ალესანდრე დო კიჭოიაშ არიკი

ჯვეში კათა იშაყარუუდ დო არიკის თიშენ იჩიებუდეს, სერ გათანესკონ თი გურშენ, სერ გათანესკონ თი გურშენი დო ათენას ქართუუკო კოჩქ დო ოჭუმარეშა ართმაჟიას ქინაჯინესკო ნორმალურო, თიშ გურშენი იჩიებუდეს არიკის.

ასე მა ართ არიკის ქოფთქუა: ასეიან მილიარდერემს ჯვეშო ნოჯოხობუედ კუბეცეფი, კუბეცის უძახჷდეს თურმე, მილჲონერემს კუბეცის ნოძახებუენა, იახადო, ართ-ართ კუბეცი ჸოფე დო ათეს ჸუნს ართ ბაღანა, ალესანდრე სახელი. ალესანდრე ჯოხო სახელი, იახადო, ჸათე ალექსანდრე რე ჭიჭე, ართი ვითოჟირ წანერი, მეტ ვარენ თიჯგუა დო ათე კუბეციშ ოჯახიშა მუდგარენი სერით ქუმურს დო დანგრიენს იფრელს, დოუტახუნს იფრელს ართო დო მაჟია ოჭმარეს მუთუნს ვაძირნა, ვართ კოს ძირნა, ვართ მუთუნს ვაძირნა დო ტახილ [ლ]ე იფრელ ართო. ათე კუბეცის მუდეფ ხო ქოჸუნს, მუშ მომსახურე კათა ხო ქოჸუნს თაქ, ათესი დავალ თენენს, ნამდა თენა ომჭოფითია თე კოჩ, ბო, ვარა გერ რენია, მუ რენია დო ქიგუდოხოდეს დო ოჭოფეს ართ კოჩ, უბრალო კოჩ. ქჷმნოღვე მუდგარენი ასაფეთქებელი დო თეთ აფეთქენს, თე მინ ჸუდეს ოუფეთქენს, მინ კაზარმენს აუფეთქენს, ეთი მუში მუდა უღუ, წარმოებეფი უღუნ თის აუფეთქენს დო ოჭოფეს თე კოჩ დო ქიმთახუნეს აშენებულ მუდას, ჭიჭე შენობას, ა, მუდას, ქვიტკირჯგუას, ქვიტკირჯგუას კეთებულს ქიმთახუნეს დო ჭიჭე ფორტოჩკა უღჷ. მითოხე თეს დო გასამართლან ოკო თე კოჩი, გასამართლან ოკო, ხალხის ოკო ქაძირან, დაშქვიდუანანო დო მუს გიმუღანა თეს განაჩენსჷნი, ხალხიქ ოკო ქოძირას.

ბაღანა ბურთის ლაჸაფენს ათაქ. ბაღანა ბურთის ლაჸაფენს დო ქოძირ თე ბაღანა. ქომიჸოთია აკა, ბაბუ, ბურთია, უწუ. ქოჸუოთჷნ დო დოურთინუნ ბურთინ, ბაღანას მუდა ვაჸუნს,

