tv amarṣī krodhasaṃdīptanetro

08,065.014d*1047_02 vātātmajaḥ pāṇinā pāṇim ārchat

08,065.014d*1047_03 bhīmo 'bravīd arjunaṃ satyasaṃdham

08,065.014d*1047_04 amarṣito niḥśvasañ jātamanyuḥ

08,065.014d*1048_01 roṣāt pradīptaḥ sumahān vimarde

08,065.014d*1048_02 bhīmas tato 'krudhyad adīnasattvaḥ

08,065.014d*1048_03 pāṇiṃ sa pāṇau vinipiṣya roṣād

08,065.014d*1048_04 amarṣito vākyam uvāca pārtham

08,065.014d*1049_01 kathaṃ nu pāpo 'yam apetadharmaḥ

08,065.014d*1049_02 sūtātmajaḥ samare 'dya prasahya

08,065.014d*1049_03 pāñcālānāṃ yodhamukhyān anekān

08,065.014d*1049_04 nijaghnivāṃs tava jiṣṇo samakṣam

08,065.014d*1050_01 pūrvaṃ daityair ajitaṃ kālakeyaiḥ

08,065.014d*1050_02 sākṣāt sthāṇor bāhusaṃsparśam etya

08,065.014e kathaṃ nu tvāṃ sūtaputraḥ kirīṭin; maheṣubhir daśabhir avidhyad agre

08,065.014f*1051_01 tvayā kṣiptāṃś cāgrasadbāṇasaṃghānn

08,065.014f*1051_02 āścaryam etat pratibhāti me 'dya

08,065.014f*1051_03 kṛṣṇāparikleśam anusmara tvaṃ

08,065.014f*1051_04 yathābravīt ṣaṇḍhatilān sma vācaḥ

08,065.014f*1051_05 vācaḥ sutīkṣṇāsthibhido 'manojñāḥ

08,065.014f*1051_06 sūtātmajo 'yaṃ gatabhīr durātmā

08,065.014f*1051_07 saṃsmṛtya sarvaṃ tad ihādya pāpaṃ

08,065.014f*1051_08 jahy āśu karṇaṃ yudhi savyasācin

08,065.014f*1051_09 kasmād upekṣāṃ kuruṣe kirīṭinn

08,065.014f*1051_10 upekṣituṃ nāyam ihādya kālaḥ

08,065.015a yayā dhṛtyā sarvabhūtāny ajaiṣīr; grāsaṃ dadad vahnaye khāṇḍave tvam

08,065.015c tayā dhṛtyā sūtaputraṃ jahi tvam; ahaṃ vainaṃ gadayā pothayiṣye

08,065.015d*1052_01 sametya pārthaṃ sa nṛśaṃsavādī

08,065.015d*1052_02 jīvan nāyaṃ yāsyati kālapakvaḥ

08,065.016a athābravīd vāsudevo 'pi pārthaṃ; dṛṣṭvā ratheṣūn pratihanyamānān

08,065.016c amīmṛdat sarvathā te 'dya karṇo; hy astrair astrāṇi kim idaṃ kirīṭin

08,065.017a sa vīra kiṃ muhyasi nāvadhīyase; nadanty ete kuravaḥ saṃprahṛṣṭāḥ

08,065.017c karṇaṃ puraskṛtya vidur hi sarve; tvadastram astrair vinipātyamānam

08,065.018a yayā dhṛtyā nihataṃ tāmasāstraṃ; yuge yuge rākṣasāś cāpi ghorāḥ

08,065.018c dambhodbhavāś cāsurāś cāhaveṣu; tayā dhṛtyā tvaṃ jahi sūtaputram

08,065.018c*1053_01 darpotsiktaṃ vīryamantaṃ kirīṭin

08,065.018d*1054_01 karṇaṃ samāsādya ripupramāthin

08,065.018d*1055_01 pārthāhave vyaktam astraṃ samartham

08,065.019a anena vāsya kṣuraneminādya; saṃchinddhi mūrdhānam areḥ prasahya

08,065.019c mayā nisṛṣṭena sudarśanena; vajreṇa śakro namucer ivāreḥ

08,065.020a kirātarūpī bhagavān yayā ca; tvayā mahatyā paritoṣito 'bhūt

08,065.020c tāṃ tvaṃ dhṛtiṃ vīra punar gṛhītvā; sahānubandhaṃ jahi sūtaputram

08,065.021a tato mahīṃ sāgaramekhalāṃ tvaṃ; sapattanāṃ grāmavatīṃ samṛddhām

08,065.021c prayaccha rājñe nihatārisaṃghāṃ; yaśaś ca pārthātulam āpnuhi tvam

08,065.021d*1056_01 sa evam ukto 'tibalo mahātmā

08,065.021d*1056_02 cakāra buddhiṃ hi vadhāya sauteḥ

08,065.021d*1057_01 karṇaṃ puraskṛtya nadanti sarve

08,065.021d*1057_02 tavāstram urvyāṃ pratihatya vīrāḥ

08,065.021d*1057_03 kuru prayatnaṃ bharatapravīra

08,065.021d*1057_04 dravanty amī sṛñjayasomakāś ca

08,065.021d*1057_05 dṛṣṭvā ca karṇaṃ samare prahṛṣṭaṃ

08,065.021d*1057_06 tvāṃ cāpi dṛṣṭvā parihīyamānam

08,065.022a saṃcodito bhīmajanārdanābhyāṃ; smṛtvā tadātmānam avekṣya sattvam

08,065.022c mahātmanaś cāgamane viditvā; prayojanaṃ keśavam ity uvāca

08,065.023a prāduṣkaromy eṣa mahāstram ugraṃ; śivāya lokasya vadhāya sauteḥ

08,065.023c tan me 'nujānātu bhavān surāś ca; brahmā bhavo brahmavidaś ca sarve

08,065.023d*1058_01 iti smoktvā pāṇḍavaḥ savyasācī

08,065.023d*1058_02 namaskṛtvā brahmaṇe so 'mitātmā

08,065.024a ity ūcivān brāhmam asahyam astraṃ; prāduścakre manasā saṃvidheyam

08,065.024b*1059_01 tad asya hatvā virarāja karṇo

08,065.024b*1059_02 muktvā śarān megha ivāmbudhārāḥ

08,065.024b*1059_03 samīkṣya karṇena kirīṭinas tu

08,065.024b*1059_04 tathājimadhye vihitaṃ tad astram

08,065.024b*1059_05 tato 'marṣī balavān krodhadīpto

08,065.024b*1059_06 bhīmo 'bravīd arjunaṃ satyasaṃdham

08,065.024b*1059_07 nanu tv āhur veditāraṃ mahāstraṃ

08,065.024b*1059_08 brāhmaṃ vidheyaṃ paramaṃ janās tat

08,065.024b*1059_09 punar yuktāstram abhitaḥ kirīṭinn

08,065.024b*1059_10 iti smokto 'yojayat savyasācī

08,065.024c tato diśaś ca pradiśaś ca sarvāḥ; samāvṛṇot sāyakair bhūritejāḥ

08,065.024d*1060_01 gāṇḍīvamuktair bhujagair ivograir

08,065.024d*1060_02 divākarāṃśupratimair jvaladbhiḥ

08,065.024e sasarja bāṇān bharatarṣabho 'pi; śataṃśatān ekavad āśuvegān

08,065.024f*1061_01 prācchādayan karṇarathaṃ kṣaṇena

08,065.024f*1061_02 yugāntavahnyarkakaraprakāśāḥ

08,065.024f*1062_01 tataś ca śūlāni parasvadhāni

08,065.024f*1062_02 cakrāṇi nārācaśatāni caiva

08,065.024f*1062_03 niścakramur ghoratarāṇi yodhās

08,065.024f*1062_04 tato nyahanyanta samantato 'pi

08,065.024f*1062_05 chinnaṃ śiraḥ kasya cid ājimadhye

08,065.024f*1062_06 papāta yodhasya parasya kāyāt

08,065.024f*1062_07 bhayena so 'py āśu papāta bhūmāv

08,065.024f*1062_08 anyaḥ pranaṣṭaḥ patitaṃ vilokya

08,065.024f*1062_09 anyasya sāsir nipapāta kṛtto

08,065.024f*1062_10 yodhasya bāhuḥ karihastatulyaḥ

08,065.024f*1062_11 anyasya savyaḥ saha carmaṇā ca

08,065.024f*1062_12 kṣuraprakṛttaḥ patito dharaṇyām

08,065.024f*1062_13 evaṃ samastān api yodhamukhyān

08,065.024f*1062_14 vidhvaṃsayām āsa kirīṭamālī

08,065.024f*1062_15 śaraiḥ śarīrāntakaraiḥ sughorair

08,065.024f*1062_16 dauryodhanaṃ sainyam aśeṣam eva

08,065.025a vaikartanenāpi tathājimadhye; sahasraśo bāṇagaṇā visṛṣṭāḥ

08,065.025c te ghoṣiṇaḥ pāṇḍavam abhyupeyuḥ; parjanyamuktā iva vāridhārāḥ

08,065.026a sa bhīmasenaṃ ca janārdanaṃ ca; kirīṭinaṃ cāpy amanuṣyakarmā

08,065.026c tribhis tribhir bhīmabalo nihatya; nanāda ghoraṃ mahatā svareṇa

08,065.027a sa karṇabāṇābhihataḥ kirīṭī; bhīmaṃ tathā prekṣya janārdanaṃ ca

08,065.027c amṛṣyamāṇaḥ punar eva pārthaḥ; śarān daśāṣṭau ca samudbabarha

08,065.028a suṣeṇam ekena śareṇa viddhvā; śalyaṃ caturbhis tribhir eva karṇam

08,065.028c tataḥ sumuktair daśabhir jaghāna; sabhāpatiṃ kāñcanavarmanaddham

08,065.029a sa rājaputro viśirā vibāhur; vivājisūto vidhanur viketuḥ

08,065.029c tato rathāgrād apatat prabhagnaḥ; paraśvadhaiḥ śāla ivābhikṛttaḥ

08,065.030a punaś ca karṇaṃ tribhir aṣṭabhiś ca; dvābhyāṃ caturbhir daśabhiś ca viddhvā

08,065.030c catuḥśatān dviradān sāyudhīyān; hatvā rathān aṣṭaśataṃ jaghāna

08,065.030e sahasram aśvāṃś ca punaś ca sādīn; aṣṭau sahasrāṇi ca pattivīrān

08,065.030f*1063_01 karṇaṃ sasūtaṃ sarathāśvaketum

08,065.030f*1063_02 adṛśyam añjogatibhiś ca cakre

08,065.030f*1063_03 tato 'krośan kuravo vadhyamānā

08,065.030f*1063_04 dhanaṃjayenādhirathiṃ samantāt

08,065.030f*1063_05 muñcābhividdhyārjunam āśu karṇa

08,065.030f*1063_06 bāṇaiḥ purā hanti kurūn samagrān

08,065.030f*1063_07 sa coditaḥ sarvayatnena karṇo

08,065.030f*1063_08 mumoca bāṇān subahūn abhīkṣṇam

08,065.030f*1063_09 te pāṇḍupāñcālagaṇān nijaghnur

08,065.030f*1063_10 marmacchidaḥ śoṇitamāṃsadigdhāḥ

08,065.030f*1063_11 tāv uttamau sarvadhanurdharāṇāṃ

08,065.030f*1063_12 mahābalau sarvasapatnasāhau

08,065.030f*1063_13 nijaghnatuś cāhitasainyam ugrāv

08,065.030f*1063_14 anyonyam apy astravidau mahāstraiḥ

08,065.030f*1063_15 athopayātas tvarito didṛkṣur

08,065.030f*1063_16 mantrauṣadhābhyāṃ virujo viśalyaḥ

08,065.030f*1063_17 kṛtaḥ suhṛdbhir bhiṣajāṃ variṣṭhair

08,065.030f*1063_18 yudhiṣṭhiras tatra suvarṇavarmā

08,065.030f*1063_19 tatropayātaṃ yudhi dharmarājaṃ

08,065.030f*1063_20 dṛṣṭvā mudā sarvabhūtāny anandan

08,065.030f*1063_21 rāhor vimuktaṃ vimalaṃ samagraṃ

08,065.030f*1063_22 candraṃ yathaivābhyuditaṃ tathaiva

08,065.030f*1064_01 nāsatyadasrātrisutodbhavādyair

08,065.030f*1064_02 aṣṭāṅgavidyāśramam udvahadbhiḥ

08,065.030f*1064_03 ābaddhapaṭṭo vraṇalāghavena

08,065.030f*1064_04 yathā sureśo ditijaiḥ kṣatāṅgaḥ

08,065.031a dṛṣṭvājimukhyāv atha yudhyamānau; didṛkṣavaḥ śūravarāv arighnau

08,065.031c karṇaṃ ca pārthaṃ ca niyamya vāhān; khasthā mahīsthāś ca janāvatasthuḥ

08,065.031d*1065_01 sa kārmukajyātalasaṃnipātaḥ

08,065.031d*1065_02 sumuktabāṇas tumulo babhūva

08,065.031d*1065_03 ghnatos tathānyonyam iṣupravaikair

08,065.031d*1065_04 dhanaṃjayasyādhiratheś ca rājan

08,065.032a tato dhanurjyā sahasātikṛṣṭā; sughoṣam ācchidyata pāṇḍavasya

08,065.032c tasmin kṣaṇe sūtaputras tu pārthaṃ; samācinot kṣudrakāṇāṃ śatena

08,065.033a nirmuktasarpapratimaiś ca tīkṣṇais; tailapradhautaiḥ khagapatravājaiḥ

08,065.033c ṣaṣṭyā nārācair vāsudevaṃ bibheda; tadantaraṃ somakāḥ prādravanta

08,065.033d*1066_01 pūṣātmajo marmasu nirbibheda

08,065.033d*1066_02 marutsutaṃ cāyutaśaḥ śarāgraiḥ

08,065.033d*1066_03 kṛṣṇaṃ ca pārthaṃ ca tathā dhvajaṃ ca

08,065.033d*1066_04 pārthānujān somakān pātayaṃś ca

08,065.033d*1067_01 prācchādayaṃs te niśitaiḥ pṛṣatkair

08,065.033d*1067_02 jīmūtasaṃghā nabhasīva sūryam

08,065.033d*1067_03 āgacchatas tān viśikhair anekair

08,065.033d*1067_04 vyaṣṭambhayat sūtaputraḥ kṛtāstraḥ

08,065.033d*1067_05 tair astam astraṃ vinihatya sarvaṃ

08,065.033d*1067_06 jaghāna teṣāṃ rathavājināgān

08,065.033d*1067_07 tathā tu sainyapravarāṃś ca rājann

08,065.033d*1067_08 abhyardayan mārgaṇaiḥ sūtaputraḥ

08,065.033d*1067_09 te bhinnadehā vyasavo nipetuḥ

08,065.033d*1067_10 karṇeṣubhir bhūmitale stanantaḥ

08,065.033d*1067_11 kruddhena siṃhena yathāśvayūthyā

08,065.033d*1067_12 mahābalā bhīmabalena tadvat

08,065.033d*1067_13 punaś ca pāñcālavarās tathānye

08,065.033d*1067_14 tadantaraṃ karṇadhanaṃjayābhyām

08,065.033d*1067_15 praskandanto balinaḥ sādhumuktaiḥ

08,065.033d*1067_16 karṇena bāṇair nihatāḥ prasahya

08,065.033d*1067_17 jayaṃ tu matvā vipulaṃ tvadīyās

08,065.033d*1067_18 talān nijaghnuḥ siṃhanādāṃś ca neduḥ

08,065.033d*1067_19 sarve hy amanyanta vaśe kṛtau tau

08,065.033d*1067_20 karṇena kṛṣṇāv iti te vineduḥ

08,065.033d*1068_01 tato navajyāṃ sudṛḍhāṃ kirīṭī

08,065.033d*1068_02 svabāhuvikṣepaṇajāṃ pragṛhya

08,065.033d*1068_03 samādade gāṇḍive kṣiprakārī

08,065.033d*1068_04 nimeṣamātreṇa mahādhanuṣmān

08,065.033d*1068_05 jyācchedanaṃ jyāvidhānaṃ ca tasya

08,065.033d*1068_06 naivāvabudhyat sūtaputro laghutvāt

08,065.033d*1068_07 pārthasya saṃkhye dviṣatāṃ nihantus

08,065.033d*1068_08 tad adbhūtaṃ tatra babhūva rājan

08,065.034a tato dhanurjyām avadhamya śīghraṃ; śarān astān ādhirather vidhamya

08,065.034b*1069_01 pārtho 'pi tāṃ jyām avadhāya tūrṇaṃ

08,065.034b*1069_02 śarāsanajyām ādhirather vidhamya

08,065.034c susaṃrabdhaḥ karṇaśarakṣatāṅgo; raṇe pārthaḥ somakān pratyagṛhṇāt

08,065.034d*1070_01 jyāṃ cānumṛjyābhyahanat talatre

08,065.034d*1070_02 bāṇāndhakāraṃ tv akarot kṣaṇena

08,065.034d*1070_03 śalyaṃ ca karṇaṃ ca kurūṃś ca sarvān

08,065.034d*1070_04 bāṇair avidhyad yugapat kirīṭī

08,065.034e na pakṣiṇaḥ saṃpatanty antarikṣe; kṣepīyasāstreṇa kṛte 'ndhakāre

08,065.034f*1071_01 vāyur viyatsthair amaraiḥ sametya

08,065.034f*1071_02 vyuvāha bāṇān avalokayadbhiḥ

08,065.035a śalyaṃ ca pārtho daśabhiḥ pṛṣatkair; bhṛśaṃ tanutre prahasann avidhyat

08,065.035c tataḥ karṇaṃ dvādaśabhiḥ sumuktair; viddhvā punaḥ saptabhir abhyavidhyat

08,065.036a sa pārthabāṇāsanaveganunnair; dṛḍhāhataḥ patribhir ugravegaiḥ

08,065.036c vibhinnagātraḥ kṣatajokṣitāṅgaḥ; karṇo babhau rudra ivātateṣuḥ

08,065.036d*1072_01 prakrīḍamāno 'tha śmaśānamadhye

08,065.036d*1072_02 raudre muhūrte rudhirārdragātraḥ

08,065.037a tatas tribhiś ca tridaśādhipopamaṃ; śarair bibhedādhirathir dhanaṃjayam

08,065.037c śarāṃs tu pañca jvalitān ivoragān; pravīrayām āsa jighāṃsur acyute

08,065.038a te varma bhittvā puruṣottamasya; suvarṇacitraṃ nyapatan sumuktāḥ

08,065.038c vegena gām āviviśuḥ suvegāḥ; snātvā ca karṇābhimukhāḥ pratīyuḥ

08,065.039a tān pañcabhallais tvaritaiḥ sumuktais; tridhā tridhaikaikam athoccakarta

