სუმ ტყურა (არიკი)

teiHeader

მის მეტ ტყურა არაგადენ, ოდო ნიზლავ ქუდოდვეს, მეტი ტყურა ოკო ქოთქუკონ. ქიდიჭყჷ ართიქ: ჩქი პუნდეს საქონელი, ორინჯი. საქონელ პუნდეს აუარებელი; ასე, გვალაშე ჸვალ გაგტიღე, თენა ქაკვეთარუე, თეშე მუდა [ჸვალ] ქჷმიღე, ხომ ძნელი რე? ათეშგურშენ დობთოლი ორა1. ორა ქოიჩქჷნო, მუ რენი? აბა მუ ბთოლით, ბოი? ორა ჯა ეშათოლირ ათაში, მილი რა, მარა ნახევრად ღია., ათეს გევობუნთ ბჟას. ათაქ თუდო ბუყუნ ათუდგჷ2. ბუყუნჷ ქოიჩქჷნანო? გეთუ, აბა, ინა ქოიჩქჷ, ინა ქოიჩქჷG დო ბჟა ქიგიობი აშო, გიტილენც. დო ათაქ ბუყუნი [ათუდგჷ], ოდო ათეშა ინურს ბჟა. ათეს ქიგიოგაფჷ თუნთი. თუნთი სჷრქჷნსჷ ბჟას. ართი შვენიერ დღას ბჟაქ ნაბეტანქ იჸუ გებუნილქ დო თუნთ ხო გეხე, სჷრქჷნს, ქარაგუ თეს, აშ ქიმიღჷ ბუყუნშა [ნიჩვი] დო იშ ქინანთხჷ დო ქინიშქვიდჷ თუნთიქ. სუმ კოჩიშ ტყურაშ ამბე რე მაფუნ. ქინოღურ თაქ; დოღურ თუნთიქ, დიშქვიდჷ დო ასე ჸვალიშ ეშაღალა დო თე ცერემონიას ქუმაჸუნეს დო [ე]უკუნეს თე მუდას [ბუყუნს], მარა ვეშეღინ. აქ ჸვალი, აქ თუნთი... გოვჭკირათია დო გეშევღათია; ვეჭკირჷნ? თუნთი - ღურელი.

ასე მაჟია ტყურა. მაჟია იჩიებ ასე3. ფსკა ქოიჩქჷნა, ფუტკარი. ძლიერ ოჯახში, მა ზოოტექნიკოს ვორექ, ძლიერ ოჯახში, სკის ძლიერ ოჯახში ითვლება ოთხმოცდახუთიდან ოთხმოცდაათამდე ფუტკარი, მუშა ფუტკარი.: ირი ონჯუას დო ირი ოჭუმარეს კოროცხჷნა თეს [ფუტკარს]; ვამორთჷ ართიქ, ძა, ვარე ართი. აქ ხვალე ართი მუდა ხო ვარე? ვამორთჷ ართიქ, მუქ აღოლჷ? გორჷნა, გორჷნა..... ბოლო-ბოლო ქიძირჷ დო ვაგჷგოჭყორდას, ნიკორა ჯოხო თეს, ნიკორა. ენა მიდგარენც უჭოფუ, უღუ ქიგუდგუმუ, უხონაფუაფ, მუმიჩქჷ დო უღუსჷ დაუშებუ. ჸუს მეთხჷ ხე ე კოჩქ დო ქუმიჸუნ აშო, ქუმიჸუნ დო, დაცემული, ოდო, გაჭირებული, შურმალაფუ. ასე მკურნალობა თეში; ვაპილათ თენავა დო ნეძი ქოიჩქჷნა; ათე ნეძიი ლეყეპი ოხვარჷნია1. ლეყეპი თინა რე, ალნაჭვიმა ფუთქურ მუდგარენ დო ათეს ჯოხო ლეყეპი. თე დაშებულც2. დაშებულ რე ქორთულო "ნაიარევი"., ოდო ათენა [ლეყეპი] ხო გეშეღესჷ ხეთ, ოდო კჷსერს ქიგუდვეს; კაკალ ქოჸუნაფ ნეძიში, ათექ ვეფალუო - ნეძიი კაკალქ?! თე ნაიარევს კაკალქჷ ქაჸუნუნ, გეფალუ. სკა გილურსუ, თოფურ გილუღუ დო ნეძი ირდუ დო მირდჷ ჯათჷ დო რაჸჷნა ნეძის დო ნეძი მესორგ, აჸ...