[120]ხვალე რე ენა ეზოს, ხვალე ინორე დო ეთი დუმართინაფალ, ბურთიჲ დამართინაფალ კოჩ ვაჸუნს, ლაჸაფენსჷნ; იახა, იშო ქაჸათ, აშო ქოუჸოთ, იშო ქოუჸუოთჷნ, ართი დღაქ მუკილ, ხოლო მაჟია დღა, მასმა დღას ოუჭოფუ ბურთი დო ქიშინახ იშო. ქომიჸოთია ბურთია, ვარია. სქან დიდაშია მუდასია, ჯიბესია, მუდა ალაძჷნია, კჷლა, იახა, თინა ქიმიღია დო კარ გომჯია დო ქიმერჩანქია ბურთისია, უწუ. მიდართ ი ბაღანაქ უცფას, გელახირ ე დიდას კილა დო გოუჯ კარ დო ქარაჸჷ იშო, გოუტუ. გოუტუ დო მიგორესჷნ, სო რე ე კოჩი, ვარე. ე ჭოფილ კოჩ ვარე. მიქ აკეთჷ, მიქ აკეთჷნ, ალესანდრექ მა გოუნჯია კარია, უწუ. ჸუო, მუ ჯოხო გოუნჯია კარია დო თი წუთის ბრძანება გინოჩ, უდაბნოს ქჷდახუნესკო ბაღანანი თინა, მიშორკო სქუანი. კათა შაყარელ აფუ დო კოჩ ვაჸუნსუნ, თე კოჩქ იურცხუუ თენა დო უდაბნოს ქჷდახუნუუ. დო ათე უდაბნოს ბაღანა რე ხოლო, გლეხიშ ბაღანა, კიჭოია, დოხუნაფილ დო ათენემქ ქეშეხვადეს ართმაჟიას. კიჭოია, კიჭოია ჯოხო სახელი. ქეშეხვადჷნ, მეულა შარას დო ქომაჸუმინეს. ექ ქეჩუ მუჭო კუბეციშ სქუა რე, თექ, ალალო. ენა ზისნახე რე, კოჩ გაჯინალო, ა, ჯგირი, ჯგირ დიდა დო მუმაშ სქუა ჯგირ იჸუაფუდ, იახადო, წყარშა ქუმორთეს; ა, მუდა რე, ჭიჭე ინაულარი, ინაულარ [რ]ე ათაქ დო ინილ თე კიჭოიაქ დო გეშუ თე წყარი დო ეშელ აშო. ეშაჸუნაფალ [ლ]ე თაქ. ქიდიტჷ მიდაქ, ალესანდრექ, დო ვეშეჸუნუ; სი ქორდავა კიჭოია დო მა ქუვორდავა ალესანდრევა, უწუ, ათეშ პირობა ქომჷჩია, ღორონს ქიმეჩია პირობავა, უწუ. მუ ქიმჷნას, ვეშართე დო ვაქიმეჩას პირობა დო გეგნითირუ იშო, მუქ კიჭოიათ გინირთჷ დო ექ _ ალესანდრეთ.

მიდართეს დო მეულა... რამოდენიმე შარა მიდართეს დო ქიმერთეს ართ-ართ სახენწიფოშა, ვებერთელა მუდაშა, სამეფოშა ქიმერთეს. ქუმომუშებაფეთია თაქ, თქვანწკჷმა დო ქჷდამკინითია, მოსამსახურეთ ქჷდამკინითია, უწის. ჸათე მიდგაჲ ჸუჩა მერთეს თის, ართ ძღაბ ჸუნს თეს, ჸათე კოს, ართ

[122]ძღაბ ჸუნსუ დო ბოში ვაჸუნცუ; გაჯინ, იახანი, არძაშ უჯგუში კათა ქორე თენეფი დო ა, ჯგირ ზისნახეფი.

_ სი მი რექ?

_ მა კიჭოია ვორექია.

_ მიშ სქუა რექ?

_ გლეხიშ სქუა.

_ სი მი რექ?

_ მა ალესანდრე ვორექ. ათე კუბეციშ სქუა ვორექია დო ათეჯგუა ვაკეთია საქმევა დო ჩქიმ მუმაქ გეგნობრაჸუა.

ნანა, ათეს ქიდებკინენქ სქუათ, ვარა ენა მუშო მოკო, კიჭოია, ოდო ათე კოჩი სქუათ ქიდეკინეს, ათე კიჭოია, ათე მიდა, ნამდულ ალესანდრე მებაღეთ გუტეს, ა, ბაღჷშა, ბაღჷს რე გაჭირებული. ათე ბაღჷს ძღაბ გულენს თაქი. მიირდ ე სქან მიდაქ, ალესანდრექ, ბოშო გინირთჷ, ჯგირო გინირთჷ. რამოდენიმე წანაქ მუკილ, იახა, მარა ათე ძღაბ ოკვირ ირო თეს, ირო თეს ოკვირ დო ათე კიჭოიაქ ვაუჩუო თეშა გური, ათე ნამდვილი კიჭოიაქ?! მუმას უწუ, ასე მუმას ურაგად: ათე ჩქიმ დასიავა ათე კიჭოია გლახა თოლით ინაჯინენია, ათენა ჭყიშო გოუტევა, იშო გენაჸათია თაურევა, უწუ. თე საქმე… საქონელეფიი მეტ მუ ჸუნს ე მეფეს დო გოუტეს ჭყიშო გვალაშა. გვალას რე თაქი დო ქიმერთჷ დო კიჭოია, კიჭოიავა დო არძაქ მიოგეს პაღური ეურე-აურე დო გილარაჸეს კიჭოია. გილურაჸჷნა თე ჭყიშენს ხოლო, ათე ჭყიშემს, თექ ჸუნსუნი თი ჭყიშეფს; ირო აჩაგრენა თეს, მუშენდა თეურე გჷნატებ რე დო...

