Kūrmapurāṇa

Metadaten

Dateityp: text/tg.edition+tg.aggregation+xml
Zugehöriges Werk: textgrid:49k44.0
Person: Reinhold Grünendahl (Collector)
PID: hdl:21.11113/0000-0016-C830-0
Zitationsvorschlag

Genutztes XSLT-Stylesheet

Herunterladen

TEI-Corpus (XML)

Ansichten

Inhaltsverzeichnis

Kūrmapurāṇa

kūrmapurāṇam-1 atha śrīkūrmapurāṇam

pūrvavibhāgaḥ
nārāyaṇaṃ namaskṛtya naraṃ caiva narottamam /
devīṃ sarasvatīṃ caiva tato jayamudīrayet // KūrmP_1,Mang.1 //

namaskṛtvāprameyāya viṣṇave kūrmarūpiṇe /

purāṇaṃ saṃpravakṣyāmi yaduktaṃ viśvayoninā // KūrmP_1,1.1 //

satrānte sūtamanaghaṃ naimiṣīyā maharṣayaḥ /

purāṇasaṃhitāṃ puṇyāṃ papracchū romaharṣaṇam // KūrmP_1,1.2 //

tvayā sūta mahābuddhe bhagavān brahmavittamaḥ /

itihāsapurāṇārthaṃ vyāsaḥ samyagupāsitaḥ // KūrmP_1,1.3 //

tasya te sarvaromāṇi vacasā hṛṣitāni yat /

dvaipāyanasya bhagavāṃstato vai romaharṣaṇaḥ // KūrmP_1,1.4 //

bhavantameva bhagavān vyājahāra svayaṃ prabhuḥ /

munīnāṃ saṃhitāṃ vaktuṃ vyāsaḥ paurāṇikīṃ purā // KūrmP_1,1.5 //

tvaṃ hi svāyaṃbhuve yajñe sutyāhe vitate hariḥ /

saṃbhūtaḥ saṃhitāṃ vaktuṃ svāṃśena puruṣottamaḥ // KūrmP_1,1.6 //

tasmād bhavantaṃ pṛcchāmaḥ purāṇaṃ kaurmamuttamam /

vaktumarhasi cāsmākaṃ purāṇārthaviśārada // KūrmP_1,1.7 //

munīnāṃ vacanaṃ śrutvā sūtaḥ paurāṇikottamaḥ /

praṇamya manasā prāha guruṃ satyavatīsutam // KūrmP_1,1.8 //

romaharṣaṇa uvāca
namaskṛtvā jagadyoniṃ kūrmarūpadharaṃ harim /
vakṣye paurāṇikīṃ divyāṃ kathāṃ pāpapraṇāśinīm // KūrmP_1,1.9 //

yāṃ śrutvā pāpakarmāpi gaccheta paramāṃ gatim /

na nāstike kathāṃ puṇyāmimāṃ brūyāt kadācana // KūrmP_1,1.10 //

śraddadhānāya śāntāya dhārmikāya dvijātaye /

imāṃ kathāmanubrūyāt sākṣānnārāyaṇeritām // KūrmP_1,1.11 //

sargaśca pratisargaśca vaṃśo manvantarāṇi ca /

vaṃśānucaritaṃ caiva purāṇaṃ pañcalakṣaṇam // KūrmP_1,1.12 //

brāhmaṃ purāṇaṃ prathamaṃ pādmaṃ vaiṣṇavameva ca /

śaivaṃ bhāgavataṃ caiva bhaviṣyaṃ nāradīyakam // KūrmP_1,1.13 //

mārkaṇḍeyamathāgneyaṃ brahmavaivartameva ca /

laiṅgaṃ tathā ca vārāhaṃ skāndaṃ vāmanameva ca // KūrmP_1,1.14 //

kaurmaṃ mātsyaṃ gāruḍaṃ ca vāyavīyamanantaram /

aṣṭādaśaṃ samuddiṣṭaṃ brahmaṇḍamiti saṃjñitam // KūrmP_1,1.15 //

anyānyuparāṇāni munibhiḥ kathitāni tu /

aṣṭādaśapurāṇāni śrutvā saṃkṣepato dvijāḥ // KūrmP_1,1.16 //

ādyaṃ sanatkumāroktaṃ nārasihamataḥ param /

tṛtīyaṃ skāndamuddiṣṭaṃ kumāreṇa tu bhāṣitam // KūrmP_1,1.17 //

caturthaṃ śivadharmākhyaṃ sākṣānnandīśabhāṣitam /

durvāsasoktamāścaryaṃ nāradoktamataḥ param // KūrmP_1,1.18 //

kāpilaṃ mānavaṃ caiva tathaivośanaseritam /

brahmāṇḍaṃ vāruṇaṃ cātha kālikāhvayameva ca // KūrmP_1,1.19 //

māheśvaraṃ tathā sāmbaṃ sauraṃ sarvārthasaṃcayam /

parāśaroktamaparaṃ mārīcaṃ bhārgavāhvayam // KūrmP_1,1.20 //

idaṃ tu pañcadaśamaṃ purāṇaṃ kaurmamuttamam /

caturdhā saṃsthitaṃ puṇyaṃ saṃhitānāṃ prabhedataḥ // KūrmP_1,1.21 //

brāhmī bhagavatī saurī vaiṣṇavī ca prakīrtitāḥ /

catastraḥ saṃhitāḥ puṇyā dharmakāmārthamokṣadāḥ // KūrmP_1,1.22 //

iyaṃ tu saṃhitā brāhmī caturvedaistu sammitā /

bhavanti ṣaṭsahastrāṇi ślokānāmatra saṃkhyayā // KūrmP_1,1.23 //

yatra dharmārthakāmānāṃ mokṣasya ca munīśvarāḥ /

māhātmyamakhilaṃ brahma jñāyate parameśvaraḥ // KūrmP_1,1.24 //

sargaśca pratisargaśca vaṃśo manvantarāṇi ca /

vaṃśānucaritaṃ divyāḥ puṇyāḥ prāsaṅgikīḥ kathāḥ // KūrmP_1,1.25 //

brāhmaṇādyairiyaṃ dhāryā dhārmikaiḥ śāntamānasaiḥ /

tāmahaṃ vartayiṣyāmi vyāsena kathitāṃ purā // KūrmP_1,1.26 //

purāmṛtārthaṃ daiteyadānavaiḥ saha devatāḥ /

manthānaṃ mandaraṃ kṛtvā mamanthuḥ kṣīrasāgaram // KūrmP_1,1.27 //

mathyamāne tadā tasmin kūrmarūpī janārdanaḥ /

babhāra mandaraṃ devo devānāṃ hitakāmyayā // KūrmP_1,1.28 //

devāśca tuṣṭuvurdevaṃ nāradādyā maharṣayaḥ /

kūrmarūpadharaṃ dṛṣṭvā sākṣiṇaṃ viṣṇumavyayam // KūrmP_1,1.29 //

tadantare 'bhavad devī śrīrnārāyaṇavallabhā /

jagrāha bhagavān viṣṇustāmeva puruṣottamaḥ // KūrmP_1,1.30 //

tejasā viṣṇumavyaktaṃ nāradādyā maharṣayaḥ /

mohitāḥ saha śakreṇa śriyo vacanamabruvan // KūrmP_1,1.31 //

bhagavan devadeveśa nārāyaṇa jaganmaya /

kaiṣā devī viśālākṣī yathāvad brūhi pṛcchatām // KūrmP_1,1.32 //

śrutvā teṣāṃ tadā vākyaṃ viṣṇurdānavamardanaḥ /

provāca devīṃ saṃprekṣya nāradādīnakalmaṣān // KūrmP_1,1.33 //

iyaṃ sā paramā śaktirmanmayī brahmarūpiṇī /

māyā mama priyānantā yayedaṃ mohitaṃ jagat // KūrmP_1,1.34 //

anayaiva jagatsarvaṃ sadevāsuramānuṣam /

mohayāmi dvijaśreṣṭhā grasāmi visṛjāmi ca // KūrmP_1,1.35 //

utpattiṃ pralayaṃ caiva bhūtanāmāgatiṃ gatim /

vijñāyānvīkṣya cātmānaṃ taranti vipulāmimām // KūrmP_1,1.36 //

asyāstvaṃśānadhiṣṭhāya śaktimanto 'bhavan dvijāḥ /

brahmeśānādayo devāḥ sarvaśaktiriyaṃ mama // KūrmP_1,1.37 //

saiṣā sarvajagatsūtiḥ prakṛtistriguṇātmikā /

prāgeva mattaḥ saṃjātā śrīkalpe padmavāsinī // KūrmP_1,1.38 //

caturbhujā śaṅkhacakrapadmahastā śubhānvitā /

koṭisūryapratīkāśā mohinī sarvadehinām // KūrmP_1,1.39 //

nālaṃ devā na pitaro mānavā vasavo 'pi ca /

māyāmetāṃ samuttartuṃ ye cānye bhuvi dehinaḥ // KūrmP_1,1.40 //

ityukto vāsudevena munayo viṣṇumabruvan /
brūhi tvaṃ puṇḍarīkākṣa yadi kālatraye 'pi ca /
ko vā tarati tāṃ māyāṃ durjayāṃ devanirmitām // KūrmP_1,1.41 //

athovāca hṛṣīkeśo munīn munigaṇārcitaḥ /

asti dvijātipravara indradyumna iti śrutaḥ // KūrmP_1,1.42 //

pūrvajanmani rājāsāvadhṛṣyaḥ śaṅkarādibhiḥ /
dṛṣṭvā māṃ kūrmasaṃsthānaṃ śrutvā paurāṇikīṃ svayam /
saṃhitāṃ manmukhād divyāṃ puraskṛtya munīśvarān // KūrmP_1,1.43 //

brahmāṇaṃ ca mahādevaṃ devāṃścānyān svaśaktibhiḥ /

macchaktau saṃsthitān buddhvā māmeva śaraṇaṃ gataḥ // KūrmP_1,1.44 //

saṃbhāṣito mayā cātha viprayoniṃ gamiṣyasi /

indradyumna iti khyāto jātiṃ smarasi paurvikīm // KūrmP_1,1.45 //

sarveṣāmeva bhūtānāṃ devānāmapyagocaram /
vaktavyaṃ yad guhyatamaṃ dāsye jñānaṃ tavānagha /
labdhvā tanmāmakaṃ jñānaṃ māmevānte pravekṣyasi // KūrmP_1,1.46 //

aṃśāntareṇa bhūmyāṃ tvaṃ tatra tiṣṭha sunirdṛtaḥ /

vaivasvate 'ntare 'tite kāryārthaṃ māṃ pravekṣyasi // KūrmP_1,1.47 //

māṃ praṇamya purīṃ gatvā pālayāmāsa medinīm /

kāladharmaṃ gataḥ kālācchvetadvīpe mayā saha // KūrmP_1,1.48 //

bhuktvā tān vaiṣṇavān bhogān yogināmapyagocarān /

madājñayā muniśreṣṭhā jajñe viprakule punaḥ // KūrmP_1,1.49 //

jñātvā māṃ vāsudevākhyaṃ yatra dve nihite 'kṣare /

vidyāvidye gūḍharūpe yattad brahma paraṃ viduḥ // KūrmP_1,1.50 //

sor'cayāmāsa bhūtānāmāśrayaṃ parameśvaram /

vratopavāsaniyamairhemairbrāhmaṇatarpaṇaiḥ // KūrmP_1,1.51 //

tadāśīstannamaskārastanniṣṭhastatparāyaṇaḥ /

ārādhayan mahādevaṃ yogināṃ hṛdi saṃsthitam // KūrmP_1,1.52 //

tasyaivaṃ vartamānasya kadācit paramā kalā /

svarūpaṃ darśayāmāsa divyaṃ viṣṇusamudbhavam // KūrmP_1,1.53 //

dṛṣṭvā praṇamya śirasā viṣṇorbhagavataḥ priyām /

saṃstūya vividhaiḥ stotraiḥ kṛtāñjalirabhāṣata // KūrmP_1,1.54 //

irnddayumna uvāca
kā tvaṃ deviviśālākṣi viṣṇucihnaṅkite śubhe /
yāthātathyena vai bhāvaṃ tavedānīṃ bravīhi me // KūrmP_1,1.55 //

tasya tad vākyamākarṇya suprasannā sumaṅgalā /

hasantī saṃsmaran viṣṇuṃ priyaṃ brāhmaṇamabravīt // KūrmP_1,1.56 //

na māṃ paśyanti munayo devāḥ śakrapurogamāḥ /

nārāyaṇātmikā caikā māyāhaṃ tanmayā parā // KūrmP_1,1.57 //

na me nārāyaṇād bhedo vidyate hi vicārataḥ /

tanmayāhaṃ paraṃ brahma sa viṣṇuḥ parameśvaraḥ // KūrmP_1,1.58 //

yer'cayantīha bhūtānāmāśrayaṃ parameśvaram /

jñānena karmayogena na teṣāṃ prabhavāmyaham // KūrmP_1,1.59 //

tasmādanādinidhanaṃ karmayogaparāyaṇaḥ /

jñānenārādhayānantaṃ tato mokṣamavāpsyasi // KūrmP_1,1.60 //

ityuktaḥ sa muniśreṣṭha indradyumno mahāmatiḥ /

praṇamya śirasā devīṃ prāñjaliḥ punarabravīt // KūrmP_1,1.61 //

kathaṃ sa bhagavānīśaḥ śāśvato niṣkalo 'cyutaḥ /

jñātuṃ hi śakyate devi brūhi me parameśvari // KūrmP_1,1.62 //

ekamuktātha vipreṇa devī kamalavāsinī /

sākṣānnārāyaṇo jñānaṃ dāsyatītyāha taṃ munim // KūrmP_1,1.63 //

ubhābhyāmatha hastābhyāṃ saṃspṛśya praṇataṃ munim /

smṛtvā parātparaṃ viṣṇuṃ tatraivāntaradhīyata // KūrmP_1,1.64 //

so 'pi nārāyaṇaṃ draṣṭuṃ parameṇa samādhinā /

ārādhayaddhṛṣīkeśaṃ praṇatārtiprabhañjanam // KūrmP_1,1.65 //

tato bahutithe kāle gate nārāyaṇaḥ svayam /

prādurāsīnmahāyogī pītavāsā jaganmayaḥ // KūrmP_1,1.66 //

dṛṣṭvā devaṃ samāyāntaṃ viṣṇumātmānamavyayam /

jānubhyāmavaniṃ gatvā tuṣṭāva garuḍadhvajam // KūrmP_1,1.67 //

indradyumna uvāca
yajñeśācyuta govinda mādhavānanta keśava /
kuṣṇa viṣṇo hṛṣīkeśa tubhyaṃ viśvātmane namaḥ // KūrmP_1,1.68 //

namo 'stu te purāṇāya haraye viśvamūrtaye /

sargasthitivināśānāṃ hetave 'nantaśakye // KūrmP_1,1.69 //

nirguṇāya namastubhyaṃ niṣkalāyāmalātmane /

puruṣāya namastubhyaṃ viśvarūpāya te namaḥ // KūrmP_1,1.70 //

namaste vāsudevāya viṣṇave viśvayonaye /

ādimadhyāntahīnāya jñānagamyāya te namaḥ // KūrmP_1,1.71 //

namaste nirvikārāya niṣprapañcāya te namaḥ /

bhedābhedavihīnāya namo 'stvānandarūpiṇe // KūrmP_1,1.72 //

namastārāya śāntāya namo 'pratihatātmane /

anantamūrtaye tubhyamamūrtāya namo namaḥ // KūrmP_1,1.73 //

namaste paramārthāya māyātītāya te namaḥ /

namaste parameśāya brahmaṇe paramātmane // KūrmP_1,1.74 //

namo 'stu te susūkṣmāya mahādevāya te namaḥ /

namaḥ śivāya śuddhāya namaste parameṣṭhine // KūrmP_1,1.75 //

tvayaiva sṛṣṭamakhilaṃ tvameva paramā gatiḥ /

tvaṃ pitā sarvabhūtānāṃ tvaṃ mātā puruṣottama // KūrmP_1,1.76 //

tvamakṣaraṃ paraṃ dhāma cinmātraṃ vyoma niṣkalam /

sarvasyādhāramavyaktamanantaṃ tamasaḥ param // KūrmP_1,1.77 //

prapaśyanti parātmānaṃ jñānadīpena kevalam /

prapadye bhavato rūpaṃ tadviṣṇoḥ paramaṃ padam // KūrmP_1,1.78 //

evaṃ stuvantaṃ bhagavān bhūtātmā bhūtabhāvanaḥ /

ubhābhyāmatha hastābhyāṃ pasparśa prahasanniva // KūrmP_1,1.79 //

spṛṣṭamātro bhagavatā viṣṇunā munipuṅgavaḥ /

yathāvat paramaṃ tattvaṃ jñātavāṃstatprasādataḥ // KūrmP_1,1.80 //

tataḥ prahṛṣṭamanasā praṇipatya janārdanam /

provāconnidrapadmākṣaṃ pītavāsasamacyutam // KūrmP_1,1.81 //

tvatprasādādasaṃdigdhamutpannaṃ puruṣottama /

jñānaṃ brahmaikaviṣayaṃ paramānandasiddhidam // KūrmP_1,1.82 //

namo bhagavate tubhyaṃ vāsudevāya vedhase /

kiṃ kariṣyāmi yogeśa tanme vada jaganmaya // KūrmP_1,1.83 //

śrutvā nārāyaṇo vākyamindradyumnasya mādhavaḥ /

uvāca sasmitaṃ vākyamaśeṣajagato hitam // KūrmP_1,1.84 //

śrībhagavānuvāca
varṇāśramācāravatāṃ puṃsāṃ devo maheśvaraḥ /
jñānena bhaktiyogena pūjanīyo na cānyathā // KūrmP_1,1.85 //

vijñāya tatparaṃ tattvaṃ vibhūtiṃ kāryakāraṇam /

pravṛtiṃ cāpi me jñātvā mokṣārthośvaramarcayet // KūrmP_1,1.86 //

sarvasaṅgān parityajya jñātvā māyāmayaṃ jagat /

advaitaṃ bhāvayātmānaṃ drakṣyase parameśvaram // KūrmP_1,1.87 //

trividhā bhāvanā brahman procyamānā nibodha me /
ekā madviṣayā tatra dvitīyā vyaktasaṃśrayā /
anyā ca bhāvanā brāhmī vijñeyā sā guṇātigā // KūrmP_1,1.88 //

āsāmanyatamāṃ cātha bhāvanāṃ bhāvayed budhaḥ /

aśaktaḥ saṃśrayedādyāmityeṣā vaidikī śrutiḥ // KūrmP_1,1.89 //

tasmāt sarvaprayatnena tanniṣṭhastatparāyaṇaḥ /

samārādhaya viśveśaṃ tato mokṣamavāpsyasi // KūrmP_1,1.90 //

indradyumna uvāca
kiṃ tat parataraṃ tattvaṃ kā vibhūtirjanārdana /
kiṃ kāryaṃ kāraṇaṃ kastvaṃ pravṛttiścāpi kā tava // KūrmP_1,1.91 //

parātparataraṃ tattvaṃ paraṃ brahmaikamavyayam /

nityānandaṃ svayañjyotirakṣaraṃ tamasaḥ param // KūrmP_1,1.92 //

aiśvaryaṃ tasya yannityaṃ vibhūtiriti gīyate /

kāryaṃ jagadathāvyaktaṃ kāraṇaṃ śuddhamakṣaram // KūrmP_1,1.93 //

ahaṃ hi sarvabhūtānāmantaryāmīśvaraḥ paraḥ /

sargasthityantakartṛtvaṃ pravṛttirmama gīyate // KūrmP_1,1.94 //

etad vijñāya bhāvena yathāvadakhilaṃ dvija /

tatastvaṃ karmayogena śāśvataṃ samyagarcaya // KūrmP_1,1.95 //

indradyumna uvāca
ke te varṇāśramācārā yaiḥ samārādhyate paraḥ /
jñānaṃ ca kīdṛśaṃ divyaṃ bhāvanātrayasaṃsthitam // KūrmP_1,1.96 //

kathaṃ sṛṣṭamidaṃ pūrvaṃ kathaṃ saṃhriyate punaḥ /
kiyatyaḥ sṛṣṭayo loke vaṃśā manvantarāṇi ca /
kāni teṣāṃ pramāṇāni pāvanāni vratāni ca // KūrmP_1,1.97 //

tīrthānyarkādisaṃsthānaṃ pṛthivyāyāmavistare /
kati dvīpāḥ samudrāśca parvatāśca nadīnadāḥ /
brūhi me puṇḍarīkākṣa yathāvadadhunākhilam // KūrmP_1,1.98 //

śrīkūrma uvāca
evamukto 'tha tenāhaṃ bhaktānugrahakāmyayā /
yathāvadakhilaṃ sarvamavocaṃ munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,1.99 //

vyākhyāyāśeṣamevedaṃ yatpṛṣṭo 'haṃ dvijena tu /

anugṛhya ca taṃ vipraṃ tatraivāntarhito 'bhavam // KūrmP_1,1.100 //

so 'pi tena vidhānena maduktena dvijottamaḥ /

ārādhayāmāsa paraṃ bhāvapūtaḥ samāhitaḥ // KūrmP_1,1.101 //

tyaktvā putrādiṣu snehaṃ nirdvandvo niṣparigrahaḥ /

saṃnyasya sarvakarmāṇi paraṃ vairāgyamāśritaḥ // KūrmP_1,1.102 //

ātmanyātmānamanvīkṣya svātmanyevākhilaṃ jagat /

saṃprāpya bhāvanāmantyāṃ brāhmīmakṣarapūrvikām // KūrmP_1,1.103 //

avāpa paramaṃ yogaṃ yenaikaṃ paripaśyati /

yaṃ vinidrā jitaśvāsāḥ kāṅkṣante mokṣakāṅkṣiṇaḥ // KūrmP_1,1.104 //

tataḥ kadācid yogīndro brahmāṇaṃ draṣṭumavyayam /
jagāmādityanirdeśānmānasottaraparvatam /
ākāśenaiva viprendro yogaiśvaryaprabhāvataḥ // KūrmP_1,1.105 //

vimānaṃ sūryasaṃkāśaṃ prādhurbhūtamanuttamam /
anvagacchan devagaṇā gandharvāpsarasāṃ gaṇāḥ /
dṛṣṭvānye pathi yogīndraṃ siddhā brahmarṣayo yayuḥ // KūrmP_1,1.106 //

tataḥ sa gatvā tu giriṃ viveśa suravanditam /

sthānaṃ tadyogibhirjuṣṭaṃ yatrāste paramaḥ pumān // KūrmP_1,1.107 //

saṃprāpya paramaṃ sthānaṃ sūryāyutasamaprabham /

viveśa cāntarbhavanaṃ devānāṃ ca durāsadam // KūrmP_1,1.108 //

vicintayāmāsa paraṃ śaraṇyaṃ sarvadehinām /

anādinidhanaṃ devaṃ devadevaṃ pitāmaham // KūrmP_1,1.109 //

tataḥ prādurabhūt tasmin prakāśaḥ paramātmanaḥ /

tanmadhye puruṣaṃ pūrvamapaśyat paramaṃ padam // KūrmP_1,1.110 //

mahāntaṃ tejaso rāśimagamyaṃ brahmavidviṣām /

caturmukhamudārāṅgamarcibhirupaśobhitam // KūrmP_1,1.111 //

so 'pi yoginamanvīkṣya praṇamantamupasthitam /

pratyudgamya svayaṃ devo viśvātmā pariṣasvaje // KūrmP_1,1.112 //

pariṣvaktasya devena dvijendrasyātha dehataḥ /
nirgatya mahatī jyotsnā viveśādityamaṇḍalam /
ṛgyajuḥ sāmasaṃjñaṃ tat pavitramamalaṃ padam // KūrmP_1,1.113 //

hiraṇyagarbho bhagavān yatrāste havyakavyabhuk /
dvāraṃ tad yogināmādyaṃ vedānteṣu pratiṣṭhitam /
brahmatejomayaṃ śrīmanniṣṭhā caiva manīṣiṇām // KūrmP_1,1.114 //

dṛṣṭamātro bhagavatāta brahmaṇārcirmayo muniḥ /

apaśyadaiśvaraṃ tejaḥ śāntaṃ sarvatragaṃ śivam // KūrmP_1,1.115 //

svātmānamakṣaraṃ vyomatad viṣṇoḥ paramaṃ padam /

ānandamacalaṃ brahma sthānaṃ tatpārameśvaram // KūrmP_1,1.116 //

sarvabhūtātmabhūtaḥ sa paramaiśvaryamāsthitaḥ /

prāptavānātmano dhāma yattanmokṣākhyamavyayam // KūrmP_1,1.117 //

tasmāt sarvaprayatnena varṇāśramavidhau sthitaḥ /

samāśrityāntimaṃ bhāvaṃ māyāṃ lakṣmīṃ tared budhaḥ // KūrmP_1,1.118 //

sūta uvāca
vyāhṛtā hariṇā tvevaṃ nārādādyā maharṣayaḥ /
śakreṇa sahitāḥ sarve papracchurgaruḍadhvajam // KūrmP_1,1.119 //

ṛṣaya ūcuḥ
devadeva hṛṣīkeśa nātha nārāyaṇāmala /
tad vadāśeṣamasmākaṃ yaduktaṃ bhavatā purā // KūrmP_1,1.120 //

indradyumnāya viprayā jñānaṃ dharmādigocaram /

śuśrūṣuścāpyayaṃ śakraḥ sakhā tava jaganmaya // KūrmP_1,1.121 //

tataḥ sa bhagavān viṣṇuḥ kūrmarūpī janārdanaḥ /

rasātalagato devo nāradādyairmaharṣibhiḥ // KūrmP_1,1.122 //

pṛṣṭaḥ provāca sakalaṃ purāṇaṃ kaurmamuttamam /

sannidhau devarājasya tad vakṣye bhavatāmaham // KūrmP_1,1.123 //

dhanyaṃ yaśasyāmāyuṣyaṃ puṇyaṃ mokṣapradaṃ nṛṇām /

purāṇaśravaṇaṃ viprāḥ kathanaṃ ca viśeṣataḥ // KūrmP_1,1.124 //

śrutvā cādhyāyamevaikaṃ sarvapāpaiḥ pramucyate /

upākhyānamathaikaṃ vā brahmaloke mahīyate // KūrmP_1,1.125 //

idaṃ purāṇaṃ paramaṃ kaurmaṃ kūrmasvarūpiṇā /

uktaṃ devādhidevena śraddhātavyaṃ dvijātibhiḥ // KūrmP_1,1.126 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge prathamo 'dhyāyaḥ

śrīkūrma uvāca
śṛṇudhvamṛṣayaḥ sarve yatpṛṣṭo 'haṃ jagaddhitam /
vakṣyamāṇaṃ mayā sarvamindradyumnāya bhāṣitam // KūrmP_1,2.1 //

bhūtairbhavyairbhaviṣyadbhiścaritairupabṛṃhitam /

purāṇaṃ puṇyadaṃ nṛṇāṃ mokṣadharmānukīrtanam // KūrmP_1,2.2 //

ahaṃ nārāyaṇo devaḥ pūrvamāsaṃ na me param /

upāsya vipulāṃ nidrāṃ bhogiśayyāṃ samāśritaḥ // KūrmP_1,2.3 //

cintayāmi punaḥ sṛṣṭiṃ niśānte pratibudhya tu /

tato me sahasotpannaḥ prasādo munipuṅgavā // KūrmP_1,2.4 //

caturmukhastato jāto brahmā lokapitāmahaḥ /

tadantare 'bhavat krodhaḥ kasmāccit kāraṇāt tadā // KūrmP_1,2.5 //

ātmano muniśārdūlāstatra devo maheśvaraḥ /
rudraḥ krodhātmajo jajñe śūlapāṇistrilocanaḥ /
tejasā sūryasaṃkāśastrailokyaṃ saṃharanniva // KūrmP_1,2.6 //

tataḥ śrīrabhavad devi kamalāyatalocanā /

surūpā saumyavadanā mohinī sarvadehinām // KūrmP_1,2.7 //

śucismitā suprasannā maṅgalā mahimāspadā /

divyakāntisamāyuktā divyamālyopaśobhitā // KūrmP_1,2.8 //

nārāyaṇī mahāmāyā mūlaprakṛtiravyayā /

svadhāmnā pūrayantīdaṃ matpārśvaṃ samupāviśat // KūrmP_1,2.9 //

tāṃ dṛṣṭavā bhagavān brahmā māmuvāca jagatpatiḥ /
mohāyāśeṣabhūtānāṃ niyojaya surūpiṇīm /
yeneyaṃ vipulā sṛṣṭirvardhate mama mādhava // KūrmP_1,2.10 //

tathokto 'haṃ śriyaṃ devīmabruvaṃ prahasanniva /
devīdamakhilaṃ viśvaṃ sadevāsuramānuṣam /
mohayitvā mamādeśāt saṃsāre vinipātaya // KūrmP_1,2.11 //

jñānayogaratān dāntān brahmiṣṭhān brahmavādinaḥ /

akrodhanān satyaparān dūrataḥ parivarjaya // KūrmP_1,2.12 //

dhyāyino nirmamān śāntān dhārmikān vedapāragān /

jāpinastāpasān viprān dūrataḥ parivarjaya // KūrmP_1,2.13 //

vedavedāntavijñānasaṃchinnāśeṣasaṃśayān /

mahāyajñaparān viprān dūrataḥ parivarjaya // KūrmP_1,2.14 //

ye yajanti japairhemairdevadevaṃ maheśvaram /

svādhyāyenejyayā dūrāt tān prayatnena varjaya // KūrmP_1,2.15 //

bhaktiyogasamāyuktānīśvarārpitamānasān /

prāṇāyāmādiṣu ratān dūrāt pariharāmalān // KūrmP_1,2.16 //

praṇavāsaktamanaso rudrajapyaparāyaṇān /

atharvaśiraso 'dhyetṛn dharmajñān parivarjaya // KūrmP_1,2.17 //

bahunātra kimuktena svadharmaparipālakān /

īśvarārādhanaratān manniyogānna mohaya // KūrmP_1,2.18 //

evaṃ mayā mahāmāyā preritā harivallabhā /

yathādeśaṃ cakārāsau tasmāllakṣmīṃ samarcayet // KūrmP_1,2.19 //

śriyaṃ dadāti vipulāṃ puṣṭiṃ medhāṃ yaśo balam /

arcitā bhagavatpatnī tasmāllakṣmīṃ samarcayet // KūrmP_1,2.20 //

tato 'sṛjat sa bhagavān brahmā lokapitāmahaḥ /

carācarāṇi bhūtāni yathāpūrvaṃ mamājñayā // KūrmP_1,2.21 //

parīcibhṛgvaṅgirasaḥ pulastyaṃ pulahaṃ kratum /

dakṣamatriṃ vasiṣṭhaṃ ca so 'sṛjad yogavidyayā // KūrmP_1,2.22 //

navaite brahmaṇaḥ putrā brahmāṇo brāhmaṇottamāḥ /

brahmavādina evaite marīcyādyāstu sādhakāḥ // KūrmP_1,2.23 //

sasarja brāhmaṇān vaktrāt kṣatriyāṃśca bhujād vibhuḥ /

vaiśyānūrudvayād devaḥ pādārchūdrān pitāmahaḥ // KūrmP_1,2.24 //

yajñaniṣpattaye brahmā śūdravarjaṃ sasarja ha /

guptaye sarvavedānāṃ tebhyo yajño hi nirbabhau // KūrmP_1,2.25 //

ṛco yajūṃṣi sāmāni tathaivātharvaṇāni ca /

brahmaṇaḥ sahajaṃ rūpaṃ nityaiṣā śaktiravyayā // KūrmP_1,2.26 //

anādinidhanā divyā vāgutsṛṣṭā svayaṃbhuvā /

ādau vedamayī bhūtā yataḥ sarvāḥ pravṛttayaḥ // KūrmP_1,2.27 //

ato 'nyānitu śāstrāṇipṛthivyāṃyānikānicit /

na teṣu ramate dhīraḥ pāṣaṇḍī tena jāyate // KūrmP_1,2.28 //

vedārthavittamaiḥ kāryaṃ yatsmṛtaṃ munibhiḥ purā /

sa jñeyaḥ paramo dharmo nānyaśāstreṣu saṃsthitaḥ // KūrmP_1,2.29 //

yā vedabāhyāḥ smṛtayo yāśca kāśca kudṛṣṭayaḥ /

sarvāstā niṣphalāḥ pretyatamoniṣṭhāhitāḥ smṛtāḥ // KūrmP_1,2.30 //

pūrvakalpe prajā jātāḥ sarvabādāvivarjitāḥ /

śuddhāntaḥ karaṇāḥ sarvāḥ svadharmaniratāḥ sadā // KūrmP_1,2.31 //

tataḥ kālavaśāt tāsāṃ rāgadveṣādiko 'bhavat /

adharmo muniśārdūlāḥ svadharmapratibandhakaḥ // KūrmP_1,2.32 //

tataḥ sā sahajā siddhistāsāṃ nātīva jāyate /

rajomātrātmikāstāsāṃ siddhayo 'nyāstadābhavan // KūrmP_1,2.33 //

tāsu kṣīṇāsvaśeṣāsu kālayogena tāḥ punaḥ /
vārtopāyaṃ punaścakrurhastasiddhiṃ ca karmajām /
tatastāsāṃ vibhurbrahmā karmājīvamakalpayat // KūrmP_1,2.34 //

svāyaṃbhuvo manuḥ pūrvaṃ dharmān provāca dharmadṛk /
sākṣāt prajāpatermūrtirnisṛṣṭā brahmaṇā dvijāḥ /
bhṛgvādayastadvadanācchrutvā dharmānathocire // KūrmP_1,2.35 //

yajanaṃ yājanaṃ dānaṃ brāhmaṇasya pratigraham /

adhyāpanaṃ cādhyayanaṃ ṣaṭ karmāṇi dvijottamāḥ // KūrmP_1,2.36 //

dānamadhyayanaṃ yajño dharmaḥ kṣatriyavaiśyayoḥ /

daṇḍo yuddhaṃ kṣatriyasya kṛṣirvaiśyasya śasyate // KūrmP_1,2.37 //

śuśrūṣaiva dvijātīnāṃ śūdrāṇāṃ dharmasādhanam /

kārukarma tathājīvaḥ pākayajño 'pi dharmataḥ // KūrmP_1,2.38 //

tataḥ sthiteṣu varṇeṣu sthāpayāmāsa cāśramān /

gṛhasthaṃ ca vanasthaṃ ca bhikṣukaṃ brahmacāriṇam // KūrmP_1,2.39 //

agnayo 'tithiśuśrūṣā yajño dānaṃ surārcanam /

gṛhasthasya samāsena dharmo 'yaṃ munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,2.40 //

homo mūlaphalāśitvaṃ svādhyāyastapa eva ca /

saṃvibhāgo yathānyāyaṃ dharmo 'yaṃ vanavāsinām // KūrmP_1,2.41 //

bhaikṣāśanaṃ ca maunitvaṃ tapo dhyānaṃ viśeṣataḥ /

samyagjñānaṃ ca vairāgyaṃ dharmo 'yaṃ bhikṣuke mataḥ // KūrmP_1,2.42 //

bhikṣācaryā ca śuśrūṣā guroḥ svādhyāya eva ca /

sandhyākarmāgnikāryaṃ ca dharmo 'yaṃ brahmacāriṇām // KūrmP_1,2.43 //

brahmacārivanasthānāṃ bhikṣukāṇāṃ dvijottamāḥ /

sādhāraṇaṃ brahmacaryaṃ provāca kamalodbhavaḥ // KūrmP_1,2.44 //

ṛtukālābhigāmitvaṃ svadāreṣu na cānyataḥ /

parvavarjaṃ gṛhasthasya brahmacaryamudāhṛtam // KūrmP_1,2.45 //

āgarbhasaṃbhavādādyāt kāryaṃ tenāpramādataḥ /

akurvāṇastu viprendrā bhrūṇahā tu prajāyate // KūrmP_1,2.46 //

vedābhyāso 'nvahaṃ śaktyā śrāddhaṃ cātithipūjanam /

gṛhasthasya paro dharmo devatābhyarcanaṃ tathā // KūrmP_1,2.47 //

vaivāhmamagnimindhīta sāyaṃ prātaryathāvidhi /

deśāntaragato vātha mṛtapatnīka eva vā // KūrmP_1,2.48 //

trayāṇāmāśramāṇāṃ tu gṛhastho yonirucyate /

anye tamupajīvanti tasmācchreyān gṛhāśramī // KūrmP_1,2.49 //

aikāśramyaṃ gṛhasthasya trayāṇāṃ śrutidarśanāt /

tasmād gārhasthyamevaikaṃ vijñeyaṃ dharmasādhanam // KūrmP_1,2.50 //

parityajedarthakāmau yau syātāṃ dharmavarjitau /

sarvalokaviruddhaṃ ca dharmamapyācarenna tu // KūrmP_1,2.51 //

dharmāt saṃjāyate hyartho dharmāt kāmo 'bhijāyate /

dharma evāpavargāya tasmād dharmaṃ samāśrayet // KūrmP_1,2.52 //

dharmaścārthaśca kāmaśca trivargastriguṇo mataḥ /

sattvaṃ rajastamaśceti tasmāddharmaṃ samāśrayet // KūrmP_1,2.53 //

ūrdhvaṃ gacchanti sattvasthā madhye tiṣṭhanti rājasāḥ /

jaghanyaguṇavṛttisthā adho gacchanti tāmasāḥ // KūrmP_1,2.54 //

yasmin dharmasamāyuktāvarthakāmau vyavasthitau /

iha loke sukhī bhūtvā pretyānantyāya kalpate // KūrmP_1,2.55 //

dharmāt saṃjāyate mokṣo hyarthāt kāmo 'bhijāyate /

evaṃ sādhanasādhyatvaṃ cāturvidhye pradarśitam // KūrmP_1,2.56 //

ya evaṃ veda dharmārthakāmamokṣasya mānavaḥ /

māhātmyaṃ cānutiṣṭheta sa cānantyāya kalpate // KūrmP_1,2.57 //

tasmādarthaṃ ca kāmaṃ ca tyaktvā dharmaṃ samāśrayet /

dharmāt saṃjāyate sarvamityāhurbrahmavādinaḥ // KūrmP_1,2.58 //

dharmeṇa dhāryate sarvaṃ jagat sthāvarajaṅgamam /

anādinidhanā śaktiḥ saiṣā brāhmī dvijottamāḥ // KūrmP_1,2.59 //

karmaṇā prāpyate dharmo jñānena ca na saṃśayaḥ /

tasmājjñānena sahitaṃ karmayogaṃ samācaret // KūrmP_1,2.60 //

pravṛttaṃ ca nivṛttaṃ ca dvividhaṃ karma vaidikam /

jñānapūrvaṃ nivṛttaṃ syāt pravṛttaṃ yadato 'nyathā // KūrmP_1,2.61 //

nivṛttaṃ sevamānastu yāti tat paramaṃ padam /

tasmānnivṛttaṃ saṃsevyamanyathā saṃsaret punaḥ // KūrmP_1,2.62 //

kṣamā damo dayā dānamalobhastyāga eva ca /

ārjavaṃ cānasūyā ca tīrthānusaraṇaṃ tathā // KūrmP_1,2.63 //

satyaṃ santoṣa āstikyaṃ śraddhā cendriyanigrahaḥ /

devatābhyarcanaṃ pūjā brāhmaṇānāṃ viśeṣataḥ // KūrmP_1,2.64 //

āhiṃsā priyavāditvamapaiśunyamakalkatā /

sāmāsikamimaṃ dharmaṃ cāturvarṇye 'bravīnmanuḥ // KūrmP_1,2.65 //

prājāpatyaṃ brāhmaṇānāṃ smṛtaṃ sthānaṃ kriyāvatām /

sthānamaindraṃ kṣatriyāṇāṃ saṃgrāmeṣvapalāyinām // KūrmP_1,2.66 //

vaiśyānāṃ mārutaṃ sthānaṃ svadharmamanuvartatām /

gāndharvaṃ śūdrajātīnāṃ paricāreṇa vartatām // KūrmP_1,2.67 //

aṣṭāśītisahastrāṇāmṛṣīṇāmūrdhvaretasām /

smṛtaṃ teṣāṃ tu yatsthānaṃ tadeva guruvāsinām // KūrmP_1,2.68 //

saptarṣoṇāṃ tu yatsthānaṃ smṛtaṃ tad vai vanaukasām /

prājāpatyaṃ gṛhasthānāṃ sthānamuktaṃ svayaṃbhuvā // KūrmP_1,2.69 //

yatīnāṃ yatacittānāṃ nyāsināmūrdhvaretasām /

hairaṇyagarbhaṃ tat sthānaṃ yasmānnāvartate punaḥ // KūrmP_1,2.70 //

yogināmamṛtaṃ sthānaṃ vyomākhyaṃ paramākṣaram /

ānandamaiśvaraṃ dhāma sā kāṣṭhā sā parāgatiḥ // KūrmP_1,2.71 //

ṛṣaca ūcuḥ
bhagavan devatārighna hiraṇyākṣaniṣūdana /
catvāro hyāśramāḥ proktā yogināmeka ucyate // KūrmP_1,2.72 //

śrīkūrma ūvāca
sarvakarmāṇi saṃnyasya samādhimacalaṃ śritaḥ /
ya āste niścalo yogī sa saṃnyāsī na pañcamaḥ // KūrmP_1,2.73 //

sarveṣāmāśramāṇāṃ tu dvaividhyaṃ śrutadarśitam /

brahmacāryupakurvāṇo naiṣṭhiko brahmatatparaḥ // KūrmP_1,2.74 //

yo 'dhītyavidhivadvedān gṛhasthāśramamāvrajet /

upakurvāṇako jñeyo naiṣṭhiko maraṇāntikaḥ // KūrmP_1,2.75 //

udāsīnaḥ sādhakaśca gṛhastho dvividho bhavet /

kuṭumbabharaṇe yattaḥ sādhako 'sau gṛhī bhavet // KūrmP_1,2.76 //

ṛṇānitrīṇyapākṛtyatyaktvā bhāryādhanādikam /

ekākī yastu vicaredudāsīnaḥ sa maukṣikaḥ // KūrmP_1,2.77 //

tapastapyati yo 'raṇye yajed devān juhoti ca /

svādhyāye caiva nirato vanasthastāpaso mataḥ // KūrmP_1,2.78 //

tapasā karṣito 'tyarthaṃ yastu dhyānaparo bhavet /

sāṃnyāsikaḥ sa vijñeyo vānaprasthāśrame sthitaḥ // KūrmP_1,2.79 //

yogābhyāsarato nityamārurukṣurjitendriyaḥ /

jñānāya vartate bhikṣuḥ procyate pārameṣṭhikaḥ // KūrmP_1,2.80 //

yastvātmaratireva syānnityatṛpto mahāmuniḥ /

samyag darśanasaṃpannaḥ sa yogī bhikṣurucyate // KūrmP_1,2.81 //

jñānasaṃnyāsinaḥ kecid vedasaṃnyāsino 'pare /

karmasanyāsinaḥ kecit trividhāḥ parāmeṣṭhikāḥ // KūrmP_1,2.82 //

yogī ca trividho jñeyo bhautikaḥ sāṃkhya eva ca /

tṛtīyotyāśramī proktī yogamuttamamāsthitaḥ // KūrmP_1,2.83 //

prathamā bhāvanā pūrve sāṃkhye tvakṣarabhāvanā /

tṛtīye cāntimā proktā bhāvanā pārameśvarī // KūrmP_1,2.84 //

tasmādetad vijānīdhvamāśramāṇāṃ catuṣṭayam /

sarveṣu vedaśāstreṣu pañcamo nopapadyate // KūrmP_1,2.85 //

evaṃ varṇāśramān sṛṣṭvā devadevo nirañjanaḥ /

dakṣādīn prāha viśvātmā sṛjadhvaṃ vividhāḥ prajāḥ // KūrmP_1,2.86 //

brahmaṇo vacanāt putrā dakṣādyā munisattamāḥ /

asṛjanta prajāḥ sarvā devamānuṣapūrvikāḥ // KūrmP_1,2.87 //

ityeṣa bhagavān brahmā straṣṭvatve sa vyavasthitaḥ /

ahaṃ vai pālayāmīdaṃ saṃhariṣyati śūlabhṛt // KūrmP_1,2.88 //

tistrastu mūrtayaḥ proktā brahmaviṣṇumaheśvarāḥ /

rajaḥ sattvatamoyogāt parasya paramātmanaḥ // KūrmP_1,2.89 //

anoyanyamanuraktāste hyanyonyamupajīvinaḥ /

anyonyaṃ praṇatāścaiva līlayā parameśvarāḥ // KūrmP_1,2.90 //

brāhmī māheśvarī caiva tathaivākṣarabhāvanā /

tistrastu bhāvanā rudre vartante satataṃ dvijāḥ // KūrmP_1,2.91 //

pravartate mayyajastramādyā cākṣarabhāvanā /

dvitīyā brahmaṇaḥ proktā devasyākṣarabhāvanā // KūrmP_1,2.92 //

ahaṃ caiva mahādevo na bhinnau paramārthataḥ /

vibhajyasvecchayātmānaṃ so 'nyaryāmīśvaraḥ sthitaḥ // KūrmP_1,2.93 //

trailokyamakhilaṃ straṣṭuṃ sadevāsuramānuṣam /

puruṣaḥ parato 'vyaktād brahmatvaṃ samupāgamat // KūrmP_1,2.94 //

tasmād brahmā mahādevo viṣṇurviśveśvaraḥ paraḥ /

ekasyaiva smṛtāstistrastanūḥ kāryavaśāt prabhoḥ // KūrmP_1,2.95 //

tasmāt sarvaprayatnena vandyāḥ pūjyāḥ prayatnataḥ /

yadīcchedacirāt sthānaṃ yattanmokṣākhyamavyayam // KūrmP_1,2.96 //

varṇāśramaprayuktena dharmeṇa prītisaṃyutaḥ /

pūjayed bhāvayuktena yāvajjīvaṃ pratijñayā // KūrmP_1,2.97 //

caturṇāmāśramāṇāṃ tu prokto 'yaṃ vidhivaddvijāḥ /

āśramo vaiṣṇavo brāhmo harāśrama iti trayaḥ // KūrmP_1,2.98 //

talliṅgadhārī satataṃ tadbhaktajanavatsalaḥ /

dhyāyedathārcayedetān brahmavidyāparāyaṇaḥ // KūrmP_1,2.99 //

sarveṣāmeva bhaktānāṃ śaṃbhorliṅgamanuttamam /

sitena bhasmanā kāryaṃ lalāṭe tu tripuṇḍrakam // KūrmP_1,2.100 //

yastu nārāyaṇaṃ devaṃ prapannaḥ paramaṃ padam /

dhārayet sarvadā śūlaṃ lalāṭe gandhavāribhiḥ // KūrmP_1,2.101 //

prapannā ye jagadbījaṃ brahmāṇaṃ parameṣṭhinam /

teṣāṃ lalāṭe tilakaṃ dhāraṇīyaṃ tu sarvadā // KūrmP_1,2.102 //

yo 'sāvanādirbhūtādiḥ kālātmāsau dhṛto bhavet /

uparyadho bhāvayogāt tripuṇḍrasya tu dhāraṇāt // KūrmP_1,2.103 //

yattat pradhānaṃ triguṇaṃ brahmaviṣṇuśivātmakam /

dhṛtaṃ triśūladharaṇād bhavatyeva na saṃśayaḥ // KūrmP_1,2.104 //

brahmatejomayaṃ śuklaṃ yadetan maṇḍalaṃ raveḥ /

bhavatyeva dhṛtaṃ sthānamaiśvaraṃ tilake kṛte // KūrmP_1,2.105 //

tasmāt kāryaṃ triśūlāṅkaṃ tathā ca tilakaṃ śubham /

triyāyuṣaṃ ca bhaktānāṃ trayāṇāṃ vidhipūrvakam // KūrmP_1,2.106 //

yajeta juhuyādagnau japed dadyājjitendriyaḥ /

śānto dānto jitakrodho varṇāśramavidhānavit // KūrmP_1,2.107 //

evaṃ paricared devān yāvajjīvaṃ samāhitaḥ /

teṣāṃ saṃsthānamacalaṃ so 'cirādadhigacchati // KūrmP_1,2.108 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge dvitīyo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ
varṇā bhagavatoddiṣṭāścatvāro 'pyāśramāstathā /
idānīṃ kramamasmākamāśramāṇāṃ vada prabho // KūrmP_1,3.1 //

śrīkūrma uvāca
brahmacārī gṛhasthaśca vānaprastho yatistathā /
krameṇaivāśramāḥ proktāḥ kāraṇādanyathā bhavet // KūrmP_1,3.2 //

utpannajñānavijñāno vairāgyaṃ paramaṃ gataḥ /

pravrajed brahmacaryāt tu yadicchet paramāṃ gatim // KūrmP_1,3.3 //

dārānāhṛtya vidhivadanyathā vividhairmakhaiḥ /

yajedutpādayet putrān virakto yadi saṃnyaset // KūrmP_1,3.4 //

aniṣṭvā vidhivad yajñairanutpādya tathātmajam /

nagārhasthyaṃ gṛhītyaktvā saṃnyased buddhimān dvijaḥ // KūrmP_1,3.5 //

atha vairāgyavegena sthātuṃ notsahate gṛhe /

tatraiva saṃnyased vidvānaniṣṭvāpi dvijottamaḥ // KūrmP_1,3.6 //

anyathā vividhairyajñairiṣṭvā vanamathākṣayet /

tapastaptvā tapoyogād viraktaḥ saṃnyased yadi // KūrmP_1,3.7 //

vānaprasthāśramaṃ gatvā na gṛhaṃ praviśet punaḥ /

na saṃnyāsī vanaṃ cātha brahmācaryaṃ na sādhakaḥ // KūrmP_1,3.8 //

prājāpatyāṃ nirūpyeṣṭimāgneyīmathavā dvijaḥ /

pravrajeta gṛhī vidvān vanād vā śruticodanāt // KūrmP_1,3.9 //

prakartumasamartho 'pi juhotiyajatikriyāḥ /

andhaḥ paṅgurdaridro vā viraktaḥ saṃnyased dvijaḥ // KūrmP_1,3.10 //

sarveṣāmeva vairāgyaṃ saṃnyāsāya vidhīyate /

patatyevāvirakto yaḥ saṃnyāsaṃ kartumicchati // KūrmP_1,3.11 //

ekasminnathavā samyag vartetāmaraṇaṃ dvijaḥ /

śraddhāvanāśrame yuktaḥ so 'mṛtatvāya kalpate // KūrmP_1,3.12 //

nyāyāgatadhanaḥ śānto brahmavidyāparāyaṇaḥ /

svadharmapālako nityaṃ so 'mṛtatvāya kalpate // KūrmP_1,3.13 //

brahmaṇyādhāya kramāṇi niḥsaṅgaḥ kāmavarjitaḥ /

prasannenaiva manasā kurvāṇo yāti tatpadam // KūrmP_1,3.14 //

brahmaṇā dīyate deyaṃ brahmaṇe saṃpradīyate /

brahmaiva dīyate ceti brahmārpaṇamidaṃ param // KūrmP_1,3.15 //

nāhaṃ kartā sarvametad brahmaiva kurute tathā /

etad brahmārpaṇaṃ proktamṛṣibhiḥ tattvadarśibhiḥ // KūrmP_1,3.16 //

prīṇātu bhagavānīśaḥ karmaṇānena śāśvataḥ /

karoti satataṃ buddhyā brahmārpaṇamidaṃ param // KūrmP_1,3.17 //

yadvā phalānāṃ saṃnyāsaṃ prakuryāt parameśvare /

karmaṇāmetadapyāhuḥ brahmārpaṇamanuttamam // KūrmP_1,3.18 //

kāryamityeva yatkarma niyataṃ saṅgavarjitam /

kriyate viduṣā karma tadbhavedapi mokṣadam // KūrmP_1,3.19 //

anyathā yadi karmāṇi kuryānnityamapi dvijaḥ /

akṛtvā phalasaṃnyāsaṃ badhyate tatphalena tu // KūrmP_1,3.20 //

tasmāt sarvaprayatnena tyaktvā karmāśritaṃ phalam /

avidvānapi kurvota karmāpnotyacirāt padam // KūrmP_1,3.21 //

karmaṇā kṣīyate pāpamaihikaṃ paurvikaṃ tathā /

manaḥ prasādamanveti brahma vijñāyate tataḥ // KūrmP_1,3.22 //

karmaṇā sahitājjñānāt samyag yogo 'bijāyate /

jñānaṃ ca karmasahitaṃ jāyate doṣavarjitam // KūrmP_1,3.23 //

tasmāt sarvaprayatnena tatra tatrāśrame rataḥ /

karmāṇīśvaratuṣṭyarthaṃ kuryānnaiṣkarmyamāpnuyāt // KūrmP_1,3.24 //

saṃprāpya paramaṃ jñānaṃ naiṣkarmyaṃ tatprasādataḥ /

ekākī nirmamaḥ śānto jīvanneva vimucyate // KūrmP_1,3.25 //

vīkṣate paramātmānaṃ paraṃ brahma maheśvaram /

nityānandaṃ nirābhāsaṃ tasminneva layaṃ vrajet // KūrmP_1,3.26 //

tasmāt seveta satataṃ karmayogaṃ prasannadhīḥ /

tṛptaye parameśasya tat padaṃ yāti śāśvatam // KūrmP_1,3.27 //

etad vaḥ sathitaṃ sarvaṃ cāturāśramyamuttamam /

na hyetat samatikramya siddhiṃ vindati mānavaḥ // KūrmP_1,3.28 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge tṛtīyo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
śrutvā'śramavidhiṃ kṛtsanamṛṣayo hṛṣṭamānasāḥ /
namaskṛtya hṛṣīkeśaṃ punarvacanamabruvan // KūrmP_1,4.1 //

munaya ūcuḥ
bhāṣitaṃ bhavatā sarvaṃ cāturāśramyamuttamam /
idānīṃ śrotumicchāmo yathā saṃbhavate jagat // KūrmP_1,4.2 //

kutaḥ sarvamidaṃ jātaṃ kasmiṃśca layameṣyati /

niyantā kaśca sarveṣāṃ vadasva puruṣottama // KūrmP_1,4.3 //

śrutvā nārāyaṇo vākyamṛṣīṇāṃ kūrmarūpadhṛk /

prāha gambhīrayā vācā bhūtānāṃ prabhavāpyayau // KūrmP_1,4.4 //

śrīkūrma uvāca
maheśvaraḥ paro 'vyaktaścaturvyūhaḥ sanātanaḥ /
anantaścāprameyaśca niyantā viśvatomukhaḥ // KūrmP_1,4.5 //

avyaktaṃ kāraṇaṃ yattannityaṃ sadasadātmakam /

pradhānaṃ prakṛtiśceti yadāhustattvacintakāḥ // KūrmP_1,4.6 //

gandhavarṇarasairhenaṃ śabdasparśavivarjitam /

ajaraṃ dhruvamakṣayyaṃ nityaṃ svātmanyavasthitam // KūrmP_1,4.7 //

jagadyonirmahābhūtaṃ paraṃ brahma sanātanam /

vigrahaḥ sarvabhūtānāmātmanādhiṣṭhitaṃ mahat // KūrmP_1,4.8 //

anādyantamajaṃ sūkṣmaṃ triguṇaṃ prabhavāpyayam /

asāṃpratamavijñeyaṃ brahmāgre samavartata // KūrmP_1,4.9 //

guṇasāmye tadā tasmin puruṣe cātmani sthite /

prākṛtaḥ pralayo jñeyo yāvad viśvasamudbhavaḥ // KūrmP_1,4.10 //

brāhmī rātririyaṃ proktā ahaḥ sṛṣṭirudāhṛtā /

aharna vidyate tasya na rātrirhyupacārataḥ // KūrmP_1,4.11 //

niśānte pratibuddho 'sau jagadādiranādimān /

sarvabhūtamayo 'vyakto hyantaryāmīśvaraḥ paraḥ // KūrmP_1,4.12 //

prakṛtiṃ puruṣaṃ caiva praviśyāśu maheśvaraḥ /

kṣobhayāmāsa yogena pareṇa parameśvaraḥ // KūrmP_1,4.13 //

yathā mado narastrīṇāṃ yathā vā mādhavo 'nilaḥ /

anupraviṣṭaḥ kṣobhāya tathāsau yogamūrtimān // KūrmP_1,4.14 //

sa eva kṣobhako viprāḥ kṣobhyaśca parameśvaraḥ /

sa saṃkocavikāsābhyāṃ pradhānatve 'pi ca sthitaḥ // KūrmP_1,4.15 //

pradhānāt kṣobhyamāṇācca tathā puṃsaḥ purātanāt /

prādurāsīnmahad bījaṃ pradhānapuruṣātmakam // KūrmP_1,4.16 //

mahānātmā matirbrahmā prabuddhiḥ khyātirīśvaraḥ /

prajñādhṛtiḥ smṛtiḥ saṃvidetasmāditi tat smṛtam // KūrmP_1,4.17 //

vaikārikastaijasaśca bhūtādiścaiva tāmasaḥ /

trividho 'yamahaṅkāro mahataḥ saṃbabhūva ha // KūrmP_1,4.18 //

ahaṅkāro 'bimānaśca kartā mantā ca sa smṛtaḥ /

ātmā ca pudgalo jīvo yataḥ sarvāḥ pravṛttayaḥ // KūrmP_1,4.19 //

pañcabhūtānyahaṅkārāt tanmātrāṇi ca jajñire /

indriyāṇi tathā devāḥ sarvaṃ tasyātmajaṃ jagat // KūrmP_1,4.20 //

manastvavyaktajaṃ proktaṃ vikāraḥ prathamaḥ smṛtaḥ /

yenāsau jāyate kartā bhūtādīṃścānupaśyati // KūrmP_1,4.21 //

vaikārikādahaṅkārāt sargo vaikāriko 'bhavat /

taijasānīndriyāṇi syurdevā vaikārikā daśa // KūrmP_1,4.22 //

ekādaśaṃ manastatra svaguṇenobhayātmakam /

bhūtatanmātrasargo 'yaṃ bhūtāderabhavan prajāḥ // KūrmP_1,4.23 //

bhūtādistu vikurvāṇaḥ śabdamātraṃ sasarja ha /

ākāśaṃ śuṣiraṃ tasmādutpannaṃ śabdalakṣaṇam // KūrmP_1,4.24 //

ākāśastu vikurvāṇaḥ sparśamātraṃ sasarja ha /

vāyurutpadyate tasmāt tasya sparśo guṇo mataḥ // KūrmP_1,4.25 //

vāyuścāpi vikurvāṇo rūpamātraṃ sasarja ha /

jyotirutpadyate vāyostadrūpaguṇamucyate // KūrmP_1,4.26 //

jyotiścāpi vikurvāṇaṃ rasamātraṃ sasarja ha /

saṃbhavanti tato 'mbhāṃsi rasādhārāṇi tāni tu // KūrmP_1,4.27 //

āpaścāpi vikurvantyo gandhamātraṃ sasarjire /

saṃghāto jāyate tasmāt tasya gandho guṇo mataḥ // KūrmP_1,4.28 //

ākāśaṃ śabdamātraṃ yat sparśamātraṃ samāvṛṇot /

dviguṇastu tato vāyuḥ śabdasparśātmako 'bhavat // KūrmP_1,4.29 //

rūpaṃ tathaivāviśataḥ śabdasparśau guṇāvubhau /

triguṇaḥ syāt tato vahniḥ sa śabdasparśarūpavān // KūrmP_1,4.30 //

śabda sparśaśca rūpaṃ ca rasamātraṃ samāviśan /

tasmāccaturguṇā āpo vijñeyāstu rasātmikāḥ // KūrmP_1,4.31 //

śabdaḥ sparśaśca rūpaṃ ca raso gandhaṃ samāviśan /

tasamāt pañcaguṇā bhūmiḥ sthūlā bhūteṣu śabdyate // KūrmP_1,4.32 //

śāntā ghorāśca mūḍhāśca viśeṣāstena te smṛtāḥ /

parasparānupraveśād dhārayanti parasparam // KūrmP_1,4.33 //

ete sapta mahātmāno hyanyonyasya samāśrayāt /

nāśaknuvan prajāḥ straṣṭumasamāgamya kṛtsnaśaḥ // KūrmP_1,4.34 //

puruṣādhiṣṭhitātvācca avyaktānugraheṇa ca /

mahādādayo viśeṣāntā hmaṇḍamutpādayanti te // KūrmP_1,4.35 //

ekakālasamutpannaṃ jalabudbudavacca tat /

viśeṣebhyo 'ṇḍamabhavad bṛhat tadudakeśayam // KūrmP_1,4.36 //

tasmin kāryasya karaṇaṃ saṃsiddhiḥ parameṣṭhinaḥ /

prākṛte 'ṇḍe vivṛttaḥ sa kṣetrajño brahmasaṃjñitaḥ // KūrmP_1,4.37 //

sa vai śarīrī prathamaḥ sa vai puruṣa ucyate /

ādikartā sa bhūtānāṃ brahmāgre samavartata // KūrmP_1,4.38 //

yamāhuḥ puruṣaṃ haṃsaṃ pradhānāt parataḥ sthitam /

hiraṇyagarbhaṃ kapilaṃ chandomūrti sanātanam // KūrmP_1,4.39 //

merurulbamabhūt tasya jarāyuścāpi parvatāḥ /

garbhodakaṃ samudrāśca tasyāsan paramātmanaḥ // KūrmP_1,4.40 //

tasminnaṇḍe 'bhavad viśvaṃ sadevāsuramānuṣam /

candrādityau sanakṣatrau sagrahau saha vāyunā // KūrmP_1,4.41 //

adbhirdaśaguṇābhiśca bāhyato 'ṇḍaṃ samāvṛtam /

āpo daśaguṇenaiva tejasā bāhyato vṛtāḥ // KūrmP_1,4.42 //

tejo daśaguṇenaiva bāhyato vāyunāvṛtam /

ākāśenāvṛto vāyuḥ khaṃ tu bhūtādināvṛtam // KūrmP_1,4.43 //

bhūtādirmahatā tadvadavyaktenāvṛto mahān /

ete lokā mahātmanaḥ sarvatattvābhimāninaḥ // KūrmP_1,4.44 //

vasanti tatra puruṣāstadātmāno vyavasthitāḥ /

īśvarā yogadharmāṇo ye cānye tattvacintakāḥ // KūrmP_1,4.45 //

sarvajñāḥ śāntarajaso nityaṃ muditamānasāḥ /

etairāvaraṇairaṇḍaṃ saptabhiḥ prākṛtairvṛtam // KūrmP_1,4.46 //

etāvacchakyate vaktuṃ māyaiṣā gahanā dvijāḥ /
etat prādhānikaṃ kāryaṃ yanmayā bījamīritam /
prajāpateḥ parā mūrtiritīyaṃ vaidikī śrutiḥ // KūrmP_1,4.47 //

brahmāṇḍametat sakalaṃ saptalokatalānvitam /

dvitīyaṃ tasya devasya śarīraṃ parameṣṭhinaḥ // KūrmP_1,4.48 //

hiraṇyagarbho bhagavān brahmā vai kanakāṇḍajaḥ /

tṛtīyaṃ bhagavadrūpaṃ prāhurvedārthavedinaḥ // KūrmP_1,4.49 //

rajoguṇamayaṃ cānyad rūpaṃ tasyaiva dhīmataḥ /

caturmukhaḥ sa bhagavān jagatsṛṣṭau pravartate // KūrmP_1,4.50 //

sṛṣṭaṃ ca pāti sakalaṃ viśvātmā viśvatomukhaḥ /

sattvaṃ guṇamupāśritya viṣṇurviśveśvaraḥ svayam // KūrmP_1,4.51 //

antakāle svayaṃ devaḥ sarvātmā parameśvaraḥ /

tamoguṇaṃ samāśritya rudraḥ saṃharate jagat // KūrmP_1,4.52 //

eko 'pi sanmahādevastridhāsau samavasthitaḥ /
sargarakṣālayaguṇairnirguṇo 'pi nirañjanaḥ /
ekadhā sa dvidhā caiva tridhā ca bahudhā punaḥ // KūrmP_1,4.53 //

yogeśvaraḥ śarīrāṇi karoti vikaroti ca /

nānākṛtikriyārūpanāmavanti svalīlayā // KūrmP_1,4.54 //

hitāya caiva bhaktānāṃ sa eva grasate punaḥ /
tridhā vibhajya cātmānaṃ traikālye saṃpravartate /
sṛjate grasate caiva vīkṣate ca viśeṣataḥ // KūrmP_1,4.55 //

yasmāt sṛṣṭvānugṛhṇāti grasate ca punaḥ prajāḥ /

guṇātmakatvāt traikālye tasmādekaḥ sa ucyate // KūrmP_1,4.56 //

agre hiraṇyagarbhaḥ sa prādurbhūtaḥ sanātanaḥ /

āditvādādidevo 'sau ajātatvādajaḥ smṛtaḥ // KūrmP_1,4.57 //

pātiyasmāt prajāḥ sarvāḥ prajāpatiriti smṛtaḥ /

deveṣu ca mahādevo māhadeva iti smṛtaḥ // KūrmP_1,4.58 //

bṛhattvācca smṛto brahmā paratvāt parameśvaraḥ /

vaśitvādapyavaśyatvādīśvaraḥ paribhāṣitaḥ // KūrmP_1,4.59 //

ṛṣiḥ sarvatragatvena hariḥ sarvaharo yataḥ /

anutpādācca pūrvatvāt svayaṃbhūriti sa smṛtaḥ // KūrmP_1,4.60 //

narāṇāmayano yasmāt tena nārāyaṇaḥ smṛtaḥ /

haraḥ saṃsāraharaṇād vibhutvād viṣṇurucyate // KūrmP_1,4.61 //

bhagavān sarvavijñānādavanādomiti smṛtaḥ /

sarvajñaḥ sarvavijñānāt sarvaḥ sarvamayo yataḥ // KūrmP_1,4.62 //

śivaḥ sa nirmalo yasmād vibhuḥ sarvagato yataḥ /

tāraṇāt sarvaduḥ khānāṃ tārakaḥ parigīyate // KūrmP_1,4.63 //

bahunātra kimuktena sarvaṃ brahmamayaṃ jagat /

anekabhedabhinnastu krīḍate parameśvaraḥ // KūrmP_1,4.64 //

ityeṣa prākṛtaḥ sargaḥ saṃkṣepāt kathito mayā /

abuddhipūrvako viprā brāhmīṃ sṛṣṭiṃ nibodhata // KūrmP_1,4.65 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvaṃvibhāge caturtho 'dhyāyaḥ

śrīkūrma uvāca
svayaṃbhuvo vivṛttasya kālasaṃkhyā dvijottamāḥ /
na śakyate samākhyātuṃ bahuvarṣairapi svayam // KūrmP_1,5.1 //

kālasaṃkhyā samāsena parārdhadvayakalpitā /

sa eva syāt paraḥ kālaḥ tadante pratisṛjyate // KūrmP_1,5.2 //

nijena tasya mānena āyurvarṣaśataṃ smṛtam /

tat parākhyaṃ tadardhaṃ ca parārdhamabhidīyate // KūrmP_1,5.3 //

kāṣṭhā pañcadaśa khyātā nimeṣā dvijasattamāḥ /

kāṣṭhāstriṃśat kalā triṃśat kalā mauhūrtikī gatiḥ // KūrmP_1,5.4 //

tāvatsaṃkhyairahorātraṃ muhūrtairmānuṣaṃ smṛtam /

ahorātrāṇi tāvanti māsaḥ pakṣadvayātmakaḥ // KūrmP_1,5.5 //

taiḥ ṣaḍbhirayanaṃ varṣaṃ dve 'yane dakṣiṇottare /

ayanaṃ dakṣiṇaṃ rātrirdevānāmuttaraṃ dinam // KūrmP_1,5.6 //

divyairvarṣasahastraistu kṛtatretādisaṃjñitam /

caturyugaṃ dvādaśabhiḥ tadvibhāgaṃ nibodhata // KūrmP_1,5.7 //

catvāryāhuḥ sahastrāṇi varṣāṇāṃ tatkṛtaṃ yugam /

tasya tāvacchatī sandhyā sandhyāṃśaśca kṛtasya tu // KūrmP_1,5.8 //

triśatī dviśatī sandhyā tathā caikaśatī kramāt /

aṃśakaṃ ṣaṭśataṃ tasmāt kṛsandhyāṃśakaṃ vinā // KūrmP_1,5.9 //

tridvyekasāhastramato vinā sandhyāṃśakena tu /

tretādvāparatiṣyāṇāṃ kālajñāne prakīrtitam // KūrmP_1,5.10 //

etad dvādaśasāhastraṃ sādhikaṃ parikalpitam /

tadekasaptatiguṇaṃ manorantaramucyate // KūrmP_1,5.11 //

brahmaṇo divase viprā manavaḥ syuścaturdaśa /

svāyaṃbhuvādayaḥ sarve tataḥ sāvarṇikādayaḥ // KūrmP_1,5.12 //

tairiyaṃ pṛthivī sarvā saptadvīpā saparvatā /

pūrṇaṃ yugasahastraṃ vai paripālyā nareśvaraiḥ // KūrmP_1,5.13 //

manvantareṇa caikena sarvāṇyevāntarāṇi vai /

vyākhyātāni na saṃdehaḥ kalpaṃ kalpena caiva hi // KūrmP_1,5.14 //

brāhmamekamahaḥ kalpastāvatī rātririṣyate /

caturyugasahastraṃ tu kalpamāhurmanīṣiṇaḥ // KūrmP_1,5.15 //

trīṇi kalpaśatāni syuḥ tathā ṣaṣṭirdvijottamāḥ /

brahmaṇaḥ kathitaṃ varṣaṃ parākhyaṃ tacchataṃ viduḥ // KūrmP_1,5.16 //

tasyānte sarvatattvānāṃ svahetau prakṛtau layaḥ /

tenāyaṃ procyate sadbhiḥ prākṛtaḥ pratisaṃcaraḥ // KūrmP_1,5.17 //

brahmanārāyaṇeśānāṃ trayāṇāṃ prakṛtau layaḥ /

procyate kālayogena punareva ca saṃbhavaḥ // KūrmP_1,5.18 //

evaṃ brahmā ca bhūtāni vāsudevo 'pi śaṅkaraḥ /

kālenaiva tu sṛjyante sa eva grasate punaḥ // KūrmP_1,5.19 //

anādireṣa bhagavān kālo 'nanto 'jaro 'maraḥ /

sarvagatvāt svatantratvāt sarvātmāsau maheśvaraḥ // KūrmP_1,5.20 //

brahmāṇo bahavo rudrā hyanye nārāyaṇādayaḥ /

eko hi bhagavānīśaḥ kālaḥ kaviriti śruti // KūrmP_1,5.21 //

ekamatra vyatītaṃ tu parārdhaṃ brahmaṇo dvijāḥ /

sāṃprataṃ vartate tadvat tasya kalpo 'yamaṣṭamaḥ // KūrmP_1,5.22 //

yo 'tītaḥ saptamaḥ kalpaḥ pādma ityucyate budhaiḥ /

vārāho vartate kalpaḥ tasya vakṣyāmi vistaram // KūrmP_1,5.23 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge pañcamo 'dhyāyaḥ

śrīkūrma uvāca
āsīdekārṇavaṃ ghoramavibhāgaṃ tamomayam /
śāntavātādikaṃ sarvaṃ na prajñāyata kiñcana // KūrmP_1,6.1 //

ekārṇave tadā tasmin naṣṭe sthāvarajaṅgame /

tadā samabhavad brahmā sahastrākṣaḥ sahastrapāt // KūrmP_1,6.2 //

sahastraśīrṣā puruṣo rukmavarṇastvatīndriyaḥ /

brahmā nārāyaṇākhyastu suṣvāpa salile tadā // KūrmP_1,6.3 //

imaṃ codāharantyatra ślokaṃ nārāyaṇaṃ prati /

brahmasvarūpiṇaṃ devaṃ jagataḥ prabhavāpyayam // KūrmP_1,6.4 //

āpo nārā iti proktā nāmnā pūrvamiti śrutiḥ /

ayanaṃ tasya tā yasmāt tena nārāyaṇaḥ smṛtaḥ // KūrmP_1,6.5 //

tulyaṃ yugasahastrasya naiśaṃ kālamupāsya saḥ /

śarvaryante prakurute brahmatvaṃ sargakāraṇāt // KūrmP_1,6.6 //

tatastu salile tasmin vijñāyāntargatāṃ mahīm /

anumānāt taduddhāraṃ kartukāmaḥ prajāpatiḥ // KūrmP_1,6.7 //

jalakrīḍāsu ruciraṃ vārāhaṃ rupamāsthitaḥ /

adhṛṣyaṃ manasāpyanyairvāṅmayaṃ brahmasaṃjñitam // KūrmP_1,6.8 //

pṛthivyuddharaṇārthāya praviśya ca rasātalam /

daṃṣṭrayābhyujjahāraināmātmādhāro dharādharaḥ // KūrmP_1,6.9 //

dṛṣṭvā daṃṣṭrāgravinyastāṃ pṛthivīṃ prathitapauruṣam /

astuvañjanalokasthāḥ siddhā brahmarṣayo harim // KūrmP_1,6.10 //

ṛṣaya ūcuḥ
namaste devadevāya brahmaṇe parameṣṭhine /
puruṣāya purāṇāya śāśvatāya jayāya ca // KūrmP_1,6.11 //

namaḥ svayaṃbhuve tubhyaṃ straṣṭre sarvārthavedine /

namo hiraṇyagarbhāya vedhase paramātmane // KūrmP_1,6.12 //

namaste vāsudevāya viṣṇave viśvayonaye /

nārāyaṇāya devāya devānāṃ hitakāriṇe // KūrmP_1,6.13 //

namo 'stu te caturvaktre śārṅgacakrāsidhāriṇe /

sarvabhūtātmabhūtāya kūṭasthāya namo namaḥ // KūrmP_1,6.14 //

namo vedarahasyāya namaste vedayonaye /

namo buddhāya śuddhāya namaste jñānarūpiṇe // KūrmP_1,6.15 //

namo 'stvānandarūpāya sākṣiṇe jagatāṃ namaḥ /

anantāyāprameyāya kāryāya karaṇāya ca // KūrmP_1,6.16 //

namaste pañcabūtāya pañcabhūtātmane namaḥ /

namo mūlaprakṛtaye māyārūpāya te namaḥ // KūrmP_1,6.17 //

namo 'stu te varāhāya namaste matsyarūpiṇe /

namo yogādhigamyāya namaḥ sakarṣaṇāya te // KūrmP_1,6.18 //

namastrimūrtaye tubhyaṃ tridhāmne divyatejase /

namaḥ siddhāya pūjyāya guṇatrayavibhāvine // KūrmP_1,6.19 //

tamo 'stvādityavarṇāya namaste padmayonaye /

namo 'mūrtāya mūrtāya mādhavāya namo namaḥ // KūrmP_1,6.20 //

tvayaiva sṛṣṭamakhilaṃ tvayyeva layameṣyati /

pālayaitajjagat sarvaṃ trātā tvaṃ śaraṇaṃ gati // KūrmP_1,6.21 //

itthaṃ sa bhagavān viṣṇuḥ sanakādyairabhiṣṭutaḥ /

prasādamakarot teṣāṃ varāhavapurīśvaraḥ // KūrmP_1,6.22 //

tataḥ saṃsthānamānīya pṛthivīṃ pṛthivīpatiḥ /

mumoca rūpaṃ manasā dhārayitvā prijāpatiḥ // KūrmP_1,6.23 //

tasyopari jalaughasya mahatī nauriva sthitā /

vitatatvācca dehasya na mahī yāti saṃplavam // KūrmP_1,6.24 //

pṛthivīṃ tu samīkṛtya pṛthivyāṃ so 'cinod girīn /

prāksargadagdhānakhilāṃstataḥ sarge 'dadhanmanaḥ // KūrmP_1,6.25 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭasāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ṣaṣṭho 'dhyāyaḥ

śrīkūrma uvāca
sṛṣṭiṃ cintayatastasya kalpādiṣu yathā purā /
abuddhipūrvakaḥ sargaḥ prādurbhūtastamomayaḥ // KūrmP_1,7.1 //

tamo moho mahāmohastāmistraścāndhasaṃjñitaḥ /

avidyā pañcaparvaiṣā prādurbhūtā mahātmanaḥ // KūrmP_1,7.2 //

pañcadhāvasthitaḥ sargo dhyāyataḥ so 'bhimāninaḥ /

saṃvṛtastamasā caiva bījakambhuvanāvṛtaḥ // KūrmP_1,7.3 //

varhirantaścāprakāśaḥ stabdho niḥ saṃjña eva ca /

mukyā nagā iti proktā mukhyasargastu sa smṛtaḥ // KūrmP_1,7.4 //

taṃ dṛṣṭvāsādhakaṃ sargamamanyadaparaṃ prabhuḥ /

tasyābhidhyāyataḥ sargastiryakstroto 'bhyavartata // KūrmP_1,7.5 //

yasmāt tiryak pravṛttaḥ sa tiryakstrotastataḥ smṛtaḥ /

paśvādayaste vikhyātā utpathagrāhiṇo dvijāḥ // KūrmP_1,7.6 //

tamapyasādhakaṃ jñātvā sargamanyaṃ sasarja ha /

ūrdhvastrota iti prokto devasargastu sāttvikaḥ // KūrmP_1,7.7 //

te sukhapratibahulā bahirantaśca nāvṛtāḥ /

prakāśā bahirantaśca svabhāvād devasaṃjñitāḥ // KūrmP_1,7.8 //

tato 'bidhāyāyatastasya satyābhidhyāyinastadā /

prādurāsīt tadāvyaktādarvākstrotastu sādhakaḥ // KūrmP_1,7.9 //

te ca prakāśabahulāstamodriktā rajodhikāḥ /

duḥ khotkaṭāḥ sattvayutā manuṣyāḥ parikīrtitā // KūrmP_1,7.10 //

taṃ dṛṣṭvā cāparaṃ sargamamanyad bhagavānajaḥ /

tasyābhidhyāyataḥ sargaṃ sargo bhūtādiko 'bhavat // KūrmP_1,7.11 //

te 'parigrāhiṇaḥ sarve saṃvibhāgaratāḥ punaḥ /
khādanāścāpyaśīlāśca bhūtādyāḥ parikīrtitāḥ /
ityete pañca kathitāḥ sargā vai dvijapuṅgavāḥ // KūrmP_1,7.12 //

prathamo mahataḥ sargo vijñeyo brahmaṇastu saḥ /

tanmātrāṇāṃ dvitīyastu bhūtasargo hi sa smṛtaḥ // KūrmP_1,7.13 //

vaikārikastṛtīyastu sarga aindriyakaḥ smṛtaḥ /

ityeṣa prākṛtaḥ sargaḥ saṃbhūto 'buddhipūrvakaḥ // KūrmP_1,7.14 //

mukhyasargaścaturthastu mukhyā vai sthāvarāḥ smṛtāḥ /

tiryakstrotastu yaḥ proktastiryagyonyaḥ sa pañcamaḥ // KūrmP_1,7.15 //

tathordhvastrotasāṃ ṣaṣṭho devasargastu sa smṛtaḥ /

tator'vākstrotasāṃ sargaḥ saptamaḥ sa tu mānuṣaḥ // KūrmP_1,7.16 //

aṣṭamo bhautikaḥ sargo bhūtādīnāṃ prakīrtitaḥ /

navamaścaiva kaumāraḥ prākṛtā vaikṛtāstvime // KūrmP_1,7.17 //

prākṛtāstu trayaḥ pūrve sargāste 'buddhipūrvakāḥ /

buddhipūrvaṃ pravartante mukhyādyā munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,7.18 //

agre sasarja vai brahmā mānasānātmanaḥ samān /
sanakaṃ sanātanaṃ caiva tathaiva ca sanandanam /
ṛbhuṃ sanātkumāraṃ ca pūrvameva prajāpatiḥ // KūrmP_1,7.19 //

pañcaite yogino viprāḥ paraṃ vairāgyamāsthitāḥ /

īśvarāsaktamanaso na sṛṣṭau dadhire matim // KūrmP_1,7.20 //

teṣvevaṃ nirapekṣeṣu lokasṛṣṭau prajāpatiḥ /

mumoha māyayā sadyo māyinaḥ parameṣṭhinaḥ // KūrmP_1,7.21 //

taṃ bodhayāmāsa sutaṃ jaganmāyo mahāmuniḥ /

nārāyaṇo mahāyogī yogicittānurañjanaḥ // KūrmP_1,7.22 //

bodhitastena viśvātmā tatāpa paramaṃ tapaḥ /

sa tapyamāno bhagavān na kiñcit pratipadyata // KūrmP_1,7.23 //

tato dīrgheṇa kālena dukhāt krodho vyajāyata /

krodhāviṣṭasya netrābhyāṃ prāpatannaśru bindavaḥ // KūrmP_1,7.24 //

bhrukuṭīkuṭilāt tasya lalāṭāt parameśvaraḥ /

samutpanno mahādevaḥ śaraṇyo nīlalohitaḥ // KūrmP_1,7.25 //

sa eva bhagavānīśastejorāśiḥ sanātanaḥ /

yaṃ prapaśyanti vidvāṃsaḥ svātmasthaṃ parameśvaram // KūrmP_1,7.26 //

oṅkāraṃ samanusmṛtya praṇamya ca kṛtāñjaliḥ /

tāma bhagavān brahmā sṛjemā vividhāḥ prajāḥ // KūrmP_1,7.27 //

niśamya bhagavān vākyaṃ śaṅkaro dharmavāhanaḥ /
svātmanā sadśān rudrān sasarja manasā śivaḥ /
kapardino nirātaṅkāṃstrinetrān nīlalohitān // KūrmP_1,7.28 //

taṃ prāha bhagavān brahmā janmamṛtyuyutāḥ prajāḥ /
sṛjeti so 'bravīdīśo nāhaṃ mṛtyujarānvitāḥ /
prajāḥ strakṣye jagannātha sṛja tvamaśubhāḥ prajāḥ // KūrmP_1,7.29 //

nivārya ca tadā rudraṃ sasarja kamalodbhavaḥ /

sthānābhimāninaḥ sarvān gadatastān nibodhata // KūrmP_1,7.30 //

apo 'gnirantarikṣaṃ ca dyaurvāyuḥ pṛthivī tathā /

nadyaḥ samudrāḥ śailāśca vṛkṣā vīrudha eva ca // KūrmP_1,7.31 //

lavāḥ kāṣṭhāḥ kalāścaiva muhūrtā divasāḥ kṣapāḥ /

ardhamāsāśca māsāśca ayanābdayugādayaḥ // KūrmP_1,7.32 //

sthānābimāninaḥ sṛṣṭvā sādhakānasṛjat punaḥ /
marīcibhṛgvaṅgirasaṃ pulastyaṃ pulahaṃ kratum /
dakṣamatriṃ vasiṣṭhaṃ ca dharmaṃ saṃkalpameva ca // KūrmP_1,7.33 //

prāṇād brahmāsṛjad dakṣaṃ cakṣuṣaśca marīcinam /

śiraso 'ṅgirasaṃ devo hṛdayād bhṛgumeva ca // KūrmP_1,7.34 //

śrotrābhyāmatrināmānaṃ dharmaṃ ca vyavasāyataḥ /

saṃkalpaṃ caiva saṃkalpāt sarvalokapitāmahaḥ // KūrmP_1,7.35 //

pulastyaṃ ca tathodānād vyanācca pulahaṃ munim /

apānāt kratumavyagraṃ samānācca vasiṣṭhakam // KūrmP_1,7.36 //

ityete brahmaṇā sṛṣṭāḥ sādhakā gṛhamedhinaḥ /

āsthāya mānavaṃ rūpaṃ dharmastaiḥ saṃpravartitaḥ // KūrmP_1,7.37 //

tato devāsurapitṛn manuṣyāṃśca catuṣṭayam /

sisṛkṣurambhāṃsyetāni svamātmānamayūyujat // KūrmP_1,7.38 //

yuktātmanastamomātrā udriktābhūt prajāpateḥ /

tato 'sya jaghanāt pūrvamasurā jajñire sutāḥ // KūrmP_1,7.39 //

utsasarjāsurān sṛṣṭvā tāṃ tanuṃ puruṣottamaḥ /
sā cotsṛṣṭā tanustena sadyo rātrirajāyata /
sā tamobahulā yasmāt prajāstasyāṃsvapantyataḥ // KūrmP_1,7.40 //

sattvamātratmikāṃ devastanumanyāmagṛhṇata /

tato 'sya mukhato devā dīvyataḥ saṃprajajñire // KūrmP_1,7.41 //

tyaktā sāpi tanustena sattvaprāyamabhūd dinam /

tasmādaho dharmayuktā devatāḥ samupāsate // KūrmP_1,7.42 //

sattvamātrātmikāmeva tato 'nyāṃ jagṛhe tanum /

pitṛvanmanyamānasya pitaraḥ saṃprajajñire // KūrmP_1,7.43 //

utsasarja pitṛn sṛṣṭvā tatastāmapi viśvasṛk /

sāpaviddhā tanustena sadyaḥ sandhyā vyajāyata // KūrmP_1,7.44 //

tasmādahardevatānāṃ rātriḥ syād devavidviṣām /

tayormadhye pitṝṇāṃ tu mūrtiḥ sandhyā garīyasī // KūrmP_1,7.45 //

tasmād devāsurāḥ sarve manavo mānavāstathā /

upāsate tadā yuktā rātryahnormadhyamāṃ tanum // KūrmP_1,7.46 //

rajomātrātmikāṃ brahmā tanumanyāmagṛhṇata /

tato 'sya jajñire putrā manuṣyā rajasāvṛtāḥ // KūrmP_1,7.47 //

tāmapyāśu sa tatyāja tanuṃ sadyaḥ prajāpatiḥ /

jyotstrā sā cābhavadviprāḥ prāksandhyā yābidhīyate // KūrmP_1,7.48 //

tataḥ sa bhagavān brahmā saṃprāpya dvijapuṅgavāḥ /

mūrti tamorajaḥ prāyāṃ punarevābhyayūyujat // KūrmP_1,7.49 //

andhakāre kṣudhāviṣṭā rākṣasāstasya jajñire /

putrāstamorajaḥ prāyā balinaste niśācarāḥ // KūrmP_1,7.50 //

sarpā yakṣāstathā būtā gandharvāḥ saṃprajajñire /

rajastamobhyāmāviṣṭāṃstato 'nyānasṛjat prabhuḥ // KūrmP_1,7.51 //

vayāṃsi vayasaḥ sṛṣṭvā avayo vakṣaso 'sṛjat /

mukhato 'jān sasarjānyān udarādgāścanirmame // KūrmP_1,7.52 //

padbhyāñcāśvān samātaṅgān rāsabhān gavayān mṛgān /
uṣṭrānaśvatarāṃścaiva nyaṅkūnanyāṃśva jātayaḥ /
aupadhyaḥ phalamūlinyo romabhyastasya jajñire // KūrmP_1,7.53 //

gāyatraṃ ca ṛcaṃ caiva trivṛtsāma rathantaram /

agniṣṭomaṃ ca yajñānāṃ nirmame prathamānmukhāt // KūrmP_1,7.54 //

yajūṃṣi traiṣṭubhaṃ chandaḥ stomaṃ pañcadaśaṃ tathā /

bṛhatsāma tathokthaṃ ca dakṣiṇādasṛjanmukhāt // KūrmP_1,7.55 //

sāmāni jāgataṃ chandastomaṃ saptadaśaṃ tathā /

vairūpamatirātraṃ ca paścimādasṛjanmukhāt // KūrmP_1,7.56 //

ekaviśamatharvāṇamāptoryāmāṇameva ca /

anuṣṭubhaṃ savairājamuttarādasṛjanmukhāt // KūrmP_1,7.57 //

uccāvacāni bhūtāni gātrebhyastasya jajñire /

brahmaṇo hi prajāsargaṃ sṛjatastu prajāpateḥ // KūrmP_1,7.58 //

sṛṣṭvā catuṣṭayaṃ sargaṃ devarṣipitṛmānuṣam /

tato 'sṛjacca bhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca // KūrmP_1,7.59 //

yakṣān piśācān gandharvāṃstathaivāpsarasaḥ śubhāḥ /
narakinnararakṣāṃsi vayaḥ puśumṛgoragān /
avyayaṃ ca vyayaṃ caiva dvayaṃ sthāvarajaṅgamam // KūrmP_1,7.60 //

teṣāṃ ye yāni karmāṇi prāksṛṣṭau pratipedire /

tānyeva te prapadyante sṛjyamānāḥ punaḥ punaḥ // KūrmP_1,7.61 //

hiṃstrāhiṃstre mṛdukrūre dharmādharmāvṛtānṛte /

tadbhāvitāḥ prapadyante tasmāt tat tasya rocate // KūrmP_1,7.62 //

mahābhūteṣu nānātvamindriyārtheṣu mūrtiṣu /

viniyogaṃ ca bhūtānāṃ dhātaiva vidadhāt svayam // KūrmP_1,7.63 //

nāmarūpaṃ ca bhūtānāṃ kṛtyānāṃ ca prapañcanam /

vedaśabdebhya evādau nirmame sa maheśvaraḥ // KūrmP_1,7.64 //

ārṣāṇi caiva nāmāni yāśca vedeṣu dṛṣṭayaḥ /

śarvaryante prasūtānāṃ tānyevaibhyo dadātyajaḥ // KūrmP_1,7.65 //

yathartāvṛtuliṅgāni nānārūpāṇi paryaye /

dṛśyante tāni tānyeva tathā bhāvā yugādiṣu // KūrmP_1,7.66 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge saptamo 'dhyāyaḥ

śrīkūrma uvāca
evaṃ bhūtāni sṛṣṭāni sthāvarāṇi carāṇi ca /
yadā cāsya prajāḥ sṛṣṭā na vyavardhanta dhīmataḥ // KūrmP_1,8.1 //

tamomātrāvṛto brahmā tadāśocata duḥ khitaḥ /

tataḥ sa vidadhe buddhimarthaniścayagāminīm // KūrmP_1,8.2 //

athātmani samadrākṣīt tamomātrāṃ niyāmikām /

rajaḥ sattvaṃ ca saṃvṛtya vartamānāṃ svadharmataḥ // KūrmP_1,8.3 //

tamastad vyanudat paścāt rajaḥ sattvena saṃyutaḥ /

tat tamaḥ pratinunnaṃ vai mithunaṃ samajāyata // KūrmP_1,8.4 //

adharmācaraṇo viprā hiṃsā cāśubhalakṣaṇā /

svāṃ tanuṃ sa tato brahmā tāmapohata bhāsvarām // KūrmP_1,8.5 //

dvidhākarot punardehamardhena puruṣo 'bhavat /

ardhena nārī puruṣo virājamasṛjat prabhuḥ // KūrmP_1,8.6 //

nārīṃ ca śatarūpākhyāṃ yoginīṃ sasṛje śubhām /

sā divaṃ pṛthivīṃ caiva mahamnā vyāpya saṃsthitā // KūrmP_1,8.7 //

yogaiśvaryabalopetā jñānavijñānasaṃyutā /

yo 'bhavat puruṣāt putro virāḍavyaktajanmanaḥ // KūrmP_1,8.8 //

svāyaṃbhuvo manurdevaḥ so 'bhavat puruṣo muniḥ /

sā devī śatarūpākhyā tapaḥ kṛtvā suduścaram // KūrmP_1,8.9 //

bhartāraṃ brahmaṇaḥ putraṃ manumevānupadyata /

tasmācca śatarūpā sā putradvayamasūyata // KūrmP_1,8.10 //

priyavratottānapādau kanyādvayamanuttamam /

tayoḥ prasūtiṃ dakṣāya manuḥ kanyāṃ dadau punaḥ // KūrmP_1,8.11 //

prajāpatirathākūtiṃ mānaso jagṛhe ruciḥ /
ākūtyāṃ mithunaṃ jajñe mānasasya ruceḥ śubham /
yajñaśca dakṣiṇā caiva yābhyāṃ saṃvardhitaṃ jagat // KūrmP_1,8.12 //

yajñasya dakṣiṇāyāṃ tu putrā dvādaśa jajñire /

yāmā iti samākyatā devāḥ svāyaṃbhuve 'ntare // KūrmP_1,8.13 //

prasūtyāṃ ca tathā dakṣaścatastro viṃśatiṃ tathā /

sasarja kanyā nāmāni tāsāṃ samyam nibodhata // KūrmP_1,8.14 //

śraddhā lakṣmīrdhṛtistuṣṭiḥ puṣṭirmedhā kriyā tathā /

buddhirlajjāvapuḥ śāntiḥ siddhiḥ kīrtistrayodaśī // KūrmP_1,8.15 //

patnyarthaṃ pratijagrāha dharmo dākṣāyaṇīḥ śubhāḥ /

tābhyaḥ śiṣṭā yavīyasya ekādaśa sulocanāḥ // KūrmP_1,8.16 //

khyātiḥ satyatha saṃbhūtiḥ smṛtiḥ prītiḥ kṣamā tathā /

saṃtatiścānasūyā ca ūrjā svāhā svadhā tathā // KūrmP_1,8.17 //

bhṛgurbhavo marīciśca tathā caivāṅgirā muniḥ /

pulastyaḥ pulahaścaiva kratuḥ paramadharmavit // KūrmP_1,8.18 //

atrirvasiṣṭho vahniśca pitaraśca yathākramam /

khyātyādyā jagṛhuḥ kanyā munayo munisattamāḥ // KūrmP_1,8.19 //

śraddhāyā ātmajaḥ kāmo darpo lakṣmīsutaḥ smṛtaḥ /

dhṛtyāstu niyamaḥ putrastuṣṭyāḥ saṃtoṣa ucyate // KūrmP_1,8.20 //

puṣṭyā lābhaḥ sutaścāpi medhāputraḥ śrutastathā /

kriyāyāścābhavat putro daṇḍaḥ samaya eva ca // KūrmP_1,8.21 //

buddhyā bodhaḥ sutastadvadapramādo vyajāyata /

lajjāyā vinayaḥ putro vapuṣo vyavasāyakaḥ // KūrmP_1,8.22 //

kṣemaḥ śāntisutaścāpi sukhaṃ siddhirajāyata /

yaśaḥ kīrtisutastadvadityete dharmasūnavaḥ // KūrmP_1,8.23 //

kāmasya harṣaḥ putro 'bhūd devānando vyajāyata /

ityeṣa vai sukhodarkaḥ sargo dharmasya kīrtitaḥ // KūrmP_1,8.24 //

jajñe hiṃsā tvadharmād vai nikṛtiṃ cānṛtaṃ sutam /

nikṛtyanṛtayorjajñe bhayaṃ naraka eva ca // KūrmP_1,8.25 //

māyā ca vedanā caiva mithunaṃ tvidametayoḥ /

bhayājjajñe 'tha vai māyā mṛtyuṃ bhūtāpahāriṇam // KūrmP_1,8.26 //

vedanā ca sutaṃ cāpi duḥ khaṃ jajñe 'tha rauravāt /

mṛtyorvyādhijarāśokatṛṣṇākrodhāśca jajñire // KūrmP_1,8.27 //

duḥ khottarāḥ smṛtā hyete sarve cādharmalakṣaṇāḥ /

naiṣāṃ bhāryāsti putro vā sarve te hyūrdhvaretasaḥ // KūrmP_1,8.28 //

ityeṣa tāmasaḥ sargo jajñe dharmaniyāmakaḥ /

saṃkṣepeṇa mayā proktā visṛṣṭirmunipuṅgavā // KūrmP_1,8.29 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge 'ṣṭamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
etacchrutvā tu vacanaṃ nāradādyā maharṣayaḥ /
praṇamya varadaṃ viṣṇuṃ papracchuḥ saṃśayānvitā // KūrmP_1,9.1 //

ṛṣaya ūcuḥ
kathito bhavatā sargo mukhyādīnāṃ janārdana /
idānīṃ saṃśayaṃ cemamasmākaṃ chettumarhasi // KūrmP_1,9.2 //

kathaṃ sa bhagavānīśaḥ pūrvajo 'pi pinākadhṛk /

putratvamagacchaṃbhurbrahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ // KūrmP_1,9.3 //

kathaṃ ca bhagavāñjajñe brahmā lokapitāmahaḥ /

aṇḍajo jagatāmīśastanno vaktumihārhasi // KūrmP_1,9.4 //

śrīkūrma uvāca
śṛṇudhvamṛṣayaḥ sarve śaṅkarasyāmitaujasaḥ /
putratvaṃ brahmaṇastasya padmayonitvameva ca // KūrmP_1,9.5 //

atītakalpāvasāne tamobhūtaṃ jagat trayam /

āsīdekārṇavaṃ sarvaṃ na devādyā na carṣayaḥ // KūrmP_1,9.6 //

tatra nārāyaṇo devo nirjane nirupaplave /

āśritya śeṣaśayanaṃ suṣvāpa puruṣottamaḥ // KūrmP_1,9.7 //

sahastraśīrṣā bhūtvā sa sahastrākṣaḥ sahastrapāt /

sahastrabāhuḥ sarvajñaścintyamāno manīṣibhiḥ // KūrmP_1,9.8 //

pītavāsā viśālākṣo nīlajimūtasannibhaḥ /

mahāvibhūtiryogātmā yogināṃ hṛdayālayaḥ // KūrmP_1,9.9 //

kadācit tasya suptasya līlārthaṃ divyamadbhutam /

trailokyasāraṃ vimalaṃ nābhyāṃ paṅkajamudvabhau // KūrmP_1,9.10 //

śatayojanavistīrṇaṃ taruṇādityasannibham /

divyagandhamayaṃ puṇyaṃ karṇikākesarānvitam // KūrmP_1,9.11 //

tasyaivaṃ suciraṃ kālaṃ vartamānasya śārṅgiṇaḥ /

hiraṇyagarbho bhagavāṃstaṃ deśamupacakrame // KūrmP_1,9.12 //

sa taṃ kareṇa viśvātmā samutthāpya sanātanam /

provāca madhuraṃ vākyaṃ māyayā tasya mohitaḥ // KūrmP_1,9.13 //

asminnekārṇave ghore nirjane tamasāvṛte /

ekākī ko bhavāñchete brūhi me puruṣarṣabha // KūrmP_1,9.14 //

tasya tad vacanaṃ śrutvā vihasya garuḍadhvajaḥ /

uvāca devaṃ brahmāṇaṃ meghagambhīraniḥ svanaḥ // KūrmP_1,9.15 //

bho bho nārāyaṇaṃ devaṃ lokānāṃ prabhavāpyayam /

mahāyogeśvaraṃ māṃ tvaṃ jānīhi puruṣottamam // KūrmP_1,9.16 //

mayi paśya jagat kṛtsnaṃ tvāṃ ca lokapitāmaham /

saparvatamahādvīpaṃ samudraiḥ saptabhirvṛtam // KūrmP_1,9.17 //

evamābhāṣya viścātmā provāca puruṣaṃ hariḥ /

jānannapi mahāyogī ko bhavāniti vedhasam // KūrmP_1,9.18 //

tataḥ prahasya bhagavān brahmā vedanidhiḥ prabhuḥ /

pratyuvācāmbujābhākṣaṃ sasmitaṃ ślakṣṇayā girā // KūrmP_1,9.19 //

ahaṃ dhātā vidhātā ca svayaṃbhūḥ prapitāmahaḥ /

mayyeva saṃsthitaṃ viśvaṃ brahmāhaṃ viśvatomukhaḥ // KūrmP_1,9.20 //

śrutvā vācaṃ sa bhagavān viṣṇuḥ satyaparākramaḥ /

anujñāpyātha yogena praviṣṭo brahmaṇastanum // KūrmP_1,9.21 //

tralokyametat sakalaṃ sadevāsuramānuṣam /

udare tasya devasya dṛṣṭvā vismayamāgataḥ // KūrmP_1,9.22 //

tadāsya vaktrānniṣkramya pannagendraniketanaḥ /

ajātaśatrurbhagavān pitāmahamathābravīt // KūrmP_1,9.23 //

bhavānapyevamevādya śāśvataṃ hi mamoharam /

praviśya lokān paśyaitān vicitrān puruṣarṣabha // KūrmP_1,9.24 //

tataḥ prahlādanīṃ vāṇī śrutvā tasyābhinandya ca /

śrīpaterudaraṃ bhūyaḥ praviveśa kuśadhvajaḥ // KūrmP_1,9.25 //

tāneva lokān garbhasthānapaśyat satyavikramaḥ /

paryaṭitvā tu devasya dadṛśe 'ntaṃ na vai hareḥ // KūrmP_1,9.26 //

tato dvārāṇi sarvāṇi pihitāni mahātmanā /

janārdanena brahmāsau nābhyāṃ dvāramavindata // KūrmP_1,9.27 //

tatra yogabalenāsau praviśya kanakāṇḍajaḥ /

ujjahārātmano rūpaṃ puṣkarāccaturānanaḥ // KūrmP_1,9.28 //

virarājāravindasthaḥ padmagarbhasamadyutiḥ /

brahmā svayaṃbhūrbhagavān jagadyoniḥ pitāmahaḥ // KūrmP_1,9.29 //

samanyamāno viśveśamātmānaṃ paramaṃ padam /

provāca puruṣaṃ viṣṇuṃ meghagambhīrayā girā // KūrmP_1,9.30 //

kiṃ kṛtaṃ bhavatedānīmātmano jayakāṅkṣayā /

eko 'haṃ prabalo nānyo māṃ vai ko 'bibhaviṣyati // KūrmP_1,9.31 //

śrutvā nārāyaṇo vākyaṃ brahmaṇo lokatantriṇaḥ /

sāntvapūrvamidaṃ vākyaṃ babhāṣe madhuraṃ hariḥ // KūrmP_1,9.32 //

bhavān dhātā vidhātā ca svayaṃbhūḥ prapitāmahaḥ /

na mātsaryābhiyogena dvārāṇi pihitāni me // KūrmP_1,9.33 //

kintu līlārthamevaitanna tvāṃ bādhitumicchayā /

ko hi bādhitumanvicched devadevaṃ pitāmaham // KūrmP_1,9.34 //

na te 'nyathāvagantavyaṃ mānyo me sarvathā bhavān /

sarvamanvaya kalyāṇaṃ yanmayāpahṛtaṃ tava // KūrmP_1,9.35 //

asmācca kāraṇād brahman putro bhavatu me bhavān /

padmayoniriti khyāto matpriyārthaṃ jaganmaya // KūrmP_1,9.36 //

tataḥ sa bhagavān devo varaṃ dattvā kirīṭine /

praharṣamatulaṃ gatvā punarviṣṇumabhāṣata // KūrmP_1,9.37 //

bhavān sarvātmako 'nantaḥ sarveṣāṃ parameśvaraḥ /

sarvabhūtāntarātmā vai paraṃ bahma sanātanam // KūrmP_1,9.38 //

ahaṃ vai sarvalokānāmātmā lokamaheśvaraḥ /

manmayaṃ sarvamevedaṃ brahmāhaṃ puruṣaḥ paraḥ // KūrmP_1,9.39 //

nāvābhyāṃ vidyate hyanyo lokānāṃ parameśvaraḥ /

ekā mūrtirdvidhā bhinnā nārāyaṇapitāmahau // KūrmP_1,9.40 //

tenaivamukto brahmāṇaṃ vāsudevo 'bravīdidam /

iyaṃ pratijñā bhavato vināśāya bhaviṣyati // KūrmP_1,9.41 //

kiṃ na paśyasi yogeśaṃ brahmādhipatimavyayam /

pradhānapuruṣeśānaṃ vedāhaṃ parameśvaram // KūrmP_1,9.42 //

yaṃ na paśyanti yogīndrāḥ sāṃkhyā api maheśvaram /

anādinidhanaṃ brahma tameva śaraṇaṃ vraja // KūrmP_1,9.43 //

tataḥ kruddho 'mbujābhākṣaṃ brahmā provāca keśavam /

bhavān na nūnamātmānaṃ vetti tat paramakṣaram // KūrmP_1,9.44 //

brahmāṇaṃ jagatāmekamātmānaṃ paramaṃ padam /

nāvābhyāṃ vidyate hyanyo lokānāṃ parameśvaraḥ // KūrmP_1,9.45 //

saṃtyajya nidrāṃ vipulāṃ svamātmānaṃ vilokaya /

tasya tat krodhajaṃ vākyaṃ śrutvā viṣṇurabhāṣata // KūrmP_1,9.46 //

mā maivaṃ vada kalyāṇa parivādaṃ mahātmanaḥ /

na me 'styaviditaṃ brahman nānyathāhaṃ vadāmite // KūrmP_1,9.47 //

kintu mohayati brahman bhavantaṃ pārameśvarī /

māyāśeṣaviśeṣāṇāṃ heturātmasamudbhāvā // KūrmP_1,9.48 //

etāvaduktvā bhagavān viṣṇustūṣṇīṃ babhūva ha /

jñātvā tat paramaṃ tattvaṃ svamātmānaṃ maheśvaram // KūrmP_1,9.49 //

kuto 'pyaparimeyātmā bhūtānāṃ parameśvaraḥ /

prasādaṃ brahmaṇe kartuṃ prādurāsīt tato haraḥ // KūrmP_1,9.50 //

lalāṭanayano 'nanto jaṭāmaṇḍalamaṇḍitaḥ /

triśūlapāṇirbhagavāṃstejasāṃ paramo nidhiḥ // KūrmP_1,9.51 //

divyāṃ viśālāṃ grathitāṃ grahaiḥ sārkendutārakaiḥ /

mālāmatyadbhutākārāṃ dhārayan pādalambinīm // KūrmP_1,9.52 //

taṃ dṛṣṭvā devamīśānaṃ brahmā lokapitāmahaḥ /

mohito māyayātyarthaṃ pītavāsasamabvīt // KūrmP_1,9.53 //

ka eṣa puruṣo 'nantaḥ śūlapāṇistrilocanaḥ /

tejorāśirameyātmā samāyāti janārdana // KūrmP_1,9.54 //

tasya tad vacanaṃ śrutvā viṣṇurdānavamardanaḥ /

apaśyadīśvaraṃ devaṃ jvalantaṃ vimale 'mbhasi // KūrmP_1,9.55 //

jñātvā tatparamaṃ bhāvamaiśvaraṃ brahmabhāvanam /

provācotthāya bhagavān devadevaṃ pitāmaham // KūrmP_1,9.56 //

ayaṃ devo mahādevaḥ svayañjyotiḥ sanātanaḥ /

anādinidhano 'cintyo lokānāmīśvaro mahān // KūrmP_1,9.57 //

śaṅkaraḥ śaṃbhurīśānaḥ sarvātmā parameśvaraḥ /

bhūtānāmadhipo yogī maheśo vimalaḥ śivaḥ // KūrmP_1,9.58 //

eṣa dhātā vidhātā ca pradhānapuruṣeśvaraḥ /

yaṃ prapaśyanti yatayo brahmabhāvena bhāvitāḥ // KūrmP_1,9.59 //

sṛjatyeṣa jagat kṛtsnaṃ pāti saṃharate tathā /

kālo bhūtvā mahādevaḥ kevalo niṣkalaḥ śivaḥ // KūrmP_1,9.60 //

brahmāṇaṃ vidadhe pūrvaṃ bhavantaṃ yaḥ sanātanaḥ /

vedāṃśca pradadau tubhyaṃ so 'yamāyāti śaṅkaraḥ // KūrmP_1,9.61 //

asyaiva cāparāṃ mūrti viśvayoniṃ sanātanīm /

vāsudevābhidhānāṃ māmavehi prapitāmaha // KūrmP_1,9.62 //

kiṃ na paśyasi yogeśaṃ brahmādhipatimavyayam /

divyaṃ bhavatu te cakṣuryena drakṣyasi tatparam // KūrmP_1,9.63 //

labdhvā śaivaṃ tadā cakṣurviṣṇorlokapitāmahaḥ /

bubudhe parameśānaṃ purataḥ samavasthitam // KūrmP_1,9.64 //

sa labdhvā paramaṃ jñānamaiśvaraṃ prapitāmahaḥ /

prapede śaraṇaṃ devaṃ tameva pitaraṃ śivam // KūrmP_1,9.65 //

oṅkāraṃ samanusmṛtya saṃstabhyātmānamātmanā /

atharvaśirasā devaṃ tuṣṭāva ca kṛtāñjaliḥ // KūrmP_1,9.66 //

saṃstutastena bhagavān brahmaṇā parameśvaraḥ /

avāpa paramāṃ prītiṃ vyājahāra smayanniva // KūrmP_1,9.67 //

matsamastvaṃ na saṃdeho madbhaktaśca yato bhavān /

mayaivotpāditaḥ pūrvaṃ lokasṛṣṭyarthamavyayam // KūrmP_1,9.68 //

tvamātmā hyādipuruṣo mama dehasamudbhavaḥ /

varaṃ varaya viśvātman varado 'haṃ tavānagha // KūrmP_1,9.69 //

sa devadevavacanaṃ niśamya kamalodbhavaḥ /

nirīkṣya viṣṇuṃ puruṣaṃ praṇamyāha vṛṣadhvajam // KūrmP_1,9.70 //

bhagavan bhūtabhavyeśa mahādevāmbikāpate /

tvāmeva putramicchāmi tvayā vā sadṛśaṃ satam // KūrmP_1,9.71 //

mohito 'smi mahādeva māyayā sūkṣmayā tvayā /

na jāne paramaṃ bhāvaṃ yāthātathyena te śiva // KūrmP_1,9.72 //

tvameva deva bhaktānāṃ bhrātā mātā pitā suhṛt /

prasīda tava pādābjaṃ namāmi śaraṇaṃ gataḥ // KūrmP_1,9.73 //

sa tasya vacanaṃ śrutvā jagannātho vṛṣadhvajaḥ /

vyājahāra tadā putraṃ samālokya janārdanam // KūrmP_1,9.74 //

yadarthitaṃ bhagavatā tat kariṣyāmi putraka /

vijñānamaiśvaraṃ divyamutpatsyati tavānagha // KūrmP_1,9.75 //

tvameva sarvabhūtānāmādikartā niyojitaḥ /

tathā kuruṣva deveśa mayā lokapitāmaha // KūrmP_1,9.76 //

eṣa nārāyaṇo 'nanto mamaiva paramā tanuḥ /

bhaviṣyati taveśāno yogakṣemavaho hariḥ // KūrmP_1,9.77 //

evaṃ vyāhṛtya hastābhyāṃ prītātmā parameśvaraḥ /

saṃspṛśya devaṃ brahmāṇaṃ hariṃ vacanamabravīt // KūrmP_1,9.78 //

tṛṣṭo 'smi sarvathāhante bhaktyā tava jaganmaya /

varaṃ vṛṇīṣvaṃ nahyāvāṃ vibhinnau paramārthataḥ // KūrmP_1,9.79 //

śrutvātha devavacanaṃ viṣṇurviśvajaganmayaḥ /

prāha prasannayā vācā samālokya caturmukham // KūrmP_1,9.80 //

eṣa eva varaḥ śloghyo yadahaṃ parameśvaram /

paśyāmi paramātmānaṃ bhaktirbhavatu me tvayi // KūrmP_1,9.81 //

tathetyuktvā mahādevaḥ punarviṣṇumabhāṣata /

bhavān sarvasya kāryasya kartāha'madhidaivatam // KūrmP_1,9.82 //

manmayaṃ tvanmayaṃ caiva sarvametanna saṃśayaḥ /

bhavān somastvahaṃ sūryo bhavān rātrirahaṃ dinam // KūrmP_1,9.83 //

bhavān prakṛtiravyaktamahaṃ puruṣa eva ca /

bhavān jñānamahaṃ jñātā bhavān māyāhamīśvaraḥ // KūrmP_1,9.84 //

bhavān vidyātmikā śaktiḥ śaktimānahamīśvaraḥ /

yo 'haṃ suniṣkalo devaḥ so 'pi nārāyaṇaḥ paraḥ // KūrmP_1,9.85 //

ekībhāvena paśyanti yogino brahmavādinaḥ /
tvāmanāśritya viśvātman na yogī māmupaiṣyati /
pālayaitajjagat kṛtsnaṃ sadevāsuramānuṣam // KūrmP_1,9.86 //

itīdamuktvā bhagavānanādiḥ
svamāyayā mohitabhūtabhedaḥ /
jagāma janmardhivināśahīnaṃ
dhāmaikamavyaktamanantaśaktiḥ // KūrmP_1,9.87 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge navamo 'dhyāyaḥ

śrīkūrma uvāca
gate maheśvare deve svādhivāsaṃ pitāmahaḥ /
tadeva sumahat padmaṃ bheje nābhisamutthitam // KūrmP_1,10.1 //

atha dīrgheṇa kālena tatrāpratimapauruṣau /

mahāsurau samāyātau bhrātarau madhukaiṭabhau // KūrmP_1,10.2 //

krodhena mahatāviṣṭau mahāparvatavigrahau /

karṇāntarasamudbhūtau devadevasya śārṅgiṇaḥ // KūrmP_1,10.3 //

tāvāgatau samīkṣyāha nārāyaṇamajo vibhuḥ /

trailokyakaṇṭakāvetāvasurau hantumarhasi // KūrmP_1,10.4 //

tasya tad vacanaṃ śrutvā harirnārāyaṇaḥ prabhuḥ /

ājñāpayāmāsa tayorvadhārthaṃ puruṣāvubhau // KūrmP_1,10.5 //

tadājñayā mahadyuddhaṃ tayostābhyāmabhūd dvijāḥ /

vyanayat kaiṭabhaṃ viṣṇurjiṣṇuśca vyanayanmadhum // KūrmP_1,10.6 //

tataḥ padmāsanāsīnaṃ jagannāthaṃ pitāmaham /

babhāṣe madhuraṃ vākyaṃ snehāviṣṭamanā hariḥ // KūrmP_1,10.7 //

asmānmayocyamānastvaṃ padmādavatara prabho /

nāhaṃ bhavantaṃ śaknomi voḍhuṃ tejāmayaṃ gurum // KūrmP_1,10.8 //

tato 'vatīrya viśvātmā dehamāviśya cakriṇaḥ /

avāca vaiṣṇavīṃ nidrāmekībhūyātha viṣṇunā // KūrmP_1,10.9 //

sahastraśīrṣanayanaḥ śaṅkhacakragadādharaḥ /

brahmā nārāyaṇākhyo 'sau suṣvāpa salile tadā // KūrmP_1,10.10 //

so 'nubhūya ciraṃ kālamānandaṃ paramātmanaḥ /

anādyanantamadvaitaṃ svātmānaṃ brahmasaṃjñitam // KūrmP_1,10.11 //

tataḥ prabhāte yogātmā bhūtvā devaścaturmukhaḥ /

sasarja sṛṣṭiṃ tadrūpāṃ vaiṣṇavaṃ bhāvamāśritaḥ // KūrmP_1,10.12 //

purastādasṛjad devaḥ sanandaṃ sanakaṃ tathā /

ṛbhuṃ sanatkumāraṃ ca purvajaṃ taṃ sanātanam // KūrmP_1,10.13 //

te dvandvamohanirmuktāḥ paraṃ vairāgyamāsthitāḥ /

viditvā paramaṃ bhāvaṃ na sṛṣṭau dadhire matim // KūrmP_1,10.14 //

teṣvevaṃ nirapekṣeṣu lokasṛṣṭau pitāmahaḥ /

babhūva naṣṭacetā vai māyayā parameṣṭhinaḥ // KūrmP_1,10.15 //

tataḥ purāṇapuruṣo jaganmūrtirjanārdanaḥ /

vyājahārātmanaḥ putraṃ mohanāśāya padmajam // KūrmP_1,10.16 //

viṣṇuruvāca
kaccinna vismṛto devaḥ śūlapāṇiḥ sanātanaḥ /
yaduktavānātmano 'sau putratve tava śaṅkaraḥ // KūrmP_1,10.17 //

avāpya saṃjñāṃ govindāt padmayoniḥ pitāmahaḥ /

prajāḥ straṣṭumanāstepe tapaḥ paramaduścaram // KūrmP_1,10.18 //

tasyaivaṃ tapyamānasya na kiñcit samavartata /

tato dīrgheṇa kālena duḥ khāt krodho 'bhyajāyata // KūrmP_1,10.19 //

krodhāviṣṭasya netrābhyāṃ prāpatannaśrubindavaḥ /

tatastebhyo 'śrubindubhyo bhūtāḥ pretāstathābhavan // KūrmP_1,10.20 //

sarvāṃstānaśrujān dṛṣṭvā brahmātmānamanindana /

jahau prāṇāṃśca bhagavān krodhāviṣṭaḥ prajāpatiḥ // KūrmP_1,10.21 //

tadā prāṇamayo rudraḥ prādurasīt prabhīrmukhāt /

sahastrādityasaṃkāśo yugāntadahanopamaḥ // KūrmP_1,10.22 //

ruroda susvaraṃ ghoraṃ devadevaḥ svayaṃ śivaḥ /
rodamānaṃ tato brahmā mā rodīrityabhāṣata /
rodanād rudra ityevaṃ loke khyātiṃ gamiṣyasi // KūrmP_1,10.23 //

anyāni sapta nāmāni patnīḥ putrāṃścaśāśvatān /

sthānāni caiṣāmaṣṭānāṃ dadau lokapitāmahaḥ // KūrmP_1,10.24 //

bhavaḥ śarvastatheśānaḥ paśūnāṃ patireva ca /

bhīmaścogro mahādevastāni nāmāni sapta vai // KūrmP_1,10.25 //

sūryo jalaṃ mahī vahnirvāyurākāśameva ca /

dīkṣito brāhmaṇaścandra ityetā aṣṭamūrtayaḥ // KūrmP_1,10.26 //

sthāneṣveteṣu ye rudraṃ dhyāyanti praṇamanti ca /

teṣāmaṣṭatanurdevo dadāti paramaṃ padam // KūrmP_1,10.27 //

suvarcalā tathaivomā vikeśī ca tathā śivā /

svāhā diśaśca dīkṣā ca rohiṇī ceti patnayaḥ // KūrmP_1,10.28 //

śanaiścarastathā śukro lohitāṅgo manojavaḥ /

skandaḥ sargo 'tha santāno budhaścaiṣāṃ sutāḥ smṛtāḥ // KūrmP_1,10.29 //

evaṃprakāro bhagavān devadevo maheśvaraḥ /

prajādharmaṃ ca kāma ca tyaktvā vairāgyamāśritaḥ // KūrmP_1,10.30 //

ātmanyādhya cātmānamaiśvaraṃ bhāvamāsthitaḥ /

pītvā tadakṣaraṃ brahma śāśvataṃ paramāmṛtam // KūrmP_1,10.31 //

prajāḥ sṛjeti cādiṣṭo brahmaṇā nīlalohitaḥ /

svātmanā sadṛśān rudrān sasarja manasā śivaḥ // KūrmP_1,10.32 //

kapardino nirātaṅkān nīlakaṇṭhān pinākinaḥ /

triśūlahastānṛṣṭighnān mahānandāṃstrilocanān // KūrmP_1,10.33 //

jarāmaraṇanirmuktān mahāvṛṣabhavāhanān /

vītarāgāṃśca sarvajñān koṭikoṭiśatān prabhuḥ // KūrmP_1,10.34 //

tān dṛṣṭvā vividhān rudrāna nirmalān nīlalohitān /

jarāmaraṇanirmuktān vyājaharā haraṃ guruḥ // KūrmP_1,10.35 //

mā strākṣīrīdṛśīrdeva prajā mṛtyuvivarjitāḥ /

anyāḥ sṛjasva bhūteśa janmamṛtyusamanvitāḥ // KūrmP_1,10.36 //

tatastamāha bhagavān kaparde kāmaśāsanaḥ /

nāsti me tādṛśaḥ sargaḥ sṛja tvamaśubhāḥ prajāḥ // KūrmP_1,10.37 //

tataḥ prabhṛti devo 'sau na prasūte 'śubhāḥ prajāḥ /
svātmajaireva tai rudrairnivṛttātmā hyatiṣṭhata /
sthāṇutvaṃ tena tasyāsīd devadevasya śūlinaḥ // KūrmP_1,10.38 //

jñānaṃ vairāgyamaiśvaryaṃ tapaḥ satyaṃ kṣamā dhṛtiḥ /

straṣṭṛtvamātmasaṃbodho hyadhiṣṭhātṛtvameva ca // KūrmP_1,10.39 //

avyayāni daśaitāni nityaṃ tiṣṭhanti śaṅkare /

sa eva śaṅkaraḥ sākṣāt pinākī parameśvaraḥ // KūrmP_1,10.40 //

tataḥ sa bhagavān brahmā vīkṣya devaṃ trilocanam /

sahaiva mānasaiḥ putraiḥ prītivisphārilocanaḥ // KūrmP_1,10.41 //

jñātvā parataraṃ bhāvamaiśvaraṃ jñānacakṣuṣā /

tuṣṭāva jagatāmekaṃ kṛtvā śirasi cāñjalim // KūrmP_1,10.42 //

brahmovāca
namaste 'stu mahādeva namaste parameśvara /
namaḥ śivāya devāya namaste brahmarūpiṇe // KūrmP_1,10.43 //

namo 'stu te maheśāya namaḥ śāntāya hetave /

pradhānapuruṣeśāya yogādhipataye namaḥ // KūrmP_1,10.44 //

namaḥ kālāya rudrāya mahāgrāsāya śūline /

namaḥ pinākahastāya trinetrāya namo namaḥ // KūrmP_1,10.45 //

namastrimūrtaye tubhyaṃ brahmaṇo janakāya te /

brahmavidyādhipataye brahmavidyāpradāyine // KūrmP_1,10.46 //

namo vedarahasyāya kālakālāya te namaḥ /

vedāntasārasārāya namo vedātmamūrtaye // KūrmP_1,10.47 //

namo buddhāya śuddhāya yogināṃ gurave namaḥ /

prahīṇaśokairvividhairbhūtaiḥ varivṛtāya te // KūrmP_1,10.48 //

namo brahmaṇyadevāya brahmādhipataye namaḥ /

triyambakāya devāya namaste parameṣṭhine // KūrmP_1,10.49 //

namo digvāsase tubhyaṃ namo muṇḍāyā daṇḍine /

anādimalahīnāya jñānagamyāya te namaḥ // KūrmP_1,10.50 //

namastārāya tīrthāya namo yogardhihetave /

namo dharmādhigamyāya yogagamyāya te namaḥ // KūrmP_1,10.51 //

namaste niṣprapañcāya nirābhāsāya te namaḥ /

brahmaṇe viśvarūpāya namaste paramātmane // KūrmP_1,10.52 //

tvayaiva sṛṣṭamakhilaṃ tvayyeva sakalaṃ sthitam /

tvayā saṃhriyate viśvaṃ pradhānādyaṃ jaganmaya // KūrmP_1,10.53 //

tvamīśvaro mahādevaḥ paraṃ brahma maheśvaraḥ /

parameṣṭhī śivaḥ śāntaḥ puruṣo niṣkalo haraḥ // KūrmP_1,10.54 //

tvamakṣaraṃ paraṃ jyotistvaṃ kālaḥ parameśvaraḥ /

tvameva puruṣo 'nantaḥ pradhānaṃ prakṛtistathā // KūrmP_1,10.55 //

bhūmirāpo 'nalo vāyurvyomāhaṅkāra eva ca /

yasya rūpaṃ namasyāmi bhavantaṃ brahmasaṃjñitam // KūrmP_1,10.56 //

yasya dyaurabhavanmūrdhā pādau pṛthvī diśo bhujāḥ /

ākāśamudaraṃ tasmai virāje praṇamāmyaham // KūrmP_1,10.57 //

saṃtāpayati yo viśvaṃ svabhābhirbhāsayan diśaḥ /

brahmatejomayaṃ nityaṃ tasmai sūryātmane namaḥ // KūrmP_1,10.58 //

havyaṃ vahati yo nityaṃ raudrī tejomayo tanuḥ /

kavyaṃ pitṛgaṇānāṃ ca tasmai vahnyātmane namaḥ // KūrmP_1,10.59 //

āpyāyati yo nityaṃ svadhāmnā sakalaṃ jagat /

pīyate devatāsaṅghaistasmai somātmane namaḥ // KūrmP_1,10.60 //

vibhartyaśeṣabhūtāni yo 'ntaścarati sarvadā /

śaktirmāheścarī tubhyaṃ tasmai vāyvātmane namaḥ // KūrmP_1,10.61 //

sṛjatyaśeṣamevedaṃ yaḥ svakarmānurūpataḥ /

svātmanyavasthitastasmai caturvaktrātmane namaḥ // KūrmP_1,10.62 //

yaḥ śeṣaśayane śete viśvamāvṛtya māyayā /

svātmānubhūtiyogena tasmai viśvātmane namaḥ // KūrmP_1,10.63 //

vibharti śirasā nityaṃ dvisaptabhuvanātmakam /

brahmāṇḍaṃ yo 'khilādhārastasmai śeṣātmane namaḥ // KūrmP_1,10.64 //

yaḥ parānte parānandaṃ pītvā divyaikasākṣikam /

nṛtyatyanantamahimā tasmai rudrātmane namaḥ // KūrmP_1,10.65 //

yo 'ntarā sarvabhūtānāṃ niyantā tiṣṭhatīśvaraḥ /

taṃ sarvasākṣiṇaṃ devaṃ namasye bhavatastanum // KūrmP_1,10.66 //

yaṃ vinindrā jitaśvāsāḥ saṃtuṣṭāḥ samadarśinaḥ /

jyotiḥ paśyanti yuñjānāstasmai yogātmane namaḥ // KūrmP_1,10.67 //

yayā saṃtarate māyāṃ yogī saṃkṣīṇakalmaṣaḥ /

apārataraparyantāṃ tasmai vidyātmane namaḥ // KūrmP_1,10.68 //

yasya bhāsā vibhātīdamadvayaṃ tamasaḥ param /

prapadye tat paraṃ tattvaṃ tadrūpaṃ parameśvaram // KūrmP_1,10.69 //

nityānandaṃ nirādhāraṃ niṣkalaṃ paramaṃ śivam /

prapadye paramātmānaṃ bhavantaṃ parameśvaram // KūrmP_1,10.70 //

evaṃ stutvā mahādevaṃ brahmā tadbhāvabhāvitaḥ /

prāñjaliḥ praṇatastasthau gṛṇan brahma sanātanam // KūrmP_1,10.71 //

tatastasmai mahādevo divyaṃ yogamanuttamam /

aiśvaryaṃ brahmasadbhāvaṃ vairāgyaṃ ca dadau haraḥ // KūrmP_1,10.72 //

karābhyāṃ suśubhābhyāṃ ca saṃspṛśya praṇatārtihā /

vyājaharā svayaṃ devaḥ so 'nugṛhya pitāmaham // KūrmP_1,10.73 //

yattvayābhyarthitaṃ brahman putratve bhavato mama /

kṛtaṃ mayā tat sakalaṃ sṛjasva vividhaṃ jagat // KūrmP_1,10.74 //

tridhā bhinno 'smyahaṃ brahman brahmaviṣṇuharākhyayā /

sargarakṣālayaguṇairniṣkalaḥ parameśvaraḥ // KūrmP_1,10.75 //

sa tvaṃ mamāgrajaḥ putraḥ sṛṣṭihetorvinirmitaḥ /

mamaiva dakṣiṇādaṅgād vāmāṅgāt puruṣottamaḥ // KūrmP_1,10.76 //

tasya devādidevasya śaṃbhorhṛdayadeśataḥ /

saṃbabhūvātha rudro 'sāvahaṃ tasyāparā tanuḥ // KūrmP_1,10.77 //

brahmaviṣṇuśivā brahman sargasthityantahetavaḥ /

vibhajyātmānameko 'pi svecchayā śaṅkaraḥ sthitaḥ // KūrmP_1,10.78 //

tathānyāni ca rūpāṇi mama māyākṛtāni tu /

nirūpaḥ kevalaḥ svaccho mahādevaḥ svabhāvataḥ // KūrmP_1,10.79 //

ebhyaḥ parataro devastrimūrtiḥ paramā tanuḥ /

māheśvarī trinayanā yogināṃ śāntidā sadā // KūrmP_1,10.80 //

tasyā eva parāṃ mūrti māmavehi pitāmaha /

śāśvataiśvaryavijñānatejoyogasamanvitām // KūrmP_1,10.81 //

so 'haṃ grasāmi sakalamadhiṣṭhāya tamoguṇam /

kālo bhūtvā na tamasā māmanyo 'bhibhaviṣyati // KūrmP_1,10.82 //

yadā yadā hi māṃ nityaṃ vicintayasi padmaja /

tadā tadā me sānnidhyaṃ bhaviṣyati tavānagha // KūrmP_1,10.83 //

etāvaduktvā brahmāṇaṃ so 'bhivandya guruṃ haraḥ /

sahaiva mānasaiḥ putraiḥ kṣaṇādantaradhīyata // KūrmP_1,10.84 //

so 'pi yogaṃ samāsthāya sasarja vividhaṃ jagat /

nārāyaṇākhyo bhagavān yathāpūrvaṃ prijāpatiḥ // KūrmP_1,10.85 //

marīcibhṛgvaṅgirasaṃ pulastyaṃ pulahaṃ kratum /

dakṣamatriṃ vasiṣṭhaṃ ca so 'sṛjad yogavidyayā // KūrmP_1,10.86 //

nava brahmāṇa ityete purāṇe niścayaṃ gatāḥ /

sarve te brahmaṇā tulyāḥ sādhakā brahmavādinaḥ // KūrmP_1,10.87 //

saṃkalpaṃ caiva dharmaṃ ca yugadharmāṃśca śāśvatān /

sthānābhimāninaḥ sarvān yathā te kathitaṃ purā // KūrmP_1,10.88 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge deśamo 'dhyāyaḥ