ათეს ქიგიაგჷ კვარიაქ, კვარია ქოიჩქჷნა. ათექ ქიგიაგჷ დო გეჭოფჷ ართ-ართ წარმომადგენელქ დო დიხა ქაჸათ თე კვარიას. დიხა ქაჸათჷნ, დიხაქ ქიგმასქიდჷ ჟიი. მუკილ დრო დო ხანქ დო დიხაქ რამოდენიმე გეკტარო გინირთჷ. ასე აურე სკა რე, თოფური ლე, ნეძი რე ოდო ათაქ ქობალ დოთასეს, ადო უხვი მოსავალი, მერეთმოსლა; ასე ეჲოჭოფალი რე თე ქობალი, ეჲოჭოფალი რე დო მაგანა დო ა მკაჲ დრო ქუმორთ, ა, ეჭოფუა. ათაქ მუშენს კოჩ ხო, იჭკჷრჭკინჷ კოჩ, ათაქი კურდღელქ გაკლასხაპუ, ონი ართიქ ქაჸათჷ მაგანა. ათექ, მაგანაქ, ქჷმოხვადჷ ტარით უკანალც კურდღელც. მაგანა ხომ ღჷრაკილი დჷ, კურდღელ გილერულე, თხოზ არძა დო დოთიბჷ თე ქობალი თე კურდღელქ. თეში თიბუაქ გეთუ დო კურდღელ ხოლო დოპილითჷ.

ასე მასმა ტყურა: მოხუცებულ კოჩ მეურს შარას, ოდო თუნთიქ ქაუხვადჷ, ბარძღეფ თუნთიქ3. ასე ბარძღეფ თუნთ ქოიჩქჷნანო? - "აყრილი დათვი".. საშველ ვაუღჷ თე თუნთიქ ვადემაკასინ; თაში რე თენა, ოდო მოხუცებულ კოჩ ქოძირჷ, ბურჭულ მეუღუ საწყალს დო მეხოხჷნს, ჩქიმდე ხოლო უარესი. ბურჭული მიდუღუ თუნთიქ, ოდო მუდგათიჸინი, ათე საქმექ ათაშ ოკო იჸუასიე, "უნდა დამაგრილო," - ურაგადჷ თუნთი, მარა მარგალურ მუდათ, კილოთ. ვაგაბედჷ, თუნთშა ოშქურ ეს, მოხუცებულიე; იშენ ქიმკუწაწუ. ორსულო ვეგნირთუო თუნთიქ?! დემაკჷ, ბაღანა ქოხუ. თუნთიქ ქიგიოდჷ თეს მაშუბა. ამდღა რენ, ჭუმე უმოსი რე, გეღანი... თუთაქ მუკილჷ დო ირდუ დო ირდუ. ე თუნთი დოხვადჷ ხალხისჷ, მიდმუღანს ბარგის დო ასაზრდოვენს თე ბაღანას. ბაღანაქ დიდო გინირთჷ, რაშო გინირთჷ; ოდო ასე მუჭო რე თაქ საქმე-და, თუნთიქ უწუ - ასე მეუა სი ჸუჩავა, უწუ, სქანი. სო იბდავა - ურაგად. ე ბაღანას ხომ ვაუჩქ, თუნთიშ იშო ვაუჩქ მუთუნი, დიდა რე დო რდჷნც. ათე ბურჭული ქჷდაკინუ ხეს, მეუა ათაქ სოფელშავა დო მიდგა გიწინსია, ბურჭულ ჩქიმ რენიე, თიშ სკუა რექია.

ართ მოხუცებულ კოც ქეშეხვად თე თუნთიქ - მაშუფაქ. ჰაი, ჩქიმ ბურჭულ სო გიღუდუა, ბაბა. ნანა, მა ხოლო სკან სკუა ვორექია; ჰანი, ახიოლ მოხუცებულც, მარა ათე სოფელც კოჩი ნაკლებო რე, მოხუცებულებიი გარდა. ათაქ მუდგარენ თიჯგუა რე, ჸვანა უღუნა შორსჷ; ათე ჸვანა უღუნა შორსჷ დო ათაქი, მიქჷთ მიდართჷ ჸვანაშანი, ვერთუ უკახლე აკა დო ათე მოხუცებულც ხოლო ჸუნც ბრელ სკუალეფ, მარა ათაქ მიდაფრთე ოკო ჸვანაშავა, - უწუ თექ, თე მაშუფაქ მუშ მუმას. მამობილს ვარ, მუმა ნაღდი, ე თუნთიშე [ჸუნს] დო ათეჯგუა [ამბე]. ონდღეშა მუშენა. ნაონდღჷს დიმუნჷ, დირუმ ქიანაქ ოდო ირკოჩ მირტებჷ, მაშუბაქ - სო მირტებუთ, ჰაი, ვაი დო ვაგიჩემინ ხალხიქ.

