siddhasaddatthasambandha desakaṃ jinapuṅgavaṃ /

kappakāsitadhammañca gaṇañca guṇasāgaraṃ // DhKar_1 //

natvā kaccāna therañca tena saddānusāsanaṃ /

yamidāni kataṃ tassa kārikā vuccate mayā // DhKar_2 //

vuttassa tata saddassa kinnuce saddalakkhaṇaṃ /

ghaṭapaṭādi atthassa jotanaṃ saddalakkhaṇaṃ // DhKar_3 //

tadattha jotako saddo kuto un upajāyate /

saviññatti vikārattā citrato sopajāyate // DhKar_4 //

utusamuṭṭhako saddo kasmācettha nagayhate /

sāsanassānupakāro tasmāhi so nagayhate // DhKar_5 //

keci nābhipadesamhā pavakkhāmi idañcidaṃ /

vitakkentassa sambhūto patiyatana kenatu // DhKar_6 //

pesito pāṇako vāyu gacchanto uparūpari /

urappabhūtiṭhānānaṃ ṭhāne aññataramhi ca // DhKar_7 //

patiyatanavārito taṃtaṃṭhānaṃ vihaññati /

ṭhānābhighaṭṭanāsaddo jāyatītivadanti ca // DhKar_8 //

ākāsa vāyuppabhāvo cittajo dehanissito /

saddo urasikaṇṭheca sirasmiṃ tīsujāyati // DhKar_9 //

so patvā vaṇṇaṭhānāni vaṇṇattamupagacchati /

upagantvāna vaṇṇattaṃ taṃtaṃ atthappakāsako // DhKar_10 //

saddavinicchayo.

saddānusāsanaṃ nāma kena saddānusāsanaṃ /

saddānenānusāsante tena saddānusāsanaṃ // DhKar_11 //

lokikā c' itthipurisageharathaghaṭādikā /

sāsanikā ticīvarakathināpattiādikā // DhKar_12 //

saddānusāsanaṃ etaṃ munipuṅgavavaṇṇitaṃ /

duvidhānampi saddānaṃ kathaṃ tesānusāsanaṃ // DhKar_13 //

pakatipaccayādīnaṃ vibhāgaparikappanā /

atthavisesanavatā lakkhaṇattena sādhanaṃ // DhKar_14 //

duvidhāpi samuddiṭṭḥo saddo cittotusambhavo /

saviññāṇakasaddo va hoti cittasamuṭṭhako // DhKar_15 //

aviññāṇakasaddo yo so hetūtusamuṭṭḥako /

duvidhopi ayaṃ saddo saddārammaṇasaṅgaho // DhKar_16 //

dvīsu p' etesu saddesu katamassānusāsanaṃ /

atthavācakasambandhe yo atthappaṭipādako // DhKar_17 //

atthapaññāpakattena padīpo v' atthajotako /

saviññāṇakasaddassa etassa anusāsanaṃ // DhKar_18 //

saddānusāsanavinicchayo.

kākadantaparikkhā va na cettha nippayojanaṃ /

dasatāḷim avākyaṃ va na cettha nabhidheyyakaṃ // DhKar_19 //

jarassaharotakkhata cūlāmaṇyopadesanaṃ /

yathā asakkānuṭṭhāna upadesopi ettha na // DhKar_20 //

mātuvivāhu padeso yathānettha asammato /

lahupāyantaraṃ ettha nacettha anupānanaṃ // DhKar_21 //

pañcapakaraṇe dosā ganthakārena vajjitā /

susatthaṃ dosavigataṃ sasambandhapayojanaṃ // DhKar_22 //

satthaṃ payojanañceva sambandhassa siyuṃ ubho /

tesu antogadhotasmā bhinnonukkopayojanā // DhKar_23 //

vutte payojaneyeva sambandho vihito siyā /

payojanampi vihitaṃ sambandhe vihitetathā // DhKar_24 //

sabbasseva hi satthassa kammunovāpi kassaci /

yāva payojanaṃ nuttaṃ tāva taṃ tenagayhate // DhKar_25 //

ñātatthaṃ ñātasambandhaṃ sotāsotuṃ pavattati /

aviññātatthasambandhaṃ satthaṃ nātyūpagamyate // DhKar_26 //

satthādimhi tatovutto sambandho sappayojano /

sappayojana sambandhaṃ satthaṃutvāudīraye // DhKar_27 //

saddānusāsanassa kiṃ payojananti c evade /

rakkhohāgamalahupā yāsandehatthameva ca // DhKar_28 //

tattha rakkhot I atthassa nupāyaparihārakā /

suttantarakkhaṇatthaṃ hi sikkhitabbaṃ sudhīmatā // DhKar_29 //

evaṃ sateti ādimhi lopo sakāra ādinaṃ /

yathayidanti ādimhi yakārādīnamāgamo // DhKar_30 //

ārisyaṃ ajjavantyādi vikārakaraṇampica /

iccādisuttaganthassa ārakkhātipakāsitā // DhKar_31 //

yadi hi nagatoṭṭhāne kāyaduccaritādinā /

mantaṃ pulliṅganiddiṭṭhaṃ yadā itthī siyā tadā // DhKar_32 //

yadi hi nagato ṭhāne itthi liṅgena uhate /

manteniddiṭṭhamekattaṃ bahuttenapi uhate // DhKar_33 //

sampādehīti ādīnaṃ sampādethātiādinā /

suttantassa uhanañca saddānusāsanasādhanaṃ.metrically dubious // DhKar_34 //

naccagītassa ādīnaṃnaccagīteti ādinā /

sattamyantādiuhanaṃ uhananti pakāsitaṃ // DhKar_35 //

paramparānavacchinna upadesova āgamo /

nikkāmajinadhammo so navaṅgajinasāsanaṃ // DhKar_36 //

tadāgamajānanatthaṃ sikkhitabbaṃ hitesinā /

veyyākaraṇanāmetaṃ niruttisaddalakkhaṇaṃ // DhKar_37 //

asaddikamanajjhānaṃ milakkhavacanaṃ yadi /

anuvaditavākyattā bhikkhunā nopagamyate // DhKar_38 //

atosaddāpi ñātabbā tesaṃ ñāṇeniruttito /

natthi añño lahupāyo sikkheyya saddalakkhaṇaṃ // DhKar_39 //

daṇḍī nāmahareyyāti sandeho jāyate tadā /

daṇḍīnaṃdhanamāhara iti vutte nasaṃsayo // DhKar_40 //

yamadhītamaviññāta dupadeso navijjate /

anaggimhi va sukkhindho nataṃ jalati katthaci // DhKar_41 //

saddānusāsana payojanavinicchayo ||

pañcāvayavasambandhaṃ tantaṃ tantavido vidū /

saṅgahokārikāsuttaṃ vuttisatthānusāsanaṃ // DhKar_42 //

tesvayaṃ kārikānāma saddasatthappakāsikā /

kārikālakkhaṇaṃ etaṃ veditabbaṃ kathanti ce // DhKar_43 //

uddharitvāna gambhīraṃuttānatthappakāsikā /

vivarantā paṭicchannaṃ guyhamatthappakāsikā // DhKar_44 //

appakkharamasandehaṃ sāratthaṃ guyhaninnayaṃ 1* /

niddosaṃ hetumaṃ tathaṃ suttaṃ va pacuratthakā // DhKar_45 //

1* guyhanindiyaṃ - katthaci.

saṃkhittā vivarantāca silokamayasaṇṭhitā /

paṇḍitena samākhyātā kārikā kārikaññunā // DhKar_46 //

vuttinyāsesu nerutti mañjūsārūpasiddhisu /

atthabyākhyānasattheca kāsikāvuttiyampica 2* // DhKar_47 //

2* kārikāvuttiyam pi ca - aññattha.

tataññasaddasatthesu āgamaṭṭhakathāsu ca 3* /

vippatiṇṇassabhandassa kārikāsārasaṅgahā // DhKar_48 //

3* tathāñña - katthaci.

kārikāvinicchaya.

saddānusāsane vuttaṃ sandhināmañca kārakaṃ /

samāsataddhitākhyāta kitakañca uṇādikaṃ // DhKar_49 //

sandhimhi ekapaññāsaṃ nāmamhi dvisataṃ bhave /

aṭṭhārasādhikañceva kārake pañcatālīsaṃ // DhKar_50 //

samāse aṭṭhavīsañca dvāsaṭṭhi taddhite mataṃ /

aṭṭhārasasatākhyāte kite suttasataṃ bhave // DhKar_51 //

uṇādimhi ca paññāsaṃ suttametaṃ pakāsitaṃ. /

kaccāyanena therena tilokatilaketunā // DhKar_52 //

yametaṃ suttamuddiṭṭhaṃ anekavidhabhedato /

sabbassetassasuttassa katamaṃ lakkhaṇādikaṃ // DhKar_53 //

appakkharamasandehaṃ sāratthaṃ guyhaninnayaṃ /

niddosaṃ hetumaṃ tathaṃ suttalakkhaṇasammataṃ // DhKar_54 //

ārambho vacanaṃ pattilakkhaṇaṃ yogamevaca /

vākyaṃ suttayatanādi suttānamabhidhānakaṃ // DhKar_55 //

porāṇaṃ saraṇañceva niruttisaddavācaka /

tassanipphannanaṃ sutta miti keci vadanti ca // DhKar_56 //

suttagaṇanavinicchayo.

tatthāhaṃ sampavakkhāmi ādo sandhissa kārikaṃ /

akkharato sarato ca rassa dīghācabyañjanā // DhKar_57 //

vaggāvagga aghosehi ghosaniggahitehica /

pubbāparavasenāpi lopaāgamatopica // DhKar_58 //

saṃyogaparanayana viyojanavasena ca /

sithiladhanitenāpi garukalahukena ca // DhKar_59 //

sambandhita vavatthita vimuttaṭṭhānatopi ca /

karaṇapayatanādi bhedato sandhito kathaṃ // DhKar_60 //

ekatālīsamattāpi vaṇṇā ete pamāṇato /

patvānantamabhidheyyaṃ nakkhīyantīti akkharā // DhKar_61 //

yaṃ yaṃ pilandhanaṃkātuṃ muduttaṃ kañcanaṃ viya /

patvānantavacanatthaṃ nakkharantīti akkharā // DhKar_62 //

acañcalasabhāvena saddatthaparidīpakā /

patvānantavacanatthaṃ nacalantīti akkharā // DhKar_63 //

nicchayovacanatthassa matabhedena vuccate /

paresarūpamevāti kecijātīti vuccare // DhKar_64 //

kenaci sabbamevāti jātidabbanti kenaci /

jātiguṇakriyābhedā tidhākecipavuccare // DhKar_65 //

kecijātiguṇakriyā yadicchādicatubbidhā /

jāti kriyā guṇo dabbaṃ nāmanti pañcadhāpare // DhKar_66 //

ṭīkākāro bhidhammassā bhidhānatthābhidheyyato /

nītatthaneyyatthavasā duvidhanti pavuccate // DhKar_67 //

suttantaṭīkākārena tividhanti pakāsitaṃ /

padatthapadatthatthānaṃ atthatthānaṃ pabhedato // DhKar_68 //

visuddhimaggaṭīkāyaṃ atthabhedāpakāsitā /

pattabbañāpayitabbanibbattatthavasā tidhā // DhKar_69 //

lokuttarādi yokoci vacanatthapabhedato /

sabbo so akkhareyeva ñāyate varabuddhinā // DhKar_70 //

yasmā ce sithilādīnaṃ akkharānaṃ vipattiyaṃ /

atthassa dunnayo hoti tasmā akkharakosalaṃ // DhKar_71 //

bahūpakāraṃ buddhassa vacanesu padānipi /

akkharasannipātattā akkhareyevagayhate // DhKar_72 //

byañjane dunniruttimhi dunniddiṭṭheca kāraṇe /

te bhindanti puthubudhyā esā saddhammasaṃkhayā // DhKar_73 //

byañjane suniruttimhi suniddiṭṭheca kāraṇe /

ekibhāvo daḷho hoti esā saddhammasaṇṭhiti // DhKar_74 //

tasmā akkharakosallaṃ sampādeyya hitatthiko /

upaṭṭhahaṃ garuṃ sammā uṭṭhānādīhi pañcahi // DhKar_75 //

uṭṭhānā upaṭṭhānā ca sussūsā supariggahā /

sakkaccaṃ sippuggahaṇā garuṃ ārādhaye budho // DhKar_76 //

yo akkharehi saññāto visayo akkharassa so /

akkharassānatthabhūto abhidheyyo navijjati // DhKar_77 //

akkharavinicchayo.