śrīkūrma uvāca
evaṃ sṛṣṭvā parīcyādīn devadevaḥ pitāmahaḥ /
sahaiva mānasaiḥ putraistatāpa paramaṃ tapaḥ // KūrmP_1,11.1 //

tasyaivaṃ tapato vaktrād rudraḥ kālāgnisannibhaḥ /

triśūlapāṇirīśānaḥ pradurāsīt trilocanaḥ // KūrmP_1,11.2 //

ardhanārīnaravapuḥ duṣprekṣyo 'tibhayaṅkaraḥ /

vibhajātmānamityuktvā brahmā cāntardadhe bhayāt // KūrmP_1,11.3 //

tathokto 'sau dvidhā strītvaṃ puruṣatvamathākarot /

bibheda puruṣatvaṃ ca daśadhā caikadhā punaḥ // KūrmP_1,11.4 //

ekādaśaite kathitā rudrāstribhuvaneśvarāḥ /

kapālośādayo viprā devakārye niyojitāḥ // KūrmP_1,11.5 //

saumyāsaumyaistathā śāntāśāntaiḥ strītvaṃ ca sa prabhuḥ /

bibheda bahudhā devaḥ svarūpairasitaiḥ sitaiḥ // KūrmP_1,11.6 //

tā vai vibhūtayo viprā viśrutāḥ śaktayo bhuvi /

lakṣmyādayo yābhirīśā viśvaṃvyāpnoti śāṅkarī // KūrmP_1,11.7 //

vibhajya purarīśānī svātmānaṃ śaṅkarād vibhoḥ /

mahādevaniyogena pitāmahamupasthitā // KūrmP_1,11.8 //

tāmāha bhagavān brahmā dakṣasya duhitā bhava /

sāpi tasya niyogena prādurāsīt prajāpateḥ // KūrmP_1,11.9 //

niyogād brahmaṇo devīṃ dadau rudrāya tāṃ satīm /

dakṣād rudro 'pi jagrāha svakīyāmeva śūlabhṛt // KūrmP_1,11.10 //

prajāpatiṃ vinindyaiṣā kālena parameśvarī /

menāyāmabhavat putrī tadā himavataḥ satī // KūrmP_1,11.11 //

sa cāpi parvatavaro dadau rudrāya pārvatīm /

hitāya sarvadevānāṃ trilokasyātmano 'pi ca // KūrmP_1,11.12 //

saiṣā māheśvarī devī śaṅkarārdhaśarīriṇī /

śivā satī haimavatī surāsuranamaskṛtā // KūrmP_1,11.13 //

tasyāḥ prabhāvamatulaṃ sarve devāḥ savāsavāḥ /

vindanti munayo vetti śaṅkaro vā svayaṃ hariḥ // KūrmP_1,11.14 //

etad vaḥ kathitaṃ viprāḥ putratvaṃ parameṣṭhinaḥ /

brahmaṇaḥ padmayonitvaṃ śaṅkarasyāmitaujasaḥ // KūrmP_1,11.15 //

sūta uvāca
ityākarṇyātha munayaḥ kūrmarūpeṇa bhāṣitam /
viṣṇunā punarevainaṃ praṇatā harim // KūrmP_1,11.16 //

ṛṣaya ūcuḥ
kaiṣā bhagavatī devī śaṅkarārdhaśarīriṇī /
śivā satī haimavatī yathāvad brūhi pṛcchatām // KūrmP_1,11.17 //

teṣāṃ tad vacanaṃ śrutvā munīnāṃ puruṣottamaḥ /

pratyuvāca mahāyogī dhyātvā svaṃ paramaṃ padam // KūrmP_1,11.18 //

śrīkūrma uvāca
purā pitāmahenoktaṃ merupṛṣṭhe suśobhanam /
rahasyametad vijñānaṃ gopanīyaṃ viśeṣataḥ // KūrmP_1,11.19 //

sāṃkhyānāṃ paramaṃ sāṃkhyaṃ brahmavijñānamuttamam /

saṃsārārṇavamagnānāṃ jantūnāmekamocanam // KūrmP_1,11.20 //

yā sā māheśvarī śaktirjñānarūpātilālasā /

vyomasaṃjñā parā kāṣṭhā seyaṃ haimavatī matā // KūrmP_1,11.21 //

śivā sarvagatānāntā guṇātītā suniṣkalā /

ekānekavibhāgasthā jñānarūpātilālasā // KūrmP_1,11.22 //

ananyā niṣkale tattve saṃsthitā tasya tejasā /

svābhāvikī ca tanmūlā prabhā bhānorivāmalā // KūrmP_1,11.23 //

ekā māheśvarī śaktiranekopādhiyogataḥ /

parāvareṇa rūpeṇa krīḍate tasya sannidhau // KūrmP_1,11.24 //

seyaṃ karoti sakalaṃ tasyāḥ kāryamidaṃ jagat /

na kāryaṃ nāpi karaṇamīśvarasyeti sūrayaḥ // KūrmP_1,11.25 //

catastraḥ śaktayo devyāḥ svarūpatvena saṃsthitāḥ /

adhiṣṭhānavaśāt tasyāḥ śṛṇudhvaṃ munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,11.26 //

śāntirvidyā pratiṣṭhā ca nivṛttiścetitāḥ smṛtaḥ /

caturvyūhastato devaḥ procyate parameśvaraḥ // KūrmP_1,11.27 //

anayā parayā devaḥ svātmānandaṃ samaśnute /

caturṣvapi ca vedeṣu caturmūrtirmaheśvaraḥ // KūrmP_1,11.28 //

asyāstvanādisaṃsiddhamaiśvaryamatulaṃ mahat /

tatsambandhādanantāyā rudreṇa paramātmanā // KūrmP_1,11.29 //

saiṣā sarveśvarī devī sarvabhūtapravartikā /

procyate bhagavān kālo hariḥ prāṇo maheśvaraḥ // KūrmP_1,11.30 //

tatra sarvamidaṃ protamotaṃ caivākhilaṃ jagat /

sa kālo 'gnirharo rudro gīyate vedavādibhiḥ // KūrmP_1,11.31 //

kālaḥ sṛjati bhūtāni kālaḥ saṃharate prajāḥ /

sarve kālasya vaśagā na kālaḥ kasyacid vaśe // KūrmP_1,11.32 //

pradhānaṃ puruṣastattvaṃ mahānātmā tvahaṅkṛtiḥ /

kālenānyāni tattvāni samāviṣṭāni yoginā // KūrmP_1,11.33 //

tasya sarvajagatsūtiḥ śaktirmāyeti viśrutā /

tayedaṃ bhrāmayedīśo māyāvī puruṣottamaḥ // KūrmP_1,11.34 //

saiṣā māyātmikā śaktiḥ sarvākārā sanātanī /

vaiśvarūpyaṃ maheśasya sarvadā saṃprakāśayet // KūrmP_1,11.35 //

anyāśca śaktayo mukhyāstasya devasya nirmitāḥ /

jñānaśaktiḥ kriyāśaktiḥ prāṇaśaktiriti trayam // KūrmP_1,11.36 //

sarvāsāmeva śaktīnāṃ śaktimanto vinirmitāḥ /

māyayaivātha viprendrāḥ sā cānādiranantayā // KūrmP_1,11.37 //

sarvaśaktyātmikā māyā durnivārā duratyayā /

māyāvī sarvaśaktīśaḥ kālaḥ kālakāraḥ prabhuḥ // KūrmP_1,11.38 //

karoti kālaḥ sakalaṃ saṃharet kāla eva hi /

kālaḥ sthāpayate viśvaṃ kālādhīnamidaṃ jagat // KūrmP_1,11.39 //

labdhvā devādhidevasya sannidhiṃ parameṣṭhinaḥ /

anantasyākhileśasya śaṃbhoḥ kālātmanaḥ prabhoḥ // KūrmP_1,11.40 //

pradhānaṃ puruṣo māyā māyā caivaṃ prapadyate /

ekā sarvagatānantā kevalā niṣkalā śivā // KūrmP_1,11.41 //

ekā śaktiḥ śivaiko 'pi śaktimānucyate śivaḥ /

śaktayaḥ śaktimanto 'nye sarvaśaktisamudbhavāḥ // KūrmP_1,11.42 //

śaktiśaktimatorbhedaṃ vadanti paramārthataḥ /

abhedaṃ cānupaśyanti yoginastattvacintakāḥ // KūrmP_1,11.43 //

śaktayo girajā devī śaktimanto 'tha śaṅkaraḥ /

viśeṣaḥ kathyate cāyaṃ purāṇe brahmavādibhiḥ // KūrmP_1,11.44 //

bhogyā viśveśvarī devī maheśvarapativratā /

procyate bhagavān bhoktā kaparde nīlalohitaḥ // KūrmP_1,11.45 //

mantā viśveśvaro devaḥ śaṅkaro manmathāntakaḥ /

procyate matirīśānī mantavyā ca vicārataḥ // KūrmP_1,11.46 //

ityetadakhilaṃ viprāḥ śaktiśaktimadudbhavam /

procyate sarvavedeṣu munibhistattvadarśibhiḥ // KūrmP_1,11.47 //

etat pradarśitaṃ divyaṃ devyā māhātmyamuttamam /

sarvavedāntavedeṣu niścitaṃ brahmavādibhiḥ // KūrmP_1,11.48 //

ekaṃ sarvagataṃ sūkṣmaṃ kūṭasthamacalaṃ dhruvam /

yoginastat prapaśyanti mahādevyāḥ paraṃ padam // KūrmP_1,11.49 //

ānandamakṣaraṃ brahma kevalaṃ niṣkalaṃ param /

yoginastat prapaśyanti mahādevyāḥ paraṃ padam // KūrmP_1,11.50 //

parātparataraṃ tattvaṃ śāśvataṃ śivamacyutam /

anantaprakṛtau līnaṃ devyāstat paramaṃ padam // KūrmP_1,11.51 //

śubhaṃ nirañjanaṃ śuddhaṃ nirguṇaṃ dvaitavarjitam /

ātmopalabdhiviṣayaṃ devyāstat paramaṃ padam // KūrmP_1,11.52 //

saiṣā dhātrī vidhātrī ca paramānandamicchatām /

saṃsāratāpānakhilān nihantīśvarasaṃśrayā // KūrmP_1,11.53 //

tasmād vimuktimanvicchan pārvatīṃ parameśvarīm /

āśrayet sarvabhāvānāmātmabhūtāṃ śivātmikām // KūrmP_1,11.54 //

labdhvā ca putrīṃ śarvāṇīṃ tapastaptvā suduścaram /

sabhāryaḥ śaraṃ yātaḥ pārvatīṃ parameśvarīm // KūrmP_1,11.55 //

tāṃ dṛṣṭvā jāyamānāṃ ca svecchayaiva varānanām /

menā himavataḥ patnī prāhedaṃ parvateśvaram // KūrmP_1,11.56 //

menovāca
paśya bālāmimāṃ rājan rājīvasadṛśānanām /
hitāya sarvabhūtānāṃ jātā ca tapasāvayoḥ // KūrmP_1,11.57 //

so 'pi dṛṣṭvā tataḥ putrīṃ taruṇādityasannibhām /

kapardinīṃ caturvaktrāṃ trinetrāmatilālasām // KūrmP_1,11.58 //

aṣṭahastāṃ viśālākṣīṃ candrāvayavabhūṣaṇām /

nirguṇāṃ saguṇāṃ sākṣāt sadasadvyaktivarjitām // KūrmP_1,11.59 //

praṇamya śirasā bhūmau tejasā cātivihvalaḥ /

bhītaḥ kṛtāñjalistasyāḥ provāca parameśvarīm // KūrmP_1,11.60 //

hīmavānuvāca
kā tvaṃ devi viśālākṣi śaśāṅkāvayavāṅkite /
na jāne tvāmahaṃ vatse yathāvad brūhi pṛcchate // KūrmP_1,11.61 //

girīndravacanaṃ śrutvā tataḥ sā parameśvarī /

vyājahāra mahāśailaṃ yogināmabhayapradā // KūrmP_1,11.62 //

devyuvāca
māṃ viddha paramāṃ śaktiṃ parameśvarasamāśrayām /
ananyāmavyayāmekāṃ yāṃ paśyanti mumukṣavaḥ // KūrmP_1,11.63 //

ahaṃ vai sarvabhāvānātmā sarvāntarā śivā /

śāśvataiśvaryavijñānamūrtiḥ sarvapravartikā // KūrmP_1,11.64 //

anantānantamahimā saṃsārārṇavatāriṇī /

divyaṃ dadāmi te cakṣuḥ paśya me rūpamaiśvaram // KūrmP_1,11.65 //

etāvaduktvā vijñānaṃ dattvā himavate svayam /

svaṃ rūpaṃ darśayāmāsa divyaṃ tat pārameśvaram // KūrmP_1,11.66 //

koṭisūryapritīkāśaṃ tejobimbaṃ nirākulam /

jvālāmālāsahastrāḍhyaṃ kālānalaśatopamam // KūrmP_1,11.67 //

daṃṣṭrākarālaṃ durdharṣa jaṭāmaṇḍalamaṇḍitam /

triśūlavarahastaṃ ca ghorarūpaṃ bhayānakam // KūrmP_1,11.68 //

praśāntaṃ saumyavadanamanantāścaryasaṃyutam /

candrāvayavalakṣmāṇaṃ candrakoṭisamaprabham // KūrmP_1,11.69 //

kirīṭinaṃ gadāhastaṃ nūpurairupaśobhitam /

divyamālyāmbaradharaṃ divyagandhānulepanam // KūrmP_1,11.70 //

śaṅkhacakradharaṃ kāmyaṃ trinetraṃ kṛttivāsasam /

aṇḍasthaṃ cāṇḍabāhyasthaṃ bāhyamābhyantaraṃ param // KūrmP_1,11.71 //

sarvaśaktimayaṃ śubhraṃ sarvākāraṃ sanātanam /

brahmondropendrayogīndrairvandyamānapadāmbujam // KūrmP_1,11.72 //

sarvataḥ pāṇipādāntaṃ sarvato 'kṣiśiromukham /

sarvamāvṛtya tiṣṭhantaṃ dadarśa parameśvaram // KūrmP_1,11.73 //

dṛṣṭvā tadīdṛśaṃ rūpaṃ devyā māheśvaraṃ param /

bhayena ca samāviṣṭaḥ sa rājā hṛṣṭamānasaḥ // KūrmP_1,11.74 //

ātmanyādhāya cātmānamoṅkāraṃ samanusmaran /

nāmnāmaṣṭasahastreṇa tuṣṭāva parameśvarīm // KūrmP_1,11.75 //

hīmavānuvāca
śivomā paramā śaktiranantā niṣkalāmalā /
śāntā māheśvarī nityā śāśvatī paramākṣarā // KūrmP_1,11.76 //

acintyā kevalānantyā śivātmā paramātmikā /

anādiravyayā śuddhā devātmā sarvagācalā // KūrmP_1,11.77 //

ekānekavibhāgasthā māyātītā sunirmalā /

mahāmāheśvarī satyā mahādevī nirañjanā // KūrmP_1,11.78 //

kāṣṭhā sarvāntarasthā ca cicchaktiratilālasā /

nandā sarvātmikā vidyā jyotīrūpāmṛtākṣarā // KūrmP_1,11.79 //

śāntiḥ pratiṣṭhā sarveṣāṃ nivṛttiramṛtapradā /

vyomamūrtirvyomalayā vyomādhārācyutāmarā // KūrmP_1,11.80 //

anādinidhanāmoghā kāraṇātmā kalākalā /

kratuḥ prathamajā nābhiramṛtasyātmasaṃśrayā // KūrmP_1,11.81 //

prāṇeśvarapriyā mātā mahāmahiṣaghātinī /

prāṇeśvarī prāṇarūpā pradhānapuruṣeśvarī // KūrmP_1,11.82 //

sarvaśaktikalākārā jyotsnā dyormahimāspadā /

sarvakāryaniyantrī ca sarvabhūteśvareśvarī // KūrmP_1,11.83 //

anādiravyaktaguhā mahānandā sanātanī /

ākāśayoniryogasthā mahāyogeśvareśvarī // KūrmP_1,11.84 //

mahāmāyā suduṣpūrā mūlaprakṛtirīśvarī /

saṃsārayoniḥ sakalā sarvaśaktisamudbhavā // KūrmP_1,11.85 //

saṃsārapārā durvārā durnirokṣyā durāsadā /

prāṇaśaktiḥ praṇavidyā yoginī paramā kalā // KūrmP_1,11.86 //

mahāvibhūtirdurdharṣā mūlaprakṛtisaṃbhavā /

anādyanantavibhavā parārthā puruṣāraṇiḥ // KūrmP_1,11.87 //

sargasthityantakaraṇī sudurvācyā duratyayā /

śabdayoniḥ śabdamayī nādākhyā nādavigrahā // KūrmP_1,11.88 //

pradhānapuruṣātītā pradhānapuruṣātmikā /

purāṇī cinmayī puṃsāmādiḥ puruṣarūpiṇī // KūrmP_1,11.89 //

bhūtāntarātmā kūṭasthā mahāpuruṣasaṃjñitā /

janmamṛtyujarātītā sarvaśaktisamanvitā // KūrmP_1,11.90 //

vyāpinī cānavacchinnā pradhānānupraveśinī /

kṣetrajñaśaktiravyaktalakṣaṇā malavarjitā // KūrmP_1,11.91 //

anādimāyasaṃbhinnā tritattvā prakṛtirguhā /

mahāmāyāsamutpannā tāmasī pauruṣī dhruvā // KūrmP_1,11.92 //

vyaktāvyaktātmikākṛṣṇā raktāśuklā prasūtikā /

akāryā kāryajananī nityaṃ prasavadharmiṇī // KūrmP_1,11.93 //

sargapralayanirmuktā sṛṣṭisthityantadharmiṇī /

brahmagarbhā caturviśā padmanābhācyutātmikā // KūrmP_1,11.94 //

vaidyutī śāśvatī yonirjaganmāteśvarapriyā /

sarvādhārā mahārūpā sarvaiśvaryasamanvitā // KūrmP_1,11.95 //

viśvarūpā mahāgarbhā viśveśecchānuvartinī /

mahīyasī brahmayonirmahālakṣmīsamudbhāvā // KūrmP_1,11.96 //

mahāvimānamadhyasthā mahānidrātmahetukā /

sarvasādhāraṇī sūkṣmā hyavidyā pāramārthikā // KūrmP_1,11.97 //

anantarūpānantasthā devī puruṣamohinī /

anekākārasaṃsthānā kālatrayavivarjitā // KūrmP_1,11.98 //

brahmajanmā harermūrtirbrahmaviṣṇuśivātmikā /

brahmeśaviṣṇujananī brahmākhyā brahmasaṃśrayā // KūrmP_1,11.99 //

vyaktā prathamajā brāhmī mahatī jñānarūpiṇī /
vairāgyaiśvaryadharmātmā brahmamūrtirhṛdisthitā /
apāṃyoniḥ svayaṃbhūtirmānasī tattvasaṃbhavā // KūrmP_1,11.100 //

īśvarāṇī ca śarvāṇī śaṅkarārdhaśarīriṇī /

bhavānī caiva rudrāṇī mahālakṣmīrathāmbikā // KūrmP_1,11.101 //

maheśvarasamutpannā bhuktimuktiphalapradā /

sarveśvarī sarvavandyā nityaṃ muditamānasā // KūrmP_1,11.102 //

brahmendropendranamitā śaṅkarecchānuvartinī /

īśvarārdhāsanagatā maheśvarapativratā // KūrmP_1,11.103 //

sakṛdvibhāvitā sarvā samudrapariśoṣiṇī /

pārvatī himavatputrī paramānandadāyinī // KūrmP_1,11.104 //

guṇāḍhyā yogajā yogyā jñānamūrtirvikāsinī /

sāvitrīkamalā lakṣmīḥ śrīranantorasi sthitā // KūrmP_1,11.105 //

sarojanilayā mudrā yoganidrā surārdinā /

sarasvatī sarvavidyā jagajjyeṣṭhā sumaṅgalā // KūrmP_1,11.106 //

vāgdevī varadā vācyā kīrtiḥ sarvārthasādhikā /

yogīśvarī brahmavidyā mahāvidyā suśobhanā // KūrmP_1,11.107 //

guhyavidyātmavidyā ca dharmavidyātmabhāvitā /

svāhā viśvaṃbharā siddhiḥ svadhā medhā dhṛtiḥ śrutiḥ // KūrmP_1,11.108 //

nītiḥ sunītiḥ sukṛtirmādhavī naravāhinī /

ajā vibhāvarī saumyā bhoginī bhogadāyinī // KūrmP_1,11.109 //

śobhā vaṃśakarī lolā mālinī parameṣṭhinī /

trailokyasundarī ramyā sundarī kāmacāriṇī // KūrmP_1,11.110 //

mahānubhāvā sattvasthā mahāmahiṣamardanī /

padmamālā pāpaharā vicitrā mukuṭānanā // KūrmP_1,11.111 //

niryantrā yantravāhasthā nandinī bhadrakālikā /

ādityavarṇā kaumārī mayūravaravāhinī // KūrmP_1,11.112 //

niryantrā yantravāhasthā nandinī bhadrakālikā /

ādityavarṇā kaumārī mayūravaravāhinī // KūrmP_1,11.113 //

vṛṣāsanagatā gauro mahākālī surārcitā /

aditirniyatā raudrī padmagarbhā vivāhanā // KūrmP_1,11.114 //

virūpākṣī lelihānā mahāpuranivāsinī /

mahāphalānavadyāṅgī kāmapūrā vibhāvarī // KūrmP_1,11.115 //

vicitraratnamukuṭā praṇatārtiprabhañjanī /

kauśikī karṣaṇī rātristridaśārtivināśinī // KūrmP_1,11.116 //

bahurūpā surūpā ca virūpā rūpavarjitā /

bhaktārtiśamanī bhavyā bhavabhāvavināśanī // KūrmP_1,11.117 //

nirguṇā nityavibhavā niḥ sārā nirapatrapā /

yaśasvinī sāmagītirbhavāṅganilayālayā // KūrmP_1,11.118 //

dīkṣā vidyādharī dīptā mahendravinipātinī /

sarvātiśāyinī vidyā sarvasiddhipradāyinī // KūrmP_1,11.119 //

sarveśvarapriyā tārkṣyā samudrāntaravāsinī /

akalaṅkā nirādhārā nityasiddhā nirāmayā // KūrmP_1,11.120 //

kāmadhenurbṛhadgarbhā dhīmatī mohanāśinī /

niḥ saṅkalpā nirātaṅkā vinayā vinayapradā // KūrmP_1,11.121 //

jvālāmālāsahastrāḍhyā devadevī manonmanī /

mahābhagavatī durgā vāsudevasamudbhavā // KūrmP_1,11.122 //

mahendropendrabhaginī bhaktigamyā parāvarā /

jñānajñeyā jarātītā vedāntaviṣayā gatiḥ // KūrmP_1,11.123 //

dakṣiṇā dahanā dāhyā sarvabhūtanamaskṛtā /

yogamāyā vibhāvajñā mahāmāyā mahīyasī // KūrmP_1,11.124 //

saṃdhyā sarvasamudbhūtirbrahmavṛkṣāśrayānatiḥ /

bījāṅkurasamudbhūtirmahāśaktirmahāmatiḥ // KūrmP_1,11.125 //

khyātiḥ prajñā citiḥ saṃvit mahābhogīndraśāyinī /

vikṛtiḥ śāṃsarī śāstrī gaṇagandharvasevitā // KūrmP_1,11.126 //

vaiśvānarī mahāśālā devasenā guhapriyā /

mahārātriḥ śivānandā śacī duḥ svapnanāśinī // KūrmP_1,11.127 //

ijyā pūjyā jagaddhātrī durvijñeyā surūpiṇī /

guhāmbikā guṇotpattirmahāpīṭhā marutsutā // KūrmP_1,11.128 //

havyavāhāntarāgādiḥ havyavāhasamudbhavā /

jagadyonirjaganmātā janmamṛtyujarātigā // KūrmP_1,11.129 //

buddhimātā buddhimatī puruṣāntaravāsinī /

tarasvinī samādhisthā trinetrā divisaṃsthitā // KūrmP_1,11.130 //

sarvendriyamanomātā sarvabhūtahṛdi sthitā /

saṃsāratāriṇī vidyā brahmavādimanolayā // KūrmP_1,11.131 //

brahmāṇī bṛhatī brāhmī brahmabhūtā bhavāraṇiḥ /

hiraṇmayī mahārātriḥ saṃsāraparivartikā // KūrmP_1,11.132 //

sumālinī surūpā ca bhāvinī tāriṇī prabhā /

unmīlanī sarvasahā sarvapratyayasākṣiṇī // KūrmP_1,11.133 //

susaumyā candravadanā tāṇḍavāsaktamānasā /

sattvaśuddhikarī śuddhirmalatrayavināśinī // KūrmP_1,11.134 //

jagatpriyā jaganmūrtistrimūrtiramṛtāśrayā /

nirāśrayā nirāhārā niraṅkuravanodbhavā // KūrmP_1,11.135 //

candrahastā vicitrāṅgī stragviṇī padmadhāriṇī /

parāvaravidhānajñā mahāpuruṣapūrvajā // KūrmP_1,11.136 //

vidyeśvarapriyā vidyā vidyujjihvā jitaśramā /

vidyāmayī sahastrākṣī sahastravadanātmajā // KūrmP_1,11.137 //

sahastraraśmiḥ sattvasthā maheśvarapadāśrayā /

kṣālinī sanmayī vyāptā taijasī padmabodhikā // KūrmP_1,11.138 //

mahāmāyāśrayā mānyā mahādevamanoramā /

vyomalakṣmīḥ siharathā cekitānāmitaprabhā // KūrmP_1,11.139 //

vīreśvarī vimānasthā viśokāśokanāśinī /

anāhatā kuṇḍalinā nalinī padmavāsinī // KūrmP_1,11.140 //

sadānandā sadākīrtiḥ sarvabhūtāśrayasthitā /

vāgdevatā brahmakalā kalātītā kalāraṇiḥ // KūrmP_1,11.141 //

brahmaśrīrbrahmahṛdayā brahmaviṣṇuśivapriyā /

vyomaśaktiḥ kriyāśaktirjñānaśaktiḥ parāgatiḥ // KūrmP_1,11.142 //

kṣobhikā bandhikā bhedyā bhedābhedavivarjitā /

abhinnābhinnasaṃsthānā vaṃśinī vaṃśahāriṇī // KūrmP_1,11.143 //

guhyaśaktirguṇātītā sarvadā sarvatomukhī /

bhaginī bhagavatpatnī sakalā kālakāriṇī // KūrmP_1,11.144 //

sarvavit sarvatobhadrā guhyātītā guhāraṇiḥ /

prakriyā yogamātā ca gaṅgā viśveśvareśvarī // KūrmP_1,11.145 //

kapilā kāpilā kāntākanakābhākalāntarā /

puṇyā puṣkariṇī bhoktrī purandarapurassarā // KūrmP_1,11.146 //

poṣaṇī paramaiśvaryabhūtidā bhūtibhūṣaṇā /

pañcabrahmasamutpattiḥ paramārthārthavigrahā // KūrmP_1,11.147 //

dharmodayā bhānumatī yogijñeya manojavā /

manoharā manorakṣā tāpasī vedarūpiṇī // KūrmP_1,11.148 //

vedaśaktirvedamātā vedavidyāprakāśinī /

yogeśvareśvarī mātā mahāśaktirmanomayī // KūrmP_1,11.149 //

viśvāvasthā viyanmūrtirvidyunmālā vihāyasī /

kiṃnarī surabhī vandyā nandinī nandivallabhā // KūrmP_1,11.150 //

bhāratī paramānandā parāparavibhedikā /

sarvapraharaṇopetā kāmyā kāmeśvareśvarī // KūrmP_1,11.151 //

acintyācintyavibhavā hṛllekhā kanakaprabhā /

kūṣmāṇḍī dhanaratnāḍhyā sugandhā gandhāyinī // KūrmP_1,11.152 //

trivikramapadodbhūtā dhanuṣpāṇiḥ śivodayā /

sudurlabhā dhanādyakṣā dhanyā piṅgalalocanā // KūrmP_1,11.153 //

śāntiḥ prabhāvatī dīptiḥ paṅkajāyatalocanā /

ādyā hṛtkamalodbhūtā gavāṃ matā raṇapriyā // KūrmP_1,11.154 //

satkriyā girijā śuddhā nityapuṣṭā nirantarā /

durgākātyāyanīcaṇḍī carcikā śāntavigrahā // KūrmP_1,11.155 //

hiraṇyavarṇā rajanī jagadyantrapravartikā /

mandarādrinivāsā ca śāradā svarṇamālinī // KūrmP_1,11.156 //

ratnamālā ratnagarbhā pṛthvī viśvapramāthinī /

padmānanā padmanibhā nityatuṣṭāmṛtodbhavā // KūrmP_1,11.157 //

dhunvatī duḥ prakampyā ca sūryamātā dṛṣadvatī /

mahendrabhaginī mānyā vareṇyā varadarpitā // KūrmP_1,11.158 //

kalyāṇī kamalā rāmā pañcabhūtā varapradā /

vācyā vareśvarī vandyā durjayā duratikramā // KūrmP_1,11.159 //

kālarātrirmahāvegā vīrabhadrapriyā hitā /

bhadrakālī jaganmātā bhaktānāṃ bhadradāyinī // KūrmP_1,11.160 //

karālā piṅgalākārā nāmabhedāmahāmadā /

yaśasvinī yaśodā ca ṣaḍadhvaparivartikā // KūrmP_1,11.161 //

śaṅkhinī padminī sāṃkhyā sāṃkhyayogapravartikā /

caitrā saṃvatsarārūḍhā jagatsaṃpūraṇīndrajā // KūrmP_1,11.162 //

śumbhāriḥ khecarīsvasthā kambugrīvā kalipriyā /

khagadhvajī khagārūḍhā parārghyā paramālinī // KūrmP_1,11.163 //

aiśvaryavartmanilayā viraktā garuḍāsanā /

jayantī hṛdguhā ramyā gahvireṣṭhā gaṇāgraṇīḥ // KūrmP_1,11.164 //

saṃkalpasiddhā sāmyasthā sarvavijñānadāyinī /

kalikalpaṣahantrī ca guhyopaniṣaduttamā // KūrmP_1,11.165 //

niṣṭhā dṛṣṭiḥ smṛtirvyāptiḥ puṣṭistuṣṭiḥ kriyāvatī /

viśvāmareśvareśānā bhuktirmuktīḥ śivāmṛtā // KūrmP_1,11.166 //

lohitā sarpamālā ca bhīṣaṇī vanamālinī /

anantaśayanānanyā naranārāyaṇodbhavā // KūrmP_1,11.167 //

nṛsiṃhī daityamathanī śaṅkhacakragadādharā /

saṃkarṣaṇasamutpattirambikāpādasaṃśrayā // KūrmP_1,11.168 //

mahājvālā mahāmūrtiḥ sumūrtiḥ sarvakāmadhuk /

suprabhā sustanā gaurī dharmakāmārthamokṣadā // KūrmP_1,11.169 //

bhrūmadhyanilayā pūrvā purāṇapuruṣāraṇiḥ /

mahāvibhūtidā madhyā sarojanayanā samā // KūrmP_1,11.170 //

aṣṭādaśabhujānādyā nīlotpaladalaprabhā /

sarvaśaktyāsanārūḍhā dharmādharmārthavarjitā // KūrmP_1,11.171 //

vairāgyajñānaniratā nirālokā nirindriyā /

vicitragahanādhārā śāśvatasthānavāsinī // KūrmP_1,11.172 //

sthāneśvarī nirānandā triśūlavaradhāriṇī /
aśeṣadevatāmūrtirdevatā varadevatā /
gaṇāmbikā gireḥ putrī niśumbhavinipātinī // KūrmP_1,11.173 //

avarṇa varṇarahitā nivarṇā bījasaṃbhavā /

anantavarṇānanyasthā śaṅkarī śāntamānasā // KūrmP_1,11.174 //

agotrā gomatī goptrī guhyarūpā guṇottarā /

gaurgorgavyapriyā gauṇī gaṇeśvaranamaskṛtā // KūrmP_1,11.175 //

satyamātrā satyasaṃdhā trisaṃdhyā saṃdhivarjitā /

sarvavādāśrayā saṃkhyā saṃkhyayogasamudbhavā // KūrmP_1,11.176 //

asaṃkhyeyāprameyākhyā śūnyā śuddhakulodbhavā /

bindunādasamutpattiḥ śaṃbhuvāmā śaśiprabhā // KūrmP_1,11.177 //

visaṅgā bhedarahitā manojñā madhusūdanī /

mahāśrīḥ śrīsamutpattistamaḥ pāre pratiṣṭhitā // KūrmP_1,11.178 //

tritattvamātā trividhā susūkṣmapadasaṃśrayā /

śāntyatītā malātītā nirvikārā nirāśrayā // KūrmP_1,11.179 //

śivākhyā cittanilayā śivajñānasvarūpiṇī /

daityadānavanirmātrī kāśyapī kālakalpikā // KūrmP_1,11.180 //

śāstrayoniḥ kriyāmūrtiścaturvargapradarśikā /

nārāyaṇī narodbhūtiḥ kaumudī liṅgadhāriṇī // KūrmP_1,11.181 //

kāmukī lalitā bhāvā parāparavibhūtidā /

parāntajātamahimā baḍavā vāmalocanā // KūrmP_1,11.182 //

subhadrā devakī sītā vedavedāṅgapāragā /

manasvinī manyumātā mahāmanyusamudbhavā // KūrmP_1,11.183 //

amṛtyuramṛtā svāhā puruhūtā puruṣṭutā /

aśocyā bhinnaviṣayā hiraṇyarajatapriyā // KūrmP_1,11.184 //

hiraṇyā rājatī haimī hemābharaṇabhūṣitā /

vibhrājamānā durjñeyā jyotiṣṭomaphalapradā // KūrmP_1,11.185 //

mahānidrāsamudbhūtiranidrā satyadevatā /

dīrghākakudminī hṛdyā śāntidā śāntivardhinī // KūrmP_1,11.186 //

lakṣmyādiśaktijananī śakticakrapravartikā /

triśaktijananī janyā ṣaḍūrmiparirjitā // KūrmP_1,11.187 //

sudhāmā karmakaraṇī yugāntadahanātmikā /

saṃkarṣaṇī jagaddhātrī kāmayoniḥ kirīṭinī // KūrmP_1,11.188 //

aindrī trailokyanamitā vaiṣṇavī parameśvarī /

pradyumnadayitā dāntā yugmadṛṣṭistrilocanā // KūrmP_1,11.189 //

madotkaṭā haṃsagatiḥ pracaṇḍā caṇḍavikramā /

vṛṣāveśā viyanmātā vindhyaparvatavāsinī // KūrmP_1,11.190 //

himavanmerunilayā kailāsagirivāsinī /

cāṇūrahantṛtanayā nītijñā kāmarūpiṇī // KūrmP_1,11.191 //

vedavidyāvratasnātā dharmaśīlānilāśanā /

vīrabhadrapriyā vīrā mahākālasamudbhavā // KūrmP_1,11.192 //

vidyādharapriyā siddhā vidyādharanirākṛtiḥ /

āpyāyanī harantī ca pāvanī poṣaṇī khilā // KūrmP_1,11.193 //

mātṛkā manmathodbhūtā vārijā vāhanapriyā /

karīṣiṇī sudhāvāṇī vīṇāvādanatatparā // KūrmP_1,11.194 //

sevitā sevikā sevyā sinīvālī garutmatī /

arundhatī hiraṇyākṣī mṛgāṅkā mānadāyinī // KūrmP_1,11.195 //

vasupradā vasumatī vasordhārā vasuṃdharā /

dhārādharā varārohā varāvarasahastradā // KūrmP_1,11.196 //

śrīphalā śrīmatī śrīśā śrīnivāsā śivapriyā /

śrīdharā śrīkarī kalyā śrīdharārdhaśarīriṇī // KūrmP_1,11.197 //

anantadṛṣṭirakṣudrā dhātrīśā dhanadapriyā /

nihantrī daityasaṅghānāṃ sihikā sihavāhanā // KūrmP_1,11.198 //

suṣeṇā candranilayā sukīrtiśchinnasaṃśayā /

rasajñā rasadā rāmā lelihānāmṛtastravā // KūrmP_1,11.199 //

nityoditā svayañjyotirutsukā mṛtajīvanī /

vajradaṇḍā vajrajihvā vaidevī vajravigrahā // KūrmP_1,11.200 //

maṅgalyā maṅgalā mālā malinā malahāriṇī /

gāndharvo gāruḍī cāndrī kambalāśvatarapriyā // KūrmP_1,11.201 //

saudāminī janānandā bhrukuṭīkuṭilānanā /

karṇikārakarā kakṣyā kaṃsaprāṇāpahāriṇī // KūrmP_1,11.202 //

yugandharā yugāvartā trisaṃdhyā harṣavardhanī /

pratyakṣadevatā divyā divyagandhā divāparā // KūrmP_1,11.203 //

śakrāsanagatā śākrī sādhvī nārī śavāsanā /

iṣṭā viśiṣṭā śiṣṭeṣṭā śiṣṭāśiṣṭaprapūjitā // KūrmP_1,11.204 //

śatarūpā śatāvartā vinatā surabhiḥ surā /

surendramātā sudyumnā suṣumnā sūryasaṃsthitā // KūrmP_1,11.205 //

samīkṣyā satpratiṣṭhā ca nivṛttirjñānapāragā /

dharmaśāstrārthakuśalā dharmajñā dharmavāhanā // KūrmP_1,11.206 //

dharmādharmavinirmātrī dhārmikāṇāṃ śivapradā /

dharmaśaktirdharmamayī vidharmā viśvadharmiṇī // KūrmP_1,11.207 //

dharmāntarā dharmameghā dharmapūrvā dhanāvahā /

dharmopadeṣṭrī dharmatmā dharmagamyā dharādharā // KūrmP_1,11.208 //

kāpālī śākalā mūrtiḥ kalā kalitavigrahā /

sarvaśaktivinirmuktā sarvaśaktyāśrayāśrayā // KūrmP_1,11.209 //

sarvā sarveśvarī sūkṣmā susūkṣmā jñānarūpiṇī /
pradhānapuruṣeśeśā mahādevaikasākṣiṇī /
sadāśivā viyanmūrtirviśvamūrtiramūrtikā // KūrmP_1,11.210 //

evaṃ nāmnāṃ sahastreṇa stutvāsau himavān giriḥ /

bhūyaḥ praṇamya bhītātmā provācedaṃ kṛtāñjaliḥ // KūrmP_1,11.211 //

yadetadaiśvaraṃ rūpaṃ ghoraṃ te parameśvari /

bhīto 'smi sāmprataṃ dṛṣṭvā rūpamanyat pradarśaya // KūrmP_1,11.212 //

evamuktātha sā devī tena śailena pārvatī /

saṃhṛtya darśayāmāsa svarūpamaparaṃ punaḥ // KūrmP_1,11.213 //

nīlotpaladalaprakhyaṃ nīlotpalasugandhikam /

dvinetraṃ dvibhujaṃ saumyaṃ nīlālakavibhūṣitam // KūrmP_1,11.214 //

raktapādāmbujatalaṃ suraktakarapallavam /

śrīmad viśālasaṃvṛttalalāṭatilakojjvalam // KūrmP_1,11.215 //

bhūṣitaṃ cārusarvāṅgaṃ bhūṣaṇairatikomalam /

dadhānamurasā mālāṃ viśālāṃ hemanirmitām // KūrmP_1,11.216 //

īṣatsmitaṃ suvimboṣṭhaṃ nūpurārāvasaṃyutam /

prasannavadanaṃ divyamanantamahimāspadam // KūrmP_1,11.217 //

tadīdṛśaṃ samālokya svarūpaṃ śailasattamaḥ /

bhītiṃ saṃtyajya hṛṣṭātmā babhāṣe parameśvarīm // KūrmP_1,11.218 //

himavānuvāca
adya me saphalaṃ janma adya me saphalaṃ tapaḥ /
yanme sākṣāt tvamavyaktāprasannā dṛṣṭigocarā // KūrmP_1,11.219 //

tvayā sṛṣṭaṃ jagat sarvaṃ pradhānādyantvayi sthitam /

tvayyeva līyate devi tvameva ca parā gatiḥ // KūrmP_1,11.220 //

vadanti kecit tvāmeva prakṛtiṃ prakṛteḥ parām /

apare paramārthajñāḥ śiveti śivasaṃśraye // KūrmP_1,11.221 //

tvayi pradhānaṃ puruṣo mahān brahmā tatheśvaraḥ /

avidyā niyatirmāyā kalādyāḥ śataśo 'bhavan // KūrmP_1,11.222 //

tvaṃ hi sā paramā śaktiranantā parameṣṭhinī /

sarvabhedavinirmuktā sarvebhedāśrayā nijā // KūrmP_1,11.223 //

tvāmadhiṣṭhāya yogeśi mahādevo maheśvaraḥ /

pradhānādyaṃ jagat kṛtsnaṃ karoti vikaroti ca // KūrmP_1,11.224 //

tvayaiva saṃgato devaḥ svamānandaṃ samaśnute /

tvameva paramānandastvamevānandadāyinī // KūrmP_1,11.225 //

tvamakṣaraṃ paraṃ vyoma mahajjyotirnirañjanam /

śivaṃ sarvagataṃ sūkṣmaṃ paraṃ brahmā sanātanam // KūrmP_1,11.226 //

tvaṃ śakraḥ sarvadevānāṃ brahmā brahmavidāmasi /

vāyurbalavatāṃ devi yogināṃ tvaṃ kumārakaḥ // KūrmP_1,11.227 //

ṛṣīṇāṃ ca vasiṣṭhastvaṃ vyāso vedavidāmasi /

sāṃkhyānāṃ kapilo devo rudrāṇāmasi śaṅkaraḥ // KūrmP_1,11.228 //

ādityānāmupendrastvaṃ vasūnāṃ caiva pāvakaḥ /

vedānāṃ sāmavedastvaṃ gāyatrī chandasāmasi // KūrmP_1,11.229 //

adhyātmavidyā vidyānāṃ gatīnāṃ param gatiḥ /

māyā tvaṃ sarvaśaktīnāṃ kālaḥ kalayatāmasi // KūrmP_1,11.230 //

oṅkāraḥ sarvaguhyānāṃ varṇānāṃ ca dvijāttamaḥ /

āśramāṇāṃ ca gārhasthyamīśvarāṇāṃ maheśvaraḥ // KūrmP_1,11.231 //

puṃsāṃ tvamekaḥ puruṣaḥ sarvabhūtahṛdi sthitaḥ /

sarvopaniṣadāṃ devi guhyopaniṣaducyate // KūrmP_1,11.232 //

īśānaścāsi kalpānāṃ yugānāṃ kṛtameva ca /

ādityaḥ sarvamārgāṇāṃ vācāṃ devi sarasvatī // KūrmP_1,11.233 //

tvaṃ lakṣmīścārurūpāṇāṃ viṣṇurmāyāvināmasi /

arundhatī satīnāṃ tvaṃ suparṇaḥ patatāmasi // KūrmP_1,11.234 //

sūktānāṃ pauruṣaṃ sūktaṃ jyeṣṭhasāma ca sāmasu /

sāvitrī cāsi japyānāṃ yajuṣāṃ śatarudriyam // KūrmP_1,11.235 //

parvatānāṃ mahāmerurananto bhogināmasi /

sarveṣāṃ tvaṃ paraṃ brahma tvanmayaṃ sarvameva hi // KūrmP_1,11.236 //

rūpaṃ tavośeṣakalāvihīna-
magocaraṃ nirmalamekarūpam /
anādimadhyāntamanantāmādyaṃ
namāmi satyaṃ tamasaḥ parastāt // KūrmP_1,11.237 //

yadeva paśyanti jagatprasūtiṃ
vedāntavijñānaviniścitārthāḥ /
ānandamātraṃ praṇavābhidhānaṃ
tadeva rūpaṃ śaraṇaṃ prapadye // KūrmP_1,11.238 //

aśeṣabhūtāntarasanniviṣṭaṃ
pradhānapuṃyogaviyogahetum /
tejomayaṃ janmavināśahīnaṃ
prāṇābhidhānaṃ praṇato 'smi rūpam // KūrmP_1,11.239 //

ādyantahīnaṃ jagadātmabhūtaṃ
vibhinnasaṃsthaṃ prakṛteḥ parastāt /
kūṭasthamavyaktavapustavaiva
namāmi rūpaṃ puruṣābhidhānam // KūrmP_1,11.240 //

sarvāśrayaṃ sarvajagadvidhānaṃ
sarvatragaṃ janmavināśahīnam /
sūkṣmaṃ vicitraṃ triguṇaṃ pradhānaṃ
nato 'smi te rūpamaluptabhedam // KūrmP_1,11.241 //

ādyaṃ mahat te puruṣātmarūpaṃ
prakṛtyavasthaṃ triguṇātmabījam /
aiśvaryavijñānavirāgadharmaiḥ
samanvitaṃ devi nato 'smi rūpam // KūrmP_1,11.242 //

dvisaptalokātmakamambusaṃsthaṃ
vicitrabhedaṃ puruṣaikanātham /
anantabhūtairadhivāsitaṃ te
nato 'smi rūpaṃ jagadaṇḍasaṃjñam // KūrmP_1,11.243 //

aśeṣavedātmakamekamādyaṃ
svatejasā pūritalokabhedam /
trikālahetuṃ rapameṣṭhisaṃjñaṃ
namāmi rūpaṃ ravimaṇḍalastham // KūrmP_1,11.244 //

sahastramūrdhānamanantaśaktiṃ
sahastrabāhuṃ puruṣaṃ purāṇam /
śayānamantaḥ salile tathaiva
nārāyaṇākhyaṃ praṇato 'smi rūpam // KūrmP_1,11.245 //

daṃṣṭrākarālaṃ tridaśābhivandyaṃ
yugāntakālānalakalparūpam /
aśeṣabhūtāṇḍavināśahetuṃ
namāmi rūpaṃ tava kālasaṃjñam // KūrmP_1,11.246 //

phaṇāsahastreṇa virājamānaṃ
bhogīndramukhyairabhipūjyamānam /
janārdanārūḍhatanuṃ prasuptaṃ
nato 'smi rūpaṃ tava śeṣasaṃjñam // KūrmP_1,11.247 //

avyāhataiśvaryamayugmanetraṃ
brahmāmṛtānandarasajñamekam /
yugāntaśeṣaṃ divi nṛtyamānaṃ
nato 'smi rūpaṃ tava rudrasaṃjñam // KūrmP_1,11.248 //

prahīṇaśokaṃ vimalaṃ pavitraṃ
surāsurairarcitāpādapadmam /
sukomalaṃ devi viśālaśumraṃ
namāmi te rūpamidaṃ namāsi // KūrmP_1,11.249 //

oṃ namaste mahādevi namaste parameśvari /

namo bhagavatīśāni śivāyai te namo namaḥ // KūrmP_1,11.250 //

tvanmayo 'haṃ tvadādhārastvameva ca gatirmama /

tvāmeva śaraṇaṃ yāsye prasīda parameśvari // KūrmP_1,11.251 //

mayā nāsti samo loke devo vādānavo 'pi vā /

jaganmātaiva matputrī saṃbhūtā tapasā yataḥ // KūrmP_1,11.252 //

eṣā tavāmbikā devi kilābhūta pitṛkanyakā /

menāśeṣajaganmāturaho vuṇyasya gauravam // KūrmP_1,11.253 //

pāhi māmamareśāni menayā saha sarvadā /

namāmi tava pādābjaṃ vrajāmi śaraṇaṃ śivām // KūrmP_1,11.254 //

aho me sumahad bhāgyaṃ mahādevīsamāgamāt /

ājñāpaya mahādevi kiṃ kariṣyāmi śaṅkari // KūrmP_1,11.255 //

etāvaduktvā vacanaṃ tadā himagirīśvaraḥ /

saṃprekṣaṇamāṇo girijāṃ prāñjaliḥ pārśvato 'bhavat // KūrmP_1,11.256 //

atha sā tasya vacanaṃ niśamya jagato 'raṇiḥ /

sasmitaṃ prāha pitaraṃ smṛtvā paśupatiṃ patim // KūrmP_1,11.257 //

devyuvāca
śṛṇuṣva caitat paramaṃ guhyamīśvaragocaram /
upadeśaṃ giriśreṣṭha sevitaṃ brahmavādibhiḥ // KūrmP_1,11.258 //

yanme sākṣāt paraṃ rūpamaiśvaraṃ dṛṣṭamadbhutam /

sarvaśaktisamāyuktamanantaṃ prerakaṃ param // KūrmP_1,11.259 //

śāntaḥ samāhitamanā dambhāhaṅkāravarjitaḥ /

tanniṣṭhastatparo bhūtvā tadeva śaraṇaṃ vraja // KūrmP_1,11.260 //

bhaktyā tvananyayā tāta padbhāvaṃ paramāśritaḥ /

sarvayajñatapodānaistadevārcaya sarvadā // KūrmP_1,11.261 //

tadeva manasā paśya tad dhyāyasva japasva ca /

mamopadeśāt saṃsāraṃ nāśayāmi tavānagha // KūrmP_1,11.262 //

ahaṃ vai matparān bhaktānaiśvaraṃ yogamāsthitān /

saṃsārasāgarādasmāduddharāmyacireṇa tu // KūrmP_1,11.263 //

dhyānena karmayogena bhaktyā jñānena caiva hi /

prāpyāhaṃ te giriśreṣṭha nānyathā karmakoṭibhiḥ // KūrmP_1,11.264 //

śrutismṛtyuditaṃ samyak karma varṇāśramātmakam /

adhyātmajñānasahitaṃ muktaye satataṃ kuru // KūrmP_1,11.265 //

dharmāt saṃjāyate bhaktirbhaktyā saṃprāpyate param /

śrutismṛtibhyāmudito dharmo yajñādiko mataḥ // KūrmP_1,11.266 //

nānyato jāyate dharmo vedād dharmo hi nirbabhau /

tasmānmumukṣurdharmārtho madrūpaṃ vedamāśrayet // KūrmP_1,11.267 //

mamaivaiṣā parā śaktirvedasaṃjñā purātanī /

ṛgyajuḥ sāmarūpeṇa sargādau saṃpravartate // KūrmP_1,11.268 //

teṣāmeva ca guptyarthaṃ vedānāṃ bhagavānajaḥ /

brāhmaṇādīn sasarjātha sve sve karmaṇyayojayat // KūrmP_1,11.269 //

ye na kurvanti tad dharmaṃ tadarthaṃ brahmanirmitam /

teṣāmadhastād narakāṃstāmistrādīnakalpayat // KūrmP_1,11.270 //

na ca vedād ṛte kiñcicchāstradharmābhidhāyakam /

yo 'nyatraramateso 'saunasaṃbhāṣyo dvijātibhiḥ // KūrmP_1,11.271 //

yāni śāstrāṇi dṛśyante loke 'smin vividhānitu /

śrutismṛtiviruddhāni niṣṭhā teṣāṃ hi tāmasī // KūrmP_1,11.272 //

kāpālaṃ pañcarātraṃ ca yāmalaṃ vāmamārhatam /

evaṃvidhāni cānyāni mohanārthāni tāni tu // KūrmP_1,11.273 //

ye kuśāstrābhiyogena mohayantīha mānavān /

mayā sṛṣṭāni śāstrāṇi mohāyaiṣāṃ bhavāntare // KūrmP_1,11.274 //

vedārthavittamaiḥ kāryaṃ yat smṛtaṃ karma vaidikam /

tat prayatnena kurvanti matpriyāste hi ye narāḥ // KūrmP_1,11.275 //

varṇānāmanukampārthaṃ manniyogād virāṭ svayam /

svāyaṃbhuvo manurdhārmān munīnāṃ pūrvamuktavānā // KūrmP_1,11.276 //

śrutvā cānye 'pi munayastanmukhād dharmamuttamam /

cakrurdharmapratiṣṭhārthaṃ dharmaśāstrāṇi caiva hi // KūrmP_1,11.277 //

teṣu cāntarhiteṣvevaṃ yugānteṣu maharṣayaḥ /

brahmaṇo vacanāt tāni kariṣyanti yuge yuge // KūrmP_1,11.278 //

aṣṭādaśa purāṇāni vyāsena kathitāni tu /

niyogād brahmaṇo rājaṃsteṣu dharmaḥ pratiṣṭhitaḥ // KūrmP_1,11.279 //

anyānyupapurāṇāni tacchiṣyaiḥ kathitāni tu /

yuge yuge 'tra sarveṣāṃ kartā vai dharmaśāstravit // KūrmP_1,11.280 //

śikṣā kalpo vyākaraṇaṃ niruktaṃ chanda eva ca /

jyotiḥ śāstraṃ nyāyavidyā mīmāṃsā copabṛṃhaṇam // KūrmP_1,11.281 //

evaṃ caturdaśaitāni vidyāsthānāni sattama /

caturvedaiḥ sahoktāni dharmo nānyatra vidyate // KūrmP_1,11.282 //

evaṃ paitāmahaṃ dharmaṃ manuvyāsādayaḥ param /

sthāpayanti mamādeśād yāvadābhūtasaṃplavam // KūrmP_1,11.283 //

brahmaṇā saha te sarve saṃprāpte pratisaṃcare /

parasyānte kṛtātmānaḥ praviśanti paraṃ padam // KūrmP_1,11.284 //

tasmāt sarvaprayatnena dharmārthaṃ vedamāśrayet /

dharmeṇa sahitaṃ jñānaṃ paraṃ brahma prakāśayet // KūrmP_1,11.285 //

ye tu saṅgān parityajya māmeva śaraṇaṃ gatāḥ /

upāsate sadā bhaktyā yogamaiśvaramāsthitāḥ // KūrmP_1,11.286 //

sarvabhūtadayāvantaḥ śāntā dāntā vimatsarāḥ /

amānino buddhimantastāpasāḥ śaṃsitavratāḥ // KūrmP_1,11.287 //

maccittā madgataprāṇā majjñānakathane ratāḥ /

saṃnyāsino gṛhasthāśca vanasthā brahmacāriṇaḥ // KūrmP_1,11.288 //

teṣāṃ nityābhiyuktānāṃ māyātattvasamutthitam /

nāśayāmi tamaḥ kṛtsnaṃ jñānadīpane mā cirāt // KūrmP_1,11.289 //

te sunirdhūtatamaso jñānenaikena manmayāḥ /

sadānandāstu saṃsāre na jāyante punaḥ punaḥ // KūrmP_1,11.290 //

tasmāt sarvaprakāreṇa madbhakto matparāyaṇaḥ /

māmevārcaya sarvatra menayā saha saṃgataḥ // KūrmP_1,11.291 //

aśakto yadi me dhyātumaiśvaraṃ rūpamavyayam /

tato me sakalaṃ rūpaṃ kālādyaṃ śaraṇaṃ vraja // KūrmP_1,11.292 //

yad yat svarūpaṃ me tāta manaso gocaraṃ bhavet /

tanniṣṭhastatparo bhūtvā tadarcanaparo bhava // KūrmP_1,11.293 //

yattu me niṣkalaṃ rūpaṃ cinmātraṃ kevalaṃ śivam /

sarvopādhivinirmuktamanantamamṛtaṃ param // KūrmP_1,11.294 //

jñānenaikena tallabhyaṃ kleśena paramaṃ padam /

jñānameva prapaśyanto māmeva praviśanti te // KūrmP_1,11.295 //

tadbuddhayastadātmānastanniṣṭhāstatparāyaṇāḥ /

gacchantyapunarāvṛttiṃ jñānanirdhūtakalmaṣāḥ // KūrmP_1,11.296 //

māmanāśritya paramaṃ nirvāṇamamalaṃ padam /

prāpyate na hi rājendra tato māṃ śaraṇaṃ vraja // KūrmP_1,11.297 //

ekatvena pṛthaktvena tathā cobhayato 'pi vā /

māmupāsya mahārāja tato yāsyāsi tatpadam // KūrmP_1,11.298 //

māmanāśritya tat tattvaṃ svabhāvavimalaṃ śivam /

jñāyate na hi rājendra tato māṃ śaraṇaṃ vraja // KūrmP_1,11.299 //

tasmāt tvamakṣaraṃ rūpaṃ nityaṃ cārūpamaiśvaram /

ārādhaya prayatnena tato bandhaṃ prahāsyasi // KūrmP_1,11.300 //

karmaṇā manasā vācā śivaṃ sarvatra sarvadā /

samārādhaya bhāvena tato yāsyasi tatpadam // KūrmP_1,11.301 //

na vai paśyanti tat tattvaṃ mohitā mama māyayā /

anādyanantaṃ paramaṃ maheśvaramajaṃ śivam // KūrmP_1,11.302 //

sarvabhūtātmabhūtasthaṃ sarvādhāraṃ nirañjanam /

nityānandaṃ nirābhāsaṃ nirguṇaṃ tamasaḥ param // KūrmP_1,11.303 //

advaitamacalaṃ brahma niṣkalaṃ niṣprapañcakam /

svasaṃvedyamavedyaṃ tat pare vyomni vyavasthitam // KūrmP_1,11.304 //

sūkṣmeṇa tamasā nityaṃ veṣṭitā mama māyayā /

saṃsārasāgare ghore jāyante ca punaḥ punaḥ // KūrmP_1,11.305 //

bhaktyā tvananyayā rājan samyag jñānena caiva hi /

anveṣṭavyaṃ hi tad brahma janmabandhanivṛttaye // KūrmP_1,11.306 //

ahaṅkāraṃ ca mātsaryaṃ kāmaṃ krodhaṃ parigraham /

adharmābhiniveśaṃ ca tyaktvā vairāgyamāsthitaḥ // KūrmP_1,11.307 //

sarvabhūteṣu cātmānaṃ sarvabhūtāni cātmani /

anvīkṣya cātmanātmānaṃ brahmabhūyāya kalpate // KūrmP_1,11.308 //

brahmabhūtaḥ prasannātmā sarvabhūtābhayapradaḥ /

aiśvarīṃ paramāṃ bhaktiṃ vindetānanyagāminīm // KūrmP_1,11.309 //

vīkṣate tat paraṃ tattvamaiśvaraṃ brahmaniṣkalam /

sarvasaṃsāranirmukto brahmaṇeyavāvatiṣṭhate // KūrmP_1,11.310 //

brahmaṇo hi pratiṣṭhāyaṃ parasya paramaḥ śivaḥ /

anantasyāvyayasyaikaḥ svātmādhāro maheśvaraḥ // KūrmP_1,11.311 //

jñānena karmayogena bhaktiyogena vā nṛpa /

sarvasaṃsāramuktyarthamīśvaraṃ satataṃ śraya // KūrmP_1,11.312 //

eṣa guhyopadeśaste mayā datto girīśvara /

anvīkṣya caitadakhilaṃ yatheṣṭaṃ kartumarhasi // KūrmP_1,11.313 //

ahaṃ vai yācitā devaiḥ saṃjātā parameśvarāt /

vinindya dakṣaṃ pitaraṃ maheśvaravinindakam // KūrmP_1,11.314 //

dharmasaṃsthāpanārthāya tavārādhanakāraṇāt /

menādehasamutpannā tvāmeva pitaraṃ śritā // KūrmP_1,11.315 //

sa tvaṃ niyogād devasya brahmaṇaḥ paramātmanaḥ /

pridāsyase māṃ rudrāya svayaṃvarasamāgame // KūrmP_1,11.316 //

tatsaṃbandhācca te rājan sarve devāḥ savāsavāḥ /

tvāṃ namasyanti vai tāta prasīdati ca śaṅkaraḥ // KūrmP_1,11.317 //

tasmāt sarvaprayatnena māṃ viddhīśvaragocarām /

saṃpūjya devamīśānaṃ śaraṇyaṃ śaraṇaṃ vraja // KūrmP_1,11.318 //

sa evamukto bhagavān devadevyā girīśvaraḥ /

praṇamya śirasā devīṃ prāñjaliḥ punarabravīt // KūrmP_1,11.319 //

vistareṇa maheśāni yogaṃ māheśvaraṃ param /

jñānaṃ caivātmano yogaṃ sādhanāni pracakṣva me // KūrmP_1,11.320 //

tasyaitat paramaṃ jñānamātmayogamanuttamam /

yathāvad vyājahāreśāsādhanānica vistarāt // KūrmP_1,11.321 //

niśamya vadanāmbhojād girīndro lokapūjitaḥ /

lokamātuḥ paraṃ jñānaṃ yogāsakto 'bhavatpunaḥ // KūrmP_1,11.322 //

pradadau ca maheśāya pārvatīṃ bhāgyagauravāt /

niyogād brahmaṇaḥ sādhvīṃ devānāṃ caiva saṃnidhau // KūrmP_1,11.323 //

ya imaṃ paṭhate 'dhyāyaṃ devyā māhātmyakīrtanam /

śivasya saṃnidhau bhaktyā sucistadbhāvabhāvitaḥ // KūrmP_1,11.324 //

sarvapāpavinirmukto divyayogasamanvitaḥ /

ullaṅghya brahmaṇo lokandevyāḥ sthānamavāpnuyāt // KūrmP_1,11.325 //

yaścaitat paṭhate stotraṃ brāhmaṇānāṃ samīpataḥ /

devyāḥ samāhitamanāḥ sarvapāpaiḥ pramucyate // KūrmP_1,11.326 //

nāmnāmaṣṭasahastraṃ tu devyā yat samudīritam /

jñātvār'kamaṇḍalagatāṃ saṃbhāvya parameśvarīm // KūrmP_1,11.327 //

abhyarcya gandhapuṣpādyairbhaktiyogasamanvitaḥ /

saṃsmaran paramaṃ bhāvaṃ devyā māheśvaraṃ param // KūrmP_1,11.328 //

ananyamānaso nityaṃ japedāmaraṇād dvijaḥ /

so 'ntakāle smṛtiṃ labdhvāparaṃ brahmādhigacchati // KūrmP_1,11.329 //

athavā jāyate vipro brāhmaṇānāṃ kule śucau /

pūrvasaṃskāramāhātmyād brahmavidyāmavāpya saḥ // KūrmP_1,11.330 //

saṃprāpya yogaṃ paramaṃ divyaṃ tat pārameśvaram /

śāntaḥ sarvagāto bhūtvā śivasāyujyamānapnuyāt // KūrmP_1,11.331 //

pratyekaṃ cātha nāmāni juhuyāt savanatrayam /

pūtanādikṛtairdeṣairgrahadoṣaiśca mucyate // KūrmP_1,11.332 //

japed vāharaharnityaṃ saṃvatsaramatandritaḥ /

śrīkāmaḥ pārvatīṃ devīṃ pūjayitvā vidhānataḥ // KūrmP_1,11.333 //

saṃpūjya pārśvataḥ śaṃbhuṃ trinetraṃ bhaktisaṃyutaḥ /

labhate mahatīṃ lakṣmīṃ mahādevaprasādataḥ // KūrmP_1,11.334 //

tasmāt sarvaprayatnena japtavyaṃ hi dvijātibhiḥ /

sarvapāpānodārthaṃ devyā nāma sahastrakam // KūrmP_1,11.335 //

prasaṅgāt kathitaṃ viprā devyā māhātmyamuttamam /

ataḥ paraṃ prajāsargaṃ bhṛgvādīnāṃ nibodhata // KūrmP_1,11.336 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ekādaśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
bhṛgoḥ khyātyāṃ samutpannā lakṣmīrnārāyaṇapriyā /
devau dhātāvidhātārau merorjāmātarau tathā // KūrmP_1,12.1 //

āyatirniyatirmeroḥ kanye caiva mahātmanaḥ /

dhātāvidhātroste bhārye tayorjātau sutāvubhau // KūrmP_1,12.2 //

prāṇaścaiva mṛkaṇḍuśca mārkaṇḍeyo mṛkaṇḍutaḥ /

tathā vedaśirā nāma prāṇasya dyutimān sutaḥ // KūrmP_1,12.3 //

marīcerapi saṃbhūtiḥ paurṇamāsamasūyata /

kanyācatuṣṭayaṃ caiva sarvalakṣaṇasaṃyutam // KūrmP_1,12.4 //

tuṣṭirjyeṣṭhā tathā vṛṣṭiḥ kṛṣṭiścāpacitistathā /

virajāḥ parvaścaiva paurṇamāsasya tau sutau // KūrmP_1,12.5 //

kṣamā tu suṣuve putrān pulahasya prajāpateḥ /

kardamaṃ ca varīyāṃsaṃ sahiṣṇuṃ munisattamam // KūrmP_1,12.6 //

tathaiva ca kanīyāsaṃ taponirdhūtakalpaṣam /

anasūyā tathaivātrerjajñe putrānakalpaṣān // KūrmP_1,12.7 //

somaṃ durvāsasaṃ caiva dattātreyaṃ ca yoginam /

smṛtiścāṅgirasaḥ putrīrjajñe lakṣaṇasaṃyutāḥ // KūrmP_1,12.8 //

sinīvālīṃ kuhūṃ caiva rākāmanumatiṃ tathā /

prītyāṃ pulastyo bhagavān dattātrimasṛjat prabhuḥ // KūrmP_1,12.9 //

pūrvajanmani so 'gastyaḥ smṛtaḥ svāyaṃbhuve 'ntare /

vedabāhuṃ tathā kanyāṃ sannatiṃ nāma nāmataḥ // KūrmP_1,12.10 //

putrāṇāṃ ṣaṣṭisāhastraṃ saṃtatiḥ suṣuve kratoḥ /

te cordhvaretasaḥ sarve bālakhilyā iti smṛtāḥ // KūrmP_1,12.11 //

vasiṣṭhaśca tathorjāyāṃ saptaputrānajījanat /

kanyāṃ ca puṇḍarīkākṣāṃ sarveśobhāsamanvitām // KūrmP_1,12.12 //

rajohaścordhvabāhuśca savanaścānaghastathā /

sutapāḥ śukra ityete sapta putrā mahaujasaḥ // KūrmP_1,12.13 //

yo 'sau rudrātmako vahnirbrahmaṇastanayo dvijāḥ /

svāhā tasmāt sutān lebhe trīnudārān mahaujasaḥ // KūrmP_1,12.14 //

pāvakaḥ pavamānaśca śuciragniśca te trayaḥ /

nirmathyaḥ pavamānaḥ syād vaidyutaḥ pāvakaḥ smṛtaḥ // KūrmP_1,12.15 //

yaścāsau tapate sūryaḥ śuciragnistvasau smṛtaḥ /

teṣāṃ tu saṃtatāvanye catvāriṃśca pañca ca // KūrmP_1,12.16 //

pāvakaḥ pavamānaśca śucisteṣāṃ pitā ca yaḥ /

ete caikonapañcāśad vahnayaḥ parikīrtitaḥ // KūrmP_1,12.17 //

sarve tapasvinaḥ proktāḥ sarve yajñeṣu bhāginaḥ /

rudrātmakāḥ smṛtāḥ sarve tripuṇḍrāṅkitamastakāḥ // KūrmP_1,12.18 //

ayajvānaśca yajvānaḥ pitaro brahmaṇaḥ smṛtāḥ /

agniṣvāttā barhiṣado dvidhā teṣāṃ vyavasthitiḥ // KūrmP_1,12.19 //

tebhyaḥ svadhā sutāṃ jajñe menāṃ vaitaraṇīṃ tathā /

te ubhe brahmavādinyau yoginyau munisattamāḥ // KūrmP_1,12.20 //

asūta menā mainākaṃ krauñcaṃ tasyānujaṃ tathā /

gaṅgā himavato jajñe sarvalokaikapāvanī // KūrmP_1,12.21 //

svayogāgnibalād devīṃ lebhe putrīṃ maheśvarīṃ /

yathāvat kathitaṃ pūrvaṃ devyā māhātmyamuttamam // KūrmP_1,12.22 //

eṣā dakṣasya kanyānāṃ mayāpatyānusaṃtatiḥ /

vyākhyātā bhavatāmadya manoḥ sṛṣṭiṃ nibodhata // KūrmP_1,12.23 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge dvādaśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
priyavratottānapādau manoḥ svāyaṃbhuvasya tu /
dharmajñau sumahāvīryau śatarūpā vyajījanat // KūrmP_1,13.1 //

tatastūttānapādasya dhruvo nāma suto 'bhavat /

bhakto nārāyaṇe deve prāptavān sthānamuttamam // KūrmP_1,13.2 //

dhruvāt śliṣṭiñca bhavyaṃ ca bhāryā śambhurvyajāyata /

śliṣṭerādhatta succhāyā pañca putrānakalpaṣān // KūrmP_1,13.3 //

vasiṣṭhavacanād devī tapastaptvā suduścaram /

ārādhya puruṣaṃ viṣṇuṃ śālagrāme janārdanam // KūrmP_1,13.4 //

ripuṃ ripuñjayaṃ vipraṃ vṛkalaṃ vṛṣatejasam /

nārāyaṇaparān śuddhān svadharmaparipālakān // KūrmP_1,13.5 //

riporādhatta bṛhatī cakṣuṣaṃ sarvatejasam /
so 'jījanat puṣkariṇyāṃ vairaṇyāṃ cākṣuṣaṃ manum /
prajāpaterātmajāyāṃ vīraṇasya mahātmanaḥ // KūrmP_1,13.6 //

manorajāyanta daśa naḍvalāyāṃ mahaujasaḥ /

kanyāyāṃ sumahāvīryā vairājasya prajāpateḥ // KūrmP_1,13.7 //

ūruḥ pūruḥ śatadyumnastapasvī satyavāk śuciḥ /

agniṣṭudatirātraśca sudyumnaścābhimanyukaḥ // KūrmP_1,13.8 //

ūrorajanayat putrān ṣaḍāgneyī mahābalān /

aṅgaṃ sumanasaṃ svātiṃ kratumaṅgirasaṃ śivam // KūrmP_1,13.9 //

aṅgād veno 'bhavat paścād bainyo venādajāyata /

yo 'sau pṛthuriti khyātaḥ prajāpālo mahābalaḥ // KūrmP_1,13.10 //

yena dugdhā mahī pūrvaṃ prājānāṃ hitakāraṇāt /

niyogād brahmaṇaḥ sārdhaṃ devendreṇa mahaujasā // KūrmP_1,13.11 //

venaputrasya vitate purā paitāmahe makhe /

sūtaḥ paurāṇiko jajñe māyārūpaḥ svayaṃ hariḥ // KūrmP_1,13.12 //

pravaktā sarvaśāstrāṇāṃ dharmajño guṇavatsalaḥ /

taṃ māṃ nitta muniśreṣṭhāḥ pūrvodbhūtaṃ sanātanam // KūrmP_1,13.13 //

asmin manvantare vyāsaḥ kṛṣṇadvaipāyanaḥ svayam /

śrāvayāmāsa māṃ prītyā purāṇaṃ puruṣo hariḥ // KūrmP_1,13.14 //

madanvaye tu ye sūtāḥ saṃbhūtā vedavarjitāḥ /

teṣāṃ purāṇavaktṛtvaṃ vṛttirāsīdajājñayā // KūrmP_1,13.15 //

sa tu vainyaḥ pṛthurdhomān satyasaṃdho jitendriyaḥ /

sārvabhaumo mahātejāḥ svadharmaparipālakaḥ // KūrmP_1,13.16 //

tasya bālyāt prabhṛtyeva bhaktirnārāyaṇe 'bhavat /

govardhanagiriṃ prāpya tapastepe jitendriyaḥ // KūrmP_1,13.17 //

tapasā bhagavān prītaḥ śaṅkhacakragadādharaḥ /

āgatya devo rājānaṃ prāha dāmodaraḥ svayam // KūrmP_1,13.18 //

dhramikau rūpasaṃpannau sarvaśastrabhṛtāṃ varau /
matprasādādasaṃdigdhaṃ putrau tava bhaviṣyataḥ /
ekamuktvā hṛṣīkeśaḥ svakīyāṃ prakṛtiṃ gataḥ // KūrmP_1,13.19 //

vainyo 'pi vedavidhinā niścalāṃ bhaktimudvahan /

apālayat svakaṃ rājyaṃ nyāyena madhusūdane // KūrmP_1,13.20 //

acirādeva tanvaṅgo bhāryā tasya sucismitā /

khikhaṇḍanaṃ havirdhānamantardhānā vyajāyata // KūrmP_1,13.21 //

śikhaṇḍano 'bhavat putraḥ suśīla iti viśrutaḥ /

dhārmiko rūpasaṃpanno vedavedāṅgapāragaḥ // KūrmP_1,13.22 //

so 'dhītya vidhivad vedān dharmeṇa tapasi sthitaḥ /

matiṃ cakre bhāgyayogāt saṃnyāṃ prati dharmavit // KūrmP_1,13.23 //

sa kṛtvā tīrthasaṃsevāṃ svādhyāye tapasi sthitaḥ /

jagāma himavatpṛṣṭhaṃ kadācit siddhasevitam // KūrmP_1,13.24 //

tatra dharmapadaṃ nāma dharmasiddhipradaṃ vanam /

apaśyad yogināṃ gamyamagamyaṃ brahmavidviṣām // KūrmP_1,13.25 //

tatra mandākinī nāma supuṇyā vimalā nadī /

padmotpalavanopetā siddhāśramavibhūṣitā // KūrmP_1,13.26 //

sa tasyā dakṣiṇe tīre munīndrairyogibhirvṛtam /

supuṇyamāśramaṃ ramyamapaśyat prītisaṃyutaḥ // KūrmP_1,13.27 //

mandākinījale strātvā saṃtarpya pitṛdevatāḥ /

arcayitvā mahādevaṃ puṣpaiḥ padmotpalādibhiḥ // KūrmP_1,13.28 //

dhyātvārkaṃsaṃsthamīśānaṃ śirasyādhāya cāñjalim /

saṃprekṣamāṇo bhāsvantaṃ tuṣṭāva parameśvaram // KūrmP_1,13.29 //

rudrādhyāyena giriśaṃ rudrasya caritena ca /

anyaiśca vividhaiḥ stotraiḥ śāṃbhavairvedasaṃbhavaiḥ // KūrmP_1,13.30 //

athāsminnantare 'paśyat tamāyāntaṃ mahāmunim /

śvetāśvataranāmānaṃ mahāpāśupatottamam // KūrmP_1,13.31 //

bhasmasaṃdigdhasavāṅgaṃ kaupīnācchādanānvitam /

tapasā karṣitātmānaṃ śuklayajñopavītinam // KūrmP_1,13.32 //

samāpya saṃstavaṃ śaṃbhorānandāstrāvilekṣaṇaḥ /

vavande śirasā pādau prāñjalirvākyamabravīt // KūrmP_1,13.33 //

dhanyo 'smyanugṛhīto 'smi yanme sākṣānmunīśvaraḥ /

yogīśvaro 'dya bhagavān dṛṣṭo yogavidāṃ varaḥ // KūrmP_1,13.34 //

aho me sumahadbhāgyaṃ tapāṃsi saphalāni me /

kiṃ kariṣyāmi śiṣyo 'haṃ tava māṃ pālayānagha // KūrmP_1,13.35 //

so 'nugṛhyātha rājānaṃ suśīlaṃ śīlasaṃyutam /

śiṣyatve parijagrāha tapasā kṣīṇakalpaṣam // KūrmP_1,13.36 //

sāṃnyāsikaṃ vidhiṃ kṛtsnaṃ kārayitvā vicakṣaṇaḥ /

dadau tadaiśvaraṃ jñānaṃ svaśākhāvihitaṃ vratam // KūrmP_1,13.37 //

aśeṣavedasāraṃ tat paśupāśavimocanam /

antyāśramamiti khyātaṃ brahmādibhiranuṣṭhitam // KūrmP_1,13.38 //

uvāca śiṣyān saṃprekṣya ye tadāśramavāsinaḥ /

brāhmaṇān kṣatriyān vaiśyān brahmacaryaparāyaṇān // KūrmP_1,13.39 //

mayā pravartitāṃ śākhāmadhītyaiveha yoginaḥ /

samāsate mahādevaṃ dhyāyanto niṣkalaṃ śivam // KūrmP_1,13.40 //

iha devo mahādevo ramamāṇaḥ sahomayā /

adhyāste bhagavānīśo bhaktānāmanukampayā // KūrmP_1,13.41 //

ihāśeṣajagaddhātā purā nārāyaṇaḥ svayam /

ārādhayanmahādevaṃ lokānāṃ hitakāmyayā // KūrmP_1,13.42 //

ihaiva devamīśānaṃ devānāmapi daivatam /

ārādhya mahatīṃ siddhiṃ lebhire devadānavāḥ // KūrmP_1,13.43 //

ihaiva munayaḥ pūrvaṃ marīcyādyā maheśvaram /

dṛṣṭvā tapobalājjñānaṃ lebhire sārvakālikam // KūrmP_1,13.44 //

tasmāt tvamapi rājendra tapoyogasamanvitaḥ /

tiṣṭha nityaṃ mayā sārdhaṃ tataḥ siddhimavāpsyasi // KūrmP_1,13.45 //

evamābhāṣya viprendro devaṃ dhyātvā pinākinam /

ācacakṣe mahāmantraṃ yathāvat svārthasiddhaye // KūrmP_1,13.46 //

sarvapāpopaśamanaṃ vedasāraṃ vimuktidam /

agnirityādikaṃ puṇyamṛṣibhiḥ saṃpravartitam // KūrmP_1,13.47 //

so 'pi tadvacanād rājā suśīlaḥ śraddhayānvitaḥ /

sākṣāt pāśupato bhūtvā vedābhyāsarato 'bhavat // KūrmP_1,13.48 //

bhasmoddhūlitasarvāṅgaḥ kandamūlaphalāśanaḥ /

śānto dānto jitakrodhaḥ saṃnyāsavidhimāśritaḥ // KūrmP_1,13.49 //

havirdhānastathāgneyyāṃ janayāmāsa satsutam /

prācīnabarhiṣaṃ nāmnā dhanurvedasya pāragam // KūrmP_1,13.50 //

prācīnabarhirbhāgavān sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ /

samudratanayāyāṃ vai daśa putrānajījanat // KūrmP_1,13.51 //

pracetasaste vikhyātā rājānaḥ prathitaijasaḥ /

adhītavantaḥ svaṃ vedaṃ nārāyaṇaparāyaṇāḥ // KūrmP_1,13.52 //

daśabhyastu pracetobhyo māriṣāyāṃ prajāpatiḥ /

dakṣo jajñe mahābhāgo yaḥ pūrvaṃ brahmaṇaḥ sutaḥ // KūrmP_1,13.53 //

sa tu dakṣo maheśena rudreṇa saha dhīmatā /

kṛtvā vivādaṃ rudreṇa śaptaḥ prācetaso 'bhavat // KūrmP_1,13.54 //

samāyāntaṃ mahādevo dakṣaṃ devyā gṛhaṃ haraḥ /

dṛṣṭvā yathocitāṃ pūjāṃ dakṣāya pradadau svayam // KūrmP_1,13.55 //

tadā vai tamasāviṣṭaḥ so 'dikāṃ brahmaṇaḥ sutaḥ /

pūjāmanarhāmanvicchan jagāma kupito gṛham // KūrmP_1,13.56 //

kadācit svagṛhaṃ prāptāṃ satīṃ dakṣaḥ sudurmanāḥ /

bhartrā saha vinindyaināṃ bhartsayāmasā vai ruṣā // KūrmP_1,13.57 //

anye jāmātaraḥ śreṣṭhā bhartustava pinākinaḥ /

tvamapyasatsutāsmākaṃ gṛhād gaccha yathāgatam // KūrmP_1,13.58 //

tasya tadvākyamākarṇya sā devī śaṅkarapriyā /

vinindya pitaraṃ dakṣaṃ dadāhātmānamātmanā // KūrmP_1,13.59 //

praṇamya paśubhartāraṃ bhartāraṃ kṛttivāsasam /

himavadduhitā sābhūt tapasā tasya toṣitā // KūrmP_1,13.60 //

jñātvā tadbhāgavān rudraḥ prapannārtiharo haraḥ /

śaśāpa dakṣaṃ kupitaḥ samāgatyātha tadgṛham // KūrmP_1,13.61 //

tyaktvā dehamimaṃ brahman kṣatriyāṇāṃ kulodbhavaḥ /

svasyāṃ sutāyāṃ mūḍhātmā putramutpādayiṣyasi // KūrmP_1,13.62 //

evamuktvā mahādevo yayau kālāsaparvatam /

svāyaṃbhuvo 'pi kālena dakṣaḥ prācetaso 'bhavat // KūrmP_1,13.63 //

etad vaḥ kathitaṃ sarvaṃ manoḥ svāyaṃbhuvasya tu /

visargaṃ dakṣaparyantaṃ śṛṇvatāṃ pāpanāśanam // KūrmP_1,13.64 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭmāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge trayodaśo 'dhyāyaḥ

naimiṣīyā ūcuḥ
devānāṃ dānavānāṃ ca gandharvoragarakṣasām /
utpattiṃ vistarāt sūta brūhi vaivasvate 'ntare // KūrmP_1,14.1 //

sa śaptaḥ śaṃbhunā pūrvaṃ dakṣaḥ prācetaso nṛpaḥ /

kimakārṣonmahābuddhe śrotumicchāma sāṃpratam // KūrmP_1,14.2 //

sūta uvāca
vakṣye nārāyaṇenoktaṃ pūrvakalpānuṣaṅgikam /
trikālabaddhaṃ pāpaghnaṃ prajāsargasya vistaram // KūrmP_1,14.3 //

sa śaptaḥ śaṃbhunā pūrvaṃ dakṣaḥ prācetaso nṛpaḥ /

vinindya pūrvavaireṇa gaṅgādvare 'yajad bhavam // KūrmP_1,14.4 //

devāśca sarve bhāgārthamāhūtā viṣṇunā saha /

sahaiva munibhiḥ sarvairāgatā munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,14.5 //

dṛṣṭvā devakulaṃ kṛtsnaṃ śaṅkareṇa vināgatam /

dadhīco nāma viprarṣiḥ prācetasamathābravīt // KūrmP_1,14.6 //

dadhīca uvāca
brahmādayaḥ piśācāntā yasyājñānuvidhāyinaḥ /
sa devaḥ sāṃprataṃ rudro vidhinā kiṃ na pūjyate // KūrmP_1,14.7 //

dakṣa uvāca
sarveṣveva hi yajñeṣu na bhāgaḥ parikalpitaḥ /
na mantrā bhāryayā sārdhaṃ śaṅkarasyeti nejyate // KūrmP_1,14.8 //

vihasya dakṣaṃ kupito vacaḥ prāha mahāmuniḥ /

śṛṇvatāṃ sarvadevānāṃ sarvajñānamayaḥ svayam // KūrmP_1,14.9 //

dadhīca uvāca
yataḥ pravṛttirviśveṣāṃ yaścāsya parameśvaraḥ /
saṃpūjyate sarvayajñairviditvā kila śaṅkaraḥ // KūrmP_1,14.10 //

na hyaṃ śaṅkaro rudraḥ saṃhartā tāmaso haraḥ /

nagnaḥ kapālī vikṛto viśvātmā nopapadyate // KūrmP_1,14.11 //

īśvaro hi jagatstraṣṭā prabhurnārāyaṇaḥ svarāṭ /

sattvātmako 'sau bhagavānijyate sarvakarmasu // KūrmP_1,14.12 //

dadhīca uvāca
kiṃ tvayā bhagavāneṣa sahastrāṃśurna dṛśyate /
sarvalokaikasaṃhartā kālātmā parameśvaraḥ // KūrmP_1,14.13 //

yaṃ gṛṇantīha vidvāṃso dhārmikā brahmavādinaḥ /

so 'yaṃ sākṣī tīvrarociḥ kālātmā śāṅkarītanuḥ // KūrmP_1,14.14 //

eṣa rudro mahādevaḥ kaparde ca ghṛṇī haraḥ /

ādityo bhagavān sūryo nīlagrīvo vilohitaḥ // KūrmP_1,14.15 //

saṃstūyate sahastrāṃśuḥ sāmagādhvaryuhotṛbhiḥ /

paśyainaṃ viśvakarmāṇaṃ rudramūrti trayīmayam // KūrmP_1,14.16 //

dakṣa uvāca
ya ete dvādaśādityā āgatā yajñabhāginaḥ /
sarve sūryā iti jñeyā na hyānyo vidyate raviḥ // KūrmP_1,14.17 //

evamukte tu munayaḥ samāyātā didṛkṣavaḥ /

bāḍhamityabruvan vākyaṃ tasya sāhāyyakāriṇaḥ // KūrmP_1,14.18 //

tamasāviṣṭamanaso na paśyanti vṛṣadhvajam /

sahastraśo 'tha śataśo bhūya eva vinindyate // KūrmP_1,14.19 //

nindanto vaidikān mantrān sarvabhūtapatiṃ haram /

apūjayan dakṣavākyaṃ mohitā viṣṇumāyayā // KūrmP_1,14.20 //

devāśca sarve bhāgārthamāgatā vāsavādayaḥ /

nāpaśyan devamīśānamṛte nārāyaṇaṃ harim // KūrmP_1,14.21 //

hiraṇyagarbho bhagavān brahmā brahmavidāṃ varaḥ /

paśyatāmeva sarveṣāṃ kṣaṇādantaradhīyata // KūrmP_1,14.22 //

antarhite bhagavati dakṣo nārāyaṇaṃ harim /

rakṣakaṃ jagatāṃ devaṃ jagāma śaraṇaṃ svayam // KūrmP_1,14.23 //

pravartayāmāsa ca taṃ yajñaṃ dakṣo 'tha nirbhayaḥ /

rakṣate bhagavān viṣṇuḥ śaraṇāgatarakṣakaḥ // KūrmP_1,14.24 //

punaḥ prāha ca taṃ dakṣaṃ dadhīco bhagavānṛṣiḥ /

saṃprekṣyarṣigaṇān devān sarvān vai brahmavidviṣaḥ // KūrmP_1,14.25 //

apūjyapūjane caiva pūjyānāṃ cāpyapūjane /

naraḥ pāpamavāpnoti mahad vai nātra saṃśayaḥ // KūrmP_1,14.26 //

asatāṃ pragraho yatra satāṃ caiva vimānanā /

daṇḍo devakṛtastatra sadyaḥ patati dāruṇaḥ // KūrmP_1,14.27 //

evamuktvā tu viprarṣiḥ śaśāpeśvaravidviṣaḥ /

samāgatān brāhmaṇāṃstān dakṣasāhāyyakāriṇaḥ // KūrmP_1,14.28 //

yasmād bahiṣkṛtā vedā bhavadbhiḥ parameśvaraḥ /

vinindito mahādevaḥ śaṅkaro lokavanditaḥ // KūrmP_1,14.29 //

bhaviṣyadhvaṃ trayībāhyāḥ sarve 'pīśvaravidviṣaḥ /

nindanto hyaiśvaraṃ mārgaṃ kuśāstrāsaktamānasāḥ // KūrmP_1,14.30 //

mithyādhītasamācārā mithyājñānapralāpinaḥ /

prāpya ghoraṃ kaliyugaṃ kalijaiḥ kila pīḍitāḥ // KūrmP_1,14.31 //

tyaktvā tapobalaṃ kṛtsnaṃ gacchadhvaṃ narakān punaḥ /

bhaviṣyati hṛṣīkeśaḥ svāśrito 'pi parāṅmukhaḥ // KūrmP_1,14.32 //

evamuktvā tu viprarṣirvirarāma taponidhiḥ /

jagāma manasā rudramaśeṣāghavināśanam // KūrmP_1,14.33 //

etasminnantare devī mahādevaṃ maheśvaram /

patiṃ paśupatiṃ devaṃ jñātvaitat prāha sarvadṛk // KūrmP_1,14.34 //

devyuvāca
dakṣo yajñena yajate pitā me pūrvajanmani /
vinindya bhavato bhāvamātmānaṃ cāpi śaṅkara // KūrmP_1,14.35 //

devāḥ saharṣibhiścāsaṃstatra sāhāyyakāriṇaḥ /

vināśayāśu taṃ yajñaṃ varamekaṃ vṛṇomyaham // KūrmP_1,14.36 //

evaṃ vijñāpito devyā devo devavaraḥ prabhuḥ /

sasarja sahasā rudraṃ dakṣayajñajighāṃsayā // KūrmP_1,14.37 //

sahastraśīrṣapādaṃ ca sahastrākṣaṃ mahābhujam /

sahastrapāṇiṃ durdharṣaṃ yugāntānalasannibham // KūrmP_1,14.38 //

daṃṣṭrākarālaṃ duṣprekṣyaṃ śaṅkhacakragadādharam /

daṇḍahastaṃ mahānādaṃ śārṅgiṇaṃ bhūtibhūṣaṇam // KūrmP_1,14.39 //

vīrabhadra iti khyātaṃ devadevasamanvitam /

sa jātamātro deveśamupatasthe kṛtāñjaliḥ // KūrmP_1,14.40 //

tamāha dakṣasya makhaṃ vināśaya śivostviti /

vinindya māṃ sa yajate gaṅgādvāre gaṇeśvara // KūrmP_1,14.41 //

tato bandhuprayuktena siṃhenaikena līlayā /

vīrabhadreṇa dakṣasya vināśamagamat kratuḥ // KūrmP_1,14.42 //

manyunā comayā sṛṣṭā bhadrakālī maheśvarī /

tayā ca sārdhaṃ vṛṣabhaṃ samāruhya yayau gaṇaḥ // KūrmP_1,14.43 //

anye sahastraśo rudrā nisṛṣṭāstena dhīmatā /

romajā iti vikhyātāstasya sāhāyyakāriṇaḥ // KūrmP_1,14.44 //

śūlaśaktigadāhastāṣṭaṅkopalakarāstathā /

kālāgnirudrasaṃkāśā nādayanto diśo daśa // KūrmP_1,14.45 //

sarve vṛṣāsanārūḍhāḥ sabhāryāścātibhīṣaṇāḥ /

samāvṛtya gaṇaśreṣṭhaṃ yayurdakṣamakhaṃ prati // KūrmP_1,14.46 //

sarve śaṃprāpya taṃ deśaṃ gaṅgādvāramiti śrutam /

dadṛśuryajñadeśaṃ taṃ dakṣasyāmitatejasaḥ // KūrmP_1,14.47 //

devāṅganāsahastrāḍhyamapsarogītanāditam /

vīṇāveṇuninādāḍhyaṃ vedavādābhināditam // KūrmP_1,14.48 //

dṛṣṭvā saharṣibhirdevaiḥ samāsīnaṃ prajāpatim /

uvāca bhadrayā rudrairvorabhadraḥ smayanniva // KūrmP_1,14.49 //

vayaṃ hyanucarāḥ sarve śarvasyāmitatejasaḥ /

bhāgābhilapsayā prāptā bhāgān yacchadhvamīpsitān // KūrmP_1,14.50 //

atha cet kasyacidiyamājñā munisurottamāḥ /
bhāgo bhavadbhyo deyastu nāsmabhyamiti kathyatām /
taṃ brūtājñāpayati yo vetsyāmo hi vayaṃ tataḥ // KūrmP_1,14.51 //

evamuktā gaṇeśena prajāpatipuraḥ sarāḥ /

devā ūcuryajñabhāge na ca mantrā iti prabhum // KūrmP_1,14.52 //

mantrā ūcuḥ surān yūyaṃ tamopahatacetasaḥ /

ye nādhvarasya rājānaṃ pūjayadhvaṃ maheśvaram // KūrmP_1,14.53 //

īśvaraḥ sarvabhūtānāṃ sarvabhūtatanurharaḥ /

pūjyate sarvayajñeṣu sarvābhyudasiddhidaḥ // KūrmP_1,14.54 //

evamuktā apīśānaṃ māyayā naṣṭacetasaḥ /

na menire yayurmantrā devān muktvā svamālayam // KūrmP_1,14.55 //

tataḥ sa rudro bhagavān sabhāryaḥ sagaṇeśvaraḥ /

spṛśan karābhyāṃ brahmarṣi dadhīcaṃ prāha devatāḥ // KūrmP_1,14.56 //

mantrāḥ pramāṇaṃ na kṛtā yuṣmābhirbalagarvitaiḥ /

yasmāt prasahya tasmād vo nāśayāmyadya garvitam // KūrmP_1,14.57 //

ityuktvā yajñaśālāṃ tāṃ dadāha gaṇapuṅgavaḥ /

gaṇeśvarāśca saṃkruddhā yūpānutpāṭya cikṣipuḥ // KūrmP_1,14.58 //

prastotrā saha hotrā ca aśvaṃ caiva gaṇeśvarāḥ /

gṛhītvā bhīṣaṇāḥ sarve gaṅgāstrotasi cikṣipuḥ // KūrmP_1,14.59 //

vīrabhadro 'pi dīptātmā śakrasyodyacchataḥ karam /

vyaṣṭambhayadadīnātmā tathānyeṣāṃ divaukasām // KūrmP_1,14.60 //

bhagasya netre cotpāṭya karajāgreṇa līlayā /

nihatya muṣṭinā dantān pūṣṇaścaivamapātayat // KūrmP_1,14.61 //

tathā candramasaṃ devaṃ pādāṅguṣṭhena līlayā /

dharṣayāmāsa balavān smayamāno gaṇeśvaraḥ // KūrmP_1,14.62 //

vahnerhastadvayaṃ chittvā jihvāmutpāṭya līlayā /

jaghāna mūrdhni pādena munīnapi munīśvarāḥ // KūrmP_1,14.63 //

tathā viṣṇuṃ saharuḍaṃ samāyāntaṃ mahābalaḥ /

vivyādha niśetairbāṇaiḥ stambhayitvā sudarśanam // KūrmP_1,14.64 //

samālokya mahābāhurāgatya garuḍo gaṇam /

jaghāna pakṣaiḥ sahasā nanādāmbunidhiryathā // KūrmP_1,14.65 //

tataḥ sahastraśo bhadraḥ sasarja garuḍān svayam /

vainateyādabhyadhikān garuḍaṃ te pradudruvuḥ // KūrmP_1,14.66 //

tān dṛṣṭvā garuḍo dhīmān palāyata mahājavaḥ /

visṛjya mādhavaṃ vegāt tadadbhutamivābhavat // KūrmP_1,14.67 //

antarhite vainateye bhagavān padmasaṃbhavaḥ /

āgatya vārayāmāsa vīrabhadraṃ ca keśavam // KūrmP_1,14.68 //

prasādayāmāsa ca taṃ gauravāt parameṣṭhinaḥ /

saṃstūya bhagavānīśaḥ sāmbastatrāgamat svayam // KūrmP_1,14.69 //

vīkṣya devādhidevaṃ taṃ sāmbaṃ sarvagaṇairvṛtam /

tuṣṭāva bhagavān brahmā dakṣaḥ sarve divaukasaḥ // KūrmP_1,14.70 //

viśeṣāt pārvatīṃ devīmīśvarārdhaśarīriṇīm /

stotrairnānāvidhairdakṣaḥ praṇamya ca kṛtāñjaliḥ // KūrmP_1,14.71 //

tato bhagavatī devī prahasantī maheśvaram /

prasannamānasā rudraṃ vacaḥ prāha ghṛṇānidhiḥ // KūrmP_1,14.72 //

tvameva jagataḥ straṣṭā śāsitā caiva rakṣakaḥ /

anugrāhyo bhagavatā dakṣaścāpi divaukasaḥ // KūrmP_1,14.73 //

tataḥ prahasya bhagavān kaparde nīlalohitaḥ /

uvāca praṇatān devān prācetasamatho haraḥ // KūrmP_1,14.74 //

gacchadhvaṃ devatāḥ sarvāḥ prasanno bhavatāmaham /

saṃpūjyaḥ sarvayajñeṣu na nindyo 'haṃ viśeṣataḥ // KūrmP_1,14.75 //

tvaṃ cāpi śṛṇu me dakṣa vacanaṃ sarvarakṣaṇam /

tyaktvā lokaiṣaṇāmetāṃ madbhakto bhava yatnataḥ // KūrmP_1,14.76 //

bhaviṣyasi gaṇeśānaḥ kalpānte 'nugrahānmama /

tāvat tiṣṭha mamādeśāt svādhikāreṣu nirvṛtaḥ // KūrmP_1,14.77 //

evamuktvā sa bhagavān sapatnīkaḥ sahānugaḥ /

adarśanamanuprāpto dakṣasyāmitatejasaḥ // KūrmP_1,14.78 //

antarhite mahādeve śaṅkare padmasaṃbhavaḥ /

vyājahāra svayaṃ dakṣamaśeṣajagato hitam // KūrmP_1,14.79 //

brahmovāca
kiṃ tavāpagato mohaḥ prasanne vṛṣabhadhvaje /
yadācaṣṭa svayaṃ devaḥ pālayaitadatandritaḥ // KūrmP_1,14.80 //

sarveṣāmeva bhūtānāṃ hṛdyeṣa vasatīśvaraḥ /

paśyantyenaṃ brahmabhūtā vidvāṃso vedavādinaḥ // KūrmP_1,14.81 //

sa ātmā sarvabhūtānāṃ sa bījaṃ paramā gatiḥ /

stūyate vaidikairmantrairdevadevo maheśvaraḥ // KūrmP_1,14.82 //

tamarcayati yo rudraṃ svātmanyekaṃ sanātanam /

cetasā bhāvayuktena sa yāti paramaṃ padam // KūrmP_1,14.83 //

tasmādanādimadhyāntaṃ vijñāya parameśvaram /

karmaṇā manasā vācā samārādhaya yatnataḥ // KūrmP_1,14.84 //

yatnāt parihareśasya nindāmātmavināśanīm /

bhavanti sarvadoṣāya nindakasya kriyā yataḥ // KūrmP_1,14.85 //

yastavaiṣa mahāyogī rakṣako viṣṇuravyayaḥ /

sa devadevo bhagavān mahādevo na saṃśayaḥ // KūrmP_1,14.86 //

manyante ye jagadyoniṃ vibhinnaṃ viṣṇumīśvarāt /

mohādavedaniṣṭhatvāt te yānti narakaṃ narāḥ // KūrmP_1,14.87 //

vedānuvartino rudraṃ devaṃ nārāyaṇaṃ tathā /

ekībhāvena paśyanti muktibhājo bhavanti te // KūrmP_1,14.88 //

yo viṣṇuḥ sa svayaṃ rudro yo rudraḥ sa janārdanaḥ /

iti matvā yajed devaṃ sa yāti paramāṃ gatim // KūrmP_1,14.89 //

sṛjatyetajjagat sarvaṃ viṣṇustat paśyatīśvaraḥ /

itthaṃ jagat sarvamidaṃ rudranārāyaṇodbhavam // KūrmP_1,14.90 //

tasmāt tyaktvā harernindāṃ viṣṇāvapi samāhitaḥ /

samāśrayenmahādevaṃ śaraṇyaṃ brahmavādinām // KūrmP_1,14.91 //

upaśrutyātha vacanaṃ viriñcasya prajāpatiḥ /

jagāma śaraṇaṃ devaṃ gopatiṃ kṛttivāsasam // KūrmP_1,14.92 //

ye 'nye śāpāgninirdagdhā dadhīcasya maharṣayaḥ /

dviṣanto mohitā devaṃ saṃbabhūvuḥ kaliṣvatha // KūrmP_1,14.93 //

tyaktvā tapobalaṃ kṛtsnaṃ viprāṇāṃ kulasaṃbhavāḥ /

pūrvasaṃskāramahātmyād brahmaṇo vacanādiha // KūrmP_1,14.94 //

muktaśāpāstataḥ sarve kalpānte rauravādiṣu /
nipātyamānāḥ kālena saṃprāpyādityavarcasam /
brahmāṇaṃ jagatāmīśamanujñātāḥ svayaṃbhuvā // KūrmP_1,14.95 //

samārādhya tapoyogādīśānaṃ tridaśādhipam /

bhaviṣyanti yathā pūrvaṃ śaṅkarasya prasādataḥ // KūrmP_1,14.96 //

etad vaḥ kathitaṃ sarvaṃ dakṣayajñaniṣūdanam /

śṛṇudhvaṃ dakṣaputrīṇāṃ sarvāsāṃ caiva saṃtatim // KūrmP_1,14.97 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge caturdaśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
prajāḥ sṛjeti vyādiṣṭaḥ pūrvaṃ dakṣaḥ svayaṃbhuvā /
sasarja devān gandharvān ṛṣīṃścaivāsuroragān // KūrmP_1,15.1 //

yadāsya sṛjamānasya na vyavardhanta tāḥ prajāḥ /

tadā sasarja bhūtāni maithunenaiva dharmataḥ // KūrmP_1,15.2 //

asiknyāṃ janayāmāsa vīraṇasya prajāpateḥ /

sutāyāṃ dharmayuktāyāṃ putrāṇāṃ tu sahastrakam // KūrmP_1,15.3 //

teṣu putreṣu naṣṭeṣu māyayā nāradasya saḥ /

ṣaṣṭiṃ dakṣo 'sṛjat kanyā vairaṇyāṃ vai prajāpatiḥ // KūrmP_1,15.4 //

dadau sa daśa dharmāya kaśyapāya trayodaśa /

viṃśat sapta ca somāya catastro 'riṣṭanemine // KūrmP_1,15.5 //

dve caiva bahuputrāya dve kṛśāśvāya dhīmate /

dve caivāṅgirase tadvat tāsāṃ vakṣye 'tha nistaram // KūrmP_1,15.6 //

arundhatī vasurjāmī lambā bhānurmarutvatī /

saṃkalpā ca muhūrtā ca sādhyā viśvā ca bhāminī // KūrmP_1,15.7 //

dharmapatnyo daśa tvetāstāsāṃ putrān nibodhata /

viśvāyā viśvadevāstu sādhyā sādhyānajījanat // KūrmP_1,15.8 //

marutvanto marutvatyāṃ vasavo 'ṣṭau vasoḥ sutāḥ /

bhānostu bhānavaścaiva muhūrtā vai muhūrtajāḥ // KūrmP_1,15.9 //

lambāyāścātha ghoṣo vai nāgavīthī tu jāmijā /
pṛthivīviṣayaṃ sarvamarundatyāmajāyata /
saṃkalpāyāstu saṃkalpo dharmaputrā daśa smṛtāḥ // KūrmP_1,15.10 //