ჟირი ნდემეფი1. მარგალურო "ნდემი", ქორთულო "დევი". ჸოფენა. ათექ ქჷმაჭიშუუ თაქ. ვემემიჸოთათია მაშუბა ლუკა, უწუეს თეს. მუჯოხო ესია დო ათაქ მიდართ ლჷმაქ2. ლჷმა რე ჩხუპი. მარგალურო ლჷმა ჯოხო თეს.. ათაქ ნოლჷმუერს მაშუბაქ გემორძგუ თაქ, ქუდარაგუ თენეფი დო დოუძახ ათე ხალხის ასე, მით ქორდ თეწკჷმანი: არიქა, მუდა ქჷმომღითია, ჭჷნჷ აკა. წჷრხი ოკო3. - წჷრხი ქოიჩქჷნა[ნო]? - ვამიჩქჷნა., მარა მითინქ ვამეხვარ დო ენა ცალ ხეთ გესოფუ, დოწირხუუ, ჸუჯ გაკლუ[რ]ხჷ თენეფს დო ართიანს ქიმიოსქუ ჸუჯით ოდო გოუტუ თენეფი; გოუტუ თენეფ დო ენემქ მიდართეს იშო. თეშ უკულ ქოთ ხონჷნდეს, ქოთ თასჷნდეს, ქოთ ირფელ დო უხვ მოსავალი ა, კისერშა [დუ]. ართ შვენიერ დღას თე მუშ მუმას უწუ თე მაშუფაქ, მავა ქიანას ოკო ქიგიბჯინევე; ვარია, ბაბა, დო ვააკო ე მუმას, თენა ჸუნს ართი. ვარია დო მიდაართ დო მეურს ასე, გეჭოფ ქაშქვილ დო ქასაგანი, ტყაშა მიშელ. დო მიდგარენი კოს ქაშქვილ დო ქასაგანი ქუკინებუ, ოდო თეს ოკო ოჸოთას, ღანკიშა აფჷ ეჭოფილ1. "ღანკი" ქოიჩქჷნანო? - "მიზანი", "სანიშნე". ღანკი რე, "სანიშნე" ვარენი, ნიშანშა, ღანკიშა აფჷ ეჭოფილი..

- არიქა, ვადოპილათჷ ართიანი, ჯიმალებო გინიფრთათია. ჯიმალობა ქიმიოფუჩეს ართიანც; სახელი - ელეკრე, მა - მაშუფა2. ელეკრე ირაკლი რე, მარგალურო - ელეკრე, ქორთულო-ირაკლი.. გაგრძელეს იშო ულან, ხოლო ქოძირეს ეჯგუა მეღანკე ხოლო. ხოლო ვადოპილათჷ ართიანი, სახელი - გიორგი; დეჯიმალეს, გაგრძელეს შარა დო მიდართეს ტყააშა, დამზადეს ჯა ოდო დოსქვეს ჯარგვალი. დო ათეჯგუა გაკეთეს დო მურე? ნანადირევ მოუღუნა დო ონწყუანა თაქ. ოდო ქჷმორთეს ონჯუას, სუმ დღაქ მუკორთუო თუ ხუთიქო დო ართ კაკალი ხორც ვეპალუ, ხორც ვარე.

რიგ დადგინეს, ართ დო ართიქ ქუყარაულან ოკო, და მუ ჭკომუნს თე ხორცის, მუს მეუღუ. ოდო ქჷდოსქჷდჷ ირაკლიქ. სასწაული, დიდება უფალს! დო ჸი, ჸი, ჸი! - მუმულქ ქიმიოჸიუ დო გეგმასხაპ კოჩქ მუმულშე, მუმულს გეხე კოჩი, ქოთომიი მუმულს. ართ ცინდა რე კოჩი ოდო ჟირ ტკუ ოშმეში [უღუ]. ქოფჩია, ირაკლი, ხორცია - ურაგად თენა, თე ჭიჭე. სი განძი გაჭკომენია, [ჭკომია], ე.ი. გამკოციზონჷ [ირაკლიქ]. ქოფჩია ხორცი, ვარა სით ორჭკომუნქ დო სქან ხორცისია, - ურაგადჷ.