yeva ādimhi niddiṭṭhā akkharā saranāmakā /

byañjanāni sarāpentā natu byañjanamanvagā // DhKar_78 //

sadduccāraṇavelāyaṃ sare hi saddasambhavā /

byañjananissayā hutvā sayaṃ rājanti mesarā // DhKar_79 //

kevalānampi etesaṃ sadduccāraṇasambhavā /

byañjanānaṃnissayato parūpatthambhakā ime // DhKar_80 //

appaṭibaddhavuttittā bhūmipālā yathā sarā /

natu senāpatīviya iti neruttikābravuṃ // DhKar_81 //

sahāca byañjanenāpi vināpi byañjanenavā /

asahāyāpi atthassa pakāsana samatthikā // DhKar_82 //

sarānāma ime vaṇṇā aṭṭhahonti sarūpato /

aāiīuū eo ime vaṇṇā sarā matā // DhKar_83 //

akkharānaṃ vinicchayo tathā saravinicchayo /

ekatālīsamattāti pamāṇavacanenahi // DhKar_84 //

ekādasa vivajjeyya piṇḍaye vaṇṇasaṅgahaṃ /

paṭikenānupakārā bāhirakkharasammatā // DhKar_85 //

saravinicchayo.

pamāṇaṃ ekamattassa nimmisummisatobravuṃ /

aṅguliphoṭakālassa pamāṇenāpi abravuṃ // DhKar_86 //

ekamattena saṃyuttā rassā iti pakāsitā /

diyaḍḍhumattikā cettha rassatteneva gayhare // DhKar_87 //

suttakārena suttamhi munivaṇṇita buddhinā /

tadūbhaya gahaṇatthaṃ lahumattā pakāsitā // DhKar_88 //

rassānāma sarā ete tayo hontisarūpato /

ādo vuttaṭṭhavaṇṇānaṃ ādi tatiyapañcamā // DhKar_89 //

diguṇenekamattassa dīghā goduhanenavā /

dīghakālena yuttattā tabbantādīghanāmakā // DhKar_90 //

dīghanāma sarā ete pañcahonti sarūpato /

dutiyacatuchaṭṭhamā sattamaṭṭhamakācime // DhKar_91 //

chande niddiṭṭhavuttīnaṃ niyameneva viññunā /

tiyaḍḍhumattikācettha dīghatteneva gayhare // DhKar_92 //

teneva aññasaddena suttevuttena dīpitā /

dvimattā dīghanāmāti niyamassa abhāvato // DhKar_93 //

dūrato avhanegīte tatheva rodanepica /

brūtātimattikā vuttā sabbe te netthagayhare // DhKar_94 //

rassadīghavinicchayo.

ṭhapitaṃandhakāramhi vatthuṃdīpova bhāsati /

nissāyeva sare atthaṃ byañjayantīti byañjanā // DhKar_95 //

missībhāvaṃ byañjanehi pakataṃ bhojanaṃ viya /

missībhāvaṃ sareheva upagacchanti byañjanā // DhKar_96 //

mahāpurisalakkhaṇā sannānubyañjanā viya /

sarassāsannabhāvena ṭhitattā byañjanā matā // DhKar_97 //

senāpatipabhūtayo rājasannissitā iva /

padhānasaranissitā byañjanā apadhānakā // DhKar_98 //

tettiṃsatividhā tesu bāttiṃsasaraādikā /

bindumattaṃ panetesu ekaṃ va sara antakaṃ // DhKar_99 //

kakārādimakārantā pañcavīsati byañjanā /

vaggāiti pavuccanti pañcapañcavibhāgato // DhKar_100 //

tato aññe avaggāti avuttasiddhi ñāyate /

vaggasaññika suttena avaggāpi kathīyare // DhKar_101 //

ettha pañcasu vaggesu vaggānaṃ paṭhamāparā /

vaggānaṃ dutiyāpañca sakāroca tathā paro // DhKar_102 //

abyattanādayuttattā aghosāiti saññitā /

vaggānaṃ tatiyā ceva catuttha pañcamā tathā // DhKar_103 //

yaralavahaḷāceva ekavīsatidhā ime /

byattinādena yuttattā ghosāiti pakāsitā // DhKar_104 //

karaṇaṃ niggahetvāna mukhenāvivaṭenaca /

yaṃbindumattakaṃ vuttaṃ niggahītanti taṃ vade // DhKar_105 //

yaṃ pubbaṃ sandhitoādi soso anto cayaṃ paraṃ /

vināso vijjamānassa lopoiti pavuccati // DhKar_106 //

avijjamānaṃ yaṃ tattha tassa uppattiāgamo /

duvinnaṃbyañjanānaṃ vā saṃyogo hoti yogatā // DhKar_107 //

assaraṃ byañjanaṃ pubbaṃ nīyate yaṃ parakkharaṃ /

tadevaparanayanaṃ saddasatthe pakāsitaṃ // DhKar_108 //

byañjanassa vinibbhogo anubandhasarassa yo /

viyogonāma so hoti sarenaca viyogato // DhKar_109 //

pañcavaggesu yaṃ vuttaṃ paṭhamaṃ tatiyaṃ tathā /

dasadhā byañjanaṃ etaṃ sithilanti pakāsitaṃ // DhKar_110 //

sithilena agāḷhena athaddheneva sabbadā /

vacīpayogamudunā vattabbakkharabhāvato // DhKar_111 //

pañcavaggesu dutiyaṃ catutthaṃdhanitavhayaṃ /

gāḷhavacī payogena vattabbakkharabhāvato // DhKar_112 //

dīghañ ca saṃyogaparaṃ vuttaṃ garukanāmakaṃ /

rassañcāsaṃyogaparaṃ bhāsitaṃ lahuka vhaya[ṃ] // DhKar_113 //

sambandhitvāna yaṃ vuttaṃ saddhiṃ parapadena taṃ /

sambandhaṃ yaṃ padacchedaṃ katvā vuttaṃ vavatthitaṃ // DhKar_114 //

vissajjetvāna karaṇaṃ vivaṭena mukhena yaṃ /

vuccate taṃ vimuttanti tathayanti vicakkhaṇā // DhKar_115 //

avaṇṇo ceva kavagga hakārākaṇṭhajā matā /

ivaṇṇo ceva cavagga yakārā tālujā matā // DhKar_116 //

ṭavaggo raḷakārāca muddhajāti pakāsitā /

tavaggo lasakārāca sattadantesu jāyare // DhKar_117 //

uvaṇṇoceva pavaggo sattaoṭṭhesu jāyare /

kaṇṭhatālu bhavekāro okāro kaṇṭhaoṭṭhajo // DhKar_118 //

danto ṭṭhajo vakāro tu siddho tesaṃ anukkamo /

niggahītaṃ pana ekaṃ nāsikāyaṃ tu jāyati // DhKar_119 //

pañcamakkharasaṃkhātā ṅañaṇanama pañcime /

sakasakaṭṭhānikā ca nāsikaṭṭhāna jātikā // DhKar_120 //

hakāraṃ pañcameheva antaṭṭhāhi ca saṃyutaṃ /

orasanti vadantettha kaṇṭhajaṃ tadasaṃyutaṃ // DhKar_121 //

byañjanādiyāvaṭhāna vinicchayo.

kaṇṭhatāluṭṭhadantā ca muddhaṭṭhānañca pañcadhā 4* /

tesu ca kaṇṭhakaṭṭhānaṃ kākalaṭṭhāna muccate 5* // DhKar_122 //

4* tāluja - katthaci.

5* kālakaṭṭhāna - katthaci.

kākalaṭṭhānakaṃnāma uṇṇataṭṭhāna muccate /

etañca uṇṇataṭṭhānaṃ yokaṇṭhamaṇi muccate // DhKar_123 //

kaṇṭhe uppanna vaṇṇānaṃ tattheva karaṇaṃ bhave /

ṭhānañca karaṇañceva naca ettha visuṃ bhave // DhKar_124 //

jivhāmūlena āsanne jivhāya uparitale /

uppajjamāna vaṇṇānaṃ majjhamhi karaṇaṃ bhave // DhKar_125 //

mukhabbhantaramuddhimhi muddhaṭṭhānaṃpakāsitaṃ /

karaṇaṃ tattha jātānaṃ jivhopagganti lakkhitaṃ // DhKar_126 //

uparidantaṭhānassa pantiyābbhantaramhica /

tattha uppanna vaṇṇānaṃ jivhaggaṃ karaṇaṃ bhave // DhKar_127 //

tālumhi muddhanidante asammissakato pi ca /

ṭhānañca karaṇañceva visuṃ tīsu pavattati // DhKar_128 //

oṭṭhaṭṭhānamhi sambhūta vaṇṇānaṃ karaṇaṃ pana /

oṭṭhaṭṭhānamanaññanti saddaññūhi pakāsitaṃ // DhKar_129 //

vivaṭamukhabbhantaraṃ paṇavacammakaṃ viya /

taṃ sambandhāca yā lekhā sā imā nāsikā matā // DhKar_130 //

yevaṇṇātattha jāyanti nāsikā ṭhānajā matā /

tadevakaraṇaṃ tesaṃ vaṇṇānamupalakkhitaṃ // DhKar_131 //

vaṇṇuccāraṇa ussāho payatanamudīritaṃ /

saṃvuṭaṃ vivaṭañcāti phusattaṃ isaṃ phuṭṭhakaṃ // DhKar_132 //

saṃvuṭattaṃ akārassa vivaṭañca tathāparaṃ /

avasesa sarānañca sahakārānamevaca // DhKar_133 //

payatanañca vaggānaṃ phusattanti pakāsitaṃ /

yaralavācasesānaṃ īsaṃphuṭṭhaṃ pakāsitaṃ // DhKar_134 //

saṃvuṭattaṃ akārassa payatana sabhāvato /

savaṇṇasaññāsiddhatthaṃ vivaṭattaṃ patīyate // DhKar_135 //

tulyapayatanaṭṭhānā dīgharassā savaṇṇakā /

dīghadvayadvirassāpi savaṇṇāva pavuccare // DhKar_136 //

padabhedo padacchedo padasandhi ca saṃhitā /

sā ayaṃ pakatināma samāhāroti ca ayaṃ // DhKar_137 //

samodhānañca saṃsaggo padapūrī siliṭṭhatā /

akkharānaṃ samavāyo padānamanupubbatā // DhKar_138 //

sahitekapade niccā niccādhātupasaggite /

samāsepi tathā niccā sā aññatthavibhāsiyā // DhKar_139 //

pubbāpara padānantu atisantika sahitā /

vaṇṇakāla byavadhānā bhāvato paridīpitā // DhKar_140 //

sarānaṃ vā saresandhi sarasandhīti vuccate /

sare ca byañjane pubbaṃ nisedho pi nisedhanaṃ // DhKar_141 //

keci nimittappadhānaṃ keci kārippadhānakaṃ /

vadanti matabhedena tehivuttaṃ vicāritaṃ // DhKar_142 //

byañjen byañjanānaṃpi sandhi byañjanasandhica /

ihāpi dassanadvayaṃ yathā pubbaṃ vicāritaṃ // DhKar_143 //

sarabyañjananimitte kārīniggahītaṃ siyā /

sandhito niggahītanti saddasatthe pakāsitā // DhKar_144 //

saññāvidhānaṃ sarasandhi sandhi /

nisedhanaṃ byañjanasandhi sandhi // DhKar_145 //

yo niggahītassa ca sandhikappe

sunicchayo so hi mayettha vutto.