āpo dhruvaśca somaśca dharaścaivānilo 'nalaḥ /

pratyūṣaśca prabhāsaśca vasavo 'ṣṭau prakīrtitāḥ // KūrmP_1,15.11 //

āpasya putro vaitaṇḍyaḥ śramaḥ śrānto dhunistathā /

dhruvasya putro bhagavān kālo lokaprakālanaḥ // KūrmP_1,15.12 //

somasya bhagavān varcā dharasya draviṇaḥ sutaḥ /

purojavo 'nilasya syādavijñātagatistathā // KūrmP_1,15.13 //

kumāro hyanalasyāsīt senāpatiriti smṛtaḥ /
devalo bhagavān yogī pratyūṣasyābhavat sutaḥ /
viśvakarmā prabhāsasya śilpakartā prajāpatiḥ // KūrmP_1,15.14 //

aditirditirdanustadvadariṣṭā surasā tathā /
surabhirvinatā caiva tāmra krodhavaśā irā /
kadrurmuniśca dharmajñā tatputrān vai nibodhata // KūrmP_1,15.15 //

aṃśo dhātā bhagastvaṣṭā mitro 'tha varuṇor'yamā /

vivasvān savitā pūṣā hyaṃśumān viṣṇureva ca // KūrmP_1,15.16 //

tuṣitā nāma te pūrvaṃ cākṣuṣasyāntare manoḥ /

vaivasvate 'ntare proktā ādityāścāditeḥ sutāḥ // KūrmP_1,15.17 //

ditiḥ putradvayaṃ lebhe kaśyapād balasaṃyutam /

hiraṇyakaśipuṃ jyeṣṭhaṃ hiraṇyākṣaṃ tathāparam // KūrmP_1,15.18 //

hiraṇyakaśipurdaityo mahābalaparākramaḥ /
ārādhya tapasā devaṃ brahmāṇaṃ parameṣṭhinam /
dṛṣṭvālebhevarān divyān stutvāsau vividhaiḥ stavai // KūrmP_1,15.19 //

atha tasya balād devāḥ sarva eva surarṣayaḥ /

bādhitāstāḍitā jagmurdevadevaṃ pitāmaham // KūrmP_1,15.20 //

śaraṇyaṃ śaraṇaṃ devaṃ śaṃbhuṃ sarvajaganmayam /
brahmāṇaṃ lokakartāraṃ trātāraṃ puruṣaṃ param /
kūṭasthaṃ jagatāmekaṃ purāṇaṃ puruṣottamam // KūrmP_1,15.21 //

sa yācito devavarairmunibhiśca munīśvarāḥ /

sarvadevahitārthāya jagāma kamalāsanaḥ // KūrmP_1,15.22 //

saṃstūyamānaḥ praṇatairmunīndrairamarairapi /

kṣīrodasyottaraṃ kūlaṃ yatrāste harirīśvaraḥ // KūrmP_1,15.23 //

dṛṣṭvā devaṃ jagadyoniṃ viṣṇuṃ viśvaguruṃ śivam /

vavande caraṇau mūrdhnā kṛtāñjalirabhāṣata // KūrmP_1,15.24 //

brahmovāca
tvaṃ gatiḥ sarvabhūtānāmananto 'syakhilātmakaḥ /
vyāpī sarvāmaravapurmahāyogī sanātanaḥ // KūrmP_1,15.25 //

tvamātmā sarvabhūtānāṃ pradhānaṃ prakṛtiḥ parā /

vairāgyaiśvaryanirato rāgātīto nirañjanaḥ // KūrmP_1,15.26 //

tvaṃ kartā caiva bhartā ca nihantā suravidviṣām /

trātumarhasyananteśa trātā hi parameśvaraḥ // KūrmP_1,15.27 //

itthaṃ sa viṣṇurbhagavān brahmaṇā saṃprabodhitaḥ /

provāconnidrapadmākṣaḥ pītavāsāsuradviṣaḥ // KūrmP_1,15.28 //

kimarthaṃ sumahāvīryāḥ saprajāpatikāḥ surāḥ /

imaṃ deśamanuprāptāḥ kiṃ vā kāryaṃ karomi vaḥ // KūrmP_1,15.29 //

devā ūcuḥ
hiraṇyakaśipurnāma brahmaṇo varadarpitaḥ /
bādhate bhagavan daityo devān sarvān saharṣibhiḥ // KūrmP_1,15.30 //

avadhyaḥ sarvabhūtānāṃ tvāmṛte puruṣottama /

hantumarhasi sarveṣāṃ tvaṃ trātāsi jaganmaya // KūrmP_1,15.31 //

śrutvā taddaivatairuktaṃ sa viṣṇurlokabhāvanaḥ /

vadhāya daityamukhyasya so 'sṛjat puruṣaṃ svayam // KūrmP_1,15.32 //

meruparvatavarṣmāṇaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam /

śaṅkhacakragadāpāṇiṃ taṃ prāha garuḍadhvajaḥ // KūrmP_1,15.33 //

hatvā taṃ daityarājaṃ tvaṃ hiraṇyakaśipuṃ punaḥ /

imaṃ deśaṃ samāgantuṃ kṣipramarhasi pauruṣāt // KūrmP_1,15.34 //

niśamya vaiṣṇavaṃ vākyaṃ praṇamya puruṣottamam /

mahāpuruṣamavyaktaṃ yayau daityamahāpuram // KūrmP_1,15.35 //

vimuñcan bhairavaṃ nādaṃ śaṅkhacakragadādharaḥ /

āruhya garuḍaṃ devo mahāmerurivāparaḥ // KūrmP_1,15.36 //

ākarṇya daityapravarā mahāmegharavopamam /

samācacakṣire nādaṃ tadā daityapaterbhayāt // KūrmP_1,15.37 //

asurā ūcuḥ
kaścidāgacchati mahān puruṣo devacoditaḥ /
vimuñcan bhairavaṃ nādaṃ taṃ jānīmo 'marārdana // KūrmP_1,15.38 //

tataḥ sahāsuravarairhiraṇyakaśipuḥ svayam /

saṃnaddhaiḥ sāyudhaiḥ putraiḥ prahrādādyaistadā yayau // KūrmP_1,15.39 //

dṛṣṭvā taṃ garuḍāsīnaṃ sūryakoṭisamaprabham /

puruṣaṃ parvatākāraṃ nārāyaṇamivāparam // KūrmP_1,15.40 //

dudruvuḥ kecidanyonmamūcuḥ saṃbhrāntalocanāḥ /

ayaṃ sa devo devānāṃ goptā nārāyaṇo ripuḥ // KūrmP_1,15.41 //

asmākamavyayo nūnaṃ tatsuto vā samāgataḥ /
ityuktvā śastravarṣāṇi sasṛjuḥ puruṣāya te /
tāni cāśeṣato devo nāśayāmāsa līlayā // KūrmP_1,15.42 //

tadā hiraṇyakaśipoścatvāraḥ prathitaujasaḥ /
putrā nārāyaṇodbhūtaṃ yuyudhurmeghaniḥ svanāḥ /
prahrādaścāpyanuhrādaḥ saṃhrādo hrāda eva ca // KūrmP_1,15.43 //

prahrādaḥ prāhiṇod brāhmamanuhrādo 'tha vaiṣṇavam /

saṃhrādaścāpi kaumāramāgneyaṃ hrāda eva ca // KūrmP_1,15.44 //

tāni taṃ puruṣaṃ prāpya catvāryastrāṇi vaiṣṇavam /

na śekurbādhituṃ viṣṇuṃ vāsudevaṃ yathā tathā // KūrmP_1,15.45 //

athāsau caturaḥ putrān mahābāhurmahābalaḥ /

pragṛhya pādeṣu karaiḥ saṃcikṣepa nanāda ca // KūrmP_1,15.46 //

vimukteṣvatha putreṣu hiraṇyakaśipuḥ svayam /

pādena tāḍayāmāsa vegenorasi taṃ balī // KūrmP_1,15.47 //

sa tena pīḍito 'tyarthaṃ garuḍena tathā'śugaḥ /
adṛśyaḥ prayayau tūrṇaṃ yatra nārāyaṇaḥ prabhuḥ /
gatvā vijñāpayāmāsa pravṛttamakhilaṃ tathā // KūrmP_1,15.48 //

saṃcintya manasā devaḥ sarvajñānamayo 'malaḥ /

narasyārdhatanuṃ kṛtvā siṃhasyārdhatanuṃ tathā // KūrmP_1,15.49 //

nṛsiṃhavapuravyakto hiraṇyakaśipoḥ pure /

āvirbabhūva sahasā mohayan daityapuṅgavān // KūrmP_1,15.50 //

daṃṣṭrākarālo yogātmā yugāntadahanopamaḥ /
samāruhyātmanaḥ śaktiṃ sarvasaṃhārakārikām /
bhāti nārāyaṇo 'nanto yathā madhyandine raviḥ // KūrmP_1,15.51 //

dṛṣṭvā nṛsiṃhavapuṣaṃ prahrādaṃ jyeṣṭhaputrakam /

vadhāya prerayāmāsa narasihasya so 'suraḥ // KūrmP_1,15.52 //

imaṃ nṛsiṃhavapuṣaṃ pūrvasmād bahuśaktikam /

sahaiva tvanujaiḥ sarvairnāśayāśu mayeritaḥ // KūrmP_1,15.53 //

tatsaṃniyogādasuraḥ prahrādo viṣṇumavyayam /

yuyudhe sarvayatnena narasiṃhena nirjitaḥ // KūrmP_1,15.54 //

tataḥ saṃcodito daityo hiraṇyākṣastadānujaḥ /

dhyātvā paśupaterastraṃ sasarja ca nanāda ca // KūrmP_1,15.55 //

tasya devādidevasya viṣṇoramitatejasaḥ /

na hānimakarodastraṃ yathā devasya śūlinaḥ // KūrmP_1,15.56 //

dṛṣṭvā parāhataṃ tvastraṃ prahrādo bhāgyagauravāt /

mene sarvātmakaṃ devaṃ vāsudevaṃ sanātanam // KūrmP_1,15.57 //

saṃtyajya sarvaśastrāṇi sattvayuktena cetasā /

nanāma śirasā devaṃ yogināṃ hṛdayeśayam // KūrmP_1,15.58 //

stutvā nārāyaṇaiḥ stotraiḥ ṛgyajuḥ sāmasaṃbhavaiḥ /

nivārya pitaraṃ bhrātṛn hiraṇyākṣaṃ tadābravīt // KūrmP_1,15.59 //

ayaṃ nārāyaṇo 'nantaḥ śāśvato bhagavānajaḥ /

purāṇapuruṣo devo mahāyogī jaganmayaḥ // KūrmP_1,15.60 //

ayaṃ dhātā vidhātā ca svayañjyotirnirañjanaḥ /

pradhānapuruṣastattvaṃ mūlaprakṛtiravyayaḥ // KūrmP_1,15.61 //

īśvaraḥ sarvabhūtānāmantaryāmī guṇātigaḥ /

gacchadhvamenaṃ śaraṇaṃ viṣṇumavyaktamavyayam // KūrmP_1,15.62 //

evamukte sudurbuddhirhiraṇyakaśipuḥ svayam /

provāca putramatyarthaṃ mohito viṣṇumāyayā // KūrmP_1,15.63 //

ayaṃ sarvātmanā vadhyo nṛsiṃho 'lpaparākramaḥ /

samāgato 'smadbhavanamidānīṃ kālacoditaḥ // KūrmP_1,15.64 //

vihasya pitaraṃ putro vacaḥ prāha mahāmatiḥ /

mā nindasvainamīśānaṃ bhūtānāmekamavyayam // KūrmP_1,15.65 //

kathaṃ devo mahādevaḥ śāśvataḥ kālavarjitaḥ /

kālena hanyate viṣṇuḥ kālātmā kālarūpadhṛk // KūrmP_1,15.66 //

tataḥ suvarṇakaśipurdurātmā vidhicoditaḥ /

nivārito 'pi putreṇa yuyodha harimavyayam // KūrmP_1,15.67 //

saṃraktanayano 'nto hiraṇyanayanāgrajam /

nakhairvidārayāmāsa prahrādasyaiva paśyataḥ // KūrmP_1,15.68 //

hate hiraṇyakaśipau hiraṇyākṣo mahābalaḥ /

visṛjya putraṃ prahrādaṃ dudruve bhayavihvalaḥ // KūrmP_1,15.69 //

anuhrādādayaḥ putrā anye ca śataśo 'surāḥ /

nṛsiṃhadehasaṃbhūtaiḥ siṃhairnotā yamālayam // KūrmP_1,15.70 //

tataḥ saṃhṛtya tadrūpaṃ harirnārāyaṇaḥ prabhuḥ /

svameva paramaṃ rūpaṃ yayau nārāyaṇāhvayam // KūrmP_1,15.71 //

gate nārāyaṇe daityaḥ prahrādo 'surasattamaḥ /

abhiṣekeṇa yuktena hiraṇyākṣamayojayat // KūrmP_1,15.72 //

sa bādhayāmāsa surān raṇe jitvā munīnapi /

labdhvāndhakaṃ mahāputraṃ tapasārādhya śaṅkaram // KūrmP_1,15.73 //

devāñjitvā sadevendrān badhvāca dharaṇīmimām /

nītvā rasātalaṃ cakre vandīmindīvaraprabhām // KūrmP_1,15.74 //

tataḥ sabrahmakā devāḥ parimlānamukhaśriyaḥ /

gatvā vijñāpayāmāsurviṣṇave harimandiram // KūrmP_1,15.75 //

sa cintayitvā viśvātmā tadvadhopāyamavyayaḥ /

sarvedevamayaṃ śubhraṃ vārāhaṃ vapurādadhe // KūrmP_1,15.76 //

gatvā hiraṇyanayanaṃ hatvā taṃ puruṣottamaḥ /

daṃṣṭrayoddhārayāmāsa kalpādau dharaṇīmimām // KūrmP_1,15.77 //

tyaktvā varāhasaṃsthānaṃ saṃsthāpya ca suradvijān

svāmeva prakṛtiṃ divyāṃ yayau viṣṇuḥ paraṃ padam // KūrmP_1,15.78 //

tasmin hate 'mararipau prahrādau viṣṇutatparaḥ /

apālayat svakaṃrājyaṃ bhāvaṃ tyaktvā tadā'suram // KūrmP_1,15.79 //

iyāja vidhivad devān viṣṇorārādhane rataḥ /

niḥ sapatnaṃ tadā rājyaṃ tasyāsīd viṣṇuvaibhavāt // KūrmP_1,15.80 //

tataḥ kadācidasuro brāhmaṇaṃ gṛhamāgatam /

tāpasaṃ nārcayāmāsa devānāṃ caiva māyayā // KūrmP_1,15.81 //

sa tena tāpaso 'tyarthaṃ mohitenāvamānitaḥ /

śaśāpāsurarājānaṃ krodhasaṃraktalocanaḥ // KūrmP_1,15.82 //

yattadvalaṃ samāśritya brāhmaṇānavamanyase /

sā bhaktirvaiṣṇavī divyā vināśaṃ te gamiṣyati // KūrmP_1,15.83 //

ityuktvā prayayau tūrṇaṃ prahrādasya gṛhād dvijaḥ /

mumoha rājyasaṃsaktaḥ so 'pi śāpabalāt tataḥ // KūrmP_1,15.84 //

bādhayāmāsa viprendrān na viveda janārdanam /

piturvadhamanusmṛtya krodhaṃ cakre hariṃ prati // KūrmP_1,15.85 //

tayoḥ samabhavad yuddhaṃ sughoraṃ romaharṣaṇam /

nārāyaṇasya devasya prahrādasyāmaradviṣaḥ // KūrmP_1,15.86 //

kṛtvā tu sumahad yuddhaṃ viṣṇunā tena nirjitaḥ /
purvasaṃskāramāhātmyāt parasmin puruṣe harau /
saṃjātaṃ tasya vijñānaṃ śaraṇyaṃ śaraṇaṃ yayau // KūrmP_1,15.87 //

tataḥ prabhṛti daityendro hyananyāṃ bhaktimudvahan /

nārāyaṇe mahāyogamavāpa puruṣottame // KūrmP_1,15.88 //

hiraṇyakaśipoḥ putre yogasaṃsaktacetasi /

avāpa tanmahad rājyamandhako 'surapuṅgavaḥ // KūrmP_1,15.89 //

hiraṇyanetratanayaḥ śaṃbhordehasamudbhavaḥ /

mandarasthāmumāṃ devīṃ cakame parvatātmajām // KūrmP_1,15.90 //

purā dāruvane puṇye munayo gṛhamedhinaḥ /

īśvarārādhanārthāya tapaśceruḥ sahastraśaḥ // KūrmP_1,15.91 //

tataḥ kadācinmahati kālayogena dustarā /

anāvṛṣṭiratīvogrā hyāsīd bhūtavināśinī // KūrmP_1,15.92 //

sametya sarve munayo gautamaṃ tapasāṃ nidhim /

ayācanta kṣudhāviṣṭā āhāraṃ prāṇadhāraṇam // KūrmP_1,15.93 //

sa tebhyaḥ pradadāvannaṃ mṛṣṭaṃ bahutaraṃ budhaḥ /

sarve bubujire viprā nirviśaṅkena cetasā // KūrmP_1,15.94 //

gate tu dvādaśe varṣe kalpānta iva śaṅkarī /

babhūva vṛṣṭirmahatī yathāpūrvamabhūjjagat // KūrmP_1,15.95 //

tataḥ sarve munivarāḥ samāmantrya parasparam /

maharṣi gautamaṃ procurgacchāma iti vegataḥ // KūrmP_1,15.96 //

nivārayāmāsa ca tān kañcit kālaṃ yathāsukham /

uṣitvā madgṛhe 'vaśyaṃ gacchadhvamiti paṇḍitāḥ // KūrmP_1,15.97 //

tato māyāmayīṃ sṛṣṭvā kṛśāṃ gāṃ sarva eva te /

samīpaṃ prāpayāmāsugautamasya mahātmanaḥ // KūrmP_1,15.98 //

so 'nuvīkṣya kṛpāviṣṭastasyāḥ saṃrakṣaṇotsukaḥ /

goṣṭhe tāṃ bandhayāmāsa spṛṣṭamātrā mamāra sā // KūrmP_1,15.99 //

sa śokenābhisaṃtaptaḥ kāryākāryaṃ mahāmuniḥ /

na paśyati sma sahasā tādṛśaṃ munayo 'bruvan // KūrmP_1,15.100 //

govadhyeyaṃ dvijaśreṣṭha yāvat tava śarīragā /

tāvat te 'nnaṃ na bhoktavyaṃ gacchāmo vayameva hi // KūrmP_1,15.101 //

tena te muditāḥ santo devadāruvanaṃ śubham /

jagmuḥ pāpavaśaṃ nītāstapaścartuṃ yathā purā // KūrmP_1,15.102 //

sa teṣāṃ māyayā jātāṃ govadhyāṃ gautamo muniḥ /

kenāpi hetunā jñātvā śaśāpātīvakopanaḥ // KūrmP_1,15.103 //

bhaviṣyanti trayībāhyā mahāpātakibhiḥ samāḥ /

babhūvuste tathā śāpājjāyamānāḥ punaḥ punaḥ // KūrmP_1,15.104 //

sarve saṃprāpya deveśaṃ śaṅkaraṃ viṣṇumavyayam /

astuvan laukikaiḥ stotrairucchiṣṭā iva sarvagau // KūrmP_1,15.105 //

devadevau mahādevau bhaktānāmārtināśanau /

kāmavṛttyā mahāyogau pāpānnastrātumarhathaḥ // KūrmP_1,15.106 //

tadā pārśvasthitaṃ viṣṇuṃ saṃprekṣya vṛṣabhadhvajaḥ /

kimeteṣāṃ bhavet kāryaṃ prāha puṇyaiṣiṇāmiti // KūrmP_1,15.107 //

tataḥ sa bhagavān viṣṇuḥ śaraṇyo bhaktavatsalaḥ /

gopatiṃ prāha viprendrānālokya praṇatān hariḥ // KūrmP_1,15.108 //

na vedabāhye puruṣe puṇyaleśo 'pi śaṅkara /

saṃgacchate mahādeva dharmo vedād vinirbabhau // KūrmP_1,15.109 //

tathāpi bhaktavātsalyād rakṣitavyā maheśvara /

asmābhiḥ sarva eveme gantāro narakānapi // KūrmP_1,15.110 //

tasmād vai vedabāhyānāṃ rakṣaṇārthāya pāpinām /

vimohanāya śāstrāṇi kariṣyāmo vṛṣadhvaja // KūrmP_1,15.111 //

evaṃ saṃbodhito rudro mādhavena murāriṇā /

cakāra mohaśāstrāṇi keśavo 'pi śiveritaḥ // KūrmP_1,15.112 //

kāpālaṃ nākulaṃ vāmaṃ bhairavaṃ pūrvapaścimam /

pañcarātraṃ pāśupataṃ tathānyāni sahastraśaḥ // KūrmP_1,15.113 //

sṛṣṭvā tānūcaturdevau kurvāṇāḥ śāstracoditam /

patanto niraye ghore bahūn kalpān punaḥ punaḥ // KūrmP_1,15.114 //

jāyanto mānuṣe loke kṣīṇapāpacayāstataḥ /
īśvarārādhanabalād gacchadhvaṃ sukṛtāṃ gatim /
vartadhvaṃ matprasādena nānyathā niṣkṛtirhi vaḥ // KūrmP_1,15.115 //

evamīśvaraviṣṇubhyāṃ coditāste maharṣayaḥ /

ādeśaṃ pratyapadyanta śirasāsuravidviṣoḥ // KūrmP_1,15.116 //

cakruste 'nyāni śāstrāṇi tatra tatra ratāḥ punaḥ /

śiṣyānadhyāpayāmāsurdarśayitvā phalāni tu // KūrmP_1,15.117 //

mohayanta imaṃ lokamavatīrya mahītale /

cakāra śaṅkaro bhikṣāṃ hitāyaiṣāṃ dvijaiḥ saha // KūrmP_1,15.118 //

kapālamālābharaṇaḥ pretabhasmāvaguṇṭhitaḥ /

vimohayaṃllokamimaṃ jaṭāmaṇḍalamaṇḍitaḥ // KūrmP_1,15.119 //

nikṣipya pārvatīṃ devīṃ viṣṇāvamitatejasi /

niyojyāṅgabhavaṃ rudraṃ bhairavaṃ duṣṭanigrahe // KūrmP_1,15.120 //

dattvā nārāyaṇe devīṃ nandinaṃ kulanandinam /

saṃsthāpya tatra gaṇapān devānindrapurogamān // KūrmP_1,15.121 //

prasthite 'tha mahādeve viṣṇurviśvatanuḥ svayam /

strīrūpadhārī niyataṃ sevate sma maheśvarīm // KūrmP_1,15.122 //

brahmā hutāśanaḥ śakro yamo 'nye surapuṅgavāḥ /

siṣevire mahādevīṃ strīveśaṃ śobhanaṃ gatāḥ // KūrmP_1,15.123 //

nandīśvaraśca bhagavān śaṃbhoratyantavallabhaḥ /

dvāradeśe gaṇādhyakṣo yathāpūrvamatiṣṭhata // KūrmP_1,15.124 //

etasminnantare daityo hyandhako nāma durmatiḥ /

āhartukāmo girijāmājagāmātha mandaram // KūrmP_1,15.125 //

saṃprāptamandhakaṃ dṛṣṭvā śaṅkaraḥ kālabhairavaḥ /

nyaṣedhayadameyātmā kālarūpadharo haraḥ // KūrmP_1,15.126 //

tayoḥ samabhavad yuddhaṃ sughoraṃ romaharṣaṇam /

śūlenorasi taṃ daityamājaghāna vṛṣadhvajaḥ // KūrmP_1,15.127 //

tataḥ sahastraśo daityaḥ sasarjāndhakasaṃjñitān /

nandiṣeṇādayo daityairandhakairabhinirjitāḥ // KūrmP_1,15.128 //

ghaṇṭākarṇo meghanādaścaṇḍeśaścaṇḍatāpanaḥ /

vināyako meghavāhaḥ somanandī ca vaidyutaḥ // KūrmP_1,15.129 //

sarve 'ndhakaṃ daityavaraṃ saṃprāpyātibalānvitāḥ /

yuyudhuḥ śūlaśaktyṛṣṭigirikūṭaparaśvadhaiḥ // KūrmP_1,15.130 //

bhrāmayitvātha hastābhyāṃ gṛhītacaraṇadvayāḥ /

daityendreṇātibalinā kṣiptāste śatayojanam // KūrmP_1,15.131 //

tato 'ndhakanisṛṣṭāste śataśo 'tha sahastraśaḥ /

kālasūryapratīkāśā bhairavaṃ tvabhidudruvuḥ // KūrmP_1,15.132 //

hā heti śabdaḥ sumahān babhūvātibhayaṅkaraḥ /

yuyodha bhairavo rudraḥ śūlamādāya bhīṣaṇam // KūrmP_1,15.133 //

dṛṣṭvāndhakānāṃ subalaṃ durjayaṃ tarjito haraḥ /

jagāma śaraṇaṃ devaṃ vāsudevamajaṃ vibhum // KūrmP_1,15.134 //

so 'sṛjad bhagavān viṣṇurdevīnāṃ śatamuttamam /

devīpārśvasthito devo vināśāyāmaradviṣām // KūrmP_1,15.135 //

tathāndhakasahastraṃ tu devībhiryamasādanam /

nītaṃ keśavamāhātmyāllīlayaiva raṇājire // KūrmP_1,15.136 //

dṛṣṭvā parāhataṃ sainyamandhako 'pi mahāsuraḥ /

parāṅmukhoraṇāt tasmāt palāyata mahājavaḥ // KūrmP_1,15.137 //

tataḥ krīḍāṃ mahādevaḥ kṛtvā dvādaśavārṣikīm /

hitāya loke bhaktānāmājagāmātha mandaram // KūrmP_1,15.138 //

saṃprāptamīśvaraṃ jñātvā sarva eva gaṇeśvarāḥ /

samāgamyopatasthustaṃ bhānumantamiva dvijāḥ // KūrmP_1,15.139 //

praviśya bhavanaṃ puṇyamayuktānāṃ durāsadam /

dadarśa nandinaṃ devaṃ bhairavaṃ keśavaṃ śivaḥ // KūrmP_1,15.140 //

praṇāmapravaṇaṃ devaṃ so 'nugṛhyātha nandinam /

āghrāya mūrdhanīśānaḥ keśavaṃ pariṣasvaje // KūrmP_1,15.141 //

dṛṣṭvā devī mahādevaṃ prītivisphāritekṣaṇā /

nanāma śirasā tasya pādayorīśvarasya sā // KūrmP_1,15.142 //

nivedya vijayaṃ tasmai śaṅkarāyātha śaṅkarī /

bhairavo viṣṇumāhātmyaṃ praṇataḥ pārśvago 'vadat // KūrmP_1,15.143 //

śrutvā tadvijayaṃ śaṃbhurvikramaṃ keśavasya ca /

samāste bhagavānīśo devyā saha varāsane // KūrmP_1,15.144 //

tato devagaṇāḥ sarve marīcipramukhā dvijāḥ /

ājagmurmandaraṃ druṣṭaṃ devadevaṃ trilocanam // KūrmP_1,15.145 //

yena tad vijitaṃ pūrvaṃ devīnāṃ śatamuttamam /

samāgataṃ daityasainyamīśdarśanavāñchayā // KūrmP_1,15.146 //

dṛṣṭvā varāsanāsīnaṃ devyā candravibhūṣaṇam /

praṇemurādarād devyo gāyanti smātilālasāḥ // KūrmP_1,15.147 //

praṇemurgirijāṃ devīṃ vāmapārśve pinākinaḥ /

devāsanagataṃ devaṃ nārāyaṇamanāmayam // KūrmP_1,15.148 //

dṛṣṭvā siṃhāsanāsīnaṃ devyā nārāyaṇena ca /

praṇamya devamīśānaṃ pṛṣṭavatyo varāṅganāḥ // KūrmP_1,15.149 //

kanyā ūcuḥ
kastvaṃ vibhrājase kāntyā keyaṃ bālaraviprabhā /
ko 'nvayaṃ bhti vapuṣā paṅkajāyatalocanaḥ // KūrmP_1,15.150 //

niśamya tāsāṃ vacanaṃ vṛṣendravaravāhanaḥ /

vyājahāra mahāyogī bhūtādhipatiravyayaḥ // KūrmP_1,15.151 //

ahaṃ nārāyaṇo gaurī jaganmātā sanātanī /

vibhajya saṃsthito devaḥ svātmānaṃ bahudheśvaraḥ // KūrmP_1,15.152 //

na me viduḥ paraṃ tattvaṃ devādyā na maharṣayaḥ /

eko 'yaṃ veda viśvātmā bhavānī viṣṇureva ca // KūrmP_1,15.153 //

ahaṃ hi niṣkriyaḥ śāntaḥ kevalo niṣparigrahaḥ /

māmeva keśavaṃ devamāhurdevīmathāmbikām // KūrmP_1,15.154 //

eṣa dhātā vidhātā ca kāraṇaṃ kāryameva ca /

kartā kārayitā viṣṇurbhuktimuktiphalapradaḥ // KūrmP_1,15.155 //

bhoktā pumānaprameyaḥ saṃhartā kālarūpadhṛk /

straṣṭā pātā vāsudevo viśvātmā viśvatomukhaḥ // KūrmP_1,15.156 //

kṛṭastho hyakṣaro vyāpī yogī nārāyaṇaḥ svayam /

tārakaḥ puruṣo hyātmā kevalaṃ paramaṃ padam // KūrmP_1,15.157 //

saiṣā māheśvarī gaurī mama śaktirnirañjanā /

sāntā satyā sadānandā paraṃ padamiti śrutiḥ // KūrmP_1,15.158 //

asyāḥ sarvamidaṃ jātamatraiva layameṣyati /

eṣaiva sarvabhūtānāṃ gatīnāmuttamā gatiḥ // KūrmP_1,15.159 //

tayāhaṃ saṃgato devyā kevalo niṣkalaḥ paraḥ /

paśyāmyaśeṣamevedaṃ yastad veda sa mucyate // KūrmP_1,15.160 //

tasmādanādimadvaitaṃ viṣṇumātmānamīśvaram /

ekameva vijānīdhvaṃ tato yāsyatha nirvṛtim // KūrmP_1,15.161 //

manyante viṣṇumavyaktamātmānaṃ śraddhayānvitāḥ /

ye bhinnadṛṣṭyāpīśānaṃ pūjayanto na me priyāḥ // KūrmP_1,15.162 //

dviṣanti ye jagatsūtiṃ mohitā rauravādiṣu /

pacyamānā na mucyante kalpakoṭiśatairapi // KūrmP_1,15.163 //

tasamādaśeṣabhūtānāṃ rakṣako viṣṇuravyayaḥ /

yathāvadiha vijñāya dhyeyaḥ sarvāpadi prabhuḥ // KūrmP_1,15.164 //

śrutvā bhagavato vākyaṃ devyaḥ sarvagaṇeśvarāḥ /

nemurnārāyaṇaṃ devaṃ devīṃ ca himaśailajām // KūrmP_1,15.165 //

prārthayāmāsurīśāne bhaktiṃ bhaktajanapriye /

bhavānīpādayugale nārāyaṇapadāmbuje // KūrmP_1,15.166 //

tato nārāyaṇaṃ devaṃ gaṇeśā mātaro 'pi ca /

na paśyanti jagatsūtiṃ tadbhutamivābhavat // KūrmP_1,15.167 //

tadantare mahādaityo hyandhako manmathārditaḥ /

mohito girijāṃ devīmāhartuṃ girimāyayau // KūrmP_1,15.168 //

athānantavapuḥ śrīmān yogī nārāyaṇo 'malaḥ /

tatraivāvirabhūd daityairyuddhāya puruṣottamaḥ // KūrmP_1,15.169 //

kṛtvātha pārśve bhagavantamīśo
yuddhāya viṣṇuṃ gaṇadevamukhyaiḥ /
śilādaputreṇa ca mātṛkābhiḥ
sa kālarudro 'bhijagāma devaḥ // KūrmP_1,15.170 //

triśūlamādāya kṛśānukalpaṃ
sa devadevaḥ prayayau purastāt /
tamanvayuste gaṇarājavaryā
jagāma devo 'pi sahastrabāhuḥ // KūrmP_1,15.171 //

rarāja madhye bhagavān surāṇāṃ
vivāhano vāridavarṇavarṇaḥ /
tadā sumeroḥ śikharādhirūḍha-
strilokadṛṣṭirbhagavānivārkaḥ // KūrmP_1,15.172 //

jagatyanādirbhagavānameyo
haraḥ sahastrākṛtirāvirāsīt /
triśūlapāṇirgagane sughoṣaḥ
papāta devopari puṣpavṛṣṭiḥ // KūrmP_1,15.173 //

samāgataṃ vīkṣya gaṇeśarājaṃ
samāvṛtaṃ devaripurgaṇeśaiḥ /
yuyodha śakreṇa samātṛkābhi-
r gaṇairaśeṣairamapapradhānaiḥ // KūrmP_1,15.174 //

vijitya sarvānapi bāhuvīryāt
sa saṃyuge śaṃbhumanantadhāma /
samāyayau yatra sa kālarudro
vimānamāruhya vihīnasattvaḥ // KūrmP_1,15.175 //

dṛṣṭvāndhakaṃ samayāntaṃ bhagavān garuḍadhvajaḥ /

vyājahāra mahādevaṃ bhairavaṃ bhūtibhūṣaṇam // KūrmP_1,15.176 //

hantumarhasi daityeśamandhakaṃ lokakaṇṭakam /

tvāmṛte bhagavān śakto hantā nānyo 'sya vidyate // KūrmP_1,15.177 //

tvaṃ hartā sarvalokānāṃ kālātmā hyaiśvarī tanuḥ /

stūyate vividhairmantrarvedavidbhirvicakṣaṇaiḥ // KūrmP_1,15.178 //

sa vāsudevasya vaco niśamya bhagavān haraḥ /

nirīkṣya viṣṇuṃ hanane daityandrasya matiṃ dadhau // KūrmP_1,15.179 //

jagāma devatānīkaṃ gaṇānāṃ harṣamuttamam /

stuvanti bhairavaṃ devamantarikṣacarā janāḥ // KūrmP_1,15.180 //

jayānanta mahādeva kālamūrte sanātana /

tvamagniḥ sarvabhūtānāmantaścarasi nityaśaḥ // KūrmP_1,15.181 //

tvaṃ yatrajñastvaṃ vaṣaṭkārastvaṃ dhātā hariravyayaḥ /

tvaṃ brahmā tvaṃ mahādevastvaṃ dhāma paramaṃ padam // KūrmP_1,15.182 //

oṅkāramūrtiryogātmā trayīnetrastrilocanaḥ /

mahāvibhūtirdeveśo jayāśeṣajagatpate // KūrmP_1,15.183 //

tataḥ kālāgnirudro 'sau gṛhītvāndhakamīśvaraḥ /

triśūlāgreṣu vinyasya prananarta satāṃ gatiḥ // KūrmP_1,15.184 //

dṛṣṭvāndhakaṃ devagaṇāḥ śūlaprotaṃ pitāmahaḥ /

praṇemurīśvaraṃ devaṃ bhairavaṃ bhavamocakam // KūrmP_1,15.185 //

astuvan munayaḥ siddhā jagurgandharvikiṃnarāḥ /

antarikṣe 'psaraḥ saṅghā nṛtyantisma manoramāḥ // KūrmP_1,15.186 //

saṃsthāpito 'thaśūlāgre so 'ndhako dagdhakilbiṣaḥ /

utpannākhilavijñānastuṣṭāva parameśvaram // KūrmP_1,15.187 //

andhaka uvāca

namāmi mūrdhnā bhagavantamekaṃ
samāhitā yaṃ vidurīśatattvam /
purātanaṃ puṇyamanantarūpaṃ
kālaṃ kaviṃ yogaviyogahetum // KūrmP_1,15.188 //

daṃṣṭrākarālaṃ divi nṛtyamānaṃ
hutāśavaktraṃ jvalanārkarūpam /
sahastrapādākṣiśirobhiyuktaṃ
bhavantamekaṃ praṇamāmi rudram // KūrmP_1,15.189 //

jayādidevāmarapūjitāṅghre
vibhāgahīnāmalatattvarūpa /
tvamagnireko bahudhābhipūjyase
vāyvādibhedairakhilātmarūpa // KūrmP_1,15.190 //

tvāmekamāhuḥ puruṣaṃ purāṇam
ādityavarṇaṃ tamasaḥ parastāt /
tvaṃ paśyasīdaṃ paripāsyajastraṃ
tvamantako yogigaṇābhijuṣṭaḥ // KūrmP_1,15.191 //

eko 'ntarātmā bahudhā niviṣṭo
deheṣu dehādiviśeṣahīnaḥ /
tvamātmaśabdaṃ paramātmatattvaṃ
bhavantamāhuḥ śivameva kecit // KūrmP_1,15.192 //

tvamakṣaraṃ brahma paraṃ pavitra-
mānandarūpaṃ praṇavābhidhānam /
tvamīśvaro vedapadeṣu siddhaḥ
svayaṃ prabho 'śeṣaviśeṣahīnaḥ // KūrmP_1,15.193 //

tvamindrarūpo varuṇāgnirūpo
haṃsaḥ prāṇo mṛtyurantāsi yajñaḥ /
prajāpatirbhagavānekarudro
nīlagrīvaḥ stūyase vedavidbhiḥ // KūrmP_1,15.194 //

nārāyaṇastvaṃ jagatāmathādiḥ
pitāmahastvaṃ prapitāmahaśca /
vedāntaguhyopaniṣatsu gītaḥ
sadāśivastvaṃ parameśvaro 'si // KūrmP_1,15.195 //

namaḥ parastāt tamasaḥ parasmai
parātmane pañcapadāntarāya /
triśaktyatītāya nirañjanāya
sahastraśaktyāsanasaṃsthitāya // KūrmP_1,15.196 //

trimūrtaye 'nandapadātmamūrte
jagannivāsāya jaganmayāya /
namo lalāṭārpitalocanāya
namo janānāṃ hṛdi saṃsthitāya // KūrmP_1,15.197 //

phaṇīndrahārāya namo 'stu tubhyaṃ
munīndrasiddhārcitapādayugma /
aiśvaryadharmāsanasaṃsthitāya
namaḥ parāntāya bhavodbhavāya // KūrmP_1,15.198 //

sahastracandrārkavilocanāya
namo 'stu te soma sumadhyamāya /
namo 'stu te deva hiraṇyabāho
namo 'mbikāyāḥ pataye mṛḍāya // KūrmP_1,15.199 //

namo 'tiguhyāya guhāntarāya
vedāntavijñānasuniścitāya /
trikālahīnāmaladhāmadhāmne
namo maheśāya namaḥ śivāya // KūrmP_1,15.200 //

evaṃ stuvantaṃ bhagavān śūlāgrādavaropya tam /

tuṣṭaḥ provāca hastābhyāṃ spṛṣṭvātha parameśvaraḥ // KūrmP_1,15.201 //

prīto 'haṃ sarvathā daitya stavenānena sāṃpratam /

saṃprāpya gāṇapatyaṃ me sannidhāne vasāmaraḥ // KūrmP_1,15.202 //

arogaśchinnasaṃdeho devairapi supūjitaḥ /

nandīśvarasyānucaraḥ sarvaduḥ khavivarjitaḥ // KūrmP_1,15.203 //

evaṃ vyāhṛtamātre tu devadevena devatāḥ /

gaṇeśvarā mahādevamandhakaṃ devasannidhau // KūrmP_1,15.204 //

sahastrasūryasaṃkāśaṃ trinetraṃ candracihnitam /

nīlakaṇṭhaṃ jaṭāmauliṃ śūlāsaktamahākaram // KūrmP_1,15.205 //

dṛṣṭvā taṃ tuṣṭuvurdaityamāścaryaṃ paramaṃ gatāḥ /

uvāca bhagavān viṣṇurdevadevaṃ smayanniva // KūrmP_1,15.206 //

sthāne tava mahādeva prabhāvaḥ puruṣo mahān /

nekṣate 'jñānajān doṣān gṛhṇāti ca guṇānapi // KūrmP_1,15.207 //

itīrito 'tha bhairavo gaṇeśadevapuṅgavaiḥ /

sakeśavaḥ sahāndhako jagāma śaṅkarāntikam // KūrmP_1,15.208 //

nirīkṣya devamāgataṃ saśaṅkaraḥ sahāndhakam /

samādhavaṃ samātṛkaṃ jagāma nirvṛtiṃ haraḥ // KūrmP_1,15.209 //

pragṛhya pāṇineśvaro hiraṇyalocanātmajam /

jagāma yatra śailajā vimānamīśavallabhā // KūrmP_1,15.210 //

vilokya sā samāgataṃ bhavaṃ bhavārtihāriṇam /

avāpa sāndhakaṃ sukhaṃ prasādamandhakaṃ prati // KūrmP_1,15.211 //

athāndhako maheśvarīṃ dadarśa devapārśvagām /

papāta daṇḍavatkṣitau nanāma pādapadmayoḥ // KūrmP_1,15.212 //

namāmi devavallabhāmanādimadrijāmimām /

yataḥ pradhānapūruṣau nihanti yākhilaṃ jagat // KūrmP_1,15.213 //

vibhāti yā śivāsane śivena sākamavyayā /

hiraṇmaye 'tinirmale namāmi tāmimāmajām // KūrmP_1,15.214 //

yadantarākhilaṃ jagajjaganti yānti saṃkṣayam /

namāmi yatra tāmumāmaśeṣabedavarjitām // KūrmP_1,15.215 //

na jāyate nahīyate na vardhate ca tāmumām /

namāmi yā guṇātigā girīśaputrikāmimām // KūrmP_1,15.216 //

kṣamasva devi śailaje kṛtaṃ mayā vimāhataḥ /

surāsurairyadarcitaṃ namāmi te padāmbujam // KūrmP_1,15.217 //

itthaṃ bhagavatī gaurī bhaktinamreṇa pārvatī /

saṃstutā daityapatinā putratve jagṛhe 'ndhakam // KūrmP_1,15.218 //

tataḥ sa mātṛbhiḥ sārdhaṃ bhairavo rudrasaṃbhavaḥ /

jagāmānujñayā śaṃbhoḥ pātālaṃ parameśvaraḥ // KūrmP_1,15.219 //

yatra sā tāmasī viṣṇormūrtiḥ saṃhārakārikā /

samāste hariravyakto nṛsiṃhākṛtirīśvaraḥ // KūrmP_1,15.220 //

tato 'nantākṛtiḥ śaṃbhuḥ śeṣeṇāpi supūjitaḥ /

kālāgnirudro bhagavān yuyojātmānamātmani // KūrmP_1,15.221 //

yuñjatastasya devasya sarvā evātha mātaraḥ /

bubhukṣitā mahādevaṃ praṇamyāhustriśūlinam // KūrmP_1,15.222 //

mātara ūcuḥ
bubhukṣitā mahādeva anujñā dīyatāṃ tvayā /
trailokyaṃ bhakṣayiṣyāmo nānyathā tṛptirastinaḥ // KūrmP_1,15.223 //

etāvaduktvā vacanaṃ mātaro viṣṇusaṃbhavāḥ /

bhakṣayāñcakrire sarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram // KūrmP_1,15.224 //

tataḥ sa bhairavo devo nṛsiṃhavapuṣaṃ harim /

dadhyau nārāyaṇaṃ devaṃ kṣaṇātprādurabhūddhariḥ // KūrmP_1,15.225 //

vijñāpayāmāsa ca taṃ bhakṣayantīha mātaraḥ /

nivārayāśu trailokyaṃ tvadīyā bhagavanniti // KūrmP_1,15.226 //

saṃsmṛtā viṣṇunā devyo nṛsiṃhavapuṣā punaḥ /

upatasthurmahādevaṃ narasiṃhākṛtiṃ ca tam // KūrmP_1,15.227 //

saṃprāpya sannidhiṃ viṣṇoḥ sarvāḥ saṃhārakārikāḥ /

pradaduḥ śaṃbhave śaktiṃ bhairavāyātitejase // KūrmP_1,15.228 //

apaśyaṃstā jagatsūtiṃ nṛsiṃhamatha bhairavam /

kṣaṇādekatvamāpannaṃ śeṣāhiṃ cāpi mātaraḥ // KūrmP_1,15.229 //

vyājahāra hṛṣīkeśo ye bhaktāḥ śūlapāṇinaḥ /

ye ca māṃ saṃsmarantīha pālanīyāḥ prayatnataḥ // KūrmP_1,15.230 //

mamaiva mūrtiratulā sarvasaṃhārakārikā /

maheśvarāṃśasaṃbhūtā bhuktimuktipradā tviyam // KūrmP_1,15.231 //

ananto bhagavān kālo dvidhāvasthā mamaiva tu /

tāmasī rājasī mūrtirdevadevaścaturmukhaḥ // KūrmP_1,15.232 //

so 'yaṃ devo durādharṣaḥ kālo lokaprakālanaḥ /

bhakṣayiṣyati kalpānte rudrātmā nikhilaṃ jagat // KūrmP_1,15.233 //

yā sā vimohikā mūrtirmama nārāyaṇāhvayā /

sattvodriktājagat kṛtsnaṃ saṃsthāpayati nityadā // KūrmP_1,15.234 //

sa hi viṣṇuḥ paraṃ brahma paramātmā parā gatiḥ /

mūlaprakṛtiravyaktā sadānandeti kathyate // KūrmP_1,15.235 //

ityevaṃ bodhitā devyo viṣṇunā viśvamātaraḥ /

prapedire mahādevaṃ tameva śaraṇaṃ harim // KūrmP_1,15.236 //

etad vaḥ kathitaṃ sarvaṃ mayāndhakanibarhaṇam /

māhātmyaṃ devadevasya bhairavasyāmitaujasaḥ // KūrmP_1,15.237 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge pañcadaśo 'dhyāyaḥ

śrīkūrma uvāca
andake nigṛhīte vai prahlādasya mahātmanaḥ /
virocano nāma suto babhūva nṛpatiḥ purā // KūrmP_1,16.1 //

devāñjitvā sadevendrāna bahūn varṣān mahāsuraḥ /

pālayāmāsa dharmeṇa trailokyaṃ sacarācaram // KūrmP_1,16.2 //

tasyaivaṃ vartamānasya kadācid viṣṇucoditaḥ /

sanatkumāro bhagavān puraṃ prāpa mahāmuniḥ // KūrmP_1,16.3 //

dṛṣṭvā sihāsanagato brahmaputraṃ mahāsuraḥ /

nanāmotthāya śirasā prāñjalirvākyamabravīt // KūrmP_1,16.4 //

dhanyo 'smyanugṛhīto 'smi saṃprāpto me purātanaḥ /

yogīśvaro 'dya bhagavān yato 'sau brahmavit svayam // KūrmP_1,16.5 //

kimarthamāgato brahman svayaṃ devaḥ pitāmahaḥ /

brūhi me brahmaṇaḥ putra kiṃ kāryaṃ karavāṇyaham // KūrmP_1,16.6 //

so 'bravīd bhagavān devo dharmayuktaṃ mahāsuram /

draṣṭumabhyāgato 'haṃ vai bhavantaṃ bhāgyavānasi // KūrmP_1,16.7 //

sudurlabhā nītireṣā daityānāṃ daityasattama /

triloke dhārmiko nūnaṃ tvādṛśo 'nyo na vidyate // KūrmP_1,16.8 //

ityukto 'surarājastaṃ punaḥ prāha mahāmunim /

dharmāṇāṃ paramaṃ dharmaṃ brūhi me brahmavittama // KūrmP_1,16.9 //

so 'bravīd bhagavān yogī daityendrāya mahātmane /

sarvaguhyatamaṃ dharmamātmajñānamanuttamam // KūrmP_1,16.10 //

sa labdhvā paramaṃ jñānaṃ dattvā ca gurudakṣiṇām /

nidhāya putre tadrājyaṃ yogābhyāsarato 'bhavat // KūrmP_1,16.11 //

sa tasya putro matimān balirnāma mahāsuraḥ /

brahmaṇyo dhārmiko 'tyarthaṃ vijigye 'tha purandaram // KūrmP_1,16.12 //

kṛtvā tena mahad yuddhaṃ śakraḥ sarvāmarairvṛtaḥ /

jagāma nirjito viṣṇuṃ devaṃ śaraṇamacyutam // KūrmP_1,16.13 //

tadantare 'ditirdevī devamātā suduḥ khitā /

daityendrāṇāṃ vadhārthāya putro me syāditi svayam // KūrmP_1,16.14 //

tatāpa sumahad ghoraṃ taporāśistapaḥ param /

prapannā viṣṇumavyaktaṃ śaraṇyaṃ śaraṇaṃ harim // KūrmP_1,16.15 //

kṛtvā hṛtpadmakiñjalke niṣkalaṃ paramaṃ padam /

vāsudevamanādyantamānandaṃ vyoma kevalam // KūrmP_1,16.16 //

prasanno bhagavān viṣṇuḥ śaṅkhacakragadādharaḥ /

āvirbabhūva yogātmā devamātuḥ puro hariḥ // KūrmP_1,16.17 //

dṛṣṭvā samāgataṃ viṣṇumaditirbhaktisaṃyutā /

mene kṛtārthamātmānaṃ toṣayāmāsa keśavam // KūrmP_1,16.18 //

aditiruvāca

jayāśeṣaduḥ khaughanāśaikaheto
jayānantamāhātmyayogābhiyukta /
jayānādimadhyāntavijñānamūrte
jayāśeṣakalpāmalānandarūpa // KūrmP_1,16.19 //

namo viṣṇave kālarūpāya tubhyaṃ
namo nārasiṃhāya śeṣāya tubhyam /
namaḥ kālarudrāya saṃhārakartre
namo vāsudevāya tubhyaṃ namaste // KūrmP_1,16.20 //

namo viśvamāyāvidhānāya tubhyaṃ
namo yogagamyāya satyāya tubhyam /
namo dharmavijñānaniṣṭhāya tubhyaṃ
namaste varāhāya bhūyo namaste // KūrmP_1,16.21 //

namaste sahastrārkacandrābhamūrte
namo vedavijñānadharmābhigamya /
namo devadevādidevādideva
prabho viśvayone 'tha bhūyo namaste // KūrmP_1,16.22 //

namaḥ śaṃbhave satyaniṣṭhāya tubhyaṃ
namo hetave viśvarūpāya tubhyam /
namo yogapīṭhāntarasthāya tubhyaṃ
śivāyaikarūpāya bhūyo namaste // KūrmP_1,16.23 //

evaṃ sa bhagavān kṛṣṇo devamātrā jaganmayaḥ /

toṣitaśchandayāmāsa vareṇa prahasanniva // KūrmP_1,16.24 //

praṇamya śirasā bhūmau sā vabre varamuttamam /

tvāmeva putraṃ devānāṃ hitāya varaye varam // KūrmP_1,16.25 //

tathāstvityāha bhagavān prapannajanavatsalaḥ /

dattvā varānaprameyastatraivāntaradhīyata // KūrmP_1,16.26 //

tato bahutithe kāle bhagavantaṃ janārdanam /

dadhāra garbhaṃ devānāṃ mātā nārāyaṇaṃ svayam // KūrmP_1,16.27 //

samāviṣṭe hṛṣīkeśe devamāturathodaram /

utpātā jajñire ghorā balervairocaneḥ pure // KūrmP_1,16.28 //

nirīkṣya sarvānutpātān daityendro bhayavihvalaḥ /

prahlādamasuraṃ vṛddhaṃ praṇamyāha pitāmaham // KūrmP_1,16.29 //

baliruvāca
pitāmaha mahāprājña jāyante 'smatpure 'dhunā /
kimutpātā bhavet kāryamasmākaṃ kiṃnimittakāḥ // KūrmP_1,16.30 //

niśamya tasya vacanaṃ ciraṃ dhyātvā mahāsuraḥ /

namaskṛtya hṛṣīkeśamidaṃ vacanamabravīt // KūrmP_1,16.31 //

prahlāda uvāca
yo yajñairijyate viṣṇuryasya sarvamidaṃ jagat /
dadhārāsuranāśārthaṃ mātā taṃ tridivaukasām // KūrmP_1,16.32 //

yasmādabhinnaṃ sakalaṃ bhidyate yo 'khilādapi /

sa vāsudevo devānāṃ māturdehaṃ samāviśat // KūrmP_1,16.33 //

na yasya devā jānanti svarūpaṃ paramārthataḥ /

sa viṣṇuraditerdehaṃ svecchayādya samāviśat // KūrmP_1,16.34 //

yasmād bhavanti bhūtāni yatra saṃyānti saṃkṣayam /

so 'vatīrṇo mahāyogī purāṇapuruṣo hariḥ // KūrmP_1,16.35 //

na yatra vidyate nāmajātyādiparikalpanā /

sattāmātrātmarūpo 'sau viṣṇuraṃśena jāyate // KūrmP_1,16.36 //

yasya sā jagatāṃ mātā śaktistaddharmadhāriṇī /

māyā bhagavatī lakṣmīḥ so 'vatīrṇo janārdanaḥ // KūrmP_1,16.37 //

yasya sā tāmasī mūrtiḥ śaṅkaro rājasī tanuḥ /

brahmā saṃjāyate viṣṇuraṃśenaikena sattvabhṛt // KūrmP_1,16.38 //

itthaṃ vicintya govindaṃ bhaktinamreṇa cetasā /

tameva gaccha śaraṇaṃ tato yāsyasi nirvṛtim // KūrmP_1,16.39 //

tataḥ prahlādavacanād balirvairocanirharim /

jagāma śaraṇaṃ viśvaṃ pālayāmāsa dharmataḥ // KūrmP_1,16.40 //

kāle prāpte mahāviṣṇuṃ devānāṃ harṣavardhanam /

asūta kaśyapāccainaṃ devamātāditiḥ svayam // KūrmP_1,16.41 //

caturbhujaṃ viśālākṣaṃ śrīvatsāṅkitavakṣasam /

nīlameghapratīkāśaṃ bhrājamānaṃ śriyāvṛtam // KūrmP_1,16.42 //

upatasthuḥ surāḥ sarve siddhāḥ sādhyāśca cāraṇāḥ /

upendramindrapramukhā brahmā carṣigamairvṛtaḥ // KūrmP_1,16.43 //

kṛtopanayano vedānadhyaiṣṭa bhagavān hariḥ /

samācāraṃ bharadvājāt trilokāya pradarśayan // KūrmP_1,16.44 //

evaṃ hi laukikaṃ mārgaṃ pradarśayati sa prabhuḥ /

sa yat pramāṇaṃ kurute lokastadanuvartate // KūrmP_1,16.45 //

tataḥ kālena matimān balirvairocaniḥ svayam /

yajñairyajñeśvaraṃ viṣṇumarcayāmāsa sarvagam // KūrmP_1,16.46 //

brāhmaṇān pūjayāmāsa dattvā bahutaraṃ dhanam /

brahmarṣayaḥ samājagmuryajñavāṭaṃ mahātmanaḥ // KūrmP_1,16.47 //

vijñāya viṣṇurbhagavān bharadvājapracoditaḥ /

āsthāya vāmanaṃ rūpaṃ yajñadeśamathāgamat // KūrmP_1,16.48 //

kṛṣṇājinopavītāṅga āṣāḍhena virājitaḥ /

brāhmaṇo jaṭilo vedānudgiran bhasmamaṇḍitaḥ // KūrmP_1,16.49 //

saṃprāpyāsurarājasya samīpaṃ bhikṣuko hariḥ /

svapādairvimitaṃ deśamayācata baliṃ tribhiḥ // KūrmP_1,16.50 //

prakṣālya caraṇau viṣṇorbalirbhāsamanvitaḥ /

ācāmayitvā bhṛṅgāramādāya svarṇanirmitam // KūrmP_1,16.51 //

dāsye tavedaṃ bhavate padatrayaṃ
prīṇātu devo hariravyayākṛtiḥ /
vicintya devasya karāgrapallave
nipātayāmāsa jalaṃ suśītalam // KūrmP_1,16.52 //

vicakrame pṛthivīmeṣa etā-
mathāntarikṣaṃ divamādidevaḥ /
vyapetarāgaṃ ditijeśvaraṃ taṃ
prakartukāmaḥ śaraṇaṃ prapannam // KūrmP_1,16.53 //

ākramya lokatrayamīśapādaḥ
prājāpatyād brahmalokaṃ jagāma /
praṇemurādityasahastrakalpaṃ
ye tatra loke nivasanti siddhāḥ // KūrmP_1,16.54 //

athopatasthe bhagavānanādiḥ
pitāmahāstoṣayāmāsa viṣṇum /
bhittvā tadaṇḍasya kapālamūrdhvaṃ
jagāma divyāvaraṇāni bhūyaḥ // KūrmP_1,16.55 //

athāṇḍabhedānnipapāta śītalaṃ
mahājalaṃ tat puṇyakṛdbhiścajuṣṭam /
pravartate cāpi saridvarā tadā
gaṅgetyuktā brahmaṇā vyomasaṃsthā // KūrmP_1,16.56 //

gatvā mahāntaṃ prakṛtiṃ pradhānaṃ
brahmāṇamekaṃ puruṣaṃ svabījam /
atiṣṭhadīśasya padaṃ tadavyayaṃ
dṛṣṭvā devāstatra tatra stuvanti // KūrmP_1,16.57 //

ālokya taṃ puruṣaṃ viśvakāyaṃ
mahān balirbhaktiyogena viṣṇum /
nanāma nārāyaṇamekamavyayaṃ
svacetasā yaṃ praṇamanti devāḥ // KūrmP_1,16.58 //

tamabravīd bhagavānādikartā
bhūtvā punarvāmano vāsudevaḥ /
mamaiva daityādhipate 'dhunedaṃ
lokatrayaṃ bhavatā bhāvadattam // KūrmP_1,16.59 //

praṇamya mūrdhnā punareva daityo
nipātayāmāsa jalaṃ karāgre /
dāsye tavātmānamanantadhāmne
trivikramāyāmitavikramāya // KūrmP_1,16.60 //

pragṛhya sūnorapi saṃpradattaṃ
prahlādasūnoratha śaṅkhapāṇiḥ /
jagāda daityaṃ jagadantarātmā
pātālamūlaṃ praviśeti bhūyaḥ // KūrmP_1,16.61 //

samāsyatāṃ bhavatā tatra nityaṃ
bhuktvā bhogān devatānāmalabhyān /
dhyāyasva māṃ satataṃ bhaktiyogāt
pravekṣyase kalpadāhe punarmām // KūrmP_1,16.62 //

uktvaivaṃ daityasiṃhaṃ taṃ viṣṇuḥ satyaparākramaḥ /

purandarāya trailokyaṃ dadau viṣṇururukramaḥ // KūrmP_1,16.63 //

saṃstuvanti mahāyogaṃ siddhā devarṣikinnarāḥ /

brahmā śakro 'tha bhagavān rudrādityamarudgaṇāḥ // KūrmP_1,16.64 //

kṛtvaitadadbhutaṃ karma viṣṇurvāmanarūpadhṛk /

paśyatāmeva sarveṣāṃ tatraivāntaradhīyata // KūrmP_1,16.65 //

so 'pi daityavaraḥ śrīmān pātālaṃ prāpa coditaḥ /

prahlādenāsuravarairviṣṇunā viṣṇutatparaḥ // KūrmP_1,16.66 //

apṛcchad viṣṇumāhātmayaṃ bhaktiyogamanuttamam /

pūjāvidhānaṃ prahlādaṃ tadāhāsau cakāra saḥ // KūrmP_1,16.67 //

atha rathacaraṇāsiśaṅkhapāṇiṃ
sarasijolacanamīśamaprameyam /
śaraṇamupapayau sa bhāvayogāt
praṇatagatiṃ praṇidhāya karmayogam // KūrmP_1,16.68 //

eṣa vaḥ kathito viprā vāmanasya parākramaḥ /

sa devakāryāṇi sadā karoti puruṣottamaḥ // KūrmP_1,16.69 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ṣoḍaśo 'dhyāya

baleḥ putraśataṃ tvāsīnmahābalaparākramam /

teṣāṃ pradhāno dyutimān bāṇo nāma mahābalaḥ // KūrmP_1,17.1 //

so 'tīva śaṅkare bhakto rājā rājyamapālayat /

trailokyaṃ vaśamānīya bādhayāmāsa vāsavam // KūrmP_1,17.2 //

tataḥ śakrādayo devā gatvocuḥ kṛttivāsasam /

tvadīyo bādhate hyasmān bāṇo nāma mahāsuraḥ // KūrmP_1,17.3 //

vyāhṛto daivadaiḥ sarvairdevadevo maheśvaraḥ /

dadāha bāṇasya puraṃ śareṇaikena līlayā // KūrmP_1,17.4 //

dahyamāne pure tasmin bāṇo rudraṃ triśūlinam /

yayau śaraṇamīśānaṃ gopatiṃ nīlalohitam // KūrmP_1,17.5 //

mūrdhanyādhāya talliṅgaṃ śāṃbhavaṃ bhītavarjitaḥ /

nirgatya tu purāt tasmāt tuṣṭāva parameśvaram // KūrmP_1,17.6 //

saṃstuto bhagavānīśaḥ śaṅkaro nīlalohitaḥ /

gāṇapatyena bāṇaṃ taṃ yojayāmāsa bhāvataḥ // KūrmP_1,17.7 //

athābhavan danoḥ putrāstārādyā hyatibhīṣaṇāḥ /
tārastathā śambaraśca kapilaḥ śaṅkarastathā /
svarbhānurvṛṣaparvā ca prādhānyena prakīrtitāḥ // KūrmP_1,17.8 //

surasāyāḥ sahastraṃ tu sarpāṇāmabhavad dvijāḥ /

anekaśirasāṃ tadvat khecarāṇāṃ mahātmanām // KūrmP_1,17.9 //

ariṣṭā janayāmāsa gandharvāṇāṃ sahastrakam /

anantādyā mahānāgāḥ kādraveyāḥ prakīrtitāḥ // KūrmP_1,17.10 //

tāmrā ca janayāmāsa ṣaṭ kanyā dvijapuṅgavāḥ /

śukīṃ śyenīṃ ca bhāsīṃ ca sugrīvāṅgṛdhrikāṃ śucim // KūrmP_1,17.11 //

gāstathā janayāmāsa surabhirmahiṣīstathā /

irā vṛkṣalatāvallīstṛṇajātīśca sarvaśaḥ // KūrmP_1,17.12 //

khasā vai yakṣarakṣāṃsi munirapsarasastathā /

rakṣogaṇaṃ krodhavaśā janayāmāsa sattamāḥ // KūrmP_1,17.13 //

vinatāyāśca putrau dvau prakhyātau garuḍāruṇau /
tayośca garuḍo dhīmān tapastaptvā suduścaram /
prasādācchūnilaḥ prāpto vāhanatvaṃ hareḥ svayam // KūrmP_1,17.14 //

ārādhya tapasā rudraṃ mahdevaṃ tathāruṇaḥ /

sārathye kalpitaḥ pūrvaṃ prītenārkasya śaṃbhunā // KūrmP_1,17.15 //

ete kaśyapadāyādāḥ kīrtitāḥ sthāṇujaṅgamāḥ /

vaivasvate 'nte hyasmiñchṛṇvatāṃ pāpanāśanāḥ // KūrmP_1,17.16 //

saptaviṃśat sutāḥ proktāḥ somapatnyaśca suvratāḥ /

ariṣṭanemipatnīnāmapatyānīha ṣoḍaśa // KūrmP_1,17.17 //

bahuputrasya viduṣaścatastro vidyutaḥ smṛtāḥ /

tadvadaṅgirasaḥ putrā ṛṣayo brahmasatkṛtāḥ // KūrmP_1,17.18 //

kuśāśvasya tu devarṣerdevapraharaṇāḥ sutāḥ /
ete yugasahastrānte jāyante punareva hi /
manvantareṣu niyataṃ tulyaiḥ kāryaiḥ svanāmabhiḥ // KūrmP_1,17.19 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge saptadaśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
etānutpādya putrāṃstu prajāsaṃtānakāraṇāt /
kaśyapo gotrakāmastu cacāra sumahat tapaḥ // KūrmP_1,18.1 //

tasya vai tapato 'tyarthaṃ prādurbhūtau sutāvimau /

vatsaraścāsitaścaiva tāvubhau brahmavādinau // KūrmP_1,18.2 //

vatsarānnaidhruvo jajñe raibhyaśca sumahāyaśāḥ /

raibhyasya jajñire raibhyāḥ putrā dyutimatāṃ varāḥ // KūrmP_1,18.3 //

cyavanasya sutā patnī naidhruvasya mahātmanaḥ /

sumedhā janayāmāsa putrān vai kuṇḍapāyinaḥ // KūrmP_1,18.4 //

asitasyaikaparṇāyāṃ brahmiṣṭhaḥ samapadyata /

nāmnā vai devalaḥ putro yogācāryo mahātapāḥ // KūrmP_1,18.5 //

śāṇḍilyānāṃ paraḥ śrīmān sarvatattvārthavit sudhīḥ /

prasādāt pārvatīśasya yogamuttamamāptavān // KūrmP_1,18.6 //

śāṇḍilyā naidhru vāraibhyāstrayaḥ pakṣāstu kāśyapāḥ /

naraprakṛtayo viprāḥ pulastyasya vadāmi vaḥ // KūrmP_1,18.7 //

tṛṇabindoḥ sutā viprā nāmnā tvilavilā smṛtā /

pulastyāya sa rājarṣistāṃ kanyāṃ pratyapādayat // KūrmP_1,18.8 //

ṛṣistvailavilistasyāṃ viśravāḥ samapadyata /

tasya patnyaścatastrastu paulastyakulavardhikāḥ // KūrmP_1,18.9 //

puṣpotkaṭā ca rākā ca kaikasī devavarṇinī /

rūpalāvaṇyasaṃpannāstāsāṃ vai śṛṇuta prajāḥ // KūrmP_1,18.10 //

jyeṣṭhaṃ vaiśravaṇaṃ tasya suṣuve devarūpiṇī /

kaikasī janayat putraṃ rāvaṇaṃ rākṣasādhipam // KūrmP_1,18.11 //

kumbhakarṇaṃ śūrpaṇakhāṃ tathaiva ca vibhīṣaṇam /

puṣpotkaṭā vyajanayat putrān viśravasaḥ śubhān // KūrmP_1,18.12 //

mahodaraṃ prahastaṃ ca mahāpārśvaṃ kharaṃ tathā /

kumbhīnasīṃ tathā kanyāṃ rākāyāṃ śṛṇuta prajāḥ // KūrmP_1,18.13 //

triśirā dūṣaṇaścaiva vidyujjihvo mahābalaḥ /
ityete krūrakarmāṇaḥ paulastyā rākṣasā daśa /
sarve tapobalotkṛṣṭā rudrabhaktāḥ subhīṣaṇāḥ // KūrmP_1,18.14 //

pulahasya mṛgāḥ putrāḥ sarve vyālāśca daṃṣṭriṇaḥ /

bhūtāḥ piśācāḥ sarpāśca śūkarā hastinastathā // KūrmP_1,18.15 //

anapatyaḥ kratustasmin smṛto vaivasvate 'ntare /

marīceḥ kaśyapaḥ putraḥ svayameva prajāpatiḥ // KūrmP_1,18.16 //

bhṛgorapyabhavacchukro daityācāryo mahātapāḥ /

svādhyāyayoganirato harabhakto mahādyutiḥ // KūrmP_1,18.17 //

atreḥ patnyo 'bhavan bahvyaḥ sodaryāstāḥ pativratāḥ /

kṛśāśvasya tu viprendrā ghṛtācyāmiti me śrutam // KūrmP_1,18.18 //

sa tāsu janayāmāsa svastyātreyān mahaujasaḥ /

vedavedāṅganiratāṃstapasā hatakilbiṣān // KūrmP_1,18.19 //

nāradastu vasiṣṭhāya dadau devīmarundhatīm /

ūrdhvaretāstatra muniḥ śāpād dakṣasya nāradaḥ // KūrmP_1,18.20 //

haryaśveṣu tu naṣṭeṣu māyayā nāradasya tu /

śaśāpa nāradaṃ dakṣaḥ krodhasaṃraktalocanaḥ // KūrmP_1,18.21 //

yasmānmama sutāḥ sarve bhavato māyayā dvija /

kṣayaṃ nītāstvaśeṣeṇa nirapatyo bhaviṣyati // KūrmP_1,18.22 //

arundhatyāṃ vasiṣṭhastu śaktimutpādayat sutam /

śakteḥ parāśaraḥ śrīmān sarvajñastapatāṃ varaḥ // KūrmP_1,18.23 //

ārādhya devadeveśamīśānaṃ tripurāntakam /

lebhe tvapratimaṃ putraṃ kṛṣṇādvaipāyanaṃ prabhum // KūrmP_1,18.24 //

dvaipāyanācchrako jajñe bhagavāneva śaṅkaraḥ /

aṃśāṃśenāvatīryorvyāṃ svaṃ prāpa paramaṃ padam // KūrmP_1,18.25 //

śukasyāpyabhavan putrāḥ pañcātyantatapasvinaḥ /
bhūriśravāḥ prabhuḥ śaṃbhuḥ kṛṣṇo gauraśca pañcamaḥ /
kanyā kīrtimatī caiva yogamātā dhṛtavratā // KūrmP_1,18.26 //

ete 'tra vaṃśyāḥ kathitā brāhmaṇā brahmavādinām /

ata ūrdhvaṃ nibodhadhvaṃ kaśyapādrājasaṃtatim // KūrmP_1,18.27 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge aṣṭādaśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
aditiḥ suṣuve putramādityaṃ kaśyapāt prabhum /
tasyādityasya caivasīd bhāryāṇāṃ tu catuṣṭayam /
saṃjñā rājñī prabhā chāyā putrāṃstāsāṃ nibodhata // KūrmP_1,19.1 //

saṃjñā tvāṣṭrī ca suṣuve sūryānmanumanuttamam /

yamaṃ ca yamunāṃ caiva rājñī raivatameva ca // KūrmP_1,19.2 //

prabhā prabhātamādityācchāyā sāvarṇamātmajam /

śaniṃ ca tapatīṃ caiva viṣṭiṃ caiva yathākramam // KūrmP_1,19.3 //

manostu prathamasyāsan nava putrāstu saṃyamāḥ /

ikṣvākurnabhagaścaiva dhṛṣṭaḥ śaryātireva ca // KūrmP_1,19.4 //

nariṣyantaśca nābhāgo hyariṣṭaḥ kāruṣakastathā /

pṛṣadhraśca mahātejā navaite śakrasannibhāḥ // KūrmP_1,19.5 //

ilā jyeṣṭhā variṣṭhā ca somavaṃśavivṛddhaye /

budhasya gatvā bhavanaṃ somaputreṇa saṃgatā // KūrmP_1,19.6 //

asūta saumyajaṃ devī purūravasamuttamam /

pitṝṇāṃ tṛptikartāraṃ budhāditi hi naḥ śrutam // KūrmP_1,19.7 //

saṃprāpya puṃstvamamalaṃ sudyumna iti viśrutaḥ /

ilā putratrayaṃ lebhe punaḥ strītvamavindata // KūrmP_1,19.8 //

utkalaśca gayaścaiva vinatāśvastathaiva ca /

sarve te 'pratimaprakhyāḥ prapannāḥ kamalodbhavam // KūrmP_1,19.9 //

ikṣvākoścābhavad vīro vikukṣirnāma pārthivaḥ /

jyeṣṭhaḥ putraśatasyāpi daśa pañca ca tatsutāḥ // KūrmP_1,19.10 //

teṣāñjyeṣṭhaḥ kakutstho 'bhūt kākutstho hi suyodhanaḥ /

suyodhanāt pṛthuḥ śrīmān viśvakaśca pṛthoḥ sutaḥ // KūrmP_1,19.11 //

viśvakādārdrako dhīmān yuvanāśvastu tatsutaḥ /

sa gokarṇamanuprāpya yuvanāśvaḥ pratāpavān // KūrmP_1,19.12 //

dṛṣṭvā tu gautamaṃ vipraṃ tapantamanalaprabham /
praṇamya daṇḍavad bhūmau putrakāmo mahīpatiḥ /
apṛcchat karmaṇā kena dhārmikaṃ prāpnuyāt sutam // KūrmP_1,19.13 //

gautama uvāca
ārādhya pūrvapuruṣaṃ nārāyaṇamanāmayam /
anādinidhanaṃ devaṃ dhārmikaṃ prāpnuyāt sutam // KūrmP_1,19.14 //

yasya putraḥ svayaṃ brahmā pautraḥ syānnīlalohitaḥ /

tamādikṛṣṇamīśānamārādhyāpnoti satsutam // KūrmP_1,19.15 //

na yasya bhagavān brahmā prabhāvaṃ vetti tattvataḥ /

tamārādhya hṛṣīkeśaṃ prāpnuyāddhārmikaṃ sutam // KūrmP_1,19.16 //

sa gautamavacaḥ śrutvā yuvanāśvo mahīpatiḥ /

ārādhayanmahāyogaṃ vāsudevaṃ sanātanam // KūrmP_1,19.17 //

tasya putro 'bhavad vīraḥ śrāvastiriti viśrutaḥ /

nirmitā yena śrāvastirgauḍadeśe mahāpurī // KūrmP_1,19.18 //

tasmācca bṛhadaśvo 'bhūt tasmāt kuvalayāśvakaḥ /

dhundhumāratvamagamad dhundhuṃ hatvā mahāsuram // KūrmP_1,19.19 //

dhundhumārasya tanayāstrayaḥ proktā dvijottamāḥ /

dṛḍhāśvaścaiva daṇḍāśvaḥ kapilāśvastathaiva ca // KūrmP_1,19.20 //

dṛḍhāśvasya pramodastu haryaśvastasya cātmajaḥ /

haryaśvasya nikumbhastu nikumbhāt saṃhatāśvakaḥ // KūrmP_1,19.21 //

kṛśāśvaśca raṇāśvaśca saṃhatāśvasya vai sutau /

yuvanāśvo raṇāśvasya śakratulyabalo yudhi // KūrmP_1,19.22 //

kṛtvā tu vāruṇīmiṣṭimṛṣīṇāṃ vai prasādataḥ /
lebhe tvapratimaṃ putraṃ viṣṇubhaktamanuttamam /
māndhātāraṃ mahāprājñaṃ sarvaśastrabhṛtāṃ varam // KūrmP_1,19.23 //

māndhātuḥ purukutso 'bhūdambarīṣaśca vīryavān /

mucukundaśca puṇyātmā sarve śakrasamā yudhi // KūrmP_1,19.24 //

ambarīṣasya dāyādo yuvanāśvo 'paraḥ smṛtaḥ /

harito yuvanāśvasya hāritastatsuto 'bhavat // KūrmP_1,19.25 //

purukutsasya dāyādastrasadasyurmahāyaśāḥ /

narmadāyāṃ samutpannaḥ saṃbhūtistatsuto 'bhavat // KūrmP_1,19.26 //

viṣṇuvṛddhaḥ sutastasya tvanaraṇyo 'bhavat paraḥ /

bṛhadaśavo 'naraṇyasya haryaśvastatsuto 'bhavat // KūrmP_1,19.27 //

so 'tīva dhārmiko rājā kardamasya prajāpateḥ /

prasādāddhārmikaṃ putraṃ lebhe sūryaparāyaṇam // KūrmP_1,19.28 //

sa tu sūryaṃ samabhyarcya rājā vasumanāḥ śubham /

lebhe tvapratimaṃ putraṃ tridhanvānamarindamam // KūrmP_1,19.29 //

ayajaccāśvamedhena śatrūn jitvā dvijottamāḥ /

svādhyāyavān dānaśīlastitikṣurdharmatatparaḥ // KūrmP_1,19.30 //

ṛṣayastu samājagmuryajñavāṭaṃ mahātmanaḥ /

vasiṣṭhakaśyapamukhā devāścendrapurogamāḥ // KūrmP_1,19.31 //

tān praṇamya mahārājaḥ papraccha vinayānvitaḥ /

samāpya vidhivad yajñaṃ vasiṣṭhādīn dvijottamān // KūrmP_1,19.32 //

vasumanā uvāca
kiṃsviccheyaskarataraṃ loke 'smin brāhmaṇarṣabhāḥ /
yajñastapo vā saṃnyāso brūta me sarvavedinaḥ // KūrmP_1,19.33 //

vasiṣṭha uvāca
adhītya vedān vidhivat putrānutpādya dharmataḥ /
iṣṭvā yajñeśvaraṃ yajñair gaccheda vanamathātmavān // KūrmP_1,19.34 //

pulastya uvāca
ārādhya tapasā devaṃ yoginaṃ parameṣṭhinam /
pravrajed vidhivad yajñairiṣṭvā pūrvaṃ surottamān // KūrmP_1,19.35 //

pulaha uvāca
yamāhurekaṃ puruṣaṃ purāṇaṃ parameśvaram /
tamārādhya sahastrāṃśuṃ tapasā mokṣamāpnuyāt // KūrmP_1,19.36 //

jamadagniruvāca
ajasya nābhāvadhyekamīśvareṇa samarpitam /
bījaṃ bhagavatā yena sa devastapasejyate // KūrmP_1,19.37 //

viśvāmitra uvāca
yo 'gniḥ sarvātmako 'nantaḥ svayaṃbhūrviśvatomukhaḥ /
sa rudrastapasogreṇa pūjyate netarairmakhaiḥ // KūrmP_1,19.38 //

bharadvāja uvāca
yo yajñairijyate devo jātavedāḥ sanātanaḥ /
sa sarvadaivatatanuḥ pūjyate tapaseśvaraḥ // KūrmP_1,19.39 //

atriruvāca
yataḥ sarvamidaṃ jātaṃ yasyāpatyaṃ prajāpatiḥ /
tapaḥ sumahadāsthāya pūjyate sa maheśvaraḥ // KūrmP_1,19.40 //

gautama uvāca
yataḥ pradhānapuruṣau yasya śaktimayaṃ jagat /
sa devadevastapasā pūjanīyaḥ sanātanaḥ // KūrmP_1,19.41 //

kaśyapa uvāca
sahastranayano devaḥ sākṣī sa tu prajāpatiḥ /
prasīdati mahāyogī pūjitastapasā paraḥ // KūrmP_1,19.42 //

kraturuvāca
prāptādhyayanayajñas labdhaputrasya caiva hi /
nāntareṇa tapaḥ kaściddharmaḥ śāstreṣu dṛśyate // KūrmP_1,19.43 //

ityākarṇya sa rājarṣistān praṇamyātihṛṣṭadhīḥ /

visarjayitvā saṃpūjya tridhanvānamathābravīt // KūrmP_1,19.44 //

ārādhayiṣye tapasā devamekākṣarāhvayam /

prāṇaṃ bṛhantaṃ puruṣamādityāntarasaṃsthitam // KūrmP_1,19.45 //

tvaṃ tu dharmarato nityaṃ pālayaitadatandritaḥ /

cāturvarṇyasamāyuktamaśeṣaṃ kṣitimaṇḍalam // KūrmP_1,19.46 //

evamuktvā sa tadrājyaṃ nidhāyātmabhave nṛpaḥ /

jagāmāraṇyamanaghastapaścartumanuttamam // KūrmP_1,19.47 //

himavacchikhare ramye devadāruvane śubhe /

kandamūlaphalāhāro munyannairayajat surān // KūrmP_1,19.48 //

saṃvatsaraśataṃ sāgraṃ taponirdhūtakalmaṣaḥ /

jajāpa manasā devīṃ sāvitrariṃ vedamātaram // KūrmP_1,19.49 //

tasyaivaṃ japato devaḥ svayaṃbhūḥ parameśvaraḥ /

hiraṇyagarbho viśvātmā taṃ deśamagamat svayam // KūrmP_1,19.50 //

dṛṣṭvā devaṃ samāyāntaṃ brahmāṇaṃ viśvatomukham /

nanāma śirasā tasya pādayornāma kīrtayan // KūrmP_1,19.51 //

namo devādhidevāya brahmaṇe paramātmane /

hirṇyamūrtaye tubhyaṃ sahastrākṣāya vedhase // KūrmP_1,19.52 //

namo dhātre vidhātre ca namo vedātmamūrtaye /

sāṃkhyayogādhigamyāya namaste jñānamūrtaye // KūrmP_1,19.53 //

namastrimūrtaye tubhyaṃ straṣṭre sarvārthavedine /

puruṣāya purāṇāya yogināṃ gurave namaḥ // KūrmP_1,19.54 //

tataḥ prasanno bhagavān viriñco viśvabhāvanaḥ /

varaṃ varaya bhadraṃ te varado 'smītyabhāṣata // KūrmP_1,19.55 //

rājovāca
japeyaṃ devadeveśa gāyatrīṃ vedamātaram /
bhūyo varṣaśataṃ sāgraṃ tāvadāyurbhavenmama // KūrmP_1,19.56 //

bāḍhamityāha viśvātmā samālokya narādhipam /

spṛṣṭvā karābhyāṃ suprītastatraivāntaradhīyata // KūrmP_1,19.57 //

so 'pi labdhavaraḥ śrīmān jajāpātiprasannadhīḥ /

śāntastriṣavaṇasnāyī kandamūlaphalāśanaḥ // KūrmP_1,19.58 //

tasya pūrṇe varṣaśate bhagavānugradīdhitiḥ /

prādurāsīnmahāyogī bhānormaṇḍalamadhyataḥ // KūrmP_1,19.59 //

taṃ dṛṣṭvā vedaviduṣaṃ maṇḍalasthaṃ sanātanam /

svayaṃbhuvamanādyantaṃ brahmāṇaṃ vismayaṃ gataḥ // KūrmP_1,19.60 //

tuṣṭāva vaidikairmantraiḥ sāvitryā ca viśeṣataḥ /

kṣaṇādapaśyat puruṣaṃ tameva parameśvaram // KūrmP_1,19.61 //

caturmukhaṃ jaṭāmaulimaṣṭahastaṃ trilocanam /

candrāvayavalakṣamāṇaṃ naranārītanuṃ haram // KūrmP_1,19.62 //

bhāsayantaṃ jagat kṛtsnaṃ nīlakaṇṭhaṃ svaraśmibhiḥ /

raktāmbaradharaṃ raktaṃ raktamālyānulepanam // KūrmP_1,19.63 //

tadbhāvabhāvito dṛṣṭvā sadbhāvena pareṇa hi /

nanāma śirasā rudraṃ sāvitryānena caiva hi // KūrmP_1,19.64 //

namaste nīlakaṇṭhāya bhāsvate parameṣṭhine /

trayīmayāya rudrāya kālarūpāya hetave // KūrmP_1,19.65 //

tadā prāha mahādevo rājānaṃ prītamānasaḥ /

imāni me rahasyāni nāmāni śṛṇu cānagha // KūrmP_1,19.66 //

sarvavedeṣu gītāni saṃsāraśamanāni tu /

namaskuruṣva nṛpate ebhirmāṃ satataṃ śuciḥ // KūrmP_1,19.67 //

adhyāyaṃ śatarudrīyaṃ yajuṣāṃ sāramuddhṛtam /

japasvānanyacetasko mayyāsaktamanā nṛpa // KūrmP_1,19.68 //

brahmacārī mitāhāro bhasmaniṣṭhaḥ samāhitaḥ /

japedāmaraṇād rudraṃ sa yāti paramaṃ padam // KūrmP_1,19.69 //

ityuktvā bhagavān rudro bhaktānugrahakāmyayā /

punaḥ saṃvatsaraśataṃ rājñe hyāyurakalpayat // KūrmP_1,19.70 //

dattvāsmai tat paraṃ jñānaṃ vairāgyaṃ parameśvaraḥ /

kṣaṇādantardadhe rudrastadadbhutamivābhavat // KūrmP_1,19.71 //

rājāpi tapasā rudraṃ jajāpānanyamānasaḥ /

bhasmacchannastriṣavaṇaṃ snātvā śāntaḥ samāhitaḥ // KūrmP_1,19.72 //

japatastasya nṛpateḥ pūrṇe varṣaśate punaḥ /

yogapravṛttirabhavat kālāt kālātmakaṃ param // KūrmP_1,19.73 //

viveśa tad vedasāraṃ sthānaṃ vai parameṣṭhinaḥ /

bhānoḥ sa maṇḍalaṃ śubhraṃ tato yāto maheśvaram // KūrmP_1,19.74 //

yaḥ paṭhecchṛṇuyād vāpi rājñaścaritamuttamam /

sarvapāpavinirmukto brahmaloke mahīyate // KūrmP_1,19.75 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ekonaviśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
tridhanvā rājaputrastu dharmeṇāpālayanmahīm /
tasya putro 'bhavad vidvāṃstrayyāruṇa iti smṛtaḥ // KūrmP_1,20.1 //

tasya satyavrato nāma kumāro 'bhūnmahābalaḥ /

bhāryā satyadhanā nāma hariścandramajījanat // KūrmP_1,20.2 //

hariścandrasya putro 'bhūd rohito nāma vīryavān /

harito rohitasyātha dhundhustasya suto 'bhavat // KūrmP_1,20.3 //

vijayaśca sudevaśca dhundhuputrau babhūvatuḥ /

vijayasyābhavat putraḥ kāruko nāma vīryavān // KūrmP_1,20.4 //

kārukasya vṛkaḥ putrastasmād bāhurajāyata /

sagarastasya putrau'bhūd rājā paramadhārmikaḥ // KūrmP_1,20.5 //

dve bhārye sagarasyāpi prabhā bhānumatī tathā /

tābhyāmārādhitaḥ prādādaurvāgnirvaramuttamam // KūrmP_1,20.6 //

ekaṃ bhānumatī putramagṛhṇādasamañjasam /

prabhā ṣaṣṭisahastraṃ tu putrāṇāṃ jagṛhe śubhā // KūrmP_1,20.7 //

asamañsasya tanayo hyaṃśumān nāma pārthivaḥ /

tasya putro dilīpastu dilīpāt tu bhagīrathaḥ // KūrmP_1,20.8 //

yena bhāgīrathī gaṅgā tapaḥ kṛtvāvatāritā /

prasādād devadevasya mahādevasya dhīmataḥ // KūrmP_1,20.9 //

bhagīrathasya tapasā devaḥ prītamanā haraḥ /

babhāra śirasā gaṅgāṃ somānte somabhūṣaṇaḥ // KūrmP_1,20.10 //

bhagīrathasutaścāpi śruto nāma babhūva ha /

nābhāgastasya dāyādaḥ sindhudvīpastato 'bhavat // KūrmP_1,20.11 //

ayutāyuḥ sutastasya ṛtuparṇastu tatsutaḥ /
ṛtuparṇasya putro 'bhūt sudāso nāma dhārmikāḥ /
saudāsastasya tanayaḥ khyātaḥ kalmāṣapādakaḥ // KūrmP_1,20.12 //

vasiṣṭhastu mahātejāḥ kṣetre kalmāṣapādake /

aśmakaṃ janayāmasā tamikṣvākukuladhvajam // KūrmP_1,20.13 //

aśmakasyotkalāyāṃ tu nakulo nāma pārthivaḥ /

sa hi rāmabhayād rājā vanaṃ prāpa suduḥ khitaḥ // KūrmP_1,20.14 //

vibhrat sa nārīkavacaṃ tasmācchataratho 'bhavat /

tasmād bilibiliḥ śrīmānvṛddhaśarmācatatsutaḥ // KūrmP_1,20.15 //

tasmād viśvasahastasmāt khaṭvāṅga iti viśrutaḥ /

dīrghabāhuḥ sutastasya raghustasmādajāyata // KūrmP_1,20.16 //

raghorajaḥ samutpanno rājā daśarathastataḥ /

rāmo dāśarathirvoro dharmajño lokaviśrutaḥ // KūrmP_1,20.17 //

bharato lakṣmaṇaścaiva śatrughnaśca mahābalaḥ /
sarve śakrasamā yuddhe viṣṇuśaktisamanvitāḥ /
jajñe rāvaṇanāśārthaṃ viṣṇuraṃśena viśvakṛt // KūrmP_1,20.18 //

rāmasya subhagā bhāryā janakasyātmajā śubhā /

sītā trilokavikhyātā śīlaudāryaguṇānvitā // KūrmP_1,20.19 //

tapasā toṣitā devī janakena girīndrajā /

prāyacchajjānakīṃ sītāṃ rāmamevāśritā patim // KūrmP_1,20.20 //

prītaśca bhagavānīśastriśūlī nīlalohitaḥ /

pradadau śatrunāśārthaṃ janakāyādbhutaṃ dhanuḥ // KūrmP_1,20.21 //

sa rājā janako vidvān dātukāmaḥ sutāmimām /

aghoṣayadamitraghno loke 'smin dvijapuṅgavāḥ // KūrmP_1,20.22 //

idaṃ dhanuḥ samādātuṃ yaḥ śaknoti jagattraye /

devo vā dānavo vāpi sa sītāṃ labdhumarhati // KūrmP_1,20.23 //

vijñāya rāmo balavān janakasya gṛhaṃ prabhuḥ /

bhañjayāmāsa cādāya gatvāsau līlayaiva hi // KūrmP_1,20.24 //

udvavāha ca tāṃ kanyāṃ pārvatīmiva śaṅkaraḥ /

rāmaḥ paramadharmātmā senāmiva ca ṣaṇmukhaḥ // KūrmP_1,20.25 //

tato bahutithe kāle rājā daśarathaḥ svayam /

rāmaṃ jyeṣṭhaṃ sutaṃ vīraṃ rājānaṃ kartumārabhat // KūrmP_1,20.26 //

tasyātha patnī subhagā kaikeyī cārubhāṣiṇī /

nivārayāmāsa patiṃ prāha saṃbhrāntamānasā // KūrmP_1,20.27 //

matsutaṃ bharataṃ vīraṃ rājānaṃ kartumarhasi /

pūrvameva varo yasmād datto me bhavatā yataḥ // KūrmP_1,20.28 //

sa tasyā vacanaṃ śrutvā rājā duḥ khitamānasaḥ /

bāḍhamityabravīd vākyaṃ tathā rāmo 'pi dharmavit // KūrmP_1,20.29 //

praṇamyātha pituḥ pādau lakṣmaṇena sahācyutaḥ /

yayau vanaṃ sapatnīkaḥ kṛtvā samayamātmavān // KūrmP_1,20.30 //

saṃvatsarāṇāṃ catvāri daśa caiva mahābalaḥ /

uvāsa tatra matimān lakṣmaṇena saha prabhuḥ // KūrmP_1,20.31 //

kadācid vasato 'raṇye rāvaṇo nāma rākṣasaḥ /

parivrājakaveṣeṇa sītāṃ hṛtvā yayau purīm // KūrmP_1,20.32 //

adṛṣṭvā lakṣmaṇo rāmaḥ sītāmākulitendriyau /

duḥ khaśokābhisaṃtaptau babhūvaturarindamau // KūrmP_1,20.33 //

tataḥ kadācit kapinā sugrīveṇa dvijottamāḥ /

vānarāṇāmabhūt sakhyaṃ rāmasyākliṣṭakarmaṇaḥ // KūrmP_1,20.34 //

sugrīvasyānugo vīro hanumān nma vānaraḥ /

vāyuputrau mahātejā rāmasyāsīt priyaḥ sadā // KūrmP_1,20.35 //

sa kṛtvā paramaṃ dhairyaṃ rāmāya kṛtaniścayaḥ /

ānayiṣyāmi tāṃ sītāmityuktvā vicacāra ha // KūrmP_1,20.36 //

mahīṃ sāgaraparyantāṃ sītādarśanatatparaḥ /

jagāma rāvaṇapurīṃ laṅkāṃ sāgarasaṃsthitām // KūrmP_1,20.37 //

tatrātha nirjane deśe vṛkṣmūle śucismitām /

apaśyadamalāṃ sītāṃ rākṣasībhiḥ samāvṛtām // KūrmP_1,20.38 //

aśrupūrṇekṣaṇāṃ hṛdyāṃ saṃsmarantīmaninditām /

rāmamindīvaraśyāmaṃ lakṣmaṇaṃ cātmasaṃsthitam // KūrmP_1,20.39 //

nivedayitvā cātmānaṃ sītāyai rahasi svayam /

asaṃśayāya pradadāvasyai rāmāṅgulīyakam // KūrmP_1,20.40 //

dṛṣṭvāṅgulīyakaṃ sītā patyuḥ paramaśobhanam /

mene samāgataṃ rāmaṃ prītivisphāritekṣaṇā // KūrmP_1,20.41 //

samāśvāsya tadā sītāṃ dṛṣṭvā rāmasya cāntikam /

nayiṣye tvāṃ mahābāhuruktvā rāmaṃ yayau punaḥ // KūrmP_1,20.42 //

nivedayitvā rāmāya sītādarśanamātmavān /

tasthau rāmeṇa purato lakṣmaṇena ca pūjitaḥ // KūrmP_1,20.43 //

tataḥ sa rāmo balavān sārdhaṃ hanumatā svayam /

lakṣmaṇena ca yuddhāya buddhiṃ cakre hi rakṣasām // KūrmP_1,20.44 //

kṛtvātha vānaraśatairlaṅkāmārgaṃ mahodadheḥ /

setuṃ paramadharmātmā rāvaṇaṃ hatavān prabhuḥ // KūrmP_1,20.45 //

sapatnīkaṃ ca sasutaṃ sabhrātṛkamaridamaḥ /

ānayāmāsa tāṃ sītāṃ vāyuputrasahāyavān // KūrmP_1,20.46 //

setumadhye mahādevamīśānaṃ kṛttivāsasam /

sthāpayāmāsa liṅgasthaṃ pūjayāmāsa rāghavaḥ // KūrmP_1,20.47 //

tasya devo mahādevaḥ pārvatyā saha śaṅkaraḥ /

pratyakṣameva bhagavān dattavān varamuttamam // KūrmP_1,20.48 //

yat tvayā sthāpitaṃ liṅgaṃ drakṣyantīha dvijātayaḥ /

mahāpātakasaṃyuktāsteṣāṃ pāpaṃ vinaśyatu // KūrmP_1,20.49 //

anyāni caiva pāpāni snātasyātra mahodadhau /

darśanādeva liṅgasalya nāśaṃ yānti na saṃśayaḥ // KūrmP_1,20.50 //

yāvat sthāsyanti girayo yāvadeṣā ca medinī /

yāvat setuśca tāvacca sthāsyāmyatra tirohitaḥ // KūrmP_1,20.51 //

snānaṃ dānaṃ japaḥ śrāddhaṃ bhaviṣyatyakṣyaṃ kṛtam /

smaraṇādeva liṅgasya dinapāpaṃ praṇaśyati // KūrmP_1,20.52 //

ityuktvā bhagavāñchaṃbhuḥ pariṣvajya tu rāghavam /

sanandī sagaṇo rudrastatraivāntaradhīyata // KūrmP_1,20.53 //

rāmo 'pi pālayāmāsa rājyaṃ dharmaparāyaṇaḥ /

abhiṣikto mahātejā bharatena mahābalaḥ // KūrmP_1,20.54 //

viśeṣāḍh brāhmaṇān sarvān pūjayāmasaceśvaram /

yajñena yajñahantāramaśvamedhena śaṅkaram // KūrmP_1,20.55 //

rāmasya tanayo jajñe kuśa ityabhiviśrutaḥ /

lavaśca sumahābhāgaḥ sarvatattvārthavit sudhīḥ // KūrmP_1,20.56 //

atithistu kuśājjajñe niṣadhastatsuto 'bhavat /

nalastu niṣadhasyābhūnnabhastamādajāyata // KūrmP_1,20.57 //

nabhasaḥ puṇḍarīkākhyaḥ kṣemadhanvā ca tatsutaḥ /

tasya putro 'bhavad vīro devānīkaḥ pratāpavān // KūrmP_1,20.58 //

ahīnagustasya suto sahasvāṃstatsuto 'bhavat /

tasmāccandrāvalokastu tārāpīḍastu tatsutaḥ // KūrmP_1,20.59 //

tārāpīḍāccandragirirbhānuvittastato 'bhavat /
śrutāyurabhavat tasmādete ikṣvākuvaṃśajāḥ /
sarve prādhānyataḥ proktāḥ samāsena dvijottamāḥ // KūrmP_1,20.60 //

ya imaṃ śṛṇuyānnityamikṣvākorvaṃśamuttamam /

sarvapāpavinirmukto svargaloke mahīyate // KūrmP_1,20.61 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge viśo 'dhyāyaḥ

romaharṣaṇa uvāca
ailaḥ purūravāścātha rājā rājyamapālayat /
tasya putrā babhūvurhi ṣaḍindrasamatejasaḥ // KūrmP_1,21.1 //

āyurmāyuramāvāyurviśvāyuścaiva vīryavān /

śatāyuśca śrutāyuśca divyāścaivorvaśīsutāḥ // KūrmP_1,21.2 //

āyuṣastanayā vīrāḥ pañcaivāsan mahaujasaḥ /

svarbhānutanayāyāṃ vai prabhāyāmiti naḥ śrutam // KūrmP_1,21.3 //

nahuṣaḥ prathamasteṣāṃ dharmajño lokaviśrutaḥ /

nahuṣasya tu dāyādāḥ ṣaḍindropamatejasaḥ // KūrmP_1,21.4 //

utpannāḥ pitṛkanyāyāṃ virajāyāṃ mahābalāḥ /

yatiryayātiḥ saṃyātirāyātiḥ pañcako 'śvakaḥ // KūrmP_1,21.5 //

teṣāṃ yayātiḥ pañcānāṃ mahābalaparākramaḥ /
devayānīmukhanasaḥ sutāṃ bhāryāmavāpa saḥ /
śarmiṣṭhāmāsurīṃ caiva tanayāṃ vṛṣaparvaṇaḥ // KūrmP_1,21.6 //

yaduṃ ca turvasuṃ caiva devayānī vyajāyata /

druhyuṃ cānuṃ ca pūruṃ ca śarmiṣṭhā cāpyajījanat // KūrmP_1,21.7 //

so 'bhyaṣiñcadatikramya jyeṣṭhaṃ yadumaninditam /

purumeva kanīyāsaṃ piturvacanapālakam // KūrmP_1,21.8 //

diśi dakṣiṇapūrvasyāṃ turvasuṃ putramādiśat /
dakṣiṇāparayo rājā yaduṃ jyeṣṭhaṃ nyayojayat /
pratīcyāmuttārāyāṃ ca druhyuṃ cānumakalpayat // KūrmP_1,21.9 //

tairiyaṃ pṛthivī sarvā dharmataḥ paripālitā /

rājāpi dārasahito navaṃ prāpa mahāyaśāḥ // KūrmP_1,21.10 //

yadorapyabhavan putrāḥ pañca devasutopamāḥ /

sahastrajit tathājyeṣṭhaḥ kroṣaṭurnālo 'jitoraghuḥ // KūrmP_1,21.11 //

sahastrajitsutastadvacchatajinnāma pārthivaḥ /

sutāḥ śatajito 'pyāsaṃstrayaḥ paramadhārmikāḥ // KūrmP_1,21.12 //

haihayaśca hayaścaiva rājā veṇuhayaḥ paraḥ /

haihayasyābhavat putro dharma ityabhiviśrutaḥ // KūrmP_1,21.13 //

tasya putro 'bhavad viprā dharmanetraḥ pratāpavān /

dharmanetrasya kīrtistu saṃjitastatsuto 'bhavat // KūrmP_1,21.14 //

mahiṣmān saṃjitasyābhūd bhadraśreṇyastadanvayaḥ /

bhadraśreṇyasya dāyādo durdamo nāma pārthivaḥ // KūrmP_1,21.15 //

durdamasya suto dhīmān dhanako nāma vīryavān /

dhanakasya tu dāyādāścatvāro lokasammatāḥ // KūrmP_1,21.16 //

kṛtavīryaḥ kṛtāgniśca kṛtavarmā tathaiva ca /

kṛtaujāśca caturtho 'bhūt kārtavīryor'juno 'bhavat // KūrmP_1,21.17 //

sahastrabāhurdyutimān dhanurvedavidāṃ varaḥ /

tasya rāmo 'bhavanmṛtyurjāmadagnyo janārdanaḥ // KūrmP_1,21.18 //

tasya putraśatānyāsan pañca tatra mahārathāḥ /

kṛtāstrā balinaḥ śūrā dharmātmāno namasvinaḥ // KūrmP_1,21.19 //

śūraśca śūrasenaśca dhṛṣṇaḥ kṛṣṇastathaiva ca /

jayadhvajaśca balavān nārāyaṇaparo nṛpaḥ // KūrmP_1,21.20 //

śūrasenādayaḥ sarve catvāraḥ prathitaujasaḥ /

rudrabhaktā mahātmānaḥ pūjayanti sma śaṅkaram // KūrmP_1,21.21 //

jayadhvajastu matimān devaṃ nārāyaṇaṃ harim /

jagāma śaraṇaṃ viṣṇuṃ daivataṃ dharmatatparaḥ // KūrmP_1,21.22 //

tamūcuritare putrā nāyaṃ dharmastavānagha /

īśvarārādhanarataḥ pitāsmākamabhūditi // KūrmP_1,21.23 //

tānabravīnmahātejā eṣa dharmaḥ paro mama /

viṣṇoraṃśena saṃbhūtā rājāno yanmahītale // KūrmP_1,21.24 //

rājyaṃ pālayatāvaśyaṃ bhagavān puruṣottamaḥ /

pūjanīyo yato viṣṇuḥ pālako jagato hariḥ // KūrmP_1,21.25 //

sāttvikī rājasī caiva tāmasī ca svayaṃbhuvaḥ /

tistrastu mūrtayaḥ proktāḥ sṛṣṭisthityantahetavaḥ // KūrmP_1,21.26 //

sattvātmā bhagavān viṣṇuḥ saṃsthāpayati sarvadā /

sṛjed brahmā rajomūrtiḥ saṃharet tāmaso haraḥ // KūrmP_1,21.27 //

tasmānmahīpatīnāṃ tu rājyaṃ pālayatāmayam /

ārādhyo bhagavān viṣṇuḥ keśavaḥ keśimardanaḥ // KūrmP_1,21.28 //

niśamya tasya vacanaṃ bhrātaro 'nye manasvinaḥ /

procuḥ saṃhārakṛd rudraḥ pūjanīyo mumukṣubhiḥ // KūrmP_1,21.29 //

ayaṃ hi bhagavān rudraḥ sarvaṃ jagadidaṃ śivaḥ /

tamoguṇaṃ samāśritya kalpānte saṃharet prabhuḥ // KūrmP_1,21.30 //

yā sā ghoratarā mūrtirasya tejāmayī parā /

saṃhared vidyayā sarvaṃ saṃsāraṃ śūlabhṛt tayā // KūrmP_1,21.31 //

tatastānabravīd rājā vicintyāsau jayadhvajaḥ /

sattvena mucyate jantuḥ sattvātmā bhagavān hariḥ // KūrmP_1,21.32 //

tamūcurbhrātaro rudraḥ sevitaḥ sāttvikairjanaiḥ /

mocayet sattvasaṃyuktaḥ pūjayeśaṃ tato haram // KūrmP_1,21.33 //

athābravīd rājaputraḥ prahasan vai jayadhvajaḥ /

svadharmo muktaye panthā nānyo munibhiraṣyate // KūrmP_1,21.34 //

tathā ca vaiṣṇavī śaktirnṛpāṇāṃ devatā sadā /

ārādhanaṃ paro dharmo purāreramitaujasaḥ // KūrmP_1,21.35 //

tamabravīd rājaputraḥ kṛṣṇo matimatāṃ varaḥ /

yadarjuno 'smajjanakaḥ svadharmaṃ kṛtavāniti // KūrmP_1,21.36 //

evaṃ vivāde vitate śūraseno 'bravīd vacaḥ /

pramāṇamṛṣayo hyatra brūyuste yat tathaiva tat // KūrmP_1,21.37 //

tataste rājaśārdūlāḥ papracchurbrahmavādinaḥ /

gatvā sarve susaṃrabdhāḥ saptarṣoṇāṃ tadāśramam // KūrmP_1,21.38 //

tānabruvaṃste munayo vasiṣṭhādyā yathārthataḥ /

yā yasyābhimatā puṃsaḥ sā hi tasyaiva devatā // KūrmP_1,21.39 //

kintu kāryaviśeṣeṇa pūjitāśceṣṭadā nṛṇām /

viśeṣāt sarvadā nāyaṃ niyamo hyanyathā nṛpāḥ // KūrmP_1,21.40 //

nṛpāṇāṃ daivataṃ viṣṇustathaiva ca purandaraḥ /

viprāṇāmagnirādityo brahmā caiva pinākadhṛk // KūrmP_1,21.41 //

devānāṃ daivataṃ viṣṇurdānavānāṃ triśūlabhṛt /

gandharvāṇāṃ tathā somo yakṣāṇāmapi kathyate // KūrmP_1,21.42 //

vidyādharāṇāṃ vāgdevī sādhyānāṃ bhagavānraviḥ /

rakṣasāṃ śaṅkaro rudraḥ kiṃnarāṇāṃ ca pārvatī // KūrmP_1,21.43 //

ṛṣīṇāṃ daivataṃ brahmā mahādevaśca śūlabhṛt /

manūnāṃ syādumā devī tathā viṣṇuḥ sabhāskaraḥ // KūrmP_1,21.44 //

gṛhasthānāṃ ca sarve syurbrahmā vai brahmacāriṇām /

vaikhānasānāmarkaḥ syād yatīnāṃ ca maheśvaraḥ // KūrmP_1,21.45 //

bhūtānāṃ bhagavān rudraḥ kūṣmāṇḍānāṃ vināyakaḥ /

sarveṣāṃ bhagavān brahmā devadevaḥ prajāpatiḥ // KūrmP_1,21.46 //

ityevaṃ bhagavān brahmā svayaṃ devo 'bhyabhāṣata /

tasmājjayadhvajo nūnaṃ viṣṇvārādhanamarhati // KūrmP_1,21.47 //

tān praṇamyātha te jagmuḥ purīṃ paramaśobhanām /

pālayāñcakrire pṛthvīṃ jitvā sarvaripūn raṇe // KūrmP_1,21.48 //

tataḥ kadācid viprendrā videho nāma dānavaḥ /

bhīṣaṇaḥ sarvasattvānāṃ purīṃ teṣāṃ samāyayau // KūrmP_1,21.49 //

daṃṣṭrākarālo dīptātmā yugāntadahanopamaḥ /

śūlamādāya sūryābhaṃ nādayan vai diśo daśa // KūrmP_1,21.50 //

tannādaśravaṇānmartyāstatra ye nivasanti te /

tatyajurjovitaṃ tvanye dudruvurbhayavihvalāḥ // KūrmP_1,21.51 //

tataḥ sarve susaṃyattāḥ kārtavīryātmajāstadā /

yuyudhurdānavaṃ śaktigirikūṭāsimudgaraiḥ // KūrmP_1,21.52 //

tān sarvān dānavo viprāḥ śūlena prahasanniva /

vārayāmāsa ghorātmā kalpānte bhairavo yathā // KūrmP_1,21.53 //

śūrasenādayaḥ pañca rājānastu mahābalāḥ /

yuddhāya kṛtasaṃrambhā videhaṃ tvabhidudruvuḥ // KūrmP_1,21.54 //

śūro 'straṃ prāhiṇod raudraṃ śūrasenastu vāruṇam /

prājāpatyaṃ tathā kṛṣṇo vāyavyaṃ dhṛṣṇa eva ca // KūrmP_1,21.55 //

jayadhvajaśca kauberamaindramāgneyameva ca /

bhañjayāmāsa śūlena tānyastrāṇi sa dānavaḥ // KūrmP_1,21.56 //

tataḥ kṛṣṇo mahāvīryo gadāmādāya bhīṣaṇām /

spṛṣṭvā mantreṇa tarasā cikṣepa na nanāda ca // KūrmP_1,21.57 //

saṃprāpya sā gādāsyoro videhasya śilopamam /

na dānavaṃ cālayituṃ śaśākāntakasaṃnibham // KūrmP_1,21.58 //

dudruvuste bhayagrastā dṛṣṭvā tasyātipauruṣam /

jayadhvajastu matimān sasmāra jagataḥ patim // KūrmP_1,21.59 //

viṣṇuṃ grasiṣṇuṃ lokādimaprameyamanāmayam /

trātāraṃ puruṣaṃ pūrvaṃ śrīpatiṃ pītavāsasam // KūrmP_1,21.60 //

tataḥ prādurabhūccakraṃ sūryāyutasamaprabham /

ādeśād vāsudevasya bhaktānugrahakāraṇāt // KūrmP_1,21.61 //

jagrāha jagatāṃ yoniṃ smṛtvā nārāyaṇaṃ nṛpaḥ /

prāhiṇod vai videhāya dānavebhyo yathā hariḥ // KūrmP_1,21.62 //

saṃprāpya tasya ghorasya skandhadeśaṃ sudarśanam /

pṛthivyāṃ pātayāmāsa śiro 'driśikharākṛti // KūrmP_1,21.63 //

tasmin hate devaripau śīrādyā bhrātaro nṛpāḥ /

samāyayuḥ purīṃ ramyāṃ bhrātaraṃ cāpyapūjayan // KūrmP_1,21.64 //

śrutvājagāma bhagavān jayadhvajaparākramam /

kārtavīryasutaṃ draṣṭuṃ viśvāmitro mahāmuniḥ // KūrmP_1,21.65 //

tamāgatamatho dṛṣṭvā rājā saṃbhrāntamānasaḥ /

samāveśyāsane ramye pūjayāmāsa bhāvataḥ // KūrmP_1,21.66 //

uvāca bhagavān ghoraḥ prasādād bhavato 'suraḥ /

nipātito mayā saṃkhye videho dānaveśvaraḥ // KūrmP_1,21.67 //

tvadvākyācchinnasaṃdeho viṣṇuṃ satyaparākramam /

prapannaḥ śaraṇaṃ tena prasādo me kṛtaḥ śubhaḥ // KūrmP_1,21.68 //

yakṣyāmi parameśānaṃ viṣṇuṃ padmadalekṣaṇam /

kathaṃ kena vidhānena saṃpūjyo harirīśvaraḥ // KūrmP_1,21.69 //

ko 'yaṃ nārāyaṇo devaḥ kiṃprabhāvaśca suvrata /

sarvametanmamācakṣva paraṃ kautūhalaṃ hi me // KūrmP_1,21.70 //

viśvāmitra uvāca
yataḥ pravṛttirbhūtānāṃ yasmin sarvamidaṃ jagat /
sa viṣṇuḥ sarvabhūtātmā tamāśritya vimucyate // KūrmP_1,21.71 //

svavarṇāśramadharmeṇa pūjyo 'yaṃ puruṣottamaḥ /

akāmahatabhāvena samārādhyo na cānyathā // KūrmP_1,21.72 //

etāvaduktvā bhagavāna viśvāmitro mahāmuniḥ /

śūrādyaiḥ pūjito viprā jagāmātha svamālayam // KūrmP_1,21.73 //

atha śūrādayo devamayajanta maheśvaram /

yajñena yajñagamyaṃ taṃ niṣkāmā rudramavyayam // KūrmP_1,21.74 //

tān vasiṣṭhastu bhagavān yājayāmāsa sarvavit /

gautamo 'triragastyaśca sarve rudraparāyaṇāḥ // KūrmP_1,21.75 //

viśvāmitrastu bhagavān jayadhvajamarindamam /

yājayāmāsa bhūtādimādidevaṃ janārdanam // KūrmP_1,21.76 //

tasya yajñe mahāyogī sākṣād devaḥ svayaṃ hariḥ /

āvirāsīt sa bhagavān tadadbhutamivābhavat // KūrmP_1,21.77 //

ya imaṃ śṛṇuyānnityaṃ jayadhvajaparākramam /

sarvapāpavimuktātmā viṣṇulokaṃ sa gacchati // KūrmP_1,21.78 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ekaviśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
jayadhvajasya putro 'bhūt tālājaṅgha iti smṛtaḥ /
śataputrāstu tasyāsan tālajaṅghāḥ prakīrtitāḥ // KūrmP_1,22.1 //

teṣāṃ jyeṣṭho mahāvīryo vītihotro 'bhavannṛpaḥ /

vṛṣaprabhṛtayaścānye yādavāḥ puṇyakarmiṇaḥ // KūrmP_1,22.2 //

vṛṣo vaṃśakarasteṣāṃ tasya putro 'bhavanmadhuḥ /

madhoḥ putraśataṃ tvāsīd vṛṣaṇastasya vaṃśabhāk // KūrmP_1,22.3 //

vītihotrasutaścāpi viśruto 'nanta ityuta /

durjayastasya putro 'būt sarvaśāstraviśāradaḥ // KūrmP_1,22.4 //

tasya bhāryā rūpavatī guṇaiḥ sarvairalaṅkṛtā /

pativratāsīt patinā svadharmaparipālikā // KūrmP_1,22.5 //

sa kadācinmahābhāgaḥ kālindītīrasaṃsthitām /

apaśyadurvaśīṃ devīṃ gāyantīṃ madhurasvanām // KūrmP_1,22.6 //

tataḥ kāmāhatamanāstatsamīpamupetya vai /

provāca suciraṃ kālaṃ devi rantuṃ mayār'hasi // KūrmP_1,22.7 //

sā devī nṛpatiṃ dṛṣṭvā rūpalāvaṇyasaṃyutam /

reme tena ciraṃ kālaṃ kāmadevamivāparam // KūrmP_1,22.8 //

kālāt prabuddho rājā tāmurvaśīṃ prāha śobhanām /

gamiṣyāmi purīṃ ramyāṃ hasantī sābravīd vacaḥ // KūrmP_1,22.9 //

na hyanenopabhogena bhavatā rājasundara /

prītiḥ saṃjāyate mahyaṃ sthātavyaṃ vatsaraṃ punaḥ // KūrmP_1,22.10 //

tāmabravīt sa matimān gatvā śīghrataraṃ purīm /

āgamiṣyāmi bhūyo 'tra tanme 'nujñātumarhasi // KūrmP_1,22.11 //

tamabravīt sā subhagā tathā kuru viśāṃpate /

nānyayāpsarasā tāvad rantavyaṃ bhavat punaḥ // KūrmP_1,22.12 //

omityuktvā yayau tūrṇaṃ purīṃ paramaśobhanām /

gatvā pativratāṃ patnīṃ dṛṣṭvā bīto 'bhavannṛpaḥ // KūrmP_1,22.13 //

saṃprekṣya sā guṇavatī bhāryā tasya pativratā /

bhītaṃ prasannayā prāha vācā pīnapayodharā // KūrmP_1,22.14 //

svāmin kimatra bhavato bhītiradya pravartate /

tad brūhi me yathā tattvaṃ na rājñāṃ kīrtaye tvidam // KūrmP_1,22.15 //

sa tasyā vākyamākarṇya lajjāvanatacetanaḥ /

novāca kiñcinnṛpatirjñānadṛṣṭyā viveda sā // KūrmP_1,22.16 //

na bhetavyaṃ tvayā svāmin kāryaṃ pāpaviśodhanam /

bhīte tvayi mahārāja rāṣṭraṃ te nāśameṣyati // KūrmP_1,22.17 //

tadā sa rājā dyutimān nirgatya tu purāt tataḥ /

gatvā kaṇvāśramaṃ puṇyaṃ dṛṣṭvā tatra mahāmunim // KūrmP_1,22.18 //

niśamya kaṇvavadanāt prāyaścittavidhiṃ śubham /

jagāma himavatpṛṣṭhaṃ samuddiśya mahābalaḥ // KūrmP_1,22.19 //

so 'paśyat pathi rājendro gandharvavaramuttamam /

bhrājamānaṃ śriyā vyomni bhūṣitaṃ divyamālayā // KūrmP_1,22.20 //

vīkṣya mālāmamitraghnaḥ sasmārāpsarasāṃ varām /

urvaśīṃ tāṃ manaścakre tasyā eveyamarhati // KūrmP_1,22.21 //

so 'tīva kāmuko rājā gandharveṇātha tena hi /

cakāra sumahad yuddhaṃ mālāmādātumudyataḥ // KūrmP_1,22.22 //

vijitya samare mālāṃ gṛhītvā durjayo dvijāḥ /

jagāma tāmapsarasaṃ kālindīṃ draṣṭumādarāt // KūrmP_1,22.23 //

adṛṣṭvāpsarasaṃ tatra kāmabāṇābhipīḍitaḥ /

babhrāma sakalāṃ pṛthvīṃ saptadvīpasamanvitām // KūrmP_1,22.24 //

ākramya himavatpārśvamurvaśīdarśanotsukaḥ /

jagāma śailapravaraṃ hemakūṭamiti śrutam // KūrmP_1,22.25 //

tatra tatrāpsarovaryā dṛṣṭvā taṃ siṃhavikramam /

kāmaṃ saṃdadhire ghoraṃ bhūṣitaṃ citramālayā // KūrmP_1,22.26 //

saṃsmarannurvaśīvākyaṃ tasyāṃ saṃsaktamānasaḥ /

na paśyati smatāḥ sarvāgiriśṛṅgāṇijagmivān // KūrmP_1,22.27 //

tatrāpyapsarasaṃ divyāmadṛṣṭvā kāmapīḍitaḥ /

devalokaṃ mahāmeruṃ yayau devaparākramaḥ // KūrmP_1,22.28 //

sa tatra mānasaṃ nāma sarastrailokyaviśrutam /

bheje śṛṅgāṇyatikramya svabāhubalabhāvitaḥ // KūrmP_1,22.29 //

sa tasya tīre subhagāṃ carantīmatilālasām /

dṛṣṭavānanavadyāṅgīṃ tasyai mālāṃ dadau punaḥ // KūrmP_1,22.30 //

sa mālayā tadā devīṃ bhūṣitāṃ prekṣya mohitaḥ /

reme kṛtārthamātmānaṃ jānānaḥ suciraṃ tayā // KūrmP_1,22.31 //

athorvaśī rājavaryaṃ ratānte vākyamabravīt /

kiṃ kṛtaṃ bhavatā pūrvaṃ purīṃ gatvā vṛthā nṛpa // KūrmP_1,22.32 //

sa tasyai sarvamācaṣṭa patnyā yat samudīritam /

kaṇvasya darśanaṃ caiva mālāpaharaṇaṃ tathā // KūrmP_1,22.33 //

śrutvaitad vyāhṛtaṃ tena gacchetyāha hitaiṣiṇī /

śāpaṃ dāsyati te kaṇvo mamāpi bhavataḥ priyā // KūrmP_1,22.34 //

tayāsakṛnmahārājaḥ prokto 'pi madamohitaḥ /

na tatyajātha tatpārśvaṃ tatra saṃnyastamānasaḥ // KūrmP_1,22.35 //

tatorvaśī kāmarūpā rājñe svaṃ rūpamutkaṭam /

suromaśaṃ piṅgalākṣaṃ darśayāmāsa sarvadā // KūrmP_1,22.36 //

tasyāṃ viraktacetaskaḥ smṛtvā kaṇvābhibhāṣitam /

dhiṅmāmiti viniścityatapaḥ kartuṃ samārabhat // KūrmP_1,22.37 //

saṃvatsaradvādaśakaṃ kandamūlaphalāśanaḥ /

bhūya eva dvādaśakaṃ vāyubhakṣo 'bhavannṛpaḥ // KūrmP_1,22.38 //

gatvā kaṇvāśramaṃ bhītyā tasmai sarvaṃ nyavedayat /

vāsamapsarasā bhūyastapoyogamanuttamam // KūrmP_1,22.39 //

vīkṣya taṃ rājaśārdūlaṃ prasanno bhagavānṛṣiḥ /

kartukāmo hi nirbojaṃ tasyāghamidamabravīt // KūrmP_1,22.40 //

gaccha vārāṇasīṃ divyāmīśvarādhyuṣitāṃ purīm /

āste mocayituṃ lokaṃ tatra devo maheśvaraḥ // KūrmP_1,22.41 //

snātvā saṃtarpya vidhivad gaṅgāyāndevatāḥ pitṝn /

dṛṣṭvā viśveśvaraṃ liṅgaṅkilbiṣānmokṣyase 'khilāt // KūrmP_1,22.42 //

praṇamya śirasā kaṇvamanujñāpya ca durjayaḥ /

vārāṇasyāṃ haraṃ dṛṣṭvā pāpānmukto 'bhavat tataḥ // KūrmP_1,22.43 //

jagāma svapurīṃ śubhrāṃ pālayāmāsa medinīm /

yājayāmāsa taṃ kaṇvo yācito ghṛṇayā muniḥ // KūrmP_1,22.44 //

tasya putro 'tha matimān supratīka iti śrutaḥ /

babhūva jātamātraṃ taṃ rājānamupatasthire // KūrmP_1,22.45 //

urvaśyāṃ ca mahāvīryāḥ sapta devasutopamāḥ /

kanyā jagṛhire sarvā jandharvadayitā dvijāḥ // KūrmP_1,22.46 //

eṣa va kathitaḥ samyak sahastrajita uttamaḥ /

vaṃśaḥ pāpaharo nṛṇāṃ kroṣṭorapi nibodhata // KūrmP_1,22.47 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge dvāviśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
kroṣṭoreko 'bhavat putro vṛjinīvāniti śrutiḥ /
tasya putro mahān svātiruśadgustatsuto 'bhavat // KūrmP_1,23.1 //

uśadgorabhavat putro nāmnā citraratho balī /

atha caitrarathirloke śaśabinduriti smṛtaḥ // KūrmP_1,23.2 //

tasya putraḥ pṛthuyaśā rājābhūd dharmatatparaḥ /

pṛthukarmā ca tatputrastasmāt pṛthujayo 'bhavat // KūrmP_1,23.3 //

pṛthukīrtirabhūt tasmāt pṛthudānastato 'bhavat /

pṛthuśravāstasya putrastasyāsīt pṛthusattamaḥ // KūrmP_1,23.4 //

uśanā tasya putro 'būt siteṣustatsuto 'bhavat /

tasyābhūd rukmakavacaḥ parāvṛt tasya sattamāḥ // KūrmP_1,23.5 //

parāvṛtaḥ suto jajñe jyāmagho lokaviśrutaḥ /

tasmād vidarbhaḥ saṃjajñe vidarbhāt krathakaiśikau // KūrmP_1,23.6 //

romapādastṛtīyastu babhrustasyātmajo nṛpaḥ /

dhṛtistasyābhavat putraḥ saṃstastasyāpyabhūt sutaḥ // KūrmP_1,23.7 //

saṃstasya putro balavān nāmnā viśvasahastu saḥ /
tasya putro mahāvīryaḥ prajāvān kauśikastataḥ /
abhūt tasya suto dhīmān sumantustatsuto 'nalaḥ // KūrmP_1,23.8 //

kaiśikasya sutaścediścaidyāstasyābhavan sutāḥ /

teṣāṃ pradhāno jyotiṣmān vapuṣmāṃstatsuto 'bhavat // KūrmP_1,23.9 //

vapuṣmato bṛhanmedhā śrīdevastatsuto 'bhavat /

tasya vītaratho viprā rudrabhakto mahābalaḥ // KūrmP_1,23.10 //

krathasyāpyabhavat kuntī vṛṣṇī tasyābhavat sutaḥ /

vṛṣṇernivṛttirutpanno daśārhastasya tu dvijāḥ // KūrmP_1,23.11 //

daśārhaputropyāroho jīmūtastatsuto 'bhavat /

jaimūtirabhavad vīro vikṛtiḥ paravīrahā // KūrmP_1,23.12 //

tasya bhīmarathaḥ putraḥ tasmānnavaratho 'bhavat /

dānadharmarato nityaṃ samyakśīlaparāyaṇaḥ // KūrmP_1,23.13 //

kadācinmṛgayāṃ yāto dṛṣṭvā rākṣasamūrjitam /

dudrāva mahātaviṣṭo bhayena munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,23.14 //

anvadhāvata saṃkruddho rākṣasastaṃ mahābalaḥ /

duryodhano 'gnisaṃkāśaḥ śūlāsaktamahākaraḥ // KūrmP_1,23.15 //

rājā navaratho bhītyā nātidūrādanuttamam /

apaśyat paramaṃ sthānaṃ sarasvatyā sugopitam // KūrmP_1,23.16 //

sa tadvegena mahatā saṃprāpya matimān nṛpaḥ /

vavande śirasā dṛṣṭvā sākṣād devīṃ sarasvatīm // KūrmP_1,23.17 //

tuṣṭāva vāgbhiriṣṭābhirbaddhāñjaliramitrajit /

papāta daṇḍavad bhūmau tvāmahaṃ śaraṇaṃ gataḥ // KūrmP_1,23.18 //

namasyāmi mahādevīṃ sākṣād devīṃ sarasvatīm /

vāgdevatāmanādyantāmīśvarīṃ brahmacāriṇīm // KūrmP_1,23.19 //

namasye jagatāṃ yoniṃ yoginīṃ paramāṃ kalām /

hiraṇyagarbhamahiṣīṃ trinetrāṃ candraśekharām // KūrmP_1,23.20 //

namasye paramānandāṃ citkalāṃ brahmarūpiṇīm /

pāhi māṃ parameśāni bhītaṃ śaraṇamāgatam // KūrmP_1,23.21 //

etasminnantare kruddho rājānaṃ rākṣaseśvaraḥ /

hantuṃ samāgataḥ sthānaṃ yatra devī sarasvatī // KūrmP_1,23.22 //

samudyamya tadā śūlaṃ praveṣṭuṃ baladarpitaḥ /

trilokamātustatsthānaṃ śaśāṅkādityasaṃnnibham // KūrmP_1,23.23 //

tadantare mahad bhūtaṃ yugāntādityasannibham /

śūlenorasi nirbhidya pātayāmāsa taṃ bhuvi // KūrmP_1,23.24 //

gacchetyāha mahārāja na sthātavyaṃ tvayā punaḥ /

idānīṃ nirbhayastūrṇaṃ sthāne 'smin rākṣaso hataḥ // KūrmP_1,23.25 //

tataḥ praṇamya hṛṣṭātmā rājā navarathaḥ parām /

purīṃ jagāma viprendrāḥ purandarapuropamām // KūrmP_1,23.26 //

sthāpayāmāsa deveśīṃ tatra bhaktisamanvitaḥ /

īje ca vividhairyajñairhemairdevīṃ sarasvatīm // KūrmP_1,23.27 //

tasya cāsīd daśarathaḥ putraḥ paramadhārmikaḥ /

devyā bhakto mahātejāḥ śakunistasya cātmajaḥ // KūrmP_1,23.28 //

tasmāt karambhaḥ saṃbhūto devarāto 'bhavat tataḥ /

īje sa cāśvamedhena devakṣatraśca tatsutaḥ // KūrmP_1,23.29 //

madhustasya tu dāyādastasmāt kuruvaśo 'bhavat /

putradvayamabhūt tasya sutrāmā cānureva ca // KūrmP_1,23.30 //

anostu purukutso 'bhūdaṃśustasya ca rikthabhāk /
athāṃśoḥ sattvato nāma viṣṇubhaktaḥ pratāpavān /
mahātmā dānanirato dhanurvedavidāṃ varaḥ // KūrmP_1,23.31 //

sa nāradasya vacanād vāsudevārcanānvitam /

śāstraṃ pravartayāmāsa kuṇḍagolādibhiḥ śrutam // KūrmP_1,23.32 //

tasya nāmnā tu vikhyātaṃ sāttvataṃ nāma śobhanam /

pravartate mahāśāstraṃ kuṇḍādīnāṃ hitāvaham // KūrmP_1,23.33 //

sāttvatastasya putro 'bhūt sarvaśāstraviśāradaḥ /

puṇyaśloko mahārājastena vai tatpravartitam // KūrmP_1,23.34 //

sāttvataḥ sattvasaṃpannaḥ kauśalyāṃ suṣuve sutān /
andhakaṃ vai mahābhojaṃ vṛṣṇiṃ devāvṛdhaṃ nṛpam /
jyeṣṭhaṃ ca bhajamānākhyaṃ dhanurvedavidāṃ varam // KūrmP_1,23.35 //

teṣāṃ devāvṛdho rājā cacāra paramaṃ tapaḥ /

putraḥ sarvaguṇopeto mama bhūyāditi prabhuḥ // KūrmP_1,23.36 //

tasya babhruriti khyātaḥ puṇyaśloko 'bhavannṛpaḥ /

dhārmiko rūpasaṃpannastattvajñānarataḥ sadā // KūrmP_1,23.37 //

bhajamānasya sṛñjayyāṃ bhajamānā vijajñire /

teṣāṃ pradhānau vikhyātau nimiḥ kṛkaṇa eva ca // KūrmP_1,23.38 //

mahābhojakule jātā bhojā vaimārtikāstathā /

vṛṣṇeḥ sumitro balavānanamitraḥ śinastathā // KūrmP_1,23.39 //

anamitrādabhūnnighno nighnasya dvau babhūvatuḥ /

prasenastu mahābhāgaḥ satrājinnāma cottamaḥ // KūrmP_1,23.40 //

anamitrācchinirjajñe kaniṣṭhād vṛṣṇinandanāt /

satyavān satyasaṃpannaḥ satyakastatsuto 'bhavat // KūrmP_1,23.41 //

sātyakiryuyudhānastu tasyāsaṅgo 'bhavat sutaḥ /

kuṇistasya suto dhīmāṃstasya putro yugandharaḥ // KūrmP_1,23.42 //

mādrayā vṛṣṇeḥ suto jajñe pṛśnirvai yadunandanaḥ /

jajñāte tanayau pṛśneḥ śvaphalkaścitrakaśca ha // KūrmP_1,23.43 //

śvaphalkaḥ kāśirājasya sutāṃ bhāryāmavindata /
tasyāmajanayat putramakrūraṃ nāma dhārmikam /
upamaṅgustathā maṅguranye ca bahavaḥ sutāḥ // KūrmP_1,23.44 //

akrūrasya smṛtaḥ putro devavāniti viśrutaḥ /

upadevaśca puṇyātmā tayorviśvapramāthinau // KūrmP_1,23.45 //

citrakasyābhavat putraḥ pṛthurvipṛthureva ca /

aśvagrīvaḥ subāhuśca supārśvakagaveṣaṇau // KūrmP_1,23.46 //

andhakāt kāśyaduhitā lebhe ca caturaḥ sutān /

kukuraṃ bhajamānaṃ ca śuciṃ kambalabarhiṣam // KūrmP_1,23.47 //

kukurasya suto vṛṣṇirvṛṣṇestu tanayo 'bhavat /

kapotaromā vipulastasya putro vilomakaḥ // KūrmP_1,23.48 //

tasyāsīt tumburusakhā vidvān putro nalaḥ kila /

khyāyate tasya nāmānuranorānakadundubhiḥ // KūrmP_1,23.49 //

sa govardhanamāsādya tatāpa vipulaṃ tapaḥ /

varaṃ tasmai dadau devo brahmā lokamaheśvaraḥ // KūrmP_1,23.50 //

vaṃśasya cākṣayāṃ kīrti gānayogamanuttamam /

gurorabhyadhikaṃ viprāḥ kāmarūpitvameva ca // KūrmP_1,23.51 //

sa labdhvā varamavyagro vareṇyaṃ vṛṣavāhanam /

pūjayāmāsa gānena sthāṇuṃ tridaśapūjitam // KūrmP_1,23.52 //

tasya gānaratasyātha bhagavānambikāpatiḥ /

kanyāratnaṃ dadau devo durlabhaṃ tridaśairapi // KūrmP_1,23.53 //

tayā sa saṅgato rājā gānayogamanuttamam /

aśikṣayadamitraghnaḥ priyāṃ tāṃ bhrāntalocanām // KūrmP_1,23.54 //

tasyāmutpādayāmāsa subhujaṃ nāma śobhanam /

rūpalāvaṇyasaṃpannāṃ hrīmatīmapi kanyakām // KūrmP_1,23.55 //

tatastaṃ jananī putraṃ bālye vayasi śobhanam /

śikṣayāmāsa vidhivad gānavidyāṃ ca kanyakām // KūrmP_1,23.56 //

kṛtopanayano vedānadhītya vidhivad guroḥ /

udvavāhātmajāṃ kanyāṃ gandharvāṇāṃ tu mānasīm // KūrmP_1,23.57 //

tasyāmutpādayāmāsa pañca putrānanuttamān /

vīṇāvādanatattvajñān gānaśāstraviśāradān // KūrmP_1,23.58 //

putraiḥ pautraiḥ sapatnīko rājā gānaviśāradaḥ /

pūjayāmāsa gānena devaṃ tripuranāśanam // KūrmP_1,23.59 //

hrīmatī cāpi yā kanyā śrīrivāyatalocanā /

subāhurnāma gandharvastāmādāya yayau purīm // KūrmP_1,23.60 //

tasyāmapyabhavan putrā gandharvasya sutejasaḥ /

suṣeṇavīrasugrīvasubhojanaravāhanāḥ // KūrmP_1,23.61 //

athāsīdabhijit putro vīrastvānakadundubheḥ /

punarvasuścābhijitaḥ saṃbabhūvāhukaḥ sutaḥ // KūrmP_1,23.62 //

āhukasyograsenaśca devakaśca dvijottamāḥ /

devakasya sutā vīrā jajñire tridaśopamāḥ // KūrmP_1,23.63 //

devavānupadevaśca sudevo devarakṣitaḥ /

teṣāṃ svasāraḥ saptāsan vasudevāya tā dadau // KūrmP_1,23.64 //

vṛkadevopadevā ca tathānyā devarakṣitā /
śrīdevā śāntidevā ca sahadevā sahadevā ca suvratā /
devakī cāpi tāsāṃ tu variṣṭhābhūt sumadhyamā // KūrmP_1,23.65 //

agrasenasya putro 'bhūnnyagrodhaḥ kaṃsa eva ca /

subhūmī rāṣṭrapālaśca tuṣṭimāñchaṅkureva ca // KūrmP_1,23.66 //

bhajamānādabūt putraḥ prakhyāto 'sau vidūrathaḥ /

tasya śūraḥ śamistasmāt pratikṣatrastato 'bhavat // KūrmP_1,23.67 //

svayaṃbhojastatastasmād hṛdikaḥ śatrutāpanaḥ /
kṛtavarmātha tatputro devarastatsutaḥ smṛtaḥ /
sa śūrastatsuto dhīmān vasudevo 'tha tatsutaḥ // KūrmP_1,23.68 //

vasudevāvanmahābāhurvāsudevo jagadguruḥ /

babhūva devakīputro devairabhyarthito hariḥ // KūrmP_1,23.69 //

rohiṇī ca mahābhāgā vasudevasya śobhanā /

asūta patnī saṃkarṣaṃ rāmaṃ jyeṣṭhaṃ halāyudham // KūrmP_1,23.70 //

sa eva paramātmāsau vāsudevo jaganmayaḥ /

halāyudhaḥ svayaṃ sākṣāccheṣaḥ saṃkarṣaṇaḥ prabhuḥ // KūrmP_1,23.71 //

bhṛguśāpacchalenaiva mānayan mānuṣīṃ tanum /

babhūta tasyāṃ devakyāṃ rohiṇyāmapi mādhavaḥ // KūrmP_1,23.72 //

umādehasamudbhūtā yoganidrā ca kauśīkī /

niyogād vāsudevasya yaśodātanayā hyabhūt // KūrmP_1,23.73 //

ye cānye vasudevasya vāsudevāgrajāḥ sutāḥ /

prāgeva kaṃsastān sarvān jaghāna munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,23.74 //

suṣeṇaśca tathodāyī bhadraseno mahābalaḥ /

ṛjudāso bhadradāsaḥ kīrtimānapi pūrvajaḥ // KūrmP_1,23.75 //

hateṣveteṣu sarveṣu rohiṇī vasudevataḥ /

asūta rāmaṃ lokeśaṃ balabhadraṃ halāyudham // KūrmP_1,23.76 //

jāte 'tha rāme devānāmādimātmānamacyutam /

asūta devakī kṛṣṇaṃ śrīvatsāṅkitavakṣasam // KūrmP_1,23.77 //

revatī nāma rāmasya bhāryāsīt suguṇānvitā /

tasyāmutpādayāmāsa putrau dvau niśaṭholmukau // KūrmP_1,23.78 //

ṣoḍaśastrīsahastrāṇi kṛṣṇasyākliṣṭakarmaṇaḥ /

babhūvurātmajāstāsu śataśo 'tha sahastraśaḥ // KūrmP_1,23.79 //

cārudeṣṇaḥ sucāruśca cāruveṣo yaśodharaḥ /

cāruśravāścāruyaśāḥ pradyumnaḥ śaṅkha eva ca // KūrmP_1,23.80 //

rukmiṇya vāsudevasyāṃ mahābalaparākramāḥ /

viśiṣṭāḥ sarvaputrāṇāṃ saṃbabhūvurim sutāḥ // KūrmP_1,23.81 //

tān dṛṣṭvā tanayān vīrān raukmiṇeyāñjanārdanam /

jāmbavatyabravīt kṛṣṇaṃ bhāryā tasya śucismitā // KūrmP_1,23.82 //

mama tvaṃ puṇḍarīkākṣa viśiṣṭaṃ guṇavattamam /

sureśasadṛśaṃ putraṃ dehi dānavasūdana // KūrmP_1,23.83 //

jātbavatyā vacaḥ śrutvā jagannāthaḥ svayaṃ hariḥ /

samārebhe tapaḥ kartuṃ taponidhirarindamaḥ // KūrmP_1,23.84 //

tacchṛṇudhvaṃ muniśreṣṭhā yathāsau devakīsutaḥ /

dṛṣṭvā lebhe sutaṃ rudraṃ taptvā tīvraṃ mahat tapaḥ // KūrmP_1,23.85 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge trayoviṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
atha devo hṛṣīkeśo bhagavān puruṣottamaḥ /
tatāpa ghoraṃ putrārthaṃ nidānaṃ tapasastapaḥ // KūrmP_1,24.1 //

svecchayāpyavatīrṇo 'sau kṛtakṛtyo 'pi viśvadhṛk /

cacāra svātmano mūlaṃ bodhayan bhāvamaiśvaram // KūrmP_1,24.2 //

jagāma yogibhirjuṣṭaṃ nānāpakṣisamākulam /

āśramaṃ tūpamanyorvai munīndrasya mahātmanaḥ // KūrmP_1,24.3 //

tapattrirājamārūḍhaḥ suparṇamatitejasam /

śaṅkhacakragadāpāṇiḥ śrīvatsakṛtalakṣaṇaḥ // KūrmP_1,24.4 //

nānādrumalatākīrṇaṃ nānāpuṣpopaśobhitam /

ṛṣīṇāmāśramairjuṣṭaṃ vedaghoṣanināditam // KūrmP_1,24.5 //

siṃharkṣaśarabhākīrṇaṃ śārdūlagajasaṃyutam /

vimalasvādupānīyaiḥ sarobhirupaśobhitam // KūrmP_1,24.6 //

ārāmairvividhairjuṣṭaṃ devatāyatanaiḥ śubhaiḥ /

ṛṣikairṛṣiputraiśca mahāmunigaṇaistathā // KūrmP_1,24.7 //

vedādhyayanasaṃpannaiḥ sevitaṃ cāgnihotribhiḥ /

yogibhirdhyānaniratairnāsāgragatalocanaiḥ // KūrmP_1,24.8 //

upetaṃ sarvataḥ puṇyaṃ jñānibhistattvadarśibhiḥ /

nadībhirabhito juṣṭaṃ jāpakairbrahmavādibhiḥ // KūrmP_1,24.9 //

sevitaṃ tāpasaiḥ puṇyairīśārādhanatatparaiḥ /

praśāntaiḥ satyasaṃkalpairniḥ śokairnirupadravaiḥ // KūrmP_1,24.10 //

bhasmāvadātasarvāṅgai rudrajāpyaparāyaṇaiḥ /
muṇḍitairjaṭilaiḥ śuddhaistathānyaiśca śikhājaṭaiḥ /
sevitaṃ tāpasairnitya jñānibhirbrahmacāribhiḥ // KūrmP_1,24.11 //

tatrāśramavare ramye siddhāśramavibhūṣite /

gaṅgā bhagavatī nityaṃ vahatyevāghanāśinī // KūrmP_1,24.12 //

sa tānanviṣya viśvātmā tāpasān vītakalmaṣān /

praṇāmenātha vacasā pūjayāmāsa mādhavaḥ // KūrmP_1,24.13 //

te te dṛṣṭvā jagadyoniṃ śaṅkhacakragadādharam /

praṇemurbhaktisaṃyuktā yogināṃ paramaṃ gurum // KūrmP_1,24.14 //

stuvanti vaidikairmantraiḥ kṛtvā hṛdi sanātanam /

procuranyonyamavyaktamādidevaṃ mahāmunim // KūrmP_1,24.15 //

ayaṃ sa bhagavānekaḥ sākṣānnārāyaṇaḥ paraḥ /

agacchatyadhunā devaḥ purāṇapuruṣaḥ svayam // KūrmP_1,24.16 //

ayamevāvyayaḥ straṣṭā saṃhartā caiva rakṣakaḥ /

amūrto mūrtimān bhūtvā munīn draṣṭumihāgataḥ // KūrmP_1,24.17 //

eṣa dhātā vidhātā ca samāgacchati sarvagaḥ /

anādirakṣayo 'nanto mahābhūto maheśvaraḥ // KūrmP_1,24.18 //

śrutvā śrutvā haristeṣāṃ vacāṃsi vacanātigaḥ /

yayau sa tūrṇaṃ govindaḥ sthānaṃ tasya mahātmanaḥ // KūrmP_1,24.19 //

upaspṛśyātha bhāvena tīrthe tīrthe sa yādavaḥ /

cakāra devakīsūnurdevarṣipitṛtarpaṇam // KūrmP_1,24.20 //

nadīnāṃ tīrasaṃsthāni sthāpitāni munīśvaraiḥ /

liṅgāni pūjayāmāsa śaṃbhoramitatejasaḥ // KūrmP_1,24.21 //

dṛṣṭvā dṛṣṭvā samāyāntaṃ yatra yatra janārdanam /

pūjayāñcakrire puṣpairakṣataistatra vāsinaḥ // KūrmP_1,24.22 //

samīkṣya vāsudevaṃ taṃ śārṅgaśaṅkhāsidhāriṇam /

tasthire niścalāḥ sarve śubhāṅgaṃ tannivāsinaḥ // KūrmP_1,24.23 //

yāni tatrārurukṣūṇāṃ mānasāni janārdanam /

dṛṣṭvā samīhitānyāsan niṣkrāmanti purāhiram // KūrmP_1,24.24 //

athāvagāhya gaṅgāyāṃ kṛtvā devāditarpaṇam /

ādāya puṣpavaryāṇi munīndrasyāviśad gṛham // KūrmP_1,24.25 //

dṛṣṭvā taṃ yogināṃ śreṣṭhaṃ bhasmoddhūlitavigraham /

jaṭācīradharaṃ śāntaṃ nanāma śirasā munim // KūrmP_1,24.26 //

ālokya kṛṣṇamāyāntaṃ pūjayāmāsa tattvavit /

āsane cāsayāmāsa yogināṃ prathamātithim // KūrmP_1,24.27 //

uvāca vacasāṃ yoniṃ jānīmaḥ paramaṃ padam /

viṣṇumavyaktasaṃsthānaṃ śiṣyabhāvena saṃsthitam // KūrmP_1,24.28 //

svāgataṃ te hṛṣīkeśa saphalāni tapāṃsi naḥ /

yad sākṣādeva viśvātmā madgehaṃ viṣṇurāgataḥ // KūrmP_1,24.29 //

tvāṃ na paśyanti munayo yatanto 'pi hi yoginaḥ /

tādṛśasyātha bhavataḥ kimāgamanakāraṇam // KūrmP_1,24.30 //

śrutvopamanyostad vākyaṃ bhagavān keśimardanaḥ /

vyājahāra mahāyogī vacanaṃ praṇipatya tam // KūrmP_1,24.31 //

śrīkṛṣṇa uvāca
bhagavan draṣṭumicchāmi girīśaṃ kṛttivāsasam /
saṃprāpto bhavataḥ sthānaṃ bhagavaddarśanotsukaḥ // KūrmP_1,24.32 //

kathaṃ sa bhagavānīśo dṛśyo yogavidāṃ varaḥ /

mayācireṇa kutrāhaṃ drakṣyāmi tamumāpatim // KūrmP_1,24.33 //

ityāha bhagavānukto dṛśyate parameśvaraḥ /

bhaktyā cogreṇa tapasā tatkuruṣveha yatnataḥ // KūrmP_1,24.34 //

iheśvaraṃ devadevaṃ munīndrā brahmavādinaḥ /

dhyāyanto 'trāsate devaṃ jāpinastāpasāśca ye // KūrmP_1,24.35 //

iha devaḥ sapatnīko bhagavān vṛṣabhadhvajaḥ /

krīḍate vividhairbhūtairyogibhiḥ parivāritaḥ // KūrmP_1,24.36 //

ihāśrame purā rudrāt tapastaptvā sudāruṇam /

lebhe maheśvarād yogaṃ vasiṣṭho bhagavānṛṣiḥ // KūrmP_1,24.37 //

ihaiva bhagavān vyasaḥ kṛṣṇadvaipāyanaḥ prabhuḥ /

dṛṣṭvā taṃ paramaṃ jñānaṃ labdhavānīśvareśvaram // KūrmP_1,24.38 //

ihāśramavare ramye tapastaptvā kapardinaḥ /

avindat putrakān rudrāt surabhirbhaktisaṃyutā // KūrmP_1,24.39 //

ihaiva devatāḥ pūrvaṃ kālād bhītā maheśvaram /

dṛṣṭavanto haraṃ śrīmannirbhayā nirvṛtiṃ yayuḥ // KūrmP_1,24.40 //

ihārādhya mahādevaṃ sāvarṇistapatāṃ varaḥ /

labdhavān paramaṃ yogaṃ granthakāratvamuttamam // KūrmP_1,24.41 //

pravartayāmāsa śubhāṃ kṛtvā vai saṃhitāṃ dvijaḥ /

paurāṇikīṃ supuṇyārthāṃ sacchiṣyeṣu dvijātiṣu // KūrmP_1,24.42 //

ihaiva saṃhitāṃ dṛṣṭvā kāpeyaḥ śāṃśapāyanaḥ /
mahādevaṃ cakāremāṃ paurāṇīṃ tanniyogataḥ /
dvādaśaiva sahastrāṇi ślokānāṃ puruṣottama // KūrmP_1,24.43 //

iha pravartitā puṇyā dvyaṣṭasāhastrikottarā /
vāyavīyottaraṃ nāma purāṇaṃ vedasaṃmitam /
ihaiva khyāpitaṃ śiṣyaiḥ śāṃśapāyanabhāṣitam // KūrmP_1,24.44 //

yājñavalkyo mahāyogī dṛṣṭvātra tapasā haram /

cakāra tanniyogena yogaśāstramanuttamam // KūrmP_1,24.45 //

ihaiva bhṛguṇā pūrvaṃ taptvā vai paramaṃ tapaḥ /

śukro maheśvarāt putro labdho yogavidāṃ varaḥ // KūrmP_1,24.46 //

tasmādihaiva deveśaṃ tapastaptvā maheśvaram /

draṣṭumarhasi viśveśamugraṃ bhīmaṃ kapardinam // KūrmP_1,24.47 //

evamuktvā dadau jñānamupamanyurmahāmuniḥ /

vrataṃ pāśupataṃ yogaṃ kṛṣṇāyākliṣṭakarmaṇe // KūrmP_1,24.48 //

sa tena munivaryeṇa vyāhṛto madhusūdanaḥ /

tatraiva tapasā devaṃ rudramārādhayat prabhuḥ // KūrmP_1,24.49 //

bhasmauddhūlitasarvāṅgo muṇḍo valkalasaṃyutaḥ /

jajāpa rudramaniśaṃ śivaikāhitamānasaḥ // KūrmP_1,24.50 //

tato bahutithe kāle somaḥ somārdhabhūṣaṇaḥ /

adṛśyata mahādevo vyomni devyā maheśvaraḥ // KūrmP_1,24.51 //

kirīṭinaṃ gadinaṃ citramālaṃ
pinākinaṃ śūlinaṃ devadevam /
śārdūlacarmāmbarasaṃvṛtāṅgaṃ
devyā mahādevamasau dadarśa // KūrmP_1,24.52 //

paraśvadhāsaktakaraṃ trinetraṃ
nṛsiṃhacarmāvṛtasarvagātram /
samudgirantaṃ praṇavaṃ bṛhantaṃ
sahastrasūryapratimaṃ dadarśa // KūrmP_1,24.53 //

prabhuṃ purāṇaṃ puruṣaṃ purastāt
sanātanaṃ yoginamīśitāram /
aṇoraṇīyāṃsamanantaśaktiṃ
prāṇeśvaraṃ śaṃbhumasau dadarśa // KūrmP_1,24.54 //

na yasya devā na pitāmaho 'pi
nendro na cāgnirvaruṇo na mṛtyuḥ /
prabhāvamadyāpi vadanti rudraṃ
tamādidevaṃ purato dadarśa // KūrmP_1,24.55 //

tadānvapaśyad giriśasya vāme
svātmānamavyaktamanantarūpam /
stuvantamīśaṃ bahubhirvacobhiḥ
śaṅkhāsicakrārpitahastamādyam // KūrmP_1,24.56 //

kṛtāñjaliṃ dakṣiṇataḥ sureśaṃ
haṃsādhirūḍhaṃ puruṣaṃ dadarśa /
stuvānamīśasya paraṃ prabhāvaṃ
pitāmahaṃ lokaguruṃ divastham // KūrmP_1,24.57 //

gaṇeśvarānarkasahastrakalpān
nandīśvarādīnamitaprabhāvān /
trilokabhartuḥ purato 'nvapaśyat
kumāramagnipatimaṃ saśākham // KūrmP_1,24.58 //

marīcimatriṃ pulahaṃ pulastyaṃ
pracetasaṃ dakṣamathāpi kaṇvam /
parāśaraṃ tatparato vasiṣṭhaṃ
svāyaṃbhuvaṃ cāpi manuṃ dadarśa // KūrmP_1,24.59 //

tuṣṭāva mantrairamarapradhānaṃ
baddhāñjalirviṣṇurudārabuddhiḥ /
praṇamya devyā giriśaṃ sabhaktyā
svātmanyathātmānamasau vicintya // KūrmP_1,24.60 //