- მიჩქჷ, ვაიჩქჷნა. წჷრხი რე წკუმონტილი, ათაშ დოწკუმონტჷნა ჭჷნჷს დო ათეს ჯოხო წჷრხი, ოდო თოკიჯგუა რე უკულ თინა. ათაქ ლჷმაშა მიდართჷ საქმექ. ბრელ იწვალეს, ბრელ ლჷმაქ იჸუ, ქჷდარაგუ ილაკრი თე ჭიჭექჷ, გოლახჷ, დობორკჷ, თაქ ქჷდიტუ დო მიაჸუნ დო ხორც არძა ოჭკომუ თექ. მიდართ.

ქჷმორთეს ენეფქ - ხორც ვარე. ექ იწვალჷ, ოდო გინწყჷ თე მუდა ობორკალი, ოდო უბორკუო ქჷდოხვადჷ მუშ ჯიმაკათას; დო იკეკჷ, იკეკჷ1. იწვალჷ ვარ, იკეკჷ მარგალურო., ქჷდოხვადჷ მუშ ჯიმაკათას; ქუდოხვად მუშ ჯიმაკათას დო ურაგადჷ ნამდა... ასე აშქურინ ენემს. ეზმა ხორცი ეს ვაჭკომე, ენეფს, თე ჟირ ჯიმაკათას; ონი, თენა ჩქინ უმოს მანგარ ჸოფენია. სო რე ხორცი? ჟირ დღა დო სერც ვორდია დო ოპჭკომია ხორცი. გიორგიში ოჩერედიქ ქჷმორთ. გიორგიწკჷმა ხოლო ქჷმორთჷ თე ართ ცინდა დო ჟირ ტკუ ოშმეშ უღუნ თე კოჩქ. თეწკჷმა ხოლო ოჭკუმჷ, თაშ იჸუ.

მაშუფაშ ოჩერედიქ ქჷმორთჷნ, მაშუფას ხოლო თაშ უწუ თექ. თაქ დასურო იჸუუ [ამბექ]. თაქ დასურო იჸუ [ამბექ]. ქოცხეს ხე ართიანს დო თაში, მარა მერიუ მაშუფაქ დო გაგწერტჷ თექ, თე ართ ცინდა კოჩქჷ; ოდო, მირულენ - გამათხოზ. ათე ქაშქვილ დო ქასაგანი ქაჸათჷ დო დოჭყოლ დო ზისხირს მოთხოზ ასე მაშუფა. დიიდი ქუა გეძჷ, ჟირი ჸუდეშ მაშხვა ქორენ ფერ დო თე ქუა გეჭოფუ დო გარამს ქენასხაპ იშო2. "გარამ" ვაიჩქჷნა, ნაღდას ვაიჩქჷნა, მიჩქ ვაიჩქჷნანი, ენა გასაკვირ ვარე. "გარამ" ჯოხო "ვერტიკალური მღვიმეს", ინჭა ვარ: "ჟირი კოჩი მინოჸვედჷ, სოდგარდჷნი შარასია, უკახალენქ წოხლენ ქოძირჷ ინონთხაფილ გარამსია". მღვიმე პირდაპირ რე, მარა "გარამი" რე ვერტიკალური.. ოდო ქუმორთ ჯიმაკათაქ დო ანწი ხორცი რე. ათაქ ვარა ვამურთუმ თის, თი ართ ცინდა კოჩ დო ჟირ ტკუ ოშმეშ უღუდუნ თის, დო ვარდა მუდგარე რენ, [იფიქრეს] დო ქუწუ მაშუფაქ, ათაშია დო ქეჩიუ ირფელი. ქიგიაჸუნეს თეს ბაწარით; ქუმუსქუეს ართის წელშა დო გოუტუეს. რკიაფი ქჷდიჭყჷ კოჩქ, კიჟინუა, ღვარაფი. ეუფ! ეშაჸუნაფა თეში აშო! გეშეჸუნესჷნი, ოშმეში თეს ვენკაპალუ, გატრუსული, ა, გომანელე დო გომანილ კოჩ გეშეჸონეს, ოშმეში, წარბი ვაუღუ. გოუტუეს გიორგი, გიორგის ხოლო თაშ აღოლჷ.