sandhi pañcavidhaṃetaṃ samāsitvātidhā matā /

sarabyañjanasandhīti vuttasandhi vasena ca // DhKar_146 //

sandhikārikā samattā.

athāparaṃ pavakkhāmi nāmakappassa kārikaṃ /

atthābhimukhanamanā attanicatthanāmanā // DhKar_147 //

nāmaṃ ekavidhaṃ vuttaṃ dvidhā anvattha ruḷhiyā /

tividhā pumaliṅgitthinapuṃsakavibhāgato // DhKar_148 //

sāmaññañca guṇakriyāyadicchāti catubbidhaṃ /

jātiguṇakriyādabba nāmehi pañcadhā mataṃ // DhKar_149 //

itthiliṅgañca pulliṅgaṃ napuṃsakaṃ dviliṅgikaṃ /

tiliṅgañca aliṅgañca nāmikaṃchabbidhaṃ mataṃ // DhKar_150 //

suddhanāmaṃ dviliṅgañca tiliṅgañca aliṅgikaṃ /

samāsaṃ taddhitañceva kitanāmañca sattadhā // DhKar_151 //

avaṇṇivaṇṇuvaṇṇañca okārapakatyantato /

byañjana antapakati bhedenaṭṭhavidhaṃ mataṃ // DhKar_152 //

tattha anvatthakaṃ nāmaṃ atthassa anurūpato /

saka atthasabhāvañca paridīpentaṃ pavattati // DhKar_153 //

saddatthamanapekkhitvā nimittavirahe pana /

atthe saddassa uppatti ruḷhīnāmanti vuccati // DhKar_154 //

līnamaṅgamidaṃliṅgaṃ līnatthassa ca dīpanaṃ /

visadavisadobhaya rahitākārasādhakaṃ // DhKar_155 //

sāmaññaṃ liṅgavohāraṃ pumitthādivisesanaṃ /

rukkhomālādhanamiti liṅgattayūpalakkhaṇaṃ // DhKar_156 //

tipiṭakanaravaravacanassupakārakaṃ /

aviparītavohāraṃ sabhāvakaniruttiyā // DhKar_157 //

sā māgadhī mūlabhāsā narā yayādikappikā /

brahmānoca ssutālāpā sambuddhācāpi bhāsare // DhKar_158 //

yaṃ sāmaññāyasambhūtaṃ mahāsammataādikaṃ /

tantusāmaññanāmanti dīpetācariyāsabho // DhKar_159 //

tatheva guṇanāmampi nīlapītevamādikaṃ /

tato kriyānāmampi kārakapācakādikaṃ // DhKar_160 //

tathā yadicchanāmampi tissaphussevamādikaṃ /

catubbidhaṃ panetampi nāmabhedaṃ pakāsitaṃ // DhKar_161 //

bhinnesvabhinnadhīsaddā vattante sabalādisu /

sabalenevasājāti mālāsuttaṃ va andhitā // DhKar_162 //

jātisaddā sabhāvādi goassoevamādikā /

mahāsāmaññekadesa sāmaññāya dvidhāmatā // DhKar_163 //

kattādikārakaggāmanibbattodabbasammato /

padattho kammakattuṭṭho kriyaññūhi kriyāmato // DhKar_164 //

kriyatthavācakā saddā gantvā katvātiādikā /

vuccate kriyānāmanti anekavidhabhedato // DhKar_165 //

dabbasayo tato bhinno tassāvagamaāsayo /

viparīvattidhammoca niguṇo icchate guṇo // DhKar_166 //

guṇatthavācakāsaddā kaṇhā sukkevamādikā /

vuccate guṇanāmanti guṇatthaparidīpanā // DhKar_167 //

yaṃ yaṃ visesyate kiñci taṃ taṃ dabbanti vuccate /

jātyādino pyato tādi dabbatthamupakappate // DhKar_168 //

dabbatthavācakā saddā kulavādhanavādikā /

vuccate dabbanāmanti dabbatthaparidīpanā // DhKar_169 //

saññārūpena ñātabbā koci saññi vidhīyate /

nāmanti taṃ yathācitro nāmasaddo ca taṃdhani 6* // DhKar_170 //

6* taddhani - katthaci.

atthavācakasambandhā santiye vatthukāyadi /

saṅketenānabhibyattā natetthabyattihetukā // DhKar_171 //

yato yatthamatihoti saṅketassānusārato /

tassasaddassa so attho dvidhā vidhinisedhato // DhKar_172 //

viññātattha phlenañño yokoci avagamyate /

nasaddattho ti viññeyyo pamāṇantaragocarā 7* // DhKar_173 //

7* nasaddatoti - katthaci.

thūlodivā nabhuñje yo iti bhuttanisedhako /

saddattho rattibhuttoti sāmatthiyena gamyate // DhKar_174 //

saddatthānañca nānatthaṃ paccakkheneva gamyate /

abhedo ce virujjheyya atthavācanakasaṇṭhiti // DhKar_175 //

saddatthabhedavādīnaṃdassanaṃ matimattakaṃ /

aggiṃ gaṇha iti vutte mukhaṃ ḍayhati pāvako // DhKar_176 //

yathā bhinno pi dīpādi ghaṭādyatthaṃ pakāsati /

taṃ sattiniyameneva saddo byattaṃ pakāsati // DhKar_177 //

yaṃ vuttaṃ chabbidhaṃ nāmaṃ nāmaṃ sattavidhādikaṃ /

nayānugena taṃ ñeyyaṃ nāmalakkhaṇaviññunā // DhKar_178 //

tatthākārantanāmassa sarūpaṃ vuccate mayā /

puriso sugato nātho suddhodanaputto jino // DhKar_179 //

evaṃ surāsuranaroraganāgayakkha /

gandhabbakinnaramanussapisācapetā // DhKar_180 //

mātaṅgajaṅgamaturaṅgavarāhasīhā

byagghacchakacchapataracchamigassasoṇā.

ālokalokanilayānilacāgayoga /

vāyāmagāmanigamāgamadhammakāmā // DhKar_181 //

saṃghoghaghosapaṭighāsavakodhalobhā

sārambhathambhamadamānapamādamakkhā.

punnāgapūgapanasāsanacampakamba /

hintālatālabahulajjunakiṃsukāca // DhKar_182 //

mandārakundapucimandakarañjarukkhā

ñeyyo mayūrasakuṇaṇḍajakoñcahaṃsā.

manovaco vayotejo /

patoceto tamoyaso // DhKar_183 //

vāyopayo siro ruho

uro raho ahopica.

gacchaṃ mahaṃ caraṃ tiṭṭhaṃ dadaṃ bhuñjaṃ suṇaṃ pacaṃ /

jayaṃ jīraṃ cavaṃ mīyaṃ saraṃ kubbaṃ japaṃ vajaṃ // DhKar_184 //

bhavantasantabhaddanta brahmattasakhaātumā /

maghava yuvarājāca pumaiccevamādikā // DhKar_185 //

akārantaṃ.

akāranto tu pulliṅgo sāsaddo iti dīpito /

evaṃ paccakkhadhammāca gandhivadhanvaādikā // DhKar_186 //

ākārantaṃ.

jotipāṇi gaṇṭhimuṭṭhi kucchivatthi sāligihi /

vīhibyādhi odhibodhi accirāsikesidīpi // DhKar_187 //

isimuni maṇiyati hiriravi kavikapi /

asimasinidhividhi ahigiri patihari // DhKar_188 //

aritimikalijaladhi gahapati urudhiti /

varamati nirupadhi adhipatica sārathi // DhKar_189 //

atithiceva samādhi udadhiccevamādikaṃ /

ikārantantiniddiṭṭhaṃ pulliṅgaṃ liṅgaviññunā // DhKar_190 //

ikārantaṃ.

dhammīsaṃghī ñāṇī hatthī cakkhī pakkhī dāṭhī raṭṭhī /

chattīmālīvammīyāgī bhavagībhogīkāmīsāmī // DhKar_191 //

dhajīgaṇī sasī kuṭṭḥī jaḍīyānīsukhīsikhī /

dantīmantī karī cāgi kusalī musalī balī // DhKar_192 //

pāpakārī sattughātī malyakārī dīghajīvī /

dhammacārī sīhanādī bhūmisāyī sīghayāyī // DhKar_193 //

īkārantaṃ.

bhikkhu setu ketu rāhu bhāṇu saṅku ucchū veḷu /

manu sindhu bandhu neru marusattu kāru hetu // DhKar_194 //

jantururupaṭusatthu patumātu bhātudhītu /

gantubhattu merususu sineru evamādikā // DhKar_195 //

ukārantaṃ.

abhibhū vessabhūceva sayambhūcaparābhibhū /

sabbābhibhūca sabbaññū kālaññū vedagū vidū // DhKar_196 //

maggaññūceva dhammaññū atthaññū pāragū vibhū /

rattaññūceva mattaññū kataññū evamādikā // DhKar_197 //

ūkārantaṃ.

ekāranto tupulliṅgo appasiddho ti dīpito /

okāranto tupulliṅgo gosaddo iti dīpito // DhKar_198 //

okārantaṃ.

puriso sājāti pāṇi dhammīsaṃghī tatheva ca /

bhikkhābhibhūvessabhūca goti pulliṅgasaṅgaho // DhKar_199 //

pulliṅganiṭṭhitaṃ.

akāranto itthiliṅgo eanto cāppasiddhiko /

ākāranto itthiliṅgo kaññāsaddo tathevaca // DhKar_200 //

saddhā medhā paññā vijjā cintāmantā taṇhāvīṇā /

icchāmucchā ejāmāyā mettāmattā sikkhābhikkhā // DhKar_201 //

jaṅghāgīvājivhāvācā chāyā āsā gaṅgānāvā /

gāthā senā lekhā sālā mālā velā pūjākhiḍ[ḍ(?)]ā // DhKar_202 //

pipāsā vedanā saññā cetanā tasinā pajā /

devatā vaṭ[ṭ]akā godhā balākā parisāsabhā // DhKar_203 //

ūkā sephāḷikā laṅkā salākā vālikā sikhā /

visākhā visikhā sākhā vidhāvañjhā jaṭā ghaṭā // DhKar_204 //

tathā soṇḍā vitaṇḍā ca karuṇāvanitā latā /

niddāsudhākathā dāṭhā vāsanā siṃsapā papā // DhKar_205 //

pabhā sīmā khamādayā khittiyā sakkharā surā /

dolātulāsilālīlā lālelāmekhalākalā // DhKar_206 //

vaḷavālambusā mūsā mañjūsā sulasā disā /

nāsā juṇhā guhā īhā labhikā vasudhā dayo // DhKar_207 //

ambā annā tathā ayyā ammātātā tathāparā /

ākārantā evamādi anekavidha bhedakā // DhKar_208 //

ākārantaṃ.