śrīkṛṣṇa uvāca

namo 'stu te śāśvata sarvayone
brahmādhipaṃ tvāmṛṣayo vadanti /
tapaśca sattvaṃ ca rajastamaśca
tvāmeva sarva pravadanti santaḥ // KūrmP_1,24.61 //

tvaṃ brahmā hariratha viśvayoniragniḥ
saṃhartā dinakaramaṇḍalādhivāsaḥ /
prāṇastvaṃ hutavahavāsavādibheda-
satvāmekaṃ śaraṇamupaimi devamīśam // KūrmP_1,24.62 //

sāṃkhyāstvāṃ viguṇamathāhurekarūpaṃ
yogāstvāṃ satatamupāsate hṛdistham /
vedāstvāmabhidadhatīha rudramagniṃ
tvāmekaṃ śaraṇamupaimi devamīśam // KūrmP_1,24.63 //

tvātpāde kusumamathāpi patramekaṃ
dattvāsau bhavati vimuktaviśvabandhaḥ /
sarvāghaṃ praṇudati siddhayogijuṣṭaṃ
smṛtvā te padayugalaṃ bhavatprasādāt // KūrmP_1,24.64 //

yasyāśeṣavibhāgahīnamamalaṃ hṛdyantarāvasthitaṃ
tattvaṃ jyotiranantamekamacalaṃ satyaṃ paraṃ sarvagam /
sthānaṃ prāhuranādimadhyanidhanaṃ yasmādidaṃ jāyate
nityaṃ tvāmahamupaimi satyavibhavaṃviśveśvarantaṃśivam // KūrmP_1,24.65 //

oṃ namo nīlakaṇṭhāya trinetrāya ca raṃhase /

mahādevāya te nityamīśānāya namo namaḥ // KūrmP_1,24.66 //

namaḥ pinākine tubhyaṃ namo muṇḍāya daṇḍine /

namaste vajrahastāya digvastrāya kapardine // KūrmP_1,24.67 //

namo bhairavanādāya kālarūpāya daṃṣṭriṇe /

nāgayajñopavītāya namaste vahniretase // KūrmP_1,24.68 //

namo 'stu te girīśāya svāhākārāya te namaḥ /

namo muktāṭṭahāsāya bhīmāya ca namo namaḥ // KūrmP_1,24.69 //

namaste kāmanāśāya namaḥ kālapramāthine /

namo bhairavaveṣāya harāya ca niṣaṅgiṇe // KūrmP_1,24.70 //

namo 'stu te tryambakāya namaste kṛttivāsase /

namo 'mbikādhipataye paśūnāṃ pataye namaḥ // KūrmP_1,24.71 //

namaste vyomarūpāya vyomādhipataye namaḥ /

naranārīśarīrāya sāṃkhyayogapravartine // KūrmP_1,24.72 //

namo daivatanāthāya devānugataliṅgine /

kumāragurave tubhyaṃ devadevāya te namaḥ // KūrmP_1,24.73 //

tamo yajñādhipataye namaste brahmacāriṇe /

mṛgavyādhāya mahate brahmādhipataye namaḥ // KūrmP_1,24.74 //

namo haṃsāya viśvāya mohanāya namo namaḥ /

yogine yogagamyāya yogamāyāya te namaḥ // KūrmP_1,24.75 //

namaste prāṇapālāya ghaṇṭānādapriyāya ca /

kapāline namastubhyaṃ jyotiṣāṃ pataye namaḥ // KūrmP_1,24.76 //

namo namo namastubhyaṃ bhūya eva namo namaḥ /

mahyaṃ sarvātmanā kāmān prayaccha parameśvara // KūrmP_1,24.77 //

evaṃ hi bhaktyā deveśamabhiṣṭūya sa mādhavaḥ /

papāta pādayorviprā devadevyoḥ sa daṇḍavat // KūrmP_1,24.78 //

utthāpya bhagavān somaḥ kṛṣṇaṃ keśiniṣūdanam /

babhāṣe madhuraṃ vākyaṃ meghagambhīraniḥ svanaḥ // KūrmP_1,24.79 //

kimarthaṃ puṇḍarīkākṣa tapastaptaṃ tvayāvyaya /

tvameva dātā sarveṣāṃ kāmānāṃ kāmināmiha // KūrmP_1,24.80 //

tvaṃ hi sā paramā mūrtirmama nārāyaṇāhvayā /

nānavāptaṃ tvayā tāta vidyate puruṣottama // KūrmP_1,24.81 //

vettha nārāyaṇānantamātmānaṃ parameśvaram /

mahādevaṃ mahāyogaṃ svena yogena keśava // KūrmP_1,24.82 //

śrutvā tadvacanaṃ kṛṣṇaḥ prahasan vai vṛṣadhvajam /

uvāca vīkṣya viśveśaṃ devīṃ ca himaśailajām // KūrmP_1,24.83 //

jñātaṃ hi bhavatā sarvaṃ svena yogena śaṅkara /

icchāmyātmasamaṃ putraṃ tvadbhaktaṃ dehi śaṅkara // KūrmP_1,24.84 //

tathāstvityāha viśvātmā prahṛṣṭamanasā haraḥ /

devīmālokya girijāṃ keśavaṃ pariṣasvaje // KūrmP_1,24.85 //

tataḥ sā jagatāṃ mātā śaṅkarārdhaśarīriṇī /

vyājahāra hṛṣīkeśaṃ devī himagirīndrajā // KūrmP_1,24.86 //

vatsa jāne tavānantāṃ niścalāṃ sarvadācyuta /

ananyāmīśvare bhaktimātmanyapi ca keśava // KūrmP_1,24.87 //

tvaṃ hi nārāyaṇaḥ sākṣāt sarvātmā puruṣottamaḥ /

prārthito daivataiḥ pūrvaṃ saṃjāto daivakīsutaḥ // KūrmP_1,24.88 //

paśya tvamātmanātmānamātmīyamamalaṃ padam /

nāvayorvidyate bheda evaṃ paśyanti sūrayaḥ // KūrmP_1,24.89 //

imānimān varāniṣṭān matto gṛhṇīṣva keśava /
sarvajñatvaṃ tathaiśvaryaṃ jñānaṃ tat pārameśvaram /
īśvare niścalāṃ bhaktimātmanyapi paraṃ balam // KūrmP_1,24.90 //

evamuktastayā kṛṣṇo mahādevyā janārdanaḥ /

āśiṣaṃ śirasāhṛṅṇād devo 'pyāha maheśvaraḥ // KūrmP_1,24.91 //

pragṛhya kṛṣṇaṃ bhagavānatheśaḥ
kareṇa devyā saha devadevaḥ /
saṃpūjyamāno munibhiḥ sureśai-
r jagāma kailāsagiriṃ girīśaḥ // KūrmP_1,24.92 //

iti śrīkūrmapūrāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge caturviśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
praviśya meruśikharaṃ kailāsaṃ kanakaprabham /
rarāma bhagavān somaḥ keśavena maheśvaraḥ // KūrmP_1,25.1 //

apaśyaṃstaṃ mahātmānaṃ kailāsagirivāsinaḥ /

pūjayāñcakrire kṛṣṇaṃ devadevamathācyutam // KūrmP_1,25.2 //

caturbāhumudārāṅgaṃ kālameghasamaprabham /

kirīṭinaṃ śārṅgapāṇi śrīvatsāṅkitavakṣasam // KūrmP_1,25.3 //

dīrghabāhuṃ viśālākṣaṃ pītavāsasamacyutam /

dadhānamurasā mālāṃ vaijayantīmanuttamām // KūrmP_1,25.4 //

bhrājamānaṃ śriyā divyaṃ yuvānamatikomalam /

padmāṅghrinayanaṃ cāru susmitaṃ sugatipradam // KūrmP_1,25.5 //

kadācit tatra līlārthaṃ devakīnandavardhanaḥ /

bhrājamānaḥ śrīyā kṛṣṇaścacāra girikandare // KūrmP_1,25.6 //

gandharvāpsarasāṃ mukhyā nāgakanyāśca kṛtsnaśaḥ /

siddhā yakṣāśca gandharvāstatra tatra jaganmayam // KūrmP_1,25.7 //

dṛṣṭvāścaryaṃ paraṃ gatvā harṣādutphullocanāḥ /

mumucuḥ puṣpavarṣāṇi tasya mūrdhni mahātmanaḥ // KūrmP_1,25.8 //

gandharvakanyakā divyāstadvadapsarasāṃ varāḥ /

dṛṣṭvā cakamire kṛṣṇaṃ strastavastravibhūṣaṇāḥ // KūrmP_1,25.9 //

kāścid gāyanti vividhāṃ gītiṃ gītaviśāradāḥ /

saṃprekṣya devakīsūnuṃ sundaryaḥ kāmamohitāḥ // KūrmP_1,25.10 //

kāścidvilāsabahulā nṛtyanti sma tadagrataḥ /

saṃprekṣya saṃsthitāḥ kāścit papustadvadanāmṛtam // KūrmP_1,25.11 //

kāścid bhūṣaṇavaryāṇi svāṅgādādāya sādaram /

bhūṣayāñcakrire kṛṣṇaṃ kāminyo lokabhūṣaṇam // KūrmP_1,25.12 //

kāścid bhūṣaṇavaryāṇi samādāya tadaṅgataḥ /

svātmānaṃ būṣayāmāsuḥ svātmagairapi mādhavam // KūrmP_1,25.13 //

kāścidāgatya kṛṣṇasya samīpaṃ kāmamohitāḥ /

cucumburvadanāmbhojaṃ harermugdhamṛgekṣaṇāḥ // KūrmP_1,25.14 //

pragṛhya kāścid govindaṃ kareṇa bhavanaṃ svakam /

prāpayāmāsurlokādiṃ māyayā tasya mohitāḥ // KūrmP_1,25.15 //

tāsāṃ sa bhagavān kṛṣṇaḥ kāmān kamalalocanaḥ /

bahūni kṛtvā rūpāṇi pūrayāmāsa līlayā // KūrmP_1,25.16 //

evaṃ vai suciraṃ kālaṃ devadevapure hariḥ /

reme nārāyaṇaḥ śrīmān māyayā mohayañjagat // KūrmP_1,25.17 //

gate bahutithe kāle dvāravatyāṃ nivāsinaḥ /

babhūvurvihvalā bhītā govindavirahe janāḥ // KūrmP_1,25.18 //

tataḥ suparṇo balavān pūrvameva visajitaḥ /

kṛṣṇena mārgamāṇastaṃ himavantaṃ yayau girim // KūrmP_1,25.19 //

adṛṣṭvā tatra govindaṃ praṇamya śirasā munim /

ājagāmopamanyuṃ taṃ purīṃ dvāravatīṃ punaḥ // KūrmP_1,25.20 //

tadantare mahādaityā rākṣasāścātibhīṣaṇāḥ /

ājagmurdvārakāṃ śubhrāṃ bhīṣayantaḥ sahastraśaḥ // KūrmP_1,25.21 //

sa tān suparṇo balavān kṛṣṇatulyaparākramaḥ /

hatvā yuddhena mahatā rakṣati sma purīṃ śubhām // KūrmP_1,25.22 //

etasminneva kāle tu nārado bhagavānṛṣiḥ /

dṛṣṭvā kailāsaśikhare kṛṣṇaṃ dvāravatīṃ gataḥ // KūrmP_1,25.23 //

taṃ dṛṣṭvā nāradamṛṣiṃ sarve tatra nivāsinaḥ /

procurnārāyaṇo nāthaḥ kutrāste bhagavān hariḥ // KūrmP_1,25.24 //

sa tānuvāca bhagavān kailasaśikhare hariḥ /

ramate 'dya mahāyogīṃ taṃ dṛṣṭvāhamihāgataḥ // KūrmP_1,25.25 //

tasyopaśrutya vacanaṃ suparṇaḥ patatāṃ varaḥ /

jagāmākāśago viprāḥ kailāsaṃ girimuttamam // KūrmP_1,25.26 //

dadarśa devakīsūnuṃ bhavane ratnamaṇḍite /

varāsanasthaṃ govindaṃ devadevāntike harim // KūrmP_1,25.27 //

upāsyamānamamarairdivyastrībhiḥ samantataḥ /

mahādevagaṇaiḥ siddhairyogibhiḥ parivāritam // KūrmP_1,25.28 //

praṇamya daṇḍavad bhūmau suparṇaḥ śaṅkaraṃ śivam /

nivedayāmāsa hareḥ pravṛttiṃ dvārake pure // KūrmP_1,25.29 //

tataḥ praṇamya śirasā śaṅkaraṃ nīlalohitam /

ājagāma purīṃ kṛṣṇaḥ so 'nujñāto hareṇa tu // KūrmP_1,25.30 //

āruhya kaśyapasutaṃ strīgaṇairabhipūjitaḥ /

vacobhiramṛtāsvādairmānito madhusūdanaḥ // KūrmP_1,25.31 //

vīkṣya yāntamamitraghnaṃ gandharvāpsarasāṃ varāḥ /

anvagacchan mahoyogaṃ śaṅkhacakragadādharam // KūrmP_1,25.32 //

visarjayitvā viśvātmā sarvā evāṅganā hariḥ /

yayau sa tūrṇaṃ govindo divyāṃ dvāravatīṃ purīm // KūrmP_1,25.33 //

gate muraripau naiva kāminyo munipuṅgavāḥ /

niśeva candrarahitā vinā tena cakāśire // KūrmP_1,25.34 //

śrutvā paurajanāstūrṇaṃ kṛṣṇāgamanamuttamam /

maṇḍayāñcakrire divyāṃ purīṃ dvāravatīṃ śubhām // KūrmP_1,25.35 //

patākābhirviśālābhirdhvajai ratnapariṣkṛtaiḥ /

lājādibhiḥ purīṃ ramyāṃ bhūṣayāñcakrire tadā // KūrmP_1,25.36 //

avādayanta vividhān vāditrān madhurasvanān /

śaṅkhān sahastraśo dadhmurvoṇāvādān vitenire // KūrmP_1,25.37 //

praviṣṭamātre govinde purīṃ dvāravatīṃ śubhām /

agāyan madhuraṃ gānaṃ striyo yauvanaśālinaḥ // KūrmP_1,25.38 //

dṛṣṭvā nanṛturīśānaṃ sthitāḥ prāsādamūrdhasu /

mumucuḥ puṣpavarṣāṇi vasudevasutopari // KūrmP_1,25.39 //

praviśya bhavanaṃ kṛṣṇa āśīrvādābhivardhitaḥ /

varāsane mahāyogī bhāti devībhiranvitaḥ // KūrmP_1,25.40 //

suramye maṇḍape śubhre śaṅkhādyaiḥ parivāritaḥ /

ātmajairabhito mukhyaiḥ strīsahastraiśca saṃvṛtaḥ // KūrmP_1,25.41 //

tatrāsanavare ramye jāmbavatyā sahācyutaḥ /

bhrājate mālayā devo yathā devyā samanvitaḥ // KūrmP_1,25.42 //

ājagmurdevagandharvā draṣṭuṃ lokādimavyayam /

maharṣayaḥ pūrvajātā mārkaṇḍeyādayo dvijāḥ // KūrmP_1,25.43 //

tataḥ sa bhagavān kṛṣṇo mārkaṇḍeyaṃ samāgatam /

nanāmotthāya śirasā svāsanaṃ ca dadau hariḥ // KūrmP_1,25.44 //

saṃpūjya tānṛṣigaṇān praṇāmena mahābhujaḥ /

visarjayāmāsa harirdattvā tadabhivāñchitān // KūrmP_1,25.45 //

tadā madhyāhnasamaye devadevaḥ svayaṃ hariḥ /

snātvā śuklāmbaro bhānumupatiṣṭhat kṛtāñjaliḥ // KūrmP_1,25.46 //

jajāpa jāpyaṃ vidhivat prekṣamāṇo divākaram /

tarpayāmāsa deveśo deveśo devān munigaṇān pitṝn // KūrmP_1,25.47 //

praviśya devabhavanaṃ mārkaṇḍeyena caiva hi /

pūjayāmāsa liṅgasthaṃ bhūteśaṃ bhūtibhūṣaṇam // KūrmP_1,25.48 //

samāpya niyamaṃ sarvaṃ niyantāsau nṛṇāṃ svayam /

bhojayitvā munivaraṃ brāhmaṇānabhipūjya ca // KūrmP_1,25.49 //

kṛtvātmayogaṃ viprendrā mārkaṇḍeyena cācyutaḥ /

kathāḥ paurāṇikīḥ puṇyāścakre putrādibhirvṛtaḥ // KūrmP_1,25.50 //

athaitat sarvamakhilaṃ dṛṣṭvā karma mahāmuniḥ /

mārkaṇḍeyo hasan kṛṣṇaṃ babhāṣe madhuraṃ vacaḥ // KūrmP_1,25.51 //

mārkaṇḍeya uvāca
kaḥ samārādhyate devo bhavatā karmabhiḥ śubhaiḥ /
brūhi tvaṃ karmabhiḥ pūjyo yogināṃ dhyeya eva ca // KūrmP_1,25.52 //

tvaṃ hi tat paramaṃ brahma nirvāṇamamalaṃ padam /

bhārāvataraṇārthāya jāto vṛṣṇikule prabhuḥ // KūrmP_1,25.53 //

tamabravīnmahābāhuḥ kṛṣṇo brahmavidāṃ varaḥ /

śṛṇvatāmeva putrāṇāṃ sarveṣāṃ prahasanniva // KūrmP_1,25.54 //

śrībhagavānuvāca
bhavatā kathitaṃ sarvaṃ tathyameva na saṃśayaḥ /
tathāpi devamīśānaṃ pūjayāmi sanātanam // KūrmP_1,25.55 //

na me viprāsti kartavyaṃ nānavāptaṃ kathañcana /

pūjayāmi tathāpīśaṃ jānannaitat paraṃ śivam // KūrmP_1,25.56 //

na vai paśyanti taṃ devaṃ māyayā mohitā janāḥ /

tato 'haṃ svātmano mūlaṃ jñāpayan pūjayāmi tam // KūrmP_1,25.57 //

na ca liṅgārcanāt puṇyaṃ lokesmin bhītināśanam /

tathā liṅge hitāyaiṣāṃ lokānāṃ pūjayecchivam // KūrmP_1,25.58 //

yo 'haṃ talliṅgamityāhurvedavādavido janāḥ /

tato 'hamātmamīśānaṃ pūjayāmyātmanaiva tu // KūrmP_1,25.59 //

tasyaiva paramā mūrtistanmayo 'haṃ na saṃśayaḥ /

nāvayordyite bhedo vedeṣvevaṃ viniścayaḥ // KūrmP_1,25.60 //

eṣa devo mahādevaḥ sadā saṃsārabhīrubhiḥ /

dhyeyaḥ pūjyaśca vandyaśca jñeyo liṅge maheśvaraḥ // KūrmP_1,25.61 //

mārkaṇḍeya uvāca
kiṃ talliṅgaṃ suraśreṣṭha liṅge saṃpūjyate ca kaḥ /
brūhi kṛṣṇa viśālākṣa gahanaṃ hyetaduttamam // KūrmP_1,25.62 //

avyaktaṃ liṅgamityāhurānandaṃ jyotirakṣaram /

vedā mahesvaraṃ devamāhurliṅginamavyayam // KūrmP_1,25.63 //

purā caikārṇave ghore naṣṭe sthāvarajaṅgame /

prabodhārthaṃ brahmaṇo me prādurbhūtaḥ svayaṃ śivaḥ // KūrmP_1,25.64 //

tasmāt kālāt samārabhya brahmā cāhaṃ sadaiva hi /

pūjayāvo mahādevaṃ lokānāṃ hitakāmyayā // KūrmP_1,25.65 //

mārkaṇḍeya uvāca
kathaṃ liṅgamabhūt pūrvamaiśvaraṃ paramaṃ padam /
prabodhārthaṃ svayaṃ kṛṣṇa vaktumarhasi sāṃpratam // KūrmP_1,25.66 //

śrībhagavānuvāca
āsodekārṇavaṃ ghoramavibhāgaṃ tamomayam /
madhye caikārṇave tasmin śaṅkhacakragadādharaḥ // KūrmP_1,25.67 //

sahastraśīrṣā bhūtvāhaṃ sahastrākṣaḥ sahastrapāt

sahastrabāhuryuktātmā śayito 'haṃ sanātanaḥ // KūrmP_1,25.68 //

etasminnantare dūratā paśyami hyamitaprabham /

koṭisūryapratīkāśaṃ bhrājamānaṃ śriyāvṛtam // KūrmP_1,25.69 //

caturvaraktraṃ mahāyogaṃ puruṣaṃ kāñcanaprabham /

kṛṣṇājiradharaṃ devamṛgyajuḥ sāmabhiḥ stutam // KūrmP_1,25.70 //

nimeṣamātreṇa sa māṃ prāpto yogavidāṃ varaḥ /

vyājahāra svayaṃ brahmā smayamāno mahādyutiḥ // KūrmP_1,25.71 //

kastvaṃ kuto vā kiṃ ceha tiṣṭhase vaha me prabho /

ahaṃ kartā hi lokānāṃ svayaṃbhūḥ prapitāmahaḥ // KūrmP_1,25.72 //

evamuktastadā tena brahmaṇāhamuvāca ha /

ahaṃ kartāsmi lokānāṃ saṃhartā ca punaḥ punaḥ // KūrmP_1,25.73 //

evaṃ vivāde vitate māyayā parameṣṭhinaḥ /

prabodhārthaṃ paraṃ liṅgaṃ prādurbhūtaṃ śivātmakam // KūrmP_1,25.74 //

kālānalasamaprakhyaṃ jvālāmālāsamākulam /

kṣayavṛddhivinirmuktamādimadhyāntavarjitam // KūrmP_1,25.75 //

tato māmāha bhagavānadho gaccha tvamāśu vai /

antamasya vijānīma ūrdhvaṃ gacche 'hamityajaḥ // KūrmP_1,25.76 //

tadāśu samayaṃ kṛtvā gatāvūrdhvamadhaśca dvau /

pitāmaho 'pyahaṃ nāntaṃ jñātavantau samāḥ śatam // KūrmP_1,25.77 //

tato vismayamāpannau bhītau devasya śūlinaḥ /

māyayā mohitau tasya dhyāyantau viśvamīśvaram // KūrmP_1,25.78 //

proccārantau mahānādamoṅkāraṃ paramaṃ padam /

prahvāñjalipuṭopetau śaṃbhuṃ tuṣṭuvatuḥ param // KūrmP_1,25.79 //

brahmaviṣṇū ūcatuḥ /
anādimalasaṃsārarogavaidyāya śaṃbhave /
namaḥ śivāya śāntāya brahmaṇe liṅgamūrtaye // KūrmP_1,25.80 //

pralayārṇavasaṃsthāya pralayodbhūtihetave /

namaḥ śivāya śāntāya brahmaṇe liṅgamūrtaye // KūrmP_1,25.81 //

jvālāmālāvṛtāṅgāya jvalanastambharūpiṇe /

namaḥ śivāya śāntāya brahmaṇe liṅgamūrtaye // KūrmP_1,25.82 //

ādimadhyāntahīnāya svabāvāmaladīptaye /

namaḥ śivāya śāntāya brahmaṇe liṅgamūrtaye // KūrmP_1,25.83 //

mahādevāya mahate jyotiṣe 'nantatejase /

namaḥ śivāya śāntāya brahmaṇe liṅgamūrtaye // KūrmP_1,25.84 //

pradhānapuruṣeśāya vyomarūpāya vedhase /

namaḥ śivāya śāntāya brahmaṇe liṅgamūrtaye // KūrmP_1,25.85 //

nirvikārāya satyāya nityāyāmalatejase /

namaḥ śivāya śāntāya brahmaṇe liṅgamūrtaye // KūrmP_1,25.86 //

vedāntasārarūpāya kālarūpāya dhīmate /

namaḥ śivāya śāntāya brahmaṇe liṅgamūrtaye // KūrmP_1,25.87 //

evaṃ saṃstūyamānastu vyakto bhūtvā maheśvaraḥ /

bhāti devo mahāyogī sūryakoṭisamaprabhaḥ // KūrmP_1,25.88 //

vaktrakoṭisahastreṇa grasamāna ivāmbaram /

sahastrahastacaraṇaḥ sūryasomāgnilocanaḥ // KūrmP_1,25.89 //

pinākapāṇirbhagavān kṛttivāsāstriśūlabhṛt /

vyālayajñopavītaśca meghadundubhiniḥ svanaḥ // KūrmP_1,25.90 //

athovāca mahādevaḥ prīto 'haṃ surasattamau /

paśyetaṃ māṃ mahādevaṃ bhayaṃ sarvaṃ pramucyatām // KūrmP_1,25.91 //

yuvāṃ prasūtau gātrebhyo mama pūrvaṃ sanātanau /
ayaṃ me dakṣiṇe pārśve brahmā lokapitāmahaḥ /
vāmapārśve ca me viṣṇuḥ pālako hṛdaye haraḥ // KūrmP_1,25.92 //

prīto 'haṃ yuvayoḥ samyak varaṃ dadmi yathepsitam /
evamuktvātha māṃ devo mahādevaḥ svayaṃ śivaḥ /
āliṅgya devaṃ brahmāṇaṃ prasādābhimukho 'bhavat // KūrmP_1,25.93 //

tataḥ prahṛṣṭamanasau praṇipatya maheśvaram /

ūcatuḥ prekṣya tadvaktraṃ nārāyaṇapitāmahau // KūrmP_1,25.94 //

yadi prītiḥ samutpannā yadi deyo varaśca nau /

bhaktirbhavatu nau nityaṃ tvayi deva maheśvare // KūrmP_1,25.95 //

tataḥ sa bhagavānīśaḥ prahasan parameśvaraḥ /

uvāca māṃ mahādevaḥ prītaḥ prītena cetasā // KūrmP_1,25.96 //

deva uvāca
pralayasthitisargāṇāṃ kartā tvaṃ dharaṇīpate /
vatsa vatsa hare viśvaṃ pālayaitaccarācaram // KūrmP_1,25.97 //

tridhā bhinno 'smyahaṃ viṣṇo brahmaviṣṇuharākhyayā /

sargarakṣālayaguṇairnirguṇo 'pi nirañjanaḥ // KūrmP_1,25.98 //

saṃmohaṃ tyaja bho viṣṇo pālayainaṃ pitāmaham /

bhaviṣyatyeṣa bhagavāṃstava putraḥ sanātanaḥ // KūrmP_1,25.99 //

ahaṃ ca bhavato vaktrāt kalpādau ghorarūpadhṛk /

śūlapāṇirbhaviṣyāmi krodhajastava putrakaḥ // KūrmP_1,25.100 //

evamuktvā mahādevo brahmāṇaṃ munisattama /

anugṛhya ca māṃ devastatraivāntaradhīyata // KūrmP_1,25.101 //

tataḥ prabhṛti lokeṣu liṅgārcā supratiṣṭhitā /

liṅga tallayanād brahman brahmaṇaḥ paramaṃ vapuḥ // KūrmP_1,25.102 //

etalliṅgasya māhātmyaṃ bhāṣitaṃ te mayānagha /

etad budhyanti yogajñā na devā na ca dānavāḥ // KūrmP_1,25.103 //

etaddhi paramaṃ jñānamavyaktaṃ śivasaṃjñitam /

yena sūkṣmamacintyaṃ tat paśyanti jñāna vakṣuṣaḥ // KūrmP_1,25.104 //

tasmai bhagavate nityaṃ namaskāraṃ prakurmahe /

mahādevāya rudrāya devadevāya liṅgine // KūrmP_1,25.105 //

namo vedarahasyāya nīlakaṇṭhāya vai namaḥ /

vibhīṣaṇāya śāntāya sthāṇave hetave namaḥ // KūrmP_1,25.106 //

brahmaṇe vāmadevāya trinetrāya mahīyase /

śaṅkarāya maheśāya girīśāya śivāya ca // KūrmP_1,25.107 //

namaḥ kuruṣva satataṃ dhyāyasva manasā haram /

saṃsārasāgarādasmādacirāduttariṣyasi // KūrmP_1,25.108 //

evaṃ sa vāsudevena vyāhṛto munipuṅgavaḥ /

jagāma manasā devamīśānaṃ viśvatomukham // KūrmP_1,25.109 //

praṇamya śirasā kṛṣṇamanujñāto mahāmuniḥ /

jagāma cepsitaṃ deśaṃ devadevasya śūlinaḥ // KūrmP_1,25.110 //

ya imaṃ śrāvayennityaṃ liṅgādhyāyamanuttamam /

śṛṇuyād vā paṭhed vāpi sarvapāpaiḥ pramucyate // KūrmP_1,25.111 //

śrutvā sakṛdapi hyetat tapaścaraṇamuttamam /

vāsudevasya viprendrāḥ pāpaṃ muñciti mānavaḥ // KūrmP_1,25.112 //

japed vāharaharnityaṃ brahmaloke mahīyate /

evamāha mahāyogī kṛṣṇadvaipāyanaḥ prabhuḥ // KūrmP_1,25.113 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge pañcaviṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
tato labdhavaraḥ kṛṣṇo jāmbavatyāṃ maheśvarāt /
ajījananmahātmānaṃ sāmbamātmajamuttamam // KūrmP_1,26.1 //

pradyumnasyāpyabhūt putro hyaniruddho mahābalaḥ /

tāvubhau guṇasaṃpannau kṛṣṇasyaivāpare tanū // KūrmP_1,26.2 //

hatvā ca kaṃsaṃ narakamanyāṃśca śataśo 'surān /

vijitya līlayā śakraṃ jitvā bāṇaṃ mahāsuram // KūrmP_1,26.3 //

sthāpayitvā jagat kṛtsnaṃ loke dharmāṃśca śāśvatān /

cakre nārāyaṇo gantuṃ svasthānaṃ buddhimuttamām // KūrmP_1,26.4 //

etasminnantare viprā bhṛgvādyāḥ kṛṣṇamīśvaram /

ājagmurdvārakāṃ draṣṭuṃ kṛtakāryaṃ sanātanam // KūrmP_1,26.5 //

sa tānuvāca viśvātmā praṇipatyābhipūjya ca /

āsaneṣūpaviṣṭān vai saha rāmeṇa dhīmatā // KūrmP_1,26.6 //

gamiṣye tat paraṃ sthānaṃ svakīyaṃ viṣṇusaṃjñitam /

kṛtāni sarvakāryāṇi prasīdadhvaṃ munīśvarāḥ // KūrmP_1,26.7 //

idaṃ kaliyugaṃ ghoraṃ saṃprāptamadhunāśubham /

bhaviṣyanti janāḥ sarve hyasmin pāpānuvartinaḥ // KūrmP_1,26.8 //

pravartayadhvaṃ majjñānaṃ brāhmaṇānāṃ hitāvaham /

yeneme kalijaiḥ pāpairmucyante hi dvijottamāḥ // KūrmP_1,26.9 //

ye māṃ janāḥ saṃsmaranti kalau sakṛdapi prabhum /

teṣāṃ naśyatu tat pāpaṃ bhaktānāṃ puruṣottame // KūrmP_1,26.10 //

yer'cayiṣyantimāṃ bhaktyā nityaṃ kaliyuge dvijāḥ /

vidhānā vedadṛṣṭena te gamiṣyanti tat padam // KūrmP_1,26.11 //

ye brāhmaṇā vaṃśajātā yuṣmākaṃ vai sahastraśaḥ /

teṣāṃ nārāyaṇe bhaktirbhaviṣyati kalau yuge // KūrmP_1,26.12 //

parāt parataraṃ yānti nārāyaṇaparāyaṇāḥ /

na te tatra gamiṣyanti ye dviṣanti maheśvaram // KūrmP_1,26.13 //

dhyānaṃ homaṃ tapastaptaṃ jñānaṃ yajñādiko vidhiḥ /

teṣāṃ vinaśyati kṣipraṃ ye nindanti pinākinam // KūrmP_1,26.14 //

yo māṃ samāśrayennityamekāntaṃ bhāvamāśritaḥ /

vinindya devamīśānaṃ sa yāti narakāyutam // KūrmP_1,26.15 //

tasmāt sā parihartavyā nindā paśupatau dvijāḥ /

karmaṇā manasā vācā tadbhakteṣvapi yatnataḥ // KūrmP_1,26.16 //

ye tu dakṣādhvare śaptā dadhīyena dvijottamāḥ /

bhaviṣyanti kalau bhaktaiḥ parihāryāḥ prayatnataḥ // KūrmP_1,26.17 //

dviṣanto devamīśānaṃ yuṣmākaṃ vaṃśasaṃbhavāḥ /

śaptāśca gautamenorvyāṃ na saṃbhāṣyā dvijottamaiḥ // KūrmP_1,26.18 //

ityevamuktāḥ kṛṣṇena sarva eva maharṣayaḥ /

omityuktvā yayustūrṇaṃsvāni sthānāni sattamāḥ // KūrmP_1,26.19 //

tato nārāyaṇaḥ kṛṣṇo līlayaiva jaganmayaḥ /

saṃhṛtya svakulaṃ sarvaṃ yayau tat paramaṃ padam // KūrmP_1,26.20 //

ityeṣa vaḥ samāsena rājñāṃ vaṃśo 'nukīrtitaḥ /

na śakyo vistarād vaktuṃ kiṃ bhūyaḥ śrotumicchatha // KūrmP_1,26.21 //

yaḥ paṭhecchṛṇuyād vāpi vaṃśānāṃ kathanaṃ śubham /

sarvapāpavinirmuktaḥ svargaloke mahīyate // KūrmP_1,26.22 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ṣaḍviṃśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ
kṛtaṃ tretā dvāparaṃ ca kaliśceti caturyugam /
eṣāṃ svabhāvaṃ sūtādya kathayasva samāsataḥ // KūrmP_1,27.1 //

sūta uvāca
gate nārāyaṇe kṛṣṇe svameva paramaṃ padam /
pārthaḥ paramadharmātmā pāṇḍavaḥ śatrutāpanaḥ // KūrmP_1,27.2 //

kṛtvā cevottaravidhiṃ śokena mahatāvṛtaḥ /

apaśyat pathi gacchantaṃ kṛṣṇadvaipāyanaṃ munim // KūrmP_1,27.3 //

śiṣyaiḥ praśiṣyairabhitaḥ saṃvṛtaṃ brahmavādinam /

papāta daṇḍavad bhūmau tyaktvā śokaṃ tadār'junaḥ // KūrmP_1,27.4 //

uvāca paramaprītaḥ kasmād deśānmahāmune /

idānīṃ gacchasi kṣipraṃ kaṃ vā deśaṃ prati prabho // KūrmP_1,27.5 //

saṃdarśanād vai bhavataḥ śoko me vipulo gataḥ /

idānīṃ mama yat kāryaṃ brūhi padmadalekṣaṇa // KūrmP_1,27.6 //

tamuvāca mahāyogī kṛṣṇadvaipāyanaḥ svayam /

upaviśya nadītire śiṣyaiḥ parivṛto muniḥ // KūrmP_1,27.7 //

idaṃ kaliyugaṃ ghoraṃ saṃprāptaṃ pāṇḍunandana /

tato gacchāmi devasya vārāṇasīṃ mahāpurīm // KūrmP_1,27.8 //

asmin kaliyuge ghore lokāḥ pāpānuvartinaḥ /

bhaviṣyanti mahāpāpā varṇāśramavivarjitāḥ // KūrmP_1,27.9 //

nānyat paśyāmi jantūnāṃmuktvā vārāṇasīṃ purīm /

sarvapāpapraśamanaṃ prāyaścittaṃ kalau yuge // KūrmP_1,27.10 //

kṛtaṃ tretā dvāparaṃ ca sarveṣveteṣu vai narāḥ /

bhaviṣyanti mahātmāno dhārmikāḥ satyavādinaḥ // KūrmP_1,27.11 //

tvaṃ hi lokeṣu vikhyāto dhṛtimāñ janavatsalaḥ /

pālayādya paraṃ dharmaṃ svakīyaṃ mucyase bhayāt // KūrmP_1,27.12 //

evamukto bhagavatā pārthaḥ parapurañjayaḥ /

pṛṣṭavān praṇipatyāsau yugadharmān dvijottamāḥ // KūrmP_1,27.13 //

tasmai provāca sakalaṃ muniḥ satyavatīsutaḥ /

praṇamya devamīśānaṃ yugadharmān sanātanān // KūrmP_1,27.14 //

vakṣyāmi te samāsena yugadharmān nareśvara /

na śakyate mayā pārtha vistareṇābhibhāṣitum // KūrmP_1,27.15 //

ādyaṃ kṛtayugaṃ proktaṃ tatastretāyugaṃ budhaiḥ /

tṛtīyaṃ dvāparaṃ pārtha caturthaṃ kalirucyate // KūrmP_1,27.16 //

dhyānaṃ paraṃ kṛtayuge tretāyāṃ jñānamucyate /

dvāpare yajñamevāhurdānameva kalau yuge // KūrmP_1,27.17 //

brahmā kṛtayuge devastretāyāṃ bhagavān raviḥ /

dvāpare daivataṃ viṣṇuḥ kalau rudro maheśvaraḥ // KūrmP_1,27.18 //

brahmā viṣṇustathā sūryaḥ sarva eva kaliṣvapi /

pūjyate bhagavān rudraścaturṣvapi pinākadhṛk // KūrmP_1,27.19 //

ādye kṛtayuge dharmaścatuṣpādaḥ sanātanaḥ /
tretāyuge tripādaḥ syād dvipādo dvāpare sthitaḥ /
tripādahīnastiṣye tu sattāmātreṇa tiṣṭhati // KūrmP_1,27.20 //

kṛte tu mithunotpattirvṛttiḥ sākṣād rasollasā /

prajāstṛptāḥ sadā sarvāḥ sadānandāśca bhoginaḥ // KūrmP_1,27.21 //

adhamottamatvaṃ nāstyāsāṃ nirviśeṣāḥ purañjaya /

tulyamāyuḥ sukhaṃ rūpaṃ tāsāṃ tasmin kṛte yuge // KūrmP_1,27.22 //

viśokāḥ sattvabahulā ekāntabahulāstathā /

dhyānaniṣṭhāstaponiṣṭhā mahādevaparāyaṇāḥ // KūrmP_1,27.23 //

tā vai niṣkāmacāriṇyo nityaṃ muditamānasāḥ /

parvatodadhivāsinyo hyaniketaḥ parantapa // KūrmP_1,27.24 //

rasollāsā kālayogāt tretākhye naśyate tataḥ /

tasyāṃ siddhau praṇaṣṭāyāmanyā siddhiravartata // KūrmP_1,27.25 //

apāṃ saukṣmye pratihate tadā meghātmanā tu vai /

meghebhyaḥ stanayitnubhyaḥ pravṛttaṃ vṛṣṭisarjanam // KūrmP_1,27.26 //

sakṛdeva tayā vṛṣṭyā saṃyukte pṛthivītale /

prādurāsaṃstadā tāsāṃ vṛkṣā vai gṛhasaṃjñitāḥ // KūrmP_1,27.27 //

sarvapratyupayogastu tāsāṃ tebhyaḥ prajāyate /

vartayanti sma tebhyastāstretāyugamukhe prajāḥ // KūrmP_1,27.28 //

tataḥ kālena mahatā tāsāmeva viparyatāt /

rāgalobhātmako bhāvastadā hyākasmiko 'bhavat // KūrmP_1,27.29 //

viparyayeṇa tāsāṃ tu tena tatkālabhāvinā /

praṇaśyanti tataḥ sarve vṛkṣāste gṛhasaṃjñitāḥ // KūrmP_1,27.30 //

tatasteṣu pranaṣṭeṣu vibhrāntā maithunodbhavāḥ /

abhidhyāyanti tāṃ siddhiṃ satyābhidhyāyinastadā // KūrmP_1,27.31 //

prādurbabhūvustāsāṃ tu vṛkṣāste gṛhasaṃjñitāḥ /

vastrāṇi te prasūyante phalānyābharaṇāni ca // KūrmP_1,27.32 //

teṣveva jāyate tāsāṃ gandhavarṇarasānvitam /

amākṣikaṃ mahāvīryaṃ puṭake puṭake madhu // KūrmP_1,27.33 //

tena tā vartayanti sma tretāyugamukhe prijāḥ /

hṛṣṭapuṣṭāstayā siddhyā sarvā vai vigatajvarāḥ // KūrmP_1,27.34 //

tataḥ kālāntareṇaiva punarlobhāvṛtāstadā /

vṛkṣāṃstān paryagṛhṇanta madhu cāmākṣikaṃ balāt // KūrmP_1,27.35 //

tāsāṃ tenāpacāreṇa punarlobhakṛtena vai /

praṇaṣṭāmadhunā sārdhaṃ kalpavṛkṣāḥ kvacit kvacit // KūrmP_1,27.36 //

śītavarṣātapaistīvrai statastā duḥ khitā bhṛśam /

dvandvaiḥ saṃpīḍyamānāstu cakrurāvaraṇāni ca // KūrmP_1,27.37 //

kṛtvā dvandvapratīghātān vārtopāyamacintayan /

naṣṭeṣu madhunā sārdhaṃ kalpavṛkṣeṣu vai tadā // KūrmP_1,27.38 //

tataḥ prādurbabhau tāsāṃ siddhistretāyuge punaḥ /

vārtāyāḥ sādhikā hyanyā vṛṣṭistāsāṃ nikāmataḥ // KūrmP_1,27.39 //

tāsāṃ vṛṣṭyūdakānīha yāni nimnairgatāni tu /

avahan vṛṣṭisaṃtatyā strotaḥ sthānāni nimnagāḥ // KūrmP_1,27.40 //

ye punastadapāṃ stokā āpannāḥ pṛthivītale /

apāṃ bhūṇeśca saṃyogādoṣadhyastāstadābhavan // KūrmP_1,27.41 //

aphālakṛṣṭāścānuptā grāmyāraṇyāścaturdaśa /

ṛtupuṣpaphalaiścaiva vṛkṣagulmāśca jajñire // KūrmP_1,27.42 //

tataḥ prādurabhūt tāsāṃ rāgo lobhaśca sarvaśaḥ /

avaśyaṃ bhāvinār'the na tretāyugavaśena vai // KūrmP_1,27.43 //

tatastāḥ paryagṛhṇanta nadīkṣetrāṇi parvatān /

vṛkṣagulmauṣadhīścaiva prasahya tu yathābalam // KūrmP_1,27.44 //

viparyayeṇa tāsāṃ tā oṣadhyo viviśurmahīm /

pitāmahaniyogena dudoha pṛthivīṃ pṛthuḥ // KūrmP_1,27.45 //

tatastā jagṛhuḥ sarvā anyonyaṃ krodhamūrchitāḥ /

vasudāradhanādyāṃstu balāt kālabalena tu // KūrmP_1,27.46 //

maryādāyāḥ pratiṣṭhārthaṃ jñātvaitad bhagavānajaḥ /

sasarja kṣatriyān brahmā brāhmaṇānāṃ hitāya ca // KūrmP_1,27.47 //

varṇāśramavyavasthāṃ ca tretāyāṃ kṛtavān prabhuḥ /

yajñapravartanaṃ caiva paśuhiṃsāvivarjitam // KūrmP_1,27.48 //

dvāpareṣvatha vidyante matibhedāḥ sadā nṛṇām /

rāgo lobhastathā yuddhaṃ tattvānāmaviniścayaḥ // KūrmP_1,27.49 //

eko vedaścatuṣpādastretāsviha vidhīyate /

vedavyāsaiścaturdhā tu vyasyate dvāparādiṣu // KūrmP_1,27.50 //

ṛṣiputraiḥ punarbhedād bhidyante dṛṣṭivibhramaiḥ /

mantrabrāhmaṇavinyāsaiḥ svaravarṇaviparyayaiḥ // KūrmP_1,27.51 //

saṃhitā ṛgyajuḥ sāmnāṃ saṃhanyante śrutarṣibhiḥ /

sāmānyād vaikṛtāccaivadṛṣṭibhedaiḥ kvacit kvacit // KūrmP_1,27.52 //

brāhmaṇaṃ kalpasūtrāṇi mantrapravacanāni ca /

itihāsapurāṇāni dharmaśāstrāṇi suvrata // KūrmP_1,27.53 //

avṛṣṭirmaraṇaṃ caiva tathaiva vāyādhyupadravāḥ /

vāṅmanaḥ kāyajairduḥ sairnirvedo jāyate nṛṇām // KūrmP_1,27.54 //

nirvedājjāyate teṣāṃ duḥ khamokṣavicāraṇā /

vicāraṇācca vairāgyaṃ vairāgyād doṣadarśanam // KūrmP_1,27.55 //

doṣāṇāṃ darśanāccaiva dvāpare jñānasaṃbhavaḥ /

eṣā rajastamoyuktā vṛttirvai dvāpare smṛtā // KūrmP_1,27.56 //

ādye kṛte tu dharmo 'sti sa tretāyāṃ pravartate /

dvāpare vyākulībhūtvā praṇaśyati kalau yuge // KūrmP_1,27.57 //

itī śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge saptaviṃśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
tiṣye māyāmasūyāṃ ca vadhaṃ caiva tapasvinām /
sādhayanti narā nityaṃ tamasā vyākulīkṛtāḥ // KūrmP_1,28.1 //

kalau pramārako rogaḥ satataṃ kṣud bhayaṃ tathā /

anāvṛṣṭibhayaṃ ghoraṃ deśānāṃ ca viparyayaḥ // KūrmP_1,28.2 //

adhārmikā anācārā mahākopālpacetasaḥ /

anṛtaṃ vadanti te lubdhāstiṣye jātāḥ suduḥ prajāḥ // KūrmP_1,28.3 //

duriṣṭairduradhītaiśca durācārairdurāgamaiḥ /

viprāṇāṃ karmadoṣaiśca prajānāṃ jāyate bhayam // KūrmP_1,28.4 //

nādhīyate kalau vedān na yajanti dvijātayaḥ /

yajantyanyāyato vedān paṭhante cālpabuddhayaḥ // KūrmP_1,28.5 //

śūdrāṇāṃ mantrayaunaiśca saṃbandho brāhmaṇaiḥ saha /

bhaviṣyati kalau tasmiñ śayanāsanabhojanaiḥ // KūrmP_1,28.6 //

rājānaḥ sūdrabhūyiṣṭhā brāhmaṇān bādhayanti ca /

bhrūṇahatyā vīrahatyā prajāyete nareśvara // KūrmP_1,28.7 //

snānaṃ homaṃ japaṃ dānaṃ devatānāṃ tathār'canam /

anyāni caiva karmāṇi na kurvanti dvijātayaḥ // KūrmP_1,28.8 //

vinindanti mahādevaṃ brāhmaṇān puruṣottamam /

āmnāyadharmaśāstrāṇi purāṇāni kalau yuge // KūrmP_1,28.9 //

kurvantyavedadṛṣṭāni karmāṇi vividhāni tu /

svadharme 'bhirucirnaiva brāhmaṇānāṃ prijāyate // KūrmP_1,28.10 //

kuśīlacaryāḥ pāṣaṇḍairvṛthārūpaiḥ samāvṛtāḥ /

bahuyācanako loko bhaviṣyati parasparam // KūrmP_1,28.11 //

aṭṭaśūlā janapadāḥ śivaśūlāścatuṣpathāḥ /

pramadāḥ keśaśūlinyo bhaviṣyanti kalau yuge // KūrmP_1,28.12 //

śukladantājinākhyāśca muṇḍāḥ kāṣāyavāsasaḥ /

śūdrā dharmaṃ cariṣyanti yugānte samupasthite // KūrmP_1,28.13 //

śasyacaurā bhaviṣyanti tathā cailābhimarṣiṇaḥ /

caurāścaurasya hartāro harturhartā tathāparaḥ // KūrmP_1,28.14 //

duḥ khapracuratālpāyurdehotsādaḥ sarogatā /

adharmābhiniveśitvāt tamovṛttaṃ kalau smṛtam // KūrmP_1,28.15 //

kāṣāyiṇo 'tha nirgranthāstathā kāpālikāśca ye /

vedavikrayiṇaścānye tīrthavikrayiṇaḥ pare // KūrmP_1,28.16 //

āsanasthān dvijān dṛṣṭvā na calantyalpabuddhayaḥ /

tāḍayanti dvijendrāṃśca śūdrā rājopajīvinaḥ // KūrmP_1,28.17 //

uccāsanasthāḥ śūdrāstu dvijamadhye parantapa /

jñātvā na hiṃsate rājā kalau kālabalena tu // KūrmP_1,28.18 //

puṣpaiśca hasitaiścaiva tathānyairmaṅgalairdvijāḥ /

śūdrānabhyarcayantyalpaśrutabhagyabalānvitāḥ // KūrmP_1,28.19 //

na prekṣante 'rcitāṃścāpi śūdrā dvijavarān nṛpa /

sevāvasaramālokya dvāri tiṣṭhanti ca dvijāḥ // KūrmP_1,28.20 //

vāhanasthān samāvṛtya śūdrāñ śūdropajīvinaḥ /

sevante brāhmaṇāstatra stuvanti stutibhiḥ kalau // KūrmP_1,28.21 //

adhyāpayanti vai vedāñ śūdrāñ śūdropajīvinaḥ /

paṭhanti vaidikān mantrān nāstikyaṃ ghoramāśritāḥ // KūrmP_1,28.22 //

tapoyajñaphalānāṃ ca vikretāro dvijottamāḥ /

yatayaśca bhaviṣyanti śataśo 'tha sahastraśaḥ // KūrmP_1,28.23 //

nāśayanti hyadhītāni nādhigacchanti cānagha /

gāyanti laukikairgānairdaivatāni narādhipa // KūrmP_1,28.24 //

vāmapāśupatācārāstathā vai pāñcarātrikāḥ /

bhaviṣyanti kalau tasmin brāhmaṇāḥ kṣatriyāstathā // KūrmP_1,28.25 //

jñānakarmaṇyuparate loke niṣkriyatāṃ gate /

kīṭamūṣakasarpāśca dharṣayiṣyanti mānavān // KūrmP_1,28.26 //

kurvānti cāvatārāṇi brāhmaṇānāṃ kuleṣu vai /

dadhīcaśāpanirdagdhāḥ purā dakṣādhvare dvijāḥ // KūrmP_1,28.27 //

nindanti ca mahādevaṃ tamasāviṣṭacetasaḥ /

vṛthā dharmaṃ cariṣyanti kalau tasmin yugāntike // KūrmP_1,28.28 //

ye cānye śāpanirdagdhā gautamasya mahātmanaḥ /

sarve te ca bhaviṣyanti brāhmaṇādyāḥ svajātiṣu // KūrmP_1,28.29 //

vinindanti hṛṣīkeśaṃ brāhmaṇān brahmavādinaḥ /

vedabāhyavratācārā durācārā vṛthāśramāḥ // KūrmP_1,28.30 //

mohayanti janān sarvān darśayitvā phalāni ca /

tamasāviṣṭamanaso vaiḍālavṛttikādhamāḥ // KūrmP_1,28.31 //

kalau rudro mahādevo lokānāmīśvaraḥ paraḥ /

na devatā bhavennṛṇāṃ devatānāṃ ca daivatam // KūrmP_1,28.32 //

kariṣyatyavatārāṇi śaṅkaro nīlalohitaḥ /

śrautasmārtapratiṣṭhārthaṃ bhaktānāṃ hitakāmyayā // KūrmP_1,28.33 //

upadekṣyati tajjñānaṃ śiṣyāṇāṃ brahmasaṃjñitam /

sarvavedāntasāraṃ hi dharmān vedanidarśitān // KūrmP_1,28.34 //

ye taṃ viprā niṣevante yena kenopacārataḥ /

vijityakalijān doṣān yānti te paramaṃ padam // KūrmP_1,28.35 //

anāyāsena sumahat puṇyamāpnoti mānavaḥ /

anekadoṣaduṣṭasya kalereṣa mahān guṇaḥ // KūrmP_1,28.36 //

tasmāt sarvaprayatnena prāpya māheśvaraṃ yugam /

viśeṣād brāhmaṇo rudramīśānaṃ śaraṇaṃ vrajet // KūrmP_1,28.37 //

ye namanti virūpākṣamīśānaṃ kṛttivāsasam /

prasannacetaso rudraṃ te yānti paramaṃ padam // KūrmP_1,28.38 //

yathā rudranamaskāraḥ sarvakarmaphalo dhruvam /

anyadevanamaskārānna tatphalamavāpnuyāt // KūrmP_1,28.39 //

evaṃvidhe kaliyuge doṣāṇāmekaśodhanam /

mahādevanamaskāro dhyānaṃ dānamiti śrutiḥ // KūrmP_1,28.40 //

tasmādanīśvarānanyān tyaktvā devaṃ maheśvaram /

samāśrayed virūpākṣaṃ yadīcchet paramaṃ padam // KūrmP_1,28.41 //

nārcayantīha ye rudraṃ śivaṃ tridaśavanditam /

teṣāṃ dānaṃ tapo yajño vṛthā jīvitameva ca // KūrmP_1,28.42 //

namo rudrāya mahate devadevāya śūline /

tryambakāya trinetrāya yogināṃ gurave namaḥ // KūrmP_1,28.43 //

namo 'stu vāmadevāya mahādevāya vedhase /
śaṃbhave sthāṇave nityaṃ śivāya parameṣṭhine /
namaḥ śomāya rudrāya mahāgrāsāya hetave // KūrmP_1,28.44 //

prapadye 'haṃ virūpākṣaṃ śaraṇyaṃ brahmacāriṇam /

mahādevaṃ mahāyogamīśānaṃ cāmbikāpatim // KūrmP_1,28.45 //

yogināṃ yogadātāraṃ yogamāyāsamāvṛtam /

yogināṃ kurumācāryaṃ yogigamyaṃ pinākinam // KūrmP_1,28.46 //

saṃsāratāraṇaṃ rudraṃ brahmāṇaṃ brahmaṇo 'dhipam /

śāśvataṃ sarvagaṃ brahmaṇyaṃ brāhmaṇapriyam // KūrmP_1,28.47 //

kapardinaṃ kālamūrtimamūrti parameśvaram /

ekamūrti mahāmūrti vedavedyaṃ divaspatim // KūrmP_1,28.48 //

nīlakaṇṭhaṃ viśvamūrti vyāpinaṃ viśvaretasam /

kālāgniṃ kāladahanaṃ kāmadaṃ kāmanāśanam // KūrmP_1,28.49 //

namasye giriśaṃ devaṃ candrāvayavabhūṣaṇam /
vilohitaṃ lelihānamāhityaṃ parameṣṭhinam /
ugraṃ paśupatiṃ bhīmaṃ bhāskaraṃ tamasaḥ param // KūrmP_1,28.50 //

ityetallakṣaṇaṃ proktaṃ yugānāṃ vai samāsataḥ /

atītānāgatānāṃ vai yāvanmanvantarakṣayaḥ // KūrmP_1,28.51 //

manvantareṇa caikena sarvāṇyevāntarāṇi vai /

vyākhyātāni na saṃdehaḥ kalpaḥ kalpena caiva hi // KūrmP_1,28.52 //

manvantareṣu sarveṣu atītānāgateṣu vai /

tulyābhimāninaḥ sarve nāmarūpairbhavantyuta // KūrmP_1,28.53 //

evamukto bhagavatā kirīṭī śvetavāhanaḥ /

babhāra paramāṃ bhaktimīśāne 'vyabhicāriṇīm // KūrmP_1,28.54 //

namaścakāra tamṛṣiṃ kṛṣṇadvaipāyanaṃ prabhum /

sarvajñaṃ sarvakartāraṃ skṣād viṣṇuṃ vyavasthitam // KūrmP_1,28.55 //

tamuvāca punarvyāsaḥ pāthaṃ parapurañjayam /

karābhyāṃ suśubhābhyāṃ ca saṃspṛśya praṇataṃ muniḥ // KūrmP_1,28.56 //

dhanyo 'syanugṛhīto 'si tvādṛśo 'nyo na vidyate /

trailokye śaṅkare nūnaṃ bhaktaḥ parapurañjaya // KūrmP_1,28.57 //

dṛṣṭavānasi taṃ devaṃ viśvākṣaṃ viśvatomukham /

pratyakṣameva sarveśaṃ rudraṃ sarvajagadgurum // KūrmP_1,28.58 //

jñānaṃ tadaiśvaraṃ divyaṃ yathāvad viditaṃ tvayā /

svayameva hṛṣīkeśaḥ prītyovāca sanātanaḥ // KūrmP_1,28.59 //

gaccha gaccha svakaṃ sthānaṃ na śokaṃ kartumarhasi /

vrajasva parayā bhaktyā śaraṇyaṃ śaraṇaṃ śivam // KūrmP_1,28.60 //

evamuktvā sa bhagavānanugṛhyārjunaṃ prabhuḥ /

jagāma śaṅkarapurīṃ samārādhayituṃ bhavam // KūrmP_1,28.61 //

pāṇḍaveyo 'pi tad vākyāt saṃprāpya śaraṇaṃ śivam /

saṃtyajya sarvakarmāṇi tadbhaktiparamo 'bhavat // KūrmP_1,28.62 //

nārjunena samaḥ śaṃbhorbhaktyā bhūto bhaviṣyati /

muktvā satyavatīsūnuṃ kṛṣṇaṃ vā devakīsutam // KūrmP_1,28.63 //

tasmai bhagavate nityaṃ namaḥ satyāya dhīmate /

pārāśaryāya munaye vyāsāyāmitatejase // KūrmP_1,28.64 //

kṛṣṇadvaipāyanaḥ sākṣād viṣṇureva sanātanaḥ /

ko hyanyastattvato rudraṃ vetti taṃ parameśvaram // KūrmP_1,28.65 //

namaḥ kurudhvaṃ tamṛṣiṃ kṛṣṇaṃ satyavatīsutam /

pārāśaryaṃ mahātmānaṃ yoginaṃ viṣṇumavyayam // KūrmP_1,28.66 //

evamuktāstu munayaḥ sarva eva samīhitāḥ /

preṇemustaṃ mahātmānaṃ vyāsaṃ satyavatīsutam // KūrmP_1,28.67 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge aṣṭāviṃśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ
prāpya vārāṇasīṃ divyāṃ kṛṣṇadvaipāyano muniḥ /
kimakārṣonmahābuddhiḥ śrotuṃ kautūhalaṃ hi naḥ // KūrmP_1,29.1 //

sūta uvāca
prāpya vārāṇasī divyāmupaspṛśya mahāmuniḥ /
pūjayāmāsa jāhnavyāṃ devaṃ viśveśvaraṃ śivam // KūrmP_1,29.2 //

tamāgataṃ puniṃ dṛṣṭvā tatra ye nivasanti vai /

pūjayāñcakrire vyāsaṃ munayo munipuṅgavam // KūrmP_1,29.3 //

papracchuḥ praṇatāḥ sarve kathāḥ pāpavināśanīḥ /

mahādevāśrayāḥ puṇyā mokṣadharmān sanātanān // KūrmP_1,29.4 //

sa cāpi kathayāmāsa sarvajño bhagavānṛṣiḥ /

māhātmyaṃ devadevasya dharmān vedanidarśitān // KūrmP_1,29.5 //

teṣāṃ madhye munīndrāṇāṃ vyāsaśiṣyo mahāmuniḥ /

pṛṣṭavān jaiminirvyāsaṃ gūḍhamarthaṃ sanātanam // KūrmP_1,29.6 //

jaiminiruvāca
bhagavan saṃśayaṃ tvekaṃ chettumarhasi tattvataḥ /
na vidyate hyaviditaṃ bhavatā paramarṣiṇā // KūrmP_1,29.7 //

kecid dhyānaṃ praśaṃsanti dharmamevāpare janāḥ /

anye sāṃkhyaṃ tathā yogaṃ tapastvanye maharṣayaḥ // KūrmP_1,29.8 //

brahmacaryamatho maunamanye prāharmaharṣayaḥ /

ahiṃsāṃ satyamapyanye saṃnyāsamapare viduḥ // KūrmP_1,29.9 //

kecid dayāṃ praśaṃsanti dānamadhyayanaṃ tathā /

tīrthayātrāṃ tathā kecidanye cendriyanigraham // KūrmP_1,29.10 //

kimeteṣāṃ bhavejjyāyaḥ prabrūhi munipuṅgava /

yadi vā vidyate 'pyanyad guhyaṃ tadvaktumarhasi // KūrmP_1,29.11 //

śrutvā sa jaiminervākyaṃ kṛṣṇadvaipāyano muniḥ /

prāha gambhīrayā vācā praṇamya vṛṣaketanam // KūrmP_1,29.12 //

sādhu sādhu mahābhāga yatpṛṣṭaṃ bhavatā mune /

vakṣye guhyatamād guhyaṃ śruṇvantvanye maharṣayaḥ // KūrmP_1,29.13 //

īśvareṇa purā proktaṃ jñānametat sanātanam /

gūḍhamaprājñavidviṣṭaṃ sevitaṃ sūkṣmadarśibhiḥ // KūrmP_1,29.14 //

nāśraddadhāne dātavyaṃ nābhakte parameṣṭhinaḥ /

na vedavidviṣu śubhaṃ jñānanānāṃ jñānamuttamam // KūrmP_1,29.15 //

meruśṛṅge purā devamīśānaṃ tripuradviṣam /

devāsanagatā devī mahādevamapṛcchata // KūrmP_1,29.16 //

devyuvāca
devadeva mahādeva bhaktānāmārtināśana /
kathaṃ tvāṃ puruṣo devamacirādeva paśyati // KūrmP_1,29.17 //

sāṃkhyayogastathā dhyānaṃ karmayogo 'tha vaidikaḥ /

āyāsabahulā loke yāni cānyāni śaṅkara // KūrmP_1,29.18 //

yena vibrāntacittānāṃ yogināṃ karmiṇāmapi /

dṛśyo hi bhagavān sūkṣmaḥ sarveṣāmatha dehinām // KūrmP_1,29.19 //

etad guhyatamaṃ jñānaṃ gūḍhaṃ brahmādisevitama /

hitāya sarvabhaktānāṃ brūhi kāmāṅganāśana // KūrmP_1,29.20 //

īśvara uvāca
avācyametad vijñānaṃ jñānamajñairbahiṣkṛtam /
vakṣye tava yathā tattvaṃ yaduktaṃ paramarṣibhiḥ // KūrmP_1,29.21 //

paraṃ guhyatamaṃ kṣetraṃ mama vārāṇasī purī /

sarveṣāmeva bhūtānāṃ saṃsārārṇavatāriṇī // KūrmP_1,29.22 //

tatra bhaktā mahādevi madīyaṃ vratamāsthitāḥ /

nivasanti mahātmānaḥ paraṃ niyamamāsthitāḥ // KūrmP_1,29.23 //

uttamaṃ sarvatīrthānāṃ sthānānāmuttamaṃ ca tat /

jñānānāmuttamaṃ jñānamavimuktaṃ paraṃ mama // KūrmP_1,29.24 //

sthānāntaraṃ pavitrāṇi tīrthānyāyatanāni ca /

śmaśānasaṃsthitānyeva divyabhūmigatāni ca // KūrmP_1,29.25 //

bhūrloke naiva saṃlagnamantarikṣe mamālayam /

ayuktāstanna paśyanti yuktāḥ paśyanti cetasā // KūrmP_1,29.26 //

śmasānametad vikhyātamavimuktamiti śrutam /

kālo bhūtvā jagadidaṃ saṃharāmyatra sundari // KūrmP_1,29.27 //

devīdaṃ sarvaguhyānāṃ sthānaṃ priyatamaṃ mama /

madbhaktāstatra gacchanti māmeva praviśanti te // KūrmP_1,29.28 //

dattaṃ japtaṃ hutaṃ ceṣṭaṃ tapastaptaṃ kṛtaṃ ca yat /

dhyānamadhyayanaṃ jñānaṃ sarvaṃ tatrākṣayaṃ bhavet // KūrmP_1,29.29 //

janmāntarasahastreṣu yatpāpaṃ pūrvasaṃcitam /

avimuktaṃ praviṣṭasya tatsarvaṃ vrajati kṣayam // KūrmP_1,29.30 //

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrā ye varṇasaṃkarāḥ /

striyo mlecchāśca ye cānye saṃkīrṇāḥ pāpayonayaḥ // KūrmP_1,29.31 //

koṭāḥ pipīlikāścaiva ye cānye mṛgapakṣiṇaḥ /

kālena nidhanaṃ prāptā avimukte varānane // KūrmP_1,29.32 //

candrārdhamaulayastryakṣā mahāvṛṣabhavāhanāḥ /

śive mama pure devi jāyante tatra mānavāḥ // KūrmP_1,29.33 //

nāvimukte mṛtaḥ kaścinnarakaṃ yāti kilbiṣī /

īśvarānugṛhītā hi sarve yānti parāṃ gatim // KūrmP_1,29.34 //

mokṣaṃ sudurlabhaṃ matvā saṃsāraṃ cātibhīṣaṇam /

aśmanā caraṇau hatvā vārāṇasyāṃ vasennaraḥ // KūrmP_1,29.35 //

durlabhā tapasā cāpi pūtasya parameśvari /

yatra tatra vipannasya gatiḥ saṃsāramokṣaṇī // KūrmP_1,29.36 //

prasādājjāyate hyetanmama śailendranandini /

aprabuddhā na paśyanti mama māyāvimohitāḥ // KūrmP_1,29.37 //

avimuktaṃ na sevanti mūḍhā ye tamasāvṛtāḥ /

viṇmūtraretasāṃ madhye te vasanti punaḥ punaḥ // KūrmP_1,29.38 //

hanyamāno 'pi yo vidvān vased vighnaśatairapi /

sa yāti paramaṃ sthānaṃ yatra gatvā na śocati // KūrmP_1,29.39 //

janmamṛtyujarāmuktaṃ paraṃ yāti śivālayam /
apunarmaraṇānāṃ hi sā gatirmokṣakāṅkṣiṇām /
yāṃ prāpya kṛtakṛtyaḥ syāditi manyanti paṇḍatāḥ // KūrmP_1,29.40 //

na dānairna tapobhiśca na yajñairnāpi vidyayā /

prāpyate gatirutkṛṣṭā yāvimukte tu labhyate // KūrmP_1,29.41 //

nānāvarṇā vivarṇāśca caṇḍālādyā jugupsitāḥ /
kilbiṣaiḥ pūrṇadehā ye viśiṣṭaiḥ pātakaistathā /
bheṣajaṃ paramaṃ teṣāmavimuktaṃ vidurbudhāḥ // KūrmP_1,29.42 //

avimuktaṃ paraṃ jñānamavimuktaṃ paraṃ padam /

avimuktaṃ paraṃ tattvamavimuktaṃ paraṃ śivam // KūrmP_1,29.43 //

kṛtvā vai naiṣṭhikīṃ dīkṣāmavimukte vasanti ye /

teṣāṃ tatparamaṃ jñānaṃ dadāmyante paraṃ padam // KūrmP_1,29.44 //

prāyāgaṃ naimiṣaṃ puṇyaṃ śrīśailo 'tha mahālayaḥ /

kedāraṃ bhadrakarṇaṃ ca gayā puṣkarameva ca // KūrmP_1,29.45 //

kurukṣetraṃ rudrakoṭirnarmadāmrātakeśvaram /
śāligrāmaṃ ca kubjāmraṃ kokāmukhamanuttamam /
prabhāsaṃ vijayeśānaṃ gokarṇaṃ bhadrakarṇakam // KūrmP_1,29.46 //

etāni puṇyasthānāni trailokye viśrutāni ha /

na yāsyanti paraṃ mokṣaṃ vārāṇasyāṃ yathā mṛtāḥ // KūrmP_1,29.47 //

vārāṇasyāṃ viśeṣeṇa gaṅgā tripathagāminī /

praviṣṭā nāśayet pāpaṃ janmāntaraśataiḥ kṛtam // KūrmP_1,29.48 //

anyatra sulabhā gaṅgā śrāddhaṃ dānaṃ tapo japaḥ /

vratāni sarvamevaitad vārāṇasyāṃ sudurlabham // KūrmP_1,29.49 //

yajeta juhuyānnityaṃ dadātyarcayate 'marān /

vāyubhakṣaśca satataṃ vārāṇasyāṃ stito naraḥ // KūrmP_1,29.50 //

yadi pāpo yadi śaṭho yadi vādhārmiko naraḥ /

vārāṇasīṃ samāsādya punāti sakalaṃ naraḥ // KūrmP_1,29.51 //

vārāṇasyāṃ mahādevaṃ yer'cayanti stuvanti vai /

sarvapāpavinirmuktāste vijñeyā gaṇeśvarāḥ // KūrmP_1,29.52 //

anyatra yogajñānābhyāṃ saṃnyāsādathavānyataḥ /

prāpyate tat paraṃ sthānaṃ sahastreṇaiva janmanā // KūrmP_1,29.53 //

ye bhaktā devadeveśe vārāṇasyāṃ vasanti vai /

te vindanti paraṃ mokṣamekenaiva tu janmanā // KūrmP_1,29.54 //

yatra yogastathā jñānaṃ muktirekena janmanā /

avimuktaṃ samāsādya nānyad gacchet tapovanam // KūrmP_1,29.55 //

yato mayā na muktaṃ tadavimuktaṃ tataḥ smṛtam /

tadeva guhyaṃ guhyānāmetad vijñāya mucyate // KūrmP_1,29.56 //

jñānājñānābhiniṣṭhānāṃ paramānandamicchatām /

yā gatirvihitā subhru sāvimukte mṛtasya tu // KūrmP_1,29.57 //

yāni caivāvimuktasya dehe tūktāni kṛtsnaśaḥ /

purī vārāṇasī tebhyaḥ sthānebhyo hyadhikāśubhā // KūrmP_1,29.58 //

yatra sākṣānmahādevo dehānte svayamīśvaraḥ /

vyācaṣṭe tārakaṃ brahma tatraiva hyavimuktakam // KūrmP_1,29.59 //

yat tat parataraṃ tattvamavimuktamiti śrutam /

ekena janmanā devi vārāṇasyāṃ tadāpnuyāt // KūrmP_1,29.60 //

bhrūmadhye nābhimadhye ca hṛdaye caiva mūrdhani /

yathāvimuktāditye vārāṇasyāṃ vyavasthitam // KūrmP_1,29.61 //

varaṇāyāstathā cāsyā madhye vārāṇasī purī /

tatraiva saṃsthitaṃ tattvaṃ nityamevāvimuktakam // KūrmP_1,29.62 //

vārāṇasyāḥ paraṃ sthānaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati /

yatra nārāyaṇo devo mahādevo diveśvaraḥ // KūrmP_1,29.63 //

tatra devāḥ sagandharvāḥ sayakṣoragarākṣasāḥ /

upāsate māṃ satataṃ devadevaṃ pitāmaham // KūrmP_1,29.64 //

mahāpātakino ye ca ye tebhyaḥ pāpakṛttamāḥ /

vārāṇasīṃ samāsādya te yānti paramāṃ gatim // KūrmP_1,29.65 //

tasmānmumukṣurniyato vased vai maraṇāntikam /

vārāṇasyāṃ mahādevājjñānaṃ labdhvā vimucyate // KūrmP_1,29.66 //

kintu vighnā bhaviṣyanti pāpopahatacetasaḥ /

tato naiva caret pāpaṃ kāyena manasā girā // KūrmP_1,29.67 //

etad rahasyaṃ vedānāṃ purāṇānāṃ ca suvratāḥ /

avimuktāśrayaṃ jñānaṃ na kaścid vetti tattvataḥ // KūrmP_1,29.68 //

devatānāmṛṣīṇāṃ ca śṛṇvatāṃ parameṣṭhinām /

devyai devena kathitaṃ sarvapāpavināśanam // KūrmP_1,29.69 //

yathā nārāyaṇaḥ śreṣṭho devānāṃ puruṣottamaḥ /

yatheśvarāṇāṃ giriśaḥ sthānānāṃ caitaduttamam // KūrmP_1,29.70 //

yaiḥ samārādhito rudraḥ pūrvasminneva janmani /

te vindanti paraṃ kṣetramavimuktaṃ śivālayam // KūrmP_1,29.71 //

kalikalmaṣasaṃbhūtā yeṣāmupahatā matiḥ /

na teṣāṃ vedituṃ śakyaṃ sthānaṃ tat parameṣṭhinaḥ // KūrmP_1,29.72 //

ye smaranti sadā kālaṃ vindanti ca purīmimām /

teṣāṃ vinaśyati kṣipramihāmutra ca pātakam // KūrmP_1,29.73 //

yāni ceha prakurvanti pātakāni kṛtālayāḥ /

nāśayet tāni sarvāṇi devaḥ kālatanuḥ śivaḥ // KūrmP_1,29.74 //

āgacchatāmidaṃ sthānaṃ sevituṃ mokṣakāṅkṣiṇām /

mṛtānāṃ ca punarjanam na bhūyo bhavasāgare // KūrmP_1,29.75 //

tasmāt sarvaprayatnena vārāṇasyāṃ vasennaraḥ /

yogī vāpyathavāyogī pāpī vā puṇyakṛttamaḥ // KūrmP_1,29.76 //

na vedavacanāt pitrorna caiva guruvādataḥ /

matirutkramaṇīyā syādavimuktagatiṃ prati // KūrmP_1,29.77 //

sūta uvāca
ityevamuktvā bhagavān vyāso vedavidāṃ varaḥ /
sahaiva śiṣyapravarairvārāṇasyāṃ cacāra ha // KūrmP_1,29.78 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvaṃvibhāge ekonatriśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
sa śiṣyaiḥ saṃvṛto dhīmān gururdvaipāyano muniḥ /
jagāma vipulaṃ liṅgamoṅkāraṃ muktidāyakam // KūrmP_1,30.1 //

tatrābhyarcya mahādevaṃ śiṣyaiḥ saha mahāmuniḥ /

provāca tasya māhātmyaṃ munīnāṃ bhāvitātmanām // KūrmP_1,30.2 //

idaṃ tad vimalaṃ liṅgamoṅkāraṃ nāma śobhanam /

asya smaraṇamātreṇa mucyate sarvapātakaiḥ // KūrmP_1,30.3 //

etat parataraṃ jñānaṃ pañcayatanamuttamam /

sevitaṃ sūribhirnityaṃ vārāṇasyāṃ vimokṣadam // KūrmP_1,30.4 //

atra sākṣānmahādevaḥ pañcāyatanavigrahaḥ /

ramate bhagavān rudro jantūnāmapavargadaḥ // KūrmP_1,30.5 //

yat tat pāśupataṃ jñānaṃ pañcārthamiti śabdyate /

tadetad vimalaṃ liṅgamoṅkāre samavasthitam // KūrmP_1,30.6 //

śāntyatītā tathā śāntirvidyā caiva parā kalā /

pratiṣṭhā ca nivṛttiśca pañcārthaṃ liṅgamaiśvaram // KūrmP_1,30.7 //

pañcānāmapi devānāṃ brahmādīnāṃ sadāśrayam /

oṅkārabodhakaṃ liṅgaṃ pañcāyatanamucyate // KūrmP_1,30.8 //

saṃsmaredaiśvaraṃ liṅgaṃ pañcāyatanamavyayam /

dehānte tatparaṃ jyotirānandaṃ viśate budhaḥ // KūrmP_1,30.9 //

atra devarṣayaḥ pūrvaṃ siddhā brahmarṣayastathā /

upāsya devamīśānaṃ prāptavantaḥ paraṃ padam // KūrmP_1,30.10 //

matsyodaryāstaṭe puṇyaṃ sthānaṃ guhyatamaṃ śubham /

gocarmamātraṃ viprendrā oṅkāreśvaramuttamam // KūrmP_1,30.11 //

kṛttivāseśvaraṃ liṅgaḥ madhyameśvaramuttamam /

viśveśvaraṃ tathoṅkāraṃ kapardeśvarameva ca // KūrmP_1,30.12 //

etāni guhyaliṅgāni vārāṇasyāṃ dvijottamāḥ /

na kaścidiha jānāti vinā śaṃbhoranugrahāt // KūrmP_1,30.13 //

evamuktvā yayau kṛṣṇaḥ pārāśaryo mahāmuniḥ /

kṛttivāseśvaraṃ liṅgaṃ draṣṭuṃ devasya śūlinaḥ // KūrmP_1,30.14 //

samabhyarcya tathā śiṣyairmāhātmyaṃ kṛttivāsasaḥ /

kathayāmāsa śiṣyebhyo bhagavān brahmavittamaḥ // KūrmP_1,30.15 //

asmin sthāne purā daityo hastī bhūtvā bhavāntikam /

brāhmaṇān hantumāyāto ye 'tra nityamupāsate // KūrmP_1,30.16 //

teṣāṃ liṅgānmahādevaḥ prādurāsīt trilocanaḥ /

rakṣaṇārthaṃ dvijaśreṣṭhā bhaktānāṃ bhaktavatsalaḥ // KūrmP_1,30.17 //

hatvā gajākṛtiṃ daityaṃ śūlenāvajñayā haraḥ /

vasastasyākarot kṛttiṃ kṛttivāseśvarastataḥ // KūrmP_1,30.18 //

atra siddhiṃ parāṃ prāptā munayo munipuṅgavāḥ /

tenaiva ca śarīreṇa prāptāstat paramaṃ padam // KūrmP_1,30.19 //

vidyā vidyeśvarā rudrāḥ śivāye ca prakīrtitāḥ /

kṛttivāseśvaraṃ liṅgaṃ nityamāvṛtya saṃsthitāḥ // KūrmP_1,30.20 //

jñātvā kaliyugaṃ ghoramadharmabahulaṃ janāḥ /

kṛttivāsaṃ na muñcanti kṛtārthāste na saṃśayaḥ // KūrmP_1,30.21 //

janmāntarasahastreṇa mokṣo 'nyatrāpyate na vā /

ekena janmanā mokṣaḥ kṛttivāse tu labhyate // KūrmP_1,30.22 //

ālayaḥ sarvasiddhānāmetat sthānaṃ vadanti hi /

gopitaṃ devadevena mahādevena śaṃbhunā // KūrmP_1,30.23 //

yuge yuge hyatra dāntā brāhmaṇā vedapārāgāḥ /

upāsate mahādevaṃ japanti śatarudriyam // KūrmP_1,30.24 //

stuvanti satataṃ devaṃ tryambakaṃ kṛttivāsasam /

dhyāyanti hṛdaye devaṃ sthāṇuṃ sarvāntaraṃ śivam // KūrmP_1,30.25 //

gāyanti siddhāḥ kila gītakāni
ye vārāṇasyāṃ nivasanti viprāḥ /
teṣāmathaikena bhavena muktir
ye kṛttivāsaṃ śaraṇaṃ prapannāḥ // KūrmP_1,30.26 //

saṃprāpya loke jagatāmabhīṣṭaṃ
sudurlabhaṃ viprakuleṣu janma /
dhyāne samādhāya japanti rudraṃ
dhyāyanti citte yatayo maheśam // KūrmP_1,30.27 //

ārādhayanti prabhumīśitāraṃ
vārāṇasīmadhyagatā munindrāḥ /
yajanti yajñairabhisaṃdhihīnāḥ
stuvanti rudraṃ praṇamanti śaṃbhum // KūrmP_1,30.28 //

namo bhavāyāmalayogadhāmne
sthāṇuṃ prapadye giriśaṃ purāṇam /
smarāmi rudraṃ hṛdaye niviṣṭaṃ
jāne mahādevamanekarūpam // KūrmP_1,30.29 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāgetriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
samābhāṣya munīn dhīmān devadevasya śūlinaḥ /
jagāma liṅgaṃ tad draṣṭuṃ kapardeśvaramavyayam // KūrmP_1,31.1 //

snātvā tatra vidhānena tarpayitvā pitṝn dvijāḥ /

piśācamocane tīrthe pūjayāmāsa śūlinam // KūrmP_1,31.2 //

tatrāścaryamapaśyaṃste munayo guruṇā saha /

menire kṣetramāhātmyaṃ praṇemurgiriśaṃ haram // KūrmP_1,31.3 //

kaścidabhyājagāmedaṃ śārdūlo ghorarūpadhṛk /

mṛgīmekāṃ bhakṣayituṃ kapardeśvaramuttamam // KūrmP_1,31.4 //

tatra sā bhītahṛdayā kṛtvā kṛtvā pradakṣiṇam /

dhāvamānā susaṃbhrāntā vyāghrasya vaśamāgatā // KūrmP_1,31.5 //

tāṃ vidārya nakhaistīkṣṇaiḥ śārdūlaḥ sumahābalaḥ /

jagāma cānyaṃ vijanaṃ deśaṃ dṛṣṭvā munīśvarān // KūrmP_1,31.6 //

mṛtamātrā ca sā bālā kapardeśāgrato mṛgī /

adṛśyata mahājvālā vyomni sūryasamaprabhā // KūrmP_1,31.7 //

trinetrā nīlakaṇṭhā ca śaśāṅkāṅkitamūrdhajā /

vṛṣādhirūḍhā puruṣaistādṛśaireva saṃvṛtā // KūrmP_1,31.8 //

puṣpavṛṣṭiṃ vimuñcinti khecarāstasya mūrdhani /

gaṇeśvaraḥ svayaṃ bhūtvā na dṛṣṭastatkṣaṇāt tataḥ // KūrmP_1,31.9 //

dṛṣṭvaitadāścaryavaraṃ jaiminipramukhā dvijāḥ /

kapardeśvaramāhātmyaṃ papracchurgurumacyutam // KūrmP_1,31.10 //

teṣāṃ provāca bhagavān devāgre copaviśya saḥ /

kapardeśasya māhātmyaṃ praṇamya vṛṣabhadhvajam // KūrmP_1,31.11 //

idaṃ devasya talliṅgaṃ kapardośvaramuttamam /

smṛtvaivāśeṣapāpaughaṃ kṣipramasya vimuñcati // KūrmP_1,31.12 //

kāmakrodhādayo doṣā vārāṇasīnivāsinām /

vighnāḥ sarve vinaśyanti kapardeśvarapūjanāt // KūrmP_1,31.13 //

tasmāt sadaiva draṣṭavyaṃ kapardeśvaramuttamam /

pūjitavyaṃ prayatnena stotavyaṃ vaidikaiḥ stavaiḥ // KūrmP_1,31.14 //

dhyāyatāmatra niyataṃ yogināṃ śāntacetasām /

jāyate yogasaṃsiddhiḥ sā ṣaṇmāse na saṃśayaḥ // KūrmP_1,31.15 //

brahmahatyādayaḥ pāpā vinaśyantyasya pūjanāt /

piśācamocane kuṇḍe snātasyātra samīpataḥ // KūrmP_1,31.16 //

asmin kṣetre purā viprāstapasvī śaṃsitavrataḥ /
śaṅkukarṇa iti khyātaḥ pūjayāmāsa śaṅkaram /
jajāpa rudramaniśaṃ praṇavaṃ brahmarūpiṇam // KūrmP_1,31.17 //

puṣpadhūpādibhiḥ stotrairnamaskāraiḥ pradakṣiṇaiḥ /

uvāsa tatra yogātmā kṛtvā dīkṣāṃ tu naiṣṭhikīma // KūrmP_1,31.18 //

kadācidāgataṃ pretaṃ paśyati sma kṣudhānvitam /

asthicarmapinaddhāṅgaṃ niḥ śvasantaṃ muhurmuhuḥ // KūrmP_1,31.19 //

taṃ dṛṣṭvā sa muniśreṣṭhaḥ kṛpayā parayā yutaḥ /

provāca ko bhavān kasmād deśād deśamimaṃśritaḥ // KūrmP_1,31.20 //

tasmai piśācaḥ kṣudhayā pīḍyamāno 'bravīd vacaḥ /
pūrvajanmanyahaṃ vipro dhanadhānyasamanvitaḥ /
putrapautrādibhiryuktaḥ kuṭumbabharaṇotsukaḥ // KūrmP_1,31.21 //

na pūjitā mayā devā gāvo 'pyatithayastathā /

na kadācit kṛtaṃ puṇyamalpaṃ vā svalpameva vā // KūrmP_1,31.22 //

ekadā bhagavān devo govṛṣeśvaravāhanaḥ /

viśveśvaro vārāṇasyāṃ dṛṣṭaḥ spṛṣṭe namaskṛtaḥ // KūrmP_1,31.23 //

tadācireṇa kālena pañcatvamahamāgataḥ /

na dṛṣṭaṃ nanmayā ghoraṃ yamasya vadanaṃ mune // KūrmP_1,31.24 //

īdṛśīṃ yonimāpannaḥ paiśācīṃ kṣudhayānvitaḥ /

pipāsayādhunākrānto na jānāmi hitāhitam // KūrmP_1,31.25 //

yadi kañcit samuddhartumupāyaṃ paśyasi prabho /

kuruṣva taṃ namastubhyaṃ tvāmahaṃ śaraṇaṃ gataḥ // KūrmP_1,31.26 //

ityuktaḥ śaṅkukarṇo 'tha piśācamidamabravīt /

tvādṛśo na hi loke 'smin vidyate puṇyakṛttamaḥ // KūrmP_1,31.27 //

yat tvayā bhagavān pūrvaṃ dṛṣṭo viśveśvaraḥ śivaḥ /

saṃspṛṣṭo vandito bhūyaḥ ko 'nyastvatsadṛśo bhuvi // KūrmP_1,31.28 //

tena karmavipākena deśametaṃ samāgataḥ /
snānaṃ kuruṣva śīghraṃ tvamasmin kuṇḍe samāhitaḥ /
yenemāṃ kutsitāṃ yoniṃ kṣiprameva prahāsyasi // KūrmP_1,31.29 //

sa evamukto muninā piśāco
dayālunā devavaraṃ trinetram /
smṛtvā kapardeśvaramīśitāraṃ
cakre samādhāya mano 'vagāham // KūrmP_1,31.30 //

tadāvagāḍho munisaṃnidhāne
mamāra divyābharaṇopapannaḥ /
adṛśyatārkapratime vimāne
śaśāṅkacihnāṅkitacārumauliḥ // KūrmP_1,31.31 //

vibhāti rudrairabhito divasthaiḥ
samāvṛto yogibhairaprameyaiḥ /
sabālakhilyādibhireṣa devo
yathodaye bhānuraśeṣadevaḥ // KūrmP_1,31.32 //

stuvanti siddhā divi devasaṅghā
nṛtyanti divyāpsaraso 'bhirāmāḥ /
muñcanti vṛṣṭiṃ kusumāmbumiśrāṃ
gandharvavidyādharakiṃnarādyāḥ // KūrmP_1,31.33 //

saṃstūyamāno 'tha munīndrasaṅghai-
ravāpya bodhaṃ bhagavātprasādāt /
samāviśanmaṇḍalametadagryaṃ
trayīmayaṃ yatra vibhāti rudraḥ // KūrmP_1,31.34 //

dṛṣṭvā vimuktaṃ sa piśācabhūtaṃ
muniḥ prahṛṣṭo manasā maheśam /
vicintya rudraṃ kavimekamagniṃ
praṇamya tuṣṭāva kapardinaṃ tam // KūrmP_1,31.35 //

śaṅkukarṇa uvāca

kapardinaṃ tvāṃ parataḥ parastād
goptāramekaṃ puruṣaṃ purāṇam /
vrajāmi yogeśvaramīśitāra-
mādityamagniṃ kapilādhirūḍham // KūrmP_1,31.36 //

tvāṃ brahmapāraṃ hṛdi sanniviṣṭaṃ
hiraṇmayaṃ yoginamādimantam /
vrajāmi rudraṃ śaraṇaṃ divasthaṃ
mahāmuniṃ brahmamayaṃ pavitram // KūrmP_1,31.37 //

sahastrapādākṣiśiro 'bhiyuktaṃ
sahastrabāhuṃ namasaḥ parastāt /
tvāṃ brahāmapāraṃ praṇamāmi śaṃbhuṃ
hiraṇyagarbhādhipatiṃ trinetram // KūrmP_1,31.38 //

yataḥ prasūtirjagato vināśo
yenāvṛtaṃ sarvamidaṃ śivena /
taṃ brahmapāraṃ bhagavantamīśaṃ
praṇamya nityaṃ śaraṇaṃ prapadye // KūrmP_1,31.39 //

aliṅgamālokavihīnarūpaṃ
svayaṃprabhaṃ citpatimekarudram /
taṃ brahmapāraṃ parameśvaraṃ tvāṃ
namaskariṣye na yato 'nyadasti // KūrmP_1,31.40 //

yaṃ yoginastyaktasabījayogā
labdhvā samādhiṃ paramārthabhūtāḥ /
paśyanti devaṃ praṇato 'smi nityaṃ
taṃ brahmapāraṃ bhavataḥ svarūpam // KūrmP_1,31.41 //

na yatra nāmādiviśeṣakḷpti-
r na saṃdṛśe tiṣṭhati yatsvarūpam /
taṃ brahmapāraṃ praṇato 'smi nityaṃ
svayaṃbhuvaṃ tvāṃ śaraṇaṃ prapadye // KūrmP_1,31.42 //

yad vedavādābhiratā videhaṃ
sabrahmavijñānamabhedamekam /
paśyantyanekaṃ bhavataḥ svarūpaṃ
sabrahmapāraṃ praṇato 'smi nityam // KūrmP_1,31.43 //

yataḥ pradhānaṃ puruṣaḥ purāṇo
vivartate yaṃ praṇamanti devāḥ /
namāmi taṃ jyotiṣi saṃniviṣṭaṃ
kālaṃ bṛhantaṃ bhavataḥ svarūpam // KūrmP_1,31.44 //

vrajāmi nityaṃ śaraṇaṃ guheśaṃ
sthāṇuṃ prapadye giriśaṃ purārim /
śivaṃ prapadye haramindumauliṃ
pinākinaṃ tvāṃ śaraṇaṃ vrajāmi // KūrmP_1,31.45 //

stutvaivaṃ śaṅkukarṇo 'sau bhagavantaṃ kapardinam /

papāta daṇḍavad bhūmau proccaran praṇavaṃ param // KūrmP_1,31.46 //

tatkṣaṇāt paramaṃ liṅgaṃ prādurbhūtaṃ śivātmakam /

jñānamānandamadvaitaṃ koṭikālāgnisannibham // KūrmP_1,31.47 //

śaṅkukarṇo 'tha muktātmā tadātmā sarvago 'malaḥ /

nililye vimale liṅge tadbhutamivābhavat // KūrmP_1,31.48 //

etad rahasyamākhyātaṃ māhātmyaṃ vaḥ kapardinaḥ /

na kaścid vetti tamasā vidvānapyatra muhyati // KūrmP_1,31.49 //

ya imāṃ śṛṇuyānnityaṃ kathāṃ pāpapraṇāśinīm /

bhaktaḥ pāpaviśuddhātmā rudrasāmīpyamāpnuyāt // KūrmP_1,31.50 //

paṭhecca satataṃ śuddho brahmapāraṃ mahāstavam /

prātarmadhyāhnasamaye sa yogaṃ prāpnuyāt param // KūrmP_1,31.51 //

ihaiva nityaṃ vatsyāmo devadevaṃ kapardinam /

drakṣyāmaḥ satataṃ devaṃ pūjayāmo 'tha śūlinam // KūrmP_1,31.52 //

ityuktvā bhagavān vyāsaḥ śiṣyaiḥ saha mahāmuniḥ /

uvāsa tatra yuktātmā pūjayan vai kapardinam // KūrmP_1,31.53 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ekatriśodhyāyaḥ

sūta uvāca
uṣitvā tatra bhagavān kapardeśāntike punaḥ /
draṣṭuṃ yayau madhyameśaṃ bahuvarṣagaṇān prabhuḥ // KūrmP_1,32.1 //

tatra mandākinīṃ puṇyāmṛṣisaṅganiṣevitām /

nadīṃ vimalapānīyāṃ dṛṣṭvā hṛṣṭo 'bhavanmuniḥ // KūrmP_1,32.2 //

sa tāmanvīkṣya munibhiḥ saha dvaipāyanaḥ prabhuḥ /

cakāra bhāvapūtātmā snānaṃ snānavidhānavit // KūrmP_1,32.3 //

saṃtarpya vidhivad devānṛṣīn pitṛgaṇāṃstathā /

pūjayāmāsa lokādiṃ puṣpairnānāvidhairbhavam // KūrmP_1,32.4 //

praviśya śiṣyapravaraiḥ sārdhaṃ satyavatīsutaḥ /

madhyameśvaramīśānamarcayāmāsa śūlinam // KūrmP_1,32.5 //

tataḥ pāśupatāḥ śāntā bhasmoddhūlitavigrahāḥ /

draṣṭuṃ samāgatā rudraṃ madhyameśvaramīśvaram // KūrmP_1,32.6 //

oṅkārāsaktamanaso vedādhyayanatatparāḥ /

jaṭilā muṇḍitāścāpi śuklayajñopavītinaḥ // KūrmP_1,32.7 //

kaupīnavasanāḥ kecidapare cāpyavāsasaḥ /

brahmacaryaratāḥ śāntā vedāntajñānatatparāḥ // KūrmP_1,32.8 //

dṛṣṭvā dvaipāyanaṃ viprāḥ śiṣyaiḥ parivṛtaṃ munim /

pūjayitvā yathānyāyamidaṃ vacanamabruvan // KūrmP_1,32.9 //

ko bhavān kuta āyātaḥ saha śiṣyairmahāmune /

procuḥ pailādayaḥ śiṣyāstānṛṣīn brahmabhāvitān // KūrmP_1,32.10 //

ayaṃ satyavatīsūnuḥ kṛṣṇadvaipāyano muniḥ /

vyāsaḥ svayaṃ hṛṣīkeśo yena vedāḥ pṛthak kṛtāḥ // KūrmP_1,32.11 //

yasya devo mahādevaḥ sākṣādeva pinākadhṛk /

aṃśāṃśenābhavat putro nāmnā śuka iti prabhuḥ // KūrmP_1,32.12 //

yaḥ sa sākṣānmahādevaṃ sarvabhāvena śaṅkaram /

prapannaḥ parayā bhaktyā yasya tajjñānamaiśvaram // KūrmP_1,32.13 //

tataḥ pāśupatāḥ sarve hṛṣṭasarvatanūruhāḥ /

nemuravyagramanasaḥ procuḥ satyavatīsutam // KūrmP_1,32.14 //

bhagavan bhavatā jñātaṃ vijñānaṃ parameṣṭhinaḥ /

prisādād devadevasya yat tanmāheśvaraṃ param // KūrmP_1,32.15 //

tadvadāsmākamavyaktaṃ rahasyaṃ guhyamuttamam /

kṣipraṃ paśyema taṃ devaṃ śrutvā bhagavato mukhāt // KūrmP_1,32.16 //

visarjayitvā tāñchiṣyān sumantupramukhāṃstataḥ /

provāca tatparaṃ jñānaṃ yogibhyo yogavittamaḥ // KūrmP_1,32.17 //

tatkṣaṇādeva vimalaṃ saṃbhūtaṃ jyotiruttamam /

līnāstatraiva te viprāḥ kṣaṇādantaradhīyata // KūrmP_1,32.18 //

tataḥ śiṣyān samāhūya bhagavān brahmavittamaḥ /

provāca madhyameśasya māhātmyaṃ pailapūrvakān // KūrmP_1,32.19 //

asmin sthāne svayaṃ devo devyā saha maheśvaraḥ /

ramate bhagavān nityaṃ rudraiśca parivāritaḥ // KūrmP_1,32.20 //

atra pūrvaṃ hṛṣīkeśo viśvātmā devakīsutaḥ /

uvāsa vatsaraṃ kṛṣṇaḥ sadā pāśupatairvṛtaḥ // KūrmP_1,32.21 //

bhasmoddhūlitasarvāṅgo rudrādhyayanatatparaḥ /

ārādhayan hariḥ śaṃbhuṃ kṛtvā pāśupataṃ vratam // KūrmP_1,32.22 //

tasya te bahavaḥ śiṣyā brahmacaryaparāyaṇāḥ /

labdhvā tadvacanājjñānaṃ dṛṣṭavanto maheśvaram // KūrmP_1,32.23 //

tasya devo mahādevaḥ pratyakṣaṃ nīlalohitaḥ /

dadau kṛṣṇāsya bhagavāna varado varamuttamam // KūrmP_1,32.24 //

yer'cayiṣyanti govindaṃ madbhaktā vidhipūrvakam /

teṣāṃ tadaiśvaraṃ jñānamutpatsyati jaganmaya // KūrmP_1,32.25 //

namasyor'cayitavyaśca dhyātavyo matparairjanaiḥ /

bhaviṣyasi na saṃdeho matprasādād dvijātibhiḥ // KūrmP_1,32.26 //

ye 'tra drakṣyanti deveśaṃ snātvā rudraṃ pinākinam /

brahmahatyādikaṃ pāpaṃ teṣāmāśu vinaśyati // KūrmP_1,32.27 //

prāṇāṃstyajanti ye martyāḥ pāpakarmaratā api /

te yānti tat paraṃ sthānaṃ nātra kāryā vicāraṇā // KūrmP_1,32.28 //

dhanyāstu khalu te viprā mandākinyāṃ kṛtodakāḥ /

arcayanti mahādevaṃ madhyameśvaramīśvaram // KūrmP_1,32.29 //

snānaṃ dānaṃ tapaḥ śrāddhaṃ piṇḍanirvapaṇaṃ tviha /

ekaikaśaḥ kṛtaṃ viprāḥ punātyāsaptamaṃ kulam // KūrmP_1,32.30 //

saṃnihatyāmupaspṛśya rāhugraste divākare /

yat phalaṃ labhate martyastasmād daśaguṇaṃ tviha // KūrmP_1,32.31 //

evamuktvā mahāyogī madhyameśānti ke prabhuḥ /

uvāsa suciraṃ kālaṃ pūjayan vai maheśvaram // KūrmP_1,32.32 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge dvātriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
tataḥ sarvāṇi guhyāni tīrthānyāyatanāni ca /
jagāma bhagavān vyāso jaiminipramukhairvṛtaḥ // KūrmP_1,33.1 //

prayāgaṃ paramaṃ tīrthaṃ prayāgādadhikaṃ śubham /

viśvarūpaṃ tathā tīrthaṃ tālatīrthamanuttamam // KūrmP_1,33.2 //

ākāśākhyaṃ mahātīrthaṃ tīrthaṃ caivārṣabhaṃ param /

svarnolaṃ ca mahātīrthaṃ gaurītīrthamanuttamam // KūrmP_1,33.3 //

prājāpatyaṃ tathā tīrthaṃ svargadvāraṃ tathaiva ca /

jambukeśvaramityuktaṃ dharmākhyaṃ tīrthamuttamam // KūrmP_1,33.4 //

gayātīrthaṃ mahātīrthaṃ tīrthaṃ caiva mahānadī /

nārāyaṇaṃ paraṃ tīrthaṃ vāyutīrthamanuttamam // KūrmP_1,33.5 //

jñānatīrthaṃ paraṃ guhyaṃ vārāhaṃ tīrthamuttamam /

yamatīrthaṃ mahāpuṇyaṃ tīrthaṃ saṃvartakaṃ śubham // KūrmP_1,33.6 //

agnitīrthaṃ dvijaśreṣṭhāḥ kalaśeśvaramuttamam /

nāgatīrthaṃ somatīrthaṃ sūryatīrthaṃ tathaiva ca // KūrmP_1,33.7 //

parvatākhyaṃ mahāguhyaṃ maṇikarṇamanuttamam /

ghaṭotkacaṃ tīrthavaraṃ śrītīrthaṃ ca pitāmaham // KūrmP_1,33.8 //

gaṅgātīrthaṃ tu deveśaṃ yayātestīrthamuttamam /

kāpilaṃ caiva someśaṃ brahmatīrthamanuttamam // KūrmP_1,33.9 //

atra liṅgaṃ purānīya brahmā snātuṃ yadā gataḥ /

tadānīṃ sthāpayāmāsa viṣṇustalliṅgamaiśvaram // KūrmP_1,33.10 //

tataḥ snātvā samāgatya brahmā provāca taṃ harim /

mayānītamidaṃ liṅgaṃ kasmāt sthāpitavānasi // KūrmP_1,33.11 //

tamāha viṣṇustvatto 'pi rudre bhaktirdṛḍhā mama /

tasmāt pratiṣṭhitaṃ liṅgaṃnāmnā tava bhaviṣyati // KūrmP_1,33.12 //

bhūteśvaraṃ tathā tīrthaṃ tīrthaṃ dharmasamudbhavam /

gandharvatīrthaṃ paramaṃ vāhneyaṃ tīrthamuttamam // KūrmP_1,33.13 //

daurvāsikaṃ vyomatīrthaṃ candratīrthaṃ dvijottamāḥ /

citrāṅgadeśvaraṃ puṇyaṃ puṇyaṃ vidyādhareśvaram // KūrmP_1,33.14 //

kedāratīrthamugrākhyaṃ kālañjaramanuttamam /

sārasvataṃ prabhāsaṃ ca bhadrakarṇaṃ hradaṃ śubham // KūrmP_1,33.15 //

laukikākhyaṃ mahātīrthaṃ tīrthaṃ caiva vṛṣadhvajam /

hiraṇyagarbhaṃ goprekṣyaṃ tīrthaṃ caiva vṛṣadhvajam // KūrmP_1,33.16 //

upaśāntaṃ śivaṃ caiva vyāghreśvaramanuttamam /

trilocanaṃ mahātīrthaṃ lolārkaṃ cottarāhvayam // KūrmP_1,33.17 //

kapālamocanaṃ tīrthaṃ brahmahatyāvināśanam /

śukreśvaraṃ mahāpuṇyamānandapuramuttamam // KūrmP_1,33.18 //

evamādīni tīrthāni prādhānyāt kathitāni tu /

na śakyaṃ vistarād vaktuṃ tīrthasaṃkhyā dvijāttamāḥ // KūrmP_1,33.19 //

teṣu sarveṣu tīrtheṣu snātvābhyarcya pinākinam /

upoṣya tatra tatrāsau pārāśaryo mahāmuniḥ // KūrmP_1,33.20 //

tarpayitvā pitṝn devān kṛtvā piṇḍapridānakam /

jagāma punarevāpi yatra viśveśvaraḥ śivaḥ // KūrmP_1,33.21 //

snātvābhyarcya paraṃ liṅgaṃ śiṣyaiḥ saha mahāmuniḥ /

uvāca śiṣyān dharmātmā svān deśān gantumarhathā // KūrmP_1,33.22 //

te praṇamya mahātmānaṃ jagmuḥ pailādayo dvijāḥ /

vāsaṃ ca tatra niyato vārāṇasyāṃ cakāra saḥ // KūrmP_1,33.23 //

śānto dāntastriṣavaṇaṃsnātvābhyarcya pinākinam /

bhaikṣāhāro viśuddhātmā brahmacaryaparāyaṇaḥ // KūrmP_1,33.24 //

kadācid vasatā tatra vyāsenāmitatejasā /

bhramamāṇena bhikṣā tu naiva labdhā dvijottamāḥ // KūrmP_1,33.25 //

tataḥ krodhāvṛtatanurnarāṇāmiha vāsinām /

vighnaṃ sṛjāmi sarveṣāṃ yena siddhirvihīyate // KūrmP_1,33.26 //

tatkṣaṇe sā mahādevī śaṅkarārdhaśarīriṇī /

prādurāsīt svayaṃ prītyā veṣaṃ kṛtvā tu mānuṣam // KūrmP_1,33.27 //

bho bho vyāsa mahābuddhe śaptavyā bhavatā na hi /

gṛhāṇa bhikṣāṃ mattastvamuktvaivaṃ pradadau śivā // KūrmP_1,33.28 //

uvāca ca mahādevī krodhanastvaṃ bhavān yataḥ /

iha kṣetre na vastavyaṃ kṛtaghno 'si tvayā sadā // KūrmP_1,33.29 //

evamuktaḥ sa bhagavān dhyānājjñātvā parāṃ śivām /

uvāca praṇato bhūtvā stutvā ca pravaraiḥ stavaiḥ // KūrmP_1,33.30 //

caturdaśyāmathāṣṭamyāṃ praveśaṃ dehi śāṅkari /

evamastvityanujñāya devī cāntaradhīyata // KūrmP_1,33.31 //

evaṃ sa bhagavān vyāso mahāyogī purātanaḥ /

jñātvā kṣetraguṇān sarvān sthitastasyātha pārśvataḥ // KūrmP_1,33.32 //

evaṃ vyāsaṃ sthitaṃ jñātvā kṣetraṃ sevanti paṇḍitāḥ /

tasmāt sarvaprayatnena vārāṇasyāṃ vasennaraḥ // KūrmP_1,33.33 //

sūta uvāca
yaḥ paṭhedavimuktasya māhātmyaṃ śṛṇuyādapi /
śrāvayed vā dvijān śāntān so 'piyātiparāṅgatim // KūrmP_1,33.34 //