08,065.039c dhanaṃjayas te nyapatan pṛthivyāṃ; mahāhayas takṣakaputrapakṣāḥ

08,065.040a tataḥ prajajvāla kirīṭamālī; krodhena kakṣaṃ pradahann ivāgniḥ

08,065.040b*1073_01 tathā vinunnāṅgam avekṣya kṛṣṇaṃ

08,065.040b*1073_02 sarpeṣubhiḥ karṇabhujaprasṛṣṭaiḥ

08,065.040c sa karṇam ākarṇavikṛṣṭasṛṣṭaiḥ; śaraiḥ śarīrāntakarair jvaladbhiḥ

08,065.040e marmasv avidhyat sa cacāla duḥkhād; dhairyāt tu tasthāv atimātradhairyaḥ

08,065.040f*1074_01 prāduścakārātha śarān mahātmā

08,065.040f*1074_02 dehaṃ vicinvann iva sūtajasya

08,065.040f*1074_03 śarās tu te kāñcanacitrapuṅkhāḥ

08,065.040f*1074_04 saṃpetur urvyāṃ śataśo mahāntaḥ

08,065.041a tataḥ śaraughaiḥ pradiśo diśaś ca; raviprabhā karṇarathaś ca rājan

08,065.041c adṛśya āsīt kupite dhanaṃjaye; tuṣāranīhāravṛtaṃ yathā nabhaḥ

08,065.042a sa cakrarakṣān atha pādarakṣān; puraḥsarān pṛṣṭhagopāṃś ca sarvān

08,065.042b*1075_01 bhītā dravanti sma nihanyamānā

08,065.042b*1075_02 maheṣubhiḥ pārthakarapraṇunnaiḥ

08,065.042b*1075_03 tato 'rjuno vai bharatapravīro

08,065.042b*1075_04 mahānubhāvaḥ samare nihantā

08,065.042c duryodhanenānumatān arighnān; samuccitān surathān sārabhūtān

08,065.043a dvisāhasrān samare savyasācī; kurupravīrān ṛṣabhaḥ kurūṇām

08,065.043c kṣaṇena sarvān sarathāśvasūtān; nināya rājan kṣayam ekavīraḥ

08,065.044a athāpalāyanta vihāya karṇaṃ; tavātmajāḥ kuravaś cāvaśiṣṭāḥ

08,065.044c hatān avākīrya śarakṣatāṃś ca; lālapyamānāṃs tanayān pitṝṃś ca

08,065.044d*1076_01 sarve praṇeśuḥ kuravo vihīnāḥ

08,065.044d*1076_02 pārtheṣubhiḥ saṃparitapyamānāḥ

08,065.044d*1076_03 suyodhanenātha punar variṣṭhāḥ

08,065.044d*1076_04 pracoditāḥ karṇarathānuyāne

08,065.044d*1076_05 bhoḥ kṣatriyāḥ śūratamāś ca sarve

08,065.044d*1076_06 kṣātre ca dharme niratāḥ stha yūyam

08,065.044d*1076_07 na yuktarūpaṃ bhavatāṃ samīpāt

08,065.044d*1076_08 palāyanaṃ karṇam abhiprahāya

08,065.044d*1076_09 tavātmajenāpi tathocyamānāḥ

08,065.044d*1076_10 pārtheṣubhiḥ saṃparitapyamānāḥ

08,065.044d*1076_11 naivāvatiṣṭhanta bhayād vivarṇāḥ

08,065.044d*1076_12 kṣaṇena naṣṭāḥ pradiśo diśaś ca

08,065.045a sa sarvataḥ prekṣya diśo viśūnyā; bhayāvadīrṇaiḥ kurubhir vihīnaḥ

08,065.045c na vivyathe bhārata tatra karṇaḥ; pratīpam evārjunam abhyadhāvat

08,065.045c*1077_01 mahārathaḥ sūtaputras tathāpi

08,066.001 saṃjaya uvāca

08,066.001a tato 'payātāḥ śarapātamātram; avasthitāḥ kuravo bhinnasenāḥ

08,066.001c vidyutprakāśaṃ dadṛśuḥ samantād; dhanaṃjayāstraṃ samudīryamāṇam

08,066.002a tad arjunāstraṃ grasate sma vīrān; viyat tathākāśam anantaghoṣam

08,066.002c kruddhena pārthena tadāśu sṛṣṭaṃ; vadhāya karṇasya mahāvimarde

08,066.002d*1078_01 karṇaḥ sughoreṣvasanaṃ dṛḍhajyaṃ

08,066.002d*1078_02 visphārayitvā visṛjañ charaughān

08,066.002d*1078_03 udīryamāṇaṃ sma kurūn dahantaṃ

08,066.002d*1078_04 suvarṇapuṅkhair iṣubhir mahātmā

08,066.003a rāmād upāttena mahāmahimnā; ātharvaṇenārivināśanena

08,066.003c tad arjunāstraṃ vyadhamad dahantaṃ; pārthaṃ ca bāṇair niśitair nijaghne

08,066.004a tato vimardaḥ sumahān babhūva; tasyārjunasyādhiratheś ca rājan

08,066.004c anyonyam āsādayatoḥ pṛṣatkair; viṣāṇaghātair dvipayor ivograiḥ

08,066.004d*1079_01 tato 'strasaṃghātasamāvṛtaṃ tadā

08,066.004d*1079_02 babhūva rājaṃs tumulaṃ raṇājiram

08,066.004d*1079_03 tat karṇapārthau śaravṛṣṭisaṃghair

08,066.004d*1079_04 nirantaraṃ cakratur ambaraṃ tadā

08,066.004d*1079_05 tad bāṇajālaikamayaṃ mahāstraṃ

08,066.004d*1079_06 sarve 'drākṣuḥ kuravaḥ somakāś ca

08,066.004d*1079_07 nānyaṃ ca bhūtaṃ dadṛśus tadā te

08,066.004d*1079_08 bāṇāndhakāre tumule ca tasmin

08,066.004d*1080_01 tatas tu tau vai puruṣapravīrau

08,066.004d*1080_02 rājan varau sarvadhanurdharāṇām

08,066.004d*1080_03 tyaktvātmadehau samare 'tighore

08,066.004d*1080_04 prāptaśramau śatrudurāsadau hi

08,066.004d*1080_05 dṛṣṭvā tu tau saṃprati saṃprayuktau

08,066.004d*1080_06 parasparaṃ chidraniviṣṭadṛṣṭī

08,066.004d*1080_07 devarṣigandharvagaṇāḥ sayakṣāḥ

08,066.004d*1080_08 saṃtuṣṭuvus tau pitaraś ca hṛṣṭāḥ

08,066.004d@039_0001 tau saṃdadhānāv aniśaṃ sma rājan

08,066.004d@039_0002 samasyantau cāpi śarān anekān

08,066.004d@039_0003 saṃdarśayantau yudhi mārgān vicitrān

08,066.004d@039_0004 dhanurdharāṇāṃ pravarau kṛtāstrau

08,066.004d@039_0005 tayor evaṃ yudhyator ājimadhye

08,066.004d@039_0006 sūtātmajo 'bhūd adhikaḥ kadā cit

08,066.004d@039_0007 pārthaḥ kadā cit tv adhikaḥ kirīṭī

08,066.004d@039_0008 vīryāstrasamyagbalalāghavais tu

08,066.004d@039_0009 dṛṣṭvā tatas taṃ yudhi saṃprahāraṃ

08,066.004d@039_0010 parasparasyāntaraprekṣiṇo ye

08,066.004d@039_0011 ghoraṃ tadā durviṣahaṃ raṇe 'nyair

08,066.004d@039_0012 yodhāḥ sarve vismayam abhyagacchan

08,066.004d@039_0013 tato 'tha bhūtāny antarikṣe sthitāni

08,066.004d@039_0014 karṇārjunau tau praśaśaṃsur narendra

08,066.004d@039_0015 bhoḥ karṇa sādhv arjuna sādhu ceti

08,066.004d@039_0016 hṛṣṭāḥ procuḥ saṃghaśaḥ prītimantaḥ

08,066.004d@040_0001 tasmin vimarde rathavājināgāḥ

08,066.004d@040_0002 padātisaṃghā vasudhāṃ vyakampayan

08,066.004d@040_0003 tatas tu pātālatale śayāno

08,066.004d@040_0004 nāgo 'śvasenaḥ kṛtavairo 'rjunena

08,066.004d@040_0005 rājaṃs tadā khāṇḍavadāhamukto

08,066.004d@040_0006 kṛtvā suvegaṃ vasudhātalasthaḥ

08,066.004d@040_0007 athotpapātordhvagatir javena

08,066.004d@040_0008 saṃdṛśya karṇārjunayor vimardam

08,066.004d@040_0009 ayaṃ hi kālo 'sya durātmano vai

08,066.004d@040_0010 pārthasya vairapratiyātanāya

08,066.004d@040_0011 saṃcintya tūṇaṃ praviveśa caiva

08,066.004d@040_0012 karṇasya rājañ śararūpadhārī

08,066.004d@040_0013 tato 'strasaṃghātasamākulaṃ tadā

08,066.004d@040_0014 babhūva jālaṃ vitatāṃśujālam

08,066.004d@040_0015 tat karṇapārthau śarasaṃghavṛṣṭibhir

08,066.004d@040_0016 nirantaraṃ cakratur ambaraṃ tadā

08,066.004d@040_0017 tadbāṇajālaikamayaṃ mahāntaṃ

08,066.004d@040_0018 sarve 'trasan kuravaḥ somakāś ca

08,066.004d@040_0019 nānyat kiṃ cid dadṛśuḥ saṃpatad vai

08,066.004d@040_0020 bāṇāndhakāre tumule 'timātram

08,066.004d@040_0021 tatas tau puruṣavyāghrau sarvalokadhanurdharau

08,066.004d@040_0022 tyaktaprāṇau raṇe vīrau yuddhaśramam upāgatau

08,066.004d@040_0023 samutkṣepair vīkṣamāṇau siktau candanavāriṇā

08,066.004d@040_0024 satālavyajanair divyair divisthair apsarogaṇaiḥ

08,066.004d@040_0025 śakrasūryakarābjābhyāṃ pramārjitamukhāv ubhau

08,066.004d@040_0026 karṇas tu pārthaṃ na viśeṣayad yadā

08,066.004d@040_0027 dṛḍhaṃ ca pārthena śarair nipīḍitaḥ

08,066.004d@040_0028 tataḥ sa karṇaḥ śaravikṣatāṅgo

08,066.004d@040_0029 mano dadhe hy ekaśayasya tasya

08,066.005a tato ripughnaṃ samadhatta karṇaḥ; susaṃśitaṃ sarpamukhaṃ jvalantam

08,066.005c raudraṃ śaraṃ saṃyati supradhautaṃ; pārthārtham atyarthacirāya guptam

08,066.006a sadārcitaṃ candanacūrṇaśāyinaṃ; suvarṇanālīśayanaṃ mahāviṣam

08,066.006b*1081_01 ākarṇapūrṇaṃ pravikṛṣya karṇaḥ

08,066.006b*1081_02 pārthonmukhaṃ saṃdadhe tigmamanyum

08,066.006c pradīptam airāvatavaṃśasaṃbhavaṃ; śiro jihīrṣur yudhi phalgunasya

08,066.006c*1082_01 mumoca śīghraṃ sa ripupramāthī

08,066.006d*1083_01 tataḥ prajajvāla diśo nabhaś ca

08,066.006d*1083_02 ulkāś ca ghorāḥ sahasā nipetuḥ

08,066.006d*1083_03 tasmiṃs tu nāge dhanuṣi prayukte

08,066.006d*1083_04 hāhākṛtāḥ sarvalokāḥ saśakrāḥ

08,066.006d*1084_01 na cāpi taṃ bubudhe sūtaputro

08,066.006d*1084_02 bāṇe praviṣṭaṃ yogabalena nāgam

08,066.006d*1085_01 daśaśatanayano 'hiṃ dṛśya bāṇe praviṣṭaṃ

08,066.006d*1085_02 nihata iti suto me srastagātro babhūva

08,066.006d*1085_03 jalajakusumayoniḥ śreṣṭhabhāvo 'jitātmā

08,066.006d*1085_04 tridaśapatim avocan mā vyadhiṣṭhā jaye śrīḥ

08,066.006d*1086_01 sa sūtaputras tam apāṅgadeśe

08,066.006d*1086_02 avāṅmukhaṃ saṃdhayati sma roṣāt

08,066.006d*1086_03 na taṃ sma jānāti mahānubhāvam

08,066.006d*1086_04 apāṅgadeśābhiniviṣṭam ājau

08,066.007a tam abravīn madrarājo mahātmā; vaikartanaṃ prekṣya hi saṃhiteṣum

08,066.007c na karṇa grīvām iṣur eṣa prāpsyate; saṃlakṣya saṃdhatsva śaraṃ śiroghnam

08,066.008a athābravīt krodhasaṃraktanetraḥ; karṇaḥ śalyaṃ saṃdhiteṣuḥ prasahya

08,066.008c na saṃdhatte dviḥ śaraṃ śalya karṇo; na mādṛśāḥ śāṭhyayuktā bhavanti

08,066.008d*1087_01 prāptasya pārthaḥ praṇatāḥ sva svāhāḥ

08,066.008d*1087_02 saṃsthāpya kṛṣṇena punas tadīyam (sic)

08,066.009a tathaivam uktvā visasarja taṃ śaraṃ; balāhakaṃ varṣaghanābhipūjitam

08,066.009c hato 'si vai phalguna ity avocat; tatas tvarann ūrjitam utsasarja

08,066.010a saṃdhīyamānaṃ bhujagaṃ dṛṣṭvā karṇena mādhavaḥ

08,066.010c ākramya syandanaṃ padbhyāṃ balena balināṃ varaḥ

08,066.011a avagāḍhe rathe bhūmau jānubhyām agaman hayāḥ

08,066.011c tataḥ śaraḥ so 'bhyahanat kirīṭaṃ tasya dhīmataḥ

08,066.011d*1088_01 sa sāyakaḥ karṇabhujābhisṛṣṭo

08,066.011d*1088_02 hutāśanārkapratimaḥ sughoraḥ

08,066.011d*1088_03 guṇacyutaḥ prājvalad antarikṣe

08,066.011d*1088_04 kurvan sīmantaṃ nabhaso bhīmarūpaḥ

08,066.011d*1088_05 taṃ prekṣya dīptaṃ yudhi mādhavas tu

08,066.011d*1088_06 tvarānvitaḥ kaṃsaripuḥ salīlam

08,066.011d*1088_07 padā viniṣpiṣya rathottamaṃ taṃ

08,066.011d*1088_08 prāveśayaj jagatīṃ kiṣkumātram

08,066.011d*1088_09 kṣitiṃ gatā jānubhis te tu vāhās

08,066.011d*1088_10 tataḥ śaraḥ so 'bhyahanat kirīṭam

08,066.011d*1089_01 tam āpatantaṃ jvalitaṃ nirīkṣya

08,066.011d*1089_02 viyadgataṃ vṛṣṇikulapravīraḥ

08,066.011d*1089_03 rathasya cakraṃ sahasā nipīḍya

08,066.011d*1089_04 pañcāṅgulaṃ majjayati sma vīraḥ

08,066.011d*1090_01 tato 'ntarikṣe sumahān ninādaḥ

08,066.011d*1090_02 saṃpūjanārthaṃ madhusūdanasya

08,066.011d*1090_03 divyāś ca vācaḥ sahasā babhūvur

08,066.011d*1090_04 divyāni puṣpāṇy atha siṃhanādāḥ

08,066.011d*1090_05 tasmiṃs tathā vai dharaṇīṃ nimagne

08,066.011d*1090_06 rathe prayogān madhusūdanasya

08,066.011d*1090A_01 tataḥ śaraḥ so 'bhyahanat kirīṭaṃ

08,066.011d*1090A_02 tasyendradattaṃ sudṛḍhaṃ ca dhīmataḥ

08,066.012a athārjunasyottamagātrabhūṣaṇaṃ; dharāviyaddyosalileṣu viśrutam

08,066.012c balāstrasargottamayatnamanyubhiḥ; śareṇa mūrdhnaḥ sa jahāra sūtajaḥ

08,066.013a divākarendujvalanagrahatviṣaṃ; suvarṇamuktāmaṇijālabhūṣitam

08,066.013c puraṃdarārthaṃ tapasā prayatnataḥ; svayaṃ kṛtaṃ yad bhuvanasya sūnunā

08,066.014a mahārharūpaṃ dviṣatāṃ bhayaṃkaraṃ; vibhāti cātyarthasukhaṃ sugandhi tat

08,066.014c nijaghnuṣe devaripūn sureśvaraḥ; svayaṃ dadau yat sumanāḥ kirīṭine

08,066.015a harāmbupākhaṇḍalavittagoptṛbhiḥ; pinākapāśāśanisāyakottamaiḥ

08,066.015b*1091_01 kṣataṃ nayad rudragaṇaiḥ pinākinā

08,066.015b*1091_02 sahāyavān pāvakasaṃnibhaiḥ śaraiḥ

08,066.015c surottamair apy aviṣahyam ardituṃ; prasahya nāgena jahāra yad vṛṣaḥ

08,066.015c*1092_01 ciraṃ dhṛtenāditineha rājan

08,066.015d*1093_01 sa duṣṭabhāvo vitathapratijñaḥ

08,066.015d*1093_02 kirīṭam abhyāhanad arjunasya

08,066.015d*1094_01 viśuddhajāmbūnadaratnabhūṣitaṃ

08,066.015d*1094_02 pārthottamāṅgād aharat tarasvī

08,066.015d*1094_03 tad dhemajālāvatataṃ sughoṣaṃ

08,066.015d*1094_04 jājvalyamānaṃ nipapāta bhūmau

08,066.016a tad uttameṣūn mathitaṃ viṣāgninā; pradīptam arciṣmad abhikṣiti priyam

08,066.016c papāta pārthasya kirīṭam uttamaṃ; divākaro 'stād iva parvatāj jvalan

08,066.017a tataḥ kirīṭaṃ bahuratnamaṇḍitaṃ; jahāra nāgo 'rjunamūrdhato balāt

08,066.017c gireḥ sujātāṅkurapuṣpitadrumaṃ; mahendravajraḥ śikharaṃ yathottamam

08,066.018a mahī viyad dyauḥ salilāni vāyunā; yathā vibhinnāni vibhānti bhārata

08,066.018c tathaiva śabdo bhuvaneṣv abhūt tadā; janā vyavasyan vyathitāś ca caskhaluḥ

08,066.019a tataḥ samudgrathya sitena vāsasā; svamūrdhajānavyathitaḥ sthito 'rjunaḥ