patti yutti vutti titti mutti kitti khanti kanti /

santi tanti siddhi suddhi iddhi vuddhi buddhi bodhi // DhKar_209 //

bhūmigati pīti suti nandi sandhi sāṇi koṭi /

diṭṭhi vuḍḍhituṭṭhiyaṭṭhi pāḷiāḷi keḷisati // DhKar_210 //

mati kaṭi jutidhiti yuvati nikati ratti /

sucirasmi asani vasani osadhi aṅguli dhūli // DhKar_211 //

ikārantaṃ.

mahīvettaraṇī vāpī pāṭalī kadalī ghaṭī /

nārī kumārī taruṇī varuṇī brāhmaṇī sakhī // DhKar_212 //

kinnarī nāginī devī yakkhī gajī ajī migī /

vānarī sūkarī sīhī haṃsī kākīca kukkuṭī // DhKar_213 //

īkārantaṃ.

yāgu dhātu dhenu kāsu daddu kaṇḍu kacchurajju /

kareṇu piyaṅgu sassu evamādi vijāniyaṃ // DhKar_214 //

ukārantaṃ.

jambūvadhūca sarabhū sarabū sutanū camū /

vāmūrū nāganāsūrū samānikhalujambuyā // DhKar_215 //

ukārantaṃ.

okāranto itthiliṅgo gosaddo va pakāsito /

pulliṅge nitthiliṅgassa okāranto visuṃ nahi // DhKar_216 //

okārantaṃ.

kaññāpatti yutti vutti mahīvettaraṇīpica /

yāgudhātudhenukāsu jambūpotitthisaṅgaho // DhKar_217 //

itthiliṅgaṃ niṭṭhitaṃ.

napuṃsake antabhedo ñeyyo evaṃ vibhāvinā /

kanakaṃ cittarūpañca puññaṃ pāpaṃ phaluppalaṃ // DhKar_218 //

vasanamāsanaṃ chattaṃ tagaraṃ vanakañjanaṃ /

lavanaṃ pavanaṃvatthaṃ nagaraṃ nayanodakaṃ // DhKar_219 //

mukhaṃ vadanaṃkaṇṇañca mbaraṃ sīlaṃdhanaṃ tathā /

bhavanaṃ ñātamusalaṃ sukhadukkhañca yānakaṃ // DhKar_220 //

jhānārammaṇamālambaṃ padumaṃ saccakānanaṃ /

pupphaṃ gaganaṃ vassañca puḷinaṃvajjavādanaṃ // DhKar_221 //

akārantaṃ.

asaddhā mukhanāsikā ākārantappabhedakaṃ /

evamādippakārañca viññatabbaṃ napuṃsake // DhKar_222 //

ākārantaṃ.

aṭṭhisappidadhivāri akkhi accicapacchica /

evamādi ikārantaṃ viññeyyaṃ nekadhā idha // DhKar_223 //

ikārantaṃ.

sukhakārī sīghayāyī evamādianekadhā /

īkāranto ti viññeyyo antabhedo napuṃsake // DhKar_224 //

īkārantaṃ.

āyu cakkhu ca sutanu massusiṅgu dhanutigu /

hiṅgumadhu jatuvatthu ambu icceva mādikaṃ // DhKar_225 //

ukārantaṃ.

gotrabhūceva abhibhū sayambhūca athāparo /

dhammaññūcevamādiko ūkāranto tidīpito // DhKar_226 //

ūkārantaṃ.

okāranto napuṃsako cittagoti pakāsito /

bahubbīhi samāsena kulatthaparidīpanā // DhKar_227 //

okārantaṃ.

cittañca mukhanāsikā aṭṭhi ca saukhakārīca /

cakkhābhibhūcittagoca saṅgahoyaṃ napuṃsake // DhKar_228 //

napuṃsakaliṅgaṃ niṭṭhitaṃ.

idaṃ kiṃ evamādiko byañjananto pakāsito /

suddhanāmassantabhedo samattoyaṃ vinicchayo // DhKar_229 //

byañjanantaṃ.

athāparaṃ pavakkhāmi tiliṅgādissakārikaṃ /

sabbanāmādiviññeyyo tiliṅgādivinicchayo // DhKar_230 //

tiṇṇannaṃ suddhanāmānaṃ sādhāraṇasabhāvato /

sabbanāmantiyaṃ vuttaṃ tassa kiṃ lakkhaṇan ti ce // DhKar_231 //

sehirūpehi aññehi rūpehi cūpalakkhitaṃ /

sarūpañca pavakkhāmi tesaṃ dāni anekadhā // DhKar_232 //

sabbakatarakatama ubhayaṃ itarāpica /

aññatara aññatama pubba aparadakkhiṇā // DhKar_233 //

kiṃ tumha amha ekāca dvica ti catu pañca cha /

satta aṭṭha nava dasa vīsādiyāvasaṃkhayā // DhKar_234 //

niddiṭṭhasabbanāmesu pañcacha sattavajjitaṃ /

aṭṭhanava vivajjitaṃ dasasaddavivajjitaṃ // DhKar_235 //

tumhamhavajjitañceva sakalasabbanāmikaṃ /

sakalaguṇanāmañca tiliṅgikamudāhaṭaṃ // DhKar_236 //

saṅkhyāvasena niddiṭṭha sabbanāmavinicchayaṃ /

matibhedena dīpeyya saddasatthavidū idha // DhKar_237 //

ekādyaṭṭhārasantāye saddāsaṅkhyeyyavācakā /

liṅgattayena saṃyuttā ekādivacanadvayā // DhKar_238 //

vīsādiānavutyantā saṅkhyāsaṅkhyeyyavācakā /

itthiliṅgena saṃyuttā sadekavacanantakā // DhKar_239 //

satādiyāvasaṅkhyeyyā saṅkhyāsaṅkhyeyyavācakā /

napuṃsakena sayuttā sabbadāvacanadvayā // DhKar_240 //

sabbanāmamito aññaṃ viññātabbaṃ vicakkhaṇā /

pāḷippadesanānatte vijjamānaṃ yathārahaṃ // DhKar_241 //

idappaccayatādimhi idaṃ saddanidassanaṃ /

visukammādipāṭhamhi visusaddanidassanā // DhKar_242 //

tathā jātakapāthesu tyāsutyamhi nidassanā /

keci tasaddaādesa tyāsaddo ti vadanti ca // DhKar_243 //

jānantā saddasatthamhi patvā pāṭhakkamaṃ yadi /

pāḷiṃ ñātuṃ nasakkonti sabbe bāhirapaṇḍitā // DhKar_244 //

lokavohāravidurā tantiyaṃ bahukā nayā /

sikkheyyāmalasāgara taraṃ nibbānatitthagaṃ // DhKar_245 //

pañca saṅkhyā sabbanāmaṃ chasattasabbanāmikaṃ /

aṭṭhaneva sabbanāmaṃ dasaca sabbanāmikaṃ // DhKar_246 //

upasagganipātāca tumhamhadvayamevaca /

aliṅgamiti vuccanti liṅgabhedavicakkhaṇā // DhKar_247 //

aliṅgañ cekathaṃ tamhā vibhattīsambhavanti ce /

liṅgarūpantarābhāvā aliṅgaṃ liṅgameva taṃ // DhKar_248 //

natu ākhyātasaddo va aliṅgamiti jāyate /

itthipumanapuṃsakaliṅgasādhāraṇaṃ siyā // DhKar_249 //

itthiliṅgañca pulliṅgaṃ napuṃsakamathāparaṃ /

tiliṅgañca aliṅgañca nāmikaṃpañcadhā ṭhitaṃ // DhKar_250 //

bhavatisaṅgahagāthāyaṃ.

nāmakārikāsamattā.