śrāddhe vā daivike kārye rātrāvahani vā dvijāḥ /

nadīnāṃ caiva tīreṣu devatāyataneṣu ca // KūrmP_1,33.35 //

snātvā samāhitamanā dambhamātsaryavarjitaḥ /

japedīśaṃ namaskṛtya sa yāti paramāṃ gatim // KūrmP_1,33.36 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge trayastriśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ
māhātmyamavimuktasya yathāvat tadudīritam /
idānīṃ tu prayāgasya māhātmyaṃ brūhi suvrata // KūrmP_1,34.1 //

yāni tīrthāni tatraiva viśrutāni mahānti vai /

idānīṃ kathayāsmākaṃ sūta sarvārthavid bhavān // KūrmP_1,34.2 //

sūta uvāca
śṛṇudhvamṛṣayaḥ sarve vistareṇa bravīmi vaḥ /
prayāgasya ca māhātmyaṃ yatra devaḥ pitāmahaḥ // KūrmP_1,34.3 //

mārkaṇḍeyena kathitaṃ kaunteyāya mahātmane /

yathā yudhiṣṭhirāyaitat tadvakṣye bhavatāmaham // KūrmP_1,34.4 //

nihatya kauravāna sarvān bhrātṛbhiḥ saha pārthivaḥ /

śokena mahātāviṣṭā mumoha sa yudhiṣṭhiraḥ // KūrmP_1,34.5 //

acireṇātha kālena mārkaṇḍeyo mahātapāḥ /

saṃprāpto hāstinapuraṃ rājadvāre sa tiṣṭhati // KūrmP_1,34.6 //

dvārapālo 'pi taṃ dṛṣṭvā rājñaḥ kathitavān drutam /

mārkaṇḍeyo draṣṭumicchaṃstvāmāste dvāryasau muniḥ // KūrmP_1,34.7 //

tvarito dharmaputrastu dvārametyāha tatparam /

svāgataṃ te mahāprājña svāgataṃ te mahāmune // KūrmP_1,34.8 //

adya me saphalaṃ janma adya me tāritaṃ kulam /

adya me pitarastuṣṭāstvayi tuṣṭe mahāmune // KūrmP_1,34.9 //

siṃhāsanamupasthāpya pādaśaucārcanādibhiḥ /

yudhiṣṭhiro mahātmeti pūjayāmāsa taṃ munim // KūrmP_1,34.10 //

mārkaṇḍeyastatastuṣṭaḥ provāca sa yudhiṣṭhiram /

kimarthaṃ muhyase vidvan sarvaṃ jñātvāhamāgataḥ // KūrmP_1,34.11 //

tato yudhiṣṭhiro rājā praṇamyāha mahāmunim /

kathaya tvaṃ samāsena yena mucyeta kilbiṣaiḥ // KūrmP_1,34.12 //

nihatā vahavo yuddhe puṃso niraparādhinaḥ /

asmābhiḥ kauravaiḥ sārdhaṃ prasaṅgānmunipuṅgava // KūrmP_1,34.13 //

yena hiṃsāsamudbhūtājjanmāntarakṛtādapi /

mucyate pātakādasmāt tad bhavān vaktumarhati // KūrmP_1,34.14 //

mārkaṇḍeya uvāca
śṛṇu rājan mahābhāga yanmāṃ pṛcchasi bhārat /
prayāgagamanaṃ śreṣṭhaṃ narāṇāṃ pāpanāśanam // KūrmP_1,34.15 //

tatra devo mahādevo rudro viśvāmareśvaraḥ /

samāste bhagavān brahmā svayaṃbhūrapi daivadaiḥ // KūrmP_1,34.16 //

yudhiṣṭhira uvāca
bhagavañcchrotumicchāmi prayāgagamane phalam /
mṛtānāṃ kā gatistatra snātānāmapi kiṃ phalam // KūrmP_1,34.17 //

ye vasanti prayāge tu brūhi teṣāṃ tu kiṃ phalam /

bhavatā viditaṃ hyetat tanme brūhi namo 'stu te // KūrmP_1,34.18 //

mārkaṇḍeya uvāca
kathayiṣyāmi te vatsa yā ceṣṭā yacca tatphalam /
purā maharṣibhiḥ samyak kathyamānaṃ mayā śrutam // KūrmP_1,34.19 //

etat prajāpatikṣetraṃ triṣu lokeṣu viśrutam /

atra snātvā divaṃ yānti ye mṛtāste 'punarbhavāḥ // KūrmP_1,34.20 //

tatra brahmādayo devā rakṣāṃ kurvanti saṃgatāḥ /

bahūnyanyāni tīrthāni sarvapāpāpahāni tu // KūrmP_1,34.21 //

kathituṃ neha śaknomi bahuvarṣaśatairapi /

saṃkṣepeṇa pravakṣyāmi prayāgasyeha kīrtanam // KūrmP_1,34.22 //

ṣaṣṭirdhanuḥ sahastrāṇi yāni rakṣanti jāhnavīm /

yamunāṃ rakṣati sadā savitā saptavāhanaḥ // KūrmP_1,34.23 //

prayāge tu viśeṣeṇa svayaṃ vasati vāsavaḥ /

maṇḍalaṃ rakṣati hariḥ sarvadevaiśca sammitam // KūrmP_1,34.24 //

nyagrodhaṃ rakṣate nityaṃ śūlapāṇirmaheśvaraḥ /

sthānaṃ rakṣanti vai devāḥ sarvapāpaharaṃ śubham // KūrmP_1,34.25 //

svakarmaṇāvṛto loko naiva gacchati tatpadam /
svalpaṃ svalpataraṃ pāpaṃ yadā tasya narādhipa /
prayāgaṃ smaramāṇasya sarvamāyāti saṃkṣayam // KūrmP_1,34.26 //

darśanāt tasya tīrthasya nāma saṃkīrtanādapi /

muttikālambhanād vāpi naraḥ pāpāt pramucyate // KūrmP_1,34.27 //

pañca kuṇḍāni rājendra yeṣāṃ madhye tu jāhnavī /

prayāgaṃ viśataḥ puṃsaḥ pāpaṃ naśyati tatkṣaṇāt // KūrmP_1,34.28 //

yojanānāṃ sahastreṣu gaṅgāṃ yaḥ smarate naraḥ /

api duṣkṛtakarmāsau labhate paramāṃ gatim // KūrmP_1,34.29 //

kīrtanānmucyate pāpād dṛṣṭvā bhadrāṇi paśyati /

tathopaspṛśya rājendra svargaloke mahīyate // KūrmP_1,34.30 //

vyādhito yadi vā dīnaḥ krūddho vāpi bhavennaraḥ /

gaṅgāyamunamāsādya tyajet prāṇān prayatnataḥ // KūrmP_1,34.31 //

dīptakāñcanavarṇābhairvimānairbhānuvarṇibhiḥ /

īpsitāṃllabhate kāmān vadanti munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,34.32 //

sarvaratnamayairdivyairnānādhvajasamākulaiḥ /

varāṅganāsamākīrṇairmodate śubhalakṣaṇaḥ // KūrmP_1,34.33 //

gītavāditranirghoṣaiḥ prasuptaḥ pratibudhyate /

yāvanna smarate janma tāpat svarge mahīyate // KūrmP_1,34.34 //

tasmāt svargāt paribhraṣṭaḥ kṣīṇakarmā narottama /

hiraṇyaratnasaṃpūrṇe samṛddhe jāyate kule // KūrmP_1,34.35 //

tadeva smarate tīrthaṃ smaraṇāt tatra gacchati /

deśastho yadi vāraṇye videśe yadi vā gṛhe // KūrmP_1,34.36 //

prayāgaṃ smaramāṇastu yastu prāṇān parityajet /

brahmalokamavāpnoti vadanti munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,34.37 //

sarvakāmaphalā vṛkṣā mahī yatra hiraṇmayī /

ṛṣayo munayaḥ siddhāstatra loke sa gacchati // KūrmP_1,34.38 //

strīsahastrākule ramye mandākinyāstaṭe śubhe /

modate munibhiḥ sārdhaṃ svakṛteneha karmaṇā // KūrmP_1,34.39 //

siddhacāraṇagandharvaiḥ pūjyate divi daivataiḥ /

tataḥ svargāt paribhraṣṭo jambudvīpapatirbhavet // KūrmP_1,34.40 //

tataḥ śubhāni karmāṇi cintayānaḥ punaḥ punaḥ /
guṇavān vittasaṃpanno bhavatīha na saṃśayaḥ /
karmaṇā manasā vācā satyadharmapratiṣṭhitaḥ // KūrmP_1,34.41 //

gaṅgāyamunayormadhye yastu grāmaṃ pratīcchati /

suvarṇamatha muktāṃ vā tathaivānyān pratigrahān // KūrmP_1,34.42 //

svakārye pitṛkārye vā devatābhyarcane 'pi vā /

niṣphalaṃ tasya tat tīrthaṃ yāvat tatphalamaśnute // KūrmP_1,34.43 //

atastīrthe na gṛhṇīyāt puṇyeṣvāyataneṣu ca /

nimitteṣu ca sarveṣu apramatto dvijo bhavet // KūrmP_1,34.44 //

kapilāṃ pāṭalāvarṇāṃ yastu dhenuṃ prayacchati /

svarṇaśṛṅgīṃ raupyakhurāṃ cailakaṇṭhāṃ payasvinīm // KūrmP_1,34.45 //

yāvad romāṇi tasyā vai santi gātreṣu sattama /

tāvad varṣasahastrāṇi rudraloke mahīyate // KūrmP_1,34.46 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge catustriśo 'dhyāyaḥ

mārkaṇḍeya uvāca
kathayiṣyāmi te vatsa tīrthayātrāvidhikramam /
ārṣeṇa tu vidhānena yathā dṛṣṭaṃ yathā śrutam // KūrmP_1,35.1 //

prayāgatīrthayātrārtho yaḥ prayāti naraḥ kvacit /

balīvardaṃ samārūḍhaḥ śṛṇu tasyāpi yatphalam // KūrmP_1,35.2 //

narake vasate ghore samāḥ kalpaśatāyutam /
tato nivartate ghoro gavāṃ krodho hi dāruṇaḥ /
salilaṃ ca na gṛhṇanti pitarastasya dehinaḥ // KūrmP_1,35.3 //

yastu putrāṃstathā bālān snāpayet pāyayet tathā /

yathātmanā tathā sarvān dānaṃ vipreṣu dāpayet // KūrmP_1,35.4 //

aiśvaryāllobhamohād vā gacched yānena yo naraḥ /

niṣphalaṃ tasya tat tīrthaṃ tasamādyānaṃ vivarjayet // KūrmP_1,35.5 //

gaṅgāyamunayormadhye yastu kanyāṃ prayacchati /

ārṣeṇa tu vivāhena yathā vibhavavistaram // KūrmP_1,35.6 //

na sa paśyati taṃ ghoraṃ narakaṃ tena karmaṇā /

uttarān sa kurūn gatvā modate kālamakṣayam // KūrmP_1,35.7 //

vaṭamūlaṃ samāśritya yastu prāṇān parityajet /

sarvalokānatikramya rudralokaṃ sa gacchati // KūrmP_1,35.8 //

tatra brahmādayo devā diśaśca sadigīśvarāḥ /

lokapālāśca siddhāśca pitaro lokasaṃmatāḥ // KūrmP_1,35.9 //

sanatkumārapramukhāstathā brahmarṣayo 'pare /
nāgāḥ supārṇāḥ siddhāśca tathā nityaṃ samāsate /
hariśca bhagavānāste prajāpatipuraskṛtaḥ // KūrmP_1,35.10 //

gaṅgāyamunayormadhye pṛthivyā jaghanaṃ smṛtam /

prayāgaṃ rājaśārdūla triṣu lokeṣu viśrutam // KūrmP_1,35.11 //

tatrābhiṣekaṃ yaḥ kuryāt saṃgame saṃśitavrataḥ /

tulyaṃ phalavāpnoti rājasūyāśvamedhayoḥ // KūrmP_1,35.12 //

na mātṛvacanāt tāta na lokavacanādapi /

matirutkramaṇīyā te prayāgagāmanaṃ prati // KūrmP_1,35.13 //

daśa tīrtha sahastrāṇi ṣaṣṭikoṭyastathāpare /

teṣāṃ sānnidhyamatraiva tīrthānāṃ kurunandana // KūrmP_1,35.14 //

yā gatiryogayuktasya sattvasthasya manīṣiṇaḥ /

sā gatistyajataḥ prāṇān gaṅgāyamunasaṃgame // KūrmP_1,35.15 //

na te jīvanti loke 'smin yatra tatra yudhiṣṭhira /

ye prayāgaṃ na saṃprāptāstriṣu lokeṣu viśrutam // KūrmP_1,35.16 //

evaṃ dṛṣṭvā tu tat tīrthaṃ prayāgaṃ paramaṃ padam /

mucyate sarvapāpebhyaḥ śaśāṅka iva rāhuṇā // KūrmP_1,35.17 //

kambalāśvatarau nāgau yamunādakṣiṇe taṭe /

tatra snātvā ca pītvā ca mucyate sarvapātakaiḥ // KūrmP_1,35.18 //

tatra gatvā naraḥ sthānaṃ mahādevasya dhīmataḥ /

ātmānaṃ tārayet pūrvaṃ daśātītān daśāparān // KūrmP_1,35.19 //

kṛtvābhiṣekaṃ tu naraḥ so 'śvamedhaphalaṃ labhet /

svargalokamavāpnoti yāvadāhūtasaṃplavam // KūrmP_1,35.20 //

pūrvapārśve tu gaṅgāyāstrailokyakhyātimān nṛpa /

avacaḥ sarvasāmudraḥ pratiṣṭhānaṃ ca viśrutam // KūrmP_1,35.21 //

brahmacārī jitakrodhastrirātraṃ yadi tiṣṭhati /

sarvapāpaviśuddhātmā so 'śvamedhaphalaṃ labhet // KūrmP_1,35.22 //

uttareṇa pratiṣṭhānaṃ bhāgīrathyāstu savyataḥ /

haṃsaprapatanaṃ nāma tīrthaṃ trailokyaviśrutam // KūrmP_1,35.23 //

aśvamedhaphalaṃ tatra smṛtamātrāt tu jāyate /

yāvaccandraśca sūryaśca tāvat svarge mahīyate // KūrmP_1,35.24 //

urvaśīpuline ramye vipule haṃsapāṇḍure /

parityajatiyaḥ prāṇān śṛṇu tasyāpi yat phalam // KūrmP_1,35.25 //

ṣaṣṭivarṣasahastrāṇi ṣaṣṭivarṣaśatāni ca /

āste sa pitṛbhiḥ sārdhaṃ svargaloke narādhipa // KūrmP_1,35.26 //

athaṃ saṃdhyāvaṭe ramye brahmacārī jitendriyaḥ /

naraḥ śucirupāsīta brahmalokamavāpnuyāt // KūrmP_1,35.27 //

koṭitīrthaṃ samāśritya yastu prāṇān parityajet /

koṭivarṣasahastrāṇi svargaloke mahīyate // KūrmP_1,35.28 //

yatra gaṅgā mahābhāgā bahutīrthatapovanā /

siddhakṣetraṃ hi tajjñeyaṃ nātra kāryā vicāraṇā // KūrmP_1,35.29 //

kṣitau tārayate martyān nāgāṃstārayate 'pyadhaḥ /

divi tārayate devāṃstena tripathagā smṛtā // KūrmP_1,35.30 //

yāvadasthīni gaṅgāyāṃ tiṣṭhanti puruṣasya tu /

tāvad varṣasahastrāṇi svargaloke mahīyate // KūrmP_1,35.31 //

tīrthānāṃ paramaṃ tīrthaṃ nadīnāṃ paramā nadī /

mokṣadā sarvabhūtānāṃ mahāpātakināmapi // KūrmP_1,35.32 //

sarvatra sulabhā gaṅgā triṣu sthāneṣu durlabhā /

gaṅgādvāre prayāge ca gaṅgāsāgarasaṃgame // KūrmP_1,35.33 //

sarveṣāme bhūtānāṃ pāpopahatacetasām /

gatimanveṣamāṇānāṃ nāsti gaṅgāsamā gatiḥ // KūrmP_1,35.34 //

pavitrāṇāṃ pavitraṃ ca maṅgalānāṃ ca maṅgalam /

māheśvarāt paribhraṣṭā sarvapāpaharā śubhā // KūrmP_1,35.35 //

kṛte yuge tu tīrthāni tretāyāṃ puṣkaraṃ param /

dvāpare tu kurukṣetraṃ kalau gaṅgāṃ viśiṣyate // KūrmP_1,35.36 //

gaṅgāmeva niṣeveta prayāge tu viśeṣataḥ /

nānyat kaliyugodbhūtaṃ malaṃ hantuṃ suduṣkṛtam // KūrmP_1,35.37 //

akāmo vā sakāmo vā gaṅgāyāṃ yo vipadyate /

sa mṛto jāyate svarge narakaṃ ca na paśyati // KūrmP_1,35.38 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge pañcatriṃśo 'dhyāyaḥ

mārkaṇḍeya uvāca
ṣaṣṭistīrthasahastrāṇi ṣaṣṭistīrthaśatāni ca /
māghamāse gamiṣyanti gaṅgāyamunasaṃgamam // KūrmP_1,36.1 //

gavāṃ śatasahastrasya samyag dattasya yat phalam /

prayāge māghamāse tu tryahaṃ snātasya tat phalam // KūrmP_1,36.2 //

gaṅgāyamunayormadhye kārṣāgniṃ yastu sādhayet /

ahīnāṅgo 'pyarogaśca pañcendriyasamanvitaḥ // KūrmP_1,36.3 //

yāvanti romakūpāṇi tasya gātreṣu mānada /

tāvad varṣasahastrāṇi svargaloke mahīyate // KūrmP_1,36.4 //

tataḥ svargāt paribhraṣṭo jambūdvīpapatirbhavet /

sa bhuktvā vipulān bhogāṃstat tīrthaṃ bhajate punaḥ // KūrmP_1,36.5 //

jalapraveśaṃ yaḥ kuryāt saṃgame lokaviśrute /

rāhugrasto yathā somo vimuktaḥ sarvapātakaiḥ // KūrmP_1,36.4 //

somalokamavāpnoti somena saha modate /

ṣaṣṭiṃ varṣasahastrāṇi ṣaṣṭiṃ varṣaśatāni ca // KūrmP_1,36.7 //

svargataḥ śakraloke 'sau munigandharvasevitaḥ /

tato bhraṣṭastu rājendra samṛddhe jāyate kule // KūrmP_1,36.8 //

adhaḥ śirāstvayodhārāmurdhvapādaḥ pibennaraḥ /

śataṃ varṣasahastrāṇi svargaloke mahīyate // KūrmP_1,36.9 //

tasmād bhraṣṭastu rājendra agnihotrī bhavennaraḥ /

bhuktvā tu vipulān bhogāṃstat tīrthaṃ bhajate punaḥ // KūrmP_1,36.10 //

yaḥ svadehaṃ vikarted vā śakunibhyaḥ prayacchati /

vihagairupabhuktasya śṛṇu tasyāpi yatphalam // KūrmP_1,36.11 //

śataṃ varṣasahastrāṇi somaloke mahīyate /

tatastasmāt paribhraṣṭo rājā bhavati dhārmikaḥ // KūrmP_1,36.12 //

guṇavān rūpasaṃpanno vidvān supriyavākyavān /

bhuktvā tu vipulān bhogāṃstatatīrthaṃ bhajate punaḥ // KūrmP_1,36.13 //

uttare yamunātīre prayāgasya tu dakṣiṇe /

ṛṇapramocanaṃ nāma tīrthaṃ tu paramaṃ smṛtam // KūrmP_1,36.14 //

ekarātroṣitaḥ snātvā ṛṇaistatra pramucyate /

sūryalokamavāpnoti anṛṇaśca sadā bhavet // KūrmP_1,36.15 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ṣaṭtriṃśo 'dhyāyaḥ

mārkaṇḍaya uvāca
tapanasya sutā devī triṣu lokeṣu viśrutā /
samāgatā mahābhāgā yamunā yatra nimnagā // KūrmP_1,37.1 //

yenaiva niḥ sṛtā gaṅgā tenaiva yamunā gatā /

yojanānāṃ sahastreṣu kīrtanāt pāpanāśanī // KūrmP_1,37.2 //

tatra snātvā ca pītvā ca yamunāyāṃ yudhiṣṭhira /
sarvapāpavinirmuktaḥ punātyāsaptamaṃ kulam /
prāṇāṃstyajati yastatra sa yāti paramāṃ gatim // KūrmP_1,37.3 //

agnitīrthamiti khyātaṃ yamunādakṣiṇa taṭe /
paścime dharmarājasya tīrthaṃ tvanarakaṃ smṛtam /
tatra snātvā divaṃ yānti ye mṛtāste 'punarbhavāḥ // KūrmP_1,37.4 //

kṛṣṇapakṣe caturdaśyāṃ snātvā saṃtarpayecchuciḥ /

dharmarājaṃ mahāpāpairmucyate nātra saṃśayaḥ // KūrmP_1,37.5 //

daśa tīrthasahastrāṇi triṃśatkoṭyastathāparāḥ /

prayāge saṃsthitāni syurevamāhurmanīṣiṇaḥ // KūrmP_1,37.6 //

tistraḥ koṭyor'dhakoṭī ca tīrthānāṃ vāyurabravīt /

divi bhūmyantarikṣe ca tatsarvaṃ jāhnavī smṛtā // KūrmP_1,37.7 //

yatra gaṅgā mahābhāgā sa deśastat tapovanam /

siddhikṣetraṃ tu tajjñeyaṃ gaṅgātīrasamāśritam // KūrmP_1,37.8 //

yatra devo mahādevo devyā saha maheśvaraḥ /

āste vaṭeśvaro nityaṃ tat tīrthaṃ tat tapovanam // KūrmP_1,37.9 //

idaṃ satyaṃ dvijātīnāṃ sādhūnāmātmajasya ca /

suhṛdāṃ ca japet karṇe śiṣyasyānugatasya tu // KūrmP_1,37.10 //

idaṃ dhanyamidaṃ svargyamidaṃ medhyamidaṃ sukham /

idaṃ puṇyamidaṃ ramyaṃ pāvanaṃ dharmyamuttamam // KūrmP_1,37.11 //

maharṣoṇāmidaṃ guhyaṃ sarvapāpapramocanam /

atrādhītya dvijo 'dhyāyaṃ nirmalatvamavāpnuyāt // KūrmP_1,37.12 //

yaścedaṃ śṛṇuyānnityaṃ tīrthaṃ puṇyaṃ sadā śuciḥ /

jātismaritvaṃ labhate nākapṛṣṭhe ca modate // KūrmP_1,37.13 //

prāpyante tānitīrthāni sadbhiḥ śiṣṭānudarśibhiḥ /

snāhi tīrtheṣu kauravya na ca vakramatirbhava // KūrmP_1,37.14 //

evamuktvā sa bhagavān mārkaṇḍeyo mahāmuniḥ /

tīrtāni kathayāmāsa pṛthivyāṃ yāni kānicit // KūrmP_1,37.15 //

bhūsamudrādisaṃsthānaṃ pramāṇaṃ jyotiṣāṃ sthitam /

pṛṣṭaḥ provāca sakalamuktvātha prayayo muniḥ // KūrmP_1,37.16 //

ya idaṃ kalyamutthāya paṭhate 'tha śṛṇoti vā /

mucyate sarvapāpebhyo rudralokaṃ sa gacchati // KūrmP_1,37.17 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ purvavibhāge saptatriṃśo 'dhyāyaḥ

śrīkūrma uvāca
evamuktāstu munayo naimiṣīyā mahāmatim /
papracchuruttaraṃ sūtaṃ pṛthivyādivinirṇayam // KūrmP_1,38.1 //

ṛṣaya ūcuḥ
kathito bhavatā sūta sargaḥ svayaṃbhuvaḥ śubhaḥ /
idānīṃ śrotumicchāmastrilokasyāsya maṇḍalam // KūrmP_1,38.2 //

yāvantaḥ sāgarā dvīpāstathā varṣāṇi parvatāḥ /

vanāni saritaḥ sūryagrahāṇāṃ sthitireva ca // KūrmP_1,38.3 //

yadādhāramidaṃ kṛtsnaṃ yeṣāṃ pṛthvī purā tviyam /

nṛpāṇāṃ tatsamāsena sūta vaktumihārhasi // KūrmP_1,38.4 //

sūta uvāca
vakṣye devādidevāya viṣṇave prabhaviṣṇave /
namaskṛtvāprameyāya yaduktaṃ tena dhīmatā // KūrmP_1,38.5 //

svāyaṃbhuvasya tu manoḥ prāgukto yaḥ priyavrataḥ /

putrastasyābhavan putrāḥ prajāpatisamā daśa // KūrmP_1,38.6 //

agnīdhraścāgnibāhuśca vapuṣmān dyutimāṃstathā /

medhā medhātithirhavyaḥ savanaḥ putra eva ca // KūrmP_1,38.7 //

jyotiṣmān daśamasteṣāṃ mahābalaparākramaḥ /

dhārmiko dānanirataḥ sarvabhūtānukampakaḥ // KūrmP_1,38.8 //

medhāgnibāhuputrāstu trayo yogaparāyaṇāḥ /

jātismarā mahābhāgā na rājye dadhire matim // KūrmP_1,38.9 //

priyavrato 'bhyaṣiñcad vai saptadvīpeṣu sapta tān /

jambudvīpeśvaraṃ putramagnīdhramakaronnṛpaḥ // KūrmP_1,38.10 //

plakṣdvīpeśvaraścaiva tena medhātithiḥ kṛtaḥ /

śālmaleśaṃ vapuṣmantaṃ narendramabhiṣiktavān // KūrmP_1,38.11 //

jyotiṣmantaṃ kuśadvīpe rājānaṃ kṛtavān prabhuḥ /

dyutimantaṃ ca rājānaṃ krauñcadvīpe samādiśat // KūrmP_1,38.12 //

śākadvīpeśvaraṃ cāpi havyaṃ cakre priyavrataḥ /

puṣkarādhipatiṃ cakre savanaṃ ca prajāpatiḥ // KūrmP_1,38.13 //

puṣkare savanasyāpi mahāvītaḥ suto 'bhavat /

dhātikiścaiva dvāvetau putrau putravatāṃ varau // KūrmP_1,38.14 //

mahāvītaṃ smṛtaṃ varṣaṃ tasya nāmnā mahātmanaḥ /

nāmnā tu dhātakeścāpi dhātakīkhaṇḍamucyate // KūrmP_1,38.15 //

śākadvīpeśvarasyātha havyasyāpyabhavan sutāḥ /
jaladaśca kumāraśca sukumāro maṇīcakaḥ /
kusumottaro 'tha modākiḥ saptamaḥ syānmahādrumaḥ // KūrmP_1,38.16 //

jaladaṃ jaladasyātha varṣaṃ prathamamucyate /

kumārasya tu kaumāraṃ tṛtīyaṃ sukumārakam // KūrmP_1,38.17 //

maṇīcakaṃ caturthaṃ tu pañcamaṃ kusumottaram /

modākaṃ ṣaṣṭhamityuktaṃ saptamaṃ tu mahādrumam // KūrmP_1,38.18 //

krauñcadvīpeśvarasyāpi sutā dyutimato 'bhavan /

kuśalaḥ prathamasteṣāṃ dvitīyastu manoharaḥ // KūrmP_1,38.19 //

uṣṇastṛtīyaḥ saṃproktaścaturthaḥ pravaraḥ smṛtaḥ /
andhakāro muniścaiva dundubhiścaiva saptamaḥ /
teṣāṃ svanāmabhirdeśāḥ krauñcadvīpāśrayāḥ śubhāḥ // KūrmP_1,38.20 //

jyotiṣmataḥ kuśadvīpe saptaivāsan mahaujasaḥ /
udbhedo veṇumāṃścaivāśvaratho lambano dhṛtiḥ /
ṣaṣṭhaḥ prabhākāraścāpi saptamaḥ kapilaḥ smṛtaḥ // KūrmP_1,38.21 //

svanāmacihnitān yatra tathā varṣāṇi suvratāḥ /

jñeyāni sapta tānyeṣu dvīpeṣvevaṃ na yo mataḥ // KūrmP_1,38.22 //

śālmaladvīpanāthasya sutāścāsan vapuṣmataḥ /
śvetaśca haritaścaiva jīmūto rohitastathā /
vaidyutau mānasaścaiva saptamaḥ suprabho mataḥ // KūrmP_1,38.23 //

plakṣadvīpeśvarasyāpi sapta medhātitheḥ sutāḥ /
jyeṣṭhaḥ śāntabhayasteṣāṃ śiśiraśca sukhodayaḥ /
ānandaśca śivaścaiva kṣemakaśca dhruvastathā // KūrmP_1,38.24 //

plakṣadvīpādiṣu jñeyaḥ śākadvīpāntikeṣu vai /

varṇāśramavibhāgena svadharmo muktaye dvijāḥ // KūrmP_1,38.25 //

jambudvīpeśvarasyāpi putrāstvāsan mahābalāḥ /

agnīdhrasya dvijaśreṣṭhāstannāmāni nibodhata // KūrmP_1,38.26 //

nābhiḥ kiṃpuruṣaścaiva tathā haririlāvṛtaḥ /

ramyo hiraṇvāṃśca kururbhadrāśvaḥ ketumāhalakaḥ // KūrmP_1,38.27 //

jambudvīpeśvaro rājā sa cāgnīdhro mahāmatiḥ /

vibhajya navadhā tebhyo yathānyāyaṃ dadau punaḥ // KūrmP_1,38.28 //

nābhestu dakṣiṇaṃ varṣaṃ himāhvaṃ pradadau punaḥ /

hemakūṭaṃ tato varṣaṃ dadau kiṃpuruṣāya tu // KūrmP_1,38.29 //

tṛtīyaṃ naiṣadhaṃ varṣaṃ haraye dattavān pitā /

ilāvṛtāya pradadau merumadhyamilāvṛtam // KūrmP_1,38.30 //

nīlācalāśritaṃ varṣaṃ ramyāya pradadau pitā /

śvetaṃ yaduttaraṃ varṣaṃ pitrā dattaṃ hiraṇvate // KūrmP_1,38.31 //

yaduttaraṃ śṛṅgavato varṣaṃ tat kuruve dadau /
meroḥ pūrveṇa yad varṣaṃ bhadrāśvāya nyavedayat /
gandhamādanavarṣaṃ tu ketumālāya dattavān // KūrmP_1,38.32 //

varṣeṣveteṣu tān putrānabhiṣicya narādhipaḥ /

saṃsārakaṣṭatāṃ jñātvā tapastepe vanaṃ gataḥ // KūrmP_1,38.33 //

himāhvayaṃ tu yasyaitannābherāsīnmahātmanaḥ /

tasyarṣabho 'bhavat putro marudevyāṃ mahādyutiḥ // KūrmP_1,38.34 //

ṛṣabhād bharato jajñe vīraḥ putraśatāgrajaḥ /
so 'bhiṣicyarṣabhaḥ putraṃ bharataṃ pṛthivīpatiḥ /
vānaprasthāśramaṃ gatvā tapastepe yathāvidhi // KūrmP_1,38.35 //

tapasā karṣito 'tyarthaṃ kṛśo dhamanisaṃtataḥ /

jñānayogarato bhūtvā mahāpāśupato 'bhavat // KūrmP_1,38.36 //

sumatirbharatasyābhūt putraḥ paramadhārmikaḥ /

sumatestaijasastasmādindridyumno vyajāyata // KūrmP_1,38.37 //

parameṣṭhī sutastasmāt pratīhārastadanvayaḥ /

pratiharteti vikhyāta utpannastasya cātmajaḥ // KūrmP_1,38.38 //

bhavastasmādathodgīthaḥ prastāvastatsuto 'bhavat /

pṛthustatastato rakto raktasyāpi gayaḥ sutaḥ // KūrmP_1,38.39 //

naro gayasya tanayastasya putro virāḍabhūt /

tasya putro mahāvīryo dhīmāṃstasmādajāyata // KūrmP_1,38.40 //

mahānto 'pi tataścābhūd bhauvanastatsuto 'bhavat /

tvaṣṭā tvaṣṭuśca virajo rajastasyāpyabhūt sutaḥ // KūrmP_1,38.41 //

śatajid rajasastasya jajñe putraśataṃ dvijāḥ /

teṣāṃ pradhāno balavān viśvajyotiriti smṛtaḥ // KūrmP_1,38.42 //

ārādhya devaṃ brahmāṇaṃ kṣemakaṃ nāma pārthivam /

asūta putraṃ dharmajñaṃ mahābāhumarindamam // KūrmP_1,38.43 //

ete purastād rājāno mahāsattvā mahaujasaḥ /

eṣāṃ vaṃśaprasūtaiśca bhukteyaṃ pṛthivī purā // KūrmP_1,38.44 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge aṣṭātriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi saṃkṣepeṇa dvijottamāḥ /
trailokyasyāsya mānaṃ vo na śakyaṃ vistareṇa tu // KūrmP_1,39.1 //

bhūrloko 'tha bhuvarlokaḥ svarloko 'tha mahastataḥ /

janastapaśca satyaṃ ca lokāstvaṇḍodbhavā matāḥ // KūrmP_1,39.2 //

sūryācandramasoryāvat kiraṇairavabhāsate /

tāvad bhūrloka ākhyātaḥ purāṇe dvijapuṅgavāḥ // KūrmP_1,39.3 //

yāvatpramāṇo bhūrloko vistarāt parimaṇḍalāt /

bhuvarloko 'pi tāvānsyānmaṇḍalād bhāskarasya tu // KūrmP_1,39.4 //

ūrdhvaṃyanmaṇḍalād vyomadhruvoyāvadvyavasthitaḥ /

svarlokaḥ sa samākhyātastatra vāyostu nemayaḥ // KūrmP_1,39.5 //

āvahaḥ pravahaścaiva tathaivānuvahaḥ paraḥ /

saṃvaho vivahaścātha tadūrdhvaṃ syāt parāvahaḥ // KūrmP_1,39.6 //

tathā parivahaścordhvaṃ vāyorvai sapta nemayaḥ /

bhūmeryojanalakṣe tu bhānorvai maṇḍalaṃ sthitam // KūrmP_1,39.7 //

lakṣe divākarasyāpi maṇḍalaṃ śaśinaḥ smṛtam /

nakṣatramaṇḍalaṃ kṛtsnaṃ tallakṣeṇa prakāśate // KūrmP_1,39.8 //

dvelakṣe hyuttare viprā budho nakṣatramaṇḍalāt /

tāvatpramāṇabhāge tu budhasyāpyuśanāḥ sthitaḥ // KūrmP_1,39.9 //

aṅgārako 'pi śukrasya tatpramāṇo vyavasthitaḥ /

lakṣadvayena bhaumasya sthito devapurohitaḥ // KūrmP_1,39.10 //

saurirdvilakṣeṇa guror grahāṇāmatha maṇḍalam /

saptarṣimaṇḍalaṃ tasmāllakṣamātre prikāśate // KūrmP_1,39.11 //

ṛṣīṇāṃ maṇḍalādūrdhvaṃ lakṣamātre sthito dhruvaḥ /
meḍhībhūtaḥ samastasya jyotiścakrasya vai dhruvaḥ /
tatra dharmaḥ sa bhagavān viṣṇurnārāyaṇaḥ sthitaḥ // KūrmP_1,39.12 //

navayojanasāhastro viṣkambhaḥ savituḥ smṛtaḥ /

triguṇastasya vistāro maṇḍalasya pramāṇataḥ // KūrmP_1,39.13 //

dviguṇastasya vistārād vistāraḥ śaśinaḥ smṛtaḥ /

tulyastayostu svarbhānurbhūtvādhastāt prasarpati // KūrmP_1,39.14 //

addhṛtya pṛthivīcchāyāṃ nirmito maṇḍalākṛtiḥ /

svarbhānostu vṛhat sthānaṃ tṛtīyaṃ yat tamomayam // KūrmP_1,39.15 //

candrasya ṣoḍaśo bhāgo bhārgavasya vidhīyate /

bhārgavāt pādahīnastu vijñeyo vai bṛhaspatiḥ // KūrmP_1,39.16 //

bṛhaspateḥ pādahīnau vakrasaurāvubhau smṛtau /

vistārānmaṇḍalāccaiva pādahīnastayorbudhaḥ // KūrmP_1,39.17 //

tārānakṣatrarūpāṇi vapuṣmantīha yāni vai /

budhena tāni tulyāni vistārānmaṇḍalāt tathā // KūrmP_1,39.18 //

tārānakṣatrarūpāṇi hīnāni tu parasparāt /

śatāni pañca catvāri trīṇi dve caiva yojane // KūrmP_1,39.19 //

sarvāvaranikṛṣṭāni tārakāmaṇḍalāni tu /

yojanānyardhamātrāṇi tebhyo hrasvaṃ na vidyate // KūrmP_1,39.20 //

upariṣṭāt trayasteṣāṃ grahā ye dūrasarpiṇaḥ /

sauro 'ṅgirāśca vakraśca jñeyā mandavicāriṇaḥ // KūrmP_1,39.21 //

tebhyo 'dhastācca catvāraḥ punaranye mahāgrahāḥ /

sūryaḥ saumo budhaścaiva bhārgavaścaiva śīghragāḥ // KūrmP_1,39.22 //

dakṣiṇāyanamārgastho yadā carati raśmimān /

tadā sarvagrahāṇāṃ sa sūryo 'dhastāt prasarpati // KūrmP_1,39.23 //

vistīrṇaṃ maṇḍalaṃ kṛtvā tasyordhvaṃ carate śaśī /

nakṣatramaṇḍalaṃ kṛtsnaṃ somādūrdhvaṃ prasarpati // KūrmP_1,39.24 //

nakṣatrebhyo budhaścordhvaṃ budhādūrdhvaṃ tu bhārgavaḥ /

vakrastu bhārgavādūrdhvaṃ vakrādūrdhvaṃ bṛhaspatiḥ // KūrmP_1,39.25 //

tasmācchanaiścaro 'puyūrdhvaṃ tasmāt saptarṣimaṇḍalam /

ṛṣīṇāṃ caiva saptānāndhru vaścordhvaṃ vyavasthitaḥ // KūrmP_1,39.26 //

yojanānāṃ sahastrāṇi bhāskarasya ratho nava /

īṣādaṇḍastathaiva syād dviguṇo dvijasattamāḥ // KūrmP_1,39.27 //

sārdhakoṭistathā sapta niyutānyadhikāni tu /

yojanānāṃ tu tasyākṣastatra cakraṃ pratiṣṭhitam // KūrmP_1,39.28 //

trinābhimati pañcāre ṣaṣṇeminyakṣayātmake /

saṃvatsarameya kṛtsnaṃ kālacakraṃ pratiṣṭhitam // KūrmP_1,39.29 //

catkāriṃśat sahastrāṇi dvitīyo 'kṣo vivasvataḥ /

pañcānyāni tu sārdhāni syandanasya dvijottamāḥ // KūrmP_1,39.30 //

akṣapramāṇamubhayoḥ pramāṇaṃ tadyugārdhayoḥ /

hrasvo 'kṣastadyugārdhena dhruvādhāre rathasya tu // KūrmP_1,39.31 //

dvitīye 'kṣe tu taccakraṃ saṃsthitaṃ mānasācale /

hayāśca sapta chandāṃsi tannāmāni nibodhata // KūrmP_1,39.32 //

gāyatrī ca bṛhatyuṣṇik jagatī paṅktireva ca /

anaṣṭup triṣṭubityuktāśchandāṃsi harayo hareḥ // KūrmP_1,39.33 //

mānasopari māhendrī prācyāṃ diśi mahāpurī /

dakṣiṇe na yamasyātha varuṇasya tu paścime // KūrmP_1,39.34 //

uttareṇa tu somasya tannāmāni nibodhata /

amarāvatī saṃyamanī sukhā caiva vibhā kramāt // KūrmP_1,39.35 //

kāṣṭhāṃ gato dakṣiṇataḥ kṣipteṣuriva sarpati /

jyotiṣāṃ cakramādāya devadevaḥ prajāpatiḥ // KūrmP_1,39.36 //

divasasya ravirmadhye sarvakālaṃ vyavasthitaḥ /

saptadvīpeṣu viprendrā niśāmadhyasya saṃmukham // KūrmP_1,39.37 //

udayāstamane caiva sarvakālaṃ tu saṃmukhe /

aśeṣāsu diśāsveva tathaiva vidiśāsu ca // KūrmP_1,39.38 //

kulālacakraparyanto bhramanneṣa yatheśvaraḥ /

karotyahastathā rātriṃ vimuñcan medinīṃ dvijāḥ // KūrmP_1,39.39 //

divākarakarairetat pūritaṃ bhuvanatrayam /

trailokyaṃ kathitaṃ sadbhirlokānāṃ munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,39.40 //

ādityamūlamakhilaṃ trilokaṃ nātra saṃśayaḥ /

bhavatyasmāt jagat kṛtsnaṃ sadevāsuramānuṣam // KūrmP_1,39.41 //

rudrendropendracandrāṇāṃ viprendrāṇāṃ divaukasām /

dyutirdyutimatāṃ kṛtsnaṃ yattejaḥ sārvalaukikam // KūrmP_1,39.42 //

sarvātmā sarvalokeśo mahādevaḥ prajāpatiḥ /

sūrya eva trilokasya mūlaṃ paramadaivatam // KūrmP_1,39.43 //

dvādaśānye tathādityā devāste ye 'dhikāriṇaḥ /

nirvahanti padaṃ tasya tadaṃśā viṣṇumūrtayaḥ // KūrmP_1,39.44 //

sarve namasyanti sahastrabhānuṃ
gandharvadevoragakinvannarādyāḥ /
yajanti yajñairvividhairdvijendrā-
śchandomayaṃ brahmamayaṃ purāṇam // KūrmP_1,39.45 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāryā pūrvavibhāge ekonacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
sa ratho 'dhiṣṭhito devairādityairvasubhistathā /
gandharvairapsarobhiśca grāmaṇīsarparākṣasaiḥ // KūrmP_1,40.1 //

dhātār'yamātha mitraśca varuṇaḥ śakra eva ca /

vivasvānatha pūṣā ca parjanyaścāṃśureva ca // KūrmP_1,40.2 //

bhagastvaṣṭā ca viṣṇuśca dvādaśaite divākarāḥ /

āpyāyanti vai bhānuṃ vasantādiṣu vai kramāt // KūrmP_1,40.3 //

pulastyaḥ pulahaścātrirvasiṣṭhaścāṅgirā bhṛguḥ /

bharadvājo gautamaśca kaśyapaḥ kratureva ca // KūrmP_1,40.4 //

jamadagniḥ kauśikaśca munayo brahmavādinaḥ /

stuvanti devaṃ vividhaiśchandobhiste yathākramam // KūrmP_1,40.5 //

rathakṛcca rathaujśca rathacitraḥ subāhukaḥ /

rathasvano 'tha varuṇaḥ suṣeṇaḥ senajit tathā // KūrmP_1,40.6 //

tārkṣyaścāriṣṭanemiśca rathajit satyajit tathā /

grāmaṇyo devadevasya kurvate 'bhīśusaṃgraham // KūrmP_1,40.7 //

atha hetiḥ prahetiśca pauruṣeyo vadhastathā /

sarpo vyāghrastathāpaśca vāto vidyud divākaraḥ // KūrmP_1,40.8 //

brahmopetaśca viprendrā yajñopetastathaiva ca /

rākṣasapravarā hyete prayānti purataḥ kramāt // KūrmP_1,40.9 //

vāsukiḥ kaṅkanīraśca takṣakaḥ sarpapuṅgavaḥ /

elāpatraḥ śaṅkhapālastathairāvatasaṃjñitaḥ // KūrmP_1,40.10 //

dhanañjayo mahāpadmastathā karkoṭako dvijāḥ /

kambalāśvataraścaiva vahantyenaṃ yathākramam // KūrmP_1,40.11 //

tumbururnārado hāhā hūhūrviśvāvasustathā /

ugraseno vasurucirarvāvasurathāparaḥ // KūrmP_1,40.12 //

citrasenastathorṇāyurdhṛtarāṣṭro dvijottamāḥ /
sūryavarcā dvādaśaite gandharvā gāyatāṃ varāḥ /
gāyanti vividhairgānairbhānuṃ ṣaḍjādibhiḥ kramāt // KūrmP_1,40.13 //

kratusthalāpsarovaryā tathānyā puñjikasthalā /

menakā sahajanyā ca pramlocā ca dvijottamāḥ // KūrmP_1,40.14 //

anumlocā ghṛtīcī ca viśvācī corvaśī tathā /

anyā ca pūrvacittiḥ syādanyā caiva tilottamā // KūrmP_1,40.15 //

tāṇḍavairvividhairenaṃ vasantādiṣu vai kramāt /

toṣayanti mahādevaṃ bhānumātmānamavyayam // KūrmP_1,40.16 //

evaṃ devā vasantyarke dvau dvau māsau krameṇa tu /

sūryamāpyāyayantyete tejasā tejasāṃ nidhim // KūrmP_1,40.17 //

grathitaiḥ svairvacobhistu stuvanti munayo ravim /

gandharvāpsarasaścainaṃ nṛtyageyairupāsate // KūrmP_1,40.18 //

grāmaṇīyakṣabhūtāni kurvate 'bhīṣusaṃgraham /

sarpā vahanti deveśaṃ yātudhānāḥ prayānti ca // KūrmP_1,40.19 //

bālakhilyā nayantyastaṃ parivāryodayād ravim /
ete tapanti varṣanti bhānti vānti sṛjanti ca /
bhūtānāmaśubhaṃ karma vyapohantīha kīrtitāḥ // KūrmP_1,40.20 //

ete sahaiva sūryeṇa bhramanti divi sānugāḥ /

vimāne ca sthito nityaṃ kāmage vātaraṃhasi // KūrmP_1,40.21 //

varṣantaśca tapantaśca hlādayantaśca vai prajāḥ /

gopayantīha bhūtāni sarvāṇīhāyugakṣayāt // KūrmP_1,40.22 //

eteṣāmeva devānāṃ yathāvīryaṃ yathātapaḥ /

yathāyogaṃ yathāsattvaṃ sa eṣa tapati prabhuḥ // KūrmP_1,40.23 //

ahorātravyavasthānakāraṇaṃ sa prajāpatiḥ /

pitṛdevamanuṣyādīn sa sadāpyāyed raviḥ // KūrmP_1,40.24 //

tatra devo mahādevo bhāsvān sākṣānmaheśvaraḥ /

bhāsate vedaviduṣāṃ nīlagrīvaḥ sanātanaḥ // KūrmP_1,40.25 //

sa eṣa devo bhagavān parameṣṭhī prajāpatiḥ /

sthānaṃ tad vidurādityaṃ vedajñā vedavigraham // KūrmP_1,40.26 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge catvāriśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
evameṣa mahādevo devadevaḥ pitāmahaḥ /
karoti niyataṃ kālaṃ kālātmā hyaiśvarī tanuḥ // KūrmP_1,41.1 //

tasya ye raśmayo viprāḥ sarvalokapradīpakāḥ /

teṣāṃ śreṣṭhāḥ punaḥ sapta raśmayo grahayonayaḥ // KūrmP_1,41.2 //

suṣumno harikeśaśca viśvakarmā tathaiva ca /

viśvavyacāḥ punaścānyaḥ saṃyadvasurataḥ paraḥ // KūrmP_1,41.3 //

arvāvasuriti khyātaḥ svarāḍanyaḥ prakīrtitaḥ /

supumnaḥ sūryaraśmistu puṣṇāti śiśiradyutim // KūrmP_1,41.4 //

tiryagūrdhvapracāro 'sau suṣumnaḥ paripaṭhyate /

harikeśastu yaḥ prokto raśmirnakṣatrapoṣakaḥ // KūrmP_1,41.5 //

viśvakarmā tathā raśmirbudhaṃ puṣṇāti sarvadā /

viśvavyacāstu yo raśmiḥ śukraṃ puṣṇāti nityadā // KūrmP_1,41.6 //

saṃyadvasuriti khyātaḥ sa puṣṇāti ca lohitam /
vṛhaspatiṃ prapuṣṇāti raśmirarvāvasuḥ prabhoḥ /
śanaiścaraṃ prapuṣṇāti saptamastu surāṭ tathā // KūrmP_1,41.7 //

evaṃ sūryaprabhāvena sarvā nakṣatratārakāḥ /

vardhante vardhitā nityaṃ nityamāpyāyayanti ca // KūrmP_1,41.8 //

divyānāṃ pārthivānāṃ ca naiśānāṃ caiva sarvaśaḥ /

ādānānnityamādityastejasāṃ tamasāṃ prabhuḥ // KūrmP_1,41.9 //

ādatte sa tu nāḍīnāṃ sahastreṇa samantataḥ /
nādeyāṃścaiva sāmudrān kūpyāṃścaiva sahastradṛk /
sthāvarāñjaṅgamāṃścaiva yacca kulyādikaṃ payaḥ // KūrmP_1,41.10 //

tasya raśmisahastraṃ tacchītavarṣoṣṇanistravam /

tāsāṃ catuḥ śataṃ nāḍyo varṣante citramūrtayaḥ // KūrmP_1,41.11 //

vandanāścaiva yājyāśca ketanā bhūtanāstathā /

amṛtā nāma tāḥ sarvā raśmayo vṛṣṭisarjanāḥ // KūrmP_1,41.12 //

himodvāhāśca tā nāḍyo raśmayastriśataṃ punaḥ /
raśmyo meṣyaśca pauṣyaśca hlādinyo himasarjanāḥ /
candrāstā nāmataḥ sarvāḥ pītābhāḥ syurgabhastayaḥ // KūrmP_1,41.13 //

śukrāśca kakubhaścaiva gāvo viśvabhṛtastathā /

śukrāstā nāmataḥ sarvāstrividhā gharmasarjanāḥ // KūrmP_1,41.14 //

samaṃ bibharti tābhiḥ sa manuṣyapitṛdevatāḥ /
manuṣyānauṣadheneha svadhayā ca pitṝnapi /
amṛtena surān sarvāṃstribhistrariṃstarpayatyasau // KūrmP_1,41.15 //

vasante graiṣmike caiva śataiḥ sa tapati tribhiḥ /
śaradyapi ca varṣāsu caturbhaiḥ saṃpravarṣati /
hemante śiśire caiva himamutsṛjati tribhiḥ // KūrmP_1,41.16 //

varuṇo māghamāse tu sūryaḥ pūṣā tu phalgune /

caitre māsi bhavedaṃśo dhātā vaiśākhatāpanaḥ // KūrmP_1,41.17 //

jyeṣṭhāmūle bhavedindraḥ āṣāḍhe savitā raviḥ /

vivasvān śrāvaṇe māsi prauṣṭhapadyāṃ bhagaḥ smṛtaḥ // KūrmP_1,41.18 //

parjanyo 'śvayuji tvaṣṭākārtike māsi bhāskaraḥ /

mārgaśīrṣa bhavenmitraḥ pauṣe viṣṇuḥ sanātanaḥ // KūrmP_1,41.19 //

pañcaraśmisahastrāṇi varuṇasyārkakarmaṇi /

ṣaḍbhiḥ sahastraiḥ pūṣā tu devoṃśaḥ saptabhistathā // KūrmP_1,41.20 //

dhātāṣṭabhiḥ sahastraistu navabhistu śatakratuḥ /

vivasvān daśabhiḥ pāti pātyekādaśabhirbhagaḥ // KūrmP_1,41.21 //

saptabhistapate mitrastvaṣṭā caivāṣṭabhistapet /
aryamā daśabhaiḥ pāti parjanyo navabhistapet /
ṣaḍbhī raśmisahastraistu viṣṇustapati viśvasṛk // KūrmP_1,41.22 //

vasante kapilaḥ sūryo grīṣme kāñcanasaprabhaḥ /
śveto varṣāsu varṇena pāṇḍuraḥ śaradi prabhuḥ /
hemante tāmravarṇaḥ syācchiśire lohito raviḥ // KūrmP_1,41.23 //

oṣadhīṣu balaṃ dhatte svadhāmapi pitṛṣvatha /

sūryo 'maratvamamṛte trayaṃ triṣu niyacchati // KūrmP_1,41.24 //

anye cāṣṭau grahā jñeyāḥ sūryeṇādhiṣṭhitā dvijāḥ /
candramāḥ somaputraśca śukraścaiva bṛhaspatiḥ /
bhaumo mandastathā rāhuḥ ketumānapi cāṣṭamaḥ // KūrmP_1,41.25 //

sarve dhruve nibaddhā vai grahāste vātaraśmibhiḥ /

bhrāmyamāṇā yathāyogaṃ bhramantyanudivākaram // KūrmP_1,41.26 //

alātacakravad yānti vātacakreritā dvijāḥ /

yasmād vahati tān vāyuḥ pravahastena sa smṛtaḥ // KūrmP_1,41.27 //

rathastricakraḥ somasya kundābhāstasya vājinaḥ /

vāmadakṣiṇato yuktā daśa tena niśākaraḥ // KūrmP_1,41.28 //

vīthyāśrayāṇi carati nakṣatrāṇi raviryathā /

hrāsavṛddhī ca viprendrā dhruvādhārāṇi sarvadā // KūrmP_1,41.29 //

sa somaḥ śuklapakṣe tu bhāskare parataḥ sthite /

āpūryate parasyāntaḥ satataṃ divasakramāt // KūrmP_1,41.30 //

kṣīṇāyitaṃ suraiḥ somamāpyāyati nityadā /

ekena raśminā viprāḥ suṣumnākhyena bhāskaraḥ // KūrmP_1,41.31 //

eṣā sūryasya vīryeṇa somasyāpyāyitā tanuḥ /

paurṇamāsyāṃ sa dṛśyeta saṃpūrṇe divasakramāt // KūrmP_1,41.32 //

saṃpūrṇamardhamāsena taṃ somamamṛtātmakam /

pibanti devatā viprā yataste 'mṛtabhojanāḥ // KūrmP_1,41.33 //

tataḥ pañcadaśe bhāge kiñcicchiṣṭe kalātmake /

aparāhṇe pitṛgaṇā jaghanyaṃ paryupāsate // KūrmP_1,41.34 //

pibanti dvikalaṃ kālaṃ śiṣṭā tasya kalā tuyā /

sudhāmṛtamayīṃ puṇyāṃ tāmandoramṛtātmikām // KūrmP_1,41.35 //

niḥ sṛtaṃ tadamāvāsyāṃ gabhastibhyaḥ svadhāmṛtam /

māsatṛptimapāpyagryāṃ pitaraḥ santi nirvṛtāḥ // KūrmP_1,41.36 //

na somasya vināśaḥ syāt sudhā devaistu pīyate /

evaṃ sūryanimittasya kṣayo vṛddhiśca sattamāḥ // KūrmP_1,41.37 //

somaputrasya cāṣṭābhirvājibhirvāyuvegibhiḥ /

vārijaiḥ syandano yuktastenāsau yāti sarvataḥ // KūrmP_1,41.38 //

śukrasya bhūmijairaśvaiḥ syandano daśabhirvṛtaḥ /

aṣṭabiścātha bhaumasya ratho haimaḥ suśobhanaḥ // KūrmP_1,41.39 //

bṛhaspaterathāṣṭāśvaḥ syandano hemanirmitaḥ /
rathastamomayo 'ṣṭāśvo mandasyāyasanirmitaḥ /
svarbhānorbhāskarāreśca tathā ṣaḍbhirhayairvṛtaḥ // KūrmP_1,41.40 //

ete mahāgrahāṇāṃ vai samākhyātā rathā nava /

sarve dhruve mahābhāgā nibaddhā vātaraśmibhiḥ // KūrmP_1,41.41 //

graharkṣatārādhiṣṇyāni dhruve baddhānyeśeṣataḥ /

bhramanti bhrāmayantyenaṃ sarvāṇyanilaraśmibhiḥ // KūrmP_1,41.42 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ekacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
dhruvādūrdhvaṃ maharlokaḥ koṭiyojanavistṛtaḥ /
kalpādhikāriṇastatra saṃsthitā dvijapuṅgavāḥ // KūrmP_1,42.1 //

janaloko maharlokāt tathā koṭidvayātamakaḥ /

sanandanādayastatra saṃsthitā brahmaṇaḥ sutāḥ // KūrmP_1,42.2 //

jalokāt tapolokaḥ koṭitrayasamanvitaḥ /

vairājāstatra vai devāḥ sthitā dāhavivarjitāḥ // KūrmP_1,42.3 //

prājāpatyāt satyalokaḥ koṭiṣaṭkena saṃyutaḥ /

apunarmārakāstatra brahmalokastu sa smṛtaḥ // KūrmP_1,42.4 //

atra lokagururbrahmā viśvātmā viśvatomukhaḥ /

āste sa yogibhirnityaṃ pītvā yogāmṛtaṃ param // KūrmP_1,42.5 //

viśanti yatayaḥ śāntā naiṣṭhikā brahmacāriṇaḥ /

yoginastāpasāḥ siddhā jāpakāḥ parameṣṭhinam // KūrmP_1,42.6 //

dvāraṃ tadyogināmekaṃ gacchatāṃ paramaṃ padam /

tatra gatvā na śocanti sa viṣṇuḥ sa ca śaṅkaraḥ // KūrmP_1,42.7 //

sūryakoṭipratīkāśaṃ puraṃ tasya durāsadam /

na me varṇayituṃ śakyaṃ jvālāmālāsamākulam // KūrmP_1,42.8 //

tatra nārāyaṇasyāpi bhavanaṃ brahmaṇaḥ pure /

śete tatra hariḥ śrīmān māyī māyāmayaḥ paraḥ // KūrmP_1,42.9 //

sa viṣṇulokaḥ kathitaḥ punarāvṛttivarjitaḥ /

yānti tatra mahātmāno ye prapannā janārdanam // KūrmP_1,42.10 //

ūrdhvaṃ tad brahmasadanāt puraṃ jyotirmayaṃ śubham /

vahninā ca parikṣiptaṃ tatrāste bhagavān bhavaḥ // KūrmP_1,42.11 //

devyā saha mahādevaścintyamāno manīṣibhiḥ /

yogibhiḥ śatasāhastrairbhūtai rudraiśca saṃvṛtaḥ // KūrmP_1,42.12 //

tatra te yānti niyatā dvijā vai brahmacāriṇaḥ /

madādevaparāḥ śāntāstāpasā brahmavādinaḥ // KūrmP_1,42.13 //

nirmamā nirahaṅkārāḥ kāmakrodhavivarjitāḥ /

drakṣyanti brahmaṇā yuktā rudralokaḥ sa vai smṛtaḥ // KūrmP_1,42.14 //

ete sapta mahālokāḥ pṛthivyāḥ parikīrtitāḥ /

mahātalādayaścādhaḥ pātālāḥ santi vai dvijāḥ // KūrmP_1,42.15 //

mahātalaṃ ca pātālaṃ sarvaratnopaśobhitam /

prāsādairvividhaiḥ śubhrairdevatāyatanairyutam // KūrmP_1,42.16 //

anantena ca saṃyuktaṃ mucukundena dhīmatā /

nṛpeṇa balinā caiva pātālasvargavāsinā // KūrmP_1,42.17 //

śailaṃ rasātalaṃ viprāḥ śārkaraṃ hi talātalam /
pītaṃ sutalamityuktaṃ nitalaṃ vidrumaprabham /
sitaṃ hi vitalaṃ proktaṃ talaṃ caiva sitetaram // KūrmP_1,42.18 //

suparṇena muniśreṣṭhāstathā vāsukinā śubham /

rasātalamiti khyātaṃ tathānyaiśca niṣevitam // KūrmP_1,42.19 //

virocanahiraṇyākṣatakṣakādyaiśca sevitam /

talātalamiti khyātaṃ sarvaśobhāsamanvitam // KūrmP_1,42.20 //

vainateyādibhiścaiva kālanemipurogamaiḥ /

pūrvadevaiḥ samākīrṇaṃ sutalaṃ ca tathāparaiḥ // KūrmP_1,42.21 //

nitalaṃ yavanādyaiśca tārakāgnimukhaistathā /

mahāntakādyairnāgaiśca prahmādenāsureṇa ca // KūrmP_1,42.22 //

vitalaṃ caiva vikhyātaṃ kambalāhīndrasevitam /

mahājambhena vīreṇa hayagrīveṇa vai tathā // KūrmP_1,42.23 //

śaṅkukarṇena saṃbhinnaṃ tathā namucipūrvakaiḥ /

tathānyairvivadhairnāgaistalaṃ caiva suśobhanam // KūrmP_1,42.24 //

teṣāmadhastānnarakā māyādyāḥ parikīrtitāḥ /

pāpinasteṣu pacyante na te varṇayituṃ kṣamāḥ // KūrmP_1,42.25 //

pātālānāmadhaścāste śeṣākhyā vaiṣṇavī tanuḥ /

kālāgnirudro yogātmā nārasiṃho 'pi mādhavaḥ // KūrmP_1,42.26 //

yo 'nantaḥ paṭhyete devo nāgarūpī janārdanaḥ /

tadādhāramidaṃ sarvaṃ sa kālāgnimapāśritaḥ // KūrmP_1,42.27 //

tamāviśya mahāyogī kālastadvadanotthitaḥ /

viṣajvālāmayo 'nte 'sau jagat saṃharati svayam // KūrmP_1,42.28 //

sahastramāyo 'pratimaḥ saṃhartā śaṅkarodbhavaḥ /

tāmasī śāṃbhavī mūrtiḥ kālo lokaprakālanaḥ // KūrmP_1,42.29 //

itī śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge dvicatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
etad brahmāṇḍamākhyātaṃ caturdaśavidhaṃ mahat /
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi bhūrlokasyāsya nirṇayam // KūrmP_1,43.1 //

jambudvīpaḥ pradhāno 'yaṃ plakṣaḥ śālmala eva ca /

kuśaḥ krauñcaśca śākaśca puṣkaraścaiva saptamaḥ // KūrmP_1,43.2 //

ete sapta mahādvīpāḥ samudraiḥ saptabhirvṛtāḥ /

dvīpād dvīpo mahānuktaḥ sāgarādapi sāgaraḥ // KūrmP_1,43.3 //

kṣārodekṣurasodaśca surodaśca ghṛtodakaḥ /

dadhyodaḥ kṣīrasalilaḥ svādūdaśceti sāgarāḥ // KūrmP_1,43.4 //

pañcāśatkoṭivistīrṇā sasamudrā dharā smṛtā /

dvīpaiśca saptabhiryuktā yojanānāṃ samāsataḥ // KūrmP_1,43.5 //

jambūdvīpaḥ samastānāṃ dvīpānāṃ madhyataḥ śubhaḥ /

tasya madhye mahāmerurviśrutaḥ kanakaprabhaḥ // KūrmP_1,43.6 //

caturaśītisāhastro yojanaistasya cocchrayaḥ /

praviṣṭaḥ ṣoḍaśādhastāddvātriṃśanmūrdhni vistṛtaḥ // KūrmP_1,43.7 //

mūle ṣoḍaśasāhastro vistārastasya sarvataḥ /

bhūpadmāsyāsya śailo 'sau karṇikātvena saṃsthitaḥ // KūrmP_1,43.8 //

himavān hemakūṭaśca niṣadhaścāsya dakṣiṇe /

nīlaḥ śvetaśca śṛṅgī ca uttare varṣaparvatāḥ // KūrmP_1,43.9 //

lakṣapramāṇau dvau madhye daśahīnāstathā pare /

sahastradvitayocchrāyāstāvadvistāriṇaśca te // KūrmP_1,43.10 //

bhārataṃ dakṣiṇaṃ varṣaṃ tataḥ kiṃpuruṣaṃ smṛtam /

harivarṣaṃ tathaivānyanmerordakṣiṇato dvijāḥ // KūrmP_1,43.11 //

ramyakaṃ cottaraṃ varṣaṃ tasyaivānuhiraṇmayam /

uttarāḥ kuravaścaiva yathaite bharatāstathā // KūrmP_1,43.12 //

navasāhastramekaikameteṣāṃ dvijasattamāḥ /

ilāvṛtaṃ ca tanmadhye tanmadhye merurucchritaḥ // KūrmP_1,43.13 //

meroścaturdiśaṃ tatra navasāhastravistṛtam /
ilāvṛtaṃ mahābhāgāścātvārastatra parvatāḥ /
viṣkambhā racitā meroryojanāyutamucchritāḥ // KūrmP_1,43.14 //

pūrveṇa mandaro nāma dakṣiṇe gandhamādanaḥ /

vipulaḥ paścime pārśve supārśvaścottare smṛtaḥ // KūrmP_1,43.15 //

kadambasteṣu jambuśca pippalo vaṭa eva ca /

jambūdvīpasya sā jambūrnāmaheturmaharṣayaḥ // KūrmP_1,43.16 //

mahāgajapramāṇāni jambvāstasyāḥ phalāni ca /

patanti bhūbhṛtaḥ pṛṣṭhe śīryamāṇāni sarvataḥ // KūrmP_1,43.17 //

rasena tasyāḥ prakhyātā tatra jambūnadīti vai /

sarit pravartate cāpi pīyate tatra vāsibhiḥ // KūrmP_1,43.18 //

na svedo na ca daurgandhyaṃ na jarā nendriyakṣayaḥ /

tatpānāt susthamanasāṃ narāṇāṃ tatra jāyate // KūrmP_1,43.19 //

tīramṛttatra saṃprāpya vāyunā suviśoṣitā /

jāmbūnadākhyaṃ bhavati suvarṇaṃ siddhabhūṣaṇam // KūrmP_1,43.20 //

bhadrāśvaḥ pūrvato meroḥ ketumālaśca paścime /

varṣe dve tu muniśreṣṭhāstayormadhye ilāvṛtam // KūrmP_1,43.21 //

vanaṃ caitrarathaṃ pūrve dakṣiṇe gandhamādanam /

vaibhrājaṃ paścime vidyāduttare saviturvanam // KūrmP_1,43.22 //

aruṇodaṃ mahābhadramasitodaṃ ca mānasam /

sarāṃsyetāni catvāri devayogyāni sarvadā // KūrmP_1,43.23 //

sitāntaśca kumudvāṃśca kururī mālyavāṃstathā /

vaikaṅko maṇiśailaśca ṛkṣavāṃścācalottamāḥ // KūrmP_1,43.24 //

mahānīlo 'tha rucakaḥ sabindurmandarastathā /
veṇumāṃścaiva meghaśca niṣadho devaparvataḥ /
ityete devaracitāḥ siddhāvāsāḥ prakīrtitāḥ // KūrmP_1,43.25 //

aruṇodasya sarasaḥ pūrvataḥ kesarācalaḥ /

trikūṭaśikharaścaiva pataṅgo rucakastathā // KūrmP_1,43.26 //

niṣadho vasudhāraśca kaliṅgastriśikhaḥ śubhaḥ /

samūlo vasudhāraśca kuravaścaiva sānumān // KūrmP_1,43.27 //

tāmrātaśca viśālaśca kumudo veṇurvataḥ /

ekaśṛṅgo mahāśailo gajaśailaḥ piśācakaḥ // KūrmP_1,43.28 //

pañcaśailo 'tha kailāso himavāṃśacācalottamaḥ /

ityete devacaritā utkaṭāḥ parvatottamāḥ // KūrmP_1,43.29 //

mahābhadrasya saraso dakṣiṇe kesarācalaḥ /

śikhivāsaśca vaidūryaḥ kapilo gandhamādanaḥ // KūrmP_1,43.30 //

jārudhiśca sugandhiśca śrīśṛṅgaścācalottamaḥ /

supārśvaśca supakṣaśca kaṅkaḥ kapila eva ca // KūrmP_1,43.31 //

piñjaro bhadraśailaśca surasaśca mahābalaḥ /

añjano madhumāṃstadvat kumudo mukuṭastathā // KūrmP_1,43.32 //

sahastraśikharaścaiva pāṇḍuraḥ kṛṣṇa eva ca /

pārijāto mahāśailastathaiva kapilodakaḥ // KūrmP_1,43.33 //

suṣeṇaḥ puṇḍarīkaśca mahāmeghastathaiva ca /

ete parvatarājānaḥ siddhagandharvasevitāḥ // KūrmP_1,43.34 //

asitodasya sarasaḥ paścime kesarācalaḥ /

śaṅkhakūṭo 'tha vṛṣabho haṃso nāgastathā paraḥ // KūrmP_1,43.35 //

kālāñjanaḥ śukraśailo nīlaḥ kamala eva ca /
puṣpakaśca sumeghaśca vārāho virajāstathā /
mayūraḥ kapilaścaiva mahākapila eva ca // KūrmP_1,43.36 //

ityete devagandharvasiddhasaṅghaniṣevitāḥ /

saraso mānasasyeha uttare kesarācalāḥ // KūrmP_1,43.37 //

eteṣāṃ śailamukhyānāmantareṣu yathākramam /

santi caivāntaradroṇyaḥ sarāṃsi ca vanāni ca // KūrmP_1,43.38 //

vasanti tatra munayaḥ siddhāśca brahmabhāvitāḥ /

prasannāḥ śāntarajasaḥ sarvaduḥ khavivarjitāḥ // KūrmP_1,43.39 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ sahitāyāṃ pūrvavibhāge tricatvāriśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
caturdaśasahastraṇi yojanānāṃ mahāpurī /
merorupari vikhyātā devadevasya vedhasaḥ // KūrmP_1,44.1 //

tatrāste bhagavān brahmā viśvātmā viśvabhāvanaḥ /

upāsyamāno yogīndrairmunīndropendraśaṅkaraiḥ // KūrmP_1,44.2 //

tatra deveśvareśānaṃ viśvātmānaṃ prajāpatim /

sanatkumāro bhagavānupāste nityameva hi // KūrmP_1,44.3 //

sa siddhairṛṣigandharvaiḥ pūjyamānaḥ surairapi /

samāste yogayuktatmā pītvā tatparamāmṛtam // KūrmP_1,44.4 //

tatra devādidevasya śaṃbhoramitatejasaḥ /

dīptamāyatanaṃ śubhraṃ purastād brahmaṇaḥ sthitam // KūrmP_1,44.5 //

divyakāntisamāyuktaṃ caturdhāraṃ suśobhanam /

maharṣigaṇasaṃkīrṇaṃ brahmavidbhirniṣevitam // KūrmP_1,44.6 //

devyā saha mahādevaḥ śaśāṅkārkāgnilocanaḥ /

ramate tatra viśveśaḥ pramathaiḥ pramatheśvaraḥ // KūrmP_1,44.7 //

tatra vedavidaḥ śāntā munayo brahmacāriṇaḥ /

pūjayanti mahādevaṃ tāpasāḥ satyavādinaḥ // KūrmP_1,44.8 //

teṣāṃ sākṣānmahādevo munīnāṃ brahmavādinām /

gṛhṇāti pūjāṃ śirasā pārvatyā parameśvaraḥ // KūrmP_1,44.9 //

tatraiva parvatavare śakrasya paramā purī /

nāmnāmarāvatī pūrve sarvaśobhāsamanvitā // KūrmP_1,44.10 //

tamindramapsaraḥ saṅghā gandharvā gītatatparāḥ /

upāsate sahastrākṣaṃ devāstatra sahastraśaḥ // KūrmP_1,44.11 //

ye dhārmikā vedavido yāgahomaparāyaṇāḥ /

teṣāṃ tat paramaṃ sthānaṃ devānāmapi durlabham // KūrmP_1,44.12 //

tasya dakṣiṇadigbhāge vahneramitatejasaḥ /

tejovatī nāma purī divyāścaryasamanvitā // KūrmP_1,44.13 //

tatrāste bhagavān vahnirbhrājamānaḥ svatejasā /

japināṃ homināṃ sthānaṃ dānavānāṃ durāsadam // KūrmP_1,44.14 //

dakṣiṇe parvatavare yamasyāpi mahāpurī /

nāmnā saṃyamanī divyā siddhagandharvasevitā // KūrmP_1,44.15 //

tatra vaivasvataṃ devaṃ devādyāḥ paryupāsate /

sthānaṃ tat satyasaṃdhānāṃ loke puṇyakṛtāṃ nṛṇām // KūrmP_1,44.16 //

tasyāstu paścime bhāge nirṛtestu mahātmanaḥ /

rakṣovatī nāma purī rākṣasaiḥ sarvato vṛtā // KūrmP_1,44.17 //

tatra taṃ nirṛtiṃ devaṃ rākṣasāḥ paryupāsate /

gacchanti tāṃ dharmaratā ye vai tāmasavṛttayaḥ // KūrmP_1,44.18 //

paścime parvatavare varuṇasya mahāpurī /

nāmnā suddhavatī puṇyā sarvakāmardhisaṃyutā // KūrmP_1,44.19 //

tatrāpsarogaṇaiḥ siddhaiḥ sevyamāno 'marādhipaḥ /
āste sa varuṇo rājā tatra gacchanti ye 'mbudāḥ /
tīrthayātrāparī nityaṃ ye ca loke 'dhamarṣiṇaḥ // KūrmP_1,44.20 //

tasyā uttaradigbhāge vāyorapi mahāpurī /

nāmnā gandhavatī puṇyā tatrāste 'sau prabhañjanaḥ // KūrmP_1,44.21 //

apsarogaṇagandharvaiḥ sevyamāno 'maraprabhuḥ /

prāṇāyāmaparāmartyāsthānantadyānti śāśvatam // KūrmP_1,44.22 //

tasyāḥ pūrveṇa digbhāge somasya paramā purī /

nāmnā kāntimatī śubhrā tatra somo virājate // KūrmP_1,44.23 //

tatra ye bhoganiratā svadharmaṃ puryapāsate /

teṣāṃ tad racitaṃ sthānaṃ nānābhogasamanvitam // KūrmP_1,44.24 //

tasyāśca pūrvadigbhāge śaṅkarasya mahāpurī /

nāmnā yaśovatī puṇyā sarveṣāṃ sudurāsadā // KūrmP_1,44.25 //

tatreśānasya bhavanaṃ rudraviṣṇutanoḥ śubham /

ghameśvarasya vipulaṃ tatrāste sa gaṇairvṛtaḥ // KūrmP_1,44.26 //

tatra bhogābhilipsūnāṃ bhaktānāṃ parameṣṭhinaḥ /

nivāsaḥ kalpitaḥ pūrvaṃ devadevena śūlinā // KūrmP_1,44.27 //

viṣṇupādād viniṣkrāntā plāvayitvendumaṇḍalam /

samantād brahmaṇaḥ puryāṃ gaṅgā patati vai divaḥ // KūrmP_1,44.28 //

sā tatra patitā dikṣu caturdhā hyabhavad dvijāḥ /

sītā cālakanandā ca sucakṣurbhadranāmikā // KūrmP_1,44.29 //

pūrveṇa sītā śailāt tu śailaṃ yātyantarikṣataḥ /

tataśca pūrvavarṣeṇa bhadrāśvenaiti cārṇavam // KūrmP_1,44.30 //

tathaivālakanandā ca dakṣiṇādetya bhāratam /

prayāti sāgaraṃ bhittvā saptabhedā dvijottamāḥ // KūrmP_1,44.31 //

sucakṣuḥ paścimagirīnatītya sakalāṃstathā /

paścimaṃ ketumālākhyaṃ varṣaṃ gatvaiti cārṇavam // KūrmP_1,44.32 //

bhadrā tathottaragirīnuttarāṃśca tathā kurūn /

atītya cottarāmbhodhiṃ samabhyeti maharṣayaḥ // KūrmP_1,44.33 //

ānīlaniṣadhāyāmau mālyavān gandhamādanaḥ /

tayormadhyagato meruḥ karṇikākārasaṃsthitaḥ // KūrmP_1,44.34 //

bhāratāḥ ketumālāśca bhadrāśvāḥ kuravastathā /

patrāṇi lokapadmasya maryādāśailabāhyataḥ // KūrmP_1,44.35 //

jaṭharo devakūṭaśca maryādāparvatāvubhau /

dakṣiṇottaramāyāmāvānīlaniṣadhāyatau // KūrmP_1,44.36 //

gandhamādanakailāsau pūrvapaścāyatāvubhau /

aśītiyojanāyāmāvarṇavāntarvyavasthitau // KūrmP_1,44.37 //

niṣadhaḥ pāriyātraśca maryādāparvatāvimau /

meroḥ paścimadigbhāge yathāpūrvau tathā sthitau // KūrmP_1,44.38 //

triśṛṅgo jārudhaistadvaduttare varṣaparvatau /

pūrvapaścāyatāvetau arṇavāntarvyavasthitau // KūrmP_1,44.39 //

maryādāparvatāḥ proktā aṣṭāviha mayā dvijāḥ /

jaṭharādyāḥ sthitā meroścaturdikṣu maharṣayaḥ // KūrmP_1,44.40 //

itī śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge catuścatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
ketumāle narāḥ kālāḥ sarve panasabhojanāḥ /
striyaścotpalapatrābhā jīvanti ca varṣāyutam // KūrmP_1,45.1 //

bhadrāśve puruṣāḥ śuklāḥ striyaścandrāṃśusannibhāḥ /

daśa varṣasahastrāṇi jīvante āmrabhojanāḥ // KūrmP_1,45.2 //

ramyake puruṣā nāryo ramante rajataprabhāḥ /
daśavarṣasahastrāṇi śatāni daśa pañca ca /
jīvanti caiva sattvasthā nyagrodhaphalabhojanāḥ // KūrmP_1,45.3 //

hiraṇmaye hiraṇyābhāḥ sarve ca lakucāśanāḥ /
ekādaśasahastrāṇi śatāni daśa pañca ca /
jīvanti puruṣā nāryo devalokasthitā iva // KūrmP_1,45.4 //

trayodaśasahastrāṇi śatāni daśa pañca ca /

jīvanti kuruvarṣe tu śyāmāṅgāḥ kṣīrabhojanāḥ // KūrmP_1,45.5 //

sarve mithunajātāśca nityaṃ sukhaniṣevinaḥ /

candradvīpe mahādevaṃ yajanti satataṃ śivam // KūrmP_1,45.6 //

tathā kiṃpuruṣe viprā mānavā hemasannibhāḥ /

daśavarṣahastrāṇi jīvanti plakṣabhojanāḥ // KūrmP_1,45.7 //

yajanti satataṃ devaṃ caturmūrti caturmukham /

dhyāne manaḥ samādhāya sādaraṃ bhaktisaṃyutāḥ // KūrmP_1,45.8 //

tathā ca harivarṣe tu mahārajatasannibhāḥ /

daśavarṣasahastrāṇi jīvantīkṣurasāśinaḥ // KūrmP_1,45.9 //

tatra nārāyaṇaṃ devaṃ viśvayoniṃ sanātanam /

upāsate sadā viṣṇuṃ mānavā viṣṇubhāvitāḥ // KūrmP_1,45.10 //

tatra candraprabhaṃ śubhraṃ śuddhasphaṭikanirmitam /

vimānaṃ vāsudevasya pārijātavanāśritam // KūrmP_1,45.11 //

caturdhāramanopamyaṃ catustoraṇasaṃyutam /

prākārairdaśabhiryuktaṃ durādharṣaṃ sudurgamam // KūrmP_1,45.12 //

sphāṭikairmaṇḍapairyuktaṃ devarājagṛhopamam /

svarṇastambhasahastraiśca sarvataḥ samalaṅkṛtam // KūrmP_1,45.13 //

hemasopānasaṃyuktaṃ nānāratnopaśobhitam /

divyasiṃhāsanopetaṃ sarvaśobhāsamanvitam // KūrmP_1,45.14 //

sarobhiḥ svādupānīyairnadībhiścopaśobhitam /

nārāyaṇaparaiḥ śuddhairvedādhyayanatatparaiḥ // KūrmP_1,45.15 //

yogibhiśca samākīrṇaṃ dhyāyadbhiḥ puruṣaṃ harim /

stuvadbhiḥ satataṃ mantrairnamasyadbhiśca mādhavam // KūrmP_1,45.16 //

tatra devādidevasya viṣṇoramitatejasaḥ /

rājānaḥ sarvakālaṃ tu mahimānaṃ prakurvate // KūrmP_1,45.17 //

gāyanti caiva nṛtyanti vilāsinyo manoramāḥ /

striyo yauvanaśālinyaḥ sadā maṇḍanatatparāḥ // KūrmP_1,45.18 //

ilāvṛte padmavarṇā jambūphalarasāśinaḥ /

trayodaśa sahastrāṇi varṣāṇāṃ vai sthirāyuṣaḥ // KūrmP_1,45.19 //

bhārate tu striyaḥ puṃso nānāvarṇāḥ prakīrtitāḥ /
nānādevārcane yuktā nānākarmāṇi kurvate /
paramāyuḥ smṛtaṃ teṣāṃ śataṃ varṣāṇi suvratāḥ // KūrmP_1,45.20 //

nānāhārāśca jīvanti puṇyapāpanimittataḥ /
navayojanasāhastraṃ varṣametat prakīrtitam /
karmabhūmiriyaṃ viprā narāṇāmadhikāriṇām // KūrmP_1,45.21 //

mahendro malayaḥ sahyaḥ śuktimānṛkṣaparvataḥ /

vindhyaśca pāriyātraśca saptātra kulaparvatāḥ // KūrmP_1,45.22 //

indradyumnaḥ kaśerumāṃstāmravarṇo gabhastimān /

nāgadvīpastathā saumyo gandharvastvatha vāruṇaḥ // KūrmP_1,45.23 //

ayaṃ tu navamasteṣāṃ dvīpaḥ sāgarasaṃvṛtaḥ /

yojanānāṃ sahastraṃ tu dvīpo 'yaṃ dakṣiṇottaraḥ // KūrmP_1,45.24 //

pūrve kirātāstasyānte paśicame yavanāstathā /

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśya madhye śūdrāstathaiva ca // KūrmP_1,45.25 //

ijyāyuddhavaṇijyābhirvartayantyatra mānavāḥ /

stravante pāvanā nadyaḥ parvatebhyo viniḥ sṛtāḥ // KūrmP_1,45.26 //

śatadruścandrabhāgā ca sarayūryamunā tathā /

irāvatī vitastā ca vipāśā devikā kuhūḥ // KūrmP_1,45.27 //

gomatī dhūtapāpā ca bāhudā ca dṛṣadvatī /

kauśikī lohitā caiva himavatpādaniḥ sṛtāḥ // KūrmP_1,45.28 //

vedasmṛtirvedavatī vrataghnī tridivā tathā /

parṇāśā vandanā caiva sadānīrā manoramā // KūrmP_1,45.29 //

carmaṇvatī tathā dūryā vidiśā vetravatyapi /

śigruḥ svaśilpāpi tathā pāriyātrāśrayāḥ smṛtāḥ // KūrmP_1,45.30 //

narmadā surasā śoṇa daśārṇā ca mahānadī /

mandākinī citrakūṭā tāmasī ca piśācikā // KūrmP_1,45.31 //

citrotpalā vipāśā ca mañjulā vāluvāhinī /

ṛkṣavatpādajā nadyaḥ sarvapāpaharā nṛṇām // KūrmP_1,45.32 //

tāpī payoṣṇī nirvindhyā śīghrodā ca mahānadī /

veṇyā vaitaraṇī caiva balākā ca kumudvatī // KūrmP_1,45.33 //

toyā caiva mahāgairī durgā cāntaḥ śilā tathā /

vindhyapādaprasūtāstā nadyaḥ puṇyajalāḥ śubhāḥ // KūrmP_1,45.34 //

sodāvarī bhīmarathī kṛṣṇā varṇā ca matsarī /
tuṅgabhdrā suprayogā kāverī ca dvijottamāḥ /
dakṣiṇāpathagā nadyaḥ sahyapādaviniḥ sṛtāḥ // KūrmP_1,45.35 //

ṛtumālā tāmraparṇo puṣpavatyutpalāvatī /

malayānniḥ sṛtā nadyaḥ sarvāḥ śītajalāḥ smṛtāḥ // KūrmP_1,45.36 //

ṛṣikulyā trisāmā ca mandagā mandagāminī /
rūpā pālāsinī caiva ṛṣikā vaṃśakāriṇī /
śuktimatpādasaṃjātāḥ sarvapāpaharā nṛṇām // KūrmP_1,45.37 //

āsāṃ nadyupanadyaśca śataśo dvijapuṅgavāḥ /

sarvapāpaharāḥ puṇyāḥ snānadānādikarmasu // KūrmP_1,45.38 //

tāsvime kurupāñcālā madhyadeśādayo janāḥ /

pūrvadeśādikāścaiva kāmarūpanivāsinaḥ // KūrmP_1,45.39 //

puṇḍrāḥ kaliṅgāmagadhā dākṣiṇātyāścakṛtsnaśaḥ /

tathāparāntāḥ saurāṣṭrāḥ śūdrābhīrāstathār'budāḥ // KūrmP_1,45.40 //

mālakā mālavāścaiva pāriyātranivāsinaḥ /

sauvīrāḥ saindhavā hūṇā śālvāḥ kalpanivāsinaḥ // KūrmP_1,45.41 //

madrā rāmāstathāmbaṣṭhāḥ pārasīkāstathaiva ca /

āsāṃ pibanti salilaṃ vasanti saritāṃ sadā // KūrmP_1,45.42 //

catvāri bhārate varṣe yugāni kavayo 'bruvan /

kṛtaṃ tretā dvāparaṃ ca kaliścānyatra na kvacit // KūrmP_1,45.43 //

yāni kiṃpuruṣādyāni varṣāṇyaṣṭau maharṣayaḥ /

na teṣu śoko nāyāso nodvegaḥ kṣudbhayaṃ na ca // KūrmP_1,45.44 //

svasthāḥ prajā nirātaṅkāḥ sarvaduḥ khavivarjitāḥ /

ramanti vividhairbhāvaiḥ sarvāśca sthirayauvanāḥ // KūrmP_1,45.45 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge pañcacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
hemakūṭagireḥ śṛṅge mahākūṭaiḥ suśobhanam /
sphāṭikaṃ devadevasya vimānaṃ parameṣṭhinaḥ // KūrmP_1,46.1 //

atha devādidevasya bhūteśasya triśūlinaḥ /

devāḥ siddhagaṇā yakṣāḥ pūjāṃ nityaṃ prakurvate // KūrmP_1,46.2 //

sa devo giriśaḥ sārdhaṃ mahādevyā maheśvaraḥ /

bhūtaiḥ parivṛto nityaṃ bhāti tatra pinākadhṛk // KūrmP_1,46.3 //

vibhaktacāruśikharaḥ kailāso yatra parvataḥ /
nivāsaḥ koṭiyakṣāṇāṃ kuberasya ca dhīmataḥ /
tatrāpi devadevasya bhavasyāyatanaṃ mahat // KūrmP_1,46.4 //

mandākinī tatra divyā ramyā suvimalodakā /

nadī nānāvidhaiḥ padmairanekaiḥ samalaṅkṛtā // KūrmP_1,46.5 //

devadānavagandharvayakṣarākṣasakiṃnaraiḥ /

upaspṛṣṭajalā nityaṃ supuṇyā sumanoramā // KūrmP_1,46.6 //

anyāśca nadyaḥ śataśaḥ svarṇapadmairalaṅkṛtāḥ /
tāsāṃ kūleṣu devasya sthānāni parameṣṭhinaḥ /
devarṣigaṇajuṣṭāni tathā nārāyaṇasya ca // KūrmP_1,46.7 //

sitāntaśikhare cāpi pārijātavanaṃ śubham /
tatra śakrasya vipulaṃ bhavanaṃ ratnamaṇḍitam /
sphāṭikastambhasaṃyuktaṃ hemagopurasaṃyutam // KūrmP_1,46.8 //

tatrātha devadevasya viṣṇorviśvāmareśituḥ /

supuṇyaṃ bhavanaṃ ramyaṃ sarvaratnopaśobhitam // KūrmP_1,46.9 //

tatra nārāyaṇaḥ śrīmān lakṣmyā saha jagatpatiḥ /

āste sarvāmaraśreṣṭhaḥ pūjyamānaḥ sanātanaḥ // KūrmP_1,46.10 //

tathā ca vasudhāre tu vasūnāṃ ratnamaṇḍitam /

sthānānāmaṣṭakaṃ puṇyaṃ durādharṣaṃ suradviṣām // KūrmP_1,46.11 //

ratnadhāre girivare saptarṣoṇāṃ mahātmanām /

saptāśramāṇi puṇyāni siddhāvāsayutāni tu // KūrmP_1,46.12 //

tatra haimaṃ caturdvāraṃ vajranīlādimaṇḍitam /

supuṇyaṃ sumahat sthānaṃ brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ // KūrmP_1,46.13 //

tatra devarṣayo viprāḥ siddhā brahmarṣayo 'pare /

upāsate sadā devaṃ pitāmahamajaṃ param // KūrmP_1,46.14 //

sa taiḥ saṃpūjito nityaṃ devyā saha caturmukhaḥ /

āste hitāya lokānāṃ śāntānāṃ paramā gatiḥ // KūrmP_1,46.15 //

athaikaśṛṅgaśikhare mahāpadmairalaṅkṛtam /

svacchāmṛtajalaṃ puṇyaṃ sugandhaṃ sumahat saraḥ // KūrmP_1,46.16 //

jaigīṣavyāśramaṃ tatra yogīndrairupaśobhitam /
tatrāsau bhagavān nityamāste śiṣyaiḥ samāvṛtaḥ /
praśāntadoṣairakṣudrairbrahmavidbhirmahātmabhiḥ // KūrmP_1,46.17 //

śaṅkho manoharaścaiva kauśikaḥ kṛṣṇa eva ca /

sumanā vedanādaśca śiṣyāstasya pradhānataḥ // KūrmP_1,46.18 //

sarve yogaratāḥ śāntā bhasmoddhūlitavigrahāḥ /

upāsate mahāvīryā brahmavidyāparāyaṇāḥ // KūrmP_1,46.19 //

teṣāmanugrihārthāya yatīnāṃ śāntacetasām /

sānnidhyaṃ kurute bhūyo devyā saha maheśvaraḥ // KūrmP_1,46.20 //

anyānicāśramāṇi syustasmin girivarottame /

munīnāṃ yuktamanasāṃ sarāṃsi saritastathā // KūrmP_1,46.21 //

teṣu yogaratā viprā jāpakāḥ saṃyatendriyāḥ /

brahmaṇyāsaktamanaso ramante jñānatatparāḥ // KūrmP_1,46.22 //

ātmanyātmānamādhāya śikhāntāntaramāsthitam /

dhāyāyanti devamīśānaṃ yena sarvamidaṃ tatam // KūrmP_1,46.23 //

sumeghe vāsavasthānaṃ sahastrādityasaṃnibham /

tatrāste bhagavānindraḥ śacyā saha sureśvaraḥ // KūrmP_1,46.24 //

gajaśaile tu durgāyā bhavanaṃ maṇitāraṇam /

āste bhagavatī durgā tatra sākṣānmaheśvarī // KūrmP_1,46.25 //

upāsyamānā vividhaiḥ śaktibhedairitastataḥ /

pītvā yogāmṛtaṃ labdhvā sākṣādānandamaiśvaram // KūrmP_1,46.26 //

sunīlasya gireḥ śṛṅge nānādhātusamujjvale /

rākṣasānāṃ purāṇi syuḥ sarāṃsi śataśo dvijāḥ // KūrmP_1,46.27 //

tathā puraśataṃ viprāḥ śataśṛṅge mahācale /

sphāṭikastambhasaṃyuktaṃ yakṣāṇāmamitaujasām // KūrmP_1,46.28 //

śvetodaragireḥ śṛṅge suparṇasya mahātmanaḥ /

prākāragopuropetaṃ maṇitoraṇamaṇḍitam // KūrmP_1,46.29 //

sa tatra garuḍaḥ śrīmān sākṣād viṣṇurivāparaḥ /

dhyātvāste tat paraṃ jyotirātmānaṃ viṣṇumavyayam // KūrmP_1,46.30 //

anyacca bhavanaṃ puṇyaṃ śrīśṛṅge munipuṅgavāḥ /

śrīdevyāḥ sarvaratnāḍhyaṃ haimaṃ sumaṇitoraṇam // KūrmP_1,46.31 //

tatra sā paramā śaktirviṣṇoratimanoramā /

anantavibhavā lakṣmīrjagatsaṃmohanotsukā // KūrmP_1,46.32 //

adhyāste devagandharvasiddhacāraṇavanditā /

vicintya jagatoyoniṃ svaśaktikiraṇojjvalā // KūrmP_1,46.33 //

tatraiva devadevasya viṣṇorāyatanaṃ mahat /

sarāṃsi tatra catvāri vicitrakamalāśrayā // KūrmP_1,46.34 //

tathā sahastraśikhare vidyādharapurāṣṭakam /

ratnasopānasaṃyuktaṃ sarobhiścopaśobhitam // KūrmP_1,46.35 //

nadyo vimalapānīyāścitranīlotpalākarāḥ /

karṇikāravanaṃ dvivyaṃ tatrāste śaṅkaromayā // KūrmP_1,46.36 //

pāriyātre mahāśaile mahālakṣmyāḥ puraṃ śubham /

ramyaprāsādasaṃyuktaṃ ghaṇṭācāmarabhūṣitam // KūrmP_1,46.37 //

nṛtyadbhirapsaraḥ saṅghairitaścetaśca śobhitam /

mṛdaṅgamurajodghuṣṭaṃ vīṇāveṇunināditam // KūrmP_1,46.38 //

gandharvakiṃnarākīrṇaṃ saṃvṛtaṃ siddhapuṅgavaiḥ /

bhāsvadbhittisamākīrṇaṃ mahāprāsādasaṃkulam // KūrmP_1,46.39 //

gaṇeśvarāṅganājuṣṭaṃ dhārmikāṇāṃ sudarśanam /

tatra sā vasate devī nityaṃ yogaparāyaṇā // KūrmP_1,46.40 //

mahālakṣmīrmahādevī triśūlavaradhāriṇī /
trinetrā sarvaśasaktībhiḥ saṃvṛtā sadasanmayā /
paśyanti tatra munayaḥ siddhā ye brahmavādinaḥ // KūrmP_1,46.41 //

supārśvasyottare bhāge sarasvatyāḥ purottamam /

sarāṃsi siddhajuṣṭāni devabhogyāni sattamāḥ // KūrmP_1,46.42 //

pāṇḍurasya gireḥ śṛṅge vicitradrumasaṃkule /

sandharvāṇāṃ puraśataṃ divyastrībhiḥ samāvṛtam // KūrmP_1,46.43 //

teṣu nityaṃ madotsiktā varanāryastathaiva ca /

krīḍanti muditā nityaṃ vilāsairbhogatatparāḥ // KūrmP_1,46.44 //

añjanasya gireḥ śṛṅge nārīṇāṃ puramuttamam /

vasanti tatrāpsaraso rambhādyā ratilālasāḥ // KūrmP_1,46.45 //

citrasenādayo yatra samāyāntyarthinaḥ sadā /

sā purī sarvaratnāḍhyā naikaprastravaṇairyutā // KūrmP_1,46.46 //

anekāni purāṇi syuḥ kaumude cāpi suvratāḥ /

rudrāṇāṃ śāntarajasāmīśvarārpitacetasām // KūrmP_1,46.47 //

teṣu rudrā mahāyogā maheśāntaracāriṇaḥ /

samāsate paraṃ jyotirārūḍhāḥ sthānamuttamam // KūrmP_1,46.48 //

piñjarasya gireḥ śṛṅge gaṇeśānāṃ puratrayam /

nandīśvarasya kapile tatrāste suyaśā yatiḥ // KūrmP_1,46.49 //

tathā ca jārudhaiḥ śṛṅge devadevasya dhīmataḥ /

dīptamāyatanaṃ puṇyaṃ bhāskarasyāmitaujasaḥ // KūrmP_1,46.50 //

tasyaivottaradigbhāge candrasthānamanuttamam /

ramate tatra ramyo 'sau bhagavān śītadīdhitiḥ // KūrmP_1,46.51 //

anyacca bhavanaṃ divyaṃ haṃsaśaile maharṣayaḥ /

sahastrayojanāyāmaṃ suvarṇamaṇitoraṇam // KūrmP_1,46.52 //

tatrāste bhagavān brahmā siddhasaṅghairabhiṣṭutaḥ /

sāvitryā saha viśvātmā vāsudevādibhiryutaḥ // KūrmP_1,46.53 //

tasya dakṣiṇadigbhāge siddhānāṃ puramuttamam /

sanandanādayo yatra vasanti munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,46.54 //

pañcaśailasya śikhare dānavānāṃ puratrayam /

nātidūreṇa tasyātha daityacāryasya dhīmataḥ // KūrmP_1,46.55 //

sugandhaśailaśikhare saridbhirupaśobhitam /

kardamasyāśramaṃ puṇyaṃ tatrāste bhagavānṛṣiḥ // KūrmP_1,46.56 //

tasyaiva pūrvadigbhāge kiñcid vai dakṣiṇāśrite /

sanatkumāro bhagavāṃstatrāste brahmavittamaḥ // KūrmP_1,46.57 //

sarveṣveteṣu śaileṣu tatānyeṣu munīśvarāḥ /

sarāṃsi vimalā nadyo devānāmālayāni ca // KūrmP_1,46.58 //

siddhaliṅgāni puṇyāni munibhiḥ sthāpitāni tu /

vanyānyāśramavaryāṇi saṃkhyātuṃ naiva śaknuyām // KūrmP_1,46.59 //

eṣa saṃkṣepataḥ prokto jambūdvīpasya vistaraḥ /

na śakyaṃ vistarād vaktuṃ mayā varṣaśatairapi // KūrmP_1,46.60 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ṣaṭcatvāriśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
jambūdvīpasya vistārād dviguṇena samantataḥ /
saṃveṣṭayitvā kṣārodaṃ plakṣadvīpo vyavasthitaḥ // KūrmP_1,47.1 //

plakṣadvīpe ca viprendrāḥ saptāsan kulaparvatāḥ /

ṛjvāyatāḥ suparvāṇaḥ siddhasaṅghaniṣevitāḥ // KūrmP_1,47.2 //

gomedaḥ prathamasteṣāṃ dvitīyaścandra ucyate /
nārādo dundubhiścaiva somaśca ṛṣabhastathā /
vaibhrājaḥ saptamaḥ prokto brahmaṇo 'tyantavallabhaḥ // KūrmP_1,47.3 //

tatra devarṣigandharvaiḥ siddhaiśca bhagavānajaḥ /

upāsyate sa viśvātmā sākṣī sarvasya viśvasṛk // KūrmP_1,47.4 //

teṣu puṇyā janapadā nādhayo vyādhayo na ca /

na tatra pāpakartāraḥ puruṣā vā kathañcana // KūrmP_1,47.5 //

teṣāṃ nadyaśca saptaiva varṣāṇāṃ tu samudragāḥ /

tāsu brahmarṣayo nityaṃ pitāmahapupāsate // KūrmP_1,47.6 //

anutaptā śikhī caiva vipāpā tridivā kṛtā /

amṛtā sukṛtā caiva nāmataḥ parikīrtitāḥ // KūrmP_1,47.7 //

kṣudranadyastvasaṃkhyātāḥ sarāṃsi subahūnyapi /

na caiteṣu yugāvasthā puruṣā vai cirāyuṣaḥ // KūrmP_1,47.8 //

āryakāḥ kuravāścaiva vidaśā bhāvinastathā /

brahmakṣatriyaviṭśūdrāstasmin dvīpe prakīrtitāḥ // KūrmP_1,47.9 //

ijyate bhagavān somo varṇaistatra nivāsibhiḥ /

teṣāṃ ca somasāyujyaṃ sārūpyaṃ munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,47.10 //

sarve dharmaparā nityaṃ nityaṃ muditamānasāḥ /

pañcavarṣasahastrāṇi jīvanti ca nirāmayāḥ // KūrmP_1,47.11 //

plakṣadvīpapramāṇaṃ tu dviguṇena samantataḥ /

saṃveṣṭyekṣurasāmbhodhiṃ śālmaliḥ saṃvyavasthitaḥ // KūrmP_1,47.12 //

sapta varṣāṇi tatrāpi saptaiva kulaparvatāḥ /

ṛjvāyatāḥ suparvāṇaḥ sapta nadyaśca suvratāḥ // KūrmP_1,47.13 //

kumudaśconnataścaiva tṛtīyaśca balāhakaḥ /

droṇaḥ kaṅkastu mahiṣaḥ kakudvān sapta parvatāḥ // KūrmP_1,47.14 //

yonī toyā vitṛṣṇā ca candrā śuklā vimocanī /

nivṛttiścaiti tā nadyaḥ smṛtā pāpaharā nṛṇām // KūrmP_1,47.15 //

na teṣu vidyate lobhaḥ krodho vā dvijasattamāḥ /

na caivāsti yugāvasthā janā jīvantyanāmayāḥ // KūrmP_1,47.16 //

yajanti satataṃ tatra varṇā vāyuṃ sanātanam /

teṣāṃ tasyātha sāyujyaṃ sārūpyaṃ ca salokatā // KūrmP_1,47.17 //

kapilā brāhmaṇāḥ proktā rājānaścāruṇāstathā /

pītā vaiśyāḥ smṛtāḥ kṛṣṇā dvīpe 'smin vṛṣalā dvijāḥ // KūrmP_1,47.18 //

śālmalasya tu vistārād dviguṇena samantataḥ /

saṃveṣṭya tu surodābdhiṃ kuśadvīpo vyavasthitaḥ // KūrmP_1,47.19 //

vidrumaścaiva hemaśca dyutimān puṣpavāṃstathā /

kuśeśayo hariścātha mandaraḥ sapta parvatāḥ // KūrmP_1,47.20 //

dhutapāpā śivā caiva pavitrā saṃmatā tathā /

vidyudambhā mahī ceti nadyastatra jalāvahāḥ // KūrmP_1,47.21 //

anyāśca śataśoviprā nadyo maṇijalāḥ śubhāḥ /

tāsu brahmāṇamīśānaṃ devādyāḥ paryupāsate // KūrmP_1,47.22 //

brāhmaṇā draviṇo viprāḥ kṣatriyāḥ śuṣmiṇastathā /

vaiśyāḥ snehāstu mandehāḥ śūdrāstatra prakīrtitāḥ // KūrmP_1,47.23 //

sarve vijñānasaṃpannā maitrādiguṇasaṃyutāḥ /

yathoktakāriṇaḥ sarve sarve bhūtahite ratāḥ // KūrmP_1,47.24 //

yajanti vividhairyajñairbrahmāṇaṃ parameṣṭhinam /

teṣāṃ ca brahmasāyujyaṃ sārūpyaṃ ca salokatā // KūrmP_1,47.25 //

kuśadvīpasya vistārād dviguṇena samantataḥ /

krauñcadvīpastato viprā veṣṭayitvā ghṛtodadhim // KūrmP_1,47.26 //

krauñco vāmanakaścaiva tṛtīyaścāndhakārakaḥ /
devāvṛcca vivindaśca puṇḍarīkastathaiva ca /
nāmnā ca saptamaḥ proktaḥ parvato dundubhisvanaḥ // KūrmP_1,47.27 //

gaurī kumudvitī caiva saṃdhyā rātrirmanojavā /

khyātiśca puṇḍarīkāca nadyaḥ prādhānyataḥ smṛtāḥ // KūrmP_1,47.28 //

puṣkarāḥ puṣkalā dhanyāstiṣyāstasya krameṇa vai /

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāścaiva dvijottamāḥ // KūrmP_1,47.29 //

arcayanti mahādevaṃ yajñadānasamādhibhiḥ /

vratopavāsairvividhairhemaiḥ svādhyāyatarpaṇaiḥ // KūrmP_1,47.30 //

teṣāṃ vai rudrasāyujyaṃ sārūpyaṃ cātidurlabham /

salokatā ca sāmīpyaṃ jāyate tatprasādataḥ // KūrmP_1,47.31 //

krauñcadvīpasya vistārād dviguṇena samantataḥ /

śākadvīpaḥ sthito viprā āveṣṭya dadhisāgaram // KūrmP_1,47.32 //

udayo raivataścaiva śyāmāko 'stagiristathā /

āmbikeyastathā ramyaḥ keśarī ceti parvatāḥ // KūrmP_1,47.33 //

sukumārī kumārī ca nalinī reṇukā tathā /

ikṣukā dhenukā caiva gabhastiśceti nimnagāḥ // KūrmP_1,47.34 //

āsāṃ pibantaḥ salilaṃ jīvante tatra mānavāḥ /

anāmayā hyaśokāśca rāgadveṣavivarjitāḥ // KūrmP_1,47.35 //

magāśca magadhāścaiva mānavā mandagāstathā /

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāścātra krameṇa tu // KūrmP_1,47.36 //

yajanti satataṃ devaṃ sarvalokaikasākṣiṇam /

vratopavāsairvividhairdevadevaṃ divākaram // KūrmP_1,47.37 //

teṣāṃ sūryeṇa sāyujyaṃ sāmīpyaṃ ca sarūpatā /

salokatā ca viprendrā jāyate tatprasādataḥ // KūrmP_1,47.38 //

śākadvīpaṃ samāvṛtya kṣīrodaḥ sāgaraḥ sthitaḥ /

śvetadvīpaśca tanmadhye nārāyaṇaparāyaṇāḥ // KūrmP_1,47.39 //

tatra puṇyā janapadā nānāścaryasamanvitāḥ /

śvetāstatra narā nityaṃ jāyante viṣṇutatparāḥ // KūrmP_1,47.40 //

nādhayo vyādhayastatra jarāmṛtyubhayaṃ na ca /

krodhalobhavinirmuktā māyāmātsaryavarjitāḥ // KūrmP_1,47.41 //

nityapuṣṭā nirātaṅkā nityānandāśca bhoginaḥ /

nārāyaṇaparāḥ sarve nārāyaṇaparāyaṇāḥ // KūrmP_1,47.42 //

kecid dhyānaparā nityaṃ yoginaḥ saṃyatendriyāḥ /

kecijjapanti tapyanti kecid vijñānino 'pare // KūrmP_1,47.43 //

anye nirbojayogena brahmabhāvena bhāvitāḥ /

dhyāyanti tat paraṃ vyoma vāsudevaṃ paraṃ padam // KūrmP_1,47.44 //

ekāntino nirālambā mahābhāgavatāḥ pare /

paśyanti paramaṃ brahma viṣṇavākhyaṃ tamasaḥ paraṃ // KūrmP_1,47.45 //

sarve caturbhujākārāḥ śaṅkhacakragadādharāḥ /

supītavāsasaḥ sarve śrīvatsāṅkitavakṣasaḥ // KūrmP_1,47.46 //

anye maheśvaraparāstripuṇḍrāṅkitamastakāḥ /

svayogodbhūtakiraṇā mahāgaruḍavāhanāḥ // KūrmP_1,47.47 //

sarvaśaktisamāyuktā nityānandāśca nirmalāḥ /

vasanti tatra puruṣā viṣṇorantaracāriṇaḥ // KūrmP_1,47.48 //

tatra nārāyaṇasyānyad durgamaṃ duratikramam /

nārāyaṇaṃ nāma puraṃ vyāsādyairupaśobhitam // KūrmP_1,47.49 //

hemaprākārasaṃsuktaṃ sphāṭikairmaṇḍapairyutam /
prabhāsahastrakalilaṃ durādharṣaṃ suśobhanam /
harmyaprākārasaṃyuktamaṭṭālakasamākulam // KūrmP_1,47.50 //

hemagopurasāhastrairnānāratnopaśobhitaiḥ /

śubhrāstaraṇasaṃyuktaṃ vicitraiḥ samalaṅkṛtam // KūrmP_1,47.51 //

nandanairvividhākāraiḥ stravantībhīśca śobhitam /

sarobhiḥ sarvato yuktaṃ vīṇāveṇunināditam // KūrmP_1,47.52 //

patākābhirvicitrābhiranekābhiśca śobhitam /

vīthībhiḥ sarvato yuktaṃ sopānai ratnabhūṣitaiḥ // KūrmP_1,47.53 //

nārīśatasahastrāḍhyaṃ divyagoyasamanvitam /
haṃsakāraṇḍavākīrṇaṃ cakravākopaśobhitam /
caturdvāramanaupamyamagamyaṃ devavidviṣām // KūrmP_1,47.54 //

tatra tatrāpsaraḥ saṅdhairnṛtyadbhirupaśobhitam /

nānāgītavidhānajñairdevānāmapi durlabhaiḥ // KūrmP_1,47.55 //

nānāvilāsasaṃpannaiḥ kāmukairatikomalaiḥ /

prabhūtacandravadanairnūpurārāvasaṃyutaiḥ // KūrmP_1,47.56 //

īṣatsmitaiḥ subimboṣṭhairbālamugdhamṛgekṣaṇaiḥ /

aśeṣavibhavopetairbhūṣitaistanumadhyamaiḥ // KūrmP_1,47.57 //

surājahaṃsacalanaiḥ suveṣairmadhurasvanaiḥ /

saṃlāpālāpakuśalairdivyābharaṇabhūṣaitaiḥ // KūrmP_1,47.58 //

stanabhāravinamraiśca madaghūrṇitalocanaiḥ /

nānāvarṇavicitrāṅgairnānābhogaratipriyaiḥ // KūrmP_1,47.59 //

praphullakusumodyānairitaścetaśca śobhitam /

asaṃkhyeyaguṇaṃ śuddhamāgamyaṃ tridaśairapi // KūrmP_1,47.60 //

śrīmatpavitraṃ devasya śrīpateramitaujasaḥ /

tasya madhye 'titejaskamuccaprākāratoraṇam // KūrmP_1,47.61 //

sthānaṃ pad vaiṣṇavaṃ divyaṃ yogināmapi durlabham /
tanmadhye bhagavānekaḥ puṇḍarīkadaladyutiḥ /
śete 'śeṣajagatsūtiḥ śeṣāhiśayane hariḥ // KūrmP_1,47.62 //

vicintyamāno yogīndraiḥ sanandanapurogamaiḥ /

svātmānandāmṛtaṃ pītvā paraṃ tat tamasaḥ param // KūrmP_1,47.63 //

supītavasano 'nanto mahāmāyo mahābhujaḥ /

kṣīrodakanyayā nityaṃ gṛhītacaraṇadvayaḥ // KūrmP_1,47.64 //

sā ca devī jagadvandyā pādamūle haripriyā /

samāste tanmanā nityaṃ pītvā nārāyaṇāmṛtam // KūrmP_1,47.65 //

na tatrādhārmikā yānti na ca devāntarāśrayāḥ /

vaikuṇṭhaṃ nāma tat sthānaṃ tridaśairapi vanditam // KūrmP_1,47.66 //

na me 'tra bhavati prajñā kṛtsnaśastannirūpaṇe /

etāvacchakyate vaktuṃ nārāyaṇapuraṃ hi tat // KūrmP_1,47.67 //

sa eva paramaṃ brahma vāsudevaḥ sanātanaḥ /

śete nārāyaṇaḥ śrīmān māyayā mohayañjagat // KūrmP_1,47.68 //

nārāyaṇādidaṃ jātaṃ tasminneva vyavasthitam /

tamevābhyeti kalpānte sa eva paramā gatiḥ // KūrmP_1,47.69 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhstryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge saptacatvāriṃśodhyāyaḥ

sūta uvāca
śākadvīpasya vistārād dviguṇena vyavasthitaḥ /
kṣīrārṇavaṃ samāśritya dvīpaḥ puṣkarasaṃvṛtaḥ // KūrmP_1,48.1 //

eka evātra viprendrāḥ parvato mānasottaraḥ /
yojanānāṃ sahastrāṇi sārdhaṃ pañcāśaducchritaḥ /
tāvadeva ca vistīrṇaḥ sarvataḥ parimaṇḍalaḥ // KūrmP_1,48.2 //

sa eva dvīpaḥ paścārdhe mānasottarasaṃjñitaḥ /

eka eva mahāsānuḥ saṃniveśād dvidhā kṛtaḥ // KūrmP_1,48.3 //

tasmin dvīpe smṛtau dvau tu puṇyau janapadau śubhau /
aparau mānasasyātha parvatasyānumaṇḍalau /
mahāvītaṃ smṛtaṃ varṣaṃ dhātakīkhaṇḍameva ca // KūrmP_1,48.4 //

svādūdakenodadhinā puṣkaraḥ parivāritaḥ /

tasmin dvīpe mahāvṛkṣo nyagrodho 'marapūjitaḥ // KūrmP_1,48.5 //

tasmin nivasati brahmā viśvātmā viśvabhāvanaḥ /

tatraiva muniśārdūlāḥ śivanārāyaṇālayaḥ // KūrmP_1,48.6 //

vasatyatra mahādevo haror'ddhahariravyayaḥ /
saṃpūjyamāno brahmādyaiḥ kumārādyaiśca yogibhiḥ /
gandharvaiḥ kinnarairyakṣairīśvaraḥ kṛṣṇapiṅgalaḥ // KūrmP_1,48.7 //

svasthāstatra prajāḥ sarvā brahmaṇā sadṛśatviṣaḥ /

nirāmayā viśokāśca rāgadveṣavivarjitāḥ // KūrmP_1,48.8 //

satyānṛte na tatrāstāṃ nottamādhamamadhyamāḥ /

na varṇāśramadharmāśca na nadyo na ca parvatāḥ // KūrmP_1,48.9 //

pareṇa puṣkarasyātha sthito mahān /

svādūdakasamudrastu samantād dvijasattamāḥ // KūrmP_1,48.10 //

pareṇa tasya mahatī dṛśyate lokasaṃsthitiḥ /

kāñcanī dviguṇā bhūmiḥ sarvā caiva śilopamā // KūrmP_1,48.11 //

tasyāḥ pareṇa śailastu maryādātmātmamaṇḍalaḥ /

prakāśaścāprakāśaśca lokālokaḥ sa ucyate // KūrmP_1,48.12 //

yojanānāṃ sahastrāṇi daśa tasyocchrayaḥ smṛtaḥ /

tāvāneva ca vistāro lokāloko mahāgiriḥ // KūrmP_1,48.13 //

samāvṛtya tu taṃ śailaṃ sarvato vai tamaḥ sthitam /

tamaścāṇḍakaṭāhena samantāt pariveṣṭitam // KūrmP_1,48.14 //

etai sapta mahālokāḥ pātālāḥ saptakīrtitāḥ /

brahmāṇḍasyaiṣa vistāraḥ saṃkṣepeṇa mayoditaḥ // KūrmP_1,48.15 //

aṇḍānāmīdṛśānāṃ tu koṭyo jñeyāḥ sahastraśaḥ /

sarvagatvāt pradhānasya kāraṇasyāvyayātmanaḥ // KūrmP_1,48.16 //

aṇḍeṣveteṣu sarveṣu bhuvanāni caturdaśa /

tatra tatra caturvaktrā rudrā nārāyaṇādayaḥ // KūrmP_1,48.17 //

daśottaramathaikaikamaṇḍāvaraṇasaptakam /

samantāt saṃsthitaṃ viprā yatra yānti manīṣiṇaḥ // KūrmP_1,48.18 //

anantamekamavyaktanādinidhanaṃ mahat /

atītya vartate sarvaṃ jagat prakṛtirakṣaram // KūrmP_1,48.19 //

anantatvamanantasya yataḥ saṃkhyā na vidyate /

tadavyaktamiti jñeyaṃ tad brahma paramaṃ padam // KūrmP_1,48.20 //

ananta eṣa sarvatra sarvasthāneṣu paṭhyate /

tasya pūrvaṃ mayāpyuktaṃ yattanmāhātmyamavyayam // KūrmP_1,48.21 //

gataḥ sa eṣa sarvatra sarvasthāneṣu vartate /
bhūmau rasātale caiva ākāśe pavane 'nale /
arṇaveṣu ca sarveṣu divi caiva na saśayaḥ // KūrmP_1,48.22 //

tathā tamasi sattve ca eṣa eva mahādyutiḥ /

anekadhā vibhaktāṅgaḥ krīḍate puruṣottamaḥ // KūrmP_1,48.23 //

maheśvaraḥ paro 'vyaktādaṇḍamavyaktasaṃbhavam /

aṇḍād brahmā samutpannastena sṛṣṭamidaṃ jagat // KūrmP_1,48.24 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge aṣṭacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ
atītānāgatānīha yāni manvantarāṇi tu /
tāni tvaṃ kathayāsmākaṃ vyāsāṃśca dvāpare yuge // KūrmP_1,49.1 //

vedaśākhāpraṇayanaṃ devadevasya dhīmataḥ /

tathāvatārān dharmārthamīśānasya kalau yuge // KūrmP_1,49.2 //

kiyanto devadevasya śiṣyāḥ kaliyugeṣu vai /

etat sarvaṃ samāsena sūta vaktumihārhasi // KūrmP_1,49.3 //

sūta uvāca
manuḥ svāyaṃbhuvaḥ pūrvaṃ tataḥ svārociṣo manuḥ /
uttamastāmasaścaiva raivataścākṣuṣastathā // KūrmP_1,49.4 //

ṣaḍete manavo 'tītāḥ sāṃprataṃ tu raveḥ sutaḥ /

vaivasvato 'yaṃ yasyaitat saptamaṃ vartate 'ntaram // KūrmP_1,49.5 //

svāyaṃbhuvaṃ tu kathitaṃ kalpādāvantaraṃ mayā /

ata ūrdhvaṃ nibodhadhvaṃ manoḥ svārociṣasya tu // KūrmP_1,49.6 //

pārāvatāśca tuṣitā devāḥ svārociṣe 'ntare /

vipaścinnāma devendro babhūvāsurasūdanaḥ // KūrmP_1,49.7 //

ūrjastambhastathā prāṇo dānto 'tha vṛṣabhastathā /

timiraścārvarīvāṃśca sapta saptarṣayo 'bhavan // KūrmP_1,49.8 //

caitrakiṃpuruṣādyāśca sutāḥ svārociṣasya tu /

dvitīyamatadākhyātamantaraṃ śṛṇu cottaram // KūrmP_1,49.9 //

tṛtīye 'pyantare viprā uttamo nāma vai manuḥ /

suśāntistatra devendro babhūvāmitrakarṣaṇaḥ // KūrmP_1,49.10 //

sudhāmānastathā satyāḥ śivāścātha pratardanāḥ /

vaśavartinaśca pañcaite gaṇā dvādaśakāḥ smṛtāḥ // KūrmP_1,49.11 //

rajordhvaścordhvabāhuśca sabalaścānayastathā /

sutapāḥ śukra ityete sapta saptarṣayo 'bhavan // KūrmP_1,49.12 //

tāmasasyāntare devāḥ surā vāharayastathā /

satyāśca sudhiyaścaiva saptaviṃśatikā gaṇāḥ // KūrmP_1,49.13 //

śibirindrastathaivāsīcchatayajñopalakṣaṇaḥ /

babhūva śaṅkare bhakto mahādevārcane rataḥ // KūrmP_1,49.14 //

jyotirdharmā pṛthuḥ kāvyaścaitrognirvanakastathā /

pīvarastvṛṣayo hyete sapta tatrāpi cāntare // KūrmP_1,49.15 //

pañcame cāpi viprendrā raivato nāma nāmataḥ /

manurvasuśca tatrendro babhūvāsuramardanaḥ // KūrmP_1,49.16 //

amitābhā bhūtarayā vaikuṇṭhāḥ svacchamedhasaḥ /

ete devagaṇāstatra caturdaśa caturdaśa // KūrmP_1,49.17 //

hiraṇyaromā vedaśrīrūrdhvabāhustathaiva ca /
vedabāhuḥ sudhāmā ca parjanyaśca mahāmuniḥ /
ete saptarṣayo viprāstatrāsan raivate 'ntare // KūrmP_1,49.18 //

svārociṣaścottamaśca tāmaso raivatastathā /

priyavratānvayā hyete catvāro manavaḥ smṛtāḥ // KūrmP_1,49.19 //

ṣaṣṭhe manvantare cāsīccākṣuṣastu manurdvijāḥ /

manojavastathaivendro devānapi nibodhataḥ // KūrmP_1,49.20 //

ādyāḥ prasūtā bhāvyāśca pṛthugāśca divaukasaḥ /

mahānubhāvā lekhyāśca pañcaite hyaṣṭakā gaṇāḥ // KūrmP_1,49.21 //

sumedhā virajāścaiva haviṣmānuttamo madhuḥ /

atināmā sahiṣṇuśca saptāsannṛṣayaḥ śubhāḥ // KūrmP_1,49.22 //

vivasvataḥ suto viprāḥ śrāddhadevo mahādyutiḥ /

manuḥ sa vartate dhīmān sāṃprataṃ saptame 'ntare // KūrmP_1,49.23 //

ādityā vasavo rudrā devāstatra marudgaṇāḥ /

purandarastathaivendro babhūva paravīrahā // KūrmP_1,49.24 //

vasiṣṭhaḥ kaśyapaścātrirjamadagniśca gautamaḥ /

viśvāmitro bharadvājaḥ sapta saptarṣayo 'bhavan // KūrmP_1,49.25 //

viṣṇuśaktiranaupamyā sattvodriktā sthitā sthitau /

tadaṃśabhūtā rājānaḥ sarve ca tridivaukasaḥ // KūrmP_1,49.26 //

svāyaṃbhuve 'ntare pūrvamākūtyāṃ mānasaḥ sutaḥ /

ruceḥ prajāpateryajñastadaṃśenābhavad dvijāḥ // KūrmP_1,49.27 //

tataḥ punarasau devaḥ prāpte svārociṣe 'ntare /

tuṣitāyāṃ samutpannastuṣitaiḥ saha daivataiḥ // KūrmP_1,49.28 //

auttame 'pyantare viṣṇuḥ satyaiḥ saha surottamaiḥ /

satyāyāmabhavat satyaḥ satyarūpo janārdanaḥ // KūrmP_1,49.29 //

tāmasasyāntare caiva saṃprāpte punareva hi /

haryāyāṃ haribhirdevairharirevābhavaddhariḥ // KūrmP_1,49.30 //

raivate 'pyantare caiva saṃbhūtyāṃ mānaso 'bhavat /

saṃbhūto mānasaiḥ sārdhaṃ devaiḥ saha mahādyutiḥ // KūrmP_1,49.31 //

cākṣuṣe 'pyantare caiva vaikuṇṭhaḥ puruṣottamaḥ /

vikuṇṭhāyāmasau jajñe vaikuṇṭhairdaivataiḥ saha // KūrmP_1,49.32 //

manvantare 'tra saṃprāpte tathā vaivasvate 'ntare /

vāmanaḥ kaśyapād viṣṇuradityāṃ saṃbabhūva ha // KūrmP_1,49.33 //

tribhiḥ kramairimāṃllokāñjitvā yena mahātmanā /

purandarāya trailokyaṃ dattaṃ nihatakaṇṭakam // KūrmP_1,49.34 //

ityetāstanavastasya sapta manvantareṣu vai /

sapta caivābhavan viprā yābhiḥ saṃrakṣitāḥ prajāḥ // KūrmP_1,49.35 //

yasmād viṣṭamidaṃ kṛtsnaṃ vāmanena mahātmanā /

tasmāt sa vai smṛto viṣṇurviśerdhātoḥ praveśanāt // KūrmP_1,49.36 //

eṣa sarvaṃ sṛjatyādau pāti hanti ca keśavaḥ /

bhūtāntarātmā bhagavān nārāyaṇa iti śrutiḥ // KūrmP_1,49.37 //

ekāṃśena jagat sarvaṃ vyāpya nārāyaṇaḥ sthitaḥ /

caturdhā saṃsthito vyāpī saguṇo nirguṇo 'pi ca // KūrmP_1,49.38 //

ekā bhagavato mūrtirjñānarūpā śivāmalā /

vāsudevābhidhānā sā guṇātītā suniṣkalā // KūrmP_1,49.39 //

dvitīyā kālasaṃjñānyā tāmasī śeṣasaṃjñitā /

nihanti sakalaṃ cānte vaiṣṇavī paramā tanuḥ // KūrmP_1,49.40 //

sattvodriktā tathaivānyā pradyumneti ca saṃjñitā /

jagat sthāpayate sarvaṃ sa viṣṇuḥ prakṛtirdhruvā // KūrmP_1,49.41 //

caturtho vāsudevasya mūrtirbrāhmīti saṃjñitā /

rājasī cāniruddhākhyā pradyumnaḥ sṛṣṭikārikā // KūrmP_1,49.42 //

yaḥ svapityakhilaṃ bhūtvā pradyumnena saha prabhuḥ /

nārāyaṇākhyo brahmāsau prijāsargaṃ karoti saḥ // KūrmP_1,49.43 //

yā sā nārāyaṇatanuḥ pradyumnākhyā munīśvarāḥ /

tayā saṃmohayed viśvaṃ sadevāsuramānuṣam // KūrmP_1,49.44 //

saiva sarvajagatsūtiḥ prakṛtiḥ parikīrtitā /

vāsudevo hyanantātmā kevalo nirguṇo hariḥ // KūrmP_1,49.45 //

pradhānaṃ puruṣaḥ kālastattvatrayamanuttamam /

vāsudevātmakaṃ nityametad vijñāya mucyate // KūrmP_1,49.46 //

ekaṃ cedaṃ catuṣpādaṃ caturdhā punaracyutaḥ /

bibheda vāsudevo 'sau pradyumno hariravyayaḥ // KūrmP_1,49.47 //

kṛṣṇadvaipāyano vyāso viṣṇurnārāyaṇaḥ svayam /

apāntaratamāḥ pūrvaṃ svecchayā hyabhavaddhariḥ // KūrmP_1,49.48 //

anādyantaṃ paraṃ brahma na devā narṣayo viduḥ /

eko 'yaṃ veda bhagavān vyāso nārāyaṇaḥ prabhuḥ // KūrmP_1,49.49 //

ityetad viṣṇumāhātmyamuktaṃ vo munipuṅgavāḥ /

etat satyaṃ punaḥ satyamevaṃ jñātvā na muhyati // KūrmP_1,49.50 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ekonapañcāśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
asmin manvantare pūrvaṃ vartamāne mahān vibhuḥ /
dvāpare prathame vyāso manuḥ svāyaṃbhuvo mataḥ // KūrmP_1,50.1 //

bibheda bahudhā vedaṃ niyogād brahmaṇaḥ prabhoḥ /

dvitīye dvāpare caiva vedavyāsaḥ prajāpatiḥ // KūrmP_1,50.2 //

tṛtīye cośanā vyāsaścaturthe syād bṛhaspatiḥ /

savitā pañcame vyāsaḥ ṣaṣṭhe mṛtyuḥ prakīrtitaḥ // KūrmP_1,50.3 //

saptame ca tathaivendro vasiṣṭhaścāṣṭame mataḥ /

sārasvataśca navame tridhāmā daśame smṛtaḥ // KūrmP_1,50.4 //

ekādaśe tu trivṛṣaḥ śatatejāstataḥ paraḥ /

trayodaśe tathā dharmastarakṣustu caturdaśe // KūrmP_1,50.5 //

tryāruṇirvai pañcadaśe ṣoḍaśe tu dhanañjayaḥ /

kṛtañjayaḥ saptadaśe hyaṣṭādaśe ṛtañjayaḥ // KūrmP_1,50.6 //

tato vyāso bharadvājastasmādūrdhvaṃ tu gautamaḥ /

rājaśravāścaikaviṃśastasmācchuṣmāyaṇaḥ paraḥ // KūrmP_1,50.7 //

tṛṇabindustrayoviṃśe vālmīkistatparaḥ smṛtaḥ /

pañcaviśe tathā śaktiḥ ṣaḍviṃśe tu parāśaraḥ // KūrmP_1,50.8 //

saptaviṃśe tathā vyāso jātūkarṇo mahāmuniḥ /
aṣṭāviṃśe punaḥ prāpte hyasmin vai dvāpare dvijāḥ /
parāśarasuto vyāsaḥ kṛṣṇadvaipāyano 'bhavat // KūrmP_1,50.9 //

sa eva sarvavedānāṃ purāṇānāṃ pradarśakaḥ /

pārāśaryo mahāyogī kṛṣṇadvaipāyano hariḥ // KūrmP_1,50.10 //

ārādhya devamīśānaṃ dṛṣṭvā sāmbaṃ trilocanam /

tatprasādādasau vyāsaṃ vedānāmakarot prabhuḥ // KūrmP_1,50.11 //

atha śiṣyān prijagrāha caturo vedapāragān /
jaiminiṃ ca sumantuṃ ca vaiśampāyanameva ca /
pailaṃ teṣāṃ caturthaṃ ca pañcamaṃ māṃ mahāmuniḥ // KūrmP_1,50.12 //