08,066.019b*1095_01 vinā kirīṭaṃ śuśubhe sa pārthaḥ

08,066.019b*1095_02 śyāmo yuvā śaila ivāstaśṛṅgaḥ

08,066.019c vibhāti saṃpūrṇamarīcibhāsvatā; śirogatenodayaparvato yathā

08,066.019d@041_0001 tato 'rjunaḥ karṇam avakragair navaiḥ

08,066.019d@041_0002 suvarṇapuṅkhaiḥ sudṛḍhair ayasmayaiḥ

08,066.019d@041_0003 yamāgnidaṇḍapratimaiḥ stanāntare

08,066.019d@041_0004 parābhinat krauñcam ivādrim agnijaḥ

08,066.019d@041_0005 tataḥ śarāvāpam apāsya sūtajo

08,066.019d@041_0006 dhanuś ca tac chakraśarāsanopamam

08,066.019d@041_0007 tatāpa tasthau na mumoha caskhale

08,066.019d@041_0008 dṛḍhāhataḥ saṃś ca punas tatas tataḥ

08,066.019d@041_0009 na hy arjunas taṃ vyasane tadeyivān

08,066.019d@041_0010 nihantum āryaḥ puruṣavrate sthitaḥ

08,066.019d@041_0011 tatas tam indrāvarajo 'pi saṃbhramād

08,066.019d@041_0012 uvāca kiṃ pāṇḍava he pramādyasi

08,066.019d@041_0013 naivāhitānāṃ satataṃ vipaścitaḥ

08,066.019d@041_0014 kṣaṇaṃ pratīkṣanty api durbalīyasām

08,066.019d@041_0015 viśeṣato 'rīn vyasaneṣu paṇḍito

08,066.019d@041_0016 nihatya dharmaṃ ca yaśaś ca vindati

08,066.019d@041_0017 tam ekavīraṃ tava cāhitaṃ sadā

08,066.019d@041_0018 tvarasva karṇaṃ sahasābhimarditum

08,066.019d@041_0019 purā samarthaḥ samupaiti sūtajo

08,066.019d@041_0020 vidhya tvam enaṃ namuciṃ yathā hariḥ

08,066.019d@041_0021 tathāstu devety abhipūjya satvaraṃ

08,066.019d@041_0022 janārdanaṃ karṇam avidhyad arjunaḥ

08,066.019d@041_0023 śarottamaiḥ sarvakurūttamas tvaraṃs

08,066.019d@041_0024 tathā yathā śambaram ambarādhipaḥ

08,066.019d*1096_01 gokarṇā sumukhī kṛtena iṣuṇā goputrasaṃpreṣitā

08,066.019d*1096_02 gośabdātmajabhūṣaṇaṃ suvihitaṃ suvyaktago 'suprabham

08,066.019d*1096_03 dṛṣṭvā gogatakaṃ jahāra mukuṭaṃ gośabdagopūri vai

08,066.019d*1096_04 gokarṇāsanamardanaś ca na yayāv aprāpya mṛtyor vaśam

08,066.020a balāhakaḥ karṇabhujeritas tato; hutāśanārkapratimadyutir mahān

08,066.020c mahoragaḥ kṛtavairo 'rjunena; kirīṭam āsādya samutpapāta

08,066.020d*1097_01 kirīṭam ākṛṣya tathārjunasya

08,066.020d*1097_02 mahoragaḥ kṛtavairaḥ sa tūrṇam

08,066.020d*1098_01 yathāsṛjat pārthavadhāya karṇaḥ

08,066.020d*1098_02 samīkṣya sarpaḥ punar eti karṇam

08,066.020d*1098_03 vyāvṛtya tasmāc ca tataḥ kirīṭāt

08,066.020d*1099_01 tam utpatantaṃ sa kirīṭam īkṣya

08,066.020d*1099_02 pārtho 'bravīd vāsudevaṃ mahātmā

08,066.020d*1100_01 taṃ cāpi dagdhvā tapanīyacitraṃ

08,066.020d*1100_02 kirīṭam ākṛṣya tad arjunasya

08,066.020d*1100_03 punaḥ sa matvā praviveśa tūṇaṃ

08,066.020d*1100_04 pṛṣṭaś ca karṇena tato 'bravīd idam

08,066.020d*1100_05 muktas tvayāhaṃ na samīkṣya karṇa

08,066.020d*1100_06 śiro hṛtaṃ yan na mayārjunasya

08,066.020d*1100_07 samīkṣya māṃ muñca raṇe tvam āśu

08,066.020d*1100_08 hantāsmi śatruṃ tava cātmanaś ca

08,066.020d*1100_09 ity evam ukto yudhi sūtaputras

08,066.020d*1100_10 tam abravīt ko bhavān ugrarūpaḥ

08,066.020d*1101_01 tataḥ sa nāgaḥ prahasann ivāhitaṃ

08,066.020d*1101_02 papāta cāvekṣya tam arjunas tvaran

08,066.021a tam abravīd viddhi kṛtāgasaṃ me; kṛṣṇādya mātur vadhajātavairam

08,066.021b*1102_00 nāgaḥ

08,066.021b*1102_01 nāgo 'smi śvetaḥ kṛtavairo 'rjunena

08,066.021b*1102_02 mātā purā hy utpatitā nabhastaḥ

08,066.021b*1103_01 yadi svayaṃ vajradharo 'sya goptā

08,066.021b*1103_02 tathāpi yātā pitṛrājaveśmani

08,066.021b*1104_00 karṇaḥ

08,066.021b*1104_01 na nāga karṇo 'dya raṇe parasya

08,066.021b*1104_02 balaṃ samāsthāya jayaṃ bubhūṣet

08,066.021b*1104_03 na saṃdadhe dviḥ śaram eva nāga

08,066.021b*1104_04 yady arjunānāṃ śatam eva hanyāt

08,066.021b*1105_01 tam āha karṇaḥ punar eva nāgaṃ

08,066.021b*1105_02 tadājimadhye ravisūnusattamaḥ

08,066.021b*1106_01 vyālāstrasargottamayatnamanyubhir

08,066.021b*1106_02 hantāsmi pārthaṃ susukhī vraja tvam

08,066.021b*1106_03 sa evam ukto yudhi nāgarājaḥ

08,066.021b*1106_04 karṇena dīno hy asahaṃs tu vākyam

08,066.021b*1106_05 svayaṃ prāyāt pārthavadhāya rājan

08,066.021b*1106_06 kṛtveṣurūpaṃ vijighāṃsur arjunam

08,066.021b*1107_01 tato 'bravīd vāsudevaṃ sa pārthaḥ

08,066.021b*1107_02 dāśārha ko hy eṣa mahān hi nāgaḥ

08,066.021b*1108_01 tvaṃ māvamaṃsthāḥ kuru me vaco 'dya

08,066.021b*1108_02 nihanmi śatruṃ tava muñca māṃ tvam

08,066.021b*1109_01 tvayā na saṃdhānavatāhaṃ muktas

08,066.021b*1109_02 tenāpi kṛṣṇena ca vañcito 'si

08,066.021b*1110_01 mamaiva bāhvos tu balena śakto

08,066.021b*1110_02 yuddhe 'rjunānāṃ śatam eva hantum

08,066.021b*1110_03 vrataṃ yad atrāpi na vetsi me bhavān

08,066.021b*1110_04 vadāmi kṛṣṇasya samakṣam eva

08,066.021b*1110_05 eṣo 'dya hatvā yudhi pāṇḍavānāṃ

08,066.021b*1110_06 hantāsmi yuddhe hi svati[vi]krameṇa

08,066.021b*1110_07 etad vrataṃ jānamānaḥ prayātu

08,066.021b*1110_08 nāgaḥ

08,066.021b*1110_08 kiṃ vai kṛtā pāṇḍave te pratijñā

08,066.021b*1110_09 jitvā ahaṃ yuddhagataṃ yamāya

08,066.021b*1110_10 karṇaḥ

08,066.021b*1110_10 pravartituṃ śvo bhavanaṃ prayātum

08,066.021b*1110_11 mitrārtham etan mama jānato 'pi

08,066.021b*1110_12 yatnaḥ śarīre yad apāti vīra

08,066.021b*1110_13 hantā yadi tvaṃ raṇamūrdhni pārthaṃ

08,066.021b*1110_14 nāgaḥ

08,066.021b*1110_14 kiṃ vābhiśakto 'smi ha kauraveyaiḥ

08,066.021b*1110_15 sakṛd eva hi vai karṇa vāsudevaṃ mahābalam

08,066.021b*1110_16 aham eva haniṣyāmi pārthaṃ caiva na saṃśayaḥ

08,066.021c tataḥ kṛṣṇaḥ pārtham uvāca saṃkhye; mahoragaṃ kṛtavairaṃ jahi tvam

08,066.021c*1111_01 tavājimadhye ravisūnusattamo

08,066.021c*1111_02 nāgāstram aṅge sudṛḍhaṃ vimuktam

08,066.021d*1112_01 tam utpatantaṃ dvipadāṃ variṣṭho

08,066.021d*1112_02 dṛṣṭvā vacaḥ pārtham uvāca kṛṣṇaḥ

08,066.021d*1112_03 mahoragaṃ pāṇḍava paśya paśya

08,066.021d*1112_04 prayojitaṃ tvan nidhanārtham ugram

08,066.022a sa evam ukto madhusūdanena; gāṇḍīvadhanvā ripuṣūgradhanvā

08,066.022c uvāca ko nv eṣa mamādya nāgaḥ; svayaṃ ya āgād garuḍasya vaktram

08,066.022d*1113_01 tato 'bravīd vāsudevaṃ mahātmā

08,066.022d*1113_02 dāśārha ko nv eṣa mamādya nāgaḥ

08,066.022d*1113_03 dhanuścyutaḥ śara iva śīghravegaḥ

08,066.022d*1113_04 svayaṃ ya āyād garuḍasyeva vaktram

08,066.023 kṛṣṇa uvāca

08,066.023a yo 'sau tvayā khāṇḍave citrabhānuṃ; saṃtarpayānena dhanurdhareṇa

08,066.023c viyadgato bāṇanikṛttadeho; hy anekarūpo nihatāsya mātā

08,066.023d*1114_01 sa eṣa te vairam anusmaran vai

08,066.023d*1114_02 tvām adya cāyāti vadhāya pārtha

08,066.023d*1114_03 nabhaścyutāṃ prajvalitāṃ maholkāṃ

08,066.023d*1114_04 paśyainam āyāntam amitrasāha

08,066.024a tatas tu jiṣṇuḥ parihṛtya śeṣāṃś; ciccheda ṣaḍbhir niśitaiḥ sudhāraiḥ

08,066.024c nāgaṃ viyat tiryag ivotpatantaṃ; sa chinnagātro nipapāta bhūmau

08,066.024d*1115_01 hate tu tasmin bhujage kirīṭinā

08,066.024d*1115_02 svayaṃ vibhuḥ pārthivabhūtalād atha

08,066.024d*1115_03 samujjahārāśu mahābhujaḥ sa taṃ

08,066.024d*1115_04 rathaṃ bhujābhyāṃ puruṣottamaḥ punaḥ

08,066.025a tasmin muhūrte daśabhiḥ pṛṣatkaiḥ; śilāśitair barhiṇavājitaiś ca

08,066.025c vivyādha karṇaḥ puruṣapravīraṃ; dhanaṃjayaṃ tiryag avekṣamāṇam

08,066.026a tato 'rjuno dvādaśabhir vimuktair; ākarṇamuktair niśitaiḥ samarpya

08,066.026c nārācam āśīviṣatulyavegam; ākarṇapūrṇāyatam utsasarja

08,066.027a sa citravarmeṣuvaro vidārya; prāṇān nirasyann iva sādhu muktaḥ

08,066.027c karṇasya pītvā rudhiraṃ viveśa; vasuṃdharāṃ śoṇitavājadigdhaḥ

08,066.028a tato vṛṣo bāṇanipātakopito; mahorago daṇḍavighaṭṭito yathā

08,066.028c tathāśukārī vyasṛjac charottamān; mahāviṣaḥ sarpa ivottamaṃ viṣam

08,066.029a janārdanaṃ dvādaśabhiḥ parābhinan; navair navatyā ca śarais tathārjunam

08,066.029b*1116_01 saṃchādya bāṇaiḥ sa tu gārdhrapatraiḥ

08,066.029c śareṇa ghoreṇa punaś ca pāṇḍavaṃ; vibhidya karṇo 'bhyanadaj jahāsa ca

08,066.029d*1117_01 jagarja cājīvarhi (?) harṣayan kurun

08,066.030a tam asya harṣaṃ mamṛṣe na pāṇḍavo; bibheda marmāṇi tato 'sya marmavit

08,066.030c paraṃ śaraiḥ patribhir indravikramas; tathā yathendro balam ojasāhanat

08,066.031a tataḥ śarāṇāṃ navatīr navārjunaḥ; sasarja karṇe 'ntakadaṇḍasaṃnibhāḥ

08,066.031c śarair bhṛśāyastatanuḥ pravivyathe; tathā yathā vajravidārito 'calaḥ

08,066.031c*1118_01 purā ruṣā gotrasamūhabhidyatā

08,066.032a maṇipravekottamavajrahāṭakair; alaṃkṛtaṃ cāsya varāṅgabhūṣaṇam

08,066.032c praviddham urvyāṃ nipapāta patribhir; dhanaṃjayenottamakuṇḍale 'pi ca

08,066.033a mahādhanaṃ śilpivaraiḥ prayatnataḥ; kṛtaṃ yad asyottamavarma bhāsvaram

08,066.033c sudīrghakālena tad asya pāṇḍavaḥ; kṣaṇena bāṇair bahudhā vyaśātayat

08,066.033d*1119_01 tasyeṣubhiḥ khaṇḍitakuṇḍalāntaḥ

08,066.033d*1119_02 parikṣataś cābhyadhikaṃ tadānīm

08,066.033d*1119_03 sa lohitāṅgaśravaṇaś cakāśe

08,066.033d*1119_04 salohitāṅgaśravaṇo yathā divi

08,066.034a sa taṃ vivarmāṇam athottameṣubhiḥ; śaraiś caturbhiḥ kupitaḥ parābhinat

08,066.034c sa vivyathe 'tyartham ariprahārito; yathāturaḥ pittakaphānilavraṇaiḥ

08,066.035a mahādhanurmaṇḍalaniḥsṛtaiḥ śitaiḥ; kriyāprayatnaprahitair balena ca

08,066.035c tatakṣa karṇaṃ bahubhiḥ śarottamair; bibheda marmasv api cārjunas tvaran