athāparaṃ pavakkhāmi kārikaṃ kārakādinaṃ /

syādivibhatyatthabhūtā sattatekārakādayo // DhKar_251 //

kriyānimittabhāvena yaṃkiñci abhidhīyate /

kārakaṃ nāmataṃ ñeyyaṃ dhīmatā kārakaññunā // DhKar_252 //

vicittasattisambandhā attho ekopi bhijjate /

kattukammādibhedena naṭova naccabhedato // DhKar_253 //

idhāpi matabhedena kārakattaṃ vibhāvaye /

bhūtato kārakānantu sarūpaṃ kiṃ vadeti ce // DhKar_254 //

attho va kārakaṃ nāma nanu sattitadicchate /

saccaṃ attho pi taṃyogā kārakaṃ samabhiyyate // DhKar_255 //

mukhyato kārakañcattho kiṃsiyā yena icchate /

ekassānekadhābhāvo kathaṃ yujjati vatthuno // DhKar_256 //

sattibhedā abhinnepi vatthumhi taṃ nimittako /

ayaṃ kārakavohāro bhinnopi navirujjhate // DhKar_257 //

yathekopi paṭopīta sukkarattādibhedato /

yutthosukkotathāpīto rattoaññopi vuccate // DhKar_258 //

tathekamapivatthetaṃ yuttaṃ kārakasattihi /

cittāhi apadissate taṃ taṃ kārakabhāvato // DhKar_259 //

nanu dabbaṃ vihāyettha na sattināma dissati /

diṭṭhaṃ vatthuṃ vihāyettha adiṭṭhaṃ kiṃ na icchati // DhKar_260 //

vattheva kārakaṃ tasmā yuttaṃ kiṃ aññasattiyā /

teva tāva asiddhāce taṃyogā kārakaṃ kathaṃ // DhKar_261 //

nanu vattaṃ kathekassa vatthuno nekadhā siyā /

padakkhaṇaṃ tadaññañce khaṇikattekathaṃ kriyā // DhKar_262 //

upādānantaraṃdhaṃsi khaṇikaṃhi kathīyate /

desantaraṃ parippanno kathaṃ tassediso bhave // DhKar_263 //

kathaṃ siyā tadabhāve kārakaṃ nakriyaṃ tato /

kriyākārakabhāvoyaṃ khaṇikattevasīdati // DhKar_264 //

atha ciramidaṃ vatthu makriyañca patīyate /

kriyākārakabhāvoyaṃ tasmā nettāvasīdati // DhKar_265 //

yadi patīyate sāyaṃ kriyā kārakasaṇṭhiti /

sattipatīyate sāyaṃ itisāpinakiṃ matā // DhKar_266 //

tathā hisattiassāyaṃ kāriyotamhi pākaṭo /

patīti atthilokānaṃ tasmā satti nadissati // DhKar_267 //

vatthevasattinā ññāce nasattiatthisabbadā /

iti kinnakarotetaṃ kāriyaṃ icchitaṃ sadā // DhKar_268 //

satyābhāvānace evaṃ siddhāsattiayaṃ nakiṃ /

athāpetaṃ visiṭṭhañce kārakaṃ kāvisiṭṭhatā // DhKar_269 //

dabbassa yaṃ karotyetaṃ sāmatthyaṃ satti eva taṃ /

kevalaṃ sattinānattaṃ tasmā santeva sattiyo // DhKar_270 //

sappadhānākriyāsiddhe yo attho tattha vuccate /

sakattā vuccate attho karotīti padhānato // DhKar_271 //

nanu sāmaggīādinā kriyāsiddhamapekkhate /

kiṃ sappadhānamekassa katteva sabbakārakā // DhKar_272 //

tathāhi karaṇādīnamapikattuttayogato /

karaṇādīnamabhāvā kārakaṃ chabbidhaṃ kathaṃ // DhKar_273 //

yadipi atthikattuttaṃ vatthuto karaṇādisu /

kriyāsiddhe tathāpetaṃ appadhānamanaṅgataṃ // DhKar_274 //

karaṇādittamaññesu kārakesu padhānato /

lakkhaṇantaṃ tadaṅgantu kattuttamupasajjanaṃ // DhKar_275 //

tasmā sevabhave kattāyo padhānaṃ patīyate /

pākādikaṃ kriyaṃ kuppaṃ karaṇādipuressaro // DhKar_276 //

yo tassa pesakattena patītimupagacchati /

sapayojanakateti vutto tassa payojanā // DhKar_277 //

yokammamivakattāti byapadesena dīpito /

kattubhāvopi kammattho kammakattāti vuccate // DhKar_278 //

sukhābhisaṅkharattāca sijjhanto hi sayaṃviya /

byapadesena kammattho attanopadasaṃyuto // DhKar_279 //

avutte kattarijātā tatiyā yevatyādihi /

abhihiteca paṭhamā liṅgatthamattaṃ pekkhiya // DhKar_280 //

byāpīyate kriyāya kattuyaṃ kammamuccate /

nipphattivikatipatti bhedena tividhaṃ mataṃ // DhKar_281 //

abhūta tabbhāva kālā yaṃ kammamupalakkhitaṃ /

aviparītataṃ kammaṃ tadaññaṃ viparī tataṃ // DhKar_282 //

yebhuyyena nābhihite dutiyā jāyate sadā /

abhihiteca paṭhamā liṅgatthamattaṃ pekkhiya // DhKar_283 //

kammavidhaṃito aññaṃsaddasatthe pakāsitaṃ /

icchitādippabhedena kammaṃ sattavidhaṃ bhave // DhKar_284 //

nanu kriyābhisambandhā yadi kammaṃ abhicchite /

sabbametaṃ bhave kammaṃ kārakaṃbhāva yogato // DhKar_285 //

byāpitattena yaṃ kiñci kriyāya tatralakkhate /

nāññakārakabhāvena taṃ kammamiti gayhate // DhKar_286 //

kattarikārakantaññaṃ taṃ taṃ bhāvūpalakkhitaṃ /

kriyāyogepi nakammaṃ kārakantaṃ visuṃ siyā // DhKar_287 //

kattukriyā pasiddheyaṃ sādhanaṃ paramikkhate /

karaṇanti vidūtena kriyaṃ kattā karoti ca // DhKar_288 //

bāhirajjhattabhedena duvidhaṃ taṃ pabhedato /

kāya kāyapaṭibaddha bhāvena upalakkhitaṃ // DhKar_289 //

tyādīhi anabhihite pāyena tatiyā siyā /

abhihite tu tyādīhi pubbaṃ va paṭhamā siyā // DhKar_290 //

sammāpadīyate yassa diyyamānena yogato /

dinnassayadisāmittaṃ sampadānaṃ taduccate // DhKar_291 //

pūjānuggaha kāmena dinnaṃhoti yadā tadā /

dinnassa sāmikattātaṃ sampadānaṃ vijāniyaṃ // DhKar_292 //

tenavattaṃ rajakassa raññodaṇḍaṃ dadātica /

iti ādi payogesu nabhave sampadāniyaṃ // DhKar_293 //

anirākaraṇamārādha nābbhanuññavasenahi /

sampadānaṃ tidhā vuttaṃ rukkhayācaka bhikkhavo // DhKar_294 //

avuttepanatyādīhi catutthīpāyato bhave /

vuttecapanatyādīhi pubbaṃ va paṭhamā matā // DhKar_295 //

avadhibhūtato yasmā kriyāpubbaṃ kuhiñcanaṃ /

nissaratecalaṃtaññaṃ apādānaṃ taduccate // DhKar_296 //

apādānaṃ dvidhā vuttaṃ saddalakkhaṇaviññunā /

kāyasaṃyogapubbañca cittasaṃyogapubbakaṃ // DhKar_297 //

avuttepanatyādīhi pāyato pañcamī bhave /

vuttetupanatyādīhi pubbaṃ va paṭhamā matā // DhKar_298 //

yo kriyaṃ kattu kammānaṃ ādhāreti padatthako /

okāsakārakaṃ nāma taṃ ca tubbidhamevaca // DhKar_299 //

opasilesiko cevā dhārovesayikotica /

byāpikocevaādhāro tathāsāmīpi koparo // DhKar_300 //

avutte pana tyādīhi pāyato sattamī siyā /

vuttetu pana tyādīhi pubbaṃ va paṭhamā bhave // DhKar_301 //

kattādyanugato sudddho saddattho ca tthamattako /

tatovatyādivuttetu paṭhamā sampavattate // DhKar_302 //

tatiyādīhi vutteca kasmā kattādikārake /

ādinavattatesāva liṅgatthamattaṃpekkhiya // DhKar_303 //

antappavidhānamattho kattāditatiyādihi /

vuccate aññathā tasmiṃ paṭhamā kiṃnavattate // DhKar_304 //

kattādimattamuddiṭṭhaṃ tatiyādīhi vuccate /

atthamattetirobhūte navā sā tatthavattate // DhKar_305 //

patīti pathamā ruḷhe hyatthesaddo pavattati /

nasantamatthato tassa sabbadeva pasaṅgato // DhKar_306 //

iccatragatieseva dvayaṃ samupalabbhate /

tyādyantatopinovādi tassa bhāvappadhānato // DhKar_307 //

tassa bhāvappadhānattaṃ tato nibbattito bhave /

kriyānugatavākyassa vohāra upayogino // DhKar_308 //

athatyādīhi ākhyāte ekatthādippakāsato /

paṭhamāneti viññeyyaṃ bhavatisā visesato // DhKar_309 //

sāmaññagatamevāhu nekattādica tyādikā /

yato visesamālamba paṭhamā jāyate tato // DhKar_310 //

yadye[v? p?]imāya yuttiyā attho va tatiyādikaṃ /

pāpuṇeyya visesato kathaṃ kattādiāsayā // DhKar_311 //

visesagatamaññatra tyādīhi kattādi gammate /

saddasattisabhāvato tatiyādi najāyate // DhKar_312 //

kitatyādi samāsehi taddhitehi ca īrite /

kattādokiṃvibhattīnamabhāvo iti ce mataṃ // DhKar_313 //

vuttatthena vinatthattā iti ñāyo va gamyate /

atthappatītiyā saddo patīticesaddena kiṃ // DhKar_314 //

vibhattiyo pi evantā bhavanti vinayo gato /

avutte evaṃ kattādo iti byattaṃ paraṃbhave // DhKar_315 //

nanukattādi attho yaṃ vutto nāmehi vadeti /

saccaṃ vutto pi netāhi vinā byattipavindati // DhKar_316 //

abyatto tu kathaṃ vutto vutto abyattakokathaṃ /

iti viruddhamāyāti mātāvañjhāgirāyathā // DhKar_317 //

nanuvutto pi dhātvattho dhātunāmādihi vinā /

abyatto diṭṭhamiccetaṃ viruddhaṃ vuccate kathaṃ // DhKar_318 //

asiddhaṃ tadasiddhena viruddhaṃ iti ce mataṃ /

pādīnaṃnābhidheyyāyaṃ dhātvattho ti niyāmitaṃ // DhKar_319 //

ārambhādivisesoyaṃ pādinotthoyadicchate /

dhātvattho nanuccesopi tadatthābyatirekato // DhKar_320 //

anvayabyatirekehi dhātuno vābhidhīyate /

bhāvovisiṭṭho aññovā pādinetassa vācako // DhKar_321 //

vācakabhedato pesa byattaṃ nuttopi gammate /

viseso tassa byatyatthaṃ pāditvaya mapekkhate // DhKar_322 //

asiddhasādhanantena nāsiddhenetadīritaṃ /

tato vibhattipādiva kattādibyañjakā siyuṃ // DhKar_323 //

yathevarukkhasaddena gadito pidhavādiko /

viseso vinā saddehi visesehi nañāyati // DhKar_324 //

tathā nāmehi vutto pi kattādi avisesato /

tatiyādivibhattīhi byañjate bhedavibhattihi // DhKar_325 //

vijjamāno pi nīlādi yathādīpādike sati /

byattimāyātikattādi tathāsati vibhattiyā // DhKar_326 //

kattādipaṭisiddho yo attho sambandhasaññito /

sambandhidvayamādhāro chaṭṭhīkameva gāhate // DhKar_327 //

visesyaṃ katthasambandhī sambandho so visesako /

kiriyaṃkiñcinissāya sambandho sampavattate // DhKar_328 //

sambandhittetvavisese chaṭṭhiṃ icchanti bhedakā /

tathā evaca sañcātā sambandhaṃparidīpitā // DhKar_329 //

nadvayamhāvibhāvoyā sambhūtā ekatovahi /

ubhayesupiyogassa jānane vipphalattato // DhKar_330 //

ekato jāyamānāpi bhedyato natujāyate /

jāyamānāyabhedyamhā sambandhānabhidhānato // DhKar_331 //

saddasattisabhāvoyaṃ iticetthapatīyate /

aññathetaṃ kathaṃ hoti diṭṭhesambandhavatthuke // DhKar_332 //

sambandhino yato ete itibuddhi pajāyate /

sambandhino yato ete itibuddhi pajāyate // DhKar_333 //

sambandho sohi viññeyyo saṃsāmyādipabhedato.

nanuvatthudvayā añño sambandho tu nadissati /

taṃ kiṃ mesapatisiddhā nindimittā bhavatvayaṃ // DhKar_334 //

vattudvayaṃ nimittañce navattudvayamattake /

pasaṅgato visesoca visiṭṭhaṃ yogamevataṃ // DhKar_335 //

kāriyāsambhavā atthe sammatosyādisambhavo /

saddevācakatotamhā sambhūtotassadīpato // DhKar_336 //

padadvayantu yaṃkiñci sambandhamupalabbhate /

visesanavisesyañca ñeyyaṃicchānurūpato // DhKar_337 //

visesamevavatthetaṃ yadināmapavattate /

sāñammasaddato netaṃ visesameva gammate // DhKar_338 //

tato payujjate kiñci bhedakattaṃ kutocipi /

vatthuvattantarā iṭṭhaṃ visesanamanekadhā // DhKar_339 //

jātiguṇehi kriyāya dabbeneva visesyate /

padattho taṃ yathā asso sukko gantā visāṇavā // DhKar_340 //

yathā attho sanāmehi jātyādyevaṃ visesyate /

jātyādīni visesyanti jātyādīnañca āsayo // DhKar_341 //

bhedyassa kassacibhedo yo yo taṃ taṃ visesanaṃ /

atthassa bhedakattena saddo pi ca visesanaṃ // DhKar_342 //

saddenapatiyantyattha maneneti payujjate /

gotivutte pariyāyo vāccatthassavisesyate // DhKar_343 //

visesanavisesyattha syādityāditamāgamā /

nipphādeti pūraṇatthaṃ vākyaṃ voharikañcataṃ // DhKar_344 //

sambandhāye hi yekeci atthāte eva sabbathā /

avinābhāvamaññoññaṃ kiṃ papañcena tādisaṃ // DhKar_345 //

kārakasambandhavisesanavisesyavinicchayo.

kārakakārikāsamattā.

visesanavisesyānaṃ abhinnatthappadhānatā /

samāsotihaviññeyyo so ekatthasabhāvato // DhKar_346 //

ekatthaṃ iti pi hyetaṃ samāsaṃ apidissati 8* /

eko attho imasseti anvatthassapariggaho // DhKar_347 //

8* ekatthyaṃ ṭīkāyaṃdissati. so duppāṭho.