ṛgvedaśrāvakaṃ pailaṃ jagrāha sa mahāmuniḥ /

yajurvedapravaktāraṃ vaiśampāyanameva ca // KūrmP_1,50.13 //

jaiminiṃ sāmavedasya śrāvakaṃ sonvapadyata /
tathaivātharvavedasya sumantumṛṣisattamam /
itihāsapurāṇāni pravaktuṃ māmayojayat // KūrmP_1,50.14 //

eka āsīdyajurvedastaṃ caturdhā vyakalpayat /

cāturhetramabhūd yasmiṃstena yajñamathākarot // KūrmP_1,50.15 //

ādhvaryavaṃ yajurbhiḥ syādṛgbhirhetraṃ dvijottamāḥ /

audgātraṃ sāmabhiścakre brahmatvaṃ cāpyatharvabhiḥ // KūrmP_1,50.16 //

tataḥ sa ṛca uddhṛtya ṛgvedaṃ kṛtavān prabhuḥ /

yajūṃṣi ca yajurvedaṃ sāmavedaṃ ca sāmabhiḥ // KūrmP_1,50.17 //

ekaviṃśatibhedena ṛgvedaṃ kṛtavān purā /

śākhānāṃ tu śatenaiva yajurvedamathākarot // KūrmP_1,50.18 //

sāmavedaṃ sahastreṇa śākhānāṃ prabibheda saḥ /

atharvāṇamatho vedaṃ bibheda navakena tu // KūrmP_1,50.19 //

bhedairaṣṭādaśairvyāsaḥ purāṇaṃ kṛtavān prabhuḥ /

so 'yamekaścatuṣpādo vedaḥ pūrvaṃ purātanāt // KūrmP_1,50.20 //

oṅkāro brahmaṇo jātaḥ sarvadoṣaviśodhanaḥ /

vedavedyo hi bhagavān vāsudevaḥ sanātanaḥ // KūrmP_1,50.21 //

sa gīyate paro vede yo vedainaṃ sa vedavit /

etat parataraṃ brahma jyotirānandamuttamam // KūrmP_1,50.22 //

vedavākyoditaṃ tattvaṃ vāsudevaḥ paraṃ padam /

vedavedyamimaṃ vetti vedaṃ vedaparo muniḥ // KūrmP_1,50.23 //

avedaṃ paramaṃ vetti vedaniṣṭhaḥ sadeśvaraḥ /
sa vedavedyo bhagavān vedamūrtirmaheśvaraḥ /
sa eva vedo vedyaśca tamevāśritya mucyate // KūrmP_1,50.24 //

ityedakṣaraṃ vedyamoṅkāraṃ vedamavyayam /

avedaṃ ca vijānāti pārāśaryo mahāmuniḥ // KūrmP_1,50.25 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge pañcāśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
vedavyāsāvatārāṇi dvāpare kathitāni tu /
mahādevāvatārāṇi kalau śṛṇuta suvratāḥ // KūrmP_1,51.1 //

ādye kaliyuge śveto devadevo mahādyutiḥ /

nāmnā hitāya viprāṇāmabhūd vaivasvate 'ntare // KūrmP_1,51.2 //

himavacchikhare ramye chagale parvatottame /

tasya śiṣyāḥ śikhāyuktā vabhūvuramitaprabhāḥ // KūrmP_1,51.3 //

śvetaḥ śvetaśikhaścaiva śvetāsyaḥ śvetalohitaḥ /

catvāraste mahātmāno brāhmaṇā vedapāragāḥ // KūrmP_1,51.4 //

subhāno damanaścātha suhotraḥ kaṅkaṇastathā /

lokākṣiratha yogīndro jaigīṣavyastu saptame // KūrmP_1,51.5 //

aṣṭame dadhivāhaḥ syānnavame vṛṣabhaḥ prabhuḥ /

bhṛgustu daśame proktastasmādugraḥ paraḥ smṛtaḥ // KūrmP_1,51.6 //

dvādaśe 'triḥ samākhyāto balī cātha trayodaśe /

caturdaśe gautamastu vedaśīrṣā tataḥ param // KūrmP_1,51.7 //

gokarṇaścābhavat tasmād guhāvāsaḥ śikhaṇḍyatha /

jaṭāmālyaṭṭahāsaśca dāruko lāṅgalī kramāt // KūrmP_1,51.8 //

śvetastathā paraḥ śūlī ḍiṇḍī muṇḍī ca vai kramāt /

sahiṣṇuḥ somaśarmā ca nakulīśo 'ntime prabhuḥ // KūrmP_1,51.9 //

vaivasvate 'ntare śaṃbhoravatārāstriśūlinaḥ /
aṣṭāviṃśatirākhyātā hyante kaliyuge prabhoḥ /
tīrthe kāyāvatāre syād deveśo nakulīśvaraḥ // KūrmP_1,51.10 //

tatra devādidevasya catvāraḥ sutapodhanāḥ /

śiṣyā babhūvuścānyeṣāṃ pratyekaṃ munipuṅgavāḥ // KūrmP_1,51.11 //

prasannamanaso dāntā aiśvarīṃ bhaktimāśritāḥ /

krameṇa tān pravakṣyāmi yogino yogavittamān // KūrmP_1,51.12 //

śvetaḥ śvetaśikhaścaiva śvetāsyaḥ śvetalohitaḥ /
dundubhiḥ śatarūpaśca ṛcīkaḥ ketumāṃstathā /
vikeśaśca viśokaśca viśāpaśśāpanāśanaḥ // KūrmP_1,51.13 //

sumukho durmukhaścaiva durdamo duratikramaḥ /

sanaḥ sanātanaścaiva mukāraśca sanandanaḥ // KūrmP_1,51.14 //

dālabhyaśca mahāyogī dharmātmano mahaujasaḥ /

sudhāmā virajāścaiva śaṅkhapātraja eva ca // KūrmP_1,51.15 //

sārasvatastathā megho ghanavāhaḥ suvāhanaḥ /

kapilaścāsuriścaiva voḍhuḥ pañcaśikho muniḥ // KūrmP_1,51.16 //

parāśaraśca gargaśca bhārgavaścāṅgirāstathā /

balabandhurnirāmitraḥ ketuśṛṅgastapodhanaḥ // KūrmP_1,51.17 //

lambodaraśca lambaśca lāmbākṣo lambakeśakaḥ /

sarvajñaḥ samabuddhiśca sādhyaḥ satyastathaiva ca // KūrmP_1,51.18 //

śudhāmā kāśyapaścaiva vasiṣṭho virajāstathā /

atrirugrastathā caiva śravaṇo 'tha śraviṣṭhakaḥ // KūrmP_1,51.19 //

kuṇiśca kuṇibāhuśca kuśarīraḥ kunetrakaḥ /

kaśyapohyuśanā caiva cyavano 'tha bṛhaspatiḥ // KūrmP_1,51.20 //

utathyo vāmadevaśca mahākāyo mahānilaḥ /

vācaśravāḥ supīkaśca śyāvāśvaḥ sapathīśvaraḥ // KūrmP_1,51.21 //

hariṇyanābhaḥ kauśalyo lokākṣiḥ kuthumistathā /

sumanturvarcarī vidvān kabandhaḥ kuśikandharaḥ // KūrmP_1,51.22 //

plakṣo dārbhāyaṇiścaiva ketumān gautamastathā /

bhallāpī madhupiṅgaśca śvetaketustaponidhiḥ // KūrmP_1,51.23 //

uśijo bṛhadukthaśca devalaḥ kapireva ca /

śālihotro 'gniveśyaśca yuvanāśvaḥ śaradvasuḥ // KūrmP_1,51.24 //

chagalaḥ kuṇḍakarṇaśca kumbhaścaiva pravāhakaḥ /

ulūko vidyutaścaiva śādvalo hyāśvalāyanaḥ // KūrmP_1,51.25 //

akṣapādaḥ kumāraśca ulūko vatsa eva ca /

kuśikaścaiva gargaśca mitrako ṛṣya eva ca // KūrmP_1,51.26 //

śiṣyā ete mahātmānaḥ sarvovarteṣu yoginām /

vimalā brahmabhūyiṣṭhā jñānayogaparāyaṇāḥ // KūrmP_1,51.27 //

kurvanti cāvatārāṇi brāhmaṇānāṃ hitāya hi /

yogeśvarāṇāmādeśād vedasaṃsthāpanāya vai // KūrmP_1,51.28 //

ye brāhmaṇāḥ saṃsmaranti namasyanti ca sarvadā /

tarpayantyarcayantyetān brahmavidyāmavāpnuyuḥ // KūrmP_1,51.29 //

idaṃ vaivasvataṃ proktamantaraṃ vistareṇa tu /

bhaviṣyati ca sāvarṇo dakṣasāvarṇa eva ca // KūrmP_1,51.30 //

daśamo brahmasāvarṇo dharmasāvarṇa eva ca /
dvādaśo rudrasāvarṇo rocamānastrayodaśaḥ /
bhautyaścaturdaśaḥ prokto bhaviṣyā manavaḥ kramāt // KūrmP_1,51.31 //

ayaṃ vaḥ kathito hyaṃśaḥ pūrvo nārāyaṇeritaḥ /

bhūtabhavyairvartamānairākhyānairupabṛṃhitaḥ // KūrmP_1,51.32 //

yaḥ paṭhecchṛṇuyād vāpi śrāvayed vā dvijottamān /

sa sarvapāpanirmukto brahmaṇā saha modate // KūrmP_1,51.33 //

paṭhed devālaye snātvā nadītīreṣu caiva hi /

nārāyaṇaṃ namaskṛtya bhāvena puruṣottamam // KūrmP_1,51.34 //

namo devādidevāya devānāṃ paramātmane /

puruṣāya purāṇāya viṣṇave kūrmarūpiṇe // KūrmP_1,51.35 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge ekapañcāśo 'dhyāyaḥ

uparivibhāgaḥ

ṛṣaya ūcuḥ
bhavatā kathitaḥ samyak sargaḥ svāyaṃbhuvastataḥ /
brahmāṇḍasyāsya vistāro manvantaraviniścayaḥ // KūrmP_2,1.1 //

tatreśvareśvaro devo varṇibhirdharmatatparaiḥ /

jñānayogaratairnityamārādhyaḥ kathitastvayā // KūrmP_2,1.2 //

tadvadāśeṣasaṃsāraduḥ khanāśamanuttamam /

jñānaṃ brahmaikaviṣayaṃ yena paśyema tatparam // KūrmP_2,1.3 //

tvaṃ hi nārāyaṇātsākṣāt kṛṣṇadvaipāyanāt prabho /

avāptākhilavijñānastattvāṃ pṛcchāmahe punaḥ // KūrmP_2,1.4 //

śrutvā munīnāṃ tad vākyaṃ kṛṣṇadvaipāyanaṃ prabhum /

sūtaḥ paurāṇikaḥ smṛtvā bhāṣituṃ hyupacakrame // KūrmP_2,1.5 //

athāsminnantare vyāsaḥ kṛṣṇadvaipāyanaḥ svayam /

ājagāma muniśreṣṭhā yatra satraṃ samāsate // KūrmP_2,1.6 //

taṃ dṛṣṭvā vedavidvāṃsaṃ kālameghasamadyutim /

vyāsaṃ kamalapatrākṣaṃ praṇemurdvijapuṅgavāḥ // KūrmP_2,1.7 //

papāta daṇḍavad bhūmau dṛṣṭvāsau romaharṣaṇaḥ /

pradakṣiṇīkṛtya guruṃ prāñjaliḥ pārśvago 'bhavat // KūrmP_2,1.8 //

pṛṣṭāste 'nāmayaṃ viprāḥ śaunakādyā mahāmunim /

samāśvāsyāsanaṃ tasmai tadyogyaṃ samakalpayan // KūrmP_2,1.9 //

athaitānabravīd vākyaṃ parāśarasutaḥ prabhuḥ /

kaccinna tapaso hāniḥ svādhyāyasya śrutasya ca // KūrmP_2,1.10 //

tataḥ sa sūtaḥ svaguruṃ praṇamyāha mahāmunim /

jñānaṃ tad brahmaviṣayaṃ munīnāṃ vaktumarhasi // KūrmP_2,1.11 //

ime hi munayaḥ śāntāstāpasā dharmatatparāḥ /

śuśrūṣā jāyate caiṣāṃ vaktumarhasi tattvataḥ // KūrmP_2,1.12 //

jñānaṃ vimuktidaṃ divyaṃ yanme sākṣāt tvayoditam /

munīnāṃ vyāhṛtaṃ pūrvaṃ viṣṇunā kūrmarūpiṇā // KūrmP_2,1.13 //

śrutvā sūtasya vacanaṃ muniḥ satyavatīsutaḥ /

praṇamya śirasā rudraṃ vacaḥ prāha sukhāvaham // KūrmP_2,1.14 //

vyāsa uvāca
vakṣye devo mahādevaḥ pṛṣṭo yogīśvaraiḥ purā /
sanatkumārapramukhaiḥ svayaṃ yatsamabhāṣata // KūrmP_2,1.15 //

sanatkumāraḥ sanakastathaiva ca sanandanaḥ /

aṅgirā rudrasahito bhṛguḥ paramadharmavit // KūrmP_2,1.16 //

kaṇādaḥ kapilo yogī vāmadevo mahāmuniḥ /

śukro vasiṣṭho bhagavān sarve saṃyatamānasāḥ // KūrmP_2,1.17 //

parasparaṃ vicāryaite saṃśayāviṣṭacetasaḥ /

taptavantastapo ghoraṃ puṇye badarikāśrame // KūrmP_2,1.18 //

apaśyaṃste mahāyogamṛṣiṃ dharmasutaṃ śucim /

nārāyaṇamanādyantaṃ nareṇa sahitaṃ tadā // KūrmP_2,1.19 //

saṃstūya vividhaiḥ stotraiḥ sarve vedasamudbhavaiḥ /

praṇemurbhaktisaṃyuktā yogino yogavittamam // KūrmP_2,1.20 //

vijñāya vāñchitaṃ teṣāṃ bhagavānapi sarvavit /

prāha gambhīrayā vācā kimarthaṃ tapyate tapaḥ // KūrmP_2,1.21 //

abruvan hṛṣṭamanaso viśvātmānaṃ sanātanam /

sākṣānnārāyaṇaṃ devamāgataṃ siddhisūcakam // KūrmP_2,1.22 //

vayaṃ saṃśayamāpannāḥ sarve vai brahmavādinaḥ /

bhavantamekaṃ śaraṇaṃ prapannāḥ puruṣottamam // KūrmP_2,1.23 //

tvaṃ hi tad vettha paramaṃ sarvajño bhagavānṛṣiḥ /

nārāyaṇaḥ svayaṃ sākṣāt purāṇo 'vyaktapūruṣaḥ // KūrmP_2,1.24 //

nahyanyo vidyate vettā tvāmṛte parameśvara /

śuśrūṣāsmākamakhilaṃ saṃśayaṃ chettumarhasi // KūrmP_2,1.25 //

kiṃ kāraṇamidaṃ kṛtsnaṃ ko 'nusaṃsarate sadā /

kaścidātmā ca kā muktiḥ saṃsāraḥ kiṃnimittakaḥ // KūrmP_2,1.26 //

kaḥ saṃsārayatīśānaḥ ko vā sarvaṃ prapaśyati /

kiṃ tat parataraṃ brahma sarvaṃ no vaktumarhasi // KūrmP_2,1.27 //

evamukte tu munayaḥ prāpaśyan puruṣottamam /

vihāya tāpasaṃ rūpaṃ saṃsthitaṃ svena tejasā // KūrmP_2,1.28 //

vibhrājamānaṃ vimalaṃ prabhāmaṇḍalamaṇḍitam /

śrīvatsavakṣasaṃ devaṃ taptajāmbūnadaprabham // KūrmP_2,1.29 //

śaṅkhacakragadāpāṇiṃ śārṅgahastaṃ śriyāvṛtam /

na dṛṣṭastatkṣaṇādeva narastasyaiva tejasā // KūrmP_2,1.30 //

tadantare mahādevaḥ śaśāṅkāṅkitaśekharaḥ /

prasādābhimukho rudraḥ prādurāsīnmaheśvaraḥ // KūrmP_2,1.31 //

nirīkṣya te jagannāthaṃ trinetraṃ candrabhūṣaṇam /

tuṣṭuvurhṛṣṭamanaso bhaktyā taṃ parameśvaram // KūrmP_2,1.32 //

jayeśvara mahādeva jaya bhūtapate śiva /

jayāśeṣamunīśāna tapasābhiprapūjita // KūrmP_2,1.33 //

sahasramūrte viśvātman jagadyantrapravartaka /

jayānanta jagajjanmatrāṇasaṃhārakāraṇa // KūrmP_2,1.34 //

sahasracaraṇeśāna śaṃbho yogīndravandita /

jayāmbikāpate deva namaste parameśvara // KūrmP_2,1.35 //

saṃstuto bhagavānīśastryambako bhaktavatsalaḥ /

samāliṅgya hṛṣīkeśaṃ prāha gambhīrayā girā // KūrmP_2,1.36 //

kimarthaṃ puṇḍarīkākṣa munīndrā brahmavādinaḥ /

imaṃ samāgatā deśaṃ kiṃ vā kāryaṃ mayācyuta // KūrmP_2,1.37 //

ākarṇya bhagavadvākyaṃ devadevo janārdanaḥ /

prāha devo mahādevaṃ prasādābhimukhaṃ sthitam // KūrmP_2,1.38 //

ime hi munayo deva tāpasāḥ kṣīṇakalmaṣāḥ /

abhyāgatā māṃ śaraṇaṃ samyagdarśanakāṅkṣiṇaḥ // KūrmP_2,1.39 //

yadi prasanno bhagavān munīnāṃ bhāvitātmanām /

sannidhau mama tajjñānaṃ divyaṃ vaktumihārhasi // KūrmP_2,1.40 //

tvaṃ hi vettha svamātmānaṃ na hyanyo vidyate śiva /

tatastvamātmanātmānaṃ munīndrebhyaḥ pradarśaya // KūrmP_2,1.41 //

evamuktvā hṛṣīkeśaḥ provāca munipuṅgavān /

pradarśayan yogasiddhiṃ nirīkṣya vṛṣabhadhvajam // KūrmP_2,1.42 //

saṃdarśanānmaheśasya śaṅkarasyātha śūlinaḥ /

kṛtārthaṃ svayamātmānaṃ jñātumarhatha tattvataḥ // KūrmP_2,1.43 //

praṣṭumarhatha viśveśaṃ pratyakṣaṃ purataḥ sthitam /

mamaiva sannidhāveṣa yathāvad vaktumīśvaraḥ // KūrmP_2,1.44 //

niśamya viṣṇuvacanaṃ praṇamya vṛṣabhadhvajam /

sanatkumārapramukhāḥ pṛcchanti sma maheśvaram // KūrmP_2,1.45 //

athāsminnantare divyamāsanaṃ vimalaṃ śivam /

kimapyacintyaṃ gaganādīśvarārhaṃ samudbabhau // KūrmP_2,1.46 //

tatrāsasāda yogātmā viṣṇunā saha viśvakṛt /

tejasā pūrayan viśvaṃ bhāti devo maheśvaraḥ // KūrmP_2,1.47 //

taṃ te devādideveśaṃ śaṅkaraṃ brahmavādinaḥ /

vibhrājamānaṃ vimale tasmin dadṛśurāsane // KūrmP_2,1.48 //

yaṃ prapaśyantiyogasthāḥ svātmanyātmānamīśvaramā /

ananyatejasaṃ śāntaṃ śivaṃ dadṛśire kila // KūrmP_2,1.49 //

yataḥ prasūtirbhūtānāṃ yatraitat pravilīyate /

tamāsanasthaṃ bhūtānāmīśaṃ dadṛśire kila // KūrmP_2,1.50 //

yadantarā sarvametad yato 'bhinnamidaṃ jagat /

sa vāsudevamāsīnaṃ tamīśaṃ dadṛśuḥ kila // KūrmP_2,1.51 //

provāca pṛṣṭo bhagavān munīnāṃ parameśvaraḥ /

nirīkṣya puṇḍarīkākṣaṃ svātmayogamanuttamam // KūrmP_2,1.52 //

tacchṛṇudhvaṃ yathānyāyamucyamānaṃ mayānaghāḥ /

praśāntamānasāḥ sarve jñānamīśvarabhāṣitam // KūrmP_2,1.53 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge (īśvaragītāsu) prathamo 'dhyāyaḥ

īśvara uvāca
avācyametad vijñānamātmaguhyaṃ sanātanam /
yanna devā vijānanti yatanto 'pi dvijātayaḥ // KūrmP_2,2.1 //

idaṃ jñānaṃ samāśritya brahmabhūtā dvijottamāḥ /

na saṃsāraṃ prapadyante pūrve 'pi brahmavādinaḥ // KūrmP_2,2.2 //

guhyād guhyatamaṃ sākṣād gopanīyaṃ prayatnataḥ /

vakṣye bhaktimatāmadya yuṣmākaṃ brahmavādinām // KūrmP_2,2.3 //

ātmāyaḥ kevalaḥ svasthaḥ śāntaḥ sūkṣmaḥ sanātanaḥ /

asti sarvāntaraḥ sākṣāccinmātrastamasaḥ paraḥ // KūrmP_2,2.4 //

so 'ntaryāmī sa puruṣaḥ sa prāṇaḥ sa maheśvaraḥ /

sa kālo 'gnistadavyaktaṃ sa evedamiti śrutiḥ // KūrmP_2,2.5 //

asmād vijāyate viśvamatraiva pravilīyate /

sa māyī māyayā baddhaḥ karoti vividhāstanūḥ // KūrmP_2,2.6 //

na cāpyayaṃ saṃsarati na ca saṃsārayet prabhuḥ /

nāyaṃ pṛthvī na salilaṃ na tejaḥ pavano nabhaḥ // KūrmP_2,2.7 //

na prāṇe na mano 'vyaktaṃ na śabdaḥ sparśa eva ca /

na rūparasagandhāśca nāhaṃ kartā na vāgapi // KūrmP_2,2.8 //

na pāṇipādau no pāyurna copasthaṃ dvijottamāḥ /
na kartā na ca bhoktā vā na ca prakṛtipūruṣau /
na māyā naiva ca prāścaitanyaṃ paramārthataḥ // KūrmP_2,2.9 //

yathā prakāśatamasoḥ sambandho nopapadyate /

tadvadaikyaṃ na saṃbandhaḥ prapañcaparamātmanoḥ // KūrmP_2,2.10 //

chāyātapau yathā loke parasparavilakṣaṇau /

tadvat prapañcapuruṣau vibhinnau paramārthataḥ // KūrmP_2,2.11 //

yadyātmā malino 'svastho vikārī syāt svabhāvataḥ /

nahi tasya bhavenmuktirjanmāntaraśatairapi // KūrmP_2,2.12 //

paśyanti munayo yuktāḥ svātmānaṃ paramārthataḥ /

vikārahīnaṃ nirduḥ khamānandātmānamavyayam // KūrmP_2,2.13 //

ahaṃ kartā sukhī duḥ khī kṛśaḥ sthūleti yā matiḥ /

sā cāhaṅkārakartṛtvādātmanyāropyate janaiḥ // KūrmP_2,2.14 //

vadanti vedavidvāṃsaḥ sākṣiṇaṃ prakṛteḥ param /

bhoktāramakṣaraṃ śuddhaṃ sarvatra samavasthitam // KūrmP_2,2.15 //

tasmādajñānamūlo hi saṃsāraḥ sarvadehinām /

ajñānādanyathā jñānaṃ tacca prakṛtisaṃgatam // KūrmP_2,2.16 //

nityoditaḥ svayaṃ jyotiḥ sarvagaḥ puruṣaḥ paraḥ /

ahaṅkārāvivekena kartāhamiti manyate // KūrmP_2,2.17 //

paśyanti ṛṣayo 'vyaktaṃ nityaṃ sadasadātmakam /

pradhānaṃ prakṛtiṃ buddhvā kāraṇaṃ brahmavādinaḥ // KūrmP_2,2.18 //

tenāyaṃ saṃgato hyātmā kūṭastho 'pi nirañjanaḥ /

svātmānamakṣaraṃ brahma nāvabuddhyeta tattvataḥ // KūrmP_2,2.19 //

anātmanyātmavijñānaṃ tasmād duḥ khaṃ tathetaram /

ragadveṣādayo doṣāḥ sarve bhrāntinibandhanāḥ // KūrmP_2,2.20 //

karmaṇyasya bhaved doṣaḥ puṇyāpuṇyamiti sthitiḥ /

tadvaśādeva sarveṣāṃ sarvadehasamudbhavaḥ // KūrmP_2,2.21 //

nityaḥ sarvatrago hyātmā kūṭastho doṣavarjitaḥ /

ekaḥ sa bhidyate śaktyā māyayā na svabhāvataḥ // KūrmP_2,2.22 //

tasmādadvaitamevāhurmunayaḥ paramārthataḥ /

bhedo vyaktasvabhāvena sā ca māyātmasaṃśrayā // KūrmP_2,2.23 //

yathā hi dhūmasaṃparkānnākāśo malino bhavet /

antaḥ karaṇajairbhāvairātmā tadvanna lipyate // KūrmP_2,2.24 //

yathā svaprabhayā bhāti kevalaḥ sphaṭiko 'malaḥ /

upādhihīno vimalastathaivātmā prakāśate // KūrmP_2,2.25 //

jñānasvūpamevāhurjagadetad vicakṣaṇāḥ /

arthasvarūpamevājñāḥ paśyantyanye kudṛṣṭayaḥ // KūrmP_2,2.26 //

kūṭastho nirguṇo vyāpī caitanyātmā svabhāvataḥ /

dṛśyate hyartharūpeṇa puruṣairbhrāntidṛṣṭibhiḥ // KūrmP_2,2.27 //

yathā saṃlakṣyate raktaḥ kevalaḥ sphaṭiko janaiḥ /

raktikādyupadhānena tadvat paramapūruṣaḥ // KūrmP_2,2.28 //

tasmādātmākṣaraḥ śuddho nityaḥ sarvagato 'vyayaḥ /

upāsitavyo mantavyaḥ śrotavyaśca mumukṣubhiḥ // KūrmP_2,2.29 //

yadā manasi caitanyaṃ bhāti sarvatragaṃ sadā /

yogino 'vyavadhānena tadā saṃpadyate svayam // KūrmP_2,2.30 //

yadā sarvāṇi būtāni svātmanyevābhipaśyati /

sarvabhūteṣu cātmānaṃ brahma saṃpadyate tadā // KūrmP_2,2.31 //

yadā sarvāṇi bhūtāni samādhistho na paśyati /

ekībhūtaḥ pareṇāsau tadā bhavati kevalaḥ // KūrmP_2,2.32 //

yadā sarve pramucyante kāmā ye 'sya hṛdi sthitāḥ /

tadāsāvamṛtībhūtaḥ kṣemaṃ gacchati paṇḍitaḥ // KūrmP_2,2.33 //

yadā bhūtapṛthagbhāvamekasthamanupaśyati /

tata eva ca vistāraṃ brahma saṃpadyate tadā // KūrmP_2,2.34 //

yadā paśyati cātmānaṃ kevalaṃ paramārthataḥ /

māyāmātraṃ jagat kṛtsnaṃ tadā bhavati nirvṛtaḥ // KūrmP_2,2.35 //

yadā janmajarāduḥ khavyādhīnāmekabheṣajam /

kevalaṃ brahmavijñānaṃ jāyate 'sau tadā śivaḥ // KūrmP_2,2.36 //

yathā nadīnadā loke sāgareṇaikatāṃ yayuḥ /

tadvadātmākṣareṇāsau niṣkalenaikatāṃ vrajet // KūrmP_2,2.37 //

tasmād vijñānamevāsti na prapañco na saṃsṛtiḥ /

ajñānenāvṛtaṃ loko vijñānaṃ tena muhyati // KūrmP_2,2.38 //

tajjñānaṃ nirmalaṃ sūkṣmaṃ nirvikalpaṃ yadavyayam /

ajñānamitarat sarvaṃ vijñānamiti me matam // KūrmP_2,2.39 //

etad vaḥ paramaṃ sāṃkhyaṃ bhāṣitaṃ jñānamuttamam /

sarvavedāntasāraṃ hi yogastatraikacittatā // KūrmP_2,2.40 //

yogāt saṃjāyate jñānaṃ jñānād yogaḥ pravartate /

yogajñānābhiyuktasya nāvāpyaṃ vidyate kvacit // KūrmP_2,2.41 //

yadeva yogino yānti sāṃkhyaistadadhigamyate /

ekaṃ sāṃkhyaṃ ca yogaṃ ca yaḥ paśyati sa tattvavit // KūrmP_2,2.42 //

anye ca yogino viprā aiśvaryāsaktacetasaḥ /

majjanti tatra tatraiva na tvātmaiṣāmiti śrutiḥ // KūrmP_2,2.43 //

yattat sarvagataṃ divyamaiśvaryamacalaṃ mahat /

jñānayogābhiyuktastu dehānte tadavāpnuyāt // KūrmP_2,2.44 //

eṣa ātmāhamavyakto māyāvī parameśvaraḥ /

kīrtitaḥ sarvavedeṣu sarvātmā sarvatomukhaḥ // KūrmP_2,2.45 //

sarvakāmaḥ sarvarasaḥ sarvagandho 'jaro 'maraḥ /

sarvataḥ pāṇipādo 'hamantaryāmī sanātanaḥ // KūrmP_2,2.46 //

apāṇipādo javano grahītā hṛdi saṃsthitaḥ /

acakṣurapi paśyāmi tathākarṇaḥ śṛṇomyaham // KūrmP_2,2.47 //

vedāhaṃ sarvamevedaṃ na māṃ jānāti kaścana /

prāhurmahāntaṃ puruṣaṃ māmekaṃ tattvadarśinaḥ // KūrmP_2,2.48 //

paśyanti ṛṣayo hetumātmanaḥ sūkṣmadarśinaḥ /

nirguṇāmalarūpasya yattadaiśvaryamuttamam // KūrmP_2,2.49 //

yanna devā vijānanti mohitā mama māyayā /

vakṣye samāhitā yūyaṃ śṛṇudhvaṃ brahmavādinaḥ // KūrmP_2,2.50 //

nāhaṃ praśāstā sarvasya māyātītaḥ svabhāvataḥ /

prerayāmi tathāpīdaṃ kāraṇaṃ sūrayo viduḥ // KūrmP_2,2.51 //

yanme guhyatamaṃ dehaṃ sarvagaṃ tattvadarśinaḥ /

praviṣṭā mama sāyujyaṃ labhante yogino 'vyayam // KūrmP_2,2.52 //

teṣāṃ hi vaśamāpannā māyā me viśvarūpiṇī /

labhante paramāṃ śuddhiṃ nirvāṇaṃ te mayā saha // KūrmP_2,2.53 //

na teṣāṃ punarāvṛttiḥ kalpakoṭiśatairapi /

prasādānmama yogīndrā etad vedānuśāsanam // KūrmP_2,2.54 //

nāputraśiṣyayogibhyo dātavyaṃ brahmavādibhiḥ /

maduktametad vijñānaṃ sāṃkhyayogasamāśrayam // KūrmP_2,2.55 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge (īśvaragītāsu) dvitīyo 'dhyāyaḥ

īśvara uvāca
avyaktādabhavat kālaḥ pradhānaṃ puruṣaḥ paraḥ /
tebhyaḥ sarvamidaṃ jātaṃ tasmād brahmamayaṃ jagat // KūrmP_2,3.1 //

sarvataḥ pāṇipādaṃ tat sarvato 'kṣiśiromukham /

sarvataḥ śrutimalloke sarvamāvṛtya tiṣṭhati // KūrmP_2,3.2 //

sarvendriyaguṇābhāsaṃ sarvendriyavivarjitam /

sarvādhāraṃ sadānandamavyaktaṃ dvaitavarjitam // KūrmP_2,3.3 //

sarvopamānarahitaṃ pramāṇātītagocaram /

nirvikalpaṃ nirābhāsaṃ sarvāvāsaṃ parāmṛtam // KūrmP_2,3.4 //

abhinnaṃ bhinnasaṃsthānaṃ śāśvataṃ dhru vamavyayam /

nirguṇaṃ paramaṃ vyoma tajjñānaṃ sūrayo viduḥ // KūrmP_2,3.5 //

sa ātmā sarvabhūtānāṃ sa bāhyābhyantaraḥ paraḥ /

so 'haṃ sarvatragaḥ śānto jñānātmā parameśvaraḥ // KūrmP_2,3.6 //

mayā tatamidaṃ viśvaṃ jagadavyaktamūrtinā /

matsthāni sarvabhūtāni yastaṃ veda sa vedavit // KūrmP_2,3.7 //

pradhānaṃ puruṣaṃ caiva tattvadvayamudāhṛtam /

tayoranādiruddiṣṭaḥ kālaḥ saṃyojakaḥ paraḥ // KūrmP_2,3.8 //

trayametadanādyantamavyakte samavasthitam /

tadātmakaṃ tadanyat syāt tadrūpaṃ māmakaṃ viduḥ // KūrmP_2,3.9 //

mahadādyaṃ viśeṣāntaṃ saṃprasūte 'khilaṃ jagat /

yā sā prakṛtiruddiṣṭā mohinī sarvadehinām // KūrmP_2,3.10 //

puruṣaḥ prakṛtistho hi bhuṅkteyaḥ prākṛtān guṇān /

ahaṅkāravimuktatvāt procyate pañcaviṃśakaḥ // KūrmP_2,3.11 //

ādyo vikāraḥ prakṛtermahānātmeti kathyate /

vijñānaśaktirvijñātā hyahaṅkārastadutthitaḥ // KūrmP_2,3.12 //

eka eva mahānātmā so 'haṅkāro 'bhidhīyate /

sa jīvaḥ so 'ntarātmeti gīyate tattvacintakaiḥ // KūrmP_2,3.13 //

tena vedayate sarvaṃ sukhaṃ duḥkhaṃ ca janmasu /

sa vijñānātmakastasya manaḥ syādupakārakam // KūrmP_2,3.14 //

tenāvivekatastasmāt saṃsāraḥ puruṣasya tu /

sa cāvivekaḥ prakṛtau saṅgāt kālena so 'bhavat // KūrmP_2,3.15 //

kālaḥ sṛjati bhūtāni kālaḥ saṃharati prajāḥ /

sarve kālasya vaśagā na kālaḥ kasyacid vaśe // KūrmP_2,3.16 //

so 'ntarā sarvamevedaṃ niyacchati sanātanaḥ /

procyate bhagavān prāṇaḥ sarvajñaḥ puruṣottamaḥ // KūrmP_2,3.17 //

sarvendriyebhyaḥ paramaṃ mana āhurmanīṣiṇaḥ /

manasaścāpyahaṅkāramahaṅkārānmahān paraḥ // KūrmP_2,3.18 //

mahataḥ paramavyaktamavyaktāt puruṣaḥ paraḥ /

puruṣād bhagavān prāṇastasya sarvamidaṃ jagat // KūrmP_2,3.19 //

prāṇāt parataraṃ vyoma vyomātīto 'gnirīśvaraḥ /
so 'haṃ sarvatragaḥ śānto jñānātmā parameśvaraḥ /
nāsti mattaḥ paraṃ bhūtaṃ māṃ vijñāya vimucyate // KūrmP_2,3.20 //

nityaṃ hi nāsti jagati bhūtaṃ sthāvarajaṅgamam /

ṛte māmekamavyaktaṃ vyomarūpaṃ maheśvaram // KūrmP_2,3.21 //

so 'haṃ sṛjāmi sakalaṃ saṃharāmi sadā jagat /

māyī māyāmayo devaḥ kālena saha saṅgataḥ // KūrmP_2,3.22 //

matsannidhāveṣa kālaḥ karoti sakalaṃ jagat /

niyojayatyanantātmā hyetad vedānuśāsanam // KūrmP_2,3.23 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge (īśvaragītāsu) tṛtīyo 'dhyāyaḥ

īśvara uvāca
vakṣye samāhitā yūyaṃ śṛṇudhvaṃ brahmavādinaḥ /
māhātmyaṃ devadevasya yenedaṃ saṃpravartate // KūrmP_2,4.1 //

nāhaṃ tapobhirvividhairna dānena na cejyayā /

śakyo hi puruṣairjñātumṛte bhaktimanuttamām // KūrmP_2,4.2 //

ahaṃ hi sarvabhāvānāmantastiṣṭhāmi sarvagaḥ /

māṃ sarvasākṣiṇaṃ loko na jānāti munīśvarāḥ // KūrmP_2,4.3 //

yasyāntarā sarvamidaṃ yo hi sarvāntaraḥ paraḥ /

so 'handhātā vidhātā ca kālo 'gnirviśvatomukhaḥ // KūrmP_2,4.4 //

na māṃ paśyanti munayaḥ sarve 'pi tridivaukasaḥ /

brahmā ca manavaḥ śakro ye cānye prathitaujasaḥ // KūrmP_2,4.5 //

gṛṇanti satataṃ vedā māmekaṃ parameśvaram /

yajanti vividhairagniṃ brāhmaṇā vaidikairmakhaiḥ // KūrmP_2,4.6 //

sarve lokā namasyanti brahmā lokapitāmahaḥ /

dhyāyanti yogino devaṃ bhūtādhipatimīśvaram // KūrmP_2,4.7 //

ahaṃ hi sarvahaviṣāṃ bhoktā caiva phalapradaḥ /

sarvadevatanurbhūtvā sarvātmā sarvasaṃsthitaḥ // KūrmP_2,4.8 //

māṃ paśyantīha vidvāṃśo dhārmikā vedavādinaḥ /

teṣāṃ sannihito nityaṃ ye bhaktyā māmupāsate // KūrmP_2,4.9 //

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā dhārmikā māmupāsate /

teṣāṃ dadāmi tat sthānamānandaṃ paramaṃ padam // KūrmP_2,4.10 //

anye 'pi ye vikarmasthāḥ śūdrādyā nīcajātayaḥ /

bhaktimantaḥ pramucyante kālena mayi saṃgatāḥ // KūrmP_2,4.11 //

na madbhaktā vinaśyanti madbhaktā vītakalmaṣāḥ /

ādāvetat pratijñātaṃ na me bhaktaḥ praṇaśyati // KūrmP_2,4.12 //

yo vai nindati taṃ mūḍho devadevaṃ sa nindati /

yo hi taṃ pūjayed bhaktyā sa pūjayati māṃ sadā // KūrmP_2,4.13 //

patraṃ puṣpaṃ phalaṃ toyaṃ madārādhanakāraṇāt /

yo me dadāti niyataḥ sa me bhaktaḥ priyo mataḥ // KūrmP_2,4.14 //

ahaṃ hi jagatāmādau brahmāṇaṃ parameṣṭhinam /

vidhāya dattavān vedānaśeṣānātmaniḥ sṛtān // KūrmP_2,4.15 //

ahameva hi sarveṣāṃ yogināṃ gururavyayaḥ /

dhārmikāṇāṃ ca goptāhaṃ nihantā vedavidviṣām // KūrmP_2,4.16 //

ahaṃ vai sarvasaṃsārānmocako yogināmiha /

saṃsāraheturevāhaṃ sarvasaṃsāravarjitaḥ // KūrmP_2,4.17 //

ahameva hi saṃhartā straṣṭāhaṃ paripālakaḥ /

māyāvī māmīkā śaktirmāyā lokavimohinī // KūrmP_2,4.18 //

mamaiva ca parā śaktiryā sā vidyeti gīyate /

nāśayāmi tayā māyāṃ yogināṃ hṛdi saṃsthitaḥ // KūrmP_2,4.19 //

ahaṃ hi sarvaśaktīnāṃ pravartakanivartakaḥ /

ādhārabhūtaḥ sarvāsāṃ nidhānamamṛtasya ca // KūrmP_2,4.20 //

ekā sarvāntarā śaktiḥ karoti vividhaṃ jagat /

āsthāya brahmāṇo rūpaṃ manmayī madadhiṣṭhitā // KūrmP_2,4.21 //

anyā ca śaktirvipulā saṃsthāpayati me jagat /

bhūtvā nārāyaṇo 'nanto jagannātho jaganmayaḥ // KūrmP_2,4.22 //

tṛtīyā mahatī śaktirnihanti sakalaṃ jagat /

tāmasī me samākhyātā kālākhyā rudrarūpiṇī // KūrmP_2,4.23 //

dhyānena māṃ prapaśyanti kecijjñānena cāpare /

apare bhaktiyogena karmayogena cāpare // KūrmP_2,4.24 //

sarveṣāmeva bhaktānāmiṣṭaḥ priyataro mama /

yo hi jñānena māṃ nityamārādhayati nānyathā // KūrmP_2,4.25 //

anye ca ye trayo bhaktā madārādhanakāṅkṣiṇaḥ /

te 'pi māṃ prāpnuvantyeva nāvartante ca vai punaḥ // KūrmP_2,4.26 //

mayā tatamidaṃ kṛtsanaṃ pradhānapuruṣātmakam /

mayyeva saṃsthitaṃ viśvaṃ mayā saṃpreryate jagat // KūrmP_2,4.27 //

nāhaṃ prerayitā viprāḥ paramaṃ yogamāśritaḥ /

prerayāmi jagatkṛtsnametadyo veda so 'mṛtaḥ // KūrmP_2,4.28 //

paśyāmyaśeṣamevedaṃ vartamānaṃ svabhāvataḥ /

karoti kālo bhagavān mahāyogeśvaraḥ svayam // KūrmP_2,4.29 //

yogaḥ saṃprocyate yogī māyā śāstreṣu sūribhiḥ /

yogeśvaro 'sau bhagavān mahādevo mahān prabhuḥ // KūrmP_2,4.30 //

mahattvaṃ sarvatattvānāṃ paratvāt parameṣṭhinaḥ /

procyate bhagavān brahmā mahān brahmamayo 'malaḥ // KūrmP_2,4.31 //

yo māmevaṃ vijānāti mahāyogeśvareśvaram /

so 'vikalpena yogena yujyate nātra saṃśayaḥ // KūrmP_2,4.32 //

so 'haṃ prerayitā devaḥ paramānandamāśritaḥ /

nṛtyāmi yogī satataṃ yastad veda sa vedavit // KūrmP_2,4.33 //

iti guhyatamaṃ jñānaṃ sarvavedeṣu niṣṭhitam /

prasannacetase deyaṃ dhārmikāyāhitāgnaye // KūrmP_2,4.34 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge (īśvaragītāsu) caturtho 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
etāvaduktvā bhagavān yogināṃ parameśvaraḥ /
nanarta paramaṃ bhāvamaiśvaraṃ saṃpradarśayan // KūrmP_2,5.1 //

taṃ te dadṛśurīśānaṃ tejasāṃ paramaṃ nidhim /

nṛtyamānaṃ mahādevaṃ viṣṇunā gagane 'male // KūrmP_2,5.2 //

yaṃ viduryogatattvajñā yogino yatamānasāḥ /

tamīśaṃ sarvabhūtānāmākaśe dadṛśuḥ kila // KūrmP_2,5.3 //

yasya māyāmayaṃ sarvaṃ yenedaṃ preryate jagat /

nṛtyamānaḥ svayaṃ viprairviśveśaḥ khalu dṛśyate // KūrmP_2,5.4 //

yat pādapaṅkajaṃ smṛtvā puruṣo 'jñānajaṃ bhayam /

jahati nṛtyamānaṃ taṃ bhūteśaṃ dadṛśuḥ kila // KūrmP_2,5.5 //

yaṃ vinidrā jitaśvāsāḥ śāntā bhaktisamanvitāḥ /

jyotirmayaṃ prapaśyanti sa yogī dṛśyate kila // KūrmP_2,5.6 //

yo 'jñānānmocayet kṣipraṃ prasanno bhaktavatsalaḥ /

tameva mocakaṃ rudramākāśe dadṛśuḥ param // KūrmP_2,5.7 //

sahasraśirasaṃ devaṃ sahasracaraṇākṛtim /

sahasrabāhuṃ jaṭilaṃ candrārdhakṛtaśekharam // KūrmP_2,5.8 //

vasānaṃ carma vaiyāghraṃ śūlāsaktamahākaram /

daṇḍapāṇiṃ trayīnetraṃ sūryasomāgnilocanam // KūrmP_2,5.9 //

brahmāṇḍaṃ tejasā svena sarvamāvṛtya ca sthitam /

daṃṣṭrākarālaṃ durdharṣaṃ sūryakoṭisamaprabham // KūrmP_2,5.10 //

aṇḍasthaṃ cāṇḍabāhyasthaṃ bāhyamabhyantaraṃ param /
sṛjantamanalajvālaṃ dahantamakhilaṃ jagat /
nṛtyantaṃ dadṛśurdevaṃ viśvakarmāṇamīśvaram // KūrmP_2,5.11 //

mahādevaṃ mahāyogaṃ devānāmapi daivatam /

paśūnāṃ patimīśānaṃ jyotiṣāṃ jyotiravyayam // KūrmP_2,5.12 //

pinākinaṃ viśālākṣaṃ bheṣajaṃ bhavarogiṇām /

kālātmānaṃ kālakālaṃ devadevaṃ maheśvaram // KūrmP_2,5.13 //

umāpatiṃ virūpākṣaṃ yogānandamayaṃ param /

jñānavairāgyanilayaṃ jñānayogaṃ sanātanam // KūrmP_2,5.14 //

śāśvataiśvaryavibhavaṃ dharmādhāraṃ durāsadam /

mahendropendranamitaṃ maharṣigaṇavanditam // KūrmP_2,5.15 //

ādhāraṃ sarvaśaktīnāṃ mahāyogeśvareśvaram /
yogināṃ paramaṃ brahma yogināṃ yogavanditam /
yogināṃ hṛdi tiṣṭhantaṃ yogamāyāsamāvṛtam // KūrmP_2,5.16 //

kṣaṇena jagato yoniṃ nārāyaṇamanāmayam /

īśvareṇaikatāpannamapaśyan brahmavādinaḥ // KūrmP_2,5.17 //

dṛṣṭvā tadaiśvaraṃ rūpaṃ rudranārāyaṇātmakam /

kṛtārthaṃ menire santaḥ svātmānaṃ brahmavādinaḥ // KūrmP_2,5.18 //

sanatkumāraḥ sanako bhṛguśca
sanātanaścaiva sanandanaśca /
rudro 'ṅgirā vāmadevātha śukro
maharṣiratriḥ kapilo marīciḥ // KūrmP_2,5.19 //

dṛṣṭvātha rudraṃ jagadīśitāraṃ
taṃ padmanābhāśritavāmabhāgam /
dhyātvā hṛdisthaṃ praṇipatya mūrdhnā
baddhvāñjaliṃ sveṣu śiraḥsu bhūyaḥ // KūrmP_2,5.20 //

oṅkāramuccārya vilokya devam
antaḥśarīre nihitaṃ guhāyām /
samastuvan brahmamayairvacobhir
ānandapūrṇāyatamānasāste // KūrmP_2,5.21 //

munaya ūcuḥ

tvāmekamīśaṃ puruṣaṃ purāṇaṃ
prāṇeśvaraṃ rudramanantayogam /
namāma sarve hṛdi sanniviṣṭaṃ
pracetasaṃ brahmamayaṃ pavitram // KūrmP_2,5.22 //

tvāṃ paśyanti munayo brahmayoniṃ
dāntāḥ śāntā vimalaṃ rukmavarṇam /
dhyātvātmasthamacalaṃ sve śarīre
kaviṃ parebhyaḥ paramaṃ tatparaṃ ca // KūrmP_2,5.23 //

tvattaḥ prasūtā jagataḥ prasūtiḥ
sarvātmabhūstvaṃ paramāṇubhūtaḥ /
aṇoraṇīyān mahato mahīyāṃ-
stvāmeva sarvaṃ pravadanti santaḥ // KūrmP_2,5.24 //

hiraṇyagarbho jagadantarātmā
tvatto 'dhijātaḥ puruṣaḥ purāṇaḥ /
saṃjāyamāno bhavatā visṛṣṭo
yathāvidhānaṃ sakalaṃ sasarja // KūrmP_2,5.25 //

tvatto vedāḥ sakalāḥ saṃprasūtā-
stvayyevānte saṃsthitiṃ te labhante /
paśyāmastvāṃ jagato hetubhūtaṃ
nṛtyantaṃ sve hṛdaye sanniviṣṭam // KūrmP_2,5.26 //

tvayaivedaṃ bhrāmyate brahmacakraṃ
māyāvī tvaṃ jagatāmekanāthaḥ /
namāmastvāṃ śaraṇaṃ saṃprapannā
yogātmānaṃ citpatiṃ divyanṛtyam // KūrmP_2,5.27 //

paśyāmastvāṃ paramākāśamadhye
nṛtyantaṃ te mahimānaṃ smarāmaḥ /
sarvātmānaṃ bahudhā sanniviṣṭaṃ
brahmānandamanubhūyānubhūya // KūrmP_2,5.28 //

oṅkāraste vācako muktibījaṃ
tvamakṣaraṃ prakṛtau gūḍharūpam /
tattvāṃ satyaṃ pravadantīha santaḥ
svayaṃprabhaṃ bhavato yatprakāśam // KūrmP_2,5.29 //

stuvanti tvāṃ satataṃ sarvavedā
namanti tvāmṛṣayaḥ kṣīṇadoṣāḥ /
śāntātmānaḥ satyasaṃdhā variṣṭhaṃ
viśanti tvāṃ yatayo brahmaniṣṭhāḥ // KūrmP_2,5.30 //

eko vedo bahuśākho hyanantas
tvāmevaikaṃ bodhayatyekarūpam /
vedyaṃ tvāṃ śaraṇaṃ ye prapannā-
steṣāṃ śāntiḥ śāśvatī netareṣām // KūrmP_2,5.31 //

bhavānīśo 'nādimāṃstejorāśir
brahmā viśvaṃ parameṣṭhī variṣṭhaḥ /
svātmānandamanubhūyādhiśete
svayaṃ jyotiracalo nityamuktaḥ // KūrmP_2,5.32 //

eko rudrastvaṃ karoṣīha viśvaṃ
tvaṃ pālayasyakhilaṃ viśvarūpaḥ /
tvāmevānte nilayaṃ vindatīdaṃ
namāmastvāṃ śaraṇaṃ saṃprapannāḥ // KūrmP_2,5.33 //

tvāmekamāhuḥ kavimekarudraṃ
prāṇaṃ bṛhantaṃ harimagnimīśam /
indraṃ mṛtyumanilaṃ cekitānaṃ
dhātāramādityamanekarūpam // KūrmP_2,5.34 //

tvamakṣaraṃ paramaṃ veditavyaṃ
tvamasya viśvasya paraṃ nidhānam /
tvamavyayaḥ śāśvatadharmagoptā
sanātanastvaṃ puruṣottamo 'si // KūrmP_2,5.35 //

tvameva viṣṇuścaturānanastvaṃ
tvameva rudro bhagavānadhīśaḥ /
tvaṃ viśvanābhiḥ prakṛtiḥ pratiṣṭhā
sarveśvarastvaṃ parameśvaro 'si // KūrmP_2,5.36 //

tvāmekamāhuḥ puruṣaṃ purāṇa-
mādityavarṇaṃ tamasaḥ parastāt /
cinmātramavyaktamacintyarūpaṃ
khaṃ brahma śūnyaṃ prakṛtiṃ nirguṇaṃ ca // KūrmP_2,5.37 //

yadantarā sarvamidaṃ vibhāti
yadavyayaṃ nirmalamekarūpam /
kimapyacintyaṃ tava rūpametat
tadantarā yatpratibhāti tattvam // KūrmP_2,5.38 //

yogeśvaraṃ rudramanantaśaktiṃ
parāyaṇaṃ brahmatanuṃ pavitram /
namāma sarve śaraṇārthinastvāṃ
prasīda bhūtādhipate maheśa // KūrmP_2,5.39 //

tvatpādapadmasmaraṇādaśeṣa-
saṃsārabījaṃ vilayaṃ prayāti /
mano niyamya praṇidhāya kāyaṃ
prasādayāmo vayamekamīśam // KūrmP_2,5.40 //

namo bhavāyāstu bhavodbhavāya
kālāya sarvāya harāya tubhyam /
namo 'stu rudrāya kapardine te
namo 'gnaye deva namaḥ śivāya // KūrmP_2,5.41 //

tataḥ sa bhagavān devaḥ kapardī vṛṣavāhanaḥ /

saṃhṛtya paramaṃ rūpaṃ prakṛtistho 'bhavad bhavaḥ // KūrmP_2,5.42 //

te bhavaṃ bhūtabhavyeśaṃ pūrvavat samavasthitam /

dṛṣṭvā nārāyaṇaṃ devaṃ vismitā vākyamabruvan // KūrmP_2,5.43 //

bhagavan bhūtabhavyeśa govṛṣāṅkitaśāsana /

dṛṣṭvā te paramaṃ rūpaṃ nirvṛtāḥ sma sanātana // KūrmP_2,5.44 //

bhavatprasādādamale parasmin parameśvare /

asmākaṃ jāyate bhaktistvayyevāvyabhicāriṇī // KūrmP_2,5.45 //

idānīṃ śrotumicchāmo māhātmyaṃ tava śaṅkara /

bhūyo 'pi tava yannityaṃ yāthātmyaṃ parameṣṭhinaḥ // KūrmP_2,5.46 //

sa teṣāṃ vākyamākarṇya yogināṃ yogasiddhidaḥ /

prāhaḥ gambhīrayā vācā samālokya ca mādhavam // KūrmP_2,5.47 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge (īśvaragītāsu) pañcamo 'dhyāyaḥ

īśvara uvāca
śṛṇudhvamṛṣayaḥ sarve yathāvat parameṣṭhinaḥ /
vakṣyāmīśasya māhātmyaṃ yattadvedavido viduḥ // KūrmP_2,6.1 //

sarvalokaikanirmātā sarvalokaikarakṣitā /

sarvalokaikasaṃhartā sarvātmāhaṃ sanātanaḥ // KūrmP_2,6.2 //

sarveṣāmeva vastūnāmantaryāmī pitā hyaham /

madhye cāntaḥ sthitaṃ sarvaṃ nāhaṃ sarvatra saṃsthitaḥ // KūrmP_2,6.3 //

bhavadbhiradbhutaṃ dṛṣṭaṃ yatsvarūpaṃ tu māmakam /

mamaiṣā hyupamā viprā māyayā darśitā mayā // KūrmP_2,6.4 //

sarveṣāmeva bhāvānāmantarā samavasthitaḥ /

prerayāmi jagat kṛtsnaṃ kriyāśāktiriyaṃ mama // KūrmP_2,6.5 //

yayedaṃ ceṣṭate viśvaṃ tatsvabhāvānuvarti ca /

so 'haṃ kālo jagat kṛtsnaṃ prerayāmi kalātmakam // KūrmP_2,6.6 //

ekāṃśena jagat kṛtsnaṃ karomi munipuṅgavāḥ /

saṃharāmyekarūpeṇa dvidhāvasthā mamaiva tu // KūrmP_2,6.7 //

ādimadhyāntanirmukto māyātattvapravartakaḥ /

kṣobhayāmi ca sargādau pradhānapuruṣāvubhau // KūrmP_2,6.8 //

tābhyāṃ saṃjāyate viśvaṃ saṃyuktābhyāṃ parasparam /

mahadādikrameṇaiva mama tejo vijṛmbhate // KūrmP_2,6.9 //

yo hi sarvajagatsākṣī kālacakrapravartakaḥ /

hiraṇyagarbho mārtaṇḍaḥ so 'pi maddehasaṃbhavaḥ // KūrmP_2,6.10 //

tasmai divyaṃ svamaiśvaryaṃ jñānayogaṃ sanātanam /

dattavānātmajān vedān kalpādau caturo dvijāḥ // KūrmP_2,6.11 //

sa manniyogato devo brahmā madbhāvabhāvitaḥ /

divyaṃ tanmāmakaiśvaryaṃ sarvadā vahati svayam // KūrmP_2,6.12 //

sa sarvalokanirmātā manniyogena sarvavit /

bhūtvā caturmukhaḥ sargaṃ sṛjatyevātmasaṃbhavaḥ // KūrmP_2,6.13 //

yo 'pi nārāyaṇo 'nanto lokānāṃ prabhavāvyayaḥ /

mamaiva paramā mūrtiḥ karoti paripālanam // KūrmP_2,6.14 //

yo 'ntakaḥ sarvabhūtānāṃ rudraḥ kālātmakaḥ prabhuḥ /

madājñayāsau satataṃ saṃhariṣyati me tanuḥ // KūrmP_2,6.15 //

havyaṃ vahati devānāṃ kavyaṃ kavyāśināmapi /

pākaṃ ca kurute vahniḥ so 'pi macchakticoditaḥ // KūrmP_2,6.16 //

bhuktamāhārajātaṃ ca pacate tadaharniśam /

vaiśvānaro 'gnirbhagavānīśvarasya niyogataḥ // KūrmP_2,6.17 //

yo 'pi sarvāmbhasāṃ yonirvaruṇo devapuṅgavaḥ /

so 'pi saṃjīvayet kṛtsnamīśasyaiva niyogataḥ // KūrmP_2,6.18 //

yo 'ntastiṣṭhati bhūtānāṃ bahirdevaḥ prabhañjanaḥ /

madājñayāsau bhūtānāṃ śarīrāṇi bibharti hi // KūrmP_2,6.19 //

yo 'pi saṃjīvano nṝṇāṃ devānāmamṛtākaraḥ /

somaḥ sa manniyogena coditaḥ kila vartate // KūrmP_2,6.20 //

yaḥ svabhāsā jagat kṛtsnaṃ prakāśayati sarvadā /

sūryo vṛṣṭiṃ vitanute śāstreṇaiva svayaṃbhuvaḥ // KūrmP_2,6.21 //

yo 'pyaśeṣajagacchāstā śakraḥ sarvāmareśvaraḥ /

yajvanāṃ phalado devo vartate 'sau madājñayā // KūrmP_2,6.22 //

yaḥ praśāstā hyasādhūnāṃ vartate niyamādiha /

yamo vaivasvato devo devadevaniyogataḥ // KūrmP_2,6.23 //

yo 'pi sarvadhanādhyakṣo dhanānāṃ saṃpradāyakaḥ /

so 'pīśvaraniyogena kubero vartate sadā // KūrmP_2,6.24 //

yaḥ sarvarakṣasāṃ nāthastāmasānāṃ phalapradaḥ /

manniyogādasau devo vartate nirṛtiḥ sadā // KūrmP_2,6.25 //

vetālagaṇabhūtānāṃ svāmī bhogaphalapradaḥ /

īśānaḥ kila bhaktānāṃ so 'pi tiṣṭhanmamājñayā // KūrmP_2,6.26 //

yo vāmadevo 'ṅgirasaḥ śiṣyo rudragaṇāgraṇīḥ /

rakṣako yogināṃ nityaṃ vartate 'sau madājñayā // KūrmP_2,6.27 //

yaśca sarvajagatpūjyo vartate vighnakārakaḥ /

vināyako dharmanetā so 'pi madvacanāt kila // KūrmP_2,6.28 //

yo 'pi brahmavidāṃ śreṣṭho devasenāpatiḥ prabhuḥ /

skando 'sau vartate nityaṃ svayaṃbhūrvidhicoditaḥ // KūrmP_2,6.29 //

ye ca prajānāṃ patayo marīcyādyā maharṣayaḥ /

sṛjanti vividhaṃ lokaṃ parasyaiva niyogataḥ // KūrmP_2,6.30 //

yā ca śrīḥ sarvabhūtānāṃ dadāti vipulāṃ śriyam /

patnī nārāyaṇasyāsau vartate madanugrahāt // KūrmP_2,6.31 //

vācaṃ dadāti vipulāṃ yā ca devī sarasvatī /

sāpīśvaraniyogena coditā saṃpravartate // KūrmP_2,6.32 //

yāśeṣapuruṣān ghorānnarakāt tārayiṣyati /

sāvitrī saṃsmṛtā devī devājñānuvidhāyinī // KūrmP_2,6.33 //

pārvatī paramā devī brahmavidyāpradāyinī /

yāpi dhyātā viśeṣeṇa sāpi madvacanānugā // KūrmP_2,6.34 //

yo 'nantamahimānantaḥ śeṣo 'śeṣāmaraprabhuḥ /

dadhāti śirasā lokaṃ so 'pi devaniyogataḥ // KūrmP_2,6.35 //

yo 'gniḥ saṃvartako nityaṃ vaḍavārūpasaṃsthitaḥ /

pibatyakhilamambhodhimīśvarasya niyogataḥ // KūrmP_2,6.36 //

ye caturdaśa loke 'smin manavaḥ prathitaujasaḥ /

pālayanti prajāḥ sarvāste 'pi tasya niyogataḥ // KūrmP_2,6.37 //

ādityā vasavo rudrā marutaśca tathāśvinau /

anyāśca devatāḥ sarvā macchāstreṇaiva dhiṣṭhitāḥ // KūrmP_2,6.38 //

gandharvā garuḍā ṛkṣāḥ siddhāḥ sādhyāścacāraṇāḥ /

yakṣarakṣaḥ piśācāśca sthitāḥ śāstre svayaṃbhuvaḥ // KūrmP_2,6.39 //

kalākāṣṭhānimeṣāśca muhūrtā divasāḥ kṣapāḥ /

ṛtavaḥ pakṣamāsāśca sthitāḥ śāstre prajāpateḥ // KūrmP_2,6.40 //

yugamanvantarāṇyeva mama tiṣṭhanti śāsane /

parāścaiva parārdhāśca kālabhedāstathā pare // KūrmP_2,6.41 //

caturvidhāni bhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca /

niyogādeva vartante devasya paramātmanaḥ // KūrmP_2,6.42 //

pātālāni ca sarvāṇi bhuvanāni ca śāsanāt /

brahmāṇḍāni ca vartante sarvāṇyeva svayaṃbhuvaḥ // KūrmP_2,6.43 //

atītānyapyasaṃkhyāni brahmāṇḍāni mamājñayā /

pravṛttāni padārthaughaiḥ sahitāni samantataḥ // KūrmP_2,6.44 //

brahmāṇḍāni bhaviṣyanti saha vastubhirātmagaiḥ /

vahiṣyanti sadaivājñāṃ parasya paramātmanaḥ // KūrmP_2,6.45 //

bhūmirāpo 'nalo vāyuḥ khaṃ mano buddhireva ca /

bhūtādirādiprakṛtirniyoge mama vartate // KūrmP_2,6.46 //

yāśeṣajagatāṃ yonirmohinī sarvadehinām /

māyā vivartate nityaṃ sāpīśvaraniyogataḥ // KūrmP_2,6.47 //

yo vai dehabhṛtāṃ devaḥ puruṣaḥ paṭhyate paraḥ /

ātmāsau vartate nityamīśvarasya niyogataḥ // KūrmP_2,6.48 //

vidhūya mohakalilaṃ yayā paśyati tat padam /

sāpi vidyā maheśasya niyogavaśavartinī // KūrmP_2,6.49 //

bahunātra kimuktena mama śaktyātmakaṃ jagat /

mayaiva preryate kṛtsnaṃ mayyeva pralayaṃ vrajet // KūrmP_2,6.50 //

ahaṃ hi bhagavānīśaḥ svayaṃ jyotiḥ sanātanaḥ /

paramātmā paraṃ brahma matto hyanyanna vidyate // KūrmP_2,6.51 //

ityetat paramaṃ jñānaṃ yuṣmākaṃ kathitaṃ mayā /

jñātvā vimucyate janturjanmasaṃsārabandhanāt // KūrmP_2,6.52 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge (īśvaragītāsu) ṣaṣṭho 'dhyāyaḥ

īśvara uvāca
śṛṇudhvamṛṣayaḥ sarve prabhāvaṃ parameṣṭhinaḥ /
yaṃ jñātvā puruṣo mukto na saṃsāre patet punaḥ // KūrmP_2,7.1 //

parāt parataraṃ brahma śāśvataṃ niṣkalaṃ dhruvam /

nityānandaṃ nirvikalpaṃ taddhāma paramaṃ mama // KūrmP_2,7.2 //

ahaṃ brahmavidāṃ brahmā svayaṃbhūrviśvatomukhaḥ /

māyāvināmahaṃ devaḥ purāṇo hariravyayaḥ // KūrmP_2,7.3 //

yogināmasmyahaṃ śaṃbhuḥ strīṇāṃ devī girīndrajā /

ādityānāmahaṃ viṣṇurvasūnāmasmi pāvakaḥ // KūrmP_2,7.4 //

rudrāṇāṃ śaṅkaraścāhaṃ garuḍaḥ patatāmaham /

airāvato gajendrāṇāṃ rāmaḥ śastrabhṛtāmaham // KūrmP_2,7.5 //

ṛṣīṇāṃ ca vasiṣṭho 'haṃ devānāṃ ca śatakratuḥ /

śilpināṃ viśvakarmāhaṃ prahlādo 'smyamaradviṣām // KūrmP_2,7.6 //

munīnāmapyahaṃ vyāso gaṇānāṃ ca vināyakaḥ /

vīrāṇāṃ vīrabhadro 'haṃ siddhānāṃ kapilo muniḥ // KūrmP_2,7.7 //

parvatānāmahaṃ merurnakṣatrāṇāṃ ca candramāḥ /

vajraṃ praharaṇānāṃ ca vratānāṃ satyamasmyaham // KūrmP_2,7.8 //

ananto bhogināṃ devaḥ senānīnāṃ ca pāvakiḥ /

āśramāṇāṃ ca gārhasthamīśvarāṇāṃ maheśvaraḥ // KūrmP_2,7.9 //

mahākalpaśca kalpānāṃ yugānāṃ kṛtamasmyaham /

kuberaḥ sarvayakṣāṇāṃ gaṇeśānāṃ ca vīrakaḥ // KūrmP_2,7.10 //

prajāpatīnāṃ dakṣo 'haṃ nirṛtiḥ sarvarakṣasām /

vāyurbalavatāmasmi dvīpānāṃ puṣkaro 'smyaham // KūrmP_2,7.11 //

mṛgendrāṇāṃ ca siṃho 'haṃ yantrāṇāṃ dhanureva ca /

vedānāṃ sāmavedo 'haṃ yajuṣāṃ śatarudriyam // KūrmP_2,7.12 //

sāvitrī sarvajapyānāṃ guhyānāṃ praṇavo 'smyaham /

sūktānāṃ pauruṣaṃ sūktaṃ jyeṣṭhasāma ca sāmasu // KūrmP_2,7.13 //

sarvavedārthaviduṣāṃ manuḥ svāyaṃbhuvo 'smyaham /

brahmāvartastu deśānāṃ kṣetrāṇāmavimuktakam // KūrmP_2,7.14 //

vidyānāmātmavidyāhaṃ jñānānāmaiśvaraṃ param /

bhūtānāmasmyahaṃ vyoma sattvānāṃ mṛtyureva ca // KūrmP_2,7.15 //

pāśānāmasmyahaṃ māyā kālaḥ kalayatāmaham /

gatīnāṃ muktirevāhaṃ pareṣāṃ parameśvaraḥ // KūrmP_2,7.16 //

yaccānyadapi loke 'smin sattvaṃ tejobalādhikam /

tatsarvaṃ pratijānīdhvaṃ mama tejovijṛmbhitam // KūrmP_2,7.17 //

ātmānaḥ paśavaḥ proktāḥ sarve saṃsāravartinaḥ /

teṣāṃ patirahaṃ devaḥ smṛtaḥ paśupatirbudhaiḥ // KūrmP_2,7.18 //

māyāpāśena badhnāmi paśūnetān svalīlayā /

māmeva mocakaṃ prāhuḥ paśūnāṃ vedavādinaḥ // KūrmP_2,7.19 //

māyāpāśena baddhānāṃ mocako 'nyo na vidyate /

māmṛte paramātmānaṃ bhūtādhipatimavyayam // KūrmP_2,7.20 //

caturviṃśatitattvāni māyā karma guṇā iti /

ete pāśāḥ paśupateḥ kleśāśca paśubandhanāḥ // KūrmP_2,7.21 //

mano buddhirahaṅkāraḥ khānilāgnijalāni bhūḥ /

etāḥ prakṛtayastvaṣṭau vikārāśca tathāpare // KūrmP_2,7.22 //

śrotraṃ tvakcakṣuṣī jihvā ghrāṇaṃ caiva tu pañcamam /

pāyūpasthaṃ karau pādau vāk caiva daśamī matā // KūrmP_2,7.23 //

śabdaḥ sparśaśca rūpaṃ ca raso gandhastathaiva ca /

trayoviṃśatiretāni tattvāni prākṛtāni tu // KūrmP_2,7.24 //

caturviṃśakamavyaktaṃ pradhānaṃ guṇalakṣaṇam /

anādimadhyanidhanaṃ kāraṇaṃ jagataḥ param // KūrmP_2,7.25 //

sattvaṃ rajastamaśceti guṇatrayamudāhṛtam /

sāmyāvasthitimeteṣāmavyaktaṃ prakṛtiṃ viduḥ // KūrmP_2,7.26 //

sattvaṃ jñānaṃ tamo 'jñānaṃ rajo miśramudāhṛtam /

guṇānāṃ buddhivaiṣamyād vaiṣamyaṃ kavayo viduḥ // KūrmP_2,7.27 //

dharmādharmāviti proktau pāśau dvau bandhasaṃjñitau /

mayyarpitāni karmāṇi nibandhāya vimuktaye // KūrmP_2,7.28 //

avidyāmasmitāṃ rāgaṃ dveṣaṃ cābhiniveśakam /

kleśākhyānacalān prāhuḥ pāśānātmanibandhanān // KūrmP_2,7.29 //

eteṣāmeva pāśānāṃ māyā kāraṇamucyate /

mūlaprakṛtiravyaktā sā śaktirmayi tiṣṭhati // KūrmP_2,7.30 //

sa eva mūlaprakṛtiḥ pradhānaṃ puruṣo 'pi ca /

vikārā mahadādīni devadevaḥ sanātanaḥ // KūrmP_2,7.31 //

sa eva bandhaḥ sa ca bandhakartā
sa eva pāśaḥ paśavaḥ sa eva /
sa veda sarvaṃ na ca tasya vettā
tamāhuragryaṃ puruṣaṃ purāṇam // KūrmP_2,7.32 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge (īśvaragītāsu) saptamo 'dhyāyaḥ

īśvara uvāca
anyad guhyatamaṃ jñānaṃ vakṣye brāhmaṇapuṅgavāḥ /
yenāsau tarate janturghoraṃ saṃsārasāgaram // KūrmP_2,8.1 //

ahaṃ brahmamayaḥ śāntaḥ śāśvato nirmalo 'vyayaḥ /

ekākī bhagavānuktaḥ kevalaḥ parameśvaraḥ // KūrmP_2,8.2 //

mama yonirmahad brahma tatra garbhaṃ dadhāmyaham /

mūlaṃ māyābhidhānaṃ tu tato jātamidaṃ jagat // KūrmP_2,8.3 //

pradhānaṃ puruṣo hyatmā mahān bhūtādireva ca /

tanmātrāṇi mahābhūtānīndriyāṇi ca jajñire // KūrmP_2,8.4 //

tato 'ṇḍamabhavaddhaimaṃ sūryakoṭisamaprabham /

tasmin jajñe mahābrahmā macchaktyā copabṛṃhitaḥ // KūrmP_2,8.5 //

ye cānye bahavo jīvā manmayāḥ sarva eva te /

na māṃ paśyanti pitaraṃ māyayā mama mohitāḥ // KūrmP_2,8.6 //

yāśca yoniṣu sarvāsu saṃbhavanti hi mūrtayaḥ /

tāsāṃ māyā parā yonirmāmeva pitaraṃ viduḥ // KūrmP_2,8.7 //

yo māmevaṃ vijānāti bījinaṃ pitaraṃ prabhum /

sa dhīraḥ sarvalokeṣu na mohamadhigacchati // KūrmP_2,8.8 //

īśānaḥ sarvavidyānāṃ bhūtānāṃ parameśvaraḥ /

oṅkāramūrtirbhagavānahaṃ brahmā prajāpatiḥ // KūrmP_2,8.9 //

samaṃ sarveṣu bhūteṣu tiṣṭhantaṃ parameśvaram /

vinaśyatsvavinaśyantaṃ yaḥ paśyati sa paśyati // KūrmP_2,8.10 //

samaṃ paśyan hi sarvatra samavasthitamīśvaram /

na hinastyātmanātmānaṃ tato yāti parāṅgatim // KūrmP_2,8.11 //

viditvā sapta sūkṣmāṇi ṣaḍaṅgaṃ ca maheśvaram /

pradhānaviniyogajñaḥ paraṃ brahmādhigacchati // KūrmP_2,8.12 //

sarvajñatā tṛptiranādibodhaḥ
svatantratā nityamaluptaśaktiḥ /
anantaśaktiśca vibhorviditvā
ṣaḍāhuraṅgāni maheśvarasya // KūrmP_2,8.13 //

tanmātrāṇi mana ātmā ca tāni
sūkṣmāṇyāhuḥ sapta tattvātmakāni /
yā sā hetuḥ prakṛtiḥ sā pradhānaṃ
bandhaḥ prokto viniyogo 'pi tena // KūrmP_2,8.14 //

yā sā śaktiḥ prakṛtau līnarūpā
vedeṣūktā kāraṇaṃ brahmayoniḥ /
tasyā ekaḥ parameṣṭhī parastā-
nmaheśvaraḥ puruṣaḥ satyarūpaḥ // KūrmP_2,8.15 //

brahmā yogī paramātmā mahīyān
vyomavyāpī vedavedyaḥ purāṇaḥ /
eko rudro mṛtyuravyaktamekaṃ
bījaṃ viśvaṃ deva ekaḥ sa eva // KūrmP_2,8.16 //

tamevaikaṃ prāhuranye 'pyanekaṃ
tvekātmānaṃ kecidanyattathāhuḥ /
aṇoraṇīyān mahato 'sau mahīyān
mahādevaḥ procyate vedavidbhiḥ // KūrmP_2,8.17 //

evaṃ hi yo veda guhāśayaṃ paraṃ
prabhuṃ purāṇaṃ puruṣaṃ viśvarūpam /
hiraṇmayaṃ buddhimatāṃ parāṃ gatiṃ
sa buddhimān buddhimatītya tiṣṭhati // KūrmP_2,8.18 //

iti śrīkūrmapārāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge (īśvaragītāsu) aṣṭamo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ
niṣkalo nirmalo nityo niṣkriyaḥ parameśvaraḥ /
tanno vada mahādeva viśvarūpaḥ kathaṃ bhavān // KūrmP_2,9.1 //

īśvara uvāca
nāhaṃ viśvo na viśvaṃ ca māmṛte vidyate dvijāḥ /
māyānimittamatrāsti sā cātmānamapāśritā // KūrmP_2,9.2 //

anādinidhanā śaktirmāyāvyaktasamāśrayā /

tannimittaḥ prapañco 'yamavyaktādabhavat khalu // KūrmP_2,9.3 //

avyaktaṃ kāraṇaṃ prāhurānandaṃ jyotirakṣaram /

ahameva paraṃ brahma matto hyanyanna vidyate // KūrmP_2,9.4 //

tasmānme viśvarūpatvaṃ niścitaṃ brahmavādibhiḥ /

ekatve ca pṛthaktve ca proktametannidarśanam // KūrmP_2,9.5 //

ahaṃ tat paramaṃ brahma paramātmā sanātanaḥ /

akāraṇaṃ dvijāḥ prokto na doṣo hyātmanastathā // KūrmP_2,9.6 //

anantā śaktayo 'vyakte māyādyāḥ saṃsthitā dhruvāḥ /

tasmin divi sthitaṃ nityamavyaktaṃ bhāti kevalam // KūrmP_2,9.7 //

yābhistallakṣyate bhinnamabhinnaṃ tu svabhāvataḥ /

ekayā mama sāyujyamanādinidhanaṃ dhruvam // KūrmP_2,9.8 //

puṃso 'bhūdanyayā bhūtiranyayā tattirohitam /

anādimadhyaṃ tiṣṭhantaṃ yujyate 'vidyayā kila // KūrmP_2,9.9 //

tadetat paramaṃ vyaktaṃ prabhāmaṇḍalamaṇḍitam /

tadakṣaraṃ paraṃ jyotistad viṣṇoḥ paramaṃ padam // KūrmP_2,9.10 //

tatra sarvamidaṃ protamotaṃ caivākhilaṃ jagat /

tadeva ca jagat kṛtsnaṃ tad vijñāya vimucyate // KūrmP_2,9.11 //

yato vāco nivartante aprāpya manasā saha /

ānandaṃ brahmaṇo vidvān vibheti na kutaścana // KūrmP_2,9.12 //

vedāhametaṃ puruṣaṃ mahānta-
mādityavarṇaṃ tamasaḥ parastāt /
tad vijñāya parimucyeta vidvān
nityānandī bhavati brahmabhūtaḥ // KūrmP_2,9.13 //

yasmāt paraṃ nāparamasti kiñcit
yajjyotiṣāṃ jyotirekaṃ divistham /
tadevātmānaṃ manyamāno 'tha vidvān
ātmānandī bhavati brahmabhūtaḥ // KūrmP_2,9.14 //

tadavyayaṃ kalilaṃ gūḍhadehaṃ
brahmānandamamṛtaṃ viśvadhāma /
vadantyevaṃ brāhmaṇā brahmaniṣṭhā
yatra gatvā na nivarteta bhūyaḥ // KūrmP_2,9.15 //

hiraṇmaye paramākāśatattve
yadarciṣi pravibhātīva tejaḥ /
tadvijñāne paripaśyanti dhīrā
vibhrājamānaṃ vimalaṃ vyoma dhāma // KūrmP_2,9.16 //

tataḥ paraṃ paripaśyanti dhīrā
ātmanyātmānamanubhūyānubhūya /
svayaṃprabhaḥ parameṣṭhī mahīyān
brahmānandī bhagavānīśa eṣaḥ // KūrmP_2,9.17 //

eko devaḥ sarvabhūteṣu gūḍhaḥ
sarvavyāpī sarvabhūtāntarātmā /
tamevaikaṃ ye 'nupaśyanti dhīrās
teṣāṃ śāntiḥ śāśvatī netareṣām // KūrmP_2,9.18 //

sarvānanaśirogrīvaḥ sarvabhūtaguhāśayaḥ /

sarvavyāpī ca bhagavān na tasmādanyadiṣyate // KūrmP_2,9.19 //

ityetadaiśvaraṃ jñānamuktaṃ vo munipuṅgavāḥ /

gopanīyaṃ viśeṣeṇa yogināmapi durlabham // KūrmP_2,9.20 //

iti śrīkūrmapārāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge (īśvaragītāsu) navamo 'dhyāyaḥ

īśvara uvāca
aliṅgamekamavyaktaṃ liṅgaṃ brahmeti niścitam /
svayañjyotiḥ paraṃ tattvaṃ pare vyomni vyavasthitam // KūrmP_2,10.1 //

avyaktaṃ kāraṇaṃ yattadakṣaraṃ paramaṃ padam /

nirguṇaṃ śuddhavijñānaṃ tad vai paśyanti sūrayaḥ // KūrmP_2,10.2 //

tanniṣṭhāḥ śāntasaṃkalpā nityaṃ tadbhāvabhāvitāḥ /

paśyanti tat paraṃ brahma yattalliṅgamiti śrutiḥ // KūrmP_2,10.3 //

anyathā nahi māṃ draṣṭuṃ śakyaṃ vai munipuṅgavāḥ /

nahi tad vidyate jñānaṃ yatastajjñāyate param // KūrmP_2,10.4 //

etattatparamaṃ jñānaṃ kevalaṃ kavayo viduḥ /

ajñānamitarat sarvaṃ yasmānmāyāmayaṃ jagat // KūrmP_2,10.5 //

yajjñānaṃ nirmalaṃ sūkṣmaṃ nirvikalpaṃ yadavyayam /

mamātmāsau tadevemiti prāhurvipaścitaḥ // KūrmP_2,10.6 //

ye 'pyanekaṃ prapaśyanti te 'pi paśyanti tatparam /

āśritāḥ paramāṃ niṣṭhāṃ buddhvaikaṃ tattvamavyayam // KūrmP_2,10.7 //

ye punaḥ paramaṃ tattvamekaṃ vānekamīśvaram /

bhaktyā māṃ saṃprapaśyanti vijñeyāste tadātmakāḥ // KūrmP_2,10.8 //

sākṣādeva prapaśyanti svātmānaṃ parameśvaram /

nityānandaṃ nirvikalpaṃ satyarūpamiti sthitiḥ // KūrmP_2,10.9 //

bhajante paramānandaṃ sarvagaṃ yattadātmakam /

svātmanyavasthitāḥ śāntāḥ pare 'vyakte parasya tu // KūrmP_2,10.10 //

eṣā vimuktiḥ paramā mama sāyujyamuttamam /

nirvāṇaṃ brahmaṇā caikyaṃ kaivalyaṃ kavayo viduḥ // KūrmP_2,10.11 //

tasmādanādimadhyāntaṃ vastvekaṃ paramaṃ śivam /

sa īśvaro mahādevastaṃ vijñāya vimucyate // KūrmP_2,10.12 //

na tatra sūryaḥ pravibhātīha candro
na nakṣatrāṇi tapano nota vidyut /
tadbhāsedamakhilaṃ bhāti nityaṃ
tannityabhāsamacalaṃ sadvibhāti // KūrmP_2,10.13 //

nityoditaṃ saṃvidā nirvikalpaṃ
śuddhaṃ bṛhantaṃ paramaṃ yadvibhāti /
atrāntaraṃ brahmavido 'tha nityaṃ
paśyanti tattvamacalaṃ yat sa īśaḥ // KūrmP_2,10.14 //

nityānandamamṛtaṃ satyarūpaṃ
śuddhaṃ vadanti puruṣaṃ sarvavedāḥ /
tadevedamiti praṇaveneśitāraṃ
dhāyāyanti vedārthaviniścitārthāḥ // KūrmP_2,10.15 //

na bhūmirāpo na mano na vahniḥ
prāṇo 'nilo gaganaṃ nota buddhiḥ /
na cetano 'nyat paramākāśamadhye
vibhāti devaḥ śiva eva kevalaḥ // KūrmP_2,10.16 //

ityetaduktaṃ paramaṃ rahasyaṃ
jñānāmṛtaṃ sarvavedeṣu gūḍham /
jānāti yogī vijane 'tha deśe
yuñjīta yogaṃ prayato hyajasram // KūrmP_2,10.17 //

itī śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge (īśvaragītāsu) daśamo 'dhyāyaḥ

īśvara uvāca
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi yogaṃ paramadurlabham /
yenātmānaṃ prapaśyanti bhānumantamiveśvaram // KūrmP_2,11.1 //

yogāgnirdahati kṣipramaśeṣaṃ pāpapañjaram /

prasannaṃ jāyate jñānaṃ sākṣānnirvāṇasiddhidam // KūrmP_2,11.2 //

yogātsaṃjāyate jñānaṃ jñānād yogaḥ pravartate /

yogajñānābhiyuktasya prasīdati maheśvaraḥ // KūrmP_2,11.3 //

ekakālaṃ dvikālaṃ vā trikālaṃ nityameva vā /

ye yuñjantīha madyogaṃ te vijñeyā maheśvarāḥ // KūrmP_2,11.4 //

yogastu dvividho jñeyo hyabhāvaḥ prathamo mataḥ /

aparastu mahāyogaḥ sarvayogottamottamaḥ // KūrmP_2,11.5 //

śūnyaṃ sarvanirābhāsaṃ svarūpaṃ yatra cintyate /

abhāvayogaḥ sa prokto yenātmānaṃ prapaśyati // KūrmP_2,11.6 //

yatra paśyati cātmānaṃ nityānandaṃ nirañjanam /

mayaikyaṃ sa mahāyogo bhāṣitaḥ parameśvaraḥ // KūrmP_2,11.7 //

ye cānye yogināṃ yogāḥ śrūyante granthavistare /

sarve te brahmayogasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // KūrmP_2,11.8 //

yatra sākṣāt prapaśyanti vimuktā viśvamīśvaram /

sarveṣāmeva yogānāṃ sa yogaḥ paramo mataḥ // KūrmP_2,11.9 //

sahasraśo 'tha śataśo ye ceśvarabahiṣkṛtāḥ /

na te paśyanti māmekaṃ yogino yatamānasāḥ // KūrmP_2,11.10 //

prāṇāyāmastathā dhyānaṃ pratyāhāro 'tha dhāraṇā /

samādhiśca muniśreṣṭhā yamo niyama āsanam // KūrmP_2,11.11 //

mayyekacittatāyogo vṛttyantaranirodhataḥ /

tatsādhanānyaṣṭadhā tu yuṣmākaṃ kathitāni tu // KūrmP_2,11.12 //

ahiṃsā satyamasteyaṃ brahmacaryāparigrahau /

yamāḥ saṃkṣepataḥ proktāścittaśuddhipradā nṛṇām // KūrmP_2,11.13 //

karmaṇā manasā vācā sarvabhūteṣu sarvadā /

akleśajananaṃ proktaṃ tvahiṃsā paramarṣibhiḥ // KūrmP_2,11.14 //

ahiṃsāyāḥ paro dharmo nāstyahiṃsā paraṃ sukham /

vidhinā yā bhaveddhiṃsā tvahiṃsaiva prakīrtitā // KūrmP_2,11.15 //

satyena sarvamāpnoti satye sarvaṃ pratiṣṭhitam /

yathārthakathanācāraḥ satyaṃ proktaṃ dvijātibhiḥ // KūrmP_2,11.16 //

paradravyāpaharaṇaṃ cauryād vātha balena vā /

steyaṃ tasyānācaraṇādasteyaṃ dharmasādhanam // KūrmP_2,11.17 //

karmaṇā manasā vācā sarvāvasthāsu sarvadā /

sarvatra maithunatyāgaṃ brahmacaryaṃ pracakṣate // KūrmP_2,11.18 //

dravyāṇāmapyanādānamāpadyapi yathecchayā /

aparigraha ityāhustaṃ prayatnena pālayet // KūrmP_2,11.19 //

tapaḥ svādhyāyasaṃtoṣāḥ śaucamīśvarapūjanam /

samāsānniyamāḥ proktā yogasiddhipradāyinaḥ // KūrmP_2,11.20 //

upavāsaparākādikṛcchracāndrāyaṇādibhiḥ /

śarīraśoṣaṇaṃ prāhustāpasāstapa uttamam // KūrmP_2,11.21 //

vedāntaśatarudrīyapraṇavādijapaṃ budhāḥ /

sattvaśuddhikaraṃ puṃsāṃ svādhyāyaṃ paricakṣate // KūrmP_2,11.22 //

svādhyāyasya trayo bhedā vācikopāṃśumānasāḥ /

uttarottaravaiśiṣṭyaṃ prāhurvedārthavedinaḥ // KūrmP_2,11.23 //

yaḥ śabdabodhajananaḥ pareṣāṃ śṛṇvatāṃ sphuṭam /

svādhyāyo vācikaḥ prokta upāṃśoratha lakṣaṇam // KūrmP_2,11.24 //

oṣṭhayoḥ spandamātreṇa parasyāśabdabodhakaḥ /

upāṃśureṣa nirdiṣṭaḥ sāhasro vācikājjapaḥ // KūrmP_2,11.25 //

yatpadākṣarasaṅgatyā parispandanavarjitam /

cintanaṃ sarvaśabdānāṃ mānasaṃ taṃ japaṃ viduḥ // KūrmP_2,11.26 //

yadṛcchālābhato nityamalaṃ puṃso bhavediti /

yā dhīstāmṛṣayaḥ prāhuḥ saṃtoṣaṃ sukhalakṣaṇam // KūrmP_2,11.27 //

bāhyamābhyantaraṃ śaucaṃ dvidhā proktaṃ dvijottamāḥ /

mṛjjalābhyāṃ smṛtaṃ bāhyaṃ manaḥśuddhirathāntaram // KūrmP_2,11.28 //

stutismaraṇapūjābhirvāṅmanaḥkāyakarmabhiḥ /

suniścalā śive bhaktiretadīśvarapūjanam // KūrmP_2,11.29 //

yamāḥ saniyamāḥ proktāḥ prāṇāyāmaṃ nibodhata /

prāṇaḥ svadehajo vāyurāyāmastannirodhanam // KūrmP_2,11.30 //

uttamādhamamadhyatvāt tridhāyaṃ pratipāditaḥ /

sa eva dvividhaḥ proktaḥ sagarbho 'garbha eva ca // KūrmP_2,11.31 //

mātrādvādaśako mandaścaturviṃśatimātrikaḥ /

madhyamaḥ prāṇasaṃrodhaḥ ṣaṭtriṃśanmātrikottamaḥ // KūrmP_2,11.32 //

prasvedakampanotthānajanakatvaṃ yathākramam /

mandamadhyamamukhyānāmānandāduttamottamaḥ // KūrmP_2,11.33 //

sagarbhamāhuḥ sajapamagarbhaṃ vijapaṃ budhāḥ /

etad vai yogināmuktaṃ prāṇāyāmasya lakṣaṇam // KūrmP_2,11.34 //

savyāhṛtiṃ sapraṇavāṃ gāyatrīṃ śirasā saha /

trirjapedāyataprāṇaḥ prāṇāyāmaḥ sa ucyate // KūrmP_2,11.35 //

recakaḥ pūrakaścaiva prāṇāyāmo 'tha kumbhakaḥ /

procyate sarvaśāstreṣu yogibhiryatamānasaiḥ // KūrmP_2,11.36 //

recako 'jastraniśvāsāt pūrakastannirodhataḥ /

sāmyena saṃsthitiryā sā kumbhakaḥ parigīyate // KūrmP_2,11.37 //

indriyāṇāṃ vicaratāṃ viṣayeṣu svabhāvataḥ /

nigrahaḥ procyate sadbhiḥ pratyāhārastu sattamāḥ // KūrmP_2,11.38 //

hṛtpuṇḍarīke nābhyāṃ vā mūrdhni parvatamastake /

evamādiṣu deśeṣu dhāraṇā cittabandhanam // KūrmP_2,11.39 //

deśāvasthitimālambya buddheryā vṛttisaṃtatiḥ /

vṛttyantarairasaṃsṛṣṭā taddhyānaṃ sūrayo viduḥ // KūrmP_2,11.40 //

ekākāraḥ samādhiḥ syād deśālambanavarjitaḥ /

pratyayo hyarthamātreṇa yogasādhanamuttamam // KūrmP_2,11.41 //

dhāraṇā dvādaśāyāmā dhyānaṃ dvādaśadhāraṇāḥ /

dhyānaṃ dvādaśakaṃ yāvat samādhirabhidhīyate // KūrmP_2,11.42 //

āsanaṃ svastikaṃ proktaṃ padmamardhāsanaṃ tathā /

sādhanānāṃ ca sarveṣāmetatsādhanamuttamam // KūrmP_2,11.43 //

ūrvorupari viprendrāḥ kṛtvā pādatale ubhe /

samāsītātmanaḥ padmametadāsanamuttamam // KūrmP_2,11.44 //

ekaṃ pādamathaikasmin vinyasyoruṇi sattamāḥ /

āsītārdhāsanamidaṃ yogasādhanamuttamam // KūrmP_2,11.45 //

ubhe kṛtvā pādatale jānūrvorantareṇa hi /

samāsītātmanaḥ proktamāsanaṃ svastikaṃ param // KūrmP_2,11.46 //

adeśakāle yogasya darśanaṃ hi na vidyate /

agnyabhyāse jale vāpi śuṣkaparṇacaye tathā // KūrmP_2,11.47 //

jantuvyāpte śmaśāne ca jīrṇagoṣṭhe catuṣpathe /

saśabde sabhaye vāpi caityavalmīkasaṃcaye // KūrmP_2,11.48 //

aśubhe durjanākrānte maśakādisamanvite /

nācared dehabādhe vā daurmanasyādisaṃbhave // KūrmP_2,11.49 //

sugupte suśubhe deśe guhāyāṃ parvatasya tu /

nadyāstīre puṇyadeśe devatāyatane tathā // KūrmP_2,11.50 //

gṛhe vā suśubhe ramye vijane jantuvarjite /

yuñjīta yogī satatamātmānaṃ matparāyaṇaḥ // KūrmP_2,11.51 //

namaskṛtya tu yogīndrān saśiṣyāṃśca vināyakam /

guruṃ caivātha māṃ yogī yuñjīta susamāhitaḥ // KūrmP_2,11.52 //

āsanaṃ svastikaṃ baddhvā padmamardhamathāpi vā /

nāsikāgre samāṃ dṛṣṭimīṣadunmīlitekṣaṇaḥ // KūrmP_2,11.53 //

kṛtvātha nirbhayaḥ śāntastyaktvā māyāmayaṃ jagat /

svātmanyavasthitaṃ devaṃ cintayet parameśvaram // KūrmP_2,11.54 //

śikhāgre dvādaśāṅgulye kalpayitvātha paṅkajam /

dharmakandasamudbhūtaṃ jñānanālaṃ suśobhanam // KūrmP_2,11.55 //

aiśvaryāṣṭadalaṃ śvetaṃ paraṃ vairāgyakarṇikam /

cintayet paramaṃ kośaṃ karṇikāyāṃ hiraṇmayam // KūrmP_2,11.56 //

sarvaśaktimayaṃ sākṣād yaṃ prāhurdivyamavyayam /

oṅkāravācyamavyaktaṃ raśmijālasamākulam // KūrmP_2,11.57 //

cintayet tatra vimalaṃ paraṃ jyotiryadakṣaram /

tasmin jyotiṣi vinyasyasvātmānaṃ tadabhedataḥ // KūrmP_2,11.58 //

dhyāyītākāśamadhyasthamīśaṃ paramakāraṇam /

tadātmā sarvago bhūtvā na kiñcidapi cintayet // KūrmP_2,11.59 //

etad guhyatamaṃ dhyānaṃ dhyānāntaramathocyate /

cintayitvā tu pūrvoktaṃ hṛdaye padmamuttamam // KūrmP_2,11.60 //

ātmānamatha kartāraṃ tatrānalasamatviṣam /

madhye vahniśikhākāraṃ puruṣaṃ pañcaviṃśakam // KūrmP_2,11.61 //

cintayet paramātmānaṃ tanmadhye gaganaṃ param /

oṅkarabodhitaṃ tattvaṃ śāśvataṃ śivamacyutam // KūrmP_2,11.62 //

avyaktaṃ prakṛtau līnaṃ paraṃ jyotiranuttamam /

tadantaḥ paramaṃ tattvamātmādhāraṃ nirañjanam // KūrmP_2,11.63 //

dhyāyīta tanmayo nityamekarūpaṃ maheśvaram /

viśodhya sarvatattvāni praṇavenāthavā punaḥ // KūrmP_2,11.64 //

saṃsthāpya mayi cātmānaṃ nirmale parame pade /

plāvayitvātmano dehaṃ tenaiva jñānavāriṇā // KūrmP_2,11.65 //

madātmā manmayo bhasma gṛhītvā hyagnihotrajam /
tenoddhṛtya tu sarvāṅgamagnirityādimantrataḥ /
cintayet svātmanīśānaṃ paraṃ jyotiḥ svarūpiṇam // KūrmP_2,11.66 //

eṣa pāśupato yogaḥ paśupāśavimuktaye /

sarvavedāntasāro 'yamatyāśramamiti śrutiḥ // KūrmP_2,11.67 //

etat parataraṃ guhyaṃ matsāyujyopapādakam /

dvijātīnāṃ tu kathitaṃ bhaktānāṃ brahmacāriṇām // KūrmP_2,11.68 //

brahmacaryamahiṃsā ca kṣamā śaucaṃ tapo damaḥ /

saṃtoṣaḥ satyamāstikyaṃ vratāṅgāni viśeṣataḥ // KūrmP_2,11.69 //

ekenāpyatha hīnena vratamasya tu lupyate /

tasmādātmaguṇopeto madvrataṃ voḍhumarhati // KūrmP_2,11.70 //

vītarāgabhayakrodhā manmayā māmupāśritāḥ /

bahavo 'nena yogena pūtā madbhāvamāgatāḥ // KūrmP_2,11.71 //

ye yathā māṃ prapadyante tāṃstathaiva bhajāmyaham /

jñānayogena māṃ tasmād yajeta parameśvaram // KūrmP_2,11.72 //

athavā bhaktiyogena vairāgyeṇa pareṇa tu /

cetasā bodhayuktena pūjayenmāṃ sadā śuciḥ // KūrmP_2,11.73 //

sarvakarmāṇi saṃnyasya bhikṣāśī niṣparigrahaḥ /

prāpnoti mama sāyujyaṃ guhyametanmayoditam // KūrmP_2,11.74 //

adveṣṭā sarvabhūtānāṃ maitraḥ karuṇa eva ca /

nirmamo nirahaṅkāro yo madbhaktaḥ sa me priyaḥ // KūrmP_2,11.75 //

saṃtuṣṭaḥ satataṃ yogī yatātmā dṛḍhaniścayaḥ /

mayyarpitamano buddhiryo madbhaktaḥ sa me priyaḥ // KūrmP_2,11.76 //

yasmānnodvijate loko lokānnodvijate ca yaḥ /

harṣāmarṣabhayodvegairmukto yaḥ sa hi me priyaḥ // KūrmP_2,11.77 //

anapekṣaḥ śucirdakṣa udāsīno gatavyathaḥ /

sarvārambhaparityāgī bhaktimān yaḥ sa me priyaḥ // KūrmP_2,11.78 //

tulyanindāstutirmaunī saṃtuṣṭo yena kenacit /

aniketaḥ sthiramatirmadbhakto māmupaiṣyati // KūrmP_2,11.79 //

sarvakarmāṇyapi sadā kurvāṇo matparāyaṇaḥ /

matprasādādavāpnoti śāśvataṃ paramaṃ padam // KūrmP_2,11.80 //

cetasā sarvakarmāṇi mayi saṃnyasya matparaḥ /

nirāśīrnirmamo bhūtvā māmekaṃ śaraṇaṃ vrajet // KūrmP_2,11.81 //

tyaktvā karmaphalāsaṅgaṃ nityatṛpto nirāśrayaḥ /

karmaṇyabhipravṛtto 'pi naiva tena nibadhyate // KūrmP_2,11.82 //

nirāśīryatacittātmā tyaktasarvaparigrahaḥ /

śārīraṃ kevalaṃ karma kurvannāpnoti tatpadam // KūrmP_2,11.83 //

yadṛcchālābhatuṣṭasya dvandvātītasya caiva hi /

kurvato matprasādārthaṃ karma saṃsāranāśanam // KūrmP_2,11.84 //

manmanā mannamaskāro madyājī matparāyaṇaḥ /

māmupaiṣyati yogīśaṃ jñātvā māṃ parameśvaram // KūrmP_2,11.85 //

madbuddhayo māṃ satataṃ bodhayantaḥ parasparam /

kathayantaśca māṃ nityaṃ mama sāyujyamāpnuyuḥ // KūrmP_2,11.86 //

evaṃ nityābhiyuktānāṃ māyeyaṃ karmasānvagam /

nāśayāmi tamaḥ kṛtsnaṃ jñānadīpena bhāsvatā // KūrmP_2,11.87 //

madbuddhayo māṃ satataṃ pūjayantīha ye janāḥ /

teṣāṃ nityābhiyuktānāṃ yogakṣemaṃ vahāmyaham // KūrmP_2,11.88 //

ye 'nye ca kāmabhogārthaṃ yajante hyanyadevatāḥ /

teṣāṃ tadantaṃ vijñeyaṃ devatānugataṃ phalam // KūrmP_2,11.89 //

ye cānyadevatābhaktāḥ pūjayantīha devatāḥ /

madbhāvanāsamāyuktā mucyante te 'pi bhāvataḥ // KūrmP_2,11.90 //

tasmādanīśvarānanyāṃstyaktvā devānaśeṣataḥ /

māmeva saṃśrayedīśaṃ sa yāti paramaṃ padam // KūrmP_2,11.91 //

tyaktvā putrādiṣu snehaṃ niḥ śoko niṣparigrahaḥ /

yajeccāmaraṇālliṅge viraktaḥ parameśvaram // KūrmP_2,11.92 //

ye 'rcayanti sadā liṅgaṃ tyaktvā bhogānaśeṣataḥ /

ekena janmanā teṣāṃ dadāmi paramaiśvaram // KūrmP_2,11.93 //

parānandātmakaṃ liṅgaṃ kevalaṃ sannirañjanam /

jñānātmakaṃ sarvagataṃ yogināṃ hṛdi saṃsthitam // KūrmP_2,11.94 //

ye cānye niyatā bhaktā bhāvayitvā vidhānataḥ /

yatra kvacana talliṅgamarcayanti maheśvaram // KūrmP_2,11.95 //

jale vā vahnimadhye vāvyomni sūrye 'thavānyataḥ /

ratnādau bhāvayitveśamarcayelliṅgamaiśvaram // KūrmP_2,11.96 //

sarvaṃ liṅgamayaṃ hyetat sarvaṃ liṅge pratiṣṭhitam /

tasmālliṅge 'rcayedīśaṃ yatra kvacana śāśvatam // KūrmP_2,11.97 //

agnau kriyāvatāmapsu vyomni sūrye manīṣiṇām /

kāṣṭhādiṣveva mūrkhāṇāṃ hṛdi liṅgantuyoginām // KūrmP_2,11.98 //

yadyanutpannavijñāno viraktaḥ prītisaṃyutaḥ /

yāvajjīvaṃ japed yuktaḥ praṇavaṃ brahmaṇo vapuḥ // KūrmP_2,11.99 //

athavā śatarudrīyaṃ japedāmaraṇād dvijaḥ /

ekākī yatacittātmā sa yāti paramaṃ padam // KūrmP_2,11.100 //

vased vāmaraṇād vipro vārāṇasyāṃ samāhitaḥ /

so 'pīśvaraprasādena yāti tat paramaṃ padam // KūrmP_2,11.101 //

tatrotkramaṇakāle hi sarveṣāmeva dehinām /

dadāti tat paraṃ jñānaṃ yena mucyeta bandhanāt // KūrmP_2,11.102 //

varṇāśramavidhiṃ kṛtsnaṃ kurvāṇo matparāyaṇaḥ /

tenaiva janmanā jñānaṃ labdhvā yāti śivaṃ padam // KūrmP_2,11.103 //

ye 'pi tatra vasantīha nīcā vā pāpayonayaḥ /

sarve taranti saṃsāramīśvarānugrahād dvijāḥ // KūrmP_2,11.104 //

kintu vighnā bhaviṣyanti pāpopahatacetasām /

dharmaṃ samāśrayet tasmānmuktaye niyataṃ dvijāḥ // KūrmP_2,11.105 //

etad rahasyaṃ vedānāṃ na deyaṃ yasya kasya cit /

dhārmikāyaiva dātavyaṃ bhaktāya brahmacāriṇe // KūrmP_2,11.106 //

vyāsa uvāca
ityetaduktvā bhagavānātmayogamanuttamam /
vyājahāra samāsīnaṃ nārāyaṇamanāmayam // KūrmP_2,11.107 //

mayaitad bhāṣitaṃ jñānaṃ hitārthaṃ brahmavādinām /

dātavyaṃ śāntacittebhyaḥ śiṣyebhyo bhavatā śivam // KūrmP_2,11.108 //

uktvaivamatha yogīndrānabravīd bhagavānajaḥ /

hitāya sarvabhaktānāṃ dvijātīnāṃ dvijottamāḥ // KūrmP_2,11.109 //

bhavanto 'pi hi majjñānaṃ śiṣyāṇāṃ vidhipūrvakam /

upadekṣyanti bhaktānāṃ sarveṣāṃ vacanānmama // KūrmP_2,11.110 //

ayaṃ nārāyaṇo yo 'hamīśvaro nātra saṃśayaḥ /

nāntaraṃ ye prapaśyanti teṣāṃ deyamidaṃ param // KūrmP_2,11.111 //

mamaiṣā paramā mūrtirnārāyaṇasamāhvayā /

sarvabhūtātmabhūtasthā śāntā cākṣarasaṃjñitā // KūrmP_2,11.112 //

ye tvanyathā prapaśyanti loke bhedadṛśo janāḥ /

na te māṃ saṃprapaśyanti jāyante ca punaḥ punaḥ // KūrmP_2,11.113 //

ye tvimaṃ viṣṇumavyaktaṃ māṃ vā devaṃ maheśvaram /

ekībhāvena paśyanti na teṣāṃ punarudbhavaḥ // KūrmP_2,11.114 //

tasmādanādinidhanaṃ viṣṇumātmānamavyayam /

māmeva saṃprapaśyadhvaṃ pūjayadhvaṃ tathaiva hi // KūrmP_2,11.115 //

ye 'nyathā māṃ prapaśyanti matvemaṃ devatāntaram /

te yānti narakān ghorān nāhaṃ teṣuvyavasthitaḥ // KūrmP_2,11.116 //

mūrkhaṃ vā paṇḍitaṃ vāpi brāhmaṇaṃ vā madāśrayam /

mocayāmi śvapākaṃ vā na nārāyaṇanindakam // KūrmP_2,11.117 //

tasmādeṣa mahāyogī madbhaktaiḥ puruṣottamaḥ /

arcanīyo namaskāryo matprītijananāya hi // KūrmP_2,11.118 //

evamuktvā samāliṅgya vāsudevaṃ pinākadhṛk /

antarhito 'bhavat teṣāṃ sarveṣāmeva paśyatām // KūrmP_2,11.119 //

nārāyaṇo 'pi bhagavāṃstāpasaṃ veṣamuttamam /

jagrāha yoginaḥ sarvāṃstyaktvā vai paramaṃ vapuḥ // KūrmP_2,11.120 //

jñātaṃ bhavadbhiramalaṃ prasādāt parameṣṭhinaḥ /

sākṣādeva maheśasya jñānaṃ saṃsāranāśanam // KūrmP_2,11.121 //

gacchadhvaṃ vijvarāḥ sarve vijñānaṃ parameṣṭhinaḥ /

pravartayadhvaṃ śiṣyebhyo dhārmikebhyo munīśvarāḥ // KūrmP_2,11.122 //

idaṃ bhaktāya śāntāya dhārmikāyāhitāgnaye /

vijñānamaiśvaraṃ deyaṃ brāhmaṇāya viśeṣataḥ // KūrmP_2,11.123 //

evamuktvā sa viśvātmā yogināṃ yogavittamaḥ /

nārāyaṇo mahāyogī jagāmādarśanaṃ svayam // KūrmP_2,11.124 //

te 'pi devādideveśaṃ namaskṛtya maheśvaram /

nārāyaṇaṃ ca bhūtādiṃ svāni sthānāni bhejire // KūrmP_2,11.125 //

sanatkumāro bhagavān saṃvartāya mahāmuniḥ /

dattavānaiśvaraṃ jñānaṃ so 'pi satyavratāya tu // KūrmP_2,11.126 //

sanandano 'pi yogīndraḥ pulahāya maharṣaye /

pradadau gautamāyātha pulaho 'pi prajāpatiḥ // KūrmP_2,11.127 //

aṅgirā vedaviduṣe bharadvājāya dattavān /

jaigīṣavyāya kapilastathā pañcaśikhāya ca // KūrmP_2,11.128 //

parāśaro 'pi sanakāt pitā me sarvatattvadṛk /

lebhetatparamaṃ jñānaṃ tasmād vālmīkirāptavān // KūrmP_2,11.129 //

mamovāca purā devaḥ satīdehabhavāṅgajaḥ /

vāmadevo mahāyogī rudraḥ kila pinākadhṛk // KūrmP_2,11.130 //

nārāyaṇo 'pi bhagavān devakītanayo hariḥ /

arjunāya svayaṃ sākṣāt dattavānidamuttamam // KūrmP_2,11.131 //

yadahaṃ labdhavān rudrād vāmadevādanuttamam /

viśeṣād giriśe bhaktistasmādārabhya me 'bhavat // KūrmP_2,11.132 //

śaraṇyaṃ śaraṇaṃ rudraṃ prapanno 'haṃ viśeṣataḥ /

bhūteśaṃ giraśaṃ sthāṇuṃ devadevaṃ triśūlinam // KūrmP_2,11.133 //

bhavanto 'pi hi taṃ devaṃ śaṃbhuṃ govṛṣavāhanam /

prapadyadhvaṃ sapatnīkāḥ saputrāḥ śaraṇaṃ śivam // KūrmP_2,11.134 //

vartadhvaṃ tatprasādena karmayogena śaṅkaram /

pūjayadhvaṃ mahādevaṃ gopatiṃ bhūtibhūṣaṇam // KūrmP_2,11.135 //

evamukte 'tha munayaḥ śaunakādyā maheśvaram /

praṇemuḥ śāśvataṃ sthāṇuṃ vyāsaṃ satyavatīsutam // KūrmP_2,11.136 //

abruvan hṛṣṭamanasaḥ kṛṣṇadvaipāyanaṃ prabhum /

sākṣādeva hṛṣīkeśaṃ sarvalokamaheśvaram // KūrmP_2,11.137 //

bhavatprasādādacalā śaraṇye govṛṣadhvaje /

idānīṃ jāyate bhaktiryā devairapi durlabhā // KūrmP_2,11.138 //

kathayasva muniśreṣṭha karmayogamanuttamam /

yenāsau bhagavānīśaḥ samārādhyo mumukṣubhiḥ // KūrmP_2,11.139 //

tvatsaṃnidhāveṣa sūtaḥ śṛṇotu bhagavadvacaḥ /

tadvadākhilalokānāṃ rakṣaṇaṃ dharmasaṃgraham // KūrmP_2,11.140 //

yaduktaṃ devadevena viṣṇunā kūrmarūpiṇā /

pṛṣṭena munibhiḥ pūrvaṃ śakreṇāmṛtamanthane // KūrmP_2,11.141 //

śrutvā satyavatīsūnuḥ karmayogaṃ sanātanam /

munīnāṃ bhāṣitaṃ kṛṣṇaḥ provāca susamāhitaḥ // KūrmP_2,11.142 //

ya imaṃ paṭhate nityaṃ saṃvādaṃ kṛttivāsasaḥ /

sanatkumārapramukhaiḥ sarvapāpaiḥ pramucyate // KūrmP_2,11.143 //

śrāvayed vā dvijān śuddhān brahmacaryaparāyaṇān /

yo vā vicārayedarthaṃ sa yāti paramāṃ gatim // KūrmP_2,11.144 //

yaścaitacchṛṇuyānnityaṃ bhaktiyukto dṛḍhavrataḥ /

sarvapāpavinirmukto brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,11.145 //

tasmāt sarvaprayatnena paṭhitavyo manīṣibhiḥ /

śrotavyaścātha mantavyo viśeṣād brāhmaṇaiḥ sadā // KūrmP_2,11.146 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge (īśvaragītāsu) ekādaśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
śṛṇudhvamṛṣayaḥ sarve vakṣyamāṇaṃ sanātanam /
karmayogaṃ brāhmaṇānāmātyantikaphalapradam // KūrmP_2,12.1 //