08,066.036a dṛḍhāhataḥ patribhir ugravegaiḥ; pārthena karṇo vividhaiḥ śitāgraiḥ

08,066.036c babhau girir gairikadhāturaktaḥ; kṣaran prapātair iva raktam ambhaḥ

08,066.037a sāśvaṃ tu karṇaṃ sarathaṃ kirīṭī; samācinod bhārata vatsadantaiḥ

08,066.037c pracchādayām āsa diśaś ca bāṇaiḥ; sarvaprayatnāt tapanīyapuṅkhaiḥ

08,066.038a sa vatsadantaiḥ pṛthupīnavakṣāḥ; samācitaḥ smādhirathir vibhāti

08,066.038c supuṣpitāśokapalāśaśālmalir; yathācalaḥ spandanacandanāyutaḥ

08,066.039a śaraiḥ śarīre bahudhā samarpitair; vibhāti karṇaḥ samare viśāṃ pate

08,066.039c mahīruhair ācitasānukandaro; yathā mahendraḥ śubhakarṇikāravān

08,066.040a sa bāṇasaṃghān dhanuṣā vyavāsṛjan; vibhāti karṇaḥ śarajālaraśmivān

08,066.040c salohito raktagabhastimaṇḍalo; divākaro 'stābhimukho yathā tathā

08,066.041a bāhvantarād ādhirather vimuktān; bāṇān mahāhīn iva dīpyamānān

08,066.041c vyadhvaṃsayann arjunabāhumuktāḥ; śarāḥ samāsādya diśaḥ śitāgrāḥ

08,066.041d*1120_01 tataḥ sa karṇaḥ samavāpya dhairyaṃ

08,066.041d*1120_02 bāṇān vimuñcan kupitāhikalpān

08,066.041d*1120_03 vivyādha pārthaṃ daśabhiḥ pṛṣatkaiḥ

08,066.041d*1120_04 kṛṣṇaṃ ca ṣaḍbhiḥ kupitāhikalpaiḥ

08,066.041d*1121_01 tato mahendrāśanitulyanisvanaṃ

08,066.041d*1121_02 mahāśaraṃ sarpaviṣānalopamam

08,066.041d*1121_03 ayasmayaṃ raudramahāstrasaṃmitaṃ

08,066.041d*1121_04 mahāhave kṣeptumanā dhanaṃjayaḥ

08,066.041d*1122_01 kālo hy adṛśyo nṛpa vipraśāpān

08,066.041d*1122_02 nidarśayan karṇavadhaṃ bruvāṇaḥ

08,066.041d*1122_03 bhūmis tu cakraṃ grasatīty avocat

08,066.041d*1122_04 karṇasya tasmin vadhakāle 'bhyupete

08,066.041d*1123_01 brāhmaṃ mahāstraṃ manasi pranaṣṭaṃ

08,066.041d*1123_02 yad bhārgavo 'py asya dadau mahātmā

08,066.041d*1123_03 vāmaṃ cakraṃ grasate medinī sma

08,066.041d*1123_04 prāpte tasmin vadhakāle nṛvīra

08,066.041d*1123_05 tato ratho ghūrṇitavān narendra

08,066.041d*1123_06 śāpāt tadā brāhmaṇasattamasya

08,066.041d*1124_01 na cāsya ghoraṃ pratibhāti cāstraṃ

08,066.041d*1124_02 yad bhārgavo hy abhyavadan mahātmā

08,066.041d*1124_03 cakraṃ tu vāmaṃ grasate 'sya bhūmir

08,066.041d*1124_04 yathāsya kālo mṛtyupatir vyatiṣṭhat

08,066.041d*1124_05 tato ratho bhārata ghūrṇate sma

08,066.041d*1124_06 śāpāt tadā brāhmaṇasattamasya

08,066.041d*1124_07 prāptaṃ vadhaṃ śaṃsati cāpy athāstraṃ

08,066.041d*1124_08 praṇaśyamānaṃ dvijamukhyaśāpāt

08,066.042a tataś cakramapatat tasya bhūmau; sa vihvalaḥ samare sūtaputraḥ

08,066.042b*1125_01 savedikaś caitya ivātimātraḥ

08,066.042b*1125_02 supuṣpito bhūmitale nimagnaḥ

08,066.042c ghūrṇe rathe brāhmaṇasyābhiśāpād; rāmād upātte 'pratibhāti cāstre

08,066.042d*1126_01 chinne śare sarpamukhe ca ghore

08,066.042d*1126_02 pārthena tasmin viṣasāda karṇaḥ

08,066.043a amṛṣyamāṇo vyasanāni tāni; hastau vidhunvan sa vigarhamāṇaḥ

08,066.043c dharmapradhānān abhipāti dharma; ity abruvan dharmavidaḥ sadaiva

08,066.043d*1127_01 vayaṃ ca nityaṃ prayatāma dharmaṃ

08,066.043d*1127_02 cartuṃ yathāśakti yathāśrutaṃ ca

08,066.043e mamāpi nimno 'dya na pāti bhaktān; manye na nityaṃ paripāti dharmaḥ

08,066.044a evaṃ bruvan praskhalitāśvasūto; vicālyamāno 'rjunaśastrapātaiḥ

08,066.044c marmābhighātāc calitaḥ kriyāsu; punaḥ punar dharmam agarhad ājau

08,066.045a tataḥ śarair bhīmatarair avidhyat tribhir āhave

08,066.045c haste karṇas tadā pārtham abhyavidhyac ca saptabhiḥ

08,066.045d*1128_01 tataḥ śarair bhīmatarair avidhyat

08,066.045d*1128_02 stanāntare kṛṣṇadhanaṃjayau saḥ

08,066.046a tato 'rjunaḥ saptadaśa tigmatejān ajihmagān

08,066.046c indrāśanisamān ghorān asṛjat pāvakopamān

08,066.047a nirbhidya te bhīmavegā nyapatan pṛthivītale

08,066.047c kampitātmā tathā karṇaḥ śaktyā ceṣṭām adarśayat

08,066.048a balenātha sa saṃstabhya brahmāstraṃ samudairayat

08,066.048c aindrāstram arjunaś cāpi tad dṛṣṭvābhinyamantrayat

08,066.049a gāṇḍīvaṃ jyāṃ ca bāṇāṃś ca anumantrya dhanaṃjayaḥ

08,066.049c asṛjac charavarṣāṇi varṣāṇīva puraṃdaraḥ

08,066.050a tatas tejomayā bāṇā rathāt pārthasya niḥsṛtāḥ

08,066.050c prādurāsan mahāvīryāḥ karṇasya ratham antikāt

08,066.051a tān karṇas tv agrato 'bhyastān moghāṃś cakre mahārathaḥ

08,066.051c tato 'bravīd vṛṣṇivīras tasminn astre vināśite

08,066.052a visṛjāstraṃ paraṃ pārtha rādheyo grasate śarān

08,066.052c brahmāstram arjunaś cāpi saṃmantryātha prayojayat

08,066.053a chādayitvā tato bāṇaiḥ karṇaṃ prabhrāmya cārjunaḥ

08,066.053c tasya karṇaḥ śaraiḥ kruddhaś ciccheda jyāṃ sutejanaiḥ

08,066.053d*1129_01 dvitīyāṃ ca tṛtīyāṃ ca caturthīṃ pañcamīṃ tathā

08,066.053d*1129_02 ṣaṣṭhīm athāsya ciccheda saptamīṃ ca tathāṣṭamīm

08,066.053d*1129_03 navamīṃ daśamīṃ cāsya tathā caikādaśīṃ vṛṣaḥ

08,066.053d*1129_04 jyāśataṃ śatasaṃdhānaḥ sa karṇo nāvabudhyate

08,066.054a tato jyām avadhāyānyām anumṛjya ca pāṇḍavaḥ

08,066.054c śarair avākirat karṇaṃ dīpyamānaiḥ sahasraśaḥ

08,066.055a tasya jyācchedanaṃ karṇo jyāvadhānaṃ ca saṃyuge

08,066.055c nānvabudhyata śīghratvāt tad adbhutam ivābhavat

08,066.056a astrair astrāṇi rādheyaḥ pratyahan savyasācinaḥ

08,066.056c cakre cābhyadhikaṃ pārthāt svavīryaṃ pratidarśayan

08,066.057a tataḥ kṛṣṇo 'rjunaṃ dṛṣṭvā karṇāstreṇābhipīḍitam

08,066.057c abhyasyety abravīt pārtham ātiṣṭhāstram anuttamam

08,066.058a tato 'nyam agnisadṛśaṃ śaraṃ sarpaviṣopamam

08,066.058c aśmasāramayaṃ divyam anumantrya dhanaṃjayaḥ

08,066.059a raudram astraṃ samādāya kṣeptukāmaḥ kirīṭavān

08,066.059c tato 'grasan mahī cakraṃ rādheyasya mahāmṛdhe

08,066.059d*1130_01 tato 'vatīrya rādheyo rathād āśu samudyataḥ

08,066.059d*1130_02 cakraṃ bhujābhyām ālambya samutkṣeptum iyeṣa saḥ

08,066.059d*1130_03 saptadvīpā vasumatī saśailavanakānanā

08,066.059d*1130_04 gīrṇacakrā samutkṣiptā karṇena caturaṅgulam

08,066.060a grastacakras tu rādheyaḥ kopād aśrūṇy avartayat

08,066.060b*1131_01 arjunaṃ vīkṣya saṃrabdham idaṃ vacanam abravīt

08,066.060b*1131_02 bho bho pārtha maheṣvāsa muhūrtaṃ paripālaya

08,066.060c so 'bravīd arjunaṃ cāpi muhūrtaṃ kṣama pāṇḍava

08,066.060d*1132_01 yāvac cakram idaṃ grastam uddharāmi mahītalāt

08,066.060d*1133_01 kṣatradharmam avekṣasva kartum arhasi pāṇḍava

08,066.061a madhye cakram avagrastaṃ dṛṣṭvā daivād idaṃ mama

08,066.061c pārtha kāpuruṣācīrṇam abhisaṃdhiṃ vivarjaya

08,066.061d*1134_01 na tvaṃ kāpuruṣācīrṇaṃ mārgam āsthātum arhasi

08,066.061d*1134_02 khyātas tvam asi kaunteya viśiṣṭo raṇakarmasu

08,066.061d*1134_03 viśiṣṭataram eva tvaṃ kartum arhasi pāṇḍava

08,066.062a prakīrṇakeśe vimukhe brāhmaṇe ca kṛtāñjalau

08,066.062c śaraṇāgate nyastaśastre tathā vyasanage 'rjuna

08,066.063a abāṇe bhraṣṭakavace bhraṣṭabhagnāyudhe tathā

08,066.063c na śūrāḥ praharanty ājau na rājñe pārthivās tathā

08,066.063e tvaṃ ca śūro 'si kaunteya tasmāt kṣama muhūrtakam

08,066.063f*1135_01 na vimuñcanti śastrāṇi śūrāḥ sādhuvrate sthitāḥ

08,066.063f*1135_02 tvaṃ ca śūratamo loke sādhuvṛttaś ca pāṇḍava

08,066.063f*1136_01 abhijño yuddhadharmāṇāṃ tasmāt kṣama mama kṣaṇam

08,066.063f*1137_01 divyāstravid ameyātmā kārtavīryasamo yudhi

08,066.064a yāvac cakram idaṃ bhūmer uddharāmi dhanaṃjaya

08,066.064c na māṃ rathastho bhūmiṣṭham asajjaṃ hantum arhasi

08,066.064e na vāsudevāt tvatto vā pāṇḍaveya bibhemy aham

08,066.064f*1138_01 smṛtvā tu dharmaṃ śūrāṇāṃ muhūrtaṃ pratipālaya

08,066.065a tvaṃ hi kṣatriyadāyādo mahākulavivardhanaḥ

08,066.065c smṛtvā dharmopadeśaṃ tvaṃ muhūrtaṃ kṣama pāṇḍava

08,066.065d*1139_01 yāvat karomi dhanuṣaṃ sajjaṃ matimatāṃ vara

08,067.001 saṃjaya uvāca

08,067.001a athābravīd vāsudevo rathastho; rādheya diṣṭyā smarasīha dharmam

08,067.001b*1140_01 dharme hi gṛddhāḥ satataṃ hi pārthās

08,067.001b*1140_02 tebhyas tato vṛddhim asau dadāti

08,067.001b*1140_03 dharmād apetāḥ paribaddhalobhās

08,067.001b*1140_04 tasmād gatā vai kuravo vināśam

08,067.001c prāyeṇa nīcā vyasaneṣu magnā; nindanti daivaṃ kukṛtaṃ na tat tat

08,067.002a yad draupadīm ekavastrāṃ sabhāyām; ānāyya tvaṃ caiva suyodhanaś ca

08,067.002c duḥśāsanaḥ śakuniḥ saubalaś ca; na te karṇa pratyabhāt tatra dharmaḥ

08,067.003a yadā sabhāyāṃ kaunteyam anakṣajñaṃ yudhiṣṭhiram

08,067.003b*1141_01 kaitavāt sauvalo 'jaiṣīd dayāluṃ sarvajantuṣu

08,067.003c akṣajñaḥ śakunir jetā tadā dharmaḥ kva te gataḥ

08,067.003d*1142_01 yad bhīmasenaṃ sarpaiś ca viṣayuktaiś ca bhojanaiḥ

08,067.003d*1142_02 ācarat tvanmate rājā kva te dharmas tadā gataḥ

08,067.003d*1143_01 yad vāraṇāvate pārthān suptāñ jatugṛhe tadā

08,067.003d*1143_02 ādīpayas tvaṃ rādheya kva te dharmas tadā gataḥ

08,067.003d*1144_01 vanavāse vyatīte ca karṇa varṣe trayodaśe

08,067.003d*1144_02 na prayacchasi yad rājyaṃ kva te dharmas tadā gataḥ

08,067.004a yadā rajasvalāṃ kṛṣṇāṃ duḥśāsanavaśe sthitām

08,067.004c sabhāyāṃ prāhasaḥ karṇa kva te dharmas tadā gataḥ

08,067.004d*1145_01 yad anāryaiḥ purā kṛṣṇāṃ kliśyamānām anāgasam

08,067.004d*1145_02 vinaṣṭāḥ pāṇḍavāḥ kṛṣṇe śāśvataṃ narakaṃ gatāḥ

08,067.004d*1145_03 patim anyaṃ vṛṇīṣveti vadaṃs tvaṃ gajagāminīm

08,067.004d*1145_04 upaprekṣasi rādheya kva te dharmas tadā gataḥ

08,067.005a rājyalubdhaḥ punaḥ karṇa samāhvayasi pāṇḍavam

08,067.005c gāndhārarājam āśritya kva te dharmas tadā gataḥ

08,067.005d*1146_01 yadābhimanyuṃ bahavo yuddhe jaghnur mahārathāḥ

08,067.005d*1146_02 parivārya raṇe bālaṃ kva te dharmas tadā gataḥ

08,067.005d*1147_01 yady eṣa dharmas tatra na vidyate hi

08,067.005d*1147_02 kiṃ sarvathā tāluviśoṣaṇena

08,067.005d*1147_03 adyaiva dharmāṇi vidhatsva sūta

08,067.005d*1147_04 tathāpi naivādya vimokṣyase tvam

08,067.005d*1147_05 nalo hy akṣair nirjitaḥ puṣkareṇa

08,067.005d*1147_06 punar yathā rājyam avāpa vīryāt

08,067.005d*1147_07 prāptās tathā pāṇḍavā bāhuvīryāt

08,067.005d*1147_08 sarve samastāḥ parivṛttalobhāḥ

08,067.005d*1147_09 nihatya śatrūn samare pravṛddhān

08,067.005d*1147_10 sasomakā rājyam avāpnuyus te

08,067.005d*1147_11 tathā gatā dhārtarāṣṭrā vināśaṃ

08,067.005d*1147_12 dharmābhiguptaiḥ satataṃ nṛsiṃhaiḥ

08,067.005d*1148_00 saṃjaya uvāca

08,067.005d*1148_01 evam uktas tadā karṇo vāsudevena bhārata

08,067.005d*1148_02 lajjayāvanato bhūtvā nottaraṃ kiṃ cid uktavān

08,067.005d*1148_03 krodhāt prasphuramāṇauṣṭho dhanur udyamya bhārata

08,067.005d*1148_04 yodhayām āsa vai pārthaṃ mahāvegaparākramaḥ

08,067.005d*1148_05 tato 'bravīd vāsudevaḥ phalgunaṃ puruṣarṣabham

08,067.005d*1148_06 divyāstreṇaiva nirbhidya pātayasva mahābala

08,067.006a evam ukte tu rādheye vāsudevena pāṇḍavam

08,067.006c manyur abhyāviśat tīvraḥ smṛtvā tat tad dhanaṃjayam

08,067.007a tasya krodhena sarvebhyaḥ srotobhyas tejaso 'rciṣaḥ

08,067.007c prādurāsan mahārāja tad adbhutam ivābhavat

08,067.008a taṃ samīkṣya tataḥ karṇo brahmāstreṇa dhanaṃjayam

08,067.008c abhyavarṣat punar yatnam akarod rathasarjane

08,067.008d*1149_01 brahmāstreṇaiva taṃ pārtho vavarṣa śaravṛṣṭibhiḥ

08,067.008d*1150_01 karṇaś cāpi tato rājan krodharaktāntalocanaḥ

08,067.008e tad astram astreṇāvārya prajahārāsya pāṇḍavaḥ

08,067.009a tato 'nyad astraṃ kaunteyo dayitaṃ jātavedasaḥ

08,067.009c mumoca karṇam uddiśya tat prajajvāla vai bhṛśam

08,067.010a vāruṇena tataḥ karṇaḥ śamayām āsa pāvakam

08,067.010c jīmūtaiś ca diśaḥ sarvāś cakre timiradurdināḥ

08,067.011a pāṇḍaveyas tv asaṃbhrānto vāyavyāstreṇa vīryavān

08,067.011c apovāha tadābhrāṇi rādheyasya prapaśyataḥ

08,067.011d*1151_01 tatrādbhutaṃ bhārata sūtaputraś

08,067.011d*1151_02 cakre cakre bhūmim anupraviṣṭe

08,067.011d*1151_03 yad yodhayat pāṇḍavam ugravegaṃ

08,067.011d*1151_04 vivyādha cainaṃ daśabhiḥ pṛṣatkaiḥ

08,067.011d*1151_05 tato 'tividdho bharatapravīraḥ

08,067.011d*1151_06 karṇena rājan samare 'rjunas tu

08,067.011d*1151_07 babhūva kopena bhṛśaṃ pradīpto

08,067.011d*1151_08 ghṛtāvasiktaḥ sadasīva vahniḥ

08,067.011d@042_0001 tataḥ śaraṃ mahāghoraṃ jvalantam iva pāvakam

08,067.011d@042_0002 ādade pāṇḍuputrasya sūtaputro jighāṃsayā

08,067.011d@042_0003 yojyamāne tatas tasmin bāṇe dhanuṣi pūjite

08,067.011d@042_0004 cacāla pṛthivī rājan saśailavanakānanā

08,067.011d@042_0005 vavau saśarkaro vāyur diśaś ca rajasā vṛtāḥ

08,067.011d@042_0006 hāhākāraś ca saṃjajñe surāṇāṃ divi bhārata

08,067.011d@042_0007 tam iṣuṃ saṃdhitaṃ dṛṣṭvā sūtaputreṇa māriṣa

08,067.011d@042_0008 viṣādaṃ paramaṃ jagmuḥ pāṇḍavā dīnacetasaḥ

08,067.011d@042_0009 sa sāyakaḥ karṇabhujapramuktaḥ

08,067.011d@042_0010 śakrāśaniprakhyaruciḥ śitāgraḥ

08,067.011d@042_0011 bhujāntaraṃ prāpya dhanaṃjayasya

08,067.011d@042_0012 viveśa valmīkam ivoragottamaḥ

08,067.011d@042_0013 sa gāḍhaviddhaḥ samare mahātmā

08,067.011d@042_0014 vighūrṇamānaḥ ślathahastagāṇḍivaḥ

08,067.011d@042_0015 cacāla bībhatsur amitramardanaḥ

08,067.011d@042_0016 kṣiteḥ prakampe ca yathācalottamaḥ

08,067.011d@042_0017 tadantaraṃ prāpya vṛṣo mahāratho

08,067.011d@042_0018 rathāṅgam urvīgatam ujjihīrṣuḥ

08,067.011d@042_0019 rathād avaplutya nigṛhya dorbhyāṃ

08,067.011d@042_0020 śaśāka daivān na mahābalo 'pi

08,067.011d@042_0021 tataḥ kirīṭī pratilabhya saṃjñāṃ

08,067.011d@042_0022 jagrāha bāṇaṃ yamadaṇḍakalpam

08,067.011d@042_0023 dīpto 'rjunaḥ prāñjalikaṃ mahātmā

08,067.011d@042_0024 tato 'bravīd vāsudevo 'pi pārtham

08,067.011d@042_0025 chindhy asya mūrdhānam areḥ śareṇa

08,067.011d@042_0026 na yāvad ārohati vai rathaṃ vṛṣaḥ

08,067.011d@042_0027 tathaiva saṃpūjya sa tad vacaḥ prabhos

08,067.011d@042_0028 tataḥ kṣuraṃ prajvalitaṃ pragṛhya

08,067.011d@042_0029 jaghāna kakṣām amalārkavarṇāṃ

08,067.011d@042_0030 mahārathe rathacakre vimagne

08,067.012a taṃ hastikakṣyāpravaraṃ ca bāṇaiḥ; suvarṇamuktāmaṇivajramṛṣṭam

08,067.012c kālaprayatnottamaśilpiyatnaiḥ; kṛtaṃ surūpaṃ vitamaskam uccaiḥ

08,067.013a ūrjaskaraṃ tava sainyasya nityam; amitravitrāsanam īḍyarūpam

08,067.013c vikhyātam ādityasamasya loke; tviṣā samaṃ pāvakabhānucandraiḥ

08,067.014a tataḥ kṣureṇādhiratheḥ kirīṭī; suvarṇapuṅkhena śitena yattaḥ

08,067.014c śriyā jvalantaṃ dhvajam unmamātha; mahārathasyādhirather mahātmā

08,067.015a yaśaś ca dharmaś ca jayaś ca māriṣa; priyāṇi sarvāṇi ca tena ketunā

08,067.015c tadā kurūṇāṃ hṛdayāni cāpatan; babhūva hāheti ca nisvano mahān

08,067.015d*1152_01 dṛṣṭvā dhvajaṃ taṃ patitaṃ pṛthivyāṃ

08,067.015d*1152_02 kurupravīreṇa nikṛttam āśu

08,067.015d*1152_03 nāśaṃsire sūtaputrasya sarve

08,067.015d*1152_04 jayaṃ janā bhārata ye tvadīyāḥ

08,067.016a atha tvaran karṇavadhāya pāṇḍavo; mahendravajrānaladaṇḍasaṃnibham

08,067.016c ādatta pārtho 'ñjalikaṃ niṣaṅgāt; sahasraraśmer iva raśmim uttamam

08,067.017a marmacchidaṃ śoṇitamāṃsadigdhaṃ; vaiśvānarārkapratimaṃ mahārham

08,067.017c narāśvanāgāsuharaṃ tryaratniṃ; ṣaḍvājam añjogatim ugravegam

08,067.018a sahasranetrāśanitulyatejasaṃ; samānakravyādam ivātiduḥsaham

08,067.018c pinākanārāyaṇacakrasaṃnibhaṃ; bhayaṃkaraṃ prāṇabhṛtāṃ vināśanam

08,067.018d*1153_01 surendrasenāpatiśaktisaṃnibham

08,067.018d*1154_01 jagrāha pārthas tam atiprahṛṣṭo

08,067.018d*1154_02 yo devasaṃghair api durnivāryaḥ

08,067.018d*1154_03 saṃpūjito yaḥ satataṃ mahātmā

08,067.018d*1154_04 devāsurān yo vijayen maheṣuḥ

08,067.018d*1154_05 yaṃ vai prakṛṣṭaṃ prasamīkṣya yuddhe

08,067.018d*1154_06 cacāla sarvaṃ sacarācaraṃ jagat

08,067.018d*1154_07 svasti jagat syād ṛṣayaḥ pracukruśus

08,067.018d*1154_08 tam udyataṃ prekṣya mahāhaveṣum

08,067.018d*1154_09 tatas tu taṃ vai śaram aprameyaṃ

08,067.018d*1154_10 gāṇḍīvadhanvā dhanuṣi nyayojayat

08,067.019a yuktvā mahāstreṇa pareṇa mantravid; vikṛṣya gāṇḍīvam uvāca sasvanam

08,067.019c ayaṃ mahāstro 'pratimo dhṛtaḥ śaraḥ; śarīrabhic cāsuharaś ca durhṛdaḥ