samāsetraca sabbattha dvandavajje visesanaṃ /

aññayogassa vicchedaṃ phalaṃ samadhitiṭṭhati // DhKar_348 //

pubbamatthappadhānoca tathāññatthappadhānako /

napuṃsako bhave socā vyāyībhāvo ti vuccate // DhKar_349 //

satthantarepasiddho so asaṅkhyā iti nāmato /

upakumbhatadummatta gaṅgamiccevamādiko // DhKar_350 //

uttaratthappadhānoca yattha liṅgañca taṅgataṃ /

dutiyāditappuriso anekavidha bhedato // DhKar_351 //

chaḷyantādipadekatthaṃ kesañci matasammataṃ /

yathāca rājapuriso rājaputtotiādiko // DhKar_352 //

samānatthā tadā yattha bhedyabhedakavācakā /

kammadhārayasamāso visesyatthaṃ pavattate // DhKar_353 //

visesanaṃ jahaṃsatthaṃ visesyatthaṃpavattati /

tadappadhānaṃpitaraṃ padhānaṃ satthavattakaṃ // DhKar_354 //

atoeva kriyāyogaṃ bhedyamevopajāyate /

padhānena yathā nīla sarojamupaniyyate // DhKar_355 //

visesyamhigataṃ yattha liṅgametaṃpadatthato /

visesanasamāsoti kesañcimatasammato // DhKar_356 //

padantarassa yatthattho padhānaṃ liṅgamassaca /

bahubbīhisamāsoti aññattho padasammato // DhKar_357 //

tagguṇātagguṇoceva samāsoyaṃ dvidhā mato /

taṃ yathā lambakaṇṇoti cittagudiṭṭhasāgaro // DhKar_358 //

appadhānaṃ pi yatthattho mitusāpekkhato iva /

kriyāsambandhasāmaññā vuccate dvandasaññito // DhKar_359 //

nāññamaññaṃ vibhāvanti dvande atthā padānivā /

sakattha vuttito tesaṃ padhānattaṃ patappate 9* // DhKar_360 //

9* pagammate - katthaci.

itarītarayogoyaṃ samāhārotica dvidhā /

samāso duvidho ññehi sammato catthasaññito // DhKar_361 //

itarītarayogasmiṃ atthabhedasamubbhavo /

saṃghātassatirobhāvo paraṃvaliṅgametthaca // DhKar_362 //

itarītarayogoyaṃ bhedameva apekkhate /

dhammatthakāmāiccādi udāharaṇamassa ca // DhKar_363 //

saṃghātuppattikoyasmiṃ bhedā yattha tirohitā /

samāhāro tvayaṃ dvando ekattañca napuṃsakaṃ // DhKar_364 //

saṃghātavanto saṃghāto iti bhedadvayaṃ mataṃ /

udāharaṇametassa dhammādhammanti jāniyaṃ // DhKar_365 //

kinnasiyā aññatthamhi samāso nvācayādiko /

nisedhabhāvato tassa sāmaññavacaneniha // DhKar_366 //

paraṃparamapekkhanaṃ ekatthībhāvasambhavā /

anvācayādikeceva mabhāvānassasambhavo // DhKar_367 //

atoevasamattānametassamavatiṭṭhate /

sāmyatthatohi netasmiṃ yaṃ yaṃ tādimapekkhate // DhKar_368 //

itaretarayogādi saddānaṃeva tādinaṃ /

attho cakārasaṃyogā byatti ca tthā pavuccate // DhKar_369 //

naññepevaṃvidhāsaddā jotakā eva sammatā /

saddantarānuyātena padhānavācakānate // DhKar_370 //

taddhitattho ttarapade samāhāre bhave digu /

saṅkhyāpubbo padhānoca kammadhāraya ādiko // DhKar_371 //

pañcakalāpabhojanaṃ pañcagavadhanādikaṃ /

tilokādyekādasāti udāharaṇamassaca // DhKar_372 //

samāsavinicchayo.

abrāhmaṇo ti ādimhi nakāratthe niruppite /

nassattho pariyudāso pasadyapaṭisedhanaṃ // DhKar_373 //

ñeyyo so pariyudāso natthaṃ pariyudāsati /

vatthuṃ kiñcividadhāti kārakaññaṃ kriyāyutaṃ // DhKar_374 //

ato vidhippadhāno ca vutto pariyudāsako /

nivattanena yaṃ kiñci vatthantaraṃpariggaho // DhKar_375 //

adhammo klesayatyasmiṃ dhammamattaṃ nivattate /

attho vamādiaparo bādhakattena gammate // DhKar_376 //

pasadyapaṭisedho tu sattito va nivattane /

kārakaññapanidhāya bhave bhāvassa kassaci // DhKar_377 //

nivattiparatā eva pasadya paṭisedhake /

abhāvo bhavatityatra bhāvo eva nivattate // DhKar_378 //

yesamāropanatthena kārakattaṃ nakappate /

nivattievetthasiyā naatthivatthusambhavo // DhKar_379 //

abhāvebhāvitabbaṃ hi kappitaṃnatuvatthukaṃ /

virodhātaṃ kriyāyogo bhavatīti nisedhako // DhKar_380 //

abrāhmaṇovasuttena vippavipannaṃ vattate /

iccādo paṭisedhoyaṃ vidhitena nirāsado // DhKar_381 //

evaṃ jātiya maññañca samānalakkhaṇūhataṃ /

nakāratthadvayaṃ etaṃ byattamatthaṃ patīyate // DhKar_382 //

nanisedho satoyutto desādiniyamaṃ vinā /

asatocāphalotasmā kathamabrāhmaṇotice // DhKar_383 //

nisedhattānuvādena paṭisedhavidhi kvaci /

parassamicchāñāṇassa khyāpanāyopapajjate // DhKar_384 //

pasadyapaṭisedhotu kevalaṃvatthunatthitā /

vatthuto ññatthayāvutti pariyudāsalakkhaṇaṃ // DhKar_385 //

nakāratthasamāsavinicchayo.

samāsakārikā samattā.

ṇādayo tu vibhatyantā sattadhā paṭipādikā /

sāmyatthato paṭhamato samattamhāva jāyare. // DhKar_386 //

vāsiṭṭhādiñcāpaccādiṃ ṇādayo paccayā ime /

dīpitā pubbato jātā paramhā natu dīpitā // DhKar_387 //

ṇādīnaṃpaccayānantu yuttatthesu pavattanaṃ /

apaccādīsu atthesu samāso iva jāyate // DhKar_388 //

tassetyādividhittena gahetvā tabbidhānato /

pubbato eva tabbhāvo paramhāsambhavo kuto // DhKar_389 //

avadhyavadhimattena pakatipaccayassatu /

niyamicchitasiddhatthaṃ saddasambandhayogato // DhKar_390 //

koyaṃ kamo pajahitvā yamicchitamamicchitaṃ /

payujjeyya upāyaññū nupāyesati tādise // DhKar_391 //

nacāpaccādisaddānaṃ payogosmiṃ apekkhate /

atthamattassa niddeso ṇādividhipavattiyā // DhKar_392 //

naparasmā tato tassā tisaye natthisambhavo /

tassevābhāvato tasmiṃ atthamattapariggahā // DhKar_393 //

yadyato pekkhate rūpaṃ yato evahi sambhave /

vatticchāyavasavattaṃ saddānaṃ naññathā tato // DhKar_394 //

vattukāmo yathāyogaṃ upāyaṃ navirodhate /

yathā icchāyathā icchāa virodho tathā neva samīhate // DhKar_395 //

asamattānasambhoti tato evā napekkhate /

kathañcaññaparādino padenekatthataṃ vaje // DhKar_396 //

gacchaṃ vātena ekatthaṃ tameva so apekkhate /

tato tadaññarūpassa sambhavo ettha kīdiso // DhKar_397 //

samatthatovatenāyaṃ ṇādiko avatiṭṭhate /

yathābhihitasambandhī jārajattābhidhānato // DhKar_398 //

sāmyatthe nissayogaru paṭipatti bhave ayaṃ /

iti ce lakkhaṇeneva kicce sabbatthavattanaṃ // DhKar_399 //

ñāyaṃ āsayayebhuyyaṃ sabbameva hi lakkhaṇaṃ /

pavattate yathā lakkhyaṃ garuttaṃ tadidaṃ samaṃ // DhKar_400 //

nasakkālakkhaṇatoca ñāyatoceva kevalā /

pavattetuṃ idaṃ byattaṃ idaṃ dvayamapekkhate // DhKar_401 //

paṭipattigaruttaṃpi lahuttaṃpi tathā samaṃ /

gaṇalahuttarūpantu visesosmiṃ vibhāvite // DhKar_402 //

ñāyānussaraṇaṃ kiñci bāhvappasmiṃ hi cemataṃ /

yathānurūpamatthetaṃ bahvappamapivābhave // DhKar_403 //

idaṃ naparisaṅkhātaṃ tasmiṃ netāva etthavā /

asāraganthabhārotu duppahosmiṃ navijjate // DhKar_404 //

kiñcisaddatthasaṃkāya sabbasmiṃ nevasambhavā /

sabbattha appaṭivatti aniṭṭhābhinivesino // DhKar_405 //

sāmyatthatopaṭhamato visesatthassanicchayo /

samānametaṃ sabbasmiṃ nāññatrābhinivesato // DhKar_406 //

lakkhaṇaṃ sabbamevetaṃ upadesasahāyakaṃ /

tasmātāyevarūpāya saṅkāyasambhavokuto // DhKar_407 //

ugghositedaṃsabbehi tattha tattha nasaṃsaye /

alakkhaṇaṃ nasandehā byākhyāto bhedanicchayo // DhKar_408 //

tadetaṃ sabbapamuṭṭhaṃ paradūsanābhāvato /

sadūsanamadiṭṭhehi parehi alamussuyā // DhKar_409 //

sāmaññavacanāsiddhe atthe ñāyavasaṃgatā /

nayuttetaṃpariccāgo kattabbamitilakkhaṇaṃ // DhKar_410 //

tādisaṃ lakkhaṇaṃ katvā kvaci byāpitaādito /

sāmaññalakkhaṇaṃ gāhaṃ taṃ kimīti padissate // DhKar_411 //

sāmaññalakkhaṇaṃ tasmā upadesanayositaṃ /

sabbattha vattatebyāpi papañcenedisenakiṃ // DhKar_412 //

kathaṃ lakkhaṇaṃ pidikkhaṃ ārakkhābyākulehitaṃ /

papañcatthaṃ vicikatthaṃ itiyaṃ kiñci vuccate // DhKar_413 //

bālarañjanakantidaṃ nanditaṃsāradassinā /

lahupākaṭasampuṇṇa lakkhaṇaṃ pana yuttinā // DhKar_414 //

paññā tadatthasambandhakāraṇādiabhāvato /

lahupākaṭāpākaṭaviparītanisevato // DhKar_415 //

tatha pasiddhisanneha vacanapaṭipakkhato /

uccāvacaniyāsāya vacanaṃ pariniṭṭhitaṃ // DhKar_416 //

sakalalakkhyasaṅgahaṃ sampuṇṇaṃ idamīdisaṃ /

satthadīpanato byattaṃ savitthāramapekkhate // DhKar_417 //

apaccādigaṇādyattho vuccamānoti vaḍḍhate /

bahubhedatayātasmā tasmiṃ nāyaṃpapañcito // DhKar_418 //

saṅkhepenatu saddattho pañcadhāmeva dassito /

tathā tathā visiṭṭhoyo attho ṇādīnamuccate // DhKar_419 //

tathācāpaccānatthādi visesebahvanekadhā /

ayamevābhidheyyatthaṃ ṇādīnaṃ paṭipajjate // DhKar_420 //

kitapaccayaṇādimhi ñāyotusampavattate /

tyādīsucaññathābhāvā vavatthānānadassito // DhKar_421 //

apaccādicasāmaññaṃ abyayaṃ bhāvataddhitaṃ /

ṇādikaṃativitthāra saṅgaṇhanti tidhādhare // DhKar_422 //

taddhitakārikā samattā.