ათე ძღაბიქ მისრულუ, ათეზმა ჭყიშეფ ქორჸუნსია, აკას ვეფჩინენქია დო არძა ჭყიშეფ დომშაყარევა, მუაჩქიმ, დო ჸუჩა ქუმომჸუნია. ენა კიჭოია ვერჩქილენო, თე მიდა, ათე ალესანდრე ჯოხო სახელინ თე კიჭოია?! მეჩჷ ბძანება თაურე, ეთინა თექ ქჷდიტეთია, თქვა არძაქ მოლართითია. ბძანება მეჩჷ, ბძანება მეჩჷ უნჩაშის თექიანი, ნამდა ეთინა ქიდიტეთია თექ, ეთი კიჭოია ქჷდიტეთია თექ, ეთი ალესანდრე,

[124]დო დანარჩენ მოლეჸონითია აშო. არძას ელჷ ასე თე ძღაბი, თაქ ქომორთასჷნ თეს ელჷ დო ოჭკომალსია მა ჩქიმ ხეთ დუურიგენქია არძას, თე ჭყიშეფს, ართ დუდი ოჭკომალცია. ქიმკაჸუნ, ქიმკაჸუნ, ქიმკაჸუნ, სო რე, ვაძირ ენა; ვაძირ ენა დო ენა თაქ ქიდიბტუათ ასე დო ასე იშო გინიბლათ, კიჭოიას მუქ მოხვადჷნ, თექ. ენა თაქ ქორდას ასე, ქჷგამგიო? ასე თაქ ქორდას.

ასე თე ალესანდრე თაქ ვარენო საქონელწკჷმა, ათაქ საქონელს ალურენ თეშ, გორჩქინდ ვალი-გურგინქ, ამბე, საქმე, სასწაულ დო მიდაქ ქჷმორთ, დევიქ, ქიხვამილუ თე კოჩი დო იშო მიდეჸუნ, დევიქ ქიხვამილუ დო იშო მიდეჸუნ დო ქიმიჸუნ ჸუდეშა. დიდა ნოჸვე თე დევის. [დევიქ] დოჸვილ ართ მოზვერი. ათეს ვაჭკომუნქიან, დუს მერკვათჷნქია, უწუ. ართ ხოჯი ოჭკომია დო... დიდაქ ინაჯინ, დევიშ დიდა რე, მარა თენაშ უჯგუში კოჩ მუს ძირჷნს! ენა ვაუჩქუნო მუშ სქუაშ ამბე, დუს მეჭკომუნსუნ. ათე ჯოღორეფს ქოფჩანქია თე ხორცისია დო ათე ბაღანას გინვოტენქია მუდა, ღურასია, დო ექ იშო მიდართ იზმა ხანს, ჯოღორეფს ქაწუურღ თე ხორცი დო ძვალ ხოლო ვეგუტებნა ე ჯოღორეფს, გერ ჯოღორეფ ჸუნდჷ დო ძვალ ხოლო. ქუმორთ დო ოჭკომუო? ოჭკომუა უწუ დიდაქ, ოჭკომუა, ჩქიმ სქუავა, თენა. გაჩენდ ასე თექ თაქ დო თიქ უწუ, სქუავა, მუ გაჩუქავა გიწინსია, თიწკჷმა ქოუწიია, თარმუმულე ქჷმაჩუქი, უწია.

_ მუვა?

_ თარმუმული. თარმუმულე ქუმაჩუქი უწიია, მუ გაჩუქე გიწინსია, თიწკჷმა.

_ დო მუ გაჩუქავა, უწუ, თეზმა ოიჭკუმუნია?