08,067.020a tapo 'sti taptaṃ guravaś ca toṣitā; mayā yad iṣṭaṃ suhṛdāṃ tathā śrutam

08,067.020c anena satyena nihantv ayaṃ śaraḥ; sudaṃśitaḥ karṇam ariṃ mamājitaḥ

08,067.020d*1155_01 dharmātmā satyasaṃdhaś ca dharmarājo dayāparaḥ

08,067.020d*1155_02 jitendriyaḥ satyavādī tathainaṃ jahi sūtajam

08,067.021a ity ūcivāṃs taṃ sa mumoca bāṇaṃ; dhanaṃjayaḥ karṇavadhāya ghoram

08,067.021c kṛtyām atharvāṅgirasīm ivogrāṃ; dīptām asahyāṃ yudhi mṛtyunāpi

08,067.022a bruvan kirīṭī tam atiprahṛṣṭo; ayaṃ śaro me vijayāvaho 'stu

08,067.022c jighāṃsur arkendusamaprabhāvaḥ; karṇaṃ samāptiṃ nayatāṃ yamāya

08,067.022d*1156_01 tato vimukto balinā maheṣuḥ

08,067.022d*1156_02 prajvālayām āsa diśo nabhaś ca

08,067.023a teneṣuvaryeṇa kirīṭamālī; prahṛṣṭarūpo vijayāvahena

08,067.023c jighāṃsur arkendusamaprabheṇa; cakre viṣaktaṃ ripum ātatāyī

08,067.023d*1157_01 sainyāny anekāni ca vipramohya

08,067.023d*1157_02 gāṇḍīvamuktair vijayena bhallaiḥ

08,067.023d*1157_03 tenārjunaḥ sannahanīyamadhyāc

08,067.023d*1157_04 chiro 'harat sūtaputrasya rājan

08,067.023d*1158_01 chinnaṃ papātāñjalikena tūrṇaṃ

08,067.023d*1158_02 kāyo 'sya paścād dharaṇīṃ jagāma

08,067.023d*1159_01 tato 'rjunas tasya śiro jahāra

08,067.023d*1159_02 vṛtrasya vajreṇa yathā mahendraḥ

08,067.023d*1159_03 śarottamenāñjalikena rājaṃs

08,067.023d*1159_04 tadā mahāstrapratimantritena

08,067.023d*1159_05 pārtho 'parāhṇe śira uccakarta

08,067.023d*1159_06 vaikartanasyātha mahendrasūnuḥ

08,067.023d*1159_07 tat prāpatac cāñjalikena chinnam

08,067.023d*1159_08 athāsya kāyo nipapāta paścāt

08,067.024a tad udyatādityasamānavarcasaṃ; śarannabhomadhyagabhāskaropamam

08,067.024b*1160_01 śareṇa karṇasya śiro jahāra

08,067.024c varāṅgam urvyām apatac camūpater; divākaro 'stād iva raktamaṇḍalaḥ

08,067.025a tad asya dehī satataṃ sukhoditaṃ; svarūpam atyartham udārakarmaṇaḥ

08,067.025c pareṇa kṛcchreṇa śarīram atyajad; gṛhaṃ maharddhīva sasaṅgam īśvaraḥ

08,067.026a śarair vibhugnaṃ vyasu tad vivarmaṇaḥ; papāta karṇasya śarīram ucchritam

08,067.026c sravadvraṇaṃ gairikatoyavisravaṃ; girer yathā vajrahataṃ śiras tathā

08,067.027a dehāt tu karṇasya nipātitasya; tejo dīptaṃ khaṃ vigāhyācireṇa

08,067.027c tad adbhutaṃ sarvamanuṣyayodhāḥ; paśyanti rājan nihate sma karṇe

08,067.027d*1161_01 tataḥ śaṅkhān pāṇḍavā dadhmur uccair

08,067.027d*1161_02 dṛṣṭvā karṇaṃ pātitaṃ phālgunena

08,067.027d*1161_03 tathaiva kṛṣṇaś ca dhanaṃjayaś ca

08,067.027d*1161_04 hṛṣṭau tadā dadhmatur āśu śaṅkhau

08,067.027d*1162_01 athāntarikṣe 'pi vigāhya sūryaṃ

08,067.027d*1162_02 viveśa tejo jvalitaṃ hi tasya

08,067.027d*1162_03 hṛtottamāṅgaṃ ca śarīram ājau

08,067.027d*1162_04 papāta karṇasya śarāvakīrṇam

08,067.028a taṃ somakāḥ prekṣya hataṃ śayānaṃ; prītā nādaṃ saha sainyair akurvan

08,067.028c tūryāṇi cājaghnur atīva hṛṣṭā; vāsāṃsi caivādudhuvur bhujāṃś ca

08,067.028d*1163_01 saṃvardhayantaś ca narendrayodhāḥ

08,067.028d*1163_02 pārthaṃ samājagmur atīva hṛṣṭāḥ

08,067.028e balānvitāś cāpy apare hy anṛtyann; anyonyam āśliṣya nadanta ūcuḥ

08,067.029a dṛṣṭvā tu karṇaṃ bhuvi niṣṭanantaṃ; hataṃ rathāt sāyakenāvabhinnam

08,067.029c mahānilenāgnim ivāpaviddhaṃ; yajñāvasāne śayane niśānte

08,067.029d*1164_01 rarāja karṇasya śiro nikṛttam

08,067.029d*1164_02 astaṃ gataṃ bhāskarasyeva bimbam

08,067.029d*1165_01 hatottamāṅgaś ca sa tasya dehaḥ

08,067.029d*1165_02 pariplutaḥ śoṇitaughaprasekaiḥ

08,067.029d*1165_03 rarāja karṇasya śarāvakīrṇaḥ

08,067.029d*1165_04 svaraśmijātāvatato yathārkaḥ

08,067.029d*1166_01 pratāpya senāṃ khalu pāṇḍavīṃ raṇe

08,067.029d*1166_02 śarāṃśubhiḥ pāvakatulyadīptibhiḥ

08,067.029d*1166_03 kirīṭikālena tu karṇabhāskaro

08,067.029d*1166_04 vyanīyatāstaṃ divasāvasāne

08,067.029d*1167_01 tad ānanaṃ sūtapurasya rājan

08,067.029d*1167_02 vibhrājate padmam ivāpanālam

08,067.030a śarair ācitasarvāṅgaḥ śoṇitaughapariplutaḥ

08,067.030c vibhāti dehaḥ karṇasya svaraśmibhir ivāṃśumān

08,067.031a pratāpya senām āmitrīṃ dīptaiḥ śaragabhastibhiḥ

08,067.031c balinārjunakālena nīto 'staṃ karṇabhāskaraḥ

08,067.032a astaṃ gacchan yathādityaḥ prabhām ādāya gacchati

08,067.032c evaṃ jīvitam ādāya karṇasyeṣur jagāma ha

08,067.033a aparāhṇe parāhṇasya sūtaputrasya māriṣa

08,067.033c chinnam añjalikenājau sotsedham apatac chiraḥ

08,067.034a upary upari sainyānāṃ tasya śatros tad añjasā

08,067.034c śiraḥ karṇasya sotsedham iṣuḥ so 'pāharad drutam

08,067.034d*1168_01 tac chiro bharataśreṣṭha śobhayām āsa medinīm

08,067.034d*1168_02 yadṛcchayā mahārāja āditya iva gāṃ gataḥ

08,067.034d*1168_03 taṃ dṛṣṭvā samaravimardalabdhanidraṃ

08,067.034d*1168_04 daṣṭoṣṭhaṃ rudhiraparītakātarākṣam

08,067.034d*1168_05 rādheyaṃ rathavarapṛṣṭhasaṃniṣaṇṇaṃ

08,067.034d*1168_06 hīnāṃśur divasakaro muhūrtam āsīt

08,067.034d*1168_07 niḥśabdatūryaṃ hatayaudhamukhyaṃ

08,067.034d*1168_08 praśāntadarpaṃ dhṛtarāṣṭrasainyam

08,067.034d*1168_09 na śobhate sūryasutena hīnaṃ

08,067.034d*1168_10 vṛndaṃ grahāṇām iva candrahīnam

08,067.035 saṃjaya uvāca

08,067.035a karṇaṃ tu śūraṃ patitaṃ pṛthivyāṃ; śarācitaṃ śoṇitadigdhagātram

08,067.035c dṛṣṭvā śayānaṃ bhuvi madrarājaś; chinnadhvajenāpayayau rathena

08,067.036a karṇe hate kuravaḥ prādravanta; bhayārditā gāḍhaviddhāś ca saṃkhye

08,067.036c avekṣamāṇā muhur arjunasya; dhvajaṃ mahāntaṃ vapuṣā jvalantam

08,067.036d*1169_01 hate tu karṇe kuravaḥ prādravanta bhayārditāḥ

08,067.036d*1169_02 gāḍhaviddhāś ca saṃkhye te bāṇair gāṇḍīvadhanvanā

08,067.036d*1169_03 avekṣamāṇāḥ pārthasya dhvajaṃ bhīṣaṇavānaram

08,067.036d*1169_04 pratīpasainyahantāraṃ prādravaṃs te diśo daśa

08,067.036d*1170_01 karṇe hate pārthabhayāt pradudruvur

08,067.036d*1170_02 vaikartane dhārtarāṣṭrāḥ saśalyāḥ

08,067.036d*1170_03 avekṣamāṇā muhur arjunasya

08,067.036d*1170_04 ketuṃ mahāntaṃ yaśasā jvalantam

08,067.037a sahasranetrapratimānakarmaṇaḥ; sahasrapatrapratimānanaṃ śubham

08,067.037c sahasraraśmir dinasaṃkṣaye yathā; tathāpatat tasya śiro vasuṃdharām

08,067.037d*1171_01 vyūḍhoraskaṃ kamalanayanaṃ taptahemāvabhāsaṃ

08,067.037d*1171_02 karṇaṃ dṛṣṭvā bhuvi nipatitaṃ pārthabāṇābhitaptam

08,067.037d*1171_03 pāṃsugrastaṃ malinam asakṛt putram anvīkṣamāṇo

08,067.037d*1171_04 mandaṃ mandaṃ vrajati savitā mandiraṃ mandaraśmiḥ

08,068.001 saṃjaya uvāca

08,068.001a śalyas tu karṇārjunayor vimarde; balāni dṛṣṭvā mṛditāni bāṇaiḥ

08,068.001c duryodhanaṃ yāntam avekṣamāṇo; saṃdarśayad bhārata yuddhabhūmim

08,068.001d*1172_01 nipātite cādhirathau mahārathe

08,068.001d*1172_02 dhvaja* ye somakapāṇḍavaiś ca

08,068.001d*1173_01 yayau sa tenaiva rathena tūrṇaṃ

08,068.001d*1173_02 helīkṛtaḥ sṛñjayasomakaiś ca

08,068.001d*1174_01 śalyas tu karṇe nihate kirīṭinā

08,068.001d*1174_02 trastaṃ balaṃ prasamīkṣyārtarūpam

08,068.001d*1174_03 yayau hate cādhirathau padānuge

08,068.001d*1174_04 rathena saṃcchinnaparicchadena

08,068.002a nipātitasyandanavājināgaṃ; dṛṣṭvā balaṃ tad dhatasūtaputram

08,068.002c duryodhano 'śrupratipūrṇanetro; muhur muhur nyaśvasad ārtarūpaḥ

08,068.002d*1175_00 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,068.002d*1175_01 kathaṃ nu karṇārjunayor vimarde

08,068.002d*1175_02 dagdhasya raudre 'hani vidrutasya

08,068.002d*1175_03 babhūva rūpaṃ kurusṛñjayānāṃ

08,068.002d*1175_04 balasya bāṇonmathitasya saṃkhye

08,068.003a karṇaṃ tu śūraṃ patitaṃ pṛthivyāṃ; śarācitaṃ śoṇitadigdhagātram

08,068.003c yadṛcchayā sūryam ivāvanisthaṃ; didṛkṣavaḥ saṃparivārya tasthuḥ

08,068.004a prahṛṣṭavitrastaviṣaṇṇavismṛtās; tathāpare śokagatā ivābhavan

08,068.004c pare tvadīyāś ca paraspareṇa; yathā yathaiṣāṃ prakṛtis tathābhavan

08,068.005a praviddhavarmābharaṇāmbarāyudhaṃ; dhanaṃjayenābhihataṃ hataujasam

08,068.005c niśamya karṇaṃ kuravaḥ pradudruvur; hatarṣabhā gāva ivākulākulāḥ

08,068.005d*1176_01 bhīmaś ca bhīmena mahāsvanena

08,068.005d*1176_02 nādaṃ kṛtvā rodasī kampayānaḥ

08,068.005d*1176_03 āsphoṭayan valgate nṛtyate ca

08,068.005d*1176_04 hate karṇe trāsayan dhārtarāṣṭrān

08,068.005d*1176_05 tathaiva rājan somakāḥ sṛñjayāś ca

08,068.005d*1176_06 śaṅkhān dadhmuḥ sasvajuś cāpi sarve

08,068.005d*1176_07 parasparaṃ kṣatriyā hṛṣṭarūpāḥ

08,068.005d*1176_08 sūtātmaje nihate vai tadānīm

08,068.006a kṛtvā vimardaṃ bhṛśam arjunena; karṇaṃ hataṃ kesariṇeva nāgam

08,068.006b*1177_01 tīrṇā pratijñā puruṣarṣabheṇa

08,068.006b*1177_02 vairasyāntaṃ gatavāṃś cāpi pārthaḥ

08,068.006c dṛṣṭvā śayānaṃ bhuvi madrarājo; bhīto 'pasarpat sarathaḥ suśīghram

08,068.007a madrādhipaś cāpi vimūḍhacetās; tūrṇaṃ rathenāpahṛtadhvajena

08,068.007c duryodhanasyāntikam etya śīghraṃ; saṃbhāṣya duḥkhārtam uvāca vākyam

08,068.008a viśīrṇanāgāśvarathapravīraṃ; balaṃ tvadiyaṃ yamarāṣṭrakalpam

08,068.008c anyonyam āsādya hataṃ mahadbhir; narāśvanāgair girikūṭakalpaiḥ

08,068.009a naitādṛśaṃ bhārata yuddham āsīd; yathādya karṇārjunayor babhūva

08,068.009c grastau hi karṇena sametya kṛṣṇāv; anye ca sarve tava śatravo ye

08,068.010a daivaṃ tu yat tat svavaśaṃ pravṛttaṃ; tat pāṇḍavān pāti hinasti cāsmān

08,068.010c tavārthasiddhyarthakarā hi sarve; prasahya vīrā nihatā dviṣadbhiḥ

08,068.011a kuberavaivasvatavāsavānāṃ; tulyaprabhāvāmbupateś ca vīrāḥ

08,068.011c vīryeṇa śauryeṇa balena caiva; tais taiś ca yuktā vipulair guṇaughaiḥ

08,068.012a avadhyakalpā nihatā narendrās; tavārthakāmā yudhi pāṇḍaveyaiḥ

08,068.012c tan mā śuco bhārata diṣṭam etat; paryāyasiddhir na sadāsti siddhiḥ

08,068.013a etad vaco madrapater niśamya; svaṃ cāpanītaṃ manasā nirīkṣya

08,068.013c duryodhano dīnamanā visaṃjñaḥ; punaḥ punar nyaśvasad ārtarūpaḥ

08,068.013d*1178_00 saṃjaya uvāca

08,068.013d*1178_01 dṛṣṭvā tu sainyaṃ vinivartyamānaṃ

08,068.013d*1178_02 putreṇa te madrapatis tadānīm

08,068.013d*1178_03 saṃtrastarūpaḥ parimūḍhacetā

08,068.013d*1178_04 duryodhanaṃ vākyam idaṃ babhāṣe

08,068.013d@043_0000 dhṛtarāṣṭra uvāca

08,068.013d@043_0001 tasmiṃs tu karṇārjunayor vimarde

08,068.013d@043_0002 dagdhasya raudre 'hani vidrutasya

08,068.013d@043_0003 babhūva rūpaṃ kurusṛñjayānāṃ

08,068.013d@043_0004 saṃjaya uvāca

08,068.013d@043_0004 balasya bāṇonmathitasya kīdṛk

08,068.013d@043_0005 śṛṇu rājann avahito yathā vṛtto mahākṣayaḥ

08,068.013d@043_0006 ghoro manuṣyadehānām ājau naravarakṣayaḥ

08,068.013d@043_0007 yatra karṇe hate pārthaḥ siṃhanādam athākarot

08,068.013d@043_0008 tadā tava sutān rājann āviveśa mahad bhayam

08,068.013d@043_0009 na saṃdhātum anīkāni na caivātha parākrame

08,068.013d@043_0010 āsīd buddhir hate karṇe tava yodhasya kasya cit

08,068.013d@043_0011 vaṇijo nāvi bhinnāyām agādhe hy aplavā yathā

08,068.013d@043_0012 apāre pāram icchanto hate dvīpe kirīṭinā

08,068.013d@043_0013 sūtaputre hate rājan vitrastāḥ śaravikṣatāḥ

08,068.013d@043_0014 anāthā nātham icchanto mṛgāḥ siṃhair ivārditāḥ

08,068.013d@043_0015 bhagnaśṛṅgā iva vṛṣā bhagnadaṣṭrā ivoragāḥ

08,068.013d@043_0016 pratyapāyāma sāyāhne nirjitāḥ savyasācinā

08,068.013d@043_0017 hatapravīrā vidhvastā nikṛttā niśitaiḥ śaraiḥ

08,068.013d@043_0018 sūtaputre hate rājan putrās te vyadravan bhayāt

08,068.013d@043_0019 viśastrakavacāḥ sarve kāṃdiśīkā vicetasaḥ

08,068.013d@043_0020 anyonyam avamṛdnanto vīkṣyamāṇā bhayārditāḥ

08,068.013d@043_0021 mām eva tūrṇaṃ bībhatsur mām eva ca vṛkodaraḥ

08,068.013d@043_0022 abhiyātīti manvānāḥ petur mamluś ca saṃbhramāt

08,068.013d@043_0023 hayān anye rathān anye gajān anye mahārathāḥ

08,068.013d@043_0024 āhatya javasaṃpannāḥ pādātāḥ prādravan bhayāt

08,068.013d@043_0025 kuñjaraiḥ syandanāḥ kṣuṇṇāḥ sādinaś ca mahārathaiḥ

08,068.013d@043_0026 padātisaṃghāś cāśvaughaiḥ palāyadbhir bhayārditāḥ

08,068.013d@043_0027 vyālataskarasaṃkīrṇe sārthahīnā yathā vane

08,068.013d@043_0028 tathā tvadīyā nihate sūtaputre tadābhavan

08,068.013d@043_0029 hatārohās tathā nāgāś chinnahastās tathā narāḥ

08,068.013d@043_0030 sarvaṃ pārthamayaṃ lokaṃ saṃpaśyanto bhayāturāḥ

08,068.013d@043_0031 tān prekṣya dravataḥ sarvān bhīmasenabhayārditān

08,068.013d@043_0032 duryodhano 'tha svaṃ sūtaṃ vāhety uktvedam abravīt

08,068.013d@043_0033 nātikramiṣyate pārtho dhanuṣpāṇir vyavasthitaḥ

08,068.013d@043_0034 jaghanya eva sainyānāṃ śanair aśvān acodayat

08,068.013d@043_0035 jaghanye yudhyamānaṃ hi kaunteyo māṃ na saṃśayaḥ

08,068.013d@043_0036 notsaheta vyatikrāntuṃ velām iva mahodadhiḥ

08,068.013d@043_0037 adyārjunaṃ sagovindaṃ māninaṃ ca vṛkodaram

08,068.013d@043_0038 nihatya śiṣṭāñ śatrūṃś ca karṇasyānṛṇyam āpnuyām

08,068.013d@043_0039 tac chrutvā kururājasya śūrārthasadṛśaṃ vacaḥ

08,068.013d@043_0040 sūto hemaparicchannāñ śanair aśvān acodayat

08,068.013d@043_0041 rathāśvagajahīnās tu pādātās tava māriṣa

08,068.013d@043_0042 pañcaviṃśatisāhasrā yuddhāyaiva vyavasthitāḥ

08,068.013d@043_0043 tān bhīmasenaḥ saṃkruddho dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ

08,068.013d@043_0044 balena caturaṅgeṇa parikṣipya nijaghnatuḥ

08,068.013d@043_0045 pratyayudhyanta te sarve bhīmasenaṃ sapārṣatam

08,068.013d@043_0046 pārthapārṣatayoś cānye jagṛhus tatra nāmanī

08,068.013d@043_0047 akrudhyata tadā bhīmas tai raṇe pratyupasthitaiḥ

08,068.013d@043_0048 so 'vatīrya rathāt tūrṇaṃ gadāpāṇir ayudhyata

08,068.013d@043_0049 na tān rathastho bhūmiṣṭhān dharmāpekṣī vṛkodaraḥ

08,068.013d@043_0050 yodhayām āsa kaunteyo bhujavīryam upāśritaḥ

08,068.013d@043_0051 jātarūpaparicchannāṃ pragṛhya mahatīṃ gadām

08,068.013d@043_0052 avadhīt tāvakān sarvān daṇḍapāṇir ivāntakaḥ

08,068.013d@043_0053 padātino 'pi saṃrabdhās tyaktvā jīvitam ātmanaḥ

08,068.013d@043_0054 bhīmam abhyadravan saṃkhye pataṃgā iva pāvakam

08,068.013d@043_0055 āsādya bhīmasenaṃ tu saṃrabdhā yuddhadurmadāḥ

08,068.013d@043_0056 vineśuḥ sahasā dṛṣṭvā bhūtagrāmā ivāntakam

08,068.013d@043_0057 śyenavad vyacarad bhīmo gadāhasto mahābalaḥ

08,068.013d@043_0058 pañcaviṃśatisāhasrāṃs tāvakānām apothayat

08,068.013d@043_0059 hatvā tat puruṣānīkaṃ bhīmaḥ satyaparākramaḥ

08,068.013d@043_0060 dhṛṣṭadyumnaṃ puraskṛtya punas tasthau mahābalaḥ

08,068.013d@043_0061 dhṛṣṭadyumno 'pi ca mahān amitragaṇamardanaḥ

08,068.013d@043_0062 putraḥ pāñcālarājasya dhanurdharavaro yudhi

08,068.013d@043_0063 vipralīnān rathāśvena padātīyān samantataḥ

08,068.013d@043_0064 pañcaviṃśatisāhasrān avadhīn niśitaiḥ śaraiḥ

08,068.013d@043_0065 śarair nikṛttāḥ samare dhṛṣṭadyumnena tāvakāḥ

08,068.013d@043_0066 pañcaviṃśatisāhasrāḥ kālam ārchan padātayaḥ

08,068.013d@043_0067 hatvā tat puruṣānīkaṃ dhṛṣṭadyumno mahābalaḥ

08,068.013d@043_0068 bhīmasenaṃ puraskṛtya na cirāt pratyadṛśyata

08,068.013d@043_0069 taṃ pārāvatavarṇāśvaṃ kruddhaṃ kruddhāntakopamam

08,068.013d@043_0070 dhṛṣṭadyumnaṃ raṇe dṛṣṭvā tvadīyāḥ prādravan bhayāt

08,068.013d@043_0071 dhanaṃjayo rathānīkam abhyavartata vīryavān

08,068.013d@043_0072 mādrīputrau tu śakuniṃ sātyakiś ca mahārathaḥ

08,068.013d@043_0073 javenābhyapatan hṛṣṭā nighnantaḥ saubalaṃ balam

08,068.013d@043_0074 tasyāśvavārān subahūn vinihatya śitaiḥ śaraiḥ

08,068.013d@043_0075 tam abhyadhāvaṃs tvaritās tato yuddham abhūt tadā

08,068.013d@043_0076 dhanaṃjayo 'pi cābhyetya rathānīkaṃ tava prabho

08,068.013d@043_0077 viśrutaṃ triṣu lokeṣu vyākṣipad gāṇḍivaṃ dhanuḥ

08,068.013d@043_0078 kṛṣṇasārathim āyāntaṃ dṛṣṭvā śvetahayaṃ ratham

08,068.013d@043_0079 arjunaṃ cāpi yoddhāraṃ tvadīyāḥ prādravan bhayāt

08,068.013d@043_0080 viprahīnā rathāśvena gajaiś ca parivarjitāḥ

08,068.013d@043_0081 pañcaviṃśatisāhasrāḥ kālam ārchan padātayaḥ

08,068.013d@043_0082 hatvā tat puruṣānīkaṃ pāñcālānāṃ mahārathaḥ

08,068.013d@043_0083 putraḥ pāñcālarājasya dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ

08,068.013d@043_0084 bhīmasenaṃ puraskṛtya na cirāt pratyadṛśyata

08,068.013d@043_0085 mahādhanurdharaḥ śrīmān amitragaṇasūdanaḥ

08,068.013d@043_0086 pārāvatasavarṇāśvaṃ kovidāramahādhvajam

08,068.013d@043_0087 dhṛṣṭadyumnarathaṃ dṛṣṭvā prādravanta bhayād bhṛśam

08,068.013d@043_0088 gāndhārarājaṃ śīghrāstram anusṛtya yaśasvinau

08,068.013d@043_0089 na cirāt pratyadṛśyetāṃ mādrīputrau sasātyakī

08,068.013d@043_0090 cekitānaḥ śikhaṇḍī ca draupadeyāś ca māriṣa

08,068.013d@043_0091 hatvā tvadīyaṃ sumahat sainyaṃ śaṅkhān athādhaman

08,068.013d@043_0092 te sarve tāvakān prekṣya dravamāṇān parāṅmukhān

08,068.013d@043_0093 abhyadravañ jighāṃsanto vṛṣāñ jitvā yathā vṛṣāḥ

08,068.013d@043_0094 senāvaśeṣaṃ taṃ dṛṣṭvā tava sainyaṃ parāṅmukham

08,068.013d@043_0095 vyavasthitaṃ savyasācī cukrodha balavat tadā

08,068.013d@043_0096 dhanaṃjayo rathānīkam abhyavartata vīryavān

08,068.013d@043_0097 viśrutaṃ triṣu lokeṣu vyākṣipad gāṇḍivaṃ dhanuḥ

08,068.013d@043_0098 tata etāñ śarai rājan sahasrān samavārayan

08,068.013d@043_0099 rajasā coddhatenātha na sma kiṃ cid vyadṛśyata

08,068.013d@043_0100 anyakārīkṛte loke śarabhūte mahītale

08,068.013d@043_0101 diśaḥ sarvā mahārāja tāvakāḥ prādravan bhayāt

08,068.013d@043_0102 bhajyamāneṣu sainyeṣu kururājo viśāṃ pate

08,068.013d@043_0103 parān abhimukhāṃś caiva sutas te samupādravat

08,068.013d@043_0104 tato duryodhanaḥ sarvān ājuhāvātha pāṇḍavān

08,068.013d@043_0105 yuddhāya bharataśreṣṭha devān iva purā baliḥ

08,068.013d@043_0106 ta enam abhivartanta sahitāḥ samupādravan

08,068.013d@043_0107 nānāśastrasṛjaḥ sarve bhartsayanto muhur muhuḥ

08,068.013d@043_0108 duryodhano 'py asaṃbhrāntas tān arīn niśitaiḥ śaraiḥ

08,068.013d@043_0109 vyadhamad yudhi rājendra ghorarūpo viśāṃ pate

08,068.013d@043_0110 tatrādbhutam apaśyāma tava putrasya pauruṣam

08,068.013d@043_0111 yad enaṃ pāṇḍavāḥ sarve na śekur ativartitum

08,068.013d@043_0112 nātidūrāpayātaṃ tu kṛtabuddhiṃ palāyane

08,068.013d@043_0113 duryodhanaḥ svakaṃ sainyam apaśyac charavikṣatam

08,068.013d@043_0114 tato 'vasthāpya rājendra kṛtabuddhis tavātmajaḥ

08,068.013d@043_0115 harṣayann iva tān yodhān idaṃ vacanam abravīt

08,068.013d@043_0116 na taṃ deśaṃ prapaśyāmi pṛthivyāṃ parvateṣu ca

08,068.013d@043_0117 yatra yātān na vo hanyuḥ pāṇḍavāḥ kiṃ sṛtena vaḥ

08,068.013d@043_0118 alpaṃ ca balam eteṣāṃ kṛṣṇau ca bhṛśavikṣatau

08,068.013d@043_0119 yadi sarve 'tra tiṣṭhāmo dhruvo no vijayo bhavet

08,068.013d@043_0120 viprayātāṃś ca no bhinnān pāṇḍavāḥ kṛtakilbiṣāḥ

08,068.013d@043_0121 anusṛtya vadhiṣyanti śreyān naḥ samare vadhaḥ

08,068.013d@043_0122 sukhaṃ sāṃgrāmiko mṛtyuḥ kṣatradharmeṇa yudhyatām

08,068.013d@043_0123 mṛto duḥkhaṃ na jānīte pretya cānantyam aśnute

08,068.013d@043_0124 śṛṇudhvaṃ kṣatriyāḥ sarve yāvantaḥ stha samāgatāḥ

08,068.013d@043_0125 yadā śūraṃ ca bhīruṃ ca mārayaty antako yamaḥ

08,068.013d@043_0126 ko nu mūḍho na yudhyeta mādṛśaḥ kṣatriyavrataḥ

08,068.013d@043_0127 dviṣato bhīmasenasya kruddhasya vaśam eṣyatha

08,068.013d@043_0128 pitāmahair ācaritaṃ na dharmaṃ hātum arhatha

08,068.013d@043_0129 na hi dharmo 'sti pāpīyān kṣatriyasya palāyanāt

08,068.013d@043_0130 na yuddhadharmāc chreyo 'nyaḥ panthāḥ svargasya kauravāḥ

08,068.013d@043_0131 acireṇa hatā lokaṃ sarve yodhāḥ samāpnuta

08,068.013d@043_0132 evaṃ bruvati te putre sainikā bhṛśavikṣatāḥ

08,068.013d@043_0133 anavekṣyaiva tad vākyaṃ prādravan sarvatomukham

08,068.014a taṃ dhyānamūkaṃ kṛpaṇaṃ bhṛśārtam; ārtāyanir dīnam uvāca vākyam

08,068.014c paśyedam ugraṃ naravājināgair; āyodhanaṃ vīrahataiḥ prapannam

08,068.015a mahīdharābhaiḥ patitair mahāgajaiḥ; sakṛt praviddhaiḥ śaraviddhamarmabhiḥ

08,068.015c tair vihvaladbhiś ca gatāsubhiś ca; pradhvastayantrāyudhavarmayodhaiḥ

08,068.016a vajrāpaviddhair iva cācalendrair; vibhinnapāṣāṇamṛgadrumauṣadhaiḥ

08,068.016c praviddhaghaṇṭāṅkuśatomaradhvajaiḥ; sahemamālai rudhiraughasaṃplutaiḥ

08,068.017a śarāvabhinnaiḥ patitaiś ca vājibhiḥ; śvasadbhir anyaiḥ kṣatajaṃ vamadbhiḥ

08,068.017c dīnaiḥ stanadbhiḥ parivṛttanetrair; mahīṃ daśadbhiḥ kṛpaṇaṃ nadadbhiḥ

08,068.018a tathāpaviddhair gajavājiyodhair; mandāsubhiś caiva gatāsubhiś ca

08,068.018a*1179_01 balāpaviddhai rathavīrasaṃghaiḥ

08,068.018c narāśvanāgaiś ca rathaiś ca marditair; mahī mahāvaitaraṇīva durdṛśā

08,068.019a gajair nikṛttāparahastagātrair; udvepamānaiḥ patitaiḥ pṛthivyām

08,068.019b*1180_01 viśīrṇadantaiḥ kṣatajaṃ vamadbhiḥ

08,068.019b*1180_02 sphuradbhir ārtaiḥ karuṇaṃ raṇājire

08,068.019b*1180_03 suyodhavarmāyudhapādagoptṛbhiḥ

08,068.019b*1180_04 prakīrṇatūṇīrapatākaketubhiḥ

08,068.019b*1180_05 suvarṇajālāvatatair bhṛśāhatair

08,068.019b*1180_06 mahī viyad dyaur jaladair ivāvṛtā

08,068.019b*1181_01 saṃyaṃtṛyodhācaraṇair mahāgajaiḥ

08,068.019c yaśasvibhir nāgarathāśvayodhibhiḥ; padātibhiś cābhimukhair hataiḥ paraiḥ

08,068.019e viśīrṇavarmābharaṇāmbarāyudhair; vṛtā niśāntair iva pāvakair mahī

08,068.020a śaraprahārābhihatair mahābalair; avekṣyamāṇaiḥ patitaiḥ sahasraśaḥ

08,068.020c pranaṣṭasaṃjñaiḥ punar ucchvasadbhir; mahī babhūvānugatair ivāgnibhiḥ

08,068.020d*1182_01 karṇārjunābhyāṃ śarabhinnagātrair

08,068.020d*1182_02 hataiḥ pravīraḥ kurusṛñjayānām

08,068.020e divaś cyutair bhūr atidīptimadbhir; naktaṃ grahair dyaur amaleva dīptaiḥ

08,068.021a śarās tu karṇārjunabāhumuktā; vidārya nāgāśvamanuṣyadehān

08,068.021c prāṇān nirasyāśu mahīm atīyur; mahoragā vāsam ivābhito 'straiḥ

08,068.022a hatair manuṣyāśvagajaiś ca saṃkhye; śarāvabhinnaiś ca rathair babhūva

08,068.022c dhanaṃjayasyādhiratheś ca mārge; gajair agamyā vasudhātidurgā

08,068.023a rathair vareṣūn mathitaiś ca yodhaiḥ; saṃsyūtasūtāśvavarāyudhadhvajaiḥ

08,068.023c viśīrṇaśastrair vinikṛttabandhurair; nikṛttacakrākṣayugatriveṇubhiḥ

08,068.024a vimuktayantrair nihatair ayasmayair; hatānuṣaṅgair viniṣaṅgabandhuraiḥ

08,068.024c prabhagnanīḍair maṇihemamaṇḍitaiḥ; stṛtā mahī dyaur iva śāradair ghanaiḥ

08,068.025a vikṛṣyamaṇair javanair alaṃkṛtair; hateśvarair ājirathaiḥ sukalpitaiḥ

08,068.025c manuṣyamātaṅgarathāśvarāśibhir; drutaṃ vrajanto bahudhā vicūrṇitāḥ

08,068.026a sahemapaṭṭāḥ parighāḥ paraśvadhāḥ; kaḍaṅgarāyomusalāni paṭṭiśāḥ

08,068.026c petuś ca khaḍgā vimalā vikośā; gadāś ca jāmbūnadapaṭṭabaddhāḥ

08,068.027a cāpāni rukmāṅgadabhūṣaṇāni; śarāś ca kārtasvaracitrapuṅkhāḥ

08,068.027c ṛṣṭyaś ca pītā vimalā vikośāḥ; prāsāḥ sakhaḍgāḥ kanakāvabhāsāḥ

08,068.028a chatrāṇi vālavyajanāni śaṅkhāḥ; srajaś ca puṣpottamahemacitrāḥ

08,068.028c kuthāḥ patākāmbaraveṣṭitāś ca; kirīṭamālā mukuṭāś ca śubhrāḥ

08,068.029a prakīrṇakā viprakīrṇāḥ kuthāś ca; pradhānamuktātaralāś ca hārāḥ

08,068.029c āpīḍakeyūravarāṅgadāni; graiveyaniṣkāḥ sasuvarṇasūtrāḥ

08,068.030a maṇyuttamā vajrasuvarṇamuktā; ratnāni coccāvacamaṅgalāni

08,068.030c gātrāṇi cātyantasukhocitāni; śirāṃsi cendupratimānanāni

08,068.031a dehāṃś ca bhogāṃś ca paricchadāṃś ca; tyaktvā manojñāni sukhāni cāpi

08,068.031c svadharmaniṣṭhāṃ mahatīm avāpya; vyāptāṃś ca lokān yaśasā samīyuḥ

08,068.031c*1183_01 gatā itaḥ svargalokāya rājan

08,068.031d*1184_01 nivarta duryodhana yāntu sainikā

08,068.031d*1184_02 vrajasva rājañ śibirāya mānada

08,068.031d*1184_03 divākaro hy eṣa vilambate prabho

08,068.031d*1184_04 punas tvam evātra narendra kāraṇam

08,068.032a ity evam uktvā virarāma śalyo; duryodhanaḥ śokaparītacetāḥ

08,068.032c hā karṇa hā karṇa iti bruvāṇa; ārto visaṃjño bhṛśam aśrunetraḥ

08,068.032d*1185_01 yuddhāya rājan viniviṣṭabuddhiṃ

08,068.032d*1185_02 hā karṇa hā karṇa iti bruvāṇam

08,068.033a taṃ droṇaputrapramukhā narendrāḥ; sarve samāśvāsya saha prayānti

08,068.033c nirīkṣamāṇā muhur arjunasya; dhvajaṃ mahāntaṃ yaśasā jvalantam

08,068.034a narāśvamātaṅgaśarīrajena; raktena siktā rudhireṇa bhūmiḥ

08,068.034c raktāmbarasrak tapanīyayogān; nārī prakāśā iva sarvagamyā

08,068.035a pracchannarūpā rudhireṇa rājan; raudre muhūrte 'tivirājamānāḥ

08,068.035c naivāvatasthuḥ kuravaḥ samīkṣya; pravrājitā devalokāś ca sarve

08,068.036a vadhena karṇasya suduḥkhitās te; hā karṇa hā karṇa iti bruvāṇāḥ

08,068.036c drutaṃ prayātāḥ śibirāṇi rājan; divākaraṃ raktam avekṣamāṇāḥ

08,068.037a gāṇḍīvamuktais tu suvarṇapuṅkhaiḥ; śitaiḥ śaraiḥ śoṇitadigdhavājaiḥ

08,068.037c śaraiś citāṅgo bhuvi bhāti karṇo; hato 'pi san sūrya ivāṃśumālī

08,068.038a karṇasya dehaṃ rudhirāvasiktaṃ; bhaktānukampī bhagavān vivasvān

08,068.038c spṛṣṭvā karair lohitaraktarūpaḥ; siṣṇāsur abhyeti paraṃ samudram

08,068.039a itīva saṃcintya surarṣisaṃghāḥ; saṃprasthitā yānti yathāniketam

08,068.039c saṃcintayitvā ca janā visasrur; yathāsukhaṃ khaṃ ca mahītalaṃ ca

08,068.040a tad adbhutaṃ prāṇabhṛtāṃ bhayaṃkaraṃ; niśamya yuddhaṃ kuruvīramukhyayoḥ