yaṃ kipurisasaṃyuttaṃ kriyālakkhaṇavācakaṃ /

kālattayasamāyuttaṃ kārakattayasaṃyutaṃ // DhKar_423 //

liṅgattayavisaṃyuttaṃ vacanadvayasaṃyutaṃ /

saddatthaviññunā vuttaṃ tadākhyātanti vuccate // DhKar_424 //

tattha vuttāca purisā paṭhamamajjhimuttamā /

veyyākaraṇaporāṇasaññāya abhilakkhitā // DhKar_425 //

nāmatumhamhasaṃyogā atthabhedappakāsakā /

ajjhasayantutissānaṃ pūrenti ca puṇantica // DhKar_426 //

liṅgattayavasenavā parivattanabhāvato /

liṅgattayassa sādhāraṇasabhāvo kriyalakkhaṇaṃ // DhKar_427 //

gacchatipuriso kaññā gacchati mānasaṃ tathā /

gacchatievamādikā mudāharaṇamassaca // DhKar_428 //

kathaṃ pākādayobhedā kriyābhāvavinipphuṭā /

karotyatthokriyābhāvo bhāvatyattho hi yujjate // DhKar_429 //

karaṇaṃ hi kriyābhāvo bhavanañceti vuccate /

tatopākādyabhidheyyaṃ pākādīnaṃ kathaṃ bhave // DhKar_430 //

nahi pākādyabhidheyyo karaṇādīsu kappate /

tathābhāvādyabhidheyyo pākādīsu nayujjate // DhKar_431 //

kāriyarūpādhātvatthā sabbasattā yutāca te /

tato kriyācabhāvo ca sāmaññaṃ tesugammate // DhKar_432 //

sāmaññasaddato tena sabbadhātvatthadīpanaṃ /

yutthaṃ bhāvādisaddena rukkhavācāgavādica // DhKar_433 //

visesatonapākādi sabbadhātvatthadīpato /

napalāsādayo saddā sabbarukkhappakāsakā // DhKar_434 //

kriyānaṃ atha kammādiliṅgasaṅkhyāvidhānakiṃ /

adabbattāna ce evaṃ pākādiccādikaṃ kathaṃ // DhKar_435 //

sādhyasiddhāvasābhedā dvidhābhāvo patīyate /

kariyatekato thambho siddho dabbamapekkhate // DhKar_436 //

siddhāvatthātadavatthaṃ ṇādayo tattha jāyare /

tadantānaṃ tatosaṅkhyā liṅgammādisambhavo // DhKar_437 //

sādhyarūpopibhāvoyaṃ saddasattisabhāvato /

dabbaṃ vagammatetena tattha kammādisambhavo // DhKar_438 //

tyādyantenatubhāvoyaṃ sādhyarūpobhidhīyate /

saṅkhyādibhedato tena sambhisambhūyateyathā // DhKar_439 //

abhedekattasaṅkhyātu bhāvākhyāte sabhāvato /

ñeyyā bhāvassa sakkāyaṃ dabbadhammātu tassa na // DhKar_440 //

padhāna mappadhānañca yattha bhāvadvayaṃ bhave /

kammedabbivimaddādi kilinno kaṇḍulādike // DhKar_441 //

tatthekavacanā aññā khyātova kilagammate /

taṇḍulānaṃ ayaṃ pāko iccādimhetadikkhate // DhKar_442 //

āraddhātikilinnatthaṃ dabbisaṃghaṭṭanādino /

kammassa guṇabhūtatthaṃ kilinnassapadhānako // DhKar_443 //

pākoyaṃ taṇḍulānanti paccakkhenatu ñāyate /

sabbo kriyāsamūhoyaṃ tathā kiṃnatuicchate // DhKar_444 //

devadattakulādīhi nanuaññākriyikkhate /

nagāmapattisinādhi kathaṃ hajjūpapajjate // DhKar_445 //

devadattādito haññe niccaṃ taṃ natudikkhate /

sabbadāsanniṭṭhānattā nakadāci idaṃ bhave // DhKar_446 //

gantarūpādyabhāvā ce ete evānumīyate /

gantādikākriyāsabbā pattādiphaladassanā // DhKar_447 //

paccakkhāviya miccassā yathā dabbaṃ patītiyā /

aññathā cikkhatāmāhu dabbassāpyavisesato // DhKar_448 //

purisādikriyāvinicchayo.

pavattā niṭṭhite bhāve vattamānamadhiṭṭhitaṃ /

vattamānasamīpañca vattamānaṃ pavakkhate // DhKar_449 //

yathāgaṅgāsamīpañca gaṅgāsaddena vuccate /

gaṅgāyaṃ nhātumāgaccha gaṅgāyaṃghosa iccapi // DhKar_450 //

mukhyāmukhyappabhedena vattamānaṃ mataṃ dvidhā /

mukhyaṃ niruḷhamāpannaṃ āropena amukhyakaṃ // DhKar_451 //

saddo yaṃ samavohāro sabbo eva catabbhido /

mukhyāmukhyavaseneva dvippakāropavattate // DhKar_452 //

nanuyāvagataṃ kiñci tāvabhūtaṃ tatoparaṃ /

bhāvītaṃ vattamānanti katthataṃ parikappate // DhKar_453 //

bhūtañcatthibhavissanti kuto ñātaṃ patītito /

vattamānamapisantaṃ patītikiṃ namaññate // DhKar_454 //

kathaṃ kariyateceva karissati catittayaṃ /

ghaṭādopākaṭaṃ hoti vattamānaṃ nakiṃ mataṃ // DhKar_455 //

kataṃ vakāritaṃ bhūtaṃ bhavissaṃ bhavikaṃ mataṃ /

kubbaṃ kāritamappaññaṃ vattamānantipākaṭaṃ // DhKar_456 //

vattamānappasaṅgenā tītānāgatadassitaṃ /

tathāpibyattiyā kiñci sabbadhānābhidhiyyate // DhKar_457 //

kriyāsantānavicchedo etthabhūtaṃ patīyate /

kriyānaṃ avināsena bhūtabbuddhinajāyate // DhKar_458 //

anārambhetu bhāvassa gamyateso anāgato /

uppādābhimuhotena bhāv[o(?)] bhāvītidīpito // DhKar_459 //

vattamānādikoyoyaṃ kālonvesasarūpato /

bhedokathaṃ bhave assa nibbikārassa tādiso // DhKar_460 //

sambandhibhedato tassa bhedo upacarīyate /

kālasambandhinaṃ bhedā kammānaṃ sopi bhijjate // DhKar_461 //

yathā niccopi ākāso ghaṭādidabbasaṃyuto /

ghaṭākāsādi bhedena vino iti vidhīyate // DhKar_462 //

yathā vā phalikā vino ābātibandhukādihi /

saṃyuttehi tathekopi kālobhinno patīyate // DhKar_463 //

anādyanidhano eso paccayānupapattito /

nidassito sadā nicco kāloso kālaviññunā // DhKar_464 //

kriyārūpopivākālo paccakkhabhedanissayo /

atthusoyaṃtadaññāvā sabbathālopanīyako // DhKar_465 //

kesañci matabhedena saddasatthesu katthaci /

aññathāpi padīpeyya vattamānappabhedanaṃ // DhKar_466 //

pavattaparatoceva pavattāvirato tathā /

niccappavattisāmīpo vattamāno catubbidho // DhKar_467 //

nakhādati ayaṃmaṃ saṃ kīḷanti hakumārikā /

pabbatā iha tiṭṭhanti tathā tiṭṭhanti ninnagā // DhKar_468 //

kadā tvaṃ āgatosīti esāgacchāmahantica /

kadātuvaṃ gamissasi esa gacchāmahantica // DhKar_469 //

catudhā vattamānassudāharaṇamidaṃ kamā /

upalakkhaṇato ñeyyaṃ anekavidhabhedakaṃ // DhKar_470 //

sabbavāripajaṃ hitaṃ saddasatthamato mataṃ /

āsiyyate kvaci kiñci sabbesaṃ etthavādinaṃ // DhKar_471 //

kālavinicchayo.