āmnāyasiddhamakhilaṃ brihmaṇānupradarśitam /

ṛṣīṇāṃ śṛṇvatāṃ pūrvaṃ manurāha prajāpatiḥ // KūrmP_2,12.2 //

sarvapāpaharaṃ puṇyamṛṣisaṅghairniṣevitam /

samāhitadhiyo yūyaṃ śṛṇudhvaṃ gadato mama // KūrmP_2,12.3 //

kṛtopanayano vedānadhīyīta dvijottamāḥ /

garbhāṣṭame 'ṣṭame vābde svasūtroktavidhānataḥ // KūrmP_2,12.4 //

daṇḍī ca mekhalī sūtrī kṛṣṇājinadharo muniḥ /

bhikṣāhāro guruhito vīkṣamāṇo gururmukham // KūrmP_2,12.5 //

kārpāsamupavītārthaṃ nirmitaṃ brahmaṇā purā /

brāhmaṇānāṃ trivit sūtraṃ kauśaṃ vā vastrameva vā // KūrmP_2,12.6 //

sadopavītī caiva syāt sadā baddhaśikho dvijaḥ /

anyathā yat kṛtaṃ karma tad bhavatyayathākṛtam // KūrmP_2,12.7 //

vasedavikṛtaṃ vāsaḥ kārpāsaṃ vā kaṣāyakam /

tadeva paridhānīyaṃ śuklamacchidramuttamam // KūrmP_2,12.8 //

uttaraṃ tu samākhyātaṃ vāsaḥ kṛṣṇājinaṃ śubham /

abhāve gavyamajinaṃ rauravaṃ vā vidhīyate // KūrmP_2,12.9 //

uddhṛtya dakṣiṇaṃ bāhuṃ savye bāhau samarpitam /

upavītaṃ bhavennityaṃ nivītaṃ kaṇṭhasajjane // KūrmP_2,12.10 //

savyaṃ bāhuṃ samuddhṛtya dakṣiṇe tu dhṛtaṃ dvijāḥ /

prācīnāvītamityuktaṃ pitrye karmaṇi yojayet // KūrmP_2,12.11 //

agnyagāre gavāṃ goṣṭhe home japye tathaiva ca /

svādhyāye bhojane nityaṃ brāhmaṇānāṃ ca sannidhau // KūrmP_2,12.12 //

upāsane gurūṇāṃ ca saṃdhyayoḥ sādhusaṃgame /

upavītī bhavennityaṃ vidhireṣa sanātanaḥ // KūrmP_2,12.13 //

mauñjī trivṛt samā ślakṣaṇā kāryā viprasya mekhalā /

muñjābhāve kuśenāhurgranthinaikena vā tribhiḥ // KūrmP_2,12.14 //

dhārayed bailvapālāśau daṇḍau keśāntakau dvijaḥ /

yajñārhavṛkṣajaṃ vātha saumyamavraṇameva ca // KūrmP_2,12.15 //

sāyaṃ prātardvijaḥ saṃdhyāmupāsīta samāhitaḥ /

kāmāllobhād bhayānmohāt tyaktena patito bhavet // KūrmP_2,12.16 //

agnikāryaṃ tataḥ kuryāt sāyaṃ prātaḥ prasannadhīḥ /

snātvā saṃtarpayed devānṛṣīn pitṛgaṇāṃstathā // KūrmP_2,12.17 //

devatābhyarcanaṃ kuryāt puṣpaiḥ patreṇa vāmbubhiḥ /

abhivādanaśīlaḥ syānnityaṃ vṛddheṣu dharmataḥ // KūrmP_2,12.18 //

asāvahaṃ bho nāmeti samyak praṇatipūrvakam /

āyurārogyasiddhyarthaṃ tandrādiparivarjitaḥ // KūrmP_2,12.19 //

āyuṣṇān bhava saumyeti vācyo vipro 'bhivādane /

akāraścāsya nāmno 'nte vācyaḥ pūrvākṣaraḥ plutaḥ // KūrmP_2,12.20 //

na kuryād yo 'bhivādasya dvijaḥ pratyabhivādanam /

nābhivādyaḥ sa viduṣā yathā śūdrastathaiva saḥ // KūrmP_2,12.21 //

vyatyastapāṇinā kāryamupasaṃgrahaṇaṃ guroḥ /

savyena savyaḥ spraṣṭavyo dakṣiṇena tu dakṣiṇaḥ // KūrmP_2,12.22 //

laukikaṃ vaidikaṃ cāpi tathādhyātmikameva vā /

ādadīta yato jñānaṃ taṃ pūrvamabhivādayet // KūrmP_2,12.23 //

nodakaṃ dhārayed bhaikṣaṃ puṣpāṇi samidhastathā /

evaṃvidhāni cānyāni na daivādyeṣu karmasu // KūrmP_2,12.24 //

brāhmaṇaṃ kuśalaṃ pṛcchet kṣatrabandhumanāmayam /

vaiśyaṃ kṣemaṃ samāgamya śūdramārogyameva tu // KūrmP_2,12.25 //

upādhyāyaḥ pitā jyeṣṭho bhrātā caiva mahīpatiḥ /
mātulaḥ śvaśurastrātā mātāmahapitāmahau /
varṇajyeṣṭhaḥ pitṛvyaśca puṃso 'tra guravaḥ smṛtāḥ // KūrmP_2,12.26 //

mātā mātāmahī gurvo piturmātuśca sodarāḥ /

śvaśrūḥ pitāmahījyeṣṭhā dhātrī ca guravaḥ striyaḥ // KūrmP_2,12.27 //

ityukto guruvargo 'yaṃ mātṛtaḥ pitṛto dvijāḥ /

anuvartanameteṣāṃ manovākkāyakarmabhiḥ // KūrmP_2,12.28 //

guruṃ dṛṣṭvā samuttiṣṭhedabhivādya kṛtāñjaliḥ /

naitairupaviśet sārdhaṃ vivadennātmakāraṇāt // KūrmP_2,12.29 //

jīvitārthamapi dveṣād gurubhirnaiva bhāṣaṇam /

udito 'pi guṇairanyairgurudveṣī patatyadhaḥ // KūrmP_2,12.30 //

gurūṇāmapi sarveṣāṃ pūjyāḥ pañca viśeṣataḥ /

teṣāmādyāstrayaḥ śreṣṭhāsteṣāṃ mātā supūjitā // KūrmP_2,12.31 //

yo bhāvayati yā sūte yena vidyopadiśyate /

jyeṣṭho bhrātā ca bhartā ca pañcaite guravaḥ smṛtāḥ // KūrmP_2,12.32 //

ātmanaḥ sarvayatnena prāṇatyāgena vā punaḥ /

pūjanīyā viśeṣeṇa pañcaite bhūtimicchatā // KūrmP_2,12.33 //

yāvat pitā ca mātā ca dvāvetau nirvikāriṇau /

tāvat sarvaṃ parityajya putraḥ syāt tatparāyaṇaḥ // KūrmP_2,12.34 //

pitā mātā ca suprītau syātāṃ putraguṇairyadi /

sa putraḥ sakalaṃ dharmamāpnuyāt tena karmaṇā // KūrmP_2,12.35 //

nāsti mātṛsamaṃ daivaṃ nāsti pitṛsamo guruḥ /

tayoḥ pratyupakāro 'pi na kathañcana vidyate // KūrmP_2,12.36 //

tayornityaṃ priyaṃ kuryāt karmaṇā manasā girā /

na tābhyāmananujñāto dharmamanyaṃ samācaret // KūrmP_2,12.37 //

varjayitvā muktiphalaṃ nityaṃ naimittikaṃ tathā /

dharmasāraḥ samuddiṣṭaḥ pretyānantaphalapradaḥ // KūrmP_2,12.38 //

samyagārādhya vaktāraṃ visṛṣṭastadanujñayā /

śiṣyo vidyāphalaṃ bhuṅkte pretya cāpadyate divi // KūrmP_2,12.39 //

yo bhrātaraṃ pitṛsamaṃ jyeṣṭhaṃ mūrkho 'vamanyate /

tena doṣeṇa sa pretya nirayaṃ ghoramṛcchati // KūrmP_2,12.40 //

puṃsā vartmaniviṣṭena pūjyo bhartā tu sarvadā /

yāti dātari loke 'smin upakārāddhi gauravam // KūrmP_2,12.41 //

yenarā bhartṛpiṇḍārthaṃ svān prāṇān saṃtyajanti hi /

teṣāmathākṣayāṃllokān provāca bhagavān manuḥ // KūrmP_2,12.42 //

mātulāṃśca pitṛvyāṃśca śvaśurānṛtvijo gurūn /

asāvahamiti brūyuḥ pratyutthāya yavīyasaḥ // KūrmP_2,12.43 //

avācyo dīkṣito nāmnā yavīyānapi yo bhavet /

bhobhavatpūrvakaṃ tvenamabhibhāṣeta dharmavit // KūrmP_2,12.44 //

abhivādyāśca pūjyaśca śirasā vandya eva ca /

brāhmaṇaḥ kṣatriyādyaiśca śrīkāmaiḥ sādaraṃ sadā // KūrmP_2,12.45 //

nābhivādyāstu vipreṇa kṣatriyādyāḥ kathañcana /

jñānakarmaguṇopetā yadyapyete bahuśrutāḥ // KūrmP_2,12.46 //

brāhmaṇaḥ sarvavarṇānāṃ svasti kuryāditi sthitiḥ /

savarṇeṣu savarṇānāṃ kāryamevābhivādanam // KūrmP_2,12.47 //

gururagnirdvijātīnāṃ varṇānāṃ brāhmaṇo guruḥ /

patireko guruḥ strīṇāṃ sarvatrābhyāgato guruḥ // KūrmP_2,12.48 //

vidyā karma vayo bandhurvittaṃ bhavati pañcamam /

mānyasthānāni pañcāhuḥ pūrvaṃ pūrvaṃ gurūttarāt // KūrmP_2,12.49 //

pañcānāṃ triṣu varṇeṣu bhūyāṃsi balavanti ca /

yatra syuḥ so 'tra mānārhaḥ śūdro 'pi daśamīṃ gataḥ // KūrmP_2,12.50 //

panthā deyo brāhmaṇāya striyai rājñe hyacakṣuṣe /

vṛddhāya bhārabugnāya rogiṇe durbalāya ca // KūrmP_2,12.51 //

bhikṣāmāhṛtya śiṣṭānāṃ gṛhebhyaḥ prayato 'nvaham /

nivedya gurave 'śnīyād vāgyatastadanujñayā // KūrmP_2,12.52 //

bhavatpūrvaṃ cared bhaikṣyamupanīto dvijottamaḥ /

bhavanmadhyaṃ tu rājanyo vaiśyastu bhavaduttaram // KūrmP_2,12.53 //

mātaraṃ vā svasāraṃ vā māturvā bhaginīṃ nijām /

bhikṣeta bhikṣāṃ prathamaṃ yā cainaṃ na vimānayet // KūrmP_2,12.54 //

sajātīyagṛheṣveva sārvavarṇikameva vā /

bhaikṣyasya caraṇaṃ proktaṃ patitādiṣu varjitam // KūrmP_2,12.55 //

vedayajñairahīnānāṃ praśastānāṃ svakarmasu /

brahmacaryāhared bhaikṣaṃ gṛhebhyaḥ prayato 'nvaham // KūrmP_2,12.56 //

guroḥ kule na bhikṣeta na jñātikulabandhuṣu /

alābhe tvanyagehānāṃ pūrvaṃ pūrvaṃ vivarjayet // KūrmP_2,12.57 //

sarvaṃ vā vicared grāmaṃ pūrvoktānāmasaṃbhave /

niyamya prayato vācaṃ diśastvanavalokayan // KūrmP_2,12.58 //

samāhṛtya tu tad bhaikṣaṃ yāvadarthamamāyayā /

bhuñjīta prayato nityaṃ vāgyato 'nanyamānasaḥ // KūrmP_2,12.59 //

bhaikṣyeṇa vartayennityaṃ naikānnādī bhaved vratī /

bhaikṣyeṇa vratino vṛttirupavāsasamā smṛtā // KūrmP_2,12.60 //

pūjayedaśanaṃ nityamadyāccaitadakutsayan /

dṛṣṭvā hṛṣyet prasīdecca pratinandecca sarvaśaḥ // KūrmP_2,12.61 //

anārogyamanāyuṣyamasvargyaṃ cātibhojanam /

apuṇyaṃ lokavidviṣṭaṃ tasmāt tatparivarjayet // KūrmP_2,12.62 //

prāṅmukho 'nnāni bhuñjīta sūryābhimukha eva vā /

nādyādudaṅmukho nityaṃ vidhireṣa sanātanaḥ // KūrmP_2,12.63 //

prakṣālya pāṇipādau ca bhuñjāno dvirupaspṛśet /

śucau deśe samāsīno bhuktvā ca dvirupaspṛśet // KūrmP_2,12.64 //

itī śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge dvādaśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
bhuktvā pītvā ca suptvā ca snātvā rathyopasarpaṇe /
oṣṭhāvalamokau spṛṣṭvā vāso viparidhāya ca // KūrmP_2,13.1 //

retomūtrapurīṣāṇāmutsarge 'yuktabhāṣaṇe /

ṣṭhīvitvādhyayanārambhe kāsaśvāsāgame tathā // KūrmP_2,13.2 //

catvaraṃ vā śmaśānaṃ vā samākramya dvijottamaḥ /

saṃdhyayorubhayostadvadācānto 'pyācamet punaḥ // KūrmP_2,13.3 //

caṇḍālamlecchasaṃbhāṣe strīśūdrocchiṣṭabhāṣaṇe /
ucchiṣṭaṃ puruṣaṃ spṛṣṭvā bhojyaṃ cāpi tathāvidham /
ācāmedaśrupāte vā lohitasya tathaiva ca // KūrmP_2,13.4 //

bhojane saṃdhyayoḥ snātvā pītvā mūtrapurīṣayoḥ /

ācānto 'pyācamet suptvā sakṛtsakṛdathānyataḥ // KūrmP_2,13.5 //

agnergavāmathālambhe spṛṣṭvā prayatameva vā /

strīṇāmathātmanaḥ sparśe nīvīṃ vā paridhāya ca // KūrmP_2,13.6 //

upaspṛśejjalaṃ vārdraṃ tṛṇaṃ vā bhūmimeva vā /

keśānāṃ cātmanaḥ sparśe vāsaso 'kṣālitasya ca // KūrmP_2,13.7 //

anuṣṇābhiraphenābiraduṣṭābhiśca dharmataḥ /

śaucepsuḥ sarvadācāmedāsīnaḥ prāgudaṅmukhaḥ // KūrmP_2,13.8 //

śiraḥ prāvṛtya kaṇṭhaṃ vā muktakacchasikho 'pi vā /

akṛtvā pādayoḥ śaucamācānto 'pyaśucirbhavet // KūrmP_2,13.9 //

sopānatko jalastho vā noṣṇīṣī vācamed budhaḥ /

na caiva varṣadhārābhirna tiṣṭhan noddhṛtodakaiḥ // KūrmP_2,13.10 //

naikahastārpitajalairvinā sūtreṇa vā punaḥ /

na pādukāsanastho vā bahirjānurathāpi vā // KūrmP_2,13.11 //

na jalpan na hasan prekṣan śayānaḥ prahva eva ca /

nāvīkṣitābhiḥ phenādyairupetābhirathāpi vā // KūrmP_2,13.12 //

śūdrāśucikaronmuktairna kṣārābhistathaiva ca /

na caivāṅgulibhiḥ śabdaṃ na kurvan nānyamānasaḥ // KūrmP_2,13.13 //

na varṇarasaduṣṭābhirna caiva pradarodakaiḥ /

na pāṇikṣubhitābhirvā na bahiṣkakṣa eva vā // KūrmP_2,13.14 //

hṛdgābhiḥ pūyate vipraḥ kaṇṭhyābhiḥ kṣatriyaḥ śuciḥ /

prāśitābhistathāvaiśyaḥ strīśūdrau sparśato 'ntataḥ // KūrmP_2,13.15 //

aṅguṣṭhamūlāntarato rekhāyāṃ brāhmamucyate /

antarāṅguṣṭhadeśinyo pitṝṇāṃ tīrthamuttamam // KūrmP_2,13.16 //

kaniṣṭhāmūlataḥ paścāt prājāpatyaṃ pracakṣate /

aṅgulyagre smṛtaṃ daivaṃ tadevārṣaṃ prakīrtitam // KūrmP_2,13.17 //

mūle vā daivamārṣaṃ syādāgneyaṃ madhyataḥ smṛtaṃ /

tadeva saumikaṃ tīrthametajjñātvā na muhyati // KūrmP_2,13.18 //

brāhmeṇaiva tu tīrthena dvijo nityamupaspṛśet /

kāyena vātha daivena tu pitryeṇa vai dvijāḥ // KūrmP_2,13.19 //

triḥ prāśnīyādapaḥ pūrvaṃ brāhmaṇaḥ prayatastataḥ /

saṃmṛjyāṅguṣṭhamūlena mukhaṃ vai samupaspṛśet // KūrmP_2,13.20 //

aṅguṣṭhānāmikābhyāṃ tu spṛśennetradvayaṃ tataḥ /

tarjanyaṅguṣṭhayogena spṛśennāsāpṛṭadvayam // KūrmP_2,13.21 //

kaniṣṭhāṅguṣṭhayogena śravaṇe samupaspṛśet /
sarvāsāmatha yogena hṛdayaṃ tu talena vā /
saṃspṛśed vā śirastadvadaṅguṣṭhenāthavā dvayam // KūrmP_2,13.22 //

triḥ prāśnīyād yadambhastu suprītāstena devatāḥ /

brahmā viṣṇurmaheśaśca bhavantītyanuśuśrumaḥ // KūrmP_2,13.23 //

gaṅgā ca yamunā caiva prīyete parimārjanāt /

saṃspṛṣṭayorlocanayoḥ prīyete śaśibhāskarau // KūrmP_2,13.24 //

nāsatyadastrau prīyete spṛṣṭe nāsāpuṭadvaye /

karṇayoḥ spṛṣṭayostadvat prīyete cānilānalau // KūrmP_2,13.25 //

saṃspṛṣṭe hṛdaye cāsya prīyante sarvadevatāḥ /

mūrdhni saṃsparśanādekaḥ prītaḥ sa puruṣo bhavet // KūrmP_2,13.26 //

nocchiṣṭaṃ kurvate mukhyā vipruṣo 'ṅgaṃ nayanti yāḥ /

dantavad dantalagneṣu jihvāsparśe 'śucirbhavet // KūrmP_2,13.27 //

spṛśānti bindavaḥ pādau ya ācāmayataḥ parān /

bhūmigaiste samā jñeyā na tairaprayato bhavet // KūrmP_2,13.28 //

maduparke ca some ca tāmbūlasya ca bhakṣaṇe /

phalamūle cekṣudaṇḍe na doṣaṃ prāha ve manuḥ // KūrmP_2,13.29 //

pracaraṃścānnapāneṣu dravyahasto bhavennaraḥ /

bhūmau nikṣipya tad dravyamācamyābhyukṣayet tu tat // KūrmP_2,13.30 //

taijasaṃ vai samādāya yadyucchiṣṭo bhaved dvijaḥ /

bhūmau nikṣipya tad dravyamācamyābhyukṣayet tu tat // KūrmP_2,13.31 //

yadyamatraṃ samādāya bhaveduccheṣaṇānvitaḥ /
anidhāyaiva tad dravyamācāntaḥ śucitāmiyāt /
vastrādiṣu vikalpaḥ syāt tatsaṃspṛṣṭvācamediha // KūrmP_2,13.32 //

araṇye 'nudake rātrau cauravyāghrākule pathi /

kṛtvā mūtraṃ purīṣaṃ vā dravyahasto na duṣyati // KūrmP_2,13.33 //

nidhāya dakṣiṇe karṇe brahmasūtramudaṅmukhaḥ /

ahni kuryācchakṛnmūtraṃ rātrau ced dakṣiṇāmukhaḥ // KūrmP_2,13.34 //

antardhāya mahīṃ kāṣṭhaiḥ patrairloṣṭhatṛṇena vā /

prāvṛtya ca śiraḥ kuryād viṇmūtrasya visarjanam // KūrmP_2,13.35 //

chāyākūpanadīgoṣṭhacaityāmbhaḥ pathi bhasmasu /

agnau caiva śmaśāne ca viṇmūtre na samācaret // KūrmP_2,13.36 //

na gomaye na kṛṣṭe vā mahāvṛkṣe na śāḍvale /

na tiṣṭhan vā na nirvāsā na ca parvatamastake // KūrmP_2,13.37 //

na jīrṇadevāyatane na valmīke kadācana /

na sasattveṣu garteṣu na gacchan vā samācaret // KūrmP_2,13.38 //

tuṣāṅgārakapāleṣu rājamārge tathaiva ca /

na kṣetre na vile vāpi na tīrthe na catuṣpathe // KūrmP_2,13.39 //

nodyānodasamīpe vā noṣare na parāśucau /

na sopānatpāduko vā chatrī vā nāntarikṣake // KūrmP_2,13.40 //

na caivābhimukhe strīṇāṃ gurubrāhmaṇayorgavām /

na devadevālayayorapāmapi kadācana // KūrmP_2,13.41 //

na jyotīṃṣi nirīkṣanvānasaṃdhyābhimukho 'pivā /

pratyādityaṃ pratyanalaṃ pratisomaṃ tathaiva ca // KūrmP_2,13.42 //

āhṛtya mṛttikāṃ kūlāllepagandhāpakarṣaṇam /

kuryādatandritaḥ śaucaṃ viśuddhairuddhṛtodakaiḥ // KūrmP_2,13.43 //

nāharenmṛttikāṃ vipraḥ pāṃśulānna ca kardamāt /

na mārgānnoṣarād deśācchaucaśiṣṭāṃ parasya ca // KūrmP_2,13.44 //

na devāyatanāt kūpād grāmānna ca jalāt tathā /

upaspṛśet tato nityaṃ pūrvoktena vidhānataḥ // KūrmP_2,13.45 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge trayodaśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
evaṃ daṇḍādibhiryuktaḥ śaucācārasamanvitaḥ /
āhūto 'dhyayanaṃ kuryād vīkṣamāṇo gurormukham // KūrmP_2,14.1 //

nityamudyatapāṇiḥ syāt sādhvācāraḥ susaṃyataḥ /

āsyatāmiti coktaḥ sannāsītābhimukhaṃ guroḥ // KūrmP_2,14.2 //

pratiśravaṇasaṃbhāṣe śayāno na samācaret /

nāsīno na ca bhuñjāno na tiṣṭhanna parāṅmukhaḥ // KūrmP_2,14.3 //

nīcaṃ śayyāsanaṃ cāsya sarvadā gurusannidhau /

gurostu cakṣurviṣaye na yatheṣṭāsano bhavet // KūrmP_2,14.4 //

nodāharedasya nāma parokṣamapi kevalam /

na caivāsyānukurvota gatibhāṣaṇaceṣṭitam // KūrmP_2,14.5 //

guroryatra parīvādo nindā cāpi pravartate /

karṇaiṃ tatra pidhātavyau gantavyaṃ vā tato 'nyataḥ // KūrmP_2,14.6 //

dūrastho nārcayedenaṃ na kruddho nāntike striyāḥ /

na caivāsyottaraṃ brūyāt sthito nāsīta sannidhau // KūrmP_2,14.7 //

udakumbhaṃ kuśān puṣpaṃ samidho 'syāharet sadā /

mārjanaṃ lepanaṃ nityamaṅgānāṃ vai samācaret // KūrmP_2,14.8 //

nāsya nirmālyaśayanaṃ pādukopānahāvapi /

ākramedāsanaṃ cāsya chāyādīn vā kadācana // KūrmP_2,14.9 //

sādhayed dantakāṣṭhādīn labdhaṃ cāsmai nivedayet /

anāpṛcchya na gantavyaṃ bhavet priyahite rataḥ // KūrmP_2,14.10 //

na pādau sārayedasya saṃnidhāne kadācana /
jṛmbhitaṃ hasitaṃ caiva kaṇṭhaprāvaraṇaṃ tathā /
varjayet sannidhau nityamavasphocanameva ca // KūrmP_2,14.11 //

yathākālamadhīyīta yāvanna vimanā guruḥ /

āsītādho guroḥ kūrce phalake vā samāhitaḥ // KūrmP_2,14.12 //

āsane śayane yāne naiva tiṣṭhet kadācana /

dhāvantamanudhāveta gacchantamanugacchati // KūrmP_2,14.13 //

go 'śvoṣṭrayānaprāsādaprastareṣu kaṭeṣu ca /

āsīta guruṇā sārdhaṃ śilāphalakanauṣu ca // KūrmP_2,14.14 //

jitendriyaḥ syāt satataṃ vaśyātmākrodhanaḥ śuciḥ /

prayuñjīta sadā vācaṃ madhurāṃ hitabhāṣiṇīm // KūrmP_2,14.15 //

gandhamālyaṃ rasaṃ kalyāṃ śuktaṃ prāṇivihiṃsanam /

abhyaṅgaṃ cāñcanopānacchatradhāraṇameva ca // KūrmP_2,14.16 //

kāmaṃ lobhaṃ bhayaṃ nidrāṃ gītavāditranartanam /
ātarjanaṃ parīvādaṃ strīprekṣālambhanaṃ tathā /
paropaghātaṃ paiśunyaṃ prayatnena vivarjayet // KūrmP_2,14.17 //

udakumbhaṃ sumanaso gośakṛnmṛttikāṃ kuśān /

āhared yāvadarthāni bhaikṣyaṃ cāharahaścaret // KūrmP_2,14.18 //

kṛtaṃ ca lavaṇaṃ sarvaṃ varjyaṃ paryuṣitaṃ ca yat /

anṛtyadarśo satataṃ bhaved gītādiniḥ spṛhaḥ // KūrmP_2,14.19 //

nādityaṃ vai samīkṣeta na cared dantadhāvanam /

ekāntamaśucistrībhiḥ śūdrāntyairabhibhāṣaṇam // KūrmP_2,14.20 //

gurūcchiṣṭaṃ bheṣajārthaṃ prayuñjīta na kāmataḥ /

kalāpakarṣaṇasnānaṃ nācareddhi kadācana // KūrmP_2,14.21 //

na kuryānmānasaṃ vipro gurostyāge kadācana /

mohādvā yadi vā lobhāt tyaktena patito bhavet // KūrmP_2,14.22 //

laukikaṃ vaidikaṃ cāpi tathādhyātmikameva ca /

ādadīta yato jñānaṃ na taṃ druhyet kadācana // KūrmP_2,14.23 //

gurorapyavaliptasya kāryākāryamajānataḥ /

utpathapratipannasya manustyāgaṃ samabravīt // KūrmP_2,14.24 //

gurorgurau sannihite guruvad bhaktimācaret /

na cātisṛṣṭo guruṇā svān gurūnabivādayet // KūrmP_2,14.25 //

vidyāguruṣvetadeva nityā vṛttiḥ svayoniṣu /

pratiṣedhatsu cādharmāddhitaṃ copadiśatsvapi // KūrmP_2,14.26 //

śreyaḥsu guruvad vṛttiṃ nityameva samācaret /

guruputreṣu dāreṣu guroścaiva svabandhuṣu // KūrmP_2,14.27 //

bālaḥ samānajanmā vā śiṣyo vā yajñakarmaṇi /

adhyāpayan gurusuto guruvanmānamarhati // KūrmP_2,14.28 //

utsādanaṃ vai gātrāṇāṃ snāpanocchiṣṭabhojane /

na kuryād guruputrasya pādayoḥ śaucameva ca // KūrmP_2,14.29 //

guruvat paripūjyāstu savarṇā guruyoṣitaḥ /

asavarṇāstu saṃpūjyāḥ pratyutthānābhivādanaiḥ // KūrmP_2,14.30 //

abhyañjanaṃ snāpanaṃ ca gātrotsādanameva ca /

gurupatnyā na kāryāṇi keśānāṃ ca prasādhanam // KūrmP_2,14.31 //

gurupatnī tu yuvatī nābhivādyeha pādayoḥ /

kurvota vandanaṃ bhūmyāmasāvahamiti bruvan // KūrmP_2,14.32 //

viproṣya pādagrahaṇamanvahaṃ cābhivādanam /

gurudāreṣu kurvota satāṃ dharmamanusmaran // KūrmP_2,14.33 //

mātṛṣvasā mātulānī śvaśrūścātha pitṛṣvasā /

saṃpūjyā gurupatnīva samāstā gurubhāryayā // KūrmP_2,14.34 //

bhrāturbhāryopasaṃgrāhyā savarṇāhanyahanyapi /

viproṣya tūpasaṃgrāhyā jñātisaṃbandhiyoṣitaḥ // KūrmP_2,14.35 //

piturbhaginyāṃ mātuśca jyāyasyāṃ ca svasaryapi /

mātṛvad vṛttimātiṣṭhenmāt tābhyo garīyasī // KūrmP_2,14.36 //

evamācārasaṃpannamātmavantamadāmbhikam /

vedamadhyāpayed dharmaṃ purāṇāṅgāni nityaśaḥ // KūrmP_2,14.37 //

saṃvatsaroṣite śiṣye gururjñānamanirdiśan /

harate duṣkṛtaṃ tasya śiṣyasya vasato guruḥ // KūrmP_2,14.38 //

ācāryaputraḥ śuśrūṣurjñānado dhārmikaḥ śuciḥ /

śakto 'nnador'tho svaḥsādhuradhyāpyā daśa dharmataḥ // KūrmP_2,14.39 //

kṛtajñaśca tathādrohī medhāvī śubhakṛnnaraḥ /
āptaḥ priyo 'tha vidhivat ṣaḍadhyāpyā dvijātayaḥ /
eteṣu brahmaṇo dānamanyatra tu yathoditān // KūrmP_2,14.40 //

ācamya saṃyato nityamadhīyīta udaṅmukhaḥ /
upasaṃgṛhya tatpādau vīkṣamāṇo gurormukham /
adhīṣva bho iti brūyād virāmo 'stviti cāramet // KūrmP_2,14.41 //

prākkūlān paryupāsīnaḥ pavitraiścaiva pāvitaḥ /

prāṇāyāmaistribhiḥ pūtastata oṅkāramarhati // KūrmP_2,14.42 //

brāhmaṇaḥ praṇavaṃ kuryādante ca vidhivad dvijaḥ /

kuryādadhyayanaṃ nityaṃ sa brahmāñjalipūrvataḥ // KūrmP_2,14.43 //

sarveṣāmeva bhūtānāṃ vedaścakṣuḥ sanātanam /

adhīyītāpyayaṃ nityaṃ brāhmaṇyāccyavate 'nyathā // KūrmP_2,14.44 //

yo 'dhīyīta ṛco nityaṃ kṣīrāhutyā sa devatāḥ /

prīṇāti tarpayantyenaṃ kāmaistṛptāḥ sadaiva hi // KūrmP_2,14.45 //

yajūṃṣyadhīte niyataṃ dadhnā prīṇāti devatāḥ /

sāmānyadhīte prīṇāti ghṛtāhutibhiranvaham // KūrmP_2,14.46 //

atharvāṅgiraso nityaṃ madhvā prīṇāti devatāḥ /

dharmāṅgāni purāṇāni māṃsaistarpayate surān // KūrmP_2,14.47 //

apāṃ samīpe niyato naityakaṃ vidhimāśritaḥ /

gāyatrīmapyadhīyīta gatvāraṇyaṃ samāhitaḥ // KūrmP_2,14.48 //

sahasraparamāṃ devīṃ śatamadhyāṃ daśāvarām /

gāyatrīṃ vai japennityaṃ japayajñaḥ prakīrtitaḥ // KūrmP_2,14.49 //

gāyatrīṃ caiva vedāṃśca tulayātolayat prabhuḥ /

ekataścaturo vedān gāyatrīṃ ca tathaikataḥ // KūrmP_2,14.50 //

oṅkāramāditaḥ kṛtvā vyāhṛtīstadanantaram /

tato 'dhīyīta sāvitrīmekāgraḥ śraddhayānvitaḥ // KūrmP_2,14.51 //

purākalpe samutpannā bhūrbhuvaḥsvaḥ sanātanāḥ /

mahāvyāhṛtayastistraḥ sarvāśubhanibarhaṇāḥ // KūrmP_2,14.52 //

pradhānaṃ puruṣaḥ kālo viṣṇurbrahmā maheśvaraḥ /

sattvaṃ rajastamastistraḥ kramād vyāhṛtayaḥ smṛtāḥ // KūrmP_2,14.53 //

oṅkārastat paraṃ brahma sāvitrī syāt tadakṣaram /

eṣa mantro mahāyogaḥ sārāt sāra udāhṛtaḥ // KūrmP_2,14.54 //

yo 'dhīte 'hanyahanyetāṃ gāyatrīṃ vedamātaram /

vijñāyārthaṃ brahmacārī sa yāti paramāṃ gatim // KūrmP_2,14.55 //

gāyatrī vedajananī gāyatrī lokapāvanī /

na gāyatryāḥ paraṃ japyametad vijñāya mucyate // KūrmP_2,14.56 //

śrāvaṇasya tu māsasya paurṇamāsyāṃ dvijottamāḥ /

āṣāḍhyāṃ proṣṭhapadyāṃ vā vedopākaraṇaṃ smṛtam // KūrmP_2,14.57 //

utsṛjya grāmanagaraṃ māsān vipror'ddhapañcamān /

adhīyīta śucau deśe brahmacārī samāhitaḥ // KūrmP_2,14.58 //

puṣye tu chandasāṃ kuryād bahirutsarjanaṃ dvijaḥ /

māghaśuklasya vā prāpte pūrvāhne prathame 'hani // KūrmP_2,14.59 //

chandāṃsyūrdhvamathobhyasyecchuklapakṣeṣu vai dvijaḥ /

vedāṅgāni purāṇāni kṛṣṇapakṣe ca mānavam // KūrmP_2,14.60 //

imān nityamanadhyāyānadīyāno vivarjayet /

adhyāpanaṃ ca kurvāṇo hyabhyasyannapi yatnataḥ // KūrmP_2,14.61 //

karṇaśrave 'nile rātrau divā pāṃśusamūhane /
vidyutstanitavarṣeṣu maholkānāṃ ca saṃplave /
ākālikamanadhyāyameteṣvāha prajāpatiḥ // KūrmP_2,14.62 //

etānabhyuditān vidyād yadā prāduṣkṛtāgniṣu /

tadā vidyādanadhyāyamanṛtau cābhradarśane // KūrmP_2,14.63 //

nirghāte bhūmicalane jyotiṣāṃ copasarjane /

etānākālikān vidyādanadhyāyānṛtāvapi // KūrmP_2,14.64 //

prāduṣkṛteṣvagniṣu tu vidyutstanitanisvane /

sajyotiḥ syādanadhyāyaḥ śeṣarātrau yathā divā // KūrmP_2,14.65 //

nityānadhyāya eva syād grāmeṣu nagareṣu ca /

dharmanaipuṇyakāmānāṃ pūtigandhe ca nityaśaḥ // KūrmP_2,14.66 //

antaḥ śavagate grāme vṛṣalasya ca sannidhau /

anadhyāyo rudyamāne samavāye janasya ca // KūrmP_2,14.67 //

udake madhyarātre ca viṇmūtre ca visarjane /

ucchiṣṭaḥ śrāddhabuk caiva manasāpi na cintayet // KūrmP_2,14.68 //

pratigṛhya dvijo vidvānekodiṣṭasya ketanam /

tryahaṃ na kīrtayed brahma rājño rāhośca sūtake // KūrmP_2,14.69 //

yāvadeko 'nudiṣṭasya sneho gandhaśca tiṣṭhati /

viprasya viduṣo dehe tāvad brahma na kīrtayet // KūrmP_2,14.70 //

śayānaḥ prauḍhapādaśca kṛtvā caivāvasakthikām /

nādhīyītāmiṣaṃ jagdhvā sūtakānnādyameva ca // KūrmP_2,14.71 //

nīhāre bāṇaśabde ca saṃdhyayorubhayorapi /

amāvāsyāṃ caturdaśyāṃ paurṇamāsyaṣṭamīṣu ca // KūrmP_2,14.72 //

upākarmaṇi cotsarge trirātraṃ kṣapaṇaṃ smṛtam /

aṣṭakāsu tvahorātraṃ ṛtvantyāsu ca rātriṣu // KūrmP_2,14.73 //

mārgaśīrṣe tathā pauṣe māghamāse tathaiva ca /

tistro 'ṣṭakāḥ samākhyātā kṛṣṇapakṣetu sūribhiḥ // KūrmP_2,14.74 //

śleṣmātakasya chāyāyāṃ śālmalermadhukasya ca /

kadācidapi nādhyeyaṃ kovidārakapitthayoḥ // KūrmP_2,14.75 //

samānavidye ca mṛte tathā sabrahmacāriṇi /

ācārye saṃsthite vāpi trirātraṃ kṣapaṇaṃ smṛtam // KūrmP_2,14.76 //

chidrāṇyetāni viprāṇāṃye 'nadhyāyaḥ prakīrtitāḥ /

hiṃsanti rākṣasāsteṣu tasmādetān vivarjayet // KūrmP_2,14.77 //

naityake nāstyanadhyāyaḥ saṃdhyopāsana eva ca /

upākarmaṇi karmānte homamantreṣu caiva hi // KūrmP_2,14.78 //

ekāmṛcamathaikaṃ vā yajuḥ sāmāthavā punaḥ /

aṣṭakādyāsvadhīyīta mārute cātivāyati // KūrmP_2,14.79 //

anadhyāyastu nāṅgeṣu netihāsapurāṇayoḥ /

na dharmaśāstreṣvanyeṣu parvaṇyetāni varjayet // KūrmP_2,14.80 //

eṣa dharmaḥ samāsena kīrtito brahmacāriṇām /

brahmaṇābhihitaḥ pūrvamṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām // KūrmP_2,14.81 //

yo 'nyatra kurute yatnamanadhītya śrutiṃ dvijaḥ /

sa saṃmūḍho na saṃbhāṣyo vedabāhyo dvijātibhiḥ // KūrmP_2,14.82 //

na vedapāṭhamātreṇa saṃtuṣṭo vai bhaved dvijaḥ /

pāṭhamātrāvasannastu paṅke gauriva sīdati // KūrmP_2,14.83 //

yo 'dhītya vidhivad vedaṃ vedārthaṃ na vicārayet /

sasānvayaḥ śūdrakalpaḥ pātratāṃ na prapadyate // KūrmP_2,14.84 //

yadi tvātyantikaṃ vāsaṃ kartumicchati vai gurau /

yuktaḥ paricaredenamāśarīravimokṣaṇāt // KūrmP_2,14.85 //

gatvā vanaṃ vā vidhivajjuhuyājjātavedasam /

adhīyīta sadā nityaṃ brahmaniṣṭhaḥ samāhitaḥ // KūrmP_2,14.86 //

sāvitrīṃ śatarudrīyaṃ vedāntāṃśca viśeṣataḥ /

abhyaset satataṃ yukte bhasmasnānaparāyaṇaḥ // KūrmP_2,14.87 //

etad vidhānaṃ paramaṃ purāṇaṃ
vedāgame samyagiheritaṃ vaḥ /
purā maharṣipravarābhipṛṣṭaḥ
svāyaṃbhuvo yanmanurāha devaḥ // KūrmP_2,14.88 //

evamīśvarasamarpitāntaro
yo 'nutiṣṭhati vidhiṃ vidhānavit /
mohajālamapahāya so 'mṛto
yāti tat padamanāmayaṃ śivam // KūrmP_2,14.89 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge caturdaśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
vedaṃ vedau tathā vedān vedān vā caturo dvijāḥ /
adhītya cādhigamyārthaṃ tataḥ snāyād dvijottamaḥ // KūrmP_2,15.1 //

gurave tu varaṃ dattvā snāyīta tadanujñayā /

cīrṇavrato 'tha yuktātmā saśaktaḥ snātumarhati // KūrmP_2,15.2 //

vaiṇavīṃ dhārayed yaṣṭimantarvāsastathottaram /

yajñopavītadvitayaṃ sodakaṃ ca kamaṇḍalum // KūrmP_2,15.3 //

chatraṃ coṣṇīṣamamalaṃ pāduke cāpyupānahau /

raukme ca kuṇḍale vedaṃ kṛttakeśanakhaḥ śuciḥ // KūrmP_2,15.4 //

svādhyāye nityayuktaḥ syād bahirmālyaṃ na dhārayet /

anyatrakāñcanād vipronaraktāṃ bibhṛyāt strajam // KūrmP_2,15.5 //

śuklāmbaradharo nityaṃ sugandhaḥ priyadarśanaḥ /

na jīrṇamalavadvāsā bhaved vai vibhave sati // KūrmP_2,15.6 //

na raktamulbaṇaṃ cānyadhṛtaṃ vāso na kuṇḍikām /

nopānahau strajaṃ cātha pāduke ca prayojayet // KūrmP_2,15.7 //

upavītamalaṅkāraṃ darbhān kṛṣṇājināni ca /

nāpasavyaṃ parīdadhyād vāso na vikṛtaṃ vaset // KūrmP_2,15.8 //

āhared vidhivad dārān sadṛśānātmanaḥ śubhān /

rūpalakṣaṇasaṃyuktān yonidoṣavivarjitān // KūrmP_2,15.9 //

amātṛgotraprabhavāmasamānarṣigotrajām /

āhared brāhmaṇo bhāryāṃ śīlaśaucasamanvitām // KūrmP_2,15.10 //

ṛtukālābhigāmī syād yāvat putro 'bhijāyate /

varjayet pratiṣiddhāni prayatnena dināni tu // KūrmP_2,15.11 //

ṣaṣṭhyaṣṭamīṃ pañcadaśīṃ dvādaśīṃ ca caturdaśīm /

brahmacārī bhavennityaṃ tadvajjanmatrayāhani // KūrmP_2,15.12 //

ādadhītāvasathyāgniṃ juhuyājjātavedasam /

vratāni snātako nityaṃ pāvanāni ca pālayet // KūrmP_2,15.13 //

vedoditaṃ svakaṃ karma nityaṃ kuryādatandritaḥ /

akurvāṇaḥ patatyāśu narakānatibhīṣaṇān // KūrmP_2,15.14 //

abyaset prayato vedaṃ mahāyajñān na hāpayet /

kuryād gṛhyāṇi karmāṇi saṃdhyopāsanameva ca // KūrmP_2,15.15 //

sakhyaṃ samādhaikaiḥ kuryādupeyādīśvaraṃ sadā /

daivatānyapi gaccheta kuryād bhāryābhipoṣaṇam // KūrmP_2,15.16 //

na dharmaṃ khyāpayed vidvān na pāpaṃ gūhayedapi /

kurvotātmahitaṃ nityaṃ sarvabhūtānikampakaḥ // KūrmP_2,15.17 //

vayasaḥ karmaṇor'thasya śrutasyābhijanasya ca /

veṣavāgbuddhisārūpyamācaran vicaret sadā // KūrmP_2,15.18 //

śrutismṛtyuditaḥ samyak sādhubhiryaśca sevitaḥ /

tamācāraṃ niṣeveta nehetānyatra karhicit // KūrmP_2,15.19 //

yenāsya pitaro yātā yena yātāḥ pitāmahāḥ /

tena yāyāt satāṃ mārgaṃ tena gacchan na riṣyati // KūrmP_2,15.20 //

nityaṃ svādhyāyaśīlaḥ syānnityaṃ yajñopavītavān /

satyavādī jitakrodho brahmabhūyāya kalpate // KūrmP_2,15.21 //

saṃdhyāsnānaparo nityaṃ brahmayajñuparāyaṇaḥ /

anasūyī mṛdurdānto gṛhasthaḥ pretya vardhate // KūrmP_2,15.22 //

vītarāgabhayakrodho lobhamohavivarjitaḥ /

sāvitrījāpyanirataḥ śrāddhakṛnmucyate gṛhī // KūrmP_2,15.23 //

mātāpitrorhite yukto gobrāhmaṇahite rataḥ /

dānto yajvā devabhakto brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,15.24 //

trivargasevī satataṃ devatānāṃ ca pūjanam /

kuryādaharaharnityaṃ namasyet prayataḥ surān // KūrmP_2,15.25 //

vibhāgaśīlaḥ satataṃ kṣamāyukto dayālukaḥ /

gṛhasthastu samākhyāto na gṛheṇa gṛhī bhavet // KūrmP_2,15.26 //

kṣamā dayā ca vijñānaṃ satyaṃ caiva damaḥ śamaḥ /

adhyātmanirataṃ jñānametad brāhmaṇalakṣaṇam // KūrmP_2,15.27 //

etasmānna pramādyeta viśeṣeṇa dvijottamaḥ /

yathāśaktiṃ caran karma ninditāni vivarjayet // KūrmP_2,15.28 //

vidhūya mohakalilaṃ labdhvā yogamanuttamam /

gṛhastho mucyate bandhāt nātra kāryā vicāraṇā // KūrmP_2,15.29 //

vigarhātikramākṣepahiṃsābandhavadhātmanām /

anyamanyusamutthānāṃ doṣāṇāṃ marṣaṇaṃ kṣamā // KūrmP_2,15.30 //

svaduḥ kheṣviva kāruṇyaṃ paraduḥ kheṣu sauhṛdāt /

dayeti munayaḥ prāhuḥ sākṣād dharmasya sādhanam // KūrmP_2,15.31 //

caturdaśānāṃ vidyānāṃ dhāraṇaṃ hi yatārthataḥ /

vijñānamiti tad vidyād yena dharmo vivardhate // KūrmP_2,15.32 //

adhītya vidhivad vidyāmarthaṃ caivopalabhya tu /

dharmakāryānnivṛttaścenna tad vijñānamiṣyate // KūrmP_2,15.33 //

satyena lokāñjayati satyaṃ tatparamaṃ padam /

yathābhūtapravād tu satyamāhurmanīṣiṇaḥ // KūrmP_2,15.34 //

damaḥ śarīroparamaḥ śamaḥ prajñāprisādajaḥ /

adhyātmamakṣaraṃ vidyād yatra gatvā na śocati // KūrmP_2,15.35 //

yayā sa devo bhagavān vidyayā vedyate paraḥ /

sākṣād devo mahādevastajjñānamiti kīrtitam // KūrmP_2,15.36 //

tanniṣṭhastatparo vidvānnityamakrodhanaḥ śuciḥ /

mahāyajñaparo vipro labhate tadanuttamam // KūrmP_2,15.37 //

dharmasyāyatanaṃ yatnāccharīraṃ paripālayet /

na hi dehaṃ vinā rudraḥ puruṣairvidyate paraḥ // KūrmP_2,15.38 //

nityadharmārthakāmeṣu yujyeta niyato dvijaḥ /

na dharmavarjitaṃ kāmamarthaṃ vā manasā smaret // KūrmP_2,15.39 //

sīdannapi hi dharmeṇa na tvadharmaṃ samācaret /

dharmo hi bhagavān devo gatiḥ sarveṣu jantuṣu // KūrmP_2,15.40 //

bhūtānāṃ priyakārī syāt na paradrohakarmadhīḥ /

na vedadevatānindāṃ kuryāt taiśca na saṃvaset // KūrmP_2,15.41 //

yastvimaṃ niyataṃ vipro dharmādhyāyaṃ paṭhecchuciḥ /

adhyāpayet śrāvayed vā brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,15.42 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge pañcadaśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
na hiṃsyāt sarvabhūtāninānṛtaṃ vāvadet kvacit /
nāhitaṃ nāpriyaṃ vākyaṃ na stenaḥ syād kadācana // KūrmP_2,16.1 //

tṛṇaṃ vā yadi vā śākaṃ mṛdaṃ vā jalameva vā /

parasyāpaharañjanturnarakaṃ pratipadyate // KūrmP_2,16.2 //

na rājñaḥ pratigṛhṇīyānna śūdrapatitādapi /

na cānyasmādaśaktaśca ninditān varjayed budhaḥ // KūrmP_2,16.3 //

nityaṃ yācanako na syāt punastaṃ naiva yācayet /

prāṇānapaharatyevaṃ yācakastasya durmatiḥ // KūrmP_2,16.4 //

na devadravyahārī syād viśeṣeṇa dvijottamaḥ /

brahmasvaṃ vā nāpaharedāpadyapi kadācana // KūrmP_2,16.5 //

na viṣaṃ viṣamityāhurbrahmasvaṃ viṣamucyate /

devasvaṃ cāpi yatnena sadā pariharet tataḥ // KūrmP_2,16.6 //

puṣpe śākrodake kāṣṭhe tathā mūle phale tṛṇe /

adattādānamasteyaṃ manuḥ prāha prajāpatiḥ // KūrmP_2,16.7 //

grahītavyāni puṣpāṇi devārcanavidhau dvijāḥ /

naikasmādeva niyatamananujñāya kevalam // KūrmP_2,16.8 //

tṛṇaṃ kāṣṭhaṃ phalaṃ puṣpaṃ prakāśaṃ vai hared budhaḥ /

dharmārthaṃ kevalaṃ viprā hyanyathā patito bhavet // KūrmP_2,16.9 //

tilamudgayavādīnāṃ muṣṭirgrāhyā pathi sthitaiḥ /

kṣudhārtairnānyathā viprā dharmavidbhiriti sthitiḥ // KūrmP_2,16.10 //

na dharmasyāpadeśena pāpaṃ kṛtvā vrataṃ caret /

vratena pāpaṃ pracchādya kurvan strīśūdradambhanam // KūrmP_2,16.11 //

pretyeha cedṛśo vipro garhyate brahmavādibhiḥ /

chadmanācaritaṃ yacca vrataṃ rakṣāṃsi gacchati // KūrmP_2,16.12 //

aliṅgī liṅgiveṣeṇa yo vṛttimupajīvati /

sa liṅgināṃ haredenastiryagyonau ca jāyate // KūrmP_2,16.13 //

baiḍālavratinaḥ pāpā loke dharmavināśakāḥ /

sadyaḥ patanti pāpeṣu karmaṇastasya tat phalam // KūrmP_2,16.14 //

pāṣaṇḍino vikarmasthān vāmācārāṃstathaiva ca /

pañcarātrān pāśupatān vāṅmātreṇāpi nārcayet // KūrmP_2,16.15 //

vedanindāratān martyān devanindāratāṃstathā /

dvijanindāratāṃścaiva manasāpi na cintayet // KūrmP_2,16.16 //

yājanaṃ yonisaṃbandhaṃ sahavāsaṃ ca bhāṣaṇam /

kurvāṇaḥ patate jantustasmād yatnena varjayet // KūrmP_2,16.17 //

devadrohād gurudrohaḥ koṭikoṭiguṇādhikaḥ /

jñānāpavādo nāstikyaṃ tasmāt koṭiguṇādhikam // KūrmP_2,16.18 //

gobhiśca daivatairvipraiḥ kṛṣyā rājopasevayā /

kulānyakulatāṃ yānti yāni hīnāni dharmataḥ // KūrmP_2,16.19 //

kuvivāhaiḥ kriyālopairvedānadhyayanena ca /

kulānyakulatāṃ yānti brāhmaṇātikrameṇa ca // KūrmP_2,16.20 //

anṛtāt pāradāryācca tathābhakṣyasya bhakṣaṇāt /

aśrautadharmācaraṇāt kṣipraṃ naśyati vai kulam // KūrmP_2,16.21 //

aśrotriyeṣu vai dānād vṛṣaleṣu tathaiva ca /

vihitācārahīneṣu kṣipraṃ naśyati vai kulam // KūrmP_2,16.22 //

nādhārmikairvṛte grāme na vyādhibahule bhṛśam /

na śūdrarājye nivasenna pāṣaṇḍajanairvṛte // KūrmP_2,16.23 //

himavadvindhyayormadhye pūrvapaścimayoḥ śubham /

muktvā samudrayordeśaṃ nānyatra nivased dvijaḥ // KūrmP_2,16.24 //

kṛṣṇo vā yatra carati mṛgo nityaṃ svabhāvataḥ /

puṇyāśca viśrutā nadyastatra vā nivased dvijaḥ // KūrmP_2,16.25 //

ardhakrośānnadīkūlaṃ varjayitvā dvijottamaḥ /

nānyatra nivaset puṇyaṃ nāntyajagrāmasannidhau // KūrmP_2,16.26 //

na saṃvasecca patitairna caṇḍālairna pukkasaiḥ /

na mūrkhairnāvaliptaiśca nāntyairnāntyāvasāyibhiḥ // KūrmP_2,16.27 //

ekaśayyāsanaṃ paṅktirbhāṇḍapakvānnamiśraṇam /

yājanādhyāpane yonistathaiva sahabhojanam // KūrmP_2,16.28 //

sahādhyāyastu daśamaḥ sahayājanameva ca /

ekādaśa samuddiṣṭā doṣāḥ sāṅkaryasaṃjñitāḥ // KūrmP_2,16.29 //

samīpe vā vyavasthānāt pāpaṃ saṃkramate nṛṇām /

tasmāt sarvaprayatnena sāṅkaryaṃ parivarjayet // KūrmP_2,16.30 //

ekapaṅktyupaviṣṭā ye na spṛśanti parasparam /

bhasmanā kṛtamaryādā na teṣāṃ saṃkaro bhavet // KūrmP_2,16.31 //

agninā bhasmanā caiva salilenāvasekataḥ /

dvāreṇa stambhamārgeṇa ṣaḍbhiḥ paṅktirvibhidyate // KūrmP_2,16.32 //

na kuryācchuṣkavairāṇi vivādaṃ ca na paiśunam /
parakṣetre gāṃ dhayantīṃ na cācakṣīta kasyacit /
na saṃvadet sūtake ca na kañcinmarmaṇi spṛśet // KūrmP_2,16.33 //

na sūryapariveṣaṃ vā nendracāpaṃ śavāgnikam /

parasmai kathayed vidvān śaśinaṃ vā kadācana // KūrmP_2,16.34 //

na kuryād bahubhiḥ sārdhaṃ virodhaṃ bandhubhistathā /

ātmanaḥ pratikūlāni pareṣāṃ na samācaret // KūrmP_2,16.35 //

tithiṃ pakṣasya na brūyāt na nakṣatrāṇi nirdiśet /

nodakyāmabhibhāṣeta nāśuciṃ vā dvijottamaḥ // KūrmP_2,16.36 //

na devaguruviprāṇāṃ dīyamānaṃ tu vārayet /
na cātmānaṃ praśaṃsed vā paranindāṃ ca varjayet /
vedanindāṃ devanindāṃ prayatnena vivarjayet // KūrmP_2,16.37 //

yastu devānṛṣīn viprānvedān vā nindati dvijaḥ /

na tasya niṣkṛtirdṛṣṭā śāstreṣviha munīśvarāḥ // KūrmP_2,16.38 //

nindayed vai guruṃ devaṃ vedaṃ vā sopabṛṃhaṇam /

kalpakoṭiśataṃ sāgraṃ raurave pacyate naraḥ // KūrmP_2,16.39 //

tūṣṇīmāsīta nindāyāṃ na brūyāt kiñciduttaram /

karṇau pidhāya gantavyaṃ na caitānavalokayet // KūrmP_2,16.40 //

varjayed vai rahasyāni pareṣāṃ gūhayed budhaḥ /

vivādaṃ svajanaiḥ sārdhaṃ na kuryād vai kadācana // KūrmP_2,16.41 //

na pāpaṃ pāpināṃ brūyādapāpaṃ vā dvijāttamāḥ /

satenatulyadoṣaḥ syānmithyā dvirdeṣavān bhavet // KūrmP_2,16.42 //

yāni mithyābhiśastānāṃ patantyaśrūṇi rodanāt /

tāniputrān paśūnghninti teṣāṃ mithyābhiśaṃsinām // KūrmP_2,16.43 //

brihmahatyāsurāpāne steyagurvaṅganāgame /

dṛṣṭaṃ viśodhanaṃ vṛddhairnāsti mithyābhiśaṃsane // KūrmP_2,16.44 //

nekṣetodyantamādityaṃ śaśinaṃ cānimittataḥ /
nāstaṃ yāntaṃ na vāristhaṃ nopasṛṣṭaṃ na maghyagam /
tirohitaṃ vāsasā vā nādarśāntaragāminam // KūrmP_2,16.45 //

na nagnāṃ striyamīkṣeta puruṣaṃ vā kadācana /
na ca mūtraṃ purīṣaṃ vā na ca saṃspṛṣṭamaithunam /
nāśuciḥ sūryasomādīn grahānālokayed budhaḥ // KūrmP_2,16.46 //

patitavyaṅgacaṇḍālānucchiṣṭān nāvalokayet /

nābhibhāṣeta ca paramucchiṣṭo vāvaguṇṭhitaḥ // KūrmP_2,16.47 //

na paśyet pretasaṃsparśaṃ na kruddhasya gurormukham /
na tailodakayośchāyāṃ na patnīṃ bhojane sati /
nāmuktabandhanāṅgāṃ vā nonmattaṃ mattameva vā // KūrmP_2,16.48 //

nāśnīyāt bhāryayā sārdhaṃnaināmīkṣeta cāśnatīm /

kṣuvantīṃ jṛmbhamāṇāṃ vā nāsanasthāṃ yathāsukham // KūrmP_2,16.49 //

nodake cātmano rūpaṃ na kūlaṃ śvabhrameva vā /

na laṅghayecca mūtraṃ vā nādhitiṣṭhet kadācana // KūrmP_2,16.50 //

na śūdrāya matiṃ dadyāt kṛśaraṃ pāyasaṃ dadhi /

nocchiṣṭaṃ vā madhu ghṛtaṃ na ca kṛṣṇājinaṃ haviḥ // KūrmP_2,16.51 //

na caivāsmai vrataṃ dadyānna ca dharmaṃ vaded budhaḥ /

na ca krodhavaśaṃ gacched dveṣaṃ rāgaṃ ca varjayet // KūrmP_2,16.52 //

lobhaṃ dambhaṃ tathā yatnādasūyāṃ jñānakutsanam /

īrṣyāṃ madaṃ tathā śokaṃ mohaṃ ca parivarjayet // KūrmP_2,16.53 //

na kuryāt kasyacit pīḍāṃ sutaṃ śiṣyaṃ ca tāḍayet /

na hīnānupaseveta na ca tīkṣṇamatīn kvacit // KūrmP_2,16.54 //

nātmānaṃ cāvamanyeta dainyaṃ yatnena varjayet /

na viśiṣṭānasatkuryāt nātmānaṃ vā śaped budhaḥ // KūrmP_2,16.55 //

na nakhairvilikhed bhūmiṃ gāṃ ca saṃveśayenna hi /

na nadīṣu nadīṃ brūyāt parvateṣu ca parvatān // KūrmP_2,16.56 //

āvāse bhojane vāpi na tyajet hasayāyinam /

nāvagāhedapo nagno vahniṃ nātivrajet padā // KūrmP_2,16.57 //

śiro 'bhyaṅgāvaśiṣṭena tailenāṅgaṃ na lepayet /
na sarpaśastraiḥ krīḍeta svāni khāni na saṃspṛśet /
romāṇi ca rahasyāni nāśiṣṭena saha vrajet // KūrmP_2,16.58 //

na pāṇipādavāṅnetracāpalyaṃ samupāśrayet /

na śiśnodaracāpalyaṃ na ca śravaṇayoḥ kvacit // KūrmP_2,16.59 //

na cāṅganakhavādaṃ vai kuryānnāñjalinā pibet /

nābhihanyājjalaṃ padbhyāṃ pāṇinā vā kadācana // KūrmP_2,16.60 //

na śātayediṣṭakābhiḥ phalāni na phalena ca /

na mlecchabhāṣāṃ śikṣeta nākarṣecca padāsanam // KūrmP_2,16.61 //

na bhedanamavasphoṭaṃ chedanaṃ vā vilekhanam /

kuryād vimardanaṃ dhīmān nākasmādeva niṣphalam // KūrmP_2,16.62 //

notsaṅgebhakṣayed bhakṣyaṃ vṛthā ceṣṭāṃ ca nācaret /

na nṛtyedathavā gāyenna vāditrāṇi vādayet // KūrmP_2,16.63 //

na saṃhatābhyāṃ pāṇibhyāṃ kaṇḍūyedātmanaḥ śiraḥ /

na laukikaiḥ stavairdevāṃstoṣayed bāhyajairapi // KūrmP_2,16.64 //

nākṣaiḥ krīḍenna dhāveta nāpsu viṇmūtramācaret /

nocchiṣṭaḥ saṃviśennityaṃ na nagnaḥ snānamācaret // KūrmP_2,16.65 //

na gacchenna paṭhed vāpi na caiva svaśiraḥ spṛśet /

na dantairnakharomāṇi chindyāt suptaṃ na bodhayet // KūrmP_2,16.66 //

na bālātapamāsevet pretadhūmaṃ vivarjayet /

naikaḥ supyācchūnyagṛhe svayaṃ nopānahau haret // KūrmP_2,16.67 //

nākāraṇād vā niṣṭhīvenna bāhubhyāṃ nadīṃ taret /

na pādakṣālanaṃ kuryāt pādenaiva kadācana // KūrmP_2,16.68 //

nāgnau pratāpayet pādau na kāṃsye dhāvayed budhaḥ /
nābhiprāsarayed devaṃ brāhmaṇān gāmathāpi vā /
vāyvagniguruviprān vā sūryaṃ vā śaśinaṃ prati // KūrmP_2,16.69 //

aśuddhaḥ śayanaṃ yānaṃ svādhyāyaṃ snānavāhanam /

bahirniṣkramaṇaṃ caiva na kurvota kathañcana // KūrmP_2,16.70 //

svapnamadhyayanaṃ snānamudvartaṃ bhojanaṃ gatim /

ubhayoḥ saṃdhyayornityaṃ madhyāhne caiva varjayet // KūrmP_2,16.71 //

na spṛśet pāṇinocchiṣṭo viprogobrāhmaṇānalān /

na cāsanaṃ padā vāpi na devapratimāṃ spṛśet // KūrmP_2,16.72 //

nāśuddho 'gniṃ paricarenna devān kīrtayedṛṣīn /

nāvagāhedagādhāmbu dhārayennānimittataḥ // KūrmP_2,16.73 //

na vāmahastenoddhatya pibed vaktreṇa vā jalam /

nottaredanupaspṛśya nāpsu retaḥ samutsṛjet // KūrmP_2,16.74 //

amedhyaliptamanyad vā lohitaṃ vā viṣāṇi vā /
vyatikramenna stravantīṃ nāpsu maithunamācaret /
caityaṃ vṛkṣaṃ na vai chindyānnāpsu ṣṭhīvanamācaret // KūrmP_2,16.75 //

nāsthibhasmakapālāni na keśānna ca kaṇṭakān /

tuṣāṅgārakarīṣaṃ vā nādhitiṣṭhet kadācana // KūrmP_2,16.76 //

na cāgniṃ laṅghayed dhīmān nopadadhyādadhaḥ kvacit /

na cainaṃ pādataḥ kuryānmukhena na dhamed budhaḥ // KūrmP_2,16.77 //

na kūpamavaroheta nāvekṣetāśuciḥ kvacit /

agnau na ca kṣipedagniṃ nādbhiḥ praśamayet tathā // KūrmP_2,16.78 //

suhṛnmaraṇamārtiṃ vā na svayaṃ śrāvayet parān /

apaṇyaṃ kūṭapaṇyaṃ vā vikraye na prayojayet // KūrmP_2,16.79 //

na vahniṃ mukhaniśvāsair jvālayennāśucirbudhaḥ /

puṇyasthānodakasthāne sīmāntaṃ vā kṛṣenna tu // KūrmP_2,16.80 //

na bhindyāt pūrvasamayamabhyupetaṃ kadācana /

parasparaṃ paśūn vyālān pakṣiṇo nāvabodhayet // KūrmP_2,16.81 //

parabādhaṃ na kurvota jalavātātapādibhiḥ /
kārayitvā svakarmāṇi kārūn paścānna vañcayet /
sāyaṃprātar gṛhadvārān bhikṣārthaṃ nāvaghaṭṭayet // KūrmP_2,16.82 //

bahirmālyaṃ bahirgandhaṃ bhāryayā saha bhojanam /

vigṛhya vādaṃ kudvārapraveśaṃ ca vivarjayet // KūrmP_2,16.83 //

na khādanbrāhmaṇastiṣṭhenna jalped vā hasan budhaḥ /

svamagniṃ naiva hastena spṛśennāpsu ciraṃ vaset // KūrmP_2,16.84 //

na pakṣakeṇopadhamenna śūrpeṇa na pāṇinā /

mukhe naiva dhamedagniṃ mukhādagnirajāyata // KūrmP_2,16.85 //

parastriyaṃ na bhāṣeta nāyājyaṃ yājayed dvijaḥ /

naikaścaret sabhāṃ vipraḥ samavāyaṃ ca varjayet // KūrmP_2,16.86 //

na devāyatanaṃ gacchet kadācid vāpradakṣiṇam /

na vījayed vā vastreṇa na devāyatane svapet // KūrmP_2,16.87 //

naiko 'dhvānaṃ prapadyeta nādhārmikajanaiḥ saha /

na vyādhidūṣitairvāpi na śūdraiḥ patitena vā // KūrmP_2,16.88 //

nopānadvarjito vātha jalādirahitastathā /
na rātrau nāriṇā sārdhaṃ na vinā ca kamaṇḍalum /
nāgnigobrāhmaṇādīnāmantareṇa vrajet kvacit // KūrmP_2,16.89 //

na vatsatantrīṃ vitatāmatikrāmet kvacid dvijaḥ /

na ninded yoginaḥ siddhān vratino vāyatīṃstathā // KūrmP_2,16.90 //

devatāyatanaṃ prājño devānāṃ caiva satriṇām /

nākrāmet kāmataśchāyāṃ brāhmaṇānāṃ ca gorapi // KūrmP_2,16.91 //

svāṃ tu nākramayecchāyāṃ patitādyairna rogibhiḥ /

nāṅgārabhasmakeśādiṣvadhitiṣṭhet kadācana // KūrmP_2,16.92 //

varjayenmārjanīreṇuṃ snānavastraghacodakam /

na bhakṣayedabhakṣyāṇi nāpeyaṃ ca pibed dvijaḥ // KūrmP_2,16.93 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge ṣoḍaśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
nādyācchūdrasya vipro 'nnaṃ mohād vā yadi vānyataḥ /
sa śūdrayoniṃ vrajati yastu bhuṅkte hyanāpadi // KūrmP_2,17.1 //

ṣaṇmāsān yo dvijo bhuṅkte śūdrasyānnaṃ vigarhitam /

jīvanneva bhavecchūdro mṛtaḥ śvā cābhijāyate // KūrmP_2,17.2 //

brāhmaṇakṣatriyaviśāṃ śūdrasya ca munīśvarāḥ /

yasyānnenodarasthena mṛtastadyonimāpnuyāt // KūrmP_2,17.3 //

rājānnaṃ nartakānnaṃ ca takṣṇo 'nnaṃ carmakāriṇaḥ /

gaṇānnaṃ gaṇikānnaṃ ca ṣaṇḍhānnaṃ caiva varjayet // KūrmP_2,17.4 //

cakropajīvirajakataskaradhvajināṃ tathā /

gāndharvalohakārānnaṃ sūtakānnaṃ ca varjayet // KūrmP_2,17.5 //

kulālacitrakarmānnaṃ vārdhuṣeḥ patitasya ca /

paunarbhavacchatrikayorabhiśastasya caiva hi // KūrmP_2,17.6 //

suvarṇakāraśailūṣavyādhabaddhāturasya ca /

cikitsakasya caivānnaṃ puṃścalyā daṇḍikasya ca // KūrmP_2,17.7 //

stenanāstikayorannaṃ devatānindakasya ca /

somavikrayiṇaścānnaṃ śvapākasya viśeṣataḥ // KūrmP_2,17.8 //

bhāryājitasya caivānnaṃ yasya copapatirgṛhe /

utsṛṣṭasya kadaryasya tathaivocchiṣṭabhojinaḥ // KūrmP_2,17.9 //

apāṅktyānnaṃ ca saṅghānnaṃ śastrājīvasya caiva hi /
klībasaṃnyāsinoścānnaṃ mattonmattasya caiva hi /
bhītasya ruditasyānnamavakruṣṭaṃ parikṣutam // KūrmP_2,17.10 //

brahmadviṣaḥ pāparuceḥ śrāddhānnaṃ sūtakasya ca /

vṛthāpākasya caivānnaṃ śāvānnaṃ śvaśurasya ca // KūrmP_2,17.11 //

aprajānāṃ tu nārīṇāṃ bhṛtakasya tathaiva ca /

kārukānnaṃ viśeṣeṇa śastravikrayiṇastathā // KūrmP_2,17.12 //

śauṇḍānnaṃ ghāṭikānnaṃ ca bhiṣajāmannameva ca /

viddhaprajananasyānnaṃ parivittyannameva ca // KūrmP_2,17.13 //

punarbhuvo viśeṣeṇa tathaiva didhiṣūpateḥ /
avajñātaṃ cāvadhūtaṃ saroṣaṃ vismayānvitam /
gurorapi na bhoktavyamannaṃ saṃskāravarjitam // KūrmP_2,17.14 //

duṣkṛtaṃ hi manuṣyasya sarvamanne vyavasthitam /

yo yasyānnaṃ samaśnāti sa tasyāśnāni kilbiṣam // KūrmP_2,17.15 //

ārdhikaḥ kulamitraśca svagopālaśca nāpitaḥ /

ete śūdreṣu bhojyānnā yaścātmānaṃ nivedayet // KūrmP_2,17.16 //

kuśīlavaḥ kumbhakāraḥ kṣetrakarmaka eva ca /

ete śūdreṣu bhojyānnā dattvā svalpaṃ paṇaṃ budhaiḥ // KūrmP_2,17.17 //

pāyasaṃ snehapakvaṃ yad gorasaṃ caiva saktavaḥ /

piṇyākaṃ caiva tailaṃ ca śūdrād grāhyaṃ dvijātibhiḥ // KūrmP_2,17.18 //

vṛntākaṃ nālikāśākaṃ kusumbhāśmantakaṃ tathā /

palāṇḍuṃ laśunaṃ śuktaṃ niryāsaṃ caiva varjayet // KūrmP_2,17.19 //

chatrākaṃ viḍvarāhaṃ ca śelaṃ peyūṣameva ca /

vilayaṃ sumukhaṃ caiva kavakāni ca varjayet // KūrmP_2,17.20 //

gṛñjanaṃ kiṃśukaṃ caiva kakubhāṇḍaṃ tathaiva ca /

udumbaramalābuṃ ca jagdhvā patati vai dvijaḥ // KūrmP_2,17.21 //

vṛthā kṛśarasaṃyāvaṃ pāyasāpūpameva ca /

anupākṛtamāṃsaṃ ca devānnāni havīṃṣi ca // KūrmP_2,17.22 //

yavāgūṃ mātuliṅgaṃ ca matsyānapyanupākṛtān /

nīpaṃ kapitthaṃ plakṣaṃ ca prayatnena vivarjayet // KūrmP_2,17.23 //

piṇyākaṃ coddhṛtasnehaṃ devadhānya tathaiva ca /

rātrau ca tilasaṃbaddhaṃ prayatnena dadhi tyajet // KūrmP_2,17.24 //

nāśnīyāt payasā takraṃ na bījānyupajīvayet /

kriyāduṣṭaṃ bhāvaduṣṭamasatsaṃsargi varjayet // KūrmP_2,17.25 //

keśakīṭāvapannaṃ ca sahṛllekhaṃ ca nityaśaḥ /

śvāghrātaṃ ca punaḥ siddhaṃ caṇḍālāvekṣitaṃ tathā // KūrmP_2,17.26 //

udakyayā ca patitairgavā cāghrātameva ca /

anarcitaṃ puryuṃ ṣitaṃ paryāyānnaṃ ca nityaśaḥ // KūrmP_2,17.27 //

kākakukkuṭasaṃspṛṣṭaṃ kṛmibhiścaiva saṃyutam /

manuṣyairapyavaghrātaṃ kuṣṭhinā spṛṣṭameva ca // KūrmP_2,17.28 //

na rajasvalayā dattaṃ na puṃścālyā saroṣayā /

malabadvāsasā vāpi paravāso 'tha varjayet // KūrmP_2,17.29 //

vivatsāyāśca goḥ kṣīramauṣṭraṃ vānirdaśaṃ tathā /

āvikaṃ sandhinīkṣīramapeyaṃ manurabravīt // KūrmP_2,17.30 //

balākaṃ haṃsadātyūhaṃ kalaviṅkaṃ śukaṃ tathā /

kuraraṃ ca cakoraṃ ca jālapādaṃ ca kokilam // KūrmP_2,17.31 //

vāyasaṃ khañjarīṭaṃ ca śyenaṃ gṛdhraṃ tathaiva ca /
ulūkaṃ cakravākaṃ ca bhāsaṃ pārāvatānapi /
kapotaṃ ṭiṭṭibhaṃ caiva grāmakukkuṭameva ca // KūrmP_2,17.32 //

siṃhavyāghraṃ ca mārjāraṃ śvānaṃ śūkarameva ca /

śṛgālaṃ markaṭaṃ caiva gardabhaṃ ca na bhakṣayet // KūrmP_2,17.33 //

na bhakṣayet sarvamṛgān pakṣiṇo 'nyān vanecarān /

jalecarān sthalacarān prāṇinaśceti dhāraṇā // KūrmP_2,17.34 //

godhā kūrmaḥ śaśaḥ śvāvicchalyakaśceti sattamāḥ /

bhakṣyāḥ pañcanakhā nityaṃ manurāha prijāpatiḥ // KūrmP_2,17.35 //

matsyān saśalkān bhuñjīyān māṃsaṃ rauravamevaca /

nivedya devatābhyastu brāhmaṇebhyastu nānyathā // KūrmP_2,17.36 //

mayūraṃ tittiraṃ caiva kapotaṃ ca kapiñjalam /

vādhrīṇasaṃ bakaṃ bhakṣyaṃ mīnahaṃsaparājitāḥ // KūrmP_2,17.37 //

śapharaṃ siṃhatuṇḍaṃ ca tathā pāṭhīnarohitau /

matsyāścaite samuddiṣṭā bhakṣaṇāya dvijottamāḥ // KūrmP_2,17.38 //

prokṣitaṃ bhakṣayedeṣāṃ māṃsaṃ ca dvijakāmyayā /

yathāvidhi niyuktaṃ ca prāṇānāmapi cātyaye // KūrmP_2,17.39 //

bhakṣayennaiva māṃsāni śeṣabhojī na lipyate /

auṣadhārthamaśaktau vā niyogād yajñakāraṇāt // KūrmP_2,17.40 //

āmantritastu yaḥ śrāddhe daive vā māṃsamutsṛjet /

yāvanti paśuromāṇi tāvato narakān vrajet // KūrmP_2,17.41 //

adeyaṃ cāpyapeyaṃ ca tathaivāspṛśyameva ca /

dvijātīnāmanālokyaṃ nityaṃ madyamiti sthitiḥ // KūrmP_2,17.42 //

tasmāt sarvaprakāreṇa madyaṃ nityaṃ vivarjayet /

pītvā patati karmabhyastvasaṃbhāṣyo bhaved dvijaḥ // KūrmP_2,17.43 //

bhakṣayitvā hyabhakṣyāṇi pītvāpeyānyapi dvijaḥ /

nādhikārī bhavet tāvad yāvad tanna jahātyadhaḥ // KūrmP_2,17.44 //

tasmāt pariharennityamabhakṣyāṇi prayatnataḥ /

apeyāni ca vipro vai tathā ced yāti rauravam // KūrmP_2,17.45 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge saptadaśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ
ahanyahani kartavyaṃ brāhmaṇānāṃ mahāmune /
tadācakṣvākhilaṃ karma yena mucyeta bandhanāt // KūrmP_2,18.1 //

vyāsa uvāca
vakṣye samāhitā yūyaṃ śṛṇudhvaṃ gadato mama /
ahanyahani kartavyaṃ brāhmaṇānāṃ kramād vidhim // KūrmP_2,18.2 //

brāhme muhūrte tūtthāya dharmamarthaṃ ca cintayet /

kāyakleśaṃ tadudbhūtaṃ dhyāyīta manaseśvaram // KūrmP_2,18.3 //

uṣaḥ kāle 'tha saṃprāpte kṛtvā cāvaśyakaṃ budhaḥ /

snāyānnadīṣu suddhāsu śaucaṃ kṛtvā yathāvidhi // KūrmP_2,18.4 //

prātaḥ snānena pūyante ye 'pi pāpakṛto janāḥ /

tasmāt sarvaprayatnena prātaḥ snānaṃ samācaret // KūrmP_2,18.5 //

prātaḥ snānaṃ praśaṃsanti dṛṣṭādṛṣṭakaraṃ śubham /

ṛṣīṇāmṛṣitā nityaṃ prātaḥ snānānna saṃśayaḥ // KūrmP_2,18.6 //

mukhe suptasya satataṃ lālā yāḥ saṃstravanti hi /

tato naivācaret karma akṛtvā snānamāditaḥ // KūrmP_2,18.7 //

alakṣmīḥ kālakarṇo ca duḥ svapnaṃ durvicintitam /

prātaḥ snānena pāpāni pūyante nātra saṃśayaḥ // KūrmP_2,18.8 //

na ca snānaṃ vinā puṃsāṃ pāvanaṃ karma susmṛtam /

home japye viśeṣeṇa tasmāt snānaṃ samācaret // KūrmP_2,18.9 //

aśaktāvaśiraskaṃ vā snānamasya vidhīyate /

ārdreṇa vāsasā vātha mārjanaṃ kāpilaṃ smṛtam // KūrmP_2,18.10 //

asāmarthye samutpanne snānamevaṃ samācaret /

brāhmādīni yathāśaktau snānānyāhurmanīṣiṇaḥ // KūrmP_2,18.11 //

brāhmamāgneyamuddiṣṭaṃ vāyavyaṃ divyameva ca /

vāruṇaṃ yaugikaṃ tadvat ṣoḍhā snānaṃ prakīrtitam // KūrmP_2,18.12 //

brāhmaṃ tu mārjanaṃ mantraiḥ kuśaiḥ sodakabindubhiḥ /

āgneyaṃ bhasmanā pādamastakāddehadhūlanam // KūrmP_2,18.13 //

gavāṃ hi rajasā proktaṃ vāyavyaṃ snānamuttamam /

yattu sātapavarṣeṇa snānaṃ tad divyamucyate // KūrmP_2,18.14 //

vāruṇaṃ cāvagāhastu mānasaṃ tvātmavedanam /

yaugikaṃ snānamākhyātaṃ yogo viṣṇuvicintanam // KūrmP_2,18.15 //

ātmatīrthamiti khyātaṃ sevitaṃ brahmavādibhiḥ /

manaḥ śucikaraṃ puṃsāṃ nityaṃ tat snānamācaret // KūrmP_2,18.16 //

śaktaśced vāruṇaṃ vidvān prājāpatyaṃ tathaiva ca /

prakṣālya dantakāṣṭhaṃ vai bhakṣayitvā vidhānataḥ // KūrmP_2,18.17 //

ācamya prayato nityaṃ snānaṃ prātaḥ samācaret /

madhyāṅgulisamasthaulyaṃ dvādaśāṅgulasaṃmitam // KūrmP_2,18.18 //

satvacaṃ dantakāṣṭhaṃ syāt tadagreṇa tu dhāvayet /
kṣīravṛkṣasamudbhūtaṃ mālatīsaṃbhavaṃ śubham /
apāmārgaṃ ca bilvaṃ ca karavīraṃ viśeṣataḥ // KūrmP_2,18.19 //

varjayitvā ninditāni gṛhītvaikaṃ yathoditam /

parihṛtya dinaṃ pāpaṃ bhakṣayed vai vidhānavit // KūrmP_2,18.20 //

notpāṭayeddantakāṣṭaṃnāṅgulyā dhāvayet kvacit /

prakṣālya bhaṅktvā tajjahyācchucaudeśe samāhitaḥ // KūrmP_2,18.21 //

snātvā saṃtarpayed devānṛṣīn pitṛgaṇāṃstathā /

ācamya mantravannityaṃ punarācamya vāgyataḥ // KūrmP_2,18.22 //

saṃmārjya mantrairātmānaṃ kuśaiḥ sodakabindubhiḥ /

āpo hiṣṭhā vyāhṛtibhiḥ sāvitryā vāruṇaiḥ śubhaiḥ // KūrmP_2,18.23 //

oṅkāravyāhṛtiyutāṃ gāyatrīṃ vedamātaram /

japtvā jalāñjaliṃ dadyād bhāskaraṃ prati tanmanāḥ // KūrmP_2,18.24 //

prākkūleṣu samāsīno darbheṣu susamāhitaḥ /

prāṇāyāmatrayaṃ kṛtvā dhyāyet saṃdhyāmiti śrutiḥ // KūrmP_2,18.25 //

yā saṃdhyā sā jagatsūtirmāyātītā hi niṣkalā /

aiśvarī tu parāśaktistattvatrayasamudbhavā // KūrmP_2,18.26 //

dhyātvār'kamaṇḍalagatāṃ sāvitrīṃ vai japan budhaḥ /

prāṅmukhaḥ satataṃ vipraḥ saṃdhyopāsanamācaret // KūrmP_2,18.27 //

saṃdhyāhīno 'śucirnityamanarhaḥ sarvakarmasu /

yadanyat kurute kiñcinna tasya phalamāpnuyāt // KūrmP_2,18.28 //

ananyacetasaḥ śāntā brāhmaṇā vedapāragāḥ /

upāsya vidhivat saṃdhyāṃ prāptāḥ pūrvaṃ parāṃ gatim // KūrmP_2,18.29 //

yo 'nyatra kurute yatnaṃ dharmakārye dvijottamaḥ /

vihāya saṃdhyāpraṇatiṃ sa yāti narakāyutam // KūrmP_2,18.30 //

tasmāt sarvaprayatnena saṃdhyopāsanamācaret /

upāsito bhavet tena devo yogatanuḥ paraḥ // KūrmP_2,18.31 //

sahasraparamāṃ nityaṃ śatamadhyāṃ daśāvarām /

sāvitrariṃ vai japed vidvān prāṅmukhaḥ prayataḥ sthitaḥ // KūrmP_2,18.32 //

athopatiṣṭhedādityamudayantaṃ samāhitaḥ /

mantraistu vividhaiḥ saurerṛgyajuḥ sāmasaṃbhavaiḥ // KūrmP_2,18.33 //

upasthāya mahāyogaṃ devadevaṃ divākaram /

kurvota praṇatiṃ bhūmau mūrdhnā tenaiva mantrataḥ // KūrmP_2,18.34 //

oṃ khakholkāya śāntāya kāraṇatrayahetave /
nivedayāmi cātmānaṃ namaste jñānarūpiṇe /
namaste ghṛṇine tubhyaṃ sūryāya brahmarūpiṇe // KūrmP_2,18.35 //

tvameva brahma paramamāpo jyotī raso 'mṛtam /
bhūrbhuvaḥ svastvamoṅkāraḥ sarve rudrāḥ sanātanāḥ /
puruṣaḥ sanmaho 'tastvāṃ praṇamāmi kapardinam // KūrmP_2,18.36 //

tvameva viśvaṃ bahudhā sadasat sūyate ca yat /

namo rudrāya sūryāya tvāmahaṃ śaraṇaṃ gataḥ // KūrmP_2,18.37 //

pracetase namastubhyaṃ namo mīḍhuṣṭamāya te /

namo namaste rudrāya tvāmahaṃ śaraṇaṃ gataḥ // KūrmP_2,18.38 //

hiraṇyabāhave tubhyaṃ hiraṇyapataye namaḥ /

ambikāpataye tubhyamumāyāḥ pataye namaḥ // KūrmP_2,18.39 //

namo 'stu nīlagrīvāya namastubhyaṃ pinākine /

vilohitāya bhargāya sahasrākṣāya te namaḥ // KūrmP_2,18.40 //

namo haṃsāya te nityamādityāya namo 'stu te /

namaste vajrahastāya tryambakāya namo 'stu te // KūrmP_2,18.41 //

prapadye tvāṃ virūpākṣaṃ mahāntaṃ parameśvaram /

hiraṇmayaṃ gṛhe guptamātmānaṃ sarvadehinām // KūrmP_2,18.42 //

namasyāmi paraṃ jyotirbrahmāṇaṃ tvāṃ parāṃ gatim /

viśvaṃ paśupatiṃ bhīmaṃ naranārīśarīriṇam // KūrmP_2,18.43 //

namaḥ sūryāya rudrāya bhāsvate parameṣṭhine /

ugrāya sarvabhaktāya tvāṃ prapadye sadaiva hi // KūrmP_2,18.44 //

etad vai sūryahṛdayaṃ japtvā stavamanuttamam /

prātaḥ kāle 'tha madhyāhne namaskuryād divākaram // KūrmP_2,18.45 //

idaṃ putrāya śiṣyāya dhārmikāya dvijātaye /

pradeyaṃ sūryahṛdayaṃ brahmaṇā tu pradarśitam // KūrmP_2,18.46 //

sarvapāpapraśamanaṃ vedasārasamudbhavam /

brāhmaṇānāṃ hitaṃ puṇyamṛṣisaṅghairniṣevitam // KūrmP_2,18.47 //

athāgamya gṛhaṃ vipraḥ samācamya yathāvidhi /

prajvālya vihniṃ vidhivajjuhuyājjātavedasam // KūrmP_2,18.48 //

ṛtvikputro 'tha patnī vā śiṣyo vāpi sahodaraḥ /

prāpyānujñāṃ viśeṣeṇa juhuyurvā yatāvidhi // KūrmP_2,18.49 //

pavitrapāṇiḥ pūtātmā śuklāmbaradharottaraḥ /

ananyamānaso vahniṃ juhuyāt saṃyatendriyaḥ // KūrmP_2,18.50 //

vinā darbheṇa yatkarma vinā sūtreṇa vā punaḥ /

rākṣasaṃ tadbhavet sarvaṃ nāmutreha phalapradam // KūrmP_2,18.51 //

daivatāni namaskuryād deyasārānnivedayet /

dadyāt puṣpādikaṃ teṣāṃ vṛddhāṃścaivābhivādayet // KūrmP_2,18.52 //

guruṃ caivāpyupāsīta hitaṃ cāsya samācaret /

vedābhyāsaṃ tataḥ kuryāt prayatnācchaktito dvijaḥ // KūrmP_2,18.53 //

japedadhyāpayecchiṣyān dhārayecca vicārayet /
avekṣeta ca śāstrāṇi dharmādīni dvijottamaḥ /
vaidikāṃścaiva nigamān vedāṅgāni veśiṣataḥ // KūrmP_2,18.54 //

upeyādīśvaraṃ cātha yogakṣemaprasiddhaye /

sādhayed vividhānarthān kuṭumbārthe tato dvijaḥ // KūrmP_2,18.55 //

tato madhyāhnasamaye snānārthaṃ mṛdamāharet /

puṣpākṣatān kuśatilān gomayaṃ śuddhameva ca // KūrmP_2,18.56 //

nadīṣu devakhāteṣu taḍāgeṣu saraḥsu ca /

snānaṃ samācarennityaṃ gartaprastravaṇeṣu ca // KūrmP_2,18.57 //

parakīyanipāneṣu na snāyād vai kadācana /

pañcapiṇḍān samuddhṛtya snāyād vāsaṃbhave punaḥ // KūrmP_2,18.58 //

mṛdaikayā śiraḥ kṣālyaṃ dvābhyāṃ nābhestathopari /

adhaśca tisṛbhiḥ kāyaṃ pādau ṣaḍbhistathaiva ca // KūrmP_2,18.59 //

mṛttikā ca samuddiṣṭā tvārdrāmalakamātrikā /

gomayasya pramāṇaṃ tat tenāṅgaṃ lepayet tataḥ // KūrmP_2,18.60 //

lepayitvā tu tīrasthastalliṅgaireva mantrataḥ /

prakṣālyācamya vidhivat tataḥ snāyāt samāhitaḥ // KūrmP_2,18.61 //

abhimantrya jalaṃ mantraistalliṅgairvāruṇaiḥ śubhaiḥ /

bhāvapūtastadavyaktaṃ dhyāyan vai viṣṇumavyayam // KūrmP_2,18.62 //

āpo nārāyaṇodbhūtāstā evāsyāyanaṃ punaḥ /

tasmānnārāyaṇaṃ devaṃ snānakāle smared budhaḥ // KūrmP_2,18.63 //

procya soṃkāramādityaṃ trirnimajjejjalāśaye /

ācāntaḥ punarācāmenmantreṇānena mantravit // KūrmP_2,18.64 //

antaścarasi bhūteṣu guhāyāṃ viśvato mukhaḥ /

tvaṃ yajñastvaṃ vaṣaṭkāra āpo jyotī raso 'mṛtam // KūrmP_2,18.65 //

drupadāṃ vā trirabhyasyed vyāhṛtipraṇavānvitām /

sāvitrīṃ vā japed vidvān tathā caivāghamarṣaṇam // KūrmP_2,18.66 //

tataḥ saṃmārjanaṃ kuryādāpo hi ṣṭhā mayobhuvaḥ /

idamāpaḥ pravahata vyāhṛtibhistathaiva ca // KūrmP_2,18.67 //

tato 'bhimantrya tat tīrthamāpo hiṣṭhādimantrakaiḥ /

antarjalagato magno japet triraghamarṣaṇam // KūrmP_2,18.68 //

tripadāṃ vātha sāvitrīṃ tadviṣṇoḥ paramaṃ padam /

āvartayed vā praṇavaṃ devaṃ vā saṃsmareddharim // KūrmP_2,18.69 //

drupadādiva yo mantro yajurvede pratiṣṭhitaḥ /

antarjale trirāvartya sarvapāpaiḥ pramucyate // KūrmP_2,18.70 //

apaḥ pāṇau samādāya japtvā vai mārjane kṛte /

vinyasya mūrdhni tat toyaṃ mucyate sarvapātakaiḥ // KūrmP_2,18.71 //

yathāśvamedhaḥ kraturāṭ sarvapāpāpanodanaḥ /

tathāghamarṣaṇaṃ sūktaṃ sarvapāpāpanodanam // KūrmP_2,18.72 //

athopatiṣṭhedādityaṃ mūrdhni puṣpānvitāñjalim /

prakṣipyālokayed devamudvayaṃ tamasaspari // KūrmP_2,18.73 //

udutyaṃ citramityete taccakṣuriti mantrataḥ /

haṃsaḥ śuciṣadetena sāvitryā ca viśeṣataḥ // KūrmP_2,18.74 //

anyaiśca vaidikairmantraiḥ sauraiḥ pāpapraṇāśanaiḥ /

sāvitrīṃ vai japet paścājjapayajñaḥ sa vai smṛtaḥ // KūrmP_2,18.75 //

vividhāni pavitrāṇi guhyavidyāstathaiva ca /

śatarudrīyamatharvaśiraḥ saurāṃśca śaktitaḥ // KūrmP_2,18.76 //

prākkūleṣu samāsīnaḥ kuśeṣu prāṅmukhaḥ śuciḥ /

tiṣṭhaṃścedīkṣamāṇor'kaṃ japyaṃ kuryāt samāhitaḥ // KūrmP_2,18.77 //

sphāṭikendrākṣarudrākṣaiḥ putrajīvasamudbhavaḥ /

kartavyā tvakṣamālā syāduttarāduttamā smṛtā // KūrmP_2,18.78 //

japakāle na bhāṣeta nānyāni prekṣayed budhaḥ /

na kampayecchirogrīvāṃ dantānnaiva prakāśayet // KūrmP_2,18.79 //

guhyakā rākṣasā siddhā haranti prasabhaṃ yataḥ /

ekānte suśubhe deśe tasmājjapyaṃ samācaret // KūrmP_2,18.80 //

caṇḍālāśaucapatitān dṛṣṭvācamya punarjapet /

taireva bhāṣaṇaṃ kṛtvā snātvā caiva japet punaḥ // KūrmP_2,18.81 //

ācamya prayato nityaṃ japedaśucidarśane /

saurān mantrān śaktito vai pāvamānīstu kāmataḥ // KūrmP_2,18.82 //

yadi syāt klinnavāsā vai vārimadhyagato japet /

anyathā tu śucau bhūmyāṃ darbheṣu susamāhitaḥ // KūrmP_2,18.83 //

pradakṣiṇaṃ samāvṛtya namaskṛtvā tataḥ kṣitau /

ācamya ca yathāśāstraṃ śaktyā svādhyāyamācaret // KūrmP_2,18.84 //

tataḥ saṃtarpayed devānṛṣīn pitṛgaṇāṃstathā /

adāvoṅkāramuccārya namo 'nte tarpayāmi vaḥ // KūrmP_2,18.85 //

devān brahmaḥṛṣīṃścaiva tarpayedakṣatodakaiḥ /

tilodakaiḥ pitṝn bhaktyā svasūtroktavidhānataḥ // KūrmP_2,18.86 //

anvārabdhena savyena pāṇinā dakṣiṇena tu /

devarṣostarpayed dhīmānudakāñjalibhiḥ pitan // KūrmP_2,18.87 //

yajñopavītī devānāṃ nivītī ṛṣītarpaṇe /

prācīnāvītī pitrye tu svena tīrthena bhāvataḥ // KūrmP_2,18.88 //

niṣpīḍya snānavastraṃ tu samācamya ca vāgyataḥ /

svairmantrairarcayed devān puṣpaiḥ patrairathāmbubhiḥ // KūrmP_2,18.89 //

brahmāṇaṃ śaṅkaraṃ sūryaṃ tathaiva madhusūdanam /

anyāṃścābhimatān devān bhaktyā cākrodhano 'tvaraḥ // KūrmP_2,18.90 //

pradadyād vātha puṣpāṇi sūktena pauruṣeṇa tu /

āpo vā devatāḥ sarvāstena samyak samarcitāḥ // KūrmP_2,18.91 //

dhyātvā praṇavapūrvaṃ vai daivatāni samāhitaḥ /

namaskāreṇa puṣpāṇi vinyased vai pṛthak pṛthak // KūrmP_2,18.92 //

na viṣṇvārādhanāt puṇyaṃ vidyate karma vaidikam /

tasmādanādimadhyāntaṃ nityamārādhayeddharim // KūrmP_2,18.93 //

tadviṣṇoriti mantreṇa sūktena puruṣeṇa tu /
naitābhyāṃ sadṛśo mantro sūktena puruṣeṇa tu /
naitābhyāṃ sadṛśo mantro vedeṣūktaścaturṣvapi // KūrmP_2,18.94 //

nivedayeta svātmānaṃ viṣṇāvamalatejasi /

tadātmā tanmanāḥ śāntastadviṣṇoriti mantrataḥ // KūrmP_2,18.95 //

athavā devamīśānaṃ bhagavantaṃ sanātanam /

ārādhayenmahādevaṃ bhāvapūto maheśvaram // KūrmP_2,18.96 //

mantreṇa rudrāgāyatryā praṇavenātha vā punaḥ /

īśānenātha vā rudraistryambakena samāhitaḥ // KūrmP_2,18.97 //

puṣpaiḥ patrairathādbhirvā candanādyairmaheśvaram /

uktvā namaḥ śivāyeti mantreṇānena yojayet // KūrmP_2,18.98 //

namaskuryānmahādevaṃ ṛtaṃ satyamitiśvaram /

nivedayīta svātmānaṃ yo brahmāṇamitīśvaram // KūrmP_2,18.99 //

pradakṣiṇaṃ dvijaḥ kuryāt pañca brahmāṇi vai japan /

dhyāyīta devamīśānaṃ vyomamadhyagataṃ śivam // KūrmP_2,18.100 //

athāvalokayedarkaṃ haṃsaḥ suciṣadityṛcā /

kuryāt pañca mahāyajñān gṛhaṃ gatvā samāhitaḥ // KūrmP_2,18.101 //

devayajñaṃ pitṛyajñaṃ bhūtayajñaṃ tathaiva ca /

mānuṣyaṃ brahmayajñaṃ ca pañca yajñān pracakṣate // KūrmP_2,18.102 //

yadi syāt tarpaṇādarvāk brahmayajñaḥ kṛto na hi /

kṛtvā manuṣyayajñaṃ vai tataḥ svādhyāyamācaret // KūrmP_2,18.103 //

agneḥ paścimato deśe bhūtayajñānta eva vā /

kuśapuñje samāsīnaḥ kuśapāṇiḥ samāhitaḥ // KūrmP_2,18.104 //

śālāgnau laukike vāgnau jale bhūbhyāmathāpivā /

vaiśvadevaṃ tataḥ kuryād devayajñaḥ sa vai smṛtaḥ // KūrmP_2,18.105 //

yadi syāllaukike pakvaṃ tato 'nnaṃ tatra hūyate /

śālāgnau tatra devānnaṃ vidhireṣa sanātanaḥ // KūrmP_2,18.106 //

devebhyastu hutādannāccheṣād bhūtabaliṃ haret /

bhūtayajñaḥ sa vai jñeyo bhūtidaḥ sarvadehinām // KūrmP_2,18.107 //

śvabhyaśca śvapacebhyaśca patitādibhya eva ca /

dadyād bhūmau baliṃ tvannaṃ pakṣibhyo 'tha dvijottamaḥ // KūrmP_2,18.108 //

sāyaṃ cānnasya siddhasya patnyamantraṃ baliṃ haret /

bhūtayajñastvayaṃ nityaṃ sāyaṃ prātarvidhīyate // KūrmP_2,18.109 //

ekaṃ tu bhojayed vipraṃ pitṝnuddiśya sattamam /

nityaśrāddhaṃ taduddiṣṭaṃ pitṛyajño gatipradaḥ // KūrmP_2,18.110 //

uddhṛtya vā yathāśakti kiñcidannaṃ samāhitaḥ /

vedatattvārthaviduṣe dvijāyaivopapādayet // KūrmP_2,18.111 //

pūjayedatithiṃ nityaṃ namasyedarcayed dvijam /

manovākkarmabhiḥ śāntamāgataṃ svagṛha tataḥ // KūrmP_2,18.112 //

hantakāramathāgraṃ vā bhikṣāṃ vā śaktito dvijaḥ /

dadyādatithaye nityaṃ budhyeta parameśvaram // KūrmP_2,18.113 //

bhikṣāmāhurgrāsamātramagraṃ tasyāścaturguṇam /

puṣkalaṃ hantakāraṃ tu taccaturguṇamucyate // KūrmP_2,18.114 //

godohamātraṃ kālaṃ vai pratīkṣyo hyatithiḥ svayam /

abhyāgatān yathāśakti pūjayedatithiṃ yathā // KūrmP_2,18.115 //

bhikṣāṃ vai bhikṣave dadyād vidhivad brahmacāriṇe /

dadyādannaṃ yathāśakti tvarthibhyo lobhavarjitaḥ // KūrmP_2,18.116 //

sarveṣāmapyalābhe tu annaṃ gobhyo nivedayet /

bhuñjīta bandhubhiḥ sārdhaṃ vāgyato 'nnamakutsayan // KūrmP_2,18.117 //

akṛtvā tu dvijaḥ pañca mahāyajñān dvijottamāḥ /

bhṛñjīta cet sa mūḍhātmā tiryagyoniṃ sagacchati // KūrmP_2,18.118 //

vedābhyāso 'nvahaṃ śaktyā mahāyajñakriyā kṣamā /

nāśayatyāśu pāpāni devānāmarcanaṃ tathā // KūrmP_2,18.119 //

yo mohādathavālasyādakṛtvā devatārcanam /

bhuṅkte sa yāti narakān śūkareṣvabhijāyate // KūrmP_2,18.120 //

tasmāt sarvaprayatnena kṛtvā karmāṇi vai dvijāḥ /

bhuñjīta svajanaiḥ sārdhaṃ sayāti paramāṃ gatim // KūrmP_2,18.121 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge aṣṭādaśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
prāṅmukho 'nnāni bhuñjīta sūryābhimukha eva vā /
āsīnastvāsane śuddhe bhūmyāṃ pādau nidhāya tu // KūrmP_2,19.1 //

āyuṣyaṃ prāṅmukho bhuṅkte yaśasyaṃ dakṣiṇāmukhaḥ /

śriyaṃ pratyaṅmukho bhuṅkte ṛtaṃ bhuṅkte udaṅmukhāḥ // KūrmP_2,19.2 //

pañcārdre bhojanaṃ kuryād bhūmau pātraṃ nidhāya tu /

upavāsena tattulyaṃ manurāha prajāpatiḥ // KūrmP_2,19.3 //

upalipte śucau deśe pādau prakṣālya vai karau /

ācamyārdrānano 'krodhaḥ pañcārdre bhojanaṃ caret // KūrmP_2,19.4 //

mahāvyahṛtibhistvannaṃ paridhāyodakena tu /

amṛtopastaraṇamasītyāpośānakriyāṃ caret // KūrmP_2,19.5 //

svāhāpraṇavasaṃyuktāṃ prāṇāyādyāhutiṃ tataḥ /

apānāya tato hutvā vyānāya tadanantaram // KūrmP_2,19.6 //

udānāya tataḥ kuryāt samānāyeti pañcamīm /

vijñāya tattvameteṣāṃ juhuyādātmani dvijaḥ // KūrmP_2,19.7 //

śeṣamannaṃ yathākāmaṃ bhuñjītavyaṃ janairyutam /

dhyātvā tanmanasā devamātmānaṃ vai prajāpatim // KūrmP_2,19.8 //

amṛtāpidhānamasītyupariṣṭādapaḥ pibet /

ācāntaḥ punarācāmedāyaṃ gauriti mantrataḥ // KūrmP_2,19.9 //

drupadāṃ vā trirāvartya sarvapāpapraṇāśanīm /

prāṇānāṃ granthirasītyālabhed hṛdayaṃ tataḥ // KūrmP_2,19.10 //

ācamyāṅguṣṭhamātreti pādāṅguṣṭhe 'tha dakṣiṇe /

niḥ stravayed hastajalamūrdhvahastaḥ samāhitaḥ // KūrmP_2,19.11 //

hutānumantraṇaṃ kuryāt śraddhāyāmiti mantrataḥ /

athākṣareṇa svātmānaṃ yojayed brahmaṇeti hi // KūrmP_2,19.12 //

sarveṣāmeva yāgānāmātmayāgaḥ paraḥ smṛtaḥ /

yo 'nena vidhinā kuryāt sa yāti brahmaṇaḥ kṣayam // KūrmP_2,19.13 //

yajñopavītī bhuñjīta straggandhālaṅkṛtaḥ śuciḥ /

sāyaṃprāparnāntarā vai saṃdhyāyāṃ tu viśeṣataḥ // KūrmP_2,19.14 //

nādyāt sūryagrahāt pūrvamahni sāyaṃ śaśigrahāt /

grahakāle ca nāśnīyāt snātvāśnīyāt tu muktayoḥ // KūrmP_2,19.15 //

mukte śaśini bhuñjīta yadi na syānmahāniśā /

amuktayorastaṅgatayoradyād dṛṣṭvā pare 'hani // KūrmP_2,19.16 //

nāśnīyāt prekṣamāṇānāmapradāyaiva durmatiḥ /

na yajñaśiṣṭādand vā na kruddho nānyamānasaḥ // KūrmP_2,19.17 //

ātmārthaṃ bhojanaṃ yasya ratyarthaṃ yasya maithunam /

vṛtyarthaṃ yasya cādhītaṃ niṣphalaṃ tasya jīvitam // KūrmP_2,19.18 //

yadbhuṅkte veṣṭitaśirā yacca bhuṅkte udaṅmukhaḥ /

sopānatkaśca yad bhuṅkte sarvaṃ vidyāt tadāsuram // KūrmP_2,19.19 //

nārdharātre na madhyāhne nājīrṇe nārdravastradhṛk /

na ca bhinnāsanagato na śayānaḥ sthito 'pi vā // KūrmP_2,19.20 //

na bhinnabhājane caiva na bhūmyāṃ na ca pāṇiṣu /

nocchiṣṭo ghṛtamādadyānna mūrdhānaṃ spṛśedapi // KūrmP_2,19.21 //

na brahma kīrtayan vāpi na niḥ śeṣaṃ na bhāryayā /

nāndhakāre na cākāśe na ca devālayādiṣu // KūrmP_2,19.22 //

naikavastrastu bhuñjīta na yānaśayanasthitaḥ /

na pādukānirgato 'tha na hasan vilapannapi // KūrmP_2,19.23 //

bhuktvaivaṃ sukhamāsthāya tadannaṃ pariṇāmayet /

itihāsapurāṇābhyāṃ vedārthānupabṛṃhayet // KūrmP_2,19.24 //

tataḥ saṃdhyāmupāsīta pūrvoktavidhinā dvijaḥ /

āsīnastu japed devīṃ gāyatrīṃ paścimāṃ prati // KūrmP_2,19.25 //

na tiṣṭhati tu yaḥ purvāṃ nāste saṃdhyāṃ tu paścimām /

sa śūdreṇa samo loke sarvadharmavivarjitaḥ // KūrmP_2,19.26 //

hutvāgniṃ vidhivanmantrairbhuktvā yajñāvaśiṣṭakam /

sabhṛtyabāndhavajanaḥ svapecchuṣkapado niśi // KūrmP_2,19.27 //

nottarābhimukhaḥ svapyāt paścimābhimukho na ca /

na cākāśe na nagno vā nāśucirnāsane kvacit // KūrmP_2,19.28 //

na śīrṇāyāṃ tu khaṭvāyāṃ śūnyāgāre na caiva hi /

nānuvaṃśaṃ na pālāśe śayane vā kadācana // KūrmP_2,19.29 //

ityetadakhilenoktamahanyahani vai mayā /

brāhmaṇānāṃ kṛtyajātamapavargaphalapradam // KūrmP_2,19.30 //

nāstikyādathavālasyāt brāhmaṇo na karoti yaḥ /

sa yāti narakān ghorān kākayonau ca jāyate // KūrmP_2,19.31 //

nānyo vimuktaye panthā muktvāśramavidhiṃ svakam /

tasmāt karmāṇi kurvota tuṣṭaye parameṣṭhinaḥ // KūrmP_2,19.32 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge ekonaviṃśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
atha śrāddhamamāvāsyāṃ prāpya kāryaṃ dvijottamaiḥ /
piṇḍānvāhāryakaṃ bhaktyā bhuktimuktiphalapradam // KūrmP_2,20.1 //

piṇḍānvāhāryakaṃ śrāddhaṃ kṣīṇe rājani śasyate /

aparāhne dvijātīnāṃ praśastenāmiṣeṇa ca // KūrmP_2,20.2 //

pratipatprabhṛti hyanyāstithayaḥ kṛṣṇapakṣake /

caturdaśīṃ varjayitvā praśastā hyuttarottarāḥ // KūrmP_2,20.3 //

amāvāsyāṣṭakāstistraḥ pauṣamāsādiṣu triṣu /

tistraścānvaṣṭakāḥ puṇyā māghī pañcadaśī tathā // KūrmP_2,20.4 //

trayodaśī maghāyuktā varṣāsu tu viśeṣataḥ /

śasyāpākaśrāddhakālā nityāḥ proktā dine dine // KūrmP_2,20.5 //

naimittikaṃ tu kartavyaṃ grahaṇe candrasūryayoḥ /

bāndhavānāṃ ca maraṇe nārakī syādato 'nyathā // KūrmP_2,20.6 //

kāmyāni caiva śrāddhāni śasyānte grahaṇādiṣu /

ayane viṣuve caiva vyatīpāte 'pyanantakam // KūrmP_2,20.7 //

saṃkrāntyamakṣayaṃ śrāddhaṃ tathā janmadineṣvapi /

nakṣatreṣu ca sarveṣu kāryaṃ kāmyaṃ viśeṣataḥ // KūrmP_2,20.8 //

svargaṃ ca labhate kṛtvā kṛttikāsu dvijottamaḥ /

apatyamatha rohiṇyāṃ saumye tu brahmavarcasam // KūrmP_2,20.9 //

raudrāṇāṃ karmaṇāṃ siddhimārdrāyāṃ śauryameva ca /

punarvasau tathā bhūmiṃ śriyaṃ puṣye tathaiva ca // KūrmP_2,20.10 //

sarvān kāmāṃstathā sārpe pitrye saubhāgyameva ca /

aryamṇe tu dhanaṃ vindyāt phālgunyāṃ pāpanāśanam // KūrmP_2,20.11 //

jñātiśraiṣṭhyaṃ tathā haste citrāyāṃ ca bahūn sutān /

vāṇijyasiddhiṃ svātau tu viśākhāsu suvarṇakam // KūrmP_2,20.12 //

maitre bahūni mitrāṇi rājyaṃ śākre tathaiva ca /

mūle kṛṣiṃ labhed yānasiddhimāpye samudrataḥ // KūrmP_2,20.13 //

sarvān kāmān vaiśvadeve śraiṣṭhyaṃ tu śravaṇe punaḥ /

śraviṣṭhāyāṃ tathā kāmān vāruṇe ca paraṃ balam // KūrmP_2,20.14 //

ajaikapāde kupyaṃ syādahirbudhne gṛhaṃ śubham /
revatyāṃ bahavo gāvo hyaśvinyāṃ turagāṃstathā /
yāmye 'tha jīvanaṃ tat syādyadi śrāddhaṃ prayacchati // KūrmP_2,20.15 //

ādityavāre tvārogyaṃ candre saubhāgyameva ca /

kauje sarvatra vijayaṃ sarvān kāmān budhasya tu // KūrmP_2,20.16 //

vidyāmabhīṣṭā jīve tu dhanaṃ vai bhārgave punaḥ /

śamaiśvare labhedāyuḥ pratipatsu sutān śubhān // KūrmP_2,20.17 //

kanyakāṃ vai dvitīyāyāṃ tṛtīyāyāṃ tu vandinaḥ /

paśūnkṣudrāṃścaturthyāṃ tu pañcamyāṃśobhanān sutān // KūrmP_2,20.18 //

ṣaṣṭyāṃ dyūtaṃ kṛṣiṃ cāpi saptamyāṃ labhate naraḥ /

aṣṭamyāmapi vāṇijyaṃ labhate śrāddhadaḥ sadā // KūrmP_2,20.19 //

syānnavamyāmekakhuraṃ daśamyāṃ dvikhuraṃ bahu /

ekādaśyāṃ tathā rūpyaṃ brahmavarcasvinaḥ sutān // KūrmP_2,20.20 //

dvādaśyāṃ jātarūpaṃ ca rajataṃ kupyameva ca /
jñātiśraiṣṭhyaṃ trayodaśyāṃ caturdaśyāṃ tu kruprajāḥ /
pañcadaśyāṃ sarvakāmānāpnoti śrāddhadaḥ sadā // KūrmP_2,20.21 //

tasmācchrāddhaṃ na kartavyaṃ caturdaśyāṃ dvijātibhiḥ /

śastreṇa tu hatānāṃ vai tatra śrāddhaṃ prakalpayet // KūrmP_2,20.22 //

dravyabrāhmaṇasaṃpattau na kālaniyamaḥ kṛtaḥ /

tasmād bhogāpavargārthaṃ śrāddhaṃ kuryurdvijātayaḥ // KūrmP_2,20.23 //

karmārambheṣu sarveṣu kuryādābhyudayaṃ punaḥ /

putrajanmādiṣu śrāddhaṃ pārvaṇaṃ parvaṇi smṛtam // KūrmP_2,20.24 //

ahanyahani nityaṃ syāt kāmyaṃ naimittikaṃ punaḥ /

ekoddiṣṭādi vijñeyaṃ vṛddhiśrāddhaṃ tu pārvaṇam // KūrmP_2,20.25 //

etat pañcavidhaṃ śrāddhaṃ manunā parikīrtitam /

yātrāyāṃ ṣaṣṭhamākhyātaṃ tatprayatnena pālayet // KūrmP_2,20.26 //

śuddhaye saptamaṃ śrāddhaṃ brahmaṇā paribhāṣitam /

daivikaṃ cāṣṭamaṃ śrāddhaṃ yatkṛtvā mucyate bhayāt // KūrmP_2,20.27 //

saṃdhyārātryorna kartavyaṃ rāhoranyatra darśanāt /

deśānāṃ ca viśeṣeṇa bhavet puṇyamanantakam // KūrmP_2,20.28 //

gaṅgāyāmakṣayaṃ śrāddhaṃ prayāge 'marakaṇṭake /

gāyanti pitaro gāthāṃ kīrtayanti manīṣiṇaḥ // KūrmP_2,20.29 //

eṣṭavyā bahavaḥ putrāḥ śīlavanto guṇānvitāḥ /

teṣāṃ tu samavetānāṃ yadyeko 'pi gāyāṃ vrajet // KūrmP_2,20.30 //

gayāṃ prāpyānuṣaṅgeṇa yadi śrāddhaṃ samācaret /

tāritāḥ pitarastena sa yāti paramāṃ gatim // KūrmP_2,20.31 //

varāhaparvate caiva gaṅgāyāṃ vai viśeṣataḥ /

vārāṇasyāṃ viśeṣeṇa yatra devaḥ svayaṃ haraḥ // KūrmP_2,20.32 //

gaṅgādvāre prabhāse ca bilvake nīlaparvate /

kurukṣetre ca kubjāmre bhṛgutuṅge mahālaye // KūrmP_2,20.33 //

kedāre phalgutīrthe ca naimiṣāraṇya eva ca /

sarasvatyāṃ viśeṣeṇa puṣkareṣu viśeṣataḥ // KūrmP_2,20.34 //

narmadāyāṃ kuśāvarte śrīśaile bhadrakarṇake /

vetravatyāṃ vipāśāyāṃ godāvaryāṃ viśeṣataḥ // KūrmP_2,20.35 //

evamādiṣu cānyeṣu tīrtheṣu pulineṣu ca /

nadīnāṃ caiva tīreṣu tuṣyanti pitaraḥ sadā // KūrmP_2,20.36 //

vrīhibhiśca yavairmāṣairadbhirmūlaphalena vā /
śyāmākaiśca yavaiḥ śākairnovāraiśca priyaṅgubhiḥ /
gaudhūmaiśca tilairmudgairmāsaṃ prīṇayate pitṝn // KūrmP_2,20.37 //

āmrān pāne ratānikṣūn mṛdvīkāṃśca sadāḍimān /

vidāryāśca bharaṇḍāśca śrāddhakāle prādapayet // KūrmP_2,20.38 //

lājān madhuyutān dadyāt saktūn śarkarayā saha /

dadyācchrāddhe prayatnena śṛṅgāṭakakaśerukān // KūrmP_2,20.39 //

dvau māsau matsyamāṃsena trīn māsān hāriṇenatu /

aurabhreṇātha caturaḥ śākuneneha pañca tu // KūrmP_2,20.40 //

ṣaṇmāsāṃśchāgamāṃsena pārṣatenātha sapta vai /

aṣṭāveṇasya māṃsena rauraveṇa navaiva tu // KūrmP_2,20.41 //

daśamāsāṃstu tṛpyanti varāhamahiṣāmiṣaiḥ /

śaśakūrmaryormāṃsena māsānekādaśaiva tu // KūrmP_2,20.42 //

saṃvatsaraṃ tu gavyena payasā pāyasena tu /

vārdhroṇasasya māṃsena tṛptirdvādaśavārṣikī // KūrmP_2,20.43 //

kālaśākaṃ mahāśalkaṃ khaṅgalohāmiṣaṃ madhu /

ānantyāyaiva kalpante munyannāni ca sarvaśaḥ // KūrmP_2,20.44 //

krītvā labdhvā svayaṃ vātha mṛtānāhṛtya vā dvijaḥ /

dadyācchrāddhe prayatnena tadasyākṣayamucyate // KūrmP_2,20.45 //

pippalīṃ kramukaṃ caiva tathā caiva masūrakam /

kūṣmāṇḍālābuvārtākān bhūstṛṇaṃ surasaṃ tathā // KūrmP_2,20.46 //

kusumbhapiṇḍamūlaṃ vai tandulīyakameva ca /

rājamāṣāṃstathā kṣīraṃ māhiṣaṃ ca vivarjayet // KūrmP_2,20.47 //

kodravān kovidārāṃścapālakyān maricāṃstathā /

varjayet sarvayatnena śrāddhakāle dvijottamaḥ // KūrmP_2,20.48 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge viśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
snātvā yathoktaṃ saṃtarpya pitṝṃścandrakṣaye dvijaḥ /
piṇḍānvāhāryakaṃ śrāddhaṃ kuryāt saumyamanāḥ śuciḥ // KūrmP_2,21.1 //

pūrvameva parīkṣeta brāhmaṇaṃ vedapāragam /

tīrthaṃ tad havyakavyānāṃ pradāne cātithiḥ smṛtaḥ // KūrmP_2,21.2 //

ye somapā virajaso dharmajñāḥ śāntacetasaḥ /

vratino niyamasthāśca ṛtukālābhigāminaḥ // KūrmP_2,21.3 //

pañcāgnirapyadhīyāno yajurvedavideva ca /

bahvṛcaśca trisauparṇastrimadhurvātha yo bhavet // KūrmP_2,21.4 //

triṇāciketacchandogo jyeṣṭhasāmaga eva ca /

atharvaśiraso 'dhyetā rudrādhyāyī viśeṣataḥ // KūrmP_2,21.5 //

agnihotraparo vidvān nyāyavicca ṣaḍaṅgavit /

mantrabrāhmaṇaviccaiva yaśca syād dharmapāṭhakaḥ // KūrmP_2,21.6 //

ṛṣivratī ṛṣīkaśca tathā dvādaśavārṣikaḥ /

brahmadeyānusaṃtāno garbhaśuddhaḥ sahasradaḥ // KūrmP_2,21.7 //

cāndrāyaṇavratacaraḥ satyavādī purāṇavit /

gurudevāgnipūjāsu prasakto jñānatatparaḥ // KūrmP_2,21.8 //

vimuktaḥ sarvato dhīro brahmabhūto dvijottamaḥ /

mahādevārcanarato vaiṣṇavaḥ paṅktipāvanaḥ // KūrmP_2,21.9 //

ahiṃsānirato nityamapratigrahaṇastathā /

satriṇo dānaniratā vijñeyāḥ paṅktipāvanāḥ // KūrmP_2,21.10 //

yuvānaḥ śrotriyāḥ svasthā mahāyajñaparāyaṇāḥ /

sāvitrījāpaniratā brāhmaṇāḥ paṅktipāvanāḥ // KūrmP_2,21.11 //

kulīnāḥ śrutavantaśca śīlavantastapasvinaḥ /

agnicitsnātakā viprā vijñeyāḥ paṅktipāvanāḥ // KūrmP_2,21.12 //

mātāpitrorhite yuktaḥ prātaḥ snāyī tathā dvijaḥ /

adhyātmavinmunirdānto vijñeyaḥ paṅktipāvanaḥ // KūrmP_2,21.13 //

jñānaniṣṭho mahāyogī vedāntārthavicintakaḥ /

śraddhāluḥ śrāddhanirato brāhmaṇaḥ paṅktipāvanaḥ // KūrmP_2,21.14 //

vedavidyārataḥ snāto brahmacaryaparaḥ sadā /

atharvaṇo mumukṣuśca brāhmaṇaḥ paṅktipāvanaḥ // KūrmP_2,21.15 //

asamānapravarako hyasagotrastathaiva ca /

asaṃbandhī ca vijñeyo brāhmaṇaḥ paṅktipāvanaḥ // KūrmP_2,21.16 //

bhojayed yoginaṃ pūrvaṃ tattvajñānarataṃ yatim /

alābhe naiṣṭhikaṃ dāntamupakurvāṇakaṃ tathā // KūrmP_2,21.17 //

tadalābhe gṛhasthaṃ tu mumukṣuṃ saṅgavarjitam /

sarvālābhe sādhakaṃ vā gṛhasthamapi bhojayet // KūrmP_2,21.18 //

prakṛterguṇatattvajño yasyāśnāti yatirhaviḥ /

phalaṃ vedavidāṃ tasya sahasrādatiricyate // KūrmP_2,21.19 //

tasmād yatnena yogīndramīśvarajñānatatparam /

bhojayed havyakavyeṣu alābhāditarān dvijān // KūrmP_2,21.20 //

eṣa vai prathamaḥ kalpaḥ pridāne havyakavyayoḥ /

anukalpastvayaṃ jñeyaḥ sadā sadbhiranuṣṭhitaḥ // KūrmP_2,21.21 //

mātāmahaṃ mātulaṃ ca svastrīyaṃ śvaśuraṃ gurum /

dauhitraṃ viṭpatiṃ bandhumṛtvigyājyau ca bhojayet // KūrmP_2,21.22 //

na śrāddhe bhojayenmitraṃ dhanaiḥ kāryo 'sya saṃgrahaḥ /

paiśācī dakṣiṇā sā hi naivāmutra phalapradā // KūrmP_2,21.23 //

kāma śrāddhe 'rcayenmitraṃ nābhirūpamapi tvarim /

dviṣatā hi havirbhuktaṃ bhavati pretya niṣphalam // KūrmP_2,21.24 //

brāhmaṇo hyanadhīyānastṛṇāgniriva śāmyati /

tasmai havyaṃ na dātavyaṃ na hi bhasmani hūyate // KūrmP_2,21.25 //

yatheriṇe bījamuptvā na vaptā labhate phalam /

tathānṛce havirdattvā na dātā labhate phalam // KūrmP_2,21.26 //

yāvato grasate piṇḍān havyakavyeṣvamantravit /

tāvato grasate pretya dīptān sthūlāṃstvayoguḍān // KūrmP_2,21.27 //

api vidyākulairyuktā hīnavṛttā narādhamāḥ /

yatraite bhuñjate havyaṃ tad bhavedāsura dvijāḥ // KūrmP_2,21.28 //

yasya vedaśca vedī ca vicchidyete tripūruṣam /

sa vai durbrāhmaṇo nārhaḥ śrāddhādiṣu kadācana // KūrmP_2,21.29 //

śūdrapreṣyo bhṛto rājño vṛṣalo grāmayājakaḥ /

badhabandhopajīvī ca ṣaḍete brahmabandhavaḥ // KūrmP_2,21.30 //

dattānuyogān vṛtyarthaṃ patitān manurabravīt /

vedavikrāyiṇo hyete śrāddhādiṣu vigarhitāḥ // KūrmP_2,21.31 //

śrutivikrayiṇo ye tu parapūrvāsamudbhavāḥ /

asamānān yājayanti patitāste prakīrtitāḥ // KūrmP_2,21.32 //

asaṃskṛtādhyāpakā ye bhṛtyā vādhyāpayanti ye /

adhīyate tathā vedān patitāste prakīrtitāḥ // KūrmP_2,21.33 //

vṛddhaśrāvakanirgranthāḥ pañcarātravido janāḥ /

kāpālikāḥ pāśupatāḥ pāṣaṇḍā ye ca tadvidhāḥ // KūrmP_2,21.34 //

yasyāśnanti havīṃṣyete durātmānastu tāmasāḥ /

na tasya tad bhavecchrāddhaṃ pretya ceha phalapradam // KūrmP_2,21.35 //

anāśramo yo dvijaḥ syādāśramī vā nirarthakaḥ /

mithyāśramī ca te viprā vijñeyāḥ paṅktidūṣakāḥ // KūrmP_2,21.36 //

duścarmā kunakhī kuṣṭhī śvitrī ca śyāvadantakaḥ /

viddhaprajananaścaiva stenaḥ klībo 'tha nāstikaḥ // KūrmP_2,21.37 //

madyapo vṛṣalīsakto vīrahā didhiṣūpatiḥ /

āgāradāhī kuṇḍāśī somavikrayiṇo dvijāḥ // KūrmP_2,21.38 //

parivettā tathā hiṃstraḥ parivittirnirākṛtiḥ /

paunarbhavaḥ kusīdī ca tathā nakṣatradarśakaḥ // KūrmP_2,21.39 //

gītavāditranirato vyādhitaḥ kāṇa eva ca /

hīnāṅgaścātiriktāṅgo hyavakīrṇistathaiva ca // KūrmP_2,21.40 //

kanyādūṣī kuṇḍagolau abhiśasto 'tha devalaḥ /

mitradhruk piśunaścaiva nityaṃ bhāryānuvartakaḥ // KūrmP_2,21.41 //

mātāpitrorgurostyāgī dāratyāgī tathaiva ca /

gotrabhid bhraṣṭaśaucaśca kāṇḍaspṛṣṭastathaiva ca // KūrmP_2,21.42 //

anapatyaḥ kūṭasākṣī yācako raṅgajīvakaḥ /

samudrayāyī kṛtahā tathā samayabhedakaḥ // KūrmP_2,21.43 //

devanindāparaścaiva vedanindāratastathā /

dvijanindārataścaite varjyāḥ śrāddhādikarmasu // KūrmP_2,21.44 //

kṛtaghnaḥ piśunaḥ krūro nāstiko vedanindakaḥ /

mitradhruk kuhakaścaiva viśeṣāt paṅktidūṣakāḥ // KūrmP_2,21.45 //

sarve punarabhojyānnāstvadānārhāśca karmasu /

brahmabhāvanirastāśca varjanīyāḥ prayatnataḥ // KūrmP_2,21.46 //

śūdrānnarasapuṣṭāṅgaḥ saṃdhyopāsanavarjitaḥ /

mahāyajñavihīnaśca brāhmaṇaḥ paṅktidūṣakaḥ // KūrmP_2,21.47 //

adhītanāśanaścaiva snānahomavivarjitaḥ /

tāmaso rājasaścaiva brāhmaṇaḥ paṅktidūṣakaḥ // KūrmP_2,21.48 //

bahunātra kimuktena vihitān ye na kurvate /

ninditānācarantyete varjanīyāḥ prayatnataḥ // KūrmP_2,21.49 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge ekaviśo 'dhyāya

IN REE NICHT ZULÄSSIGE ZEICHEN:

vyāsa uvāca
gomayenodakairbhūmiṃ śodhayitvā samāhitaḥ /
saṃnipātya dvijān sarvān sādhubhiḥ saṃnimantrayet // KūrmP_2,22.1 //