08,068.040c dhanaṃjayasyādhiratheś ca vismitāḥ; praśaṃsamānāḥ prayayus tadā janāḥ

08,068.041a śaraiḥ saṃkṛttavarmāṇaṃ vīraṃ viśasane hatam

08,068.041c gatāsum api rādheyaṃ naiva lakṣmīr vyamuñcata

08,068.041d*1186_01 niṣṭaptahemavapuṣaṃ jvalanārkasamatviṣam

08,068.041d*1186_02 jīvantam iva taṃ śūraṃ sarvabhūtāni menire

08,068.041d*1186_03 hatasyāpi mahārāja sūtaputrasya saṃyuge

08,068.041d*1186_04 vitresuḥ sarvabhūtāni siṃhasyevetare mṛgāḥ

08,068.041d*1187_01 hato 'pi puruṣavyāghro vyāharann iva lakṣyate

08,068.041d*1188_01 nābhavad vikṛtaṃ kiṃ cin mṛtasyāpi mahātmanaḥ

08,068.041d*1188_02 cāruveṣadharaṃ rājañ cārumauliśirodharam

08,068.041d*1188_03 tan mukhaṃ sūtaputrasya pūrṇacandrasamadyuti

08,068.042a nānābharaṇavān rājan mṛṣṭajāmbūnadāṅgadaḥ

08,068.042b*1189_01 varṣitvā śaravarṣāṇi pratāpya ripuvāhinīm

08,068.042b*1189_02 śrīmān iva sahasrāṃśur jvalan sarvān pratāpya ca

08,068.042b*1190_01 hato vaikartanaḥ karṇaḥ saputraḥ sahavāhanaḥ

08,068.042b*1190_02 arthināṃ pakṣisaṃghasya kalpavṛkṣo nipātitaḥ

08,068.042c hato vaikartanaḥ śete pādapo 'ṅkuravān iva

08,068.043a kanakottamasaṃkāśaḥ pradīpta iva pāvakaḥ

08,068.043b*1191_01 sa śāntaḥ puruṣavyāghraḥ pārthasāyakavāriṇā

08,068.043b*1191_02 yathā hi jvalano dīpto jalam āsādya śāmyati

08,068.043b*1191_03 karṇāgniḥ samare tadvat pārthameghena śāmitaḥ

08,068.043b*1191_04 pragṛhya ca yaśo dīptaṃ suyuddhenātmano bhuvi

08,068.043b*1192_01 visṛjya śaravarṣāṇi pratāpya ca diśo daśa

08,068.043c saputraḥ puruṣavyāghraḥ saṃśāntaḥ pārthatejasā

08,068.043e pratāpya pāṇḍavān rājan pāñcālāṃś cāstratejasā

08,068.044a dadānīty eva yo 'vocan na nāstīty arthito 'rthibhiḥ

08,068.044c sadbhiḥ sadā satpuruṣaḥ sa hato dvairathe vṛṣaḥ

08,068.045a yasya brāhmaṇasāt sarvam ātmārthaṃ na mahātmanaḥ

08,068.045c nādeyaṃ brāhmaṇeṣv āsīd yasya svam api jīvitam

08,068.046a sadā nṝṇāṃ priyo dātā priyadāno divaṃ gataḥ

08,068.046b*1193_01 sa pārthāstravinirdagdho gataḥ paramikāṃ gatim

08,068.046b*1193_02 yam āśrityākarod vairaṃ sutas te sa gato divam

08,068.046c ādāya tava putrāṇāṃ jayāśāṃ śarma varma ca

08,068.047a hate sma karṇe sarito na sravanti; jagāma cāstaṃ kaluṣo divākaraḥ

08,068.047c grahaś ca tiryag jvalitārkavarṇo; yamasya putro 'bhyudiyāya rājan

08,068.048a nabhaḥ paphālātha nanāda corvī; vavuś ca vātāḥ paruṣātivelam

08,068.048c diśaḥ sadhūmāś ca bhṛśaṃ prajajvalur; mahārṇavāś cukṣubhire ca sasvanāḥ

08,068.049a sakānanāḥ sādricayāś cakampuḥ; pravivyathur bhūtagaṇāś ca māriṣa

08,068.049c bṛhaspatī rohiṇīṃ saṃprapīḍya; babhūva candrārkasamānavarṇaḥ

08,068.050a hate karṇe na diśo viprajajñus; tamovṛtā dyaur vicacāla bhūmiḥ

08,068.050c papāta colkā jvalanaprakāśā; niśācarāś cāpy abhavan prahṛṣṭāḥ

08,068.051a śaśiprakāśānanam arjuno yadā; kṣureṇa karṇasya śiro nyapātayat

08,068.051c athāntarikṣe divi ceha cāsakṛd; babhūva hāheti janasya nisvanaḥ

08,068.052a sa devagandharvamanuṣyapūjitaṃ; nihatya karṇaṃ ripum āhave 'rjunaḥ

08,068.052c rarāja pārthaḥ parameṇa tejasā; vṛtraṃ nihatyeva sahasralocanaḥ

08,068.053a tato rathenāmbudavṛndanādinā; śarannabhomadhyagabhāskaratviṣā

08,068.053c patākinā bhīmaninādaketunā; himenduśaṅkhasphaṭikāvabhāsinā

08,068.053d*1194_01 mahendravāhapratimena tāv ubhau

08,068.053d*1194_02 mahendravīryapratimānapauruṣau

08,068.053e suvarṇamuktāmaṇivajravidrumair; alaṃkṛtenāpratimānaraṃhasā

08,068.054a narottamau pāṇḍavakeśimardanāv; udāhitāv agnidivākaropamau

08,068.054c raṇājire vītabhayau virejatuḥ; samānayānāv iva viṣṇuvāsavau

08,068.055a tato dhanurjyātalaneminisvanaiḥ; prasahya kṛtvā ca ripūn hataprabhān

08,068.055c saṃsādhayitvaiva kurūñ śaraughaiḥ; kapidhvajaḥ pakṣivaradhvajaś ca

08,068.055c*1195_01 ubhau tadā yādavapāṇḍunandanau

08,068.055e prasahya śaṅkhau dhamatuḥ sughoṣau; manāṃsy arīṇām avasādayantau

08,068.056a suvarṇajālāvatatau mahāsvanau; himāvadātau parigṛhya pāṇibhiḥ

08,068.056c cucumbatuḥ śaṅkhavarau nṛṇāṃ varau; varānanābhyāṃ yugapac ca dadhmatuḥ

08,068.057a pāñcajanyasya nirghoṣo devadattasya cobhayoḥ

08,068.057c pṛthivīm antarikṣaṃ ca dyām apaś cāpy apūrayat

08,068.057d*1196_01 vitrastāś cābhavan sarve kuravo rājasattama

08,068.057d*1196_02 śaṅkhaśabdena śūrasya mādhavasyārjunasya ca

08,068.058a tau śaṅkhaśabdena ninādayantau; vanāni śailān sarito diśaś ca

08,068.058c vitrāsayantau tava putrasenāṃ; yudhiṣṭhiraṃ nandayataḥ sma vīrau

08,068.059a tataḥ prayātāḥ kuravo javena; śrutvaiva śaṅkhasvanam īryamāṇam

08,068.059c vihāya madrādhipatiṃ patiṃ ca; duryodhanaṃ bhārata bhāratānām

08,068.060a mahāhave taṃ bahu śobhamānaṃ; dhanaṃjayaṃ bhūtagaṇāḥ sametāḥ

08,068.060c tadānvamodanta janārdanaṃ ca; prabhākarāv abhyuditau yathaiva

08,068.061a samācitau karṇaśaraiḥ paraṃtapāv; ubhau vyabhātāṃ samare 'cyutārjunau