_ თარმუმულე ქუმაჩუქია.

_ ათენა სი გიწუა თინა ქუათ გინორთედასია, თიქ უწუ დო დიდაქ კუჩხიშ გიმე ქუათ გინირთჷ.

ე თარმუმულე ქაჩუქეს, მარა თარმუმულე სო რე, კოჩ ვარე, ბოი, მუჲ თარმუმულე. მოლართ ექ აშო დო სო რე თარ-

[126]მუმულე?! მეურს შარას დო თარმუმულე ამარ ვორექია, მუდგარენ ურაგად, აგერ ვარო თარმუმულე. მუ გოკო, მუ გოკონ თის გიკეთენქია, ურაგად, კარნახენს მუდგარენ; მერთ, ქიმერთ ხოლოშა დო ათე ჯა მომჷსოფია, თარმუმულე. თენა ტვერო ქიგჲოქიმინ თე თარმუმულექ თაქ უცფას, ტვერო მიდეღ თე ძალა. ჯგიირ ასე. წყარ ვარე თაქ, წყარი, ათე გვალას. ათაქ ზღვა ქიგიოხუნევა. ზღვათ გინირთ უცფას. დოშქირიტი, დოშქირიტჷ. ასე უჩქ ეს უკვე, ბორო ვარე ენა, უკვე, ნამდა ღმერთის ძალა არის აქ. ღმერთიქ ქიმეჩ, თი ოსურქ თიჯგურა ძალა, ნამდა ღმერთიშ ძალა რე. ქუმულა ასე თე შუმილ კათა დო თეს დოუჭყანა ჯიკაფის. ჸეუ, უჯიკუანა თეს, ენა გაკეთ, ენა გაკეთია, შუმილ კათა. თარმუმულე, უწუ, ქაშახუნევა თე შუმილ კათა ზღვას, აკა, `ჸორჭუ~-ს იძახჷდანია თეშია, უწუ. ქიგიოხუნუუ ზღვას დო `ჸოუპ~, `ჸოუპ~ [იძახჷნა], იახადო, ვადაშქვიდუავა გვალო დო დასქირუ წყარ თექ. დასქირუ წყარ დო ჯგირ ასე.

მჷკილ დრო დო ხანქ, ჭიჭე ხანქ დო ძღაბ იჩიებ: ე დო მუშ ჯოგამო მოლამრაჸითია, ჯოგამო, თე ძღაბ იჩიებ. ჯოგით მოლარაჸითია, მუშ ჭყიშეფ, იფრელ დო ქჷმოძირითია, ჩქიმ მუმას მუზმა საქონელ ჸუნსია დო იფრელ, ჭყიშეფ ქჷმოძირითია. ქჷმორაჸეს საქონელ, ჯოგი, ჭყიშეფ, იახადო, ათე კიჭოია ურაგად: ათენა ჩხუბის გემჷტახჷნანია, თე გლეხიშ სქუა რენია დო მუდას დოფხვილათია, ეთი კაზარმაჯგუა ე ვაუღუდეს, ე გვირაბჯგუა უღუდ მიდგასირდ, თინა აღვენუდ თი მეფეს ხოლო დო ათაქ ქიმთახვილეს თე გაჭირებული თენა. ქიმთახვილეს, მითოხე თაქი დო გიილ ე ძღაბიქ დო ვაძირ თენა, ხოლო ვაძირ. ბოლო დრო რე ასე, თეჯგუა მომენტი. ასე თეს ხოლო ვამათმიინ, ბო, თარმუმულეშე ძალა უღუ, თარმუმულეშე ძალა უღუ დო ათაქი მოგოთანე დრო რე ასე, თე შუმილ კათა თაქ იბუძოლჷნან თიჯგურა დრო რე დო თარმუმულევა, ათნა თეშ დოტახია, დუს ართ ქუაქ ვეგეფციასინ თეშ. დანგრიუ თენა დო გიშელ დო თარმუმულე, შუმილ კათას აკა ზღვა ოსაჭირჷნია,

[128]ზღვა ოსაჭირჷნია დო გოუტუ თაქ ზღვა დო ჩურუნს თე შუმილ კათა თეურე-თაურე დო ქიმერთ თე ძღაბჷშა დო ქაძირ დუდი. თე ძღაბის ქაძირ დუდი დო ქაძირ დო ე კიჭოია ოჭოფეს უცფას; კიჭოია ოჭოფეს დო ქიმიჸუნეს. მა ვორექია თი ალესანდრევა, უწუ, ენა კიჭოია რე, თე მუმას ურაგად, თი მუმას ურაგად: ათენა დუა, ათაშ მაღოლეს, ათაშ მაღოლესია დო ათენა უწუუა თექია დო მუთ ქჷმაჩაგრენდუა, ათენა მაჩაგრენდუა.