kālattayañca āgamma kriyatthappakatīhidaṃ /

atthattayeva vattante yathā suttaṃ vibhattiyo // DhKar_472 //

parassa padamattano padena duvidhā matā /

kattukammañca bhāvoca atthattaya mudīritaṃ // DhKar_473 //

sakammadhātuto tata kammakattābhidhāyinaṃ /

vibhattīnattano padā siyuṃ bhāve akammato // DhKar_474 //

kammassā vattukāmattā bhāvepica sakammato /

akammā bhāvakattūsu nakamme tadabhāvato // DhKar_475 //

satopica avohāro asatopica so bhave /

taṃ yathānudarā kaññā vajjhāvaddhitakoyathā // DhKar_476 //

tametaṃ lokavohāraṃ nasakkā ativattituṃ /

so kathaṃ vipariyayo loke nevā nuyuñjate // DhKar_477 //

kriyatthatoca duvidhā kattumattā bhidhāyinaṃ /

aññepadavibhattīnaṃ atthassa niyamo mato // DhKar_478 //

viññeyyososakammako kriyattho kammapekkhate /

akammako kriyāyassa kattumattamapekkhate // DhKar_479 //

vattamānamhi kālamhi vattamānavibhattikā /

āṇatyāsiṭṭhattheca samīpattheca pañcamī // DhKar_480 //

anumati parikappe vibhattisattamī siyā /

pañcamī sattamī etā vidhyādīsu ca vattare // DhKar_481 //

vidhinimantanāmanta namajjhesanapucchanaṃ /

patthanāceva Astica imevidhyādayo matā // DhKar_482 //

ñāpanañca aññātassa vidhīti paridīpitaṃ /

kaṭaṃ karotu kareyya udāharaṇadassanaṃ // DhKar_483 //

paccayāyatu ākhyāne nimantana mudīritaṃ /

bhuñjatu iha bhuñjeyya udāharaṇadassanaṃ // DhKar_484 //

kāmacārotu ākhyāne āmantanamudīritaṃ /

ihāsatu īhāseyya udāharaṇa dassanaṃ // DhKar_485 //

sakkārapubbako byāpāro ajjhesana mudīritaṃ /

sikkhāpetu māṇavakaṃ sikkhāpeyyāti dassitaṃ // DhKar_486 //

pucchā nirūpakāraṇaṃ saṃpucchanamudīritaṃ /

kinnukho byākaraṇaṃ vā sikkhatu atha chandakaṃ // DhKar_487 //

kinnu kho khalu chandaṃvā sikkhe byākaraṇaṃ atha /

etaṃ sampucchanasseva udāharaṇa dīpanaṃ // DhKar_488 //

yācanaṃ patthanaṃ nāma saddasatthe pakāsitaṃ /

bhikkhaṃ labheyya dadeyya udāharaṇadassanaṃ // DhKar_489 //

parehyasakkuṇantassa samatthantu sattibhāvaṃ /

somaṃ vijaṭayyetyādi udāharaṇamassaca // DhKar_490 //

hiyyo pabhutiyātīte hiyyattanī vibhattikā /

ajjapabhutiyātīte vibhatyajjatanī siyā // DhKar_491 //

atītarattiyāyāmo pacchimo aḍḍamussavā /

bhāviyāpahārocādi tadaḍḍhamapivātathā // DhKar_492 //

so eso avadhimajjho kālo ajjatano mato /

tannisedhenayo añño so anajjatano mato // DhKar_493 //

dvidhānajjatano ayaṃ bhūtobhāvīti vuccate /

bhūtānajjatane kāle parokkhetu parokkhakā // DhKar_494 //

katassāsaraṇekattu accantacchādanepica /

dassanādiābhāveca tīsu ñeyyā parokkhatā // DhKar_495 //

kālo ajjatanocāyaṃ matabhedena dīpito /

atītarattiyā aḍḍhaṃ pacchimaṃ pahāradvayaṃ // DhKar_496 //

avadhirattiyā aḍḍhaṃ purimaṃ pahāradvayaṃ /

ettako avadhimajjho kāloajjatano iti // DhKar_497 //

parokkhaṃ kimidaṃ ñeyyaṃ kālotikkanta indriyo /

nicco aviparītena byattametaṃ visesanaṃ // DhKar_498 //

siyā kriyāvisesopi kālassa navirujjhate /

kriyāpina apaccakkhā niccaṃkāriyadassanā // DhKar_499 //

parokkhakārakekattaṃ tassayevaca sesato /

iti dvidhāyametissā nibbatti iti nicchate // DhKar_500 //

mukhyaṃ taṃ dvayametissā yathāvuttaṃ vicāraṇe /

ato eva kriyārūpo kālopyūbhayato bhave // DhKar_501 //

kāle anāgate hoti bhavissanti vibhattikā /

anāgatena sambandha atthassa paridīpikā // DhKar_502 //

parokkhā ca bhavissanti imādveca vibhattiyo /

patthanāvidhisampuccha natthesu parikittitā // DhKar_503 //

patthanāsīsanaṃ hoti bhaveyyaṃ ceva mādikaṃ /

vidhīnaṃyogo sakkārā sakkāra sahito dvidhā // DhKar_504 //

adhiccāti visuṃ neha gahito vidhisaṅgaho /

kimevakathavanto ti sampucchā sampadhāraṇaṃ // DhKar_505 //

kriyāti pattivisaye bhave kālāti pattikā /

sā kriyānampi nipphatti ñeyyā viruddha paccayā // DhKar_506 //

abhāvasambhavā bhāve vattamānāva tiṭṭhate /

kriyāti patyatthabalā nāgathabhūtagocarā // DhKar_507 //

bhūtakālā kathaṃ sāyaṃ bhūtassa bhāvahānito /

bhūtañca nacabhūtañca kathametaṃ nakappate // DhKar_508 //

bhūto lakkhaṇato kāci kriyāsampuṇṇakāraṇā /

kutoci paṭībandhāca nabhūtā gammate puna // DhKar_509 //

bhūtakriyāti patyassa tādise visaye yathā /

apatissāciraṃdhammo yadi tvaṃ nācarissati // DhKar_510 //

adhammabahule loke dhammo naṭṭho va ikkhate /

kiñcidhammikamāgamma na naṭṭhovetthagammate // DhKar_511 //

vatthutopāpibhūtassa bhāvassa parikappate /

abhāvo tena bhūtattha visayā sāyamuccate // DhKar_512 //

nāharissati vedehi nāgamissāvanaṃ yadi /

gamanaṃ haraṇañceva bhūtameva tathāpica // DhKar_513 //

nasiyā taṃ yadi kiñci iccābhāvo pakappate /

bhūtāyaevātipatti kriyāya kappate tato // DhKar_514 //

aññathāsākathaṃ siyā bhūtabhāvassa nissayā /

gatidvayaṃ pajahitvā ghosamattaṃ pakappate // DhKar_515 //

nanu bhūtassa bhāvassa viddhaṃsā bhāvamicchate /

bhūtakriyātipattikā īdisaṃkiṃ nagayhate // DhKar_516 //

virodhasannidhānāsā kammābhāvo kutocipi /

kriyātipattisammatā pākābhāvotu īdisaṃ // DhKar_517 //

kathaṃ viddhaṃ sarūpāssa yena bhūtā kriyā sitā /

aññathāhi virujjheyya veyyākaraṇadassanaṃ // DhKar_518 //

bhūtakālā sayatthena bhūtakammāti pattiyā /

iti ce nanuniccasā kālassa parikappate // DhKar_519 //

bhūtatthādi kriyāyogaṃ tādisaṃ iti vaṇṇitaṃ /

kammañcena tathābhūtaṃ kālassetaṃ kathaṃ bhave // DhKar_520 //

kriyārūpotha kāloyaṃ tasmiṃ nuttaṃ patidvayaṃ /

bhūtakammātipatyassa kathamiccādi pubbakaṃ // DhKar_521 //

bhūtakriyātipatyassa evarūpā patīyate /

yathātipattiyā ayaṃ sabbasaddatthasaṇṭhiti // DhKar_522 //

bhāvībhāvātu pattitu kutociliṅgadassanā /

gammateññathāpaccakkhā kathametaṃ vinicchayo // DhKar_523 //

liṅgañca kappaṭipakkhaṃ yaṃ kiñci vatthudassanaṃ /

yathā sambhavametthassa bhāvībhāvātipattisu // DhKar_524 //

kriyākālassa vohāre vattamānādikā imā /

yathāsakālaṃ uppannā saddantarasamāgamā // DhKar_525 //

pacchākālantaraṃ vuttā padasaṅkhāramissitā /

bhavatināmabhavano iccādikamidaṃ mataṃ // DhKar_526 //

padantarasamāyogā tyattarūpaṃ yamikkhate /

nataṃ bādhakamatthassa padasaṅkhāragāmino // DhKar_527 //

antaraṅgatayā pacchā bāhiraṅgamapekkhitaṃ /

yathādassanametañca payogesvanugammate // DhKar_528 //

kammakattuttametasmiṃ atoeva nalakkhaṇaṃ /

nissāyapadasaṅkhāraṃ tappayogopapattito // DhKar_529 //

yathāvohāramevāyaṃ atosaddatthasaṇṭhiti /

siddhalakkhyānusārena vohāropyanugammate. // DhKar_530 //

dhātvādikāravihitaṃtyādīnantuvibhattinaṃ /

visayepaccayāhonti duvidhātevibhāgato // DhKar_531 //

khachasāāyaīyāva ṇāpeṇāpayaṇeṇayā /

yasmāpakatito pubbaṃ jāyare paccayā ime // DhKar_532 //

dhātvatthavihitattāte dhātubhūtāva paccayā /

dhātuniddesato tehi siyuṃtyādivibhattiyo // DhKar_533 //

ṇeṇayāca uvaṇṇantā atodve pacchimāsiyuṃ /

bhāvetibhāvayatyādi hāpeti hāpayantica // DhKar_534 //

byañjanantācaturova paccayā sambhavantime /

ivaṇṇantāca edantā honti ṇāpecaṇāpayā // DhKar_535 //

kāritenatu saṃyogā akammācesakammakā /

sakammāce akammakā dvikammāce tikammakā // DhKar_536 //

gaṇesvantogadhāyeva paccayāte anekadhā /

tyādīsupana hontesu pacchāpakatitosiyuṃ // DhKar_537 //

gaṇabhedāpi viññeyyā paṇḍitena gaṇaññunā /

dhātuvaso anaññoti saddasatthe pakāsito // DhKar_538 //

bhūvādica rudhādica divādisvādayo pi ca /

kiyādica tanādica gahādicacurādica // DhKar_539 //

dhātutikena atthena dhātuca dhāraṇatthatā /

sakatthañca visesatthaṃ aññatthañcāpi dhārayu(?)ṃ // DhKar_540 //

ākhyātasāgaramathajjatanītaraṅgaṃ /

dhātujjalaṃvikaraṇāgamakālamīnaṃ // DhKar_541 //

lopānubandhariyamatthavibhāgatīraṃ

dhīrātaranti kavino puthubuddhināvā.

ākhyātakārikāsamattā.

bhāvecaṇādiākhyāto kriyatthakāritesuca /

bhāvakārakarūpañca pubbameva niveditaṃ // DhKar_542 //

kriyācedhātunā vuttā byattā tatheva nanvayaṃ /

vidhibhāvāsayo tena vināsonāvagammate // DhKar_543 //

nanvevaṃvidhinā vutto dhātvatthosokathaṃ kriyā /

saddassa sahitassattho vinā yogena gammate // DhKar_544 //

rukkhādiattho rukkhādi saddassetyāpiyaṃ mataṃ /

tathā pyūpāyoeseva no ce sāpihatā iti // DhKar_545 //

vidhimattenacāpyesā nanuneva patīyate /

kriyātthasahitā tasmā patīyatīti ce mataṃ // DhKar_546 //

ubhayattho kriyā siyā vidhinevahi kiṃ mataṃ /

tadabhāvenadiṭṭheti kriyatthepyevamicchate // DhKar_547 //

vidhyabhāveyathābhāvo dhātuyānevagammate /

dhātvabhāvepi nevāyaṃ vidhimattena ñāyate // DhKar_548 //

tena ubhinnamatthoyaṃ pakatipaccayānaca /

kriyatthattamato eva dhātuyāpyanivāritaṃ // DhKar_549 //

yajjevaṃ kevalādhātu vohāresu payujjatu /

sā labhate va sabbattha payogapathamappite // DhKar_550 //

vohārassa anādino assāvaṭṭhitiyā kathā /

kātuṃ kiṃ vipariyayo sakkuṇeyya sāmaññato // DhKar_551 //

visesasaddasaṃkete svekadesatthakappanā /

kariyatetu kevalaṃ bālaṃ ñātuṃ vinicchayo // DhKar_552 //

yajjevaṃ kārakatthopi dhātuatthaṃ papajjate /

na hi paccayamattena tassā pyatthisamanvayo // DhKar_553 //

nanuttaṃ samudāyattho sabbovohāriko iti /

ekadesappayogassa sambhavotthi najātuca // DhKar_554 //

paccayattho tu kattādi tassa tattha vidhānato /

saṅketakāleevāyaṃ vibhāgo sampavattate // DhKar_555 //

attho pakatiyā eso paccayattho itīdiso /

vidhyattho evakattādi tasmā saṃketa añjase // DhKar_556 //

anādiayamāloko saddo yassa napākaṭo /

byañjate tassasatthena ñātuṃ dīpovarohito // DhKar_557 //

siddhasaddānuvādoyaṃ tato eva nisiddhate /

itaretaratāsiddhi lakhyalakkhaṇānaṃkvaci // DhKar_558 //

na siyā tāvakattari na yāva ki kvidhīyate /

kikvidhānamapihyetaṃ kattarīti apekkhate // DhKar_559 //

evamādīsu ñātabbā itarītaraññaṭṭhito /

anenapi nayenāññaṃ iti āsayamuhate // DhKar_560 //

sāmaññenevanādino yamattho atradassito /

bhāvokārakachakkañca yaṃpageva papañcito // DhKar_561 //

yo tu saṅkhātapubbata ssīlataddhammalakkhaṇo /

so tassevavisesoyaṃ yathā lakkhaṇamikkhate // DhKar_562 //

ṇādi vitthāratotvesa sappapañcamihoccate /

sāmaññavacaneneva visesaṃ sakyamuhituṃ // DhKar_563 //

pakatyādivibhāgopi ṇādīnaṃneha vuccate /

pāyattā sugamattāca rūpanipphattirūpato // DhKar_564 //

tato aññatthaevādi papañcosmiṃ nadassito /

byuppannarūpasiddhīnaṃ asmināmikamattato // DhKar_565 //

upapadaṇādayoca tadaññeca dvidhā matā /

tabbisesotu vitthāro yathāsuttaṃ patīyate // DhKar_566 //

kitakārikā samattā.

tambadīpavhaye raṭṭhe rimaddanapure vare /

mahātherānamāvāse nandānāmavihārake // DhKar_567 //

vasatā thiracittena jinasāsananandinā /

dhammasenāpatināma therena racitā ayaṃ // DhKar_568 //

kārikā niṭṭhitā.