08,068.061c tamo nihatyābhyuditau yathāmalau; śaśāṅkasūryāv iva raśmimālinau

08,068.062a vihāya tān bāṇagaṇān athāgatau; suhṛdvṛtāv apratimānavikramau

08,068.062c sukhaṃ praviṣṭau śibiraṃ svam īśvarau; sadasyahūtāv iva vāsavācyutau

08,068.063a sadevagandharvamanuṣyacāraṇair; maharṣibhir yakṣamahoragair api

08,068.063c jayābhivṛddhyā parayābhipūjitau; nihatya karṇaṃ paramāhave tadā

08,068.063d@044_0000 saṃjaya uvāca

08,068.063d@044_0001 hate vaikartane karṇe kuravo bhayapīḍitāḥ

08,068.063d@044_0002 vīkṣamāṇā diśaḥ sarvāḥ palāyante sma sarvataḥ

08,068.063d@044_0003 vīraṃ tu nihataṃ śrutvā śatrubhiḥ paramāhave

08,068.063d@044_0004 sarve diśo 'nvakīryanta tāvakā bhayamohitāḥ

08,068.063d@044_0005 tato 'vahāraṃ cakrus te rājan yodhāḥ samantataḥ

08,068.063d@044_0006 vāryamāṇā bhayodvignās tava putreṇa bhārata

08,068.063d@044_0007 teṣāṃ tu matam ājñāya putras te bharatarṣabha

08,068.063d@044_0008 avahāraṃ tataś cakre śalyasyānumate nṛpa

08,068.063d@044_0009 yodhair mahārathaiḥ sārdhaṃ vṛto bhārata tāvakaiḥ

08,068.063d@044_0010 hatāvaśeṣais tvaritaḥ śibirāyaiva dudruve

08,068.063d@044_0011 gāndhārāṇāṃ sahasreṇa śakuniḥ parivāritaḥ

08,068.063d@044_0012 hatam ādhirathiṃ dṛṣṭvā śibirāyaiva dudruve

08,068.063d@044_0013 kṛpaḥ śāradvato rājan nāgānīkena saṃvṛtaḥ

08,068.063d@044_0014 mahatā meghakalpena śibirāyaiva dudruve

08,068.063d@044_0015 aśvatthāmā tataḥ śūro viniḥśvasya muhur muhuḥ

08,068.063d@044_0016 pāṇḍavānāṃ jayaṃ dṛṣṭvā śibirāyaiva dudruve

08,068.063d@044_0017 saṃśaptakāvaśeṣeṇa balena mahatā vṛtaḥ

08,068.063d@044_0018 suśarmāpi yayau rājan vīkṣamāṇo bhayāturān

08,068.063d@044_0019 duryodhano 'pi nṛpatir hatasarvasva āturaḥ

08,068.063d@044_0020 yayau śokasamāviṣṭaś cintayan vimanā bahu

08,068.063d@044_0021 chinnadhvajena śalyas tu rathena rathināṃ varaḥ

08,068.063d@044_0022 prayayau śibirāyaiva vīkṣamāṇo diśo daśa

08,068.063d@044_0023 tato 'pare subahavo bhāratānāṃ mahārathāḥ

08,068.063d@044_0024 prādravanta raṇaṃ hitvā bhayāviṣṭā vicetasaḥ

08,068.063d@044_0025 aśrukaṇṭhā bhayodvignā vepamānāḥ suvihvalāḥ

08,068.063d@044_0026 kuravaḥ pradrutāḥ sarve dṛṣṭvā karṇaṃ nipātitam

08,068.063d@044_0027 praśaṃsanto 'rjunaṃ ke cit ke cit karṇaṃ mahārathāḥ

08,068.063d@044_0028 vyadravanta diśo bhītāḥ kuravaḥ kurusattama

08,068.063d@044_0029 teṣāṃ yodhasahasrāṇāṃ tāvakānāṃ mahāmṛdhe

08,068.063d@044_0030 nāsīt tatra pumān kaś cid yo yuddhāya mano dadhe

08,068.063d@044_0031 hate karṇe mahārāja nirāśāḥ kuravo 'bhavan

08,068.063d@044_0032 jīviteṣv atha rājyeṣu dāreṣu ca dhaneṣu ca

08,068.063d@044_0033 tān samānīya putras te yatnena mahatā vibho

08,068.063d@044_0034 niveśāya mano dadhre duḥkhaśokasamanvitaḥ

08,068.063d@044_0035 tasyājñāṃ śirasā te 'pi pratigṛhya viśāṃ pate

08,068.063d@044_0036 vivarṇavadanā dīnā nyaviśanta mahārathāḥ

08,068.063d*1197_01 yathānurūpaṃ pratipūjya tān atha

08,068.063d*1197_02 praśasyamānāv atulaiś ca karmabhiḥ

08,068.063d*1197_03 nanandatus tau sasuhṛdgaṇau tadā

08,068.063d*1197_04 baliṃ niyamyeva sureśakeśavau

08,069.001 saṃjaya uvāca

08,069.001a tathā nipātite karṇe tava sainye ca vidrute

08,069.001c āśliṣya pārthaṃ dāśārho harṣād vacanam abravīt

08,069.002a hato balabhidā vṛtras tvayā karṇo dhanaṃjaya

08,069.002c vadhaṃ vai karṇavṛtrābhyāṃ kathayiṣyanti mānavāḥ

08,069.003a vajriṇā nihato vṛtraḥ saṃyuge bhūritejasā

08,069.003c tvayā tu nihataḥ karṇo dhanuṣā niśitaiḥ śaraiḥ

08,069.004a tam imaṃ vikramaṃ loke prathitaṃ te yaśovaham

08,069.004c nivedayāvaḥ kaunteya dharmarājāya dhīmate

08,069.005a vadhaṃ karṇasya saṃgrāme dīrghakālacikīrṣitam

08,069.005c nivedya dharmarājasya tvam ānṛṇyaṃ gamiṣyasi

08,069.005d*1198_01 vartamāne tu yuddhe vai tava karṇasya cobhayoḥ

08,069.005d*1198_02 draṣṭum āyodhanaṃ pūrvam āgato dharmanandanaḥ

08,069.005d*1198_03 subhṛśaṃ gāḍhaviddhatvān nāśakat sthātum āhave

08,069.005d*1198_04 tataḥ svaśibiraṃ yātaḥ sa rājā puruṣarṣabha

08,069.006a tathety ukte keśavas tu pārthena yadupuṅgavaḥ

08,069.006c paryavartayad avyagro rathaṃ rathavarasya tam

08,069.006d*1199_01 evam uktvārjunaṃ kṛṣṇaḥ sainikān idam abravīt

08,069.007a dhṛṣṭadyumnaṃ yudhāmanyuṃ mādrīputrau vṛkodaram

08,069.007c yuyudhānaṃ ca govinda idaṃ vacanam abravīt

08,069.008a parān abhimukhā yattās tiṣṭhadhvaṃ bhadram astu vaḥ

08,069.008c yāvad āvedyate rājñe hataḥ karṇo 'rjunena vai

08,069.008d*1200_01 tāvad bhavadbhir yat tais tu bhavitavyaṃ narādhipaiḥ

08,069.009a sa taiḥ śūrair anujñāto yayau rājaniveśanam

08,069.009c pārtham ādāya govindo dadarśa ca yudhiṣṭhiram

08,069.010a śayānaṃ rājaśārdūlaṃ kāñcane śayanottame

08,069.010c agṛhṇītāṃ ca caraṇau muditau pārthivasya tau

08,069.011a tayoḥ praharṣam ālakṣya prahārāṃś cātimānuṣān

08,069.011c rādheyaṃ nihataṃ matvā samuttasthau yudhiṣṭhiraḥ

08,069.011d*1201_01 utthāya sa mahābāhuḥ punaḥ punar ariṃdamaḥ

08,069.011d*1201_02 vāsudevārjunau premṇā punaś ca pariṣasvaje

08,069.011d*1202_01 vāsudevaṃ ca vārṣṇeyaṃ papraccha kurunandanaḥ

08,069.012a tato 'smai tad yathāvṛttaṃ vāsudevaḥ priyaṃvadaḥ

08,069.012c kathayām āsa karṇasya nidhanaṃ yadunandanaḥ

08,069.013a īṣad utsmayamānas tu kṛṣṇo rājānam abravīt

08,069.013c yudhiṣṭhiraṃ hatāmitraṃ kṛtāñjalir athācyutaḥ

08,069.014a diṣṭyā gāṇḍīvadhanvā ca pāṇḍavaś ca vṛkodaraḥ

08,069.014c tvaṃ cāpi kuśalī rājan mādrīputrau ca pāṇḍavau

08,069.015a muktā vīrakṣayād asmāt saṃgrāmāl lomaharṣaṇāt

08,069.015c kṣipram uttarakālāni kuru kāryāṇi pārthiva

08,069.016a hato vaikartanaḥ krūraḥ sūtaputro mahābalaḥ

08,069.016c diṣṭyā jayasi rājendra diṣṭyā vardhasi pāṇḍava

08,069.017a yaḥ sa dyūtajitāṃ kṛṣṇāṃ prāhasat puruṣādhamaḥ

08,069.017c tasyādya sūtaputrasya bhūmiḥ pibati śoṇitam

08,069.018a śete 'sau śaradīrṇāṅgaḥ śatrus te kurupuṃgava

08,069.018c taṃ paśya puruṣavyāghra vibhinnaṃ bahudhā śaraiḥ

08,069.018d*1203_01 hatāmitrām imām urvīm anuśādhi mahābhuja

08,069.018d*1203_02 yatto bhūtvā sahāsmābhir bhuṅkṣva bhogāṃś ca puṣkalān

08,069.018d*1204_00 saṃjaya uvāca

08,069.018d*1204_01 iti śrutvā vacas tasya keśavasya mahātmanaḥ

08,069.019a yudhiṣṭhiras tu dāśārhaṃ prahṛṣṭaḥ pratyapūjayat

08,069.019c diṣṭyā diṣṭyeti rājendra prītyā cedam uvāca ha

08,069.020a naitac citraṃ mahābāho tvayi devakinandana

08,069.020c tvayā sārathinā pārtho yat kuryād adya pauruṣam

08,069.020d*1205_01 na tac citraṃ mahābāho yuṣmad bāhuprasādajam

08,069.021a pragṛhya ca kuruśreṣṭhaḥ sāṅgadaṃ dakṣiṇaṃ bhujam

08,069.021c uvāca dharmabhṛt pārtha ubhau tau keśavārjunau

08,069.022a naranārāyaṇau devau kathitau nāradena ha

08,069.022c dharmasaṃsthāpane yuktau purāṇau puruṣottamau

08,069.023a asakṛc cāpi medhāvī kṛṣṇadvaipāyano mama

08,069.023c kathām etāṃ mahābāho divyām akathayat prabhuḥ

08,069.024a tava kṛṣṇa prabhāveṇa gāṇḍīvena dhanaṃjayaḥ

08,069.024c jayaty abhimukhāñ śatrūn na cāsīd vimukhaḥ kva cit

08,069.025a jayaś caiva dhruvo 'smākaṃ na tv asmākaṃ parājayaḥ

08,069.025c yadā tvaṃ yudhi pārthasya sārathyam upajagmivān

08,069.025d*1206_01 bhīṣmo droṇaś ca karṇaś ca mahātmā gautamaḥ kṛpaḥ

08,069.025d*1206_02 anye ca bahavaḥ śūrā ye ca teṣāṃ padānugāḥ

08,069.025d*1207_01 tvadbuddhyā nihate karṇe hatā govinda sarvathā

08,069.026a evam uktvā mahārāja taṃ rathaṃ hemabhūṣitam

08,069.026c dantavarṇair hayair yuktaṃ kālavālair mahārathaḥ

08,069.027a āsthāya puruṣavyāghraḥ svabalenābhisaṃvṛtaḥ

08,069.027c kṛṣṇārjunābhyāṃ vīrābhyām anumanya tataḥ priyam

08,069.028a āgato bahuvṛttāntaṃ draṣṭum āyodhanaṃ tadā

08,069.028c ābhāṣamāṇas tau vīrāv ubhau mādhavaphalgunau

08,069.029a sa dadarśa raṇe karṇaṃ śayānaṃ puruṣarṣabham

08,069.029b*1208_01 yathā kadambakusumaṃ kesaraiḥ sarvato vṛtam

08,069.029b*1208_02 citaṃ śaraśataiḥ karṇaṃ dharmarājo dadarśa ha

08,069.029b*1208_03 gandhatailāvasiktābhiḥ kāñcanībhiḥ sahasraśaḥ

08,069.029b*1208_04 dīpikābhiḥ kṛtoddyotaṃ paśyate vai vṛṣaṃ tadā

08,069.029b*1209_01 saṃchinnabhinnakavacaṃ bāṇaiś ca vidalīkṛtam

08,069.029c gāṇḍīvamuktair viśikhaiḥ sarvataḥ śakalīkṛtam

08,069.030a saputraṃ nihataṃ dṛṣṭvā karṇaṃ rājā yudhiṣṭhiraḥ

08,069.030b*1210_01 saṃjātapratyayo 'tīva vīkṣya caivaṃ punaḥ punaḥ

08,069.030c praśaśaṃsa naravyāghrāv ubhau mādhavapāṇḍavau

08,069.031a adya rājāsmi govinda pṛthivyāṃ bhrātṛbhiḥ saha

08,069.031c tvayā nāthena vīreṇa viduṣā paripālitaḥ

08,069.032a hataṃ dṛṣṭvā naravyāghraṃ rādheyam abhimāninam

08,069.032c nirāśo 'dya durātmāsau dhārtarāṣṭro bhaviṣyati

08,069.032e jīvitāc cāpi rājyāc ca hate karṇe mahārathe

08,069.033a tvatprasādād vayaṃ caiva kṛtārthāḥ puruṣarṣabha

08,069.033c tvaṃ ca gāṇḍīvadhanvā ca vijayī yadunandana

08,069.033e diṣṭyā jayasi govinda diṣṭyā karṇo nipātitaḥ

08,069.033f*1211_01 trayodaśa samāstīrṇā jāgareṇa suduḥkhitāḥ

08,069.033f*1211_02 svapsyāmo 'dya sukhaṃ rātrau tvatprasādān mahābhuja

08,069.034a evaṃ sa bahuśo hṛṣṭaḥ praśaśaṃsa janārdanam

08,069.034c arjunaṃ cāpi rājendra dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ

08,069.034d*1212_00 saṃjaya uvāca

08,069.034d*1212_01 dṛṣṭvā ca karṇaṃ nihataṃ saputraṃ pārthasāyakaiḥ

08,069.034d*1212_02 punar jātam ivātmānaṃ mene kurukulodvahaḥ

08,069.034d*1213_01 sametya ca mahārāja kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram

08,069.034d*1214_01 praśaśaṃsus tataḥ sarve rājāno bhūritejasaḥ

08,069.035a tato bhīmaprabhṛtibhiḥ sarvaiś ca bhrātṛbhir vṛtam

08,069.035c vardhayanti sma rājānaṃ harṣayuktā mahārathāḥ

08,069.036a nakulaḥ sahadevaś ca pāṇḍavaś ca vṛkodaraḥ

08,069.036c sātyakiś ca mahārāja vṛṣṇīnāṃ pravaro rathaḥ

08,069.037a dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca pāṇḍupāñcālasṛñjayāḥ

08,069.037c pūjayanti sma kaunteyaṃ nihate sūtanandane

08,069.038a te vardhayitvā nṛpatiṃ pāṇḍuputraṃ yudhiṣṭhiram

08,069.038c jitakāśino labdhalakṣā yuddhaśauṇḍāḥ prahāriṇaḥ

08,069.039a stuvantaḥ stavayuktābhir vāgbhiḥ kṛṣṇau paraṃtapau

08,069.039c jagmuḥ svaśibirāyaiva mudā yuktā mahārathāḥ

08,069.040a evam eṣa kṣayo vṛttaḥ sumahāṃl lomaharṣaṇaḥ

08,069.040c tava durmantrite rājann atītaṃ kiṃ nu śocasi

08,069.041 vaiśaṃpāyana uvāca

08,069.041*1215_01 evam etan mahac cāsīd yuddhaṃ paramadāruṇam

08,069.041a śrutvā tad apriyaṃ rājan dhṛtarāṣṭro mahīpatiḥ

08,069.041c papāta bhūmau niśceṣṭaḥ kauravyaḥ paramārtivān

08,069.041e tathā satyavratā devī gāndhārī dharmadarśinī

08,069.041f*1216_01 śuśoca bahulālāpaiḥ karṇasya nidhanaṃ yudhi

08,069.042a taṃ pratyagṛhṇād viduro nṛpatiṃ saṃjayas tathā

08,069.042c paryāśvāsayataś caivaṃ tāv ubhāv eva bhūmipam

08,069.043a tathaivotthāpayām āsur gāndhārīṃ rājayoṣitaḥ

08,069.043b*1217_01 sa daivaṃ paramaṃ matvā bhavitavyaṃ ca pārthivaḥ

08,069.043b*1218_01 parāṃ pīḍāṃ samāśritya naṣṭacitto mahātapāḥ

08,069.043b*1218_02 cintāśokaparītātmā na jajñe mohapīḍitaḥ

08,069.043c tābhyām āśvāsito rājā tūṣṇīm āsīd vicetanaḥ

08,069.043d*1219_01 idaṃ mahāyuddhamakhaṃ mahātmanor

08,069.043d*1219_02 dhanaṃjayasyādhiratheś ca yaḥ paṭhet

08,069.043d*1219_03 sa samyag iṣṭasya makhasya yat phalaṃ

08,069.043d*1219_04 tad āpnuyāt saṃśravaṇāc ca bhārata

08,069.043d*1219_05 makho hi viṣṇur bhagavān sanātano

08,069.043d*1219_06 vahanti taṃ cāgnyanilendubhānavaḥ

08,069.043d*1219_07 ato 'nasūyuḥ śṛṇute paṭhec ca yaḥ

08,069.043d*1219_08 sa sarvalokāṃś ca jayet sukhī bhavet

08,069.043d*1220_01 sarvatīrtheṣu yat puṇyaṃ sarvadāneṣu yat phalam

08,069.043d*1220_02 tat phalaṃ labhate martyaḥ karṇākhyānaṃ śṛṇoti hi

08,069.043d*1220_03 hiraṇyavastradhānyāni gāṃ savatsām upānahau

08,069.043d*1220_04 tena brahmā ca viṣṇuś ca rudrāś ca vasavas tathā

08,069.043d*1220_05 pūjitā munayaḥ sarve pitaraś ca tathāśvinau

08,069.043d*1220_06 yaḥ śṛṇoti sadā bhaktyā karṇākhyānam anuttamam

08,069.043d*1220_07 dharmārthakāmamokṣāṇāṃ caturvidhaphalaṃ labhet

08,069.043d*1221_01 tāṃ sarvadā bhaktim upāgatā narāḥ

08,069.043d*1221_02 paṭhanti puṇyāṃ varasaṃhitām imām

08,069.043d*1221_03 dhanena dhānyena yaśasā ca mānuṣā

08,069.043d*1221_04 nandanti te nātra vicāraṇāsti

08,069.043d*1221_05 ato 'nasūyuḥ śṛṇuyāt sadā tu vai

08,069.043d*1221_06 naraḥ sa sarvāṇi sukhāni cāpnuyāt

08,069.043d*1221_07 viṣṇuḥ svayaṃbhūr bhagavān bhavaś ca

08,069.043d*1221_08 tuṣyanti ye yasya narottamasya

08,069.043d*1221_09 vedāvāptir brāhmaṇasyeha dṛṣṭā

08,069.043d*1221_10 raṇe balaṃ kṣatriyāṇāṃ jayo yudhi

08,069.043d*1221_11 dhanajyeṣṭhāś cāpi bhavanti vaiśyāḥ

08,069.043d*1221_12 śūdrārogyaṃ prāpnuvantīha sarve

08,069.043d*1222_01 tathaiva viṣṇur bhagavān sanātanaḥ

08,069.043d*1222_02 sa cātra devaḥ parikīrtyate yataḥ

08,069.043d*1222_03 tataḥ sa kāmāṃl labhate sukhī naro

08,069.043d*1222_04 mahāmunes tasya vaco 'rcitaṃ yathā

08,069.043d*1223_01 kapilānāṃ savatsānāṃ varṣam ekaṃ nirantaram

08,069.043d*1223_02 yo dadyāt sukṛtaṃ tad dhi śravaṇāt karṇaparvaṇaḥ

08,069.043d*1224_01 cintayanto vadhaṃ ghoraṃ sūtaputrasya saṃyuge

08,069.043d*1224_02 arjunasya jayaṃ yuddhe cintayānāḥ punaḥ punaḥ

08,069.043d*1224_03 pāṇḍavānāṃ maheṣvāsā nyaviśanta paraṃtapāḥ

08,069.043d*1224_04 prahṛṣṭamanasaḥ sarve jitvā śatrūn mahārathān

08,069.043d*1224_05 tato yudhiṣṭhiraṃ tatra niviṣṭaṃ vai mudānvitam

08,069.043d*1224_06 sametya sarve pañcālā vardhayanto yathāvidhi

08,069.043d*1224_07 arjunas tu rathāt tūrṇam avaruhya mahāyaśāḥ

08,069.043d*1224_08 dharmarājasya caraṇau pīḍayām āsa hṛṣṭavat

08,069.043d*1224_09 tam utthāpya mahārāja dharmaputraḥ pratāpavān

08,069.043d*1224_10 sasvaje bharataśreṣṭham upajighrann upaspṛśan

08,069.043d*1224_11 nakulaḥ sahadevaś ca pāṇḍavaś ca vṛkodaraḥ

08,069.043d*1224_12 abhivādya mahārājam asvajanta sma phalgunam

08,069.043d*1224_13 dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca pāṇḍavānāṃ ca ye rathāḥ

08,069.043d*1224_14 vardhayante sma rājānaṃ nihate sūtanandane

08,069.043d*1224_15 tataḥ kṛṣṇo mahārāja sātyakiś cāpi sātvataḥ

08,069.043d*1224_16 avardhayetāṃ rājānaṃ nihate sūtanandane

08,069.043d*1224_17 vāsudevaś ca kaunteyaṃ praṇayād idam abravīt

08,069.043d*1224_18 adya rājan hatāḥ sarve dhārtarāṣṭrāḥ sarājakāḥ

08,069.043d*1224_19 hate vaikartane karṇe rathānāṃ pravare rathe

08,069.043d*1224_20 yadi lokās trayaḥ sarve yodhayeyuḥ savāsavāḥ

08,069.043d*1224_21 tathāpi durjayaḥ sūtas tava kopāt tu sūditaḥ

08,069.043d*1224_22 evam uktaḥ pratyuvāca dharmarājo janārdanam

08,069.043d*1224_23 tava prasādād govinda hataḥ karṇo mahāyaśāḥ

08,069.043d*1224_24 pāṇḍavāś ca jayaṃ prāptā nāśitāś cāpi śatravaḥ

08,069.043d*1224_25 tvaṃ hi śakto bhayāt trātuṃ yasya kasya cid āhave

08,069.043d*1224_26 tvam asya jagato goptā pāṇḍavānāṃ ca sarvadā

08,069.043d*1224_27 tvāṃ samāsādya śakro 'pi modate divi nityaśaḥ

08,069.043d*1224_28 tvaṃ pātā pāṇḍuputrāṇāṃ yathaiva jagatas tathā

08,069.043d*1224_29 anāścaryo jayas teṣāṃ bhaktir yeṣāṃ tvayi prabho

08,069.043d*1224_30 tvayā nāthena govinda nāthavanto vayaṃ yudhi

08,069.043d*1224_31 yathendreṇa purā devās tvayā cāpi janārdana

08,069.043d*1224_32 svapsyāmy adya sukhaṃ kṛṣṇa nidrāṃ lapsye vasan kṣapām

08,069.043d*1224_33 vigataṃ hi bhayaṃ me 'dya tvatprasādān na saṃśayaḥ

08,069.043d*1224_34 evam uktas tu pārthena keśavaḥ prāha pāṇḍavam

08,069.043d*1224_35 nimittamātraṃ tu vayaṃ tava hy asmin mudāgame

08,069.043d*1224_36 yasya te bhrātaraḥ śūrā bhīmasenādayo nṛpa

08,069.043d*1224_37 saṃbandhinaś cendravīryāḥ pārṣatapramukhās tathā

08,069.043d*1224_38 arhate ca bhavān vaktuṃ priyaṃ nityaṃ hi maddhitam

08,069.043d*1224_39 priyo hi me tvam etena vacanena narottama

08,069.043d*1224_40 ity ukto dharmarājas tu svarathaṃ hemabhūṣitam

08,069.043d*1224_41 dantavarṇair hayair yuktaṃ kālavālair mahīpatiḥ

08,069.043d*1224_42 āsthāya puruṣavyāghraḥ svabalenābhisaṃvṛtaḥ

08,069.043d*1224_43 prayayau bahuvṛttāntaṃ draṣṭum āyodhanaṃ prati

08,069.043d*1224_44 saṃbhāṣamāṇau tau vīrāv ubhau pāṇḍavamādhavau

08,069.043d*1224_45 sa dadarśa raṇe karṇaṃ śayānaṃ puruṣarṣabha

08,069.043d*1224_46 gāṇḍīvamuktair viśikhaiḥ sarvataḥ sunipīḍitam

08,069.043d*1224_47 saputraṃ nihataṃ dṛṣṭvā karṇaṃ rājā yudhiṣṭhiraḥ

08,069.043d*1224_48 praśaśaṃsa naravyāghrāv ubhau pāṇḍavamādhavau

08,069.043d*1224_49 adya rājāsmi sarvasyāṃ pṛthivyāṃ madhusūdana

08,069.043d*1224_50 diṣṭyā jayasi govinda diṣṭyā śatrur nipātitaḥ

08,069.043d*1224_51 evaṃ subahuśo rājan praśaśaṃsa janārdanam

08,069.043d*1224_52 arjunaṃ ca kuruśreṣṭho dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ

08,069.043d*1224_53 dṛṣṭvā ca nihataṃ karṇaṃ saputraṃ pārthasāyakaiḥ

08,069.043d*1224_54 punar jātam ivātmānaṃ mene kurukulodvahaḥ

08,069.043d*1224_55 sametya ca kuruśreṣṭhaṃ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram

08,069.043d*1224_56 vardhayanti sma rājānaṃ harṣayuktā mahārathāḥ

08,069.043d*1224_56 saṃjaya uvāca

08,069.043d*1224_57 evam eṣa kṣayo vṛttaḥ sumahān romaharṣaṇaḥ

08,069.043d*1224_58 tava durmantrite rājan diṣṭyā tvam anuśocasi

08,069.043d*1224_58 vaiśaṃpāyana uvāca

08,069.043d*1224_59 śrutvaitad vipriyaṃ rājā dhṛtarāṣṭro mahīpatiḥ

08,069.043d*1224_60 papāta bhūmau niśceṣṭaḥ kauravyaḥ paramāsanāt

08,069.043d*1224_61 tathā satyavratā devī gāndhārī divyadarśinī

08,069.043d*1224_62 tatas tūrṇaṃ tu viduras taṃ nṛpaṃ saṃjayas tathā

08,069.043d*1224_63 paryāśvāsayatāṃ caitāv ubhāv eva tu bhūmipam

08,069.043d*1224_64 tathaivāśvāsayām āsa gāndhārī rājasattamam

08,069.043d*1224_65 sa daivaṃ paramaṃ mene bhavitavyaṃ ca tat tathā

08,069.043d*1224_66 tābhyām āśvāsito rājā tūṣṇīm āste viśāṃ pate

08,069.043d*1224_67 evam ākhyāya rājñe ca saṃjayo rājasattama

08,069.043d*1224_68 jagāma śibiraṃ bhūyo hate karṇe mahātmani

08,069.043d*1224_69 sa dṛṣṭvā nihataṃ śalyaṃ rājānaṃ ca suyodhanam

08,069.043d*1224_70 yodhāṃś ca subahūn rājan sainikāṃś ca sahasraśaḥ

08,069.043d*1224_71 tathaiva pāṇḍavīṃ senāṃ nihatāṃ prekṣya saṃjayaḥ

08,069.043d*1224_72 sauptike drauṇinā rājan hatavājinaradvipān

08,069.043d*1224_73 sa hi dṛṣṭvā hatān sarvān samantād yudhi saṃjayaḥ

08,069.043d*1224_74 prayāto hastinapuraṃ śokārto bhayavihvalaḥ

08,069.043d*1224_75 hateṣu punar eteṣu prabhūtagajavājiṣu

08,069.043d*1224_76 yodhaiś caiva mahārāja nānādeśasamudbhavaiḥ

08,069.043d*1224_77 kurukṣetraṃ tu tat sarvaṃ śūnyam āsīj jagatpate

08,069.043d*1224_78 nihataiḥ pāṇḍaveyaiś ca dhārtarāṣṭraiś ca saṃyuge

08,069.043d*1224_79 yathāviṣayajaṃ vṛttaṃ dhārtarāṣṭrasya saṃjayaḥ

08,069.043d*1224_80 nyavedayata tat sarvaṃ yathāvṛttaṃ yathāvidhi

08,069.043d*1225_01 śaśaṃsur nihitaṃ karṇaṃ phalgunena mahātmanā

08,069.043d*1226_01 yayatus tatra tau tūrṇaṃ yatrāsīd vīrasaṃkṣayaḥ

08,069.043d*1227_01 pradīpahastāḥ śataśaḥ samantāt pratyayur narāḥ

08,069.043d*1228_01 punaś ca śibiraṃ prāpto bhrātṛbhir bharatarṣabhaḥ

08,069.043d*1228_02 yat kṛtvā tu ca kartavyaṃ sukhāsīnaṃ yudhiṣṭhiram


Rechtsinhaber*in
GRETIL project

Zitationsvorschlag für dieses Objekt
TextGrid Repository (2025). Epics Collection. Mahābhārata: Karṇaparvan. Mahābhārata: Karṇaparvan. GRETIL. GRETIL project. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-D1F8-4