ასე მაშუფაქ ათეჯგუა სიტყვა შეთავაზჷ მუშ ჯიმაკათას: მუდგია მეტ ვაბღვარუევე, ირო გომტეთია გიმე, ვეშამიჸუნათია ჟი. ღვარაფ ქიდიჭყჷ, გვალო კჷჟინჷნდჷ, მარა ხომ გიმე გუტუეს დო გუტუესჷნი, მუდგია ვაღვარუკონჷ, იშენ ვაგეგონენდეს, თიზმა ქოჸოფე გიმე თენა, თე გარამი. დემთავრჷ თეთი დო ქალაქი ჸოფე აქ თუდო, სოფელი, ტყა, წყარი, ოდო ათაშ დო. გილურს ასე თაქ დო ათვალიერენს, სო იდას? ქოძირჷ ართი დედჷბი. ათე დედჷბი, თითო ტკუ ქიგეჩანც კიბირინ ფერი, მარა ეცჷმილი აფუ კიბირი, დახე ჩქიმორო ვარ, ჭე მეტი, მარა გედგჷ იშენი, ოდო ათაქი დერაგადჷ დედჷბის:

- ქირსიანე რექო, ნანა? - უწუ დედჷბიქ.

- ქო, ვორექია.

- აკა ფშკჷრენსია დო ხორც ქოფჩია.

- აქ მუშ ხორც მიღუნია, - უწუ ექ, მაშუფაქ - მუთუნ სანადირო ადგილ ქორენია-და, მოიღანქია - უწუ.

- ჰმ, მუჭო ვარენია! სუმ სქუალეფ პუნდუა ბოშეფი, დემეფი. ჟირ გუთოჭყვადილ მაშუფას გულახუდუა, ჸუჯ გაკლურხუდუა დო წჷრხ ქუკლურხვაფუდუა დო ეთი ოთახჷს ჯანჷნანია მაღურუეფი. ართი თინეფიშ უმოს მანგარი დუა, შურო ვარინუანდუა მუთუნს დო თინა ხოლო გჷთოჭყვადილ მაშუფას, თინა ხოლო ათაშ დო, თინა ხოლო ლეხ რენია, მაღურუ დო თექ ჯანჷნია.

თე მაშუფაქ თენა ქიგეგჷნი, ხო ვათქუანდ, მა ვორდი თენავე?! მიდართ სანადიროთ დო ქიმიღჷ ნადირ ქიანაში, ქუმუღუ თე მოხუცებულც, თე დედჷბის. თაქი, ინა, ქისადილეს, ჭკომეს.

- ათაურე მუჭო ეშმართენია ეშე? აშო თოკით ხო ქინახუნეს, მარა იშო ხო ქაკო ეშუულა?

- ჩქიმ სქუას ჸუნცია მუმული. ათე მუმულიშ კარს განჯანქჷნი, თიჯგუას ქიმგოჸიანსია, ბირგულს ქუდგოშქუმალაფუანსია, მარა ვადანთხევე ოკო. თიჯგუა ქინაკჷჟინევე ოკო, მუმულქ ქჷდანთხასიე ოკო, ვარდა ვეგეჲხუნუანცია. მუდა სუას აკუფაფუანს მუმულინი, იდა ლუკა ხორცი ოკო ქოჩევე, ვარდა გიმე ქიდიჭყანცია ულა[ს].

ე ნადირ, ხოლო მიდართ მაჟიაშა, გოჭყვიდ დო ქჷმიღ დო დედჷბის ქუდუტუ, მუმულშო ხოლო მეუღუ; განჯჷ კარი, ქინაკჷჟინჷ, ქინაჸიუ მუმულქ; ეკირთჷ დახე მაშუფაქ, მარა ქიდემარგჷ დუდ დო ქინაკიჟინ დო მუმულ ქჷდარაგჷ, ქიგეზოჯ მუმულს... ჟირ სუაში აკოფაფაფა ოკო, ოდო ხორც ვაუღუ, გეთუ; გეჭკჷრჷ ათაქ კუნთი, ართ ქიმლუჭკომუ, გეჭკჷრჷ მაჟია დო ქიმლუჭკომუ დო მუმულქ ჟი ქიგეზოჯ დო - ეთი ბოლო ხორცი ფჩინ თინა, მუში დუა. ქაძირ მაშუფაქ.

- ჰმ, ეჯგუა გემუანი ხორცი ქოიღუდკონ ქომჩქჷდკოვე, მავა ვეშაიჸონანდია აშო, მარა რახანჷნ ათენა სი გემეტიე ჩქიმონ, ე ხორცი, სკან ხორცინ, ათეშგურშენ მა დოისკილიდუანქია დო სუა ქელუუსუ მუმულქ. მუმიჩქ ასე თენა მართალ რენო, ტყურა რენო, ტყურა მუჭო იჸი, მიჩქჷნო?