ე კიჭოია მუშ შარაშა გოუტეს დო ასე მუჭო რე საქმე. ასე მეფეთ ქჷდარინეს თენა უკვე, თე კოჩ მეფეთ ქჷდარინეს დო მაჟია სახენწიფოსჷ რე ლუდუკი, მაჟია სახენწიფოს, ლუდუკი რე მეფე, ათეს მეგობრობა გაუკეთ თეწკჷმა, მეგობრობა უღჷ თე კოც, იახა.

ფალავანდეფს ხო ურკინუანდეს თურმე ჯვეშო ართმაჟიას, ფალავანდეფს. ო, ფალავანდეფს ურკინუანდეს ართიანს დო მიდგა მიგენდჷნი, თინა დჷ ძლიერი, თი მეფე დჷ ძლიერი დო, იახადო, ათე ფალავანდეფს ურკინუანა ართმაჟიას დო ლუდუკის უჩქჷ ათეჲ ძალა, გენდ უკვე ლუდუკიქ თეს, თეჲ ძალა უჩქჷ დო ვაგენქია, სახენწიფოს ვაგენქია დო დამეხმარეო, ურაგად ალესანდრეს, დამეხმარევა დო... მიდართეს, ქიმერთეს თაქ. ირკინეს ფალავანდეფქ, ქიმერთეს ართმაჟიაშა თი სახენწიფოშ [ფალავანდეფქ], მაჟია, მასმა სახენწფოშე რე მიდგარენ ფალავანდინ დო ურაგად... ეუკუნ დო ქიგიაშქუ დიხას, ე ხერხეფ ვარდჷ იწკჷმა, ქოიჩქჷ. მიდგა მანგარს მჷკირქენდ დო დიხაშა ინიჸუნანდჷ, თინა დჷ. მუკირქუ დო ლუდუკიშ მუდას დოუნჭირ ი კოჩქ დო წელს ქჷგუხუნუ ეთი მუშ მეგობარ კოც მუშ ფალავანდი. ართი ქიგიაშქუ, წელს ქუგუხუნუ. თექ ხოლო, ენა ჯგირი ჸოფე, ქიგიაშქჷ, მარა წელშა ვემიართჷ, ათე მუხლეფჷშა. მაჟია, ასე მიდაშ ოჩერედ ვარენო, მიდაშ ე თი მოწინამდეგეშ ოჩერედი რენ, ეუკუნუ თეს, იახადო, თითქმის მუ, ა, ღიაშა ქომორთ. თარმუმულევა, უწუ, დუდშა ქუგუხუნევა თინა, დუდ ეშუჩქუდასია თის, მეტ ვარდასია, უწუ. თარმუმულექ ქიმეჩ ძალა დო ყორყელ ეშუუჩქჷ ხვალე დო მეტ ვარე დო ქეშური-

[130]კანს თე ფალავანდის დუდი. პკვათავაო დუდ, ვარ მუჭოვა, პკვათავაო თუ ვარ? მეჩეს უფლება, ნამდა ვაპკვათათ, ქორდას ცოცხალი კოჩი, იახა, მარა თიი სახენწიფოში მეფექ მიგჷ, ლუდუკიქ, ჸათეშ მეშვეობით, ალესანდრეშ მეშვეობით. დირთეს

5. აშო, ქუმორთეს ჸუდეშა; ალესანდრე დო მუშ მეუღლექ იცხოვრეს ბედნიერო დო ტკბილას ქორდეს ართო.

ინფორმატორი ნოდარ ჩანგელია, 73 წლის

ს. ჯგალი, წალენჯიხის რაიონი 2007 წლის სექტემბერი