śvo bhaviṣyati me śrāddhaṃ pūrvedyurabhipūjya ca /

asaṃbhave paredyurvā yathoktairlakṣaṇairyutān // KūrmP_2,22.2 //

tasya te pitaraḥ śrutvā śrāddhakālamupasthitam /

anyonyaṃ manasā dhyātvā saṃpatanti manojavāḥ // KūrmP_2,22.3 //

brāhmaṇaiste sahāśnanti pitaro hyantarikṣagāḥ /

vāyubhūtāstu tiṣṭhanti bhuktvā yānti parāṃ gatim // KūrmP_2,22.4 //

āmantritāśca te viprāḥ śrāddhakāla upasthite /

vaseyurniyatāḥ sarve brahmacaryaparāyaṇāḥ // KūrmP_2,22.5 //

akrodhano 'tvaro 'mattaḥ satyavādī samāhitaḥ /

bhāraṃ maithunamadhvānaṃ śrāddhakṛd varjayejjapam // KūrmP_2,22.6 //

āmantrito brāhmaṇo vā yo 'nyasmai kurute kṣaṇam /

sa yāti narakaṃ ghoraṃ sūkaratvāṃ prāyāti ca // KūrmP_2,22.7 //

āmantrayitvā yo mohādanyaṃ cāmantrayed dvijam /

sa tasmādadhikaḥ pāpī viṣṭhākīṭo 'bhijāyate // KūrmP_2,22.8 //

śrāddhe nimantrito vipro maithunaṃ yo 'dhigacchati /

brahmahatyāmavāpnoti tiryagyonau ca jāyate // KūrmP_2,22.9 //

nimantritastu yo vipro hyadhvānaṃ yāti durmatiḥ /

bhavanti pitarastasya taṃ māsaṃ pāṃśubhojanāḥ // KūrmP_2,22.10 //

nimantritastu yaḥ śrāddhe prakuryāt kalahaṃ dvijaḥ /

bhavanti tasya tanmāsaṃ pitaro malabhojanāḥ // KūrmP_2,22.11 //

tasmānnimantritaḥ śrāddhe niyatātmā bhaved dvijaḥ /

akrodhanaḥ śaucaparaḥ kartā caiva jitendriyaḥ // KūrmP_2,22.12 //

śvobhūte dakṣiṇāṃ gatvā diśaṃ darbhān samāhitaḥ /

samūlānāhared vāri dakṣiṇāgrān sunirmalān // KūrmP_2,22.13 //

dakṣiṇāpravaṇaṃ snigdhaṃ vibhaktaṃ śubhalakṣaṇam /

śuciṃ deśaṃ viviktaṃ ca gomayenopalepayet // KūrmP_2,22.14 //

nadītīreṣu tīrtheṣu svabhūmau caiva sānuṣu /

vivikteṣu ca tuṣyanti dattena pitaraḥ sadā // KūrmP_2,22.15 //

pārakye bhūmibhāge tu pitṝṇāṃ naiva nirvapet /

svāmibhistad vihanyeta mohād yat kriyate naraiḥ // KūrmP_2,22.16 //

aṭavyaḥ parvatāḥ puṇyāstīrthānyāyatanāni ca /

sarvāṇyasvāmikānyāhurna hi teṣu parigrahaḥ // KūrmP_2,22.17 //

tilān pravikiret tatra sarvato bandhayedajān /

asuropahataṃ sarvaṃ tilaiḥ śuddhyatyajena vā // KūrmP_2,22.18 //

tato 'nnaṃ bahusaṃskāraṃ naikavyañjanamacyutam /

coṣyapeyasamṛddhaṃ ca yathāśaktyā prakalpayet // KūrmP_2,22.19 //

tato nivṛtte madhyāhne luptalomanakhān dvijān /

abhigamya yathāmārgaṃ prayacched dantadhāvanam // KūrmP_2,22.20 //

tailamabhyañjanaṃ snānaṃ snānīyaṃ ca pṛthagvidham /

pātrairaudumbarairdadyād vaiśvadaivatyapūrvakam // KūrmP_2,22.21 //

tataḥ snātvā nivṛttebhyaḥ pratyutthāyakṛtāñjaliḥ /

pādyamācamanīyaṃ ca saṃprayacched yathākramam // KūrmP_2,22.22 //

ye cātra viśvedevānāṃ viprāḥ pūrvaṃ nimantritāḥ /

prāṅmukhānyāsanānyeṣāṃ tridarbhopahitāni ca // KūrmP_2,22.23 //

dakṣiṇāmukhayuktāni pitṝṇāmāsanāni ca /

dakṣiṇāgraikadarbhāṇi prokṣitāni tilodakaiḥ // KūrmP_2,22.24 //

teṣūpaveśayedetānāsanaṃ spṛśya sa dvijam /

āsadhvamiti saṃjalpan āsanāste pṛthak pṛthak // KūrmP_2,22.25 //

dvau daive prāṅmukhau pitrye trayaścodaṅmukhāstathā /

ekaikaṃ vā bhavet tatra devamātāmaheṣvapi // KūrmP_2,22.26 //

satkriyāṃ deśakālau ca śaucaṃ brāhmaṇasaṃpadam /

pañcaitān vistaro hanti tasmānneheta vistaram // KūrmP_2,22.27 //

api vā bhojayedekaṃ brāhmaṇaṃ vedapāragam /

śrutaśīlādisaṃpannamalakṣaṇavivarjitam // KūrmP_2,22.28 //

uddhṛtya pātre cānnaṃ tat sarvasmāt prakṛtāt punaḥ /

devatāyatane cāsmai nivedyānyatpravartayet // KūrmP_2,22.29 //

prāsyedagnau tadannaṃ tu dadyād vā brahmacāriṇe /

tasmādekamapi śreṣṭhaṃ vidvāṃsaṃ bhojayed dvijam // KūrmP_2,22.30 //

bhikṣuko brahmacārī vā bhojanārthamupasthitaḥ /

upaviṣṭeṣu yaḥ śrāddhe kāmaṃ tamapi bhojayet // KūrmP_2,22.31 //

atithiryasya nāśnāti na tacchrāddhaṃ praśasyate /

tasmāt prayatnācchrāddheṣu pūjyā hyatithayo dvijaiḥ // KūrmP_2,22.32 //

ātithyarahite śrāddhe bhuñjate ye dvijātayaḥ /

kākayoniṃ vrajantyete dātā caiva na saṃśayaḥ // KūrmP_2,22.33 //

hīnāṅgaḥ patitaḥ kuṣṭhī vraṇī pukkasanāstikau /

kukkuṭāḥ śūkarāḥ śvāno varjyāḥ śrāddheṣu dūrataḥ // KūrmP_2,22.34 //

bībhatsumaśuciṃ nagnaṃ mattaṃ dhūrtaṃ rajasvalām /

nīlakāṣāyavasanaṃ pāṣaṇḍāṃśca vivarjayet // KūrmP_2,22.35 //

yat tatra kriyate karma paitṛkaṃ brāhmaṇān prati /

tatsarvameva kartavyaṃ vaiśvadaivatyapūrvakam // KūrmP_2,22.36 //

yathopaviṣṭān sarvāṃstānalaṅkuryād vibhūṣaṇaḥ /

stragdāmabhiḥ śiroveṣṭairdhūpavāso 'nulepanaiḥ // KūrmP_2,22.37 //

tatastvāvāhayed devān brāhmaṇānāmanujñayā /

udaṅmukho yathānyāyaṃ viśve devāsa ityṛcā // KūrmP_2,22.38 //

dve pavitre gṛhītvātha bhājane kṣālite punaḥ /

śaṃ no devyā jalaṃ kṣiptvā yavo 'sīti yavāṃstathā // KūrmP_2,22.39 //

yā divyā iti mantraṇa haste tvarghaṃ vinikṣipet /

pradadyād gandhamālyāni dhūpādīni ca śaktitaḥ // KūrmP_2,22.40 //

apasavyaṃ tataḥ kṛtvā pitṝṇāṃ dakṣiṇāmukhaḥ /

āvāhanaṃ tataḥ kuryāduśantastvetyṛcā budhaḥ // KūrmP_2,22.41 //

āvāhya tadanujñāto japedāyantu nastataḥ /

śaṃ no devyodakaṃ pātre tilo 'sīti tilāṃstathā // KūrmP_2,22.42 //

kṣiptvā cārghaṃ yathāpūrvaṃ dattvā hasteṣu vai punaḥ /
saṃstravāṃśca tataḥ sarvān pātre kuryāt samāhitaḥ /
pitṛbhyaḥ sthānametena nyubjaṃ pātraṃ nidhāpayet // KūrmP_2,22.43 //

agnau kariṣyetyādāya pṛcchatyannaṃ ghṛtaplutam /

kuruṣvetyabhyanujñāto juhuyādupavītavān // KūrmP_2,22.44 //

yajñopavītinā homaḥ kartavyaḥ kuśapāṇinā /

prācīnāvītinā pitryaṃ vaiśvadevaṃ tu homavat // KūrmP_2,22.45 //

dakṣiṇaṃ pātayejjānuṃ devān paricaran pumān /

pitṛṇāṃ paricaryāsu pātayeditaraṃ tathā // KūrmP_2,22.46 //

somāya vai pitṛmate svadhā nama iti bruvan /

agnaye kavyavāhanāya svadheti juhuyāt tataḥ // KūrmP_2,22.47 //

agnyabhāve tu viprasya pāṇāvevopapādayet /

mahādevāntike vātha goṣṭhe vā susamāhitaḥ // KūrmP_2,22.48 //

tatastairabhyanujñāto gatvā vai dakṣiṇāṃ diśam /

gomayenopatipyorvoṃ sthānaṃ kṛtvā tu saikatam // KūrmP_2,22.49 //

maṇḍalaṃ caturastraṃ vā dakṣiṇāvanataṃ śubham /

trirullikhet tasya madhyaṃ darbheṇaikena caiva hi // KūrmP_2,22.50 //

tataḥ saṃstīrya tatsthāne darbhān vaidakṣiṇāgrakān /

trīn piṇḍān nirvapet tatra haviḥ śeṣātsamāhitaḥ // KūrmP_2,22.51 //

nyupya piṇḍāṃstu taṃ hastaṃ nimṛjyāllepabhāginām /
teṣu darbheṣvathācamya trirāyamya śanairasūn /
tadannaṃ tu namaskuryāt pitṝneva ca mantravit // KūrmP_2,22.52 //

udakaṃ ninayeccheṣaṃ śanaiḥ piṇḍāntike punaḥ /

avajighrecca tān piṇḍān yathānyuptān samāhitaḥ // KūrmP_2,22.53 //

atha piṇḍāvaśiṣṭānnaṃ vidhinā bhojayed dvijān /

māṃsānyapūpān vividhān dadyāt kṛsarapāyasam // KūrmP_2,22.54 //

sūpaśākaphalānīkṣūn payo dadhi ghṛtaṃ madhu /

annaṃ caiva yathākāmaṃ vividhaṃ bhakṣyapeyakam // KūrmP_2,22.55 //

yad yadiṣṭaṃ dvijendrāṇāṃ tatsarvaṃ vinivedayet /

dhānyāṃstilāṃśca vividhān śarkarā vividhāstathā // KūrmP_2,22.56 //

uṣṇamannaṃ dvijātibhyo dātavyaṃ śreya icchatā /

anyatra phalamūlebhyaḥ pānakebhyastathaiva ca // KūrmP_2,22.57 //

nāśrūṇi pātayejjātu na kupyennānṛtaṃ vadet /

na pādena spṛśedannaṃ na caitadavadhūnayet // KūrmP_2,22.58 //

krodhena caiva yat dattaṃ yad bhuktaṃ tvarayā punaḥ /

yātudhānā vilumpanti jalpatā copapāditam // KūrmP_2,22.59 //

svinnagātro na tiṣṭheta sannidhau tu dvijanmanām /
na cātra śyenakākādīn pakṣiṇaḥ pratiṣedhayet /
tadrūpāḥ pitarastatra samāyānti bubhukṣavaḥ // KūrmP_2,22.60 //

na dadyāt tatra hastena pratyakṣalavaṇaṃ tathā /

na cāyasena pātreṇa na caivāśraddhayā punaḥ // KūrmP_2,22.61 //

kāñcanena tu pātreṇa rājataudumbareṇa vā /

dattamakṣayatāṃ yāti khaḍgena ca viśeṣataḥ // KūrmP_2,22.62 //

pātre tu mṛṇmaye yo vai śrāddhe bhojayate pitan /

sa yāti narakaṃ ghoraṃ bhoktā caiva purodhasaḥ // KūrmP_2,22.63 //

na paṅktyāṃ viṣamaṃ dadyānna yācenna ca dāpayet /

yācitā dāpitā dātā narakān yānti dāruṇān // KūrmP_2,22.64 //

bhuñjīran vāgyatāḥ śiṣṭā na brūyuḥ prākṛtān guṇān /

tāvaddhi pitaro 'śnanti yāvannoktā havirguṇāḥ // KūrmP_2,22.65 //

nāgrāsanopaviṣṭastu bhuñjota prathamaṃ dvijaḥ /

bahūnāṃ paśyatāṃ so 'jñaḥ paṅktyā harati kilbiṣam // KūrmP_2,22.66 //

na kiñcid varjayecchrāddhe niyuktastu dvijottamaḥ /

na māṃsaṃ pratiṣedheta na cānyasyānnamīkṣayet // KūrmP_2,22.67 //

yo nāśnāti dvijo māṃsaṃ niyuktaḥ pitṛkarmaṇi /

sa pretya paśutāṃ yāti saṃbhavānekaviṃśatim // KūrmP_2,22.68 //

svādhyāyaṃ śrāvayedeṣāṃ dharmaśāstrāṇi caiva hi /

itihāsapurāṇāni śrāddhakalpāṃśca śobhanān // KūrmP_2,22.69 //

tato 'nnamutsṛjed bhukte agrato vikiran bhuvi /

pṛṣṭvā tṛptāḥ stha ityevaṃ tṛptānācāmayet tataḥ // KūrmP_2,22.70 //

ācāntānanujānīyādabhito ramyatāmiti /

svadhāstviti ca taṃ brūyurbrāhmaṇāstadanantaram // KūrmP_2,22.71 //

tato bhuktavatāṃ teṣāmannaśeṣaṃ nivedayet /

yathā brūyustathā kuryādanujñātastu vai dvijaiḥ // KūrmP_2,22.72 //

pitrye svadita ityeva vākyaṃ goṣṭheṣu sūnṛtam /

saṃpannamityabhyudaye daive rocata ityapi // KūrmP_2,22.73 //

visṛjya brāhmaṇāṃstān vai daivapūrvaṃ tu vāgyataḥ /

dakṣiṇāṃ diśamākāṅ kṣanyācetemān varān pitṝn // KūrmP_2,22.74 //

dātāro no 'bhivardhantāṃ vedāḥ saṃtatireva ca /

śraddhā ca no mā vyagamad bahudeyaṃ ca nosttviti // KūrmP_2,22.75 //

piṇḍāṃstu go 'javiprebhyo dadyādagnau jale 'pi vā /

madhyamaṃ tu tataḥ piṇḍamadyāt patnī sutārthinī // KūrmP_2,22.76 //

prakṣālya hastāvācamya jñātīn śeṣeṇa toṣayet /
jñātiṣvapi catuṣṭeṣu svān bhṛtyān bhojayot tataḥ /
paścāt svayaṃ ca patnībhiḥ śeṣamannaṃ samācaret // KūrmP_2,22.77 //

nodvāsayet taducchiṣṭaṃ yāvannāstaṅgato raviḥ /

brahmacārī bhavetāṃ tu dampatī rajanīṃ tu tām // KūrmP_2,22.78 //

dattvā śrāddhaṃ tathā bhuktvā sevate yastu maithunam /

mahārauravamāsādya kīṭayoniṃ vrajet punaḥ // KūrmP_2,22.79 //

śucirakrodhanaḥ śāntaḥ satyavādī samāhitaḥ /

svādhyāyaṃ ca tathādhvānaṃ kartā bhoktā ca varjayet // KūrmP_2,22.80 //

śrāddhaṃ bhuktvā paraśrāddhaṃ bhuñjate ye dvijātayaḥ /

mahāpātikibhistulyā yānti te narakān bahūn // KūrmP_2,22.81 //

eṣa vo vihitaḥ samyak śrāddhakalpaḥ sanātanaḥ /

āmena vartayennityamudāsīno 'tha tattvavit // KūrmP_2,22.82 //

anagniradhvago vāpi tathaiva vyasanānvitaḥ /
āmaśrāddhaṃ dvijaḥ kuryād vidhijñaḥ śraddhayānvitaḥ /
tenāgnau karaṇaṃ kuryāt piṇḍāṃstenaiva nirvapet // KūrmP_2,22.83 //

yo 'nena vidhinā śrāddhaṃ kuryāt saṃyatamānasaḥ /

vyapetakalpaṣo nityaṃ yogināṃ vartate padam // KūrmP_2,22.84 //

tasmāt sarvaprayatnena śrāddhaṃ kuryād dvijottamaḥ /

ārādhito bhavedīśastena samyak sanātanaḥ // KūrmP_2,22.85 //

api mūlairphalairvāpi prakuryānnirdhano dvijaḥ /

tilodakaistarpayed vā pitṝn snātvā samāhitaḥ // KūrmP_2,22.86 //

na jīvatpitṛko dadyāddhomāntaṃ cābhidhīyate /

yeṣāṃ vāpi pitā dadyāt teṣāṃ caike pracakṣate // KūrmP_2,22.87 //

pitā pitāmahaścaiva tathaiva prapitāmahaḥ /

yo yasya mriyate tasmai deyaṃ nānyasya tena tu // KūrmP_2,22.88 //

bhojayed vāpi jīvantaṃ yathākāmaṃ tu bhaktitaḥ /

na jīvantamatikramya dadāti śrūyate śrutiḥ // KūrmP_2,22.89 //

dvyāmuṣyāyaṇiko dadyād bījikṣetrikayoḥ samam /

ṛkyādardhaṃ samādadyānniyogotpādito yadi // KūrmP_2,22.90 //

aniyuktaḥ suto yaśca śulkato jāyate tviha /

pradadyād bījine piṇḍaṃ kṣetriṇe tu tato 'nyathā // KūrmP_2,22.91 //

dvau piṇḍau nirvapet tābhyāṃ kṣetriṇe bījine tathā /

kīrtayedatha caikasmin bījinaṃ kṣetriṇaṃ tataḥ // KūrmP_2,22.92 //

mṛtāhani tu kartavyamekodiṣṭaṃ vidhānataḥ /

aśauce sve parikṣīṇe kāmyaṃ vai kāmataḥ punaḥ // KūrmP_2,22.93 //

pūrvāhne caiva kartavyaṃ śrāddhamabhyudayārthinā /

devavatsarvameva syād yavaiḥ kāryā tilakriyā // KūrmP_2,22.94 //

darbhāśca ṛjavaḥ kāryā yugmān vai bhojayed dvijān /

nāndīmukhāstu pitaraḥ prīyantāmiti vācayet // KūrmP_2,22.95 //

mātṛśrāddhaṃ tu pūrvaṃ syāt pitṝṇāṃ syādanantaram /

tato mātāmahānāṃ tu vṛddhau śrāddhatrayaṃ smṛtam // KūrmP_2,22.96 //

davapūrvaṃ pradadyād vai na kuryādapradakṣiṇam /

prāṅmukho nirvapet piṇḍānupavītī samāhitaḥ // KūrmP_2,22.97 //

pūrvaṃ tu mātaraḥ pūjyā bhaktyā vai sagaṇeśvarāḥ /

sthaṇḍileṣu vicitreṣu pratimāsu dvijātiṣu // KūrmP_2,22.98 //

puṣperdhūpaiśca naivedyairgandhādyairbhūṣaṇairapi /

pūjayitvā mātṛgaṇaṃ kūryācchrāddhatrayaṃ budhaḥ // KūrmP_2,22.99 //

akṛtvā mātṛyāgaṃ tu yaḥ śrāddhaṃ pariveṣayet /

tasya krodhasamāviṣṭā hiṃsāmicchanti mātaraḥ // KūrmP_2,22.100 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge dvāviśo 'dhyāyaḥ

IN REE NICHT ZULÄSSIGE ZEICHEN:

vyāsa uvāca
daśāhaṃ prāhurāśaucaṃ sapiṇḍeṣu vipaścitaḥ /
mṛteṣu vātha jāteṣu brāhmaṇānāṃ dvijottamāḥ // KūrmP_2,23.1 //

nityāni caiva karmāṇi kāmyāni ca viśeṣataḥ /

nakuryād vihitaṃ kiñcit svādhyāyaṃ manasāpica // KūrmP_2,23.2 //

śucīnakrodhanān bhūmyān śālāgnau bhāvayed dvijān /

śuṣkānnena phalairvāpi vaitānaṃ juhuyāt tathā // KūrmP_2,23.3 //

na spṛśeyurimānanye na ca tebhyaḥ samāharet /

caturthe pañcame vāhni saṃsparśaḥ kathito budhaiḥ // KūrmP_2,23.4 //

sūtake tu sapiṇḍānāṃ saṃsparśo na praduṣyati /

sūtakaṃ sūtikāṃ caiva varjayitvā nṛṇāṃ punaḥ // KūrmP_2,23.5 //

adhīyānastathā yajvā vedavicca pitā bhavet /

saṃspṛśyāḥ sarva evaite snānānmātā daśāhataḥ // KūrmP_2,23.6 //

daśāhaṃ nirguṇe proktamaśaucaṃ cātinirguṇe /

ekadvitriguṇairyuktaṃ catustryekadinaiḥ śuciḥ // KūrmP_2,23.7 //

daśāhāt tu paraṃ samyagadhīyīta juhoti ca /

caturthe tasya saṃsparśaṃ manurāha prajāpatiḥ // KūrmP_2,23.8 //

kriyāhīnasya mūrkhasya mahārogiṇa eva ca /

yatheṣṭācaraṇasyāhurmaraṇāntamaśauvakam // KūrmP_2,23.9 //

trirātraṃ daśarātraṃ vā brāhmaṇānāmaśaucakam /

prāksaṃskārāt trirātraṃ syāt tasmādūrdhvaṃ daśāhakam // KūrmP_2,23.10 //

ūnadvivārṣike prete mātāpitrostadiṣyate /

trirātreṇa śucistvanyo yadi hyatyantanirguṇaḥ // KūrmP_2,23.11 //

adantajātamaraṇe pitrorekāhamiṣyate /

jātadante trirātraṃ syād yadi syātāṃ tu nirguṇau // KūrmP_2,23.12 //

ādantajananāt sadya ācaulādekarātrakam /

trirātramaupanayanāt sapiṇḍānāmudāhṛtam // KūrmP_2,23.13 //

jātamātrasya bālasya yadi syānmaraṇaṃ pituḥ /

mātuśca sūtakaṃ tat syāt pitā syāt spṛśya eva ca // KūrmP_2,23.14 //

sadyaḥ śaucaṃ sapiṇḍānāṃ kartavyaṃ sodarasya ca /

ūrdhvaṃ daśāhādekāhaṃ sodaro yadi nirguṇaḥ // KūrmP_2,23.15 //

athordhvaṃ dantajananāt sapiṇḍānāmaśaucakam /

ekarātraṃ nirguṇānāṃ cailādūrdhvaṃ trirātrakam // KūrmP_2,23.16 //

adantajātamaraṇaṃ saṃbhaved yadi sattamāḥ /

ekarātraṃ sapiṇḍānāṃ yadi te 'tyantanirguṇāḥ // KūrmP_2,23.17 //

vratādeśāt sapiṇḍānāmarvāk snānaṃ vidhīyate /

sarveṣāmeva guṇināmūrdhvaṃ tu viṣamaṃ punaḥ // KūrmP_2,23.18 //

arvāk ṣaṇmāsataḥ strīṇāṃ yadi syād garbhasaṃstravaḥ /

tadā māsasamaistāsāmaśaucaṃ divasaiḥ smṛtam // KūrmP_2,23.19 //

tata ūrdhvaṃ tu patane strīṇāṃ dvādaśarātrikam /

sadyaḥ śaucaṃ sapiṇḍānāṃ garbhastrāvācca vā tataḥ // KūrmP_2,23.20 //

garbhacyutāvahorātraṃ sapiṇḍe 'tyantanirguṇe /

yatheṣṭācaraṇe jñātau trirātramiti niścayaḥ // KūrmP_2,23.21 //

yadi syāt sūtake sūtirmaraṇe vā mṛtirbhavet /

śeṣeṇaiva bhavecchuddhirahaḥ śeṣe trirātrakam // KūrmP_2,23.22 //

maraṇotpattiyoge tu maraṇācchuddhiriṣyate /

aghavṛddhimadāśaucamūrghvaṃ cet tena śudhyati // KūrmP_2,23.23 //

atha cet pañcamīrātrimatītya parato bhavet /

aghavṛddhimadāśaucaṃ tadā pūrveṇa śudhyati // KūrmP_2,23.24 //

deśāntaragataṃ śrutvā sūtakaṃ śāvameva tu /

tāvadaprayato martyo yāvaccheṣaḥ samāpyate // KūrmP_2,23.25 //

atīte sūtake proktaṃ sapiṇḍānāṃ trirātrakam /

tathaiva maraṇe snānamūrdhvaṃ saṃvatsarād yadi // KūrmP_2,23.26 //

vedāntaviccādhīyāno yo 'gnimān vṛttikarṣitaḥ /

sadyaḥ śaucaṃ bhavet tasya sarvāvasthāsu sarvadā // KūrmP_2,23.27 //

strīṇāmasaṃskṛtānāṃ tu pradānāt pūrvataḥ sadā /

sapiṇḍānāṃ trirātraṃ syāt saṃskāre bhartureva hi // KūrmP_2,23.28 //

ahastvadattakanyānāmaśaucaṃ maraṇe smṛtam /

ūnadvivarṣānmaraṇe sadyaḥ śaucamudāhṛtam // KūrmP_2,23.29 //

ādantāt sodare sadya ācaulādekarātrakam /

āpradānāt trirātraṃ syād daśarātramataḥ param // KūrmP_2,23.30 //

mātāmahānāṃ maraṇe trirātraṃ syādaśaucakam /

ekodakānāṃ maraṇe sūtake caitadeva hi // KūrmP_2,23.31 //

pakṣiṇī yonisambandhe bāndhaveṣu tathaiva ca /

ekarātraṃ samuddiṣṭaṃ gurau sabrahmacāriṇi // KūrmP_2,23.32 //

prete rājani sajyotiryasya syād viṣaye sthitiḥ /

gṛhe mṛtāsu dattāsu kanyakāsu tryahaṃ pituḥ // KūrmP_2,23.33 //

parapūrvāsu bhāryāsu putreṣu kṛtakeṣu ca /

trirātraṃ syāt tathācārye svabhāryāsvanyagāsu ca // KūrmP_2,23.34 //

ācāryaputre patnyāṃ ca ahorātramudāhṛtam /

ekāhaṃ syādupādhyāye svagrāme śrotriye 'pi ca // KūrmP_2,23.35 //

trirātramasapiṇḍeṣu svagṛhe saṃsthiteṣu ca /

ekāhaṃ cāsvavarye syādekarātraṃ tadiṣyate // KūrmP_2,23.36 //

trirātraṃ śvaśrūmaraṇe śvaśure vai tadeva hi /

sadyaḥ śaucaṃ samuddiṣṭaṃ sagotre saṃsthite sati // KūrmP_2,23.37 //

śuddhyed vipro daśāhena dvādaśāhena bhūmipaḥ /

vaiśyaḥ pañcadaśāhena śūdro māsena śudyati // KūrmP_2,23.38 //

kṣatraviṭśūdradāyādā ye syurviprasya bāndhavāḥ /

teṣāmaśauce viprasya daśāhācchuddhiriṣyate // KūrmP_2,23.39 //

rājanyavaiśyāvapyevaṃ hīnavarṇāsu yoniṣu /

svameva śaucaṃ kuryātāṃ viśuddhyarthamasaṃśayam // KūrmP_2,23.40 //

sarve tūttaravarṇānāmaśaucaṃ kuryurādṛtāḥ /

tadvarṇavidhidṛṣṭena svaṃ tu śaucaṃ svayoniṣu // KūrmP_2,23.41 //

ṣaḍrātraṃ vā trirātraṃ syādekarātraṃ krameṇa hi /

vaiśyakṣatriyaviprāṇāṃ śūdreṣvāśaucameva tu // KūrmP_2,23.42 //

ardhamāso 'tha ṣaḍrātraṃ trirātraṃ dvijapuṅgavāḥ /

śūdrakṣatriyaviprāṇāṃ vaiśyeṣvāśaucamiṣyate // KūrmP_2,23.43 //

ṣaḍrātraṃ vai daśāhaṃ ca viprāṇāṃ vaiśyaśūdrayoḥ /

aśaucaṃ kṣatriye proktaṃ krameṇa dvijapuṅgavāḥ // KūrmP_2,23.44 //

śūdraviṭkṣatriyāṇāṃ tu brāhmaṇe saṃsthite sati /

daśarātreṇa śuddhiḥ syādityāha kamalodbhavaḥ // KūrmP_2,23.45 //

asapiṇḍaṃ dvijaṃ pretaṃ vipro nirhṛtya bandhuvat /

aśitvā ca sahoṣitvā daśarātreṇa śudhyati // KūrmP_2,23.46 //

yadyannamatti teṣāṃ tu trirātreṇa tataḥ śuciḥ /

anadannannamahnaiva na ca tasmin gṛhe vaset // KūrmP_2,23.47 //

sodakeṣvetadeva syānmāturāpteṣu bandhuṣu /

daśāhena śavasparśe sapiṇḍaścaiva śudhyati // KūrmP_2,23.48 //

yadi nirharati pretaṃ prolabhākrāntamānasaḥ /

daśāhena dvijaḥ śudhyed dvādaśāhena bhūmipaḥ // KūrmP_2,23.49 //

ardhamāsena vaiśyastu śūdro māsena śudhyati /

ṣaḍrātreṇāthavā sarve trirātreṇāthavā punaḥ // KūrmP_2,23.50 //

anāthaṃ caiva nirhṛtya brāhmaṇaṃ dhanavarjitam /

snātvā saṃprāśya tu ghṛtaṃ śudhyanti brāhmaṇādayaḥ // KūrmP_2,23.51 //

avaraśced varaṃ varṇamavaraṃ vā varo yadi /

aśauce saṃspṛśet snehāt tadāśaucena śudhyati // KūrmP_2,23.52 //

pretībhūtaṃ dvijaṃ vipro yo 'nugacchata kāmataḥ /

snātvā sacailaṃ spṛṣṭvāgniṃ ghṛtaṃ prāśya viśudhyati // KūrmP_2,23.53 //

ekāhāt kṣatriye śuddhirvaiśye syācca dvyahena tu /

śūdre dinatrayaṃ proktaṃ prāṇāyāmaśataṃ punaḥ // KūrmP_2,23.54 //

anasthisaṃcite śūdre rauti ced brāhmaṇaḥ svakaiḥ /

trirātraṃ syāt tathāśaucamekāhaṃ tvanyathā smṛtam // KūrmP_2,23.55 //

asthisaṃcayanādarvāgekāhaṃ kṣatravaiśyayoḥ /

anyathā caiva sajyotirbrāhmaṇe snānameva tu // KūrmP_2,23.56 //

anasthisaṃcit vipre brāhmaṇo rauti cet tadā /

snānenaiva bhavecchuddhiḥ sacailena na saṃśayaḥ // KūrmP_2,23.57 //

yastaiḥ sahāśanaṃ kuryācchayanādīni caiva hi /

bāndhavo vāparo vāpi sa daśāhena śudhyati // KūrmP_2,23.58 //

yasteṣāmannamaśnāti sakṛdevāpi kāmataḥ /

tadāśauce nivṛtte 'sau snānaṃ kṛtvā viśudhyati // KūrmP_2,23.59 //

yāvattadannamaśnāti durbhikṣopahato naraḥ /

tāvantyahānyaśaucaṃ syāt prāyaścittaṃ tataścaret // KūrmP_2,23.60 //

dāhādyaśaucaṃ kartavyaṃ dvijānāmagnihotriṇām /

sapiṇḍānāṃ tu maraṇe maraṇāditareṣu ca // KūrmP_2,23.61 //

sapiṇḍatā ca puruṣe saptame vinivartate /

samānodakabhāvastu janmanāmnoravedane // KūrmP_2,23.62 //

pitā pitāmahaścaiva tathaiva prapitāmahaḥ /

lepabhājastrayaścātmā sāpiṇḍyaṃ sāptapauruṣaṇ // KūrmP_2,23.63 //

aprattānāṃ tathā strīṇāṃ sāpiṇḍyaṃ sāptapauruṣam /

ūḍhānāṃ bhartusāpiṇḍyaṃ prāha devaḥ pitāmahaḥ // KūrmP_2,23.64 //

ye caikajātā bahavo bhinnayonaya eva ca /

bhinnavarṇāstu sāpiṇḍyaṃ bhavet teṣāṃ tripūruṣam // KūrmP_2,23.65 //

kāravaḥ śilpino vaidyā dāsīdāsāstathaiva ca /

dātāro niyamī caiva brahmavidbrahmacāriṇau // KūrmP_2,23.66 //

satriṇo vratinastāvat sadyaḥ śaucā udāhṛtāḥ /

rājā caivābhiṣiktaśca prāṇasatriṇa eva ca // KūrmP_2,23.67 //

yajñe vivāhakāle ca devayāge tathaiva ca /

sadyaḥ śaucaṃ samākhyātaṃ durbhikṣe cāpyupadrave // KūrmP_2,23.68 //

ḍimbāhavahatānāṃ ca vidyutā pārthivairdvijaiḥ /

sadyaḥ śaucaṃ samākhyātaṃ sarpādimaraṇe tathā // KūrmP_2,23.69 //

agnau maruprapatane vīrādhvanyapyanāśake /

brāhmaṇārthe ca saṃnyaste sadyaḥ śaucaṃ vidhīyate // KūrmP_2,23.70 //

naiṣṭhikānāṃ vanasthānāṃ yatīnāṃ brahmacāriṇām /

nāśaucaṃ kīrtyate sadbhiḥ patite ca tathā mṛte // KūrmP_2,23.71 //

patitānāṃ na dāhaḥ syānnāntyeṣṭirnāsthisaṃcayaḥ /

na cāśrupātapiṇḍau vā kāryaṃ śrāddhādi kaṅkvacit // KūrmP_2,23.72 //

vyāpādayet tathātmānaṃ svayaṃ yo 'gniviṣādibhiḥ /

vihitaṃ tasya nāśaucaṃ nāgnirnāpyudakādikam // KūrmP_2,23.73 //

atha kaścit pramādena mriyate 'gniviṣādibhiḥ /

tasyāśaucaṃ vidhātavyaṃ kāryaṃ caivodakādikam // KūrmP_2,23.74 //

jāte kumāre tadahaḥ kāmaṃ kuryāt pratigraham /

hiraṇyadhānyagovāsastilānnaguḍasarpiṣām // KūrmP_2,23.75 //

phalāni puṣpaṃ śākaṃ ca lavaṇaṃ kāṣṭhameva ca /
toyaṃ dadhi ghṛtaṃ tailamauṣadhaṃ kṣīrameva ca /
āśaucināṃ gṛhād grāhyaṃ śuṣkānnaṃ caiva nityaśaḥ // KūrmP_2,23.76 //

āhitāgniryathānyāyaṃ dagdhavyastribhiragnibhiḥ /

anāhitāgnirgṛhyeṇa laukikenetaro janaḥ // KūrmP_2,23.77 //

dehābhāvāt palāśaistu kṛtvā pratikṛtiṃ punaḥ /

dāhaḥ kāryo yathānyāyaṃ sapiṇḍaiḥ śraddhayānvitaiḥ // KūrmP_2,23.78 //

sakṛtprasiñcantyudakaṃ nāmagotreṇa vāgyatāḥ /

daśāhaṃ bāndhavaiḥ sārdhaṃ sarve caivārdravāsasaḥ // KūrmP_2,23.79 //

piṇḍaṃ pratidinaṃ dadyuḥ sāyaṃ prātaryathāvidhi /

pretāya ca gṛhadvāri caturthe bhojayed dvijān // KūrmP_2,23.80 //

dvitīye 'hani kartavyaṃ kṣurakarma sabāndhavaiḥ /
caturthe bāndhavaiḥ sarvairasthanāṃ saṃcayanaṃ bhavet /
pūrvaṃ tu bhojayed viprānayugmān śraddhayā śucīn // KūrmP_2,23.81 //

pañcame navame caiva tathaivaikādaśe 'hani /

ayugmān bhojayed viprān navaśrāddhaṃ tu tadviduḥ // KūrmP_2,23.82 //

ekādaśe 'hni kurvota pretamuddiśya bhāvataḥ /
dvādaśe vātha kartavyamanindye tvathavāhani /
ekaṃ pavitramekor'ghaḥ piṇḍapātraṃ tathaiva ca // KūrmP_2,23.83 //

evaṃ mṛtāhni kartavyaṃ pratimāsaṃ tu vatsaram /

sapiṇḍīkaraṇaṃ proktaṃ pūrṇe saṃvatsare punaḥ // KūrmP_2,23.84 //

kuryāccatvāri pātrāṇi pretādīnāṃ dvijottamāḥ /

pretārthaṃ pitṛpātreṣu pātramāsecayet tataḥ // KūrmP_2,23.85 //

ye samānā iti dvābhyāṃ piṇḍānapyevameva hi /

sapiṇḍīkaraṇaṃ śrāddhaṃ devapūrvaṃ vidhīyate // KūrmP_2,23.86 //

pitṝnāvāhayet tatra punaḥ pretaṃ ca nirdiśet /
ye sapiṇḍīkṛtāḥ pretāna teṣāṃ syāt pṛthakkriyāḥ /
yastu kuryāt pṛthak piṇḍaṃ pitṛhā so 'bhijāyate // KūrmP_2,23.87 //

mṛte pitari vai putraḥ piṇḍamabdaṃ samācaret /

dadyāccānnaṃ sodakumbhaṃ pratyahaṃ pretadharmataḥ // KūrmP_2,23.88 //

pārvaṇena vidhānena saṃvatsarikamiṣyate /

pratisaṃvatsaraṃ kāryaṃ vidhireṣa sanātanaḥ // KūrmP_2,23.89 //

mātāpitroḥ sutaiḥ kāryaṃ piṇḍadānādikaṃ ca yat /

patnī kuryāt sutābhāve patnya bhāve sahodahaḥ // KūrmP_2,23.90 //

anenaiva vidhāne jīvan vā śrāddhamācaret /

kṛtvā dānādikaṃ sarvaṃ śraddhāyuktaḥ samāhitaḥ // KūrmP_2,23.91 //

eṣa vaḥ kathitaḥ samyag gṛhasthānāṃ kriyāvidhiḥ /

strīṇāṃ tu bhartṛśuśrūṣā dharmo nānya iheṣyate // KūrmP_2,23.92 //

svadharmaparamo nityamīśvirārpitamānasaḥ /

prāpnoti tat paraṃ sthānaṃ yaduktaṃ vedavādibhiḥ // KūrmP_2,23.93 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge trayoviṃśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
agnihotraṃ tu juhuyādādyante 'harniśoḥ sadā /
darśena caiva pakṣānte paurṇamāsena caiva hi // KūrmP_2,24.1 //

śasyānte navaśasyeṣṭyā tathartvante dvijo 'dhvaraiḥ /

paśunā tvayanasyānte samānte saumikairmakhaiḥ // KūrmP_2,24.2 //

nāniṣṭvā navaśasyeṣṭyā paśunā vāgnimān dvijaḥ /

navānnamadyānmāṃsaṃ vā dīrghamāyurjijīviṣuḥ // KūrmP_2,24.3 //

navenānnena cāniṣṭvā paśuhavyena cāganyaḥ /

prāṇānevāttumicchanti navānnāmiṣagṛddhinaḥ // KūrmP_2,24.4 //

sāvitrān śāntihomāṃśca kuryāt parvasu nityaśaḥ /

pitṝṃścaivāṣṭakāsvarcan nityamanvaṣṭakāsu ca // KūrmP_2,24.5 //

eṣa dharmaḥ paro nityamapadharmo 'nya ucyate /

trayāṇāmiha varṇānāṃ gṛhasthāśramavāsinām // KūrmP_2,24.6 //

nāstikyādathavālasyād yo 'gnīn nādhātumicchati /

yajeta vā na yajñena sa yāti narakān bahūn // KūrmP_2,24.7 //

tāmistramandhatāmistraṃ mahārauravarauravau /

kumbhīpākaṃ vaitaraṇīmasipatravanaṃ tathā // KūrmP_2,24.8 //

anyāṃśca narakān ghorān saṃprāpyānte sudurmatiḥ /

antyajānāṃ kule viprāḥ śūdrayonau ca jāyate // KūrmP_2,24.9 //

tasmāt sarvaprayatnena brāhmaṇo hi viśeṣataḥ /

ādhāyāgniṃ viśuddhātmā yajeta parameśvaram // KūrmP_2,24.10 //

agnihotrāt paro dharmo dvijānāṃ neha vidyate /

tasmādārādhayennityamagnihotreṇa śāśvatam // KūrmP_2,24.11 //

yaścādhāyāgnimālasyānna yaṣṭuṃ devamicchati /

so 'sau mūḍho na saṃbhāṣyaḥ kiṃ punarnāstiko janaḥ // KūrmP_2,24.12 //

yasya traivārṣikaṃ bhaktaṃ paryāptaṃ bhṛtyavṛttaye /

adhikaṃ cāpi vidyeta sa somaṃ pātumarhati // KūrmP_2,24.13 //

eṣa vai sarvayajñānāṃ somaḥ prathama iṣyate /

somenārādhayed devaṃ somalokamaheśvaram // KūrmP_2,24.14 //

na somayāgādadhiko maheśārādhane kratuḥ /

samo vā vidyate tasmāt somenābhyarcayet param // KūrmP_2,24.15 //

pitāmahena viprāṇāmādāvabhihitaḥ śubhaḥ /

dharmo vimuktaye sākṣācchrautaḥ smārto dvidhā punaḥ // KūrmP_2,24.16 //

śrautastretāgnisaṃbandhāt smārtaḥ pūrvaṃ mayoditaḥ /

śreyaskaratamaḥ śrautastasmācchrautaṃ samācaret // KūrmP_2,24.17 //

ubhāvabhihitau dharmau vedādeva viniḥ sṛtau /

śiṣṭācārastṛtīyaḥ syācchratismṛtyoralābhataḥ // KūrmP_2,24.18 //

dharmeṇābhigato yaistu vedaḥ saparibṛṃhaṇaḥ /

te śiṣṭā brāhmaṇāḥ proktā nityamātmaguṇānvitāḥ // KūrmP_2,24.19 //

teṣāmabhimato yaḥ syāccetasā nityameva hi /

sa dharmaḥ kathitaḥ sadbhirnānyeṣāmiti dhāraṇā // KūrmP_2,24.20 //

purāṇaṃ dharmaśāstraṃ ca vedānāmupabṛṃhaṇam /

ekasmād brahmavijñānaṃ dharmajñānaṃ tathaikataḥ // KūrmP_2,24.21 //

dharmaṃ jijñāsamānānāṃ tatpramāṇataraṃ smṛtam /

dharmaśāstraṃ purāṇaṃ tad brahmajñāne parā pramā // KūrmP_2,24.22 //

nānyato jāyate dharmo brahmavidyā ca vaidikī /

tasmād dharmaṃ purāṇaṃ ca śraddhātavyaṃ dvijātibhiḥ // KūrmP_2,24.23 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge caturviśo 'dhyāyaḥ

IN REE NICHT ZULÄSSIGE ZEICHEN:

vyāsa uvāca
eṣa vo 'bhihitaḥ kṛtsno gṛhasthāśramavāsinaḥ /
dvijāteḥ paramo dharmo vartanāni nibodhata // KūrmP_2,25.1 //

dvividhastu gṛhī jñeyaḥ sādhakaścāpyasādhakaḥ /
adhyāpanaṃ yājanaṃ ca pūrvasyāhuḥ pratigraham /
kusīdakṛṣivāṇijyaṃ prakurvotāsvayaṅkṛtam // KūrmP_2,25.2 //

kṛṣerabhāvād vāṇijyaṃ tadabhāvāt kusīdakam /

āpatkalpo hyaṃ jñeyaḥ pūrvokto mukhya iṣyate // KūrmP_2,25.3 //

svayaṃ vā karṣaṇaṃ kuryād vāṇijyaṃ vā kusīdakam /

kaṣṭā pāpīyasī vṛttiḥ kusīdaṃ tad vivarjayet // KūrmP_2,25.4 //

kṣātravṛttiṃ parāṃ prahurna svayaṃ karṣaṇaṃ dvijaiḥ /

tasmāt kṣātreṇa varteta vartanenāpadi dvijaḥ // KūrmP_2,25.5 //

tena cāvāpyajīvaṃstu vaiśyavṛttiṃ kṛṣiṃ vrajet /

na kathañcana kurvota brāhmaṇaḥ karma karṣaṇam // KūrmP_2,25.6 //

labdhalābhaḥ pitṝn devān brāhmaṇāṃścāpi pūjayet /

te tṛptāstasya taṃ doṣaṃ śamayanti na saṃśayaḥ // KūrmP_2,25.7 //

devebhyaśca pitṛbhyaśca dadyād bhāgaṃ tu viṃśakam /

triṃśadbhāgaṃ brāhmaṇānāṃ kṛṣiṃ kurvan na duṣyati // KūrmP_2,25.8 //

vaṇik pradadyād dviguṇaṃ kusīdī triguṇaṃ punaḥ /

kṛṣīvalo na doṣeṇa yujyate nātra saṃśayaḥ // KūrmP_2,25.9 //

śiloñchaṃ vāpyādadīta gṛhasthaḥ sādhakaḥ punaḥ /

vidyāśilpādayastvanye bahavo vṛttihetavaḥ // KūrmP_2,25.10 //

asādhakastu yaḥ prokto gṛhasthāśramasaṃsthitaḥ /

śiloñche tasya kathite dve vṛttī paramarṣibhiḥ // KūrmP_2,25.11 //

amṛtenāthavā jīvenmṛtenāpyathavā yadi /

ayācitaṃ syādamṛtaṃ mṛtaṃ bhekṣaṃ tu yācitam // KūrmP_2,25.12 //

kuśūladhānyako vā syāt kumbhīdhānyaka eva vā /

tryahaihiko vāpi bhavedaśvastanika eva ca // KūrmP_2,25.13 //

caturṇāmapi caiteṣāṃ dvijānāṃ gṛhamedhinām /

śreyān paraḥ paro jñeyo dharmato lokajittamaḥ // KūrmP_2,25.14 //

ṣaṭkarmaiko bhavatyeṣāṃ tribhiranyaḥ pravartate /

dvābhyāmekaścaturthastu brahmasatreṇa jīvati // KūrmP_2,25.15 //

vartayaṃstu śiloñchābhyāmagnihotraparāyaṇaḥ /

iṣṭīḥ pārvāyaṇāntīyāḥ kevalā nirvapet sadā // KūrmP_2,25.16 //

na lokavṛtiṃ varteta vṛttihetoḥ kathañcana /

ajihmāmaśaṭhāṃ śuddhāṃ jīved brāhmaṇajīvikām // KūrmP_2,25.17 //

yācitvā vāpi sadbhyo 'nnaṃ pitṝndevāṃstu toṣayet /

yācayed vā śuciṃ dāntaṃ na tṛpyeta svayaṃ tataḥ // KūrmP_2,25.18 //

yastu dravyārjanaṃ kṛtvā gṛhasthastoṣayenna tu /

devān pitṛṃśca vidhinā śunāṃ yoniṃ vrajatyasau // KūrmP_2,25.19 //

dharmaścārthaśca kāmaśca śreyo mokṣaścatuṣṭayam /

dharmāviruddhaḥ kāmaḥ syād brāhmaṇānāṃ tu netaraḥ // KūrmP_2,25.20 //

yor'tho dharmāya nātmārthaḥ sor'tho 'narthastathetaraḥ /

tasmādarthaṃ samāsādya dadyād vai juhuyād yajet // KūrmP_2,25.21 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge pañcaviṃśo 'dhyāyaḥ

IN REE NICHT ZULÄSSIGE ZEICHEN:

vyāsa uvāca
athātaḥ saṃpravakṣyāmi dānadharmamanuttamam /
brahmaṇābhihitaṃ pūrvamṛṣīṇāṃ brahmavādinām // KūrmP_2,26.1 //

arthānāmudite pātre śraddhayā pratipādanam /

dānamityabhinirdiṣṭaṃ bhuktimuktiphalapradam // KūrmP_2,26.2 //

yad dadāti viśiṣṭebhyaḥ śraddhayā parayā yutaḥ /

tad vai vittamahaṃ manye śeṣaṃ kasyāpi rakṣati // KūrmP_2,26.3 //

nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ trividhaṃ dānamucyate /

caturthaṃ vimalaṃ proktaṃ sarvadānottamottamam // KūrmP_2,26.4 //

ahanyahani yat kiñcid dīyate 'nupakāriṇe /

anuddiśya phalaṃ tasmād brāhmaṇāya tu nityakam // KūrmP_2,26.5 //

yat tu pāpopaśāntyarthaṃ dīyate viduṣāṃ kare /

naimittikaṃ taduddiṣṭaṃ dānaṃ sadbhiranuṣṭhitam // KūrmP_2,26.6 //

apatyavijayaiśvaryasvargārthaṃ yat pradīyate /

dānaṃ tat kāmyamākhyātamṛṣibhirdharmacintakaiḥ // KūrmP_2,26.7 //

yadīśvaraprīṇanārthaṃ brahmavitsu pradīyate /

cetasā dharmayuktena dānaṃ tad vimalaṃ śivam // KūrmP_2,26.8 //

dānadharmaṃ niṣeveta pātramāsādya śaktitaḥ /

utpatsyate hi tatpātraṃ yat tārayati sarvataḥ // KūrmP_2,26.9 //

kuṭumbabhaktavasanād deyaṃ yadatiricyate /

anyathā dīyate yaddhi na tad dānaṃ phalapradam // KūrmP_2,26.10 //

śrotriyāya kulīnāya vinītāya tapasvine /

vṛttasthāya daridrāya pradeyaṃ bhaktipūrvakam // KūrmP_2,26.11 //

yastu dadyānmahīṃ bhaktyā brāhmaṇāyāhitāgnaye /

sa yāti paramaṃ sthānaṃ yatra gatvā na śocati // KūrmP_2,26.12 //

ikṣubhiḥ saṃtatāṃ bhumiṃ yavagodhūmaśalinīm /

dadāti vedaviduṣe yaḥ sa bhūyo na jāyate // KūrmP_2,26.13 //

gocarmamātrāmapi vā yo bhūmiṃ saṃprayacchati /

brāhmaṇāya daridrāya sarvapāpaiḥ pramucyate // KūrmP_2,26.14 //

bhūmidānāt paraṃ dānaṃ vidyate neha kiñcana /

annadānaṃ tena tulyaṃ vidyādānaṃ tato 'dhikam // KūrmP_2,26.15 //

yo brāhmaṇāya śāntāya śucaye dharmaśāline /

dadāti vidyāṃ vidhinā brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,26.16 //

dadyādaharahastvannaṃ śraddhayā brahmacāriṇe /

sarvapāpavinirmukto brahmaṇaḥ sthānamāpnuyāt // KūrmP_2,26.17 //

gṛhasthāyānnadānena phalaṃ prāpnoti mānavaḥ /

āmamevāsya dātavyaṃ dattvāpnoti parāṃ gatim // KūrmP_2,26.18 //

vaiśākhyāṃ paurṇamāsyāṃ tu brāhmaṇān sapta pañca vā /

upoṣya vidhinā śāntaḥ śuciḥ prayatamānasaḥ // KūrmP_2,26.19 //

pūjayitvā tilaiḥ kṛṣṇairmadhunā na viśeṣataḥ /

gandhādibhiḥ samabhyarcya vācayed vā svyaṃ vadet // KūrmP_2,26.20 //

prīyatāṃ dharmarājeti yad vā manasi vartate /

yāvajjīvakṛtaṃ pāpaṃ tatkṣaṇādeva naśyati // KūrmP_2,26.21 //

kṛṣṇājine tilān kṛttvā hiraṇyaṃ madhusarpiṣī /

dadāti yastu viprāya sarvaṃ tarati duṣkṛtam // KūrmP_2,26.22 //

kṛtānnamudakumbhaṃ ca vaiśākhyāṃ ca viśeṣataḥ /

nirdiśya dharmarājāya viprebhyo mucyate bhayāt // KūrmP_2,26.23 //

suvarṇatilayuktaistu brāhmaṇān sapta pañca vā /

tarpayedudapātraistu brahmahatyāṃ vyapohati // KūrmP_2,26.24 //

māghamāse tu viprastu dvādaśyāṃ samupoṣitaḥ /

śuklāmvaradharaḥ kṛṣṇaistilairhutvā hutāśanam // KūrmP_2,26.25 //

pradadyād brāhmaṇebhyastu tilāneva samāhitaḥ /

janmaprabhṛti yatpāpaṃ sarvaṃ tarati vai dvijaḥ // KūrmP_2,26.26 //

amāvasyāmanuprāpya brāhmaṇāya tapasvine /

yatkicid devadeveśaṃ dadyāccoddiśya śaṅkaram // KūrmP_2,26.27 //

prīyatāmīśvaraḥ somo mahādevaḥ sanātanaḥ /

saptajanmakṛtaṃ pāpaṃ tatkṣaṇādeva naśyati // KūrmP_2,26.28 //

yastu kṛṣṇacaturdaśyāṃ snātvā devaṃ pinākinam /

ārādhayed dvijamukhe na tasyāsti punarbhavaḥ // KūrmP_2,26.29 //

kṛṣṇāṣṭamyāṃ viśeṣeṇa dhārmikāya dvijātaye /

snātvābhyarcya yathānyāyaṃ pādaprakṣālanādibhiḥ // KūrmP_2,26.30 //

prīyatāṃ me mahādevo dadyād dravyaṃ svakīyakam /

sarvapāpavinirmuktaḥ prāpnoti paramāṃ gatim // KūrmP_2,26.31 //

dvijaiḥ kṛṣṇacaturdaśyāṃ kṛṣṇāṣṭamyāṃ viśeṣataḥ /

amāvāsyāyāṃ bhaktaistu pūjanīyastrilocanaḥ // KūrmP_2,26.32 //

ekādaśyāṃ nirāhāro dvādaśyāṃ puruṣottamam /

arcayed bāhmaṇamukhe sa gacchet paramaṃ padam // KūrmP_2,26.33 //

eṣā tithirvaiṣṇavīṃ syād dvādaśī śuklapakṣake /

tasyāmārādhayed devaṃ prayatnena janārdanam // KūrmP_2,26.34 //

yatkiñcid devamīśānamuddiśya brāhmaṇe śucau /

dīyate viṣṇave vāpi tadanantaphalapradam // KūrmP_2,26.35 //

yo hi yāṃ devatāmicchet samārādhayituṃ naraḥ /

brāhmaṇān pūjayed yatnāt satasyāṃ toṣayet tataḥ // KūrmP_2,26.36 //

dvijānāṃ vapurāsthāya nityaṃ tiṣṭhanti devatāḥ /

pūjyante brāhmaṇālābhe pratimādiṣvapi kvacit // KūrmP_2,26.37 //

tasmāt sarvaprayatnena tat tat phalamabhīpsatā /

dvijeṣu devatā nityaṃ pūjanīyā viśeṣataḥ // KūrmP_2,26.38 //

vibhūtikāmaḥ satataṃ pūjayed vai purandaram /

brahmavarcasakāmastu brahmāṇaṃ brahmakāmukaḥ // KūrmP_2,26.39 //

ārogyakāmo 'tha raviṃ dhanakāmo hutāśanam /

karmaṇāṃ siddhikāmastu pūjayed vai vināyakam // KūrmP_2,26.40 //

bhogakāmastu śaśinaṃ balakāmaḥ samīraṇam /

mumukṣuḥ sarvasaṃsārāt prayatnenārcayeddharim // KūrmP_2,26.41 //

yastu yogaṃ tathā mokṣamanvicchejjñānamaiśvaram /

sor'cayed vai virūpākṣaṃ prayatneneśvareśvaram // KūrmP_2,26.42 //

ye vāñchanti mahāyogān jñānāni ca maheśvaram /

te pūjayanti bhūteśaṃ keśavaṃ cāpi bhoginaḥ // KūrmP_2,26.43 //

vāridastṛptimāpnoti sukhamakṣayyamannadaḥ /

tilapradaḥ prajāmiṣṭāṃ dīpadaścakṣuruttamam // KūrmP_2,26.44 //

bhūmidaḥ sarvamāpnoti dīrghamāyurhiraṇyadaḥ /

gṛhado 'gryāṇi veśmāni rūpyado rūpamuttamam // KūrmP_2,26.45 //

vāsodaścandrasālokyamaśvisālokyamaśvadaḥ /

anaḍudaḥ śriyaṃ puṣṭāṃ godo vradhnasya viṣṭapam // KūrmP_2,26.46 //

yānaśayyāprado bhāryāmaiśvaryamabhayapradaḥ /

dhānyadaḥ śāśvataṃ saukhyaṃ brahmado brahmasātmyatām // KūrmP_2,26.47 //

dhānyānyapi yathāśakti vipreṣu pratipādayet /

vedavitsu viśiṣṭeṣu pretya svargaṃ samaśnute // KūrmP_2,26.48 //

gavāṃ ghāsapradānena sarvapāpaiḥ pramucyate /

indhanānāṃ pradānena dīptāgnirjāyate naraḥ // KūrmP_2,26.49 //

phalamūlāni śākāni bhojyāni vividhāni ca /

pradadyād brāhmaṇebhyastu mudā yuktaḥ sadā bhavet // KūrmP_2,26.50 //

auṣadhaṃ snehamāhāraṃ rogiṇe rogaśāntaye /

dadāno rogarahitaḥ sukhī dīrghāyureva ca // KūrmP_2,26.51 //

asipatravanaṃ mārgaṃ kṣuradhārāsamanvitam /

tīvritāpaṃ ca tarati chatropānatprado naraḥ // KūrmP_2,26.52 //

yad yadiṣṭatamaṃ loke yaccāpi dayitaṃ gṛhe /

tattad guṇavate deyaṃ tadevākṣyamicchatā // KūrmP_2,26.53 //

apane viṣuve caiva grahaṇe candrasūryayoḥ /

saṃkrāntyādiṣu kāleṣu dattaṃ bhavati cākṣayam // KūrmP_2,26.54 //

prayāgādiṣu tīrtheṣu puṇyeṣvāyataneṣu ca /

dattvā cākṣayamāpnoti nadīṣu ca vaneṣu ca // KūrmP_2,26.55 //

dānadharmāt paro dharmo bhūtānāṃ neha vidyate /

tasmād viprāya dātavyaṃ śrotriyāya dvijātibhiḥ // KūrmP_2,26.56 //

svagāyurbhūtikāmena tathā pāpopaśāntaye /

mumukṣuṇā ca dātavyaṃ brāhmaṇebhyastathānvaham // KūrmP_2,26.57 //

dīyamānaṃ tu yo mohād goviprāgnisureṣu ca /

nivārayati pāpātmā tiryagyoniṃ vrajet tu saḥ // KūrmP_2,26.58 //

yastu dravyārjanaṃ kṛtvā nārcayed brāhmaṇān surān /

sarvasvamapahṛtyainaṃ rājā rāṣṭrāt pravāsayet // KūrmP_2,26.59 //

yastu durbhikṣavelāyāmannādyaṃ na prayacchati /

mriyamāṇeṣu vipreṣu brāhmaṇaḥ sa tu garhitaḥ // KūrmP_2,26.60 //

na tasmāt pratigṛhṇīyurna viśeyuśca tena hi /

aṅkayitvā svakād rāṣṭrāt taṃ rājā vipravāsayet // KūrmP_2,26.61 //

yastvasadbhyo dadātīha svadravyaṃ dharmasādhanam /

sa pūrvābhyadhikaḥ pāpī narake pacyate naraḥ // KūrmP_2,26.62 //

svādhyāyavanto ye viprā vidyāvanto jitendriyāḥ /

satyasaṃyamasaṃyuktāstebhyo dadyād dvijottamāḥ // KūrmP_2,26.63 //

subhuktamapi vidvāṃsaṃ dhārmikaṃ bhojayed dvijam /

na tu mūrkhamavṛttasthaṃ daśarātramupoṣitam // KūrmP_2,26.64 //

sannikṛṣṭamatikramya śrotriyaṃ yaḥ prayacchati /

sa tena karmaṇā pāpī dahatyāsaptamaṃ kulam // KūrmP_2,26.65 //

yadisyādadhiko vipraḥ śīlavidyādibhiḥ svayam /

tasmai yatnena dātavyaṃ atikramyāpi sannidhim // KūrmP_2,26.66 //

yo 'rcitaṃ pratigṛhṇīyād dadyādarcitameva ca /

tāvubhau gacchataḥ svargaṃ narakaṃ tu viparyaye // KūrmP_2,26.67 //

na vāryapi prayaccheta nāstike haituke 'pi ca /

pāṣaṇḍeṣu ca sarveṣu nāvedavidi dharmavit // KūrmP_2,26.68 //

apūpaṃ ca hiraṇyaṃ ca gāmaśvaṃ pṛthivīṃ tilān /

avidvān pratigṛhṇāno bhasmī bhavati kāṣṭhavat // KūrmP_2,26.69 //

dvijātibhyo dhanaṃ lipset praśastebhyo dvijottamaḥ /

api vā jātimātrebhyo na tu śūdrāt kathañcana // KūrmP_2,26.70 //

vṛttisaṅkocamanvicchenneheta dhanavistaram /

dhanalobhe prasaktastu brāhmaṇyādeva hīyate // KūrmP_2,26.71 //

vedānadhītya sakalān yajñāṃścāvāpya sarvaśaḥ /

na tāṃ gatimavāpnoti saṅkocād yāmavāpnuyāt // KūrmP_2,26.72 //

pratigraharucirna syāt yātrārthaṃ tu samāharet /

sthityarthādadhikaṃ gṛhṇan brāhmaṇo yātyadhogatim // KūrmP_2,26.73 //

yastu yācanako nityaṃ na sa svargasya bhājanam /

udvejayati bhūtāni yathā caurastathaiva saḥ // KūrmP_2,26.74 //

gurūn bhṛtyāṃścojjihīrṣurarciṣyan devatātithīn /

sarvataḥ pratigṛhṇīyānna tu tṛpyet svayaṃ tataḥ // KūrmP_2,26.75 //

evaṃ gṛhastho yuktātmā devatātithipūjakaḥ /

vartamānaḥ saṃyātātmā yāti tat paramaṃ padam // KūrmP_2,26.76 //

putre nidhāya vā sarvaṃ gatvāraṇyaṃ tu tattvavit /

ekākī vicarennityamudāsīnaḥ samāhitaḥ // KūrmP_2,26.77 //

eṣa vaḥ kathito dharmo gṛhasthānāṃ dvijottamāḥ /

jñātvānutiṣṭhenniyataṃ tathānuṣṭhāpayed dvijān // KūrmP_2,26.78 //

iti devamanādimekamīśaṃ
gṛhadharmeṇa samarcayedajastram /
samatītya sa sarvabhūtayoniṃ
prakṛtiṃ yāti paraṃ na yāti janma // KūrmP_2,26.79 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge ṣaḍviṃśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
evaṃ gṛhāśrame sthitvā dvitīyaṃ bhāgamāyuṣaḥ /
vānaprasthāśramaṃ gacchet sadāraḥ sāgnireva ca // KūrmP_2,27.2 //

nikṣipya bhāryāṃ putreṣu gacched vanamathāpi vā /

dṛṣṭvāpatyasya cāpatyaṃ jarjarīkṛtavigrahaḥ // KūrmP_2,27.2 //

śuklapakṣasya pūrvāhne praśaste cottarāyaṇe /

gatvāraṇyaṃ niyamavāṃstapaḥ kuryāt samāhitaḥ // KūrmP_2,27.3 //

phalamūlāni pūtāni nityamāhāramāharet /

yatāhāro bhavet tena pūjayet pitṛdevatāḥ // KūrmP_2,27.4 //

pūjayitvātithiṃ nityaṃ snātvā cābhyarcayet surān /

gṛhādāhṛtya cāśnīyādaṣṭau grāsān samāhitaḥ // KūrmP_2,27.5 //

jaṭāśca bibhṛyānnityaṃ nakharomāṇi notsṛjet /

svādhyāyaṃ sarvadā kuryānniyacched vācamanyataḥ // KūrmP_2,27.6 //

agnihotraṃ ca juhuyāt pañcayajñān samācaret /

munyannaiṃrvividhairmedhyaiḥ śākamūlaphalena vā // KūrmP_2,27.7 //

cīravāsā bhavennityaṃ snāyāt triṣavaṇaṃ śuciḥ /

sarvabhūtānukampī syāt pratigrahavivarjitaḥ // KūrmP_2,27.8 //

darśena paurṇamāsena yajet niyataṃ dvijaḥ /
ṛkṣeṣvāgrayaṇe caiva cāturmāsyāni cāharet /
uttarāyaṇaṃ ca kramaśo dakṣasyāyanameva ca // KūrmP_2,27.9 //

vāsantaiḥ śāradairmedhyairmunyannaiḥ svayamāhṛtaiḥ /

puroḍāśāṃścarūṃścaiva vidhivannirvapet pṛthak // KūrmP_2,27.10 //

devatābhyaśca tad hutvā vanyaṃ medhyataraṃ haviḥ /

śeṣaṃ samupabhuñjīta lavaṇaṃ ca svayaṃ kṛtam // KūrmP_2,27.11 //

varjayenmadhumāṃsāni bhaumāni kavakāni ca /

bhūstṛṇaṃ śigrukaṃ caiva śleṣmātakaphalāni ca // KūrmP_2,27.12 //

na phālakṛṣṭamaśnīyādutsṛṣṭamapi kenacit /

na grāmajātānyārto 'pi puṣpāṇi ca phalāni ca // KūrmP_2,27.13 //

śrāvaṇenaiva vidhinā vahniṃ paricaret sadā /

na druhyet sarvabhūtāni nirdvandvo nirbhayo bhavet // KūrmP_2,27.14 //

na naktaṃ kiñcidaśnīyād rātrau dhyānaparo bhavet /
jitendriyo jitakrodhastattvajñānavicintakaḥ /
brahmacārī bhavennityaṃ na patnīmapi saṃśrayet // KūrmP_2,27.15 //

yastu patnyā vanaṃ gatvā maithunaṃ kāmataścaret /

tad vrataṃ tasya lupyeta prāyaścittīyate dvijaḥ // KūrmP_2,27.16 //

tatra yo jāyate garbho na saṃspṛśyo dvijātibhiḥ /

na hi vede 'dhikāro 'sya tadvaṃśepyevameva hi // KūrmP_2,27.17 //

adhaḥ śayīta satataṃ sāvitrījāpyatatparaḥ /

śaraṇyaḥ sarvabhūtānāṃ saṃvibhāgaparaḥ sadā // KūrmP_2,27.18 //

parivādaṃ mṛṣāvādaṃ nidrālasyaṃ vivarjayet /

ekāgniraniketaḥ syāt prokṣitāṃ bhūmimāśrayet // KūrmP_2,27.19 //

mṛgaiḥ saha cared vāsaṃ taiḥ sahaiva ca saṃvaset /

śilāyāṃ śarkarāyāṃ vā śayīta susamāhitaḥ // KūrmP_2,27.20 //

sadyaḥ prakṣālako vā syānmāsasaṃcayiko 'pi vā /

ṣaṇmāsanicayo vā syāt samānicaya eva vā // KūrmP_2,27.21 //

tyajedāśvayuje māsi saṃpannaṃ pūrvasaṃcitam /

jīrṇāni caiva vāsāṃsi śākamūlaphalāni ca // KūrmP_2,27.22 //

dantolūkhaliko vāsyāt kāpotīṃ vṛttimāśrayet /

aśmakuṭṭo bhaved vāpi kālapakvabhugeva vā // KūrmP_2,27.23 //

naktaṃ cānna samaśnīyād divā cāhṛtya śaktitaḥ /

caturthakāliko vā syāt syādvāpyaṣṭamakālikaḥ // KūrmP_2,27.24 //

cāndrāyaṇavidhānairvā śukle kṛṣṇe ca vartayet /

pakṣe pakṣe samaśnīyād yavāgūṃ kvathitāṃ sakṛt // KūrmP_2,27.25 //

puṣpamūlaphalairvāpi kevalairvartayet sadā /

svābhāvikaiḥ svayaṃ śīrṇairvaikhānasamate sthitaḥ // KūrmP_2,27.26 //

bhūmau vā parivarteta tiṣṭhed vā prapadairdinam /

sthānāsanābhyāṃ viharenna kvacid dhairyamutsṛjet // KūrmP_2,27.27 //

grīṣme pañcatapāśca syād varṣāsvabhrāvakāśakaḥ /

ārdravāsāstu hemante kramaśo vardhayaṃstapaḥ // KūrmP_2,27.28 //

upaspṛśya triṣavaṇaṃ pitṛdevāṃśca tarpayet /

ekapādena tiṣṭheta marīcīn vā pibet tadā // KūrmP_2,27.29 //

pañcāgnirdhūmapo vā syāduṣmapaḥ somapo 'pi vā /
payaḥ pibecchuklapakṣe kṛṣṇāpakṣe tu gomayam /
śīrṇaparṇāśano vā syāt kṛcchrair vā vartayet sadā // KūrmP_2,27.30 //

yogābhyāsarataśca syād rudrādhyāyī bhavet sadā /

atharvaśiraso 'dhyetā vedāntābhyāsatatparaḥ // KūrmP_2,27.31 //

yamān seveta satataṃ niyamāṃścāpyatandritaḥ /

kṛṣṇājinī sottarīyaḥ śuklayajñopavītavān // KūrmP_2,27.32 //

atha cāgnīn samāropya svātmani dhyānatatparaḥ /

anagniraniketaḥ syānmunirmokṣaparo bhavet // KūrmP_2,27.33 //

tāpaseṣveva vipreṣu yātrikaṃ bhaikṣamāharet /

gṛhamedhiṣu cānyeṣu dvijeṣu vanavāsiṣu // KūrmP_2,27.34 //

grāmādāhṛtya vāśnīyādaṣṭau grāsān vane vasan /

pratigṛhya puṭenaiva pāṇinā śakalena vā // KūrmP_2,27.35 //

vividhāścopaniṣada ātmasaṃsiddhaye japet /

vidyāviśeṣān sāvitrīṃ rudrādhyāyaṃ tathaiva ca // KūrmP_2,27.36 //

mahāprāsthānikaṃ cāsau kuryādanaśanaṃ tu vā /

agnipraveśamanyad vā brarhmārpaṇavidhau sthitaḥ // KūrmP_2,27.37 //

yastu samyagimamāśramaṃ śivaṃ
saṃśrayedaśivapuñjanāśanam /
tāpasaḥ sa paramaiśvaraṃ padaṃ
yāti yatra jagato 'sya saṃsthitiḥ // KūrmP_2,27.38 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge saptaviśo 'dhyāya

vyāsa uvāca
evaṃ vanāśrame sthitvā tṛtīyaṃ bhāgamāyuṣaḥ /
caturthamāyuṣo bhāgaṃ saṃnyāsena nayet kramāt // KūrmP_2,28.1 //

agnīnātmanī saṃsthāpya dvijaḥ pravrajito bhavet /

yogābhyāsarataḥ śānto brahmavidyāparāyaṇaḥ // KūrmP_2,28.2 //

yadā manasi saṃjātaṃ vaitṛṣṇyaṃ sarvavastuṣu /

tadā saṃnyāsamicchecca patitaḥ syād viparyaye // KūrmP_2,28.3 //

prājāpatyāṃ nirūpyeṣṭimāgneyīmathavā punaḥ /

dāntaḥ pakvakaṣāyo 'sau brahmāśramamupāśrayet // KūrmP_2,28.4 //

jñānasaṃnyāsinaḥ kecid vedasaṃnyāsinaḥ pare /

karmasaṃnyāsinastvanye trividhāḥ parikīrtitāḥ // KūrmP_2,28.5 //

yaḥ sarvasaṅganirmukto nirdvandvaścaiva nirbhayaḥ /

procyate jñānasaṃnyāsī svātmanyeva vyavasthitaḥ // KūrmP_2,28.6 //

vedamevābhyasennityaṃ nirāśī niṣparigrahaḥ /

procyate vedasaṃnyāsī mumukṣurvijitendriyaḥ // KūrmP_2,28.7 //

yastvagnīnātmasātkṛtvā brahmārpaṇaparo dvijaḥ /

jñeyaḥ sa karmasaṃnyāsī mahāyajñaparāyaṇaḥ // KūrmP_2,28.8 //

trayāṇāmapi caiteṣāṃ jñānī tvabhyadhiko mataḥ /

na tasya vidyate kāryaṃ na liṅgaṃ vā vipaścitaḥ // KūrmP_2,28.9 //

nirmamo nirbhayaḥ śānto nirdvandvaḥ parṇabhojanaḥ /

jīrṇakaupīnavāsāḥ syānnagno vā dhyānatatparaḥ // KūrmP_2,28.10 //

brahmacārī mitāhāro grāmādannaṃ samāharet /

adhyātmamatirāsīta nirapekṣo nirāmiṣaḥ // KūrmP_2,28.11 //

ātmanaiva sahāyena sukhārthaṃ vicarediha /

nābhinandeta maraṇaṃ nābhinandeta jīvitam // KūrmP_2,28.12 //

kālameva pratīkṣeta nideśaṃ bhṛtako yathā /
nādhyetavyaṃ na vaktavyaṃ śrotavyaṃ na kadācana /
evaṃ jñātvā paro yogī brahmabhūyāya kalpate // KūrmP_2,28.13 //

ekavāsāthavā vidvān kaupīnācchādanastathā /
muṇḍī śikhī vātha bhavet tridaṇḍī niṣparigrahaḥ /
kāṣāyavāsāḥ satataṃ dhyānayogaparāyaṇaḥ // KūrmP_2,28.14 //

grāmānte vṛkṣamūle vā vased devālaye 'pi vā /
samaḥ śatrau ca mitre ca tathā mānāpamānayoḥ /
bhaikṣyeṇa vartayennityaṃ naikānnādī bhavet kvacit // KūrmP_2,28.15 //

yastu mohena vālasyādekānnādī bhaved yatiḥ /

na tasya niṣkṛtiḥ kācid dharmaśāstreṣu kathyate // KūrmP_2,28.16 //

rāgadveṣavimuktātmā samaloṣṭāśmakāñcanaḥ /

prāṇihaṃsānivṛttaśca maunī syāt sarvanispṛhaḥ // KūrmP_2,28.17 //

dṛṣṭipūtaṃ nyaset pādaṃ vastrapūtaṃ jalaṃ pibet /

satyapūtāṃ vaded vāṇīṃ manaḥ pūtaṃ samācaret // KūrmP_2,28.18 //

naikatra nivased deśe varṣābhyo 'nyatra bhikṣukaḥ /

snānaśaucarato nityaṃ kamaṇḍalukaraḥ śuciḥ // KūrmP_2,28.19 //

brahmacaryarato nityaṃ vanavāsarato bhavet /

mokṣaśāstreṣu nirato brahmasūtrī jitendriyaḥ // KūrmP_2,28.20 //

dambhāhaṅkāranirmukto nindāpaiśunyavarjitaḥ /

ātmajñānaguṇopeto yatirmokṣamavāpnuyāt // KūrmP_2,28.21 //

abhyaset satataṃ vedaṃ praṇavākhyaṃ sanātanam /

snātvācamya vidhānena śucirdevālayādiṣu // KūrmP_2,28.22 //

yajñopavītī śāntātmā kuśapāṇiḥ samāhitaḥ /

dhautakāṣāyavasano bhasmacchannatanūrahaḥ // KūrmP_2,28.23 //

adhiyajñaṃ brahma japedādhidaivikameva ca /

ādhyātmikaṃ ca satataṃ vedāntābhihitaṃ ca yat // KūrmP_2,28.24 //

putreṣu vātha nivasan brahmacārī yatirmuniḥ /

vedamevābhyasennityaṃ sa yāti paramāṃ gatim // KūrmP_2,28.25 //

ahiṃsā satyamasteyaṃ brahmacaryaṃ tapaḥ param /

kṣamā dayā ca satoṣo vratānyasya viśeṣataḥ // KūrmP_2,28.26 //

vedāntajñānaniṣṭho vā pañca yajñān samāhitaḥ /

kuryādaharahaḥ snātvā bhikṣānnenaiva tena hi // KūrmP_2,28.27 //

homamantrāñjapennityaṃ kāle kāle samāhitaḥ /

svādhyāyaṃ cānvahaṃ kuryāt sāvitrīṃ saṃdhyayorjapet // KūrmP_2,28.28 //

dhyāyīta satataṃ devamekānte parameśvaram /

ekānnaṃ varjayennityaṃ kāmaṃ krodhaṃ parigraham // KūrmP_2,28.29 //

ekavāsā dvivāsā vā śikhī yajñopavītavān /

kamaṇḍalukaro vidvān tridaṇḍī yāti tatparam // KūrmP_2,28.30 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge 'ṣṭāviṃśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
evaṃ svāśramaniṣṭhānāṃ yatīnāṃ niyatātmanām /
bhaikṣeṇa vartanaṃ proktaṃ phalamūlairathāpi vā // KūrmP_2,29.1 //

ekakālaṃ cared bhaikṣaṃ na prasajyeta vistare /

bhaikṣe prasakto hi yatirviṣayeṣvapi sajjati // KūrmP_2,29.2 //

saptāgāraṃ cared bhaikṣamalābhāt tu punaścaret /

prakṣālya pātre bhuñjīyādadbhiḥ prakṣālayet tu tat // KūrmP_2,29.3 //

athavānyadupādāya pātre bhuñjīta nityaśaḥ /

bhuktvā tat saṃtyajet pātraṃ yātrāmātramalolupaḥ // KūrmP_2,29.4 //

vidhūme sannamusale vyaṅgāre bhuktavajjane /

vṛtte śarāvasaṃpāte bhikṣāṃ nityaṃ yatiścaret // KūrmP_2,29.5 //

godohamātraṃ tiṣṭheta kālaṃ bhikṣuradhomukhaḥ /

bhikṣetyuktvā sakṛt tūṣṇīmaśnīyād vāgyataḥ śuciḥ // KūrmP_2,29.6 //

prakṣālya pāṇipādau ca samācamya yathāvidhi /

āditye darśayitvānnaṃ bhuñjīta prāṅmukhottaraḥ // KūrmP_2,29.7 //

hutvā prāṇāhutīḥ pañca grāsānaṣṭau samāhitaḥ /

ācamya devaṃ brahmāṇaṃ dhyāyīta parameśvaram // KūrmP_2,29.8 //

alābuṃ dārupātraṃ ca mṛṇmayaṃ vaiṇavaṃ tataḥ /

catvāri yatipātrāṇi manurāha prajāpatiḥ // KūrmP_2,29.9 //

prāgrātre pararātre ca madhyarātre tathaiva ca /

saṃdhyāsvahni viśeṣeṇa cintayennityamīśvaram // KūrmP_2,29.10 //

kṛtvā hṛtpadmanilaye viśvākhyaṃ viśvasaṃbhavam /

ātmānaṃ sarvabhūtānāṃ parastāt tamasaḥ sthitam // KūrmP_2,29.11 //

sarvasyādhārabhūtānāmānandaṃ jyotiravyayam /

pradhānapuruṣātītamākāśaṃ dahanaṃ śivam // KūrmP_2,29.12 //

tadantaḥ sarvabhāvānāmīśvaraṃ brahmarūpiṇam /

dhyāyedanādimadvaitamānandādiguṇālayam // KūrmP_2,29.13 //

mahāntaṃ paramaṃ brahma puruṣaṃ satyamavyayam /

sitetarāruṇākāraṃ maheśaṃ viśvarūpiṇam // KūrmP_2,29.14 //

oṅkārānte 'tha cātmānaṃ saṃsthāpya paramātmani /

ākāśe devamīśānaṃ dhyāyītākāśamadhyagam // KūrmP_2,29.15 //

kāraṇaṃ sarvabhāvānāmānandaikasamāśrayam /

purāṇaṃ puruṣaṃ śaṃbhuṃ dhyāyan mucyeta bandhanāt // KūrmP_2,29.16 //

yadvā guhāyāṃ prakṛtau jagatsaṃmohanālaye /

vicintya paramaṃ vyoma sarvabhūtaikakāraṇam // KūrmP_2,29.17 //

jīvanaṃ sarvabhūtānāṃ yatra lokaḥ pralīyate /

ānandaṃ brahmaṇaḥ sūkṣmaṃ yat paśyanti mumukṣavaḥ // KūrmP_2,29.18 //

tanmadhye nihitaṃ brahma kevalaṃ jñānalakṣaṇam /

anantaṃ satyamīśānaṃ vicintyāsīta saṃyataḥ // KūrmP_2,29.19 //

guhyād guhyatamaṃ jñānaṃ yatīnāmetadīritam /

yo 'nutiṣṭhenmaheśena so 'śnute yogamaiśvaram // KūrmP_2,29.20 //

tasmād dhyānarato nityamātmavidyāparāyaṇaḥ /

jñānaṃ samabhyased brāhmaṃ yena mucyeta bandhanāt // KūrmP_2,29.21 //

matvā pṛthak svamātmānaṃ sarvasmādeva kevalam /

ānandamajaraṃ jñānaṃ dhyāyīta ca punaḥ param // KūrmP_2,29.22 //

yasmāt bhavanti bhūtāni yad gatvā neha jāyate /

sa tasmādīśvaro devaḥ parasmād yo 'dhitiṣṭhati // KūrmP_2,29.23 //

yadantare tad gaganaṃ śāśvataṃ śivamavyayam /

yadaṃśastatparo yastu sa devaḥ syānmaheśvaraḥ // KūrmP_2,29.24 //

vratāni yāni bhikṣūṇāṃ tathaivopavratāni ca /

ekaikātikrame teṣāṃ prāyaścittaṃ vidhīyate // KūrmP_2,29.25 //

upetya ca striyaṃ kāmāt prāyaścittaṃ samāhitaḥ /

prāṇāyāmasamāyuktaṃ kuryāt sāṃtapanaṃ śuciḥ // KūrmP_2,29.26 //

tataścareta niyamāt kṛcchraṃ saṃyatamānasaḥ /

punarāśramamāgamya cared bhiśruratandritaḥ // KūrmP_2,29.27 //

na dharmayuktamanṛtaṃ hinastīti manīṣiṇaḥ /

tathāpi ca na kartavyaṃ prasaṅgo hyeṣa dāruṇaḥ // KūrmP_2,29.28 //

ekarātropavāsaśca prāṇāyāmaśataṃ tathā /

uktvānṛtaṃ prakartavyaṃ yatinā dharmalipsunā // KūrmP_2,29.29 //

paramāpadgatenāpi na kāryaṃ steyamanyataḥ /
steyādabhyadhikaḥ kaścinnāstyadharma iti smṛtiḥ /
hiṃsā caiṣāparā diṣṭā yā cātmajñānanāśikā // KūrmP_2,29.30 //

yadetad draviṇaṃ nāma prāṇa hyete bahiśvarāḥ /

sa tasya harati prāṇān yo yasya harate dhanam // KūrmP_2,29.31 //

evaṃ kṛtvā sa duṣṭātmā bhinnavṛtto vratāccyutaḥ /

bhūyo nirvedamāpannaścareccāndrāyaṇavratam // KūrmP_2,29.32 //

vidhinā śāstradṛṣṭena saṃvatsaramiti śrutiḥ /

bhūyo nirvedamāpannaścared bhikṣuratandritaḥ // KūrmP_2,29.33 //

akasmādeva hiṃsāṃ tu yadi bhikṣuḥ samācaret /

kuryātkṛchrātikṛcchraṃ tu cāndrāyaṇamathāpi vā // KūrmP_2,29.34 //

skandedindriyadaurbalyāt striyaṃ dṛṣṭvā yatiryadi /
tena dhārayitavyā vai prāṇāyāmāstu ṣoḍaśa /
divāskande trirātraṃ syāt prāṇāyāmaśataṃ tathā // KūrmP_2,29.35 //

ekānne madhumāṃse ca navaśrāddhe tathaiva ca /

pratyakṣalavaṇe coktaṃ prājāpatyaṃ viśodhanam // KūrmP_2,29.36 //

dhyānaniṣṭhasya satataṃ naśyate sarvapātakam /

tasmānmaheśvaraṃ jñātvā tasya dhyānaparo bhavet // KūrmP_2,29.37 //

yad brahma paramaṃ jyotiḥ pratiṣṭhākṣaramadvayam /

yo 'ntarātra paraṃ brahma sa vijñeyo maheśvaraḥ // KūrmP_2,29.38 //

eṣa devo mahādevaḥ kevalaḥ paramaḥ śivaḥ /

tadevākṣaramadvaitaṃ tadādityāntaraṃ param // KūrmP_2,29.39 //

yasmānmahīyate devaḥ svadhāmni jñānasaṃjñite /

ātmayogāhvaye tattve mahādevastataḥ smṛtaḥ // KūrmP_2,29.40 //

nānyad devānmahādevād vyatiriktaṃ prapaśyati /

tamevātmānamanveti yaḥ sa yāti paraṃ padam // KūrmP_2,29.41 //

manyate ye svamātmānaṃ vibhinnaṃ parameśvarāt /

na te paśyanti taṃ devaṃ vṛthā teṣāṃ pariśramaḥ // KūrmP_2,29.42 //

ekameva paraṃ brahma vijñeyaṃ tattvamavyayam /

sa devastu mahādevo naitad vijñāya badhyate // KūrmP_2,29.43 //

tasmād yateta niyataṃ yatiḥ saṃyatamānasaḥ /

jñānayogarataḥ śānto mahādevaparāyaṇaḥ // KūrmP_2,29.44 //

eṣa vaḥ kathito vipro yatīnāmāśramaḥ śubhaḥ /

pitāmahena vibhunā munīnāṃ pūrvamīritam // KūrmP_2,29.45 //

nāputraśiṣyayogibhyo dadyādidamanuttamam /

jñānaṃ svayaṃbhuvā proktaṃ yatidharmāśrayaṃ śivam // KūrmP_2,29.46 //

iti yatiniyamānāmetaduktaṃ vidhānaṃ
paśupatiparitoṣe yad bhavedekahetuḥ /
na bhavati punareṣāmudbhavo vā vināśaḥ
praṇihitamanaso ye nityamevācaranti // KūrmP_2,29.47 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge ekonatriṃśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
ataḥ paraṃ pravalakṣyāmi prāyaścittavidhiṃ śubham /
hitāya sarvaviprāṇāṃ doṣāṇāmapanuttaye // KūrmP_2,30.1 //

akṛtvā vihitaṃ karma kṛtvā ninditameva ca /

doṣamāpnoti puruṣaḥ prāyaścittaṃ viśodhanam // KūrmP_2,30.2 //

prāyaścittamakṛtvā tu na tiṣṭhed brāhmaṇaḥ kvacit /

yad brūyurbrāhmaṇāḥ śāntā vidvāṃsastatsamācaret // KūrmP_2,30.3 //

vedārthavittamaḥ śānto dharmakāmo 'gnimān dvijaḥ /

sa eva syāt paro dharmo yameko 'pi vyavasyati // KūrmP_2,30.4 //

anāhitāgnayo viprāstrayo vedārthapāragāḥ /

yad brūyurdharmakāmāste tajjñeyaṃ dharmasādhanam // KūrmP_2,30.5 //

anekadharmaśāstrajñā ūhāpohaviśāradāḥ /

vedādhyayanasaṃpannāḥ saptaite parikīrtitāḥ // KūrmP_2,30.6 //

mīmāṃsājñānatattvajñā vedāntakuśalā dvijāḥ /

ekaviṃśatisaṃkhyātāḥ prayāścittaṃ vadanti vai // KūrmP_2,30.7 //

brahmahā madyapaḥ steno gurutalpaga eva ca /

mahāpātakinastvete yaścaitaiḥ saha saṃvaset // KūrmP_2,30.8 //

saṃvatsaraṃ tu patitaiḥ saṃsargaṃ kurute tu yaḥ /

yānaśayyāsanairnityaṃ jānan vai patito bhavet // KūrmP_2,30.9 //

yājanaṃ yonisaṃbandhaṃ tathaivādhyāpanaṃ dvijaḥ /

kṛtvā sadyaḥ patejjñānāt saha bhojanameva ca // KūrmP_2,30.10 //

avijñāyātha yo mohāt kuryādadhyāpanaṃ dvijaḥ /

saṃvatsareṇa patati sahādhyayanameva ca // KūrmP_2,30.11 //

brahmāhā dvādaśābdāni kuṭiṃ kṛtvā vane vaset /

bhaikṣamātmaviśuddhyarthaṃ kṛtvā śavaśirodhvajam // KūrmP_2,30.12 //

brāhmaṇāvasathān sarvān devāgārāṇi varjayet /

vinindan svayamātmānaṃ brāhmaṇaṃ taṃ ca saṃsmaran // KūrmP_2,30.13 //

asaṃkalpitayogyāni saptāgārāṇi saṃviśet /

vidhūme śanakairnityaṃ vyaṅgāre bhuktavajjane // KūrmP_2,30.14 //

ekakālaṃ cared bhaikṣaṃ doṣaṃ vikhyāpayan nṛṇām /

vanyamūlaphalairvāpi vartayed dhairyamākṣitaḥ // KūrmP_2,30.15 //

kapālapāṇiḥ khaṭvāṅgī brahmacaryaparāyaṇaḥ /

pūrṇe tu dvādaśe varṣe brahmahatyāṃ vyapohati // KūrmP_2,30.16 //

akāmataḥ kṛte pāpe prāyaścittamidaṃ śubham /

kāmato maraṇācchuddhirjñeyā nānyena kenacit // KūrmP_2,30.17 //

kuryādanaśanaṃ vātha bhṛgoḥ patanameva vā /

jvalantaṃ vā viśedagniṃ jalaṃ vā praviśet svayam // KūrmP_2,30.18 //

brāhmaṇārthe gavārthe vā samyak prāṇān parityajet /

brahmahatyāpanodārthamantarā vā mṛtasya tu // KūrmP_2,30.19 //

dīrghāmayānvitaṃ vipraṃ kṛtvānāmayameva tu /

dattvā cānnaṃ sa durbhikṣe brahmahatyāṃ vyapohati // KūrmP_2,30.20 //

aśvamedhāvabhṛthake snātvā vā śudhyate dvijaḥ /

sarvasvaṃ vā vedavide brāhmaṇāya pradāya tu // KūrmP_2,30.21 //

sarasvatyāstvaruṇayā saṃgame lokaviśrute /

śudhyet triṣavaṇasnānāt trirātropoṣito dvijaḥ // KūrmP_2,30.22 //

gatvā rāmeśvaraṃ puṇyaṃ snātvā caiva mahodadhau /

brahmacaryādibhiryukto dṛṣṭvā rudraṃ vimucyate // KūrmP_2,30.23 //

kapālamocanaṃ nāma tīrthaṃ devasya śūlinaḥ /

snātvābhyarcya pitṝn bhaktyā brahmahatyāṃ vyapohati // KūrmP_2,30.24 //

yatra devādidevena bharaveṇāmitaujasā /

kapālaṃ sthāpitaṃ pūrvaṃ brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ // KūrmP_2,30.25 //

samabhyarcya mahādevaṃ tatra bhairavarūpiṇam /

tarpapitvā pitṝn snātvā mucyate brahmahatyayā // KūrmP_2,30.26 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge triśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ
kathaṃ devena rudreṇa śaṅkareṇāmitaujasā /
kapālaṃ brahmaṇaḥ pūrvaṃ sthāpitaṃ dehajaṃ bhuvi // KūrmP_2,31.1 //

sūta uvāca
śṛṇudhvamṛṣayaḥ puṇyāṃ kathāṃ pāpapraṇāśanīm /
māhātmyaṃ devadevasya mahādevasya dhīmataḥ // KūrmP_2,31.2 //

purā pitāmahaṃ devaṃ meruśṛṅge maharṣayaḥ /

procuḥ praṇamya lokādiṃ kimekaṃ tattvamavyayam // KūrmP_2,31.3 //

sa māyayā maheśasya mohito lokasaṃbhavaḥ /

avijñāya paraṃ bhāvaṃ svātmānaṃ prāha dharṣiṇam // KūrmP_2,31.4 //

ahaṃ dhātā jagadyoniḥ svayaṃbhūreka īśvaraḥ /

anādimatparaṃ brahma māmabhyarcya vimucyate // KūrmP_2,31.5 //

ahaṃ hi sarvadevānāṃ pravartakanivartakaḥ /

na vidyate cābhyadhiko matto lokeṣu kaścana // KūrmP_2,31.6 //

tasyaivaṃ manyamānasya jajñe nārāyaṇāṃśajaḥ /

provāca prahasan vākyaṃ roṣatāmravilocanaḥ // KūrmP_2,31.7 //

kiṃ kāraṇamidaṃ brahman vartate tava sāṃpratam /

ajñānayogayuktasya na tvetaducitaṃ tava // KūrmP_2,31.8 //

ahaṃ dhātā hi lokānāṃ yajño nārāyaṇaḥ prabhuḥ /

na māmṛte 'sya jagato jīvanaṃ sarvadā kvacit // KūrmP_2,31.9 //

ahameva paraṃ jyotirahameva parā gatiḥ /

matpreritena bhavatā sṛṣṭaṃ bhuvanamaṇḍalam // KūrmP_2,31.10 //

evaṃ vivadatormohāt parasparajayaiṣiṇoḥ /

ājagmuryatra tau devau vedāścatvāra eva hi // KūrmP_2,31.11 //

anvīkṣya devaṃ brahmāṇaṃ yajñātmānaṃ ca saṃsthitam /

procuḥ saṃvignahṛdayā yāthātmyaṃ parameṣṭhinaḥ // KūrmP_2,31.12 //

ṛgveda uvāca
yasyāntaḥ sthāni bhūtāni yasmātsarvaṃ pravartate /
yadāhustatparaṃ tattvaṃ sa devaḥ syānmaheśvaraḥ // KūrmP_2,31.13 //

yajurveda uvāca
yo yajñairakhilairīśo yogena ca samarcyate /
yamāhurīśvaraṃ devaṃ sa devaḥ syāt pinākadhṛk // KūrmP_2,31.14 //

sāmaveda uvāca
yenedaṃ bhrāmyate cakraṃ yadākāśāntaraṃ śivam /
yogibhirvidyate tattvaṃ mahādevaḥ sa śaṅkaraḥ // KūrmP_2,31.15 //

atharvaveda uvāca
yaṃ prapaśyanti yogeśaṃ yatanto yatayaḥ param /
maheśaṃ puruṣaṃ rudraṃ sa devo bhagavān bhavaḥ // KūrmP_2,31.16 //

evaṃ sa bhagavān brahmā vedānāmīritaṃ śubham /

śrutvāha prahasan vākyaṃ viśvātmāpi vimohitaḥ // KūrmP_2,31.17 //

kathaṃ tatparamaṃ brahma sarvasaṅgavivarjitam /

ramate bhāryayā sārdhaṃ pramathaiścātigarvitaiḥ // KūrmP_2,31.18 //

itirite 'tha bhagavān praṇavātmā sanātanaḥ /

amūrto mūrtimān bhūtvā vacaḥ prāha pitāmaham // KūrmP_2,31.19 //

praṇava uvāca
na hyeṣa bhagavān patnyā svātmano vyatiriktayā /
kadācid ramate rudrastādṛśo hi maheśvaraḥ // KūrmP_2,31.20 //

ayaṃ sa bhagavānīśaḥ svayañjyotiḥ sanātanaḥ /

svānandabhūtā kathitā devī nāgantukā śivā // KūrmP_2,31.21 //

ityevamukte 'pi tadā yajñamūrterajasya ca /

nājñānamagamannāśamīśvarasyaiva māyayā // KūrmP_2,31.22 //

tadantare mahājyotirviriñco viśvabhāvanaḥ /

prāpaśyadadbhutaṃ divyaṃ pūrayan gaganāntaram // KūrmP_2,31.23 //

tanmadhyasaṃsthaṃ vimalaṃ maṇḍalaṃ tejasojjvalam /

vyomamadhyagataṃ divyaṃ prādurāsīd dvijottamāḥ // KūrmP_2,31.24 //

sa dṛṣṭvā vadanaṃ divyaṃ mūrdhni lokapitāmahaḥ /

tena tanmaṇjalaṃ ghoramālokayadaninditam // KūrmP_2,31.25 //

prajajvālātikopena brahmaṇaḥ pañcamaṃ śiraḥ /

kṣaṇādadṛśyata mahān puruṣo nīlalohitaḥ // KūrmP_2,31.26 //

triśūlapiṅgalo devo nāgayajñopavītavān /

taṃ prāha bhagavān brahmā śaṅkaraṃ nīlalohitam // KūrmP_2,31.27 //

jānāmi bhavataḥ pūrvaṃ lalāṭādeva śaṅkara /

prādurbhāvaṃ maheśān māmeva śaraṇaṃ vraja // KūrmP_2,31.28 //

śrutvā sagarvavacanaṃ padmayoneratheśvaraḥ /

prāhiṇot puruṣaṃ kālaṃ bhairavaṃ lokadāhakam // KūrmP_2,31.29 //

sa kṛtvā sumahad yuddhaṃ brahmaṇā kālabhairavaḥ /

cakarta tasya vadanaṃ viriñcasyātha pañcamam // KūrmP_2,31.30 //

nikṛttavadano devo brahmā devena śaṃbhunā /

mamāra ceśayogena jīvitaṃ prāpa viśvasṛk // KūrmP_2,31.31 //

athānupaśyad giriśaṃ maṇḍalāntarasaṃsthitam /

samāsīnaṃ mahādevyā mahādevaṃ sanātanam // KūrmP_2,31.32 //

bhujaṅgarājavalayaṃ candrāvayavabhūṣaṇam /

koṭisūryapratīkāśaṃ jaṭājūṭavirājitam // KūrmP_2,31.33 //

śārdūlacarmavasanaṃ divyamālāsamanvitam /

triśūlapāṇiṃ duṣprekṣyaṃ yoginaṃ bhūtibhūṣaṇam // KūrmP_2,31.34 //

yamantarā yoganiṣṭhāḥ prapaśyanti hṛdīśvaram /

tamādidevaṃ brahmāṇaṃ mahādevaṃ dadarśa ha // KūrmP_2,31.35 //

yasya sā paramā devī śaktirākāśasaṃsthitā /

so 'nantaiśvaryayogātmā maheśo dṛśyate kila // KūrmP_2,31.36 //

yasyāśeṣajagad bījaṃ vilayaṃ yāti mohanam /

sakṛtpraṇāmamātreṇa sa rudraḥ khalu dṛśyate // KūrmP_2,31.37 //

yo 'tha nācāraniratān svabhaktāneva kevalam /

vimocayati lokānāṃ nāyako dṛśyate kila // KūrmP_2,31.38 //

yasya vedavidaḥ śāntā nirdvandvā brahmacāriṇaḥ /

vidanti vimalaṃ rūpaṃ sa śaṃbhurdṛśyate kila // KūrmP_2,31.39 //

yasya brahmādayo devā ṛṣayo brahmavādinaḥ /

arcayanti sadā liṅgaṃ viśveśaḥ khalu dṛśyate // KūrmP_2,31.40 //

yasyāśeṣajagad bījaṃ vilayaṃ yāti mohanam /

sakṛtpraṇāmamātreṇa sa rudraḥ khalu dṛśyate // KūrmP_2,31.41 //

vidyāsahāyo bhagavān yasyāsau maṇḍalāntaram /

hiraṇyagarbhaputro 'sāvīśvaro dṛśyate kila // KūrmP_2,31.42 //

yasyāśeṣajagatsūtirvijñānatanurīśvarī /

na muñcati sadā pārśvaṃ śaṅkaro 'sāvadṛśyata // KūrmP_2,31.43 //

puṣpaṃ vā yadi vā patraṃ yatpādayugale jalam /

dattvā tarati saṃsāraṃ rudro 'sau dṛśyate kila // KūrmP_2,31.44 //

tatsannidhāne sakalaṃ niyacchati sanātanaḥ /

kālaḥ kila sa yogātmā kālakālo hi dṛśyate // KūrmP_2,31.45 //

jīvanaṃ sarvalokānāṃ trilokasyaiva bhūṣaṇam /

somaḥ sa dṛśyate devaḥ somo yasya vibhūṣaṇam // KūrmP_2,31.46 //

devyā saha sadā sākṣād yasya yogaḥ svabhāvataḥ /

gīyate paramā muktiḥ sa yogī dṛśyate kila // KūrmP_2,31.47 //

yogino yogatattvajñā viyogābhimukhāniśam /

yogaṃ dhyāyanti devyāsau sa yogī dṛśyate kila // KūrmP_2,31.48 //

so 'nuvīkṣya mahādevaṃ mahādevyā sanātanam /

varāsane samāsīnamavāpa paramāṃ smṛtim // KūrmP_2,31.49 //

labdhvā māheśvarīṃ divyāṃ saṃsmṛtiṃ bhagavānajaḥ /

toṣayāmāsa varadaṃ somaṃ somavibhūṣaṇam // KūrmP_2,31.50 //

brahmovāca
namo devāya mahate mahādevyai namo namaḥ /
namaḥ śivāya śāntāya śivāyai śāntaye namaḥ // KūrmP_2,31.51 //

oṃ namo brahmaṇe tubhyaṃ vidyāyai te namo namaḥ /

namo mūlaprakṛtaye maheśāya namo namaḥ // KūrmP_2,31.52 //

namo vijñānadehāya cintāyai te namo namaḥ /

namaste kālakālāya īśvarāyai namo namaḥ // KūrmP_2,31.53 //

namo namo 'stu rudrāya rudrāṇyai te namo namaḥ /

namo namaste kāmāya māyāyai ca namo namaḥ // KūrmP_2,31.54 //

niyantre sarvakāryāṇāṃ kṣobhikāyai namo namaḥ /

namo 'stu te prakṛtaye namo nārāyaṇāya ca // KūrmP_2,31.55 //

yogādāyai namastubhyaṃ yogināṃ gurave namaḥ /

namaḥ saṃsāranāśāya saṃsārotpattaye namaḥ // KūrmP_2,31.56 //

nityānandāya vibhave namo 'stvānandamūrtaye /

namaḥ kāryavihīnāya viśvaprakṛtaye namaḥ // KūrmP_2,31.57 //

oṅkāramūrtaye tubhyaṃ tadantaḥ saṃsthitāya ca /

namaste vyomasaṃsthāya vyomaśaktyai namo namaḥ // KūrmP_2,31.58 //

iti somāṣṭakeneśaṃ praṇanāma pitāmahaḥ /

papāta daṇḍavad bhūmau gṛṇan vai śatarudriyam // KūrmP_2,31.59 //

atha devo mahādevaḥ praṇatārtiharo haraḥ /

provācotthāpya hastābhyāṃ prato 'smi tava sāṃpratam // KūrmP_2,31.60 //

dattvāsau paramaṃ yogamaiśvaryamatulaṃ mahat /

provācāgre sthitaṃ devaṃ nīlalohitamīśvaram // KūrmP_2,31.61 //

eṣa brahmāsya jagataḥ saṃpūjyaḥ prathamaḥ sutaḥ /

ātmano rakṣaṇīyaste gururjyeṣṭhaḥ pitā tava // KūrmP_2,31.62 //

ayaṃ purāṇapuruṣo na hantavyastvayānagha /

svayogaiśvaryamāhātmyānmāmeva śaraṇaṃ gataḥ // KūrmP_2,31.63 //

ayaṃ ca yajño bhagavān sagarvo bhavatānagha /

śāsitavyo viriñcasya dhāraṇīyaṃ śirastvayā // KūrmP_2,31.64 //

brahmahatyāpanodārthaṃ vrataṃ lokāya darśayan /

carasva satataṃ bhikṣāṃ saṃsthāpaya suradvijān // KūrmP_2,31.65 //

ityetaduktvā vacanaṃ bhagavān parameśvaraḥ /

sthānaṃ svābhāvikaṃ divyaṃ yayau tatparamaṃ padam // KūrmP_2,31.66 //

tataḥ sa bhagavānīśaḥ kaparde nīlalohitaḥ /

grāhayāmāsa vadanaṃ brahmaṇaḥ kālabhairavam // KūrmP_2,31.67 //

cara tvaṃ pāpanāśārthaṃ vrataṃ lokahitāvaham /

kapālahasto bhagavān bhikṣāṃ gṛhṇātu sarvataḥ // KūrmP_2,31.68 //

uktvaivaṃ prāhiṇot kanyāṃ brahmahatyāmiti śrutām /

daṃṣṭrākarālavadanāṃ jvālāmālāvibhūṣaṇām // KūrmP_2,31.69 //

yāvad vārāṇasīṃ divyāṃ purīmeṣa gamiṣyati /

tāvat tvaṃ bhīṣaṇe kālamanugaccha trilocanam // KūrmP_2,31.70 //

evamābhāṣya kālāgniṃ prāha devo maheśvaraḥ /

aṭasva nikhilaṃ lokaṃ bhikṣārtho manniyogataḥ // KūrmP_2,31.71 //

yadā drakṣyasi deveśaṃ nārāyaṇamanāmayam /

tadāsau vakṣyati spaṣṭamupāyaṃ pāpaśodhanam // KūrmP_2,31.72 //

sa devadevatāvākyamākarṇya bhagavān haraḥ /

kapālapāṇirviśvātmā cacāra bhuvanatrayam // KūrmP_2,31.73 //

āsthāya vikṛtaṃ veṣaṃ dīpyamānaṃ svatejasā /

śrīmat pavitramatulaṃ jaṭājūṭavirājitam // KūrmP_2,31.74 //

koṭisūryapratīkāśaiḥ pramathaiścātigarvitaiḥ /

bhāti kālāgninayano mahādevaḥ samāvṛtaḥ // KūrmP_2,31.75 //

pītvā kadamṛtaṃ divyamānandaṃ parameṣṭhinaḥ /

līlāvilāsūbahulo lokānāgacchatīśvaraḥ // KūrmP_2,31.76 //

taṃ dṛṣṭvā kālavadanaṃ śaṅkaraṃ kālabhairavam /

rūpalāvaṇyasaṃpannaṃ nārīkulamagādanu // KūrmP_2,31.77 //

gāyanti vividhaṃ gītaṃ nṛtyanti purataḥ prabhoḥ /

sasmitaṃ prekṣya vadanaṃ cakrurbhrūbhaṅgameva ca // KūrmP_2,31.78 //

sa devadānavādīnāṃ deśānabhyetya śūladhṛk /

jagāma viṣṇorbhavanaṃ yatrāste madhusūdanaḥ // KūrmP_2,31.79 //

nirīkṣya divyabhavanaṃ śaṅkaro lokaśaṅkaraḥ /

sahaiva bhūtapravaraiḥ praveṣṭumupacakrame // KūrmP_2,31.80 //

avijñāya paraṃ bhāvaṃ divyaṃ tatpārameśvaram /

nyavārayat triśūlāṅkaṃ dvārapālo mahābalaḥ // KūrmP_2,31.81 //

śaṅkhacakragadāpāṇiḥ pītavāsā mahābhujaḥ /

viṣvaksena iti khyāto viṣṇoraṃśasamudbhavaḥ // KūrmP_2,31.82 //

athainaṃ śaṅkaragaṇo yuyudhe viṣṇusaṃbhavam /

bhīṣaṇo bhairavādeśāt kālavega iti śrutaḥ // KūrmP_2,31.83 //

vijitya taṃ kālavegaṃ krodhasaṃraktalocanaḥ /

rudrāyābhimukhaṃ raudraṃ cikṣepa ca sudarśanam // KūrmP_2,31.84 //

atha devo mahādevastripurāristriśūlabhṛt /

tamāpatantaṃ sāvajñamālokayadamitrajit // KūrmP_2,31.85 //

tadantare mahadbhūtaṃ yugāntadahanopamam /

śūlenorasi nirbhidya pātayāmāsa taṃ bhuvi // KūrmP_2,31.86 //

sa śūlābhihato 'tyarthaṃ tyaktvā svaṃ paramaṃ balam /

tatyāja jīvitaṃ dṛṣṭvā mṛtyuṃ vyādhihatā iva // KūrmP_2,31.87 //

nihatya viṣṇupuruṣaṃ sārdhaṃ pramathapuṅgavaiḥ /

viveśa cāntaragṛhaṃ samādāya kalevaram // KūrmP_2,31.88 //

nirīkṣya jagato hetumīśvaraṃ bhagavān hariḥ /

śiro lalāṭāt saṃbhidya raktadhārāmapātayat // KūrmP_2,31.89 //

gṛhāṇa bhagavan bhikṣāṃ madīyāmamitadyute /

na vidyate 'nābhyuditā tava tripuramardana // KūrmP_2,31.90 //

na saṃpūrṇaṃ kapālaṃ tad brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ /

divyaṃ varṣasahasraṃ tu sā ca dhārā pravāhitā // KūrmP_2,31.91 //

athābravīt kālarudraṃ harirnārāyaṇaḥ prabhuḥ /

saṃstūya vaidikairmantrairbahumānapuraḥ saram // KūrmP_2,31.92 //

kimarthametad vadanaṃ brahmaṇo bhavatā dhṛtam /

provāca vṛttamakhilaṃ bhagavān parameśvaraḥ // KūrmP_2,31.93 //

samāhūya hṛṣīkeśo brahmahatyāmathācyutaḥ /

prārthayāmāsa deveśo vimuñceti triśūlinam // KūrmP_2,31.94 //

na tatyājātha sā pārśvaṃ vyāhṛtāpi murāriṇā /

ciraṃ dhyātvā jagadyoniḥ śaṅkaraṃ prāha sarvavit // KūrmP_2,31.95 //

vrajasva bhagavan divyāṃ purīṃ vārāṇasīṃ śubhām /

yatrākhilajagaddoṣaṃ kṣipraṃ nāśayatāśvaraḥ // KūrmP_2,31.96 //

tataḥ śarvāṇi guhyāni tīrthānyāyatanāni ca /

jagāma līlayā devo lokānāṃ hitakāmyayā // KūrmP_2,31.97 //

saṃstūyamānaḥ pramathairmahāyogairitastataḥ /

nṛtyamāno mahāyogī hastanyastakalevaraḥ // KūrmP_2,31.98 //

tamabhyadhāvad bhagavān harirnārāyaṇaḥ svayam /

athāsthāyāparaṃ rūpaṃ nṛtyadarśanalālasaḥ // KūrmP_2,31.99 //

nirīkṣamāṇo novindaṃ vṛṣendrāṅkitaśāsanaḥ /

sasmito 'nantayogātmā nṛtyati sma punaḥ punaḥ // KūrmP_2,31.100 //

atha sānucaro rudraḥ saharirdharmavāhanaḥ /

bheje mahādevapurīṃ vārāṇasīmiti śrutām // KūrmP_2,31.101 //

praviṣṭamātre deveśe brahmahatyā kapardini /

hā hetyuktvā sanādaṃ sā pātālaṃ prāpa duḥ khitā // KūrmP_2,31.102 //

praviśya paramaṃ sthānaṃ kapālaṃ brahmaṇo haraḥ /

gaṇānāmagrato devaḥ sthāpayāmāsa śaṅkaraḥ // KūrmP_2,31.103 //

sthāpayitvā mahādevo dadau tacca kalevaram /

uktvā sajīvamastvīśo viṣṇave sa ghṛṇānidhiḥ // KūrmP_2,31.104 //

ye smaranti mamājastraṃ kāpālaṃ veṣamuttamam /

teṣāṃ vinaśyati kṣipramihāmutra ca pātakam // KūrmP_2,31.105 //

āgamya tīrthapravare snānaṃ kṛtvā vidhānataḥ /

tarpayitvā pitṝn devān mucyate brahmahatyayā // KūrmP_2,31.106 //

aśāśvataṃ jagajjñātvā ye 'smin sthāne vasanti vai /

dehānte tat paraṃ jñānaṃ dadāmi paramaṃ padam // KūrmP_2,31.107 //

itīdamuktvā bhagavān samāliṅgya janārdanam /

sahaiva pramatheśānaiḥ kṣaṇādantaradhīyata // KūrmP_2,31.108 //

sa labdhvā bhagavān kṛṣṇo viṣvaksenaṃ triśūlinaḥ /

svaṃ deśamagat tūrṇaṃ gṛhītvāṃ paramaṃ vapuḥ // KūrmP_2,31.109 //

etad vaḥ kathitaṃ puṇyaṃ mahāpātakanāśanam /

kapālamocanaṃ tīrthaṃ sthāṇoḥ priyakaraṃ śubham // KūrmP_2,31.110 //

ya imaṃ paṭhate 'dhyāyaṃ brāhmaṇānāṃ samīpataḥ /

vācikairmānasaiḥ pāpaiḥ kāyikaiśca vimucyate // KūrmP_2,31.111 //

iti śrīkūrmapārāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge ekatriśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
surāpastu surāṃ taptāmagnivarṇāṃ svayaṃ pibet /
tayā sa kāye nirdagdhe mucyate tu dvijottamaḥ // KūrmP_2,32.1 //

gomūtramagnivarṇaṃ vā gośakṛdrasameva vā /

payo ghṛtaṃ jalaṃ vātha mucyate pātakāt tataḥ // KūrmP_2,32.2 //

jalārdravāsāḥ prayato dhyātvā nārāyaṇaṃ harim /

brahmahatyāvrataṃ cātha caret tatpāpaśāntaye // KūrmP_2,32.3 //

suvarṇasteyakṛd vipro rājānamabhigamya tu /

svakarma khyāpayan brūyānmāṃ bhavānanuśāstviti // KūrmP_2,32.4 //

gṛhītvā musalaṃ rājā sakṛd hanyāt tataḥ svayam /

vadhe tu śuddhyate steno brāhmaṇastapasaiva vā // KūrmP_2,32.5 //

skandhenādāya musalaṃ lakuṭaṃ vāpi khādiram /

śaktiṃ cobhayatastīkṣṇāmāyasaṃ daṇḍameva vā // KūrmP_2,32.6 //

rājā tena ca gantavyo muktakeśena dhāvatā /

ācakṣāṇena tatpāpamevaṅkarmāsmi śādhi mām // KūrmP_2,32.7 //

śāsanād vā vimokṣād vā stenaḥ steyād vimucyate /

aśāsitvā tu taṃ rājāstenasyāpnoti kilbiṣam // KūrmP_2,32.8 //

tapasāpanunutsustu suvarṇasteyajaṃ malam /

cīravāsā dvijo 'raṇye cared brahmahaṇo vratam // KūrmP_2,32.9 //

snātvāśvamedhāvabhṛthe pūtaḥ syādathavā dvijaḥ /

pradadyād vātha viprebhyaḥ svātmatulyaṃ hiraṇyakam // KūrmP_2,32.10 //

cared vā vatsaraṃ kṛcchraṃ brahmacaryaparāyaṇaḥ /

brāhmaṇaḥ svarṇahārī tu tatpāpasyāpanuttaye // KūrmP_2,32.11 //

gurorbhāryāṃ samāruhya brāhmaṇaḥ kāmamohitaḥ /

avagūhet striyaṃ taptāṃ dīptāṃ kārṣṇāyasīṃ kṛtām // KūrmP_2,32.12 //

svayaṃ vā śiśnavṛṣaṇāvutkṛtyādhāya cāñcalau /

ātiṣṭhed dakṣiṇāmāśāmānipātādajihmagaḥ // KūrmP_2,32.13 //

gurvarthaṃ vā hataḥ śuddhyeccared vā brahmahā vratam /
śākhāṃ vā kaṇṭakopetāṃ pariṣvajyātha vatsaram /
adhaḥ śayīta niyato mucyate gurutalpagaḥ // KūrmP_2,32.14 //

kṛcchraṃ vābdaṃ cared vipraścīravāsāḥ samāhitaḥ /

aśvamedhāvabhṛthake snātvā vā śuddhyate naraḥ // KūrmP_2,32.15 //

kāle 'ṣṭame vā bhuñjāno brahmacārī sadāvratī /

sthānāsanābhyāṃ viharaṃstrirahno 'bhyupayannapaḥ // KūrmP_2,32.16 //

adhaḥ śāyī tribhirvarṣaistad vyapohati pātakam /

cāndrāyaṇāni vā kuryāt pañca catvāri vā punaḥ // KūrmP_2,32.17 //

patitaiḥ saṃprayuktānāmatha vakṣyāmi niṣkṛtim /
patitena tu saṃsargaṃ yo yena kurute dvijaḥ /
sa tatpāpāpanodārthaṃ tasyaiva vratamācaret // KūrmP_2,32.18 //

taptakṛcchraṃ cared vātha saṃvatsaramatandritaḥ /

ṣāṇmāsike tu saṃsarge prāyaścittārdhamarhati // KūrmP_2,32.19 //

ebhirvratairapohanti mahāpātakino malam /

puṇyatīrthābhigamanāt pṛthivyāṃ vātha niṣkṛtiḥ // KūrmP_2,32.20 //

brahmahatyā surāpānaṃ steyaṃ gurvaṅganāgamaḥ /

kṛtvā taiścāpi saṃsargaṃ brāhmaṇaḥ kāmakārataḥ // KūrmP_2,32.21 //

kuryādanaśanaṃ vipraḥ puṇyatīrthe samāhitaḥ /

jvalantaṃ vā viśedagniṃ dhyātvā devaṃ kapardinam // KūrmP_2,32.22 //

na hyanyā niṣkṛtirdṛṣṭā munibhirdharmavādibhiḥ /

tasmāt puṇyeṣu tīrtheṣu dahed vāpi svadehakam // KūrmP_2,32.23 //

gatvā duhitaraṃ vipraḥ svasāraṃ vā snuṣāmapi /

praviśejjvalanaṃ dīptaṃ matipūrvamiti sthitiḥ // KūrmP_2,32.24 //

mātṛṣvasāṃ mātulānīṃ tathaiva ca pitṛṣvasām /

bhāgineyīṃ samāruhya kuryāt kṛcchrātikṛcchrakau // KūrmP_2,32.25 //

cāndrāyaṇaṃ ca kurvota tasya pāpasya śāntaye /

dhyāyan devaṃ jagadyonimanādinidhanaṃ param // KūrmP_2,32.26 //

bhrātṛbhāryāṃ samāruhya kuryāt tatpāpaśāntaye /

cāndrāyaṇāni catvāri pañca vā susamāhitaḥ // KūrmP_2,32.27 //

paitṛṣvastreyīṃ gatvā tu svastreyāṃ mātureva ca /

mātulasya sutāṃ vāpi gatvā cāndrāyaṇaṃ caret // KūrmP_2,32.28 //

sakhibhāryāṃ samāruhya gatvā śyālīṃ tathaiva ca /

ahorātroṣito bhūtvā taptakṛcchraṃ samācaret // KūrmP_2,32.29 //

udakyāgamane viprastrirātreṇa viśudhyati /
cāṇḍālīgamane caiva taptakṛcchratrayaṃ viduḥ /
saha sāṃtapanenāsya nānyathā niṣkṛtiḥ smṛtā // KūrmP_2,32.30 //

mātṛgotrāṃ samāsādya samānapravarāṃ tathā /

cādrāyaṇena śudhyeta prayatātmā samāhitaḥ // KūrmP_2,32.31 //

brāhmaṇo brāhmaṇīṃ gatvā gṛcchramekaṃ samācaret /

kanyakāṃ dūṣayitvā tu careccāndrāyaṇavratam // KūrmP_2,32.32 //

amānuṣīṣu puruṣa udakyāyāmayoniṣu /

retaḥ siktvā jale caiva kṛcchraṃ sāntapanaṃ caret // KūrmP_2,32.33 //

bandhakīgamane viprastrirātreṇa viśuddhyati /

gavi bhathunamāsevya careccāndrāyaṇavratam // KūrmP_2,32.34 //

ajāvī maithunaṃ kṛtvā prājāpatyaṃ cared dvijaḥ /

patitāṃ ca striyaṃ gatvā tribhiḥ kṛcchrai rviśuddhyati // KūrmP_2,32.35 //

pulkasīgamane caiva kracchraṃ cāndrāyaṇaṃ caret /
naṭīṃ śailūṣakīṃ caiva rajakīṃ veṇujīvinīm /
gatvā cāndrāyaṇaṃ kuryāt tathā carmopajīvinīm // KūrmP_2,32.36 //

brahāmacārī striyaṃ gacchet kathañcitkāmamohitaḥ /

saptagāraṃ cared bhaikṣaṃ vasitvā gardabhājinam // KūrmP_2,32.37 //

upaspṛśet triṣavaṇaṃ svapāpaṃ parikīrtayan /

saṃvatsareṇa caikena tasmāt pāpāt pramucyate // KūrmP_2,32.38 //

brahmahatyāvrataṃ vāpi ṣaṇmāsānācared yamī /

mucyate hyavakīrṇo tu brāhmaṇānumate sthitaḥ // KūrmP_2,32.39 //

saptarātramakṛtvā tu bhaikṣacaryāgnipūjanam /

retasaśca samutsarge prāyaścittaṃ samācaret // KūrmP_2,32.40 //

oṅkārapūrvikābhistu mahāvyāhṛtibhiḥ sadā /

saṃvatsaraṃ tu bhuñjāno naktaṃ bhikṣāśanaḥ śuciḥ // KūrmP_2,32.41 //

sāvitrīṃ ca japeccaiva nityaṃ krodhavivarjitaḥ /

nadītīreṣu tīrtheṣu tasmāt pāpād vimucyate // KūrmP_2,32.42 //

hatvā tu kṣatriyaṃ vipraḥ kuryād brahmahaṇo vratam /

akāmato vai ṣaṇmāsān dadyān pañcaśataṃ gavām // KūrmP_2,32.43 //

abdaṃ careta niyato vanavāsī samāhitaḥ /

prājāpatyaṃ sāntapanaṃ taptakṛcchraṃ tu vā svayam // KūrmP_2,32.44 //

pramāpyākāmato vaiśyaṃ kuryāt saṃvatsaradvayam /
gosahasraṃ sapādaṃ ca dadyād brahmahaṇo vratam /
kṛcchrātikṛcchrau vā kuryāccāndrāyaṇamathāvi vā // KūrmP_2,32.45 //

saṃvatsaraṃ vrataṃ kuryācchūdraṃ hatvā pramādataḥ /

gosahasrārdhapādaṃ ca dadyāt tatpāpaśāntaye // KūrmP_2,32.46 //

aṣṭau varṣāṇi ṣaṭ trīṇi kuryād brahmahaṇo vratam /

hatvā tu kṣatriyaṃ vaiśyaṃ śūdraṃ caiva yathākramam // KūrmP_2,32.47 //

nihatya brāhmaṇīṃ viprastvaṣṭavarṣaṃ vrataṃ caret /
rājanyāṃ varṣaṣaṭkaṃ tu vaiśyāṃ saṃvatsaratrayam /
vatsareṇa viśuddhyeta śūdrāṃ hatvā dvijottamaḥ // KūrmP_2,32.48 //

vaiśyāṃ hatvā pramādena kiñcid dadyād dvijātaye /
antyajānāṃ vadhe caiva kuryāccāndrāyaṇaṃ vratam /
parākeṇāthavā śuddhirityāha bhagavānajaḥ // KūrmP_2,32.49 //

maṇḍūkaṃ nakulaṃ kākaṃ dandaśūkaṃ ca mūṣikam /

śvānaṃ hatvā dvijaḥ kuryāt ṣoḍaśāṃśaṃ vrataṃ tataḥ // KūrmP_2,32.50 //

payaḥ pibet trirātraṃ tu śvānaṃ hatvā suyantritaḥ /
mārjāraṃ vātha nakulaṃ yojanaṃ vādhvano vrajet /
kṛcchraṃ dvādaśarātraṃ tu kuryādaśvavadhe dvijaḥ // KūrmP_2,32.51 //

abhrīṃ kārṣṇāyasīṃ dadyāt sarpaṃ hatvā dvijottamaḥ /

palālabhāraṃ ṣaṇḍaṃ ca saisakaṃ caikamāṣakam // KūrmP_2,32.52 //

dhṛtakumbhaṃ varāhaṃ ca tiladroṇaṃ ca tittirim /

śukaṃ dvihāyanaṃ vatsaṃ krauñcaṃ hatvā trihāyanam // KūrmP_2,32.53 //

hatvā haṃsaṃ balākāṃ ca bakaṃ barhiṇameva ca /

vānaraṃ śyenabhāsau ca sparśayed brāhmaṇāya gām // KūrmP_2,32.54 //

kravyādāṃstu mṛgān hatvā dhenuṃ dadyāt payasvinīm /

akravyādān vatsatarīmuṣṭraṃ hatvā tu kṛṣṇalam // KūrmP_2,32.55 //

kiñcideva tu viprāya dadyādasthimatāṃ vadhe /

anasthnāṃ caiva hiṃsāyāṃ prāṇāyāmena śudhyati // KūrmP_2,32.56 //

phaladānāṃ tu vṛkṣāṇāṃ chedane japyamṛkśatam /

gulmavallīlatānāṃ tu puṣpitānāṃ ca vīrudhām // KūrmP_2,32.57 //

anyeṣāṃ caiva vṛkṣāṇāṃ sarasānāṃ ca sarvaśaḥ /

phalapuṣpodbhavānāṃ ca ghṛtaprāśo viśodhanam // KūrmP_2,32.58 //

hastināṃ ca vadhe dṛṣṭaṃ taptakṛcchraṃ viśodhanam /
cāndrāyaṇaṃ parākaṃ vā gāṃ hatvā tu pramādataḥ /
matipūrvaṃ vadhe cāsyāḥ prāyaścittaṃ na vidyate // KūrmP_2,32.59 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge dvātriśo 'dhyāyaḥ

vyāsa uvāca
manuṣyāṇāṃ tu haraṇaṃ kṛtvā strīṇāṃ gṛhasya ca /
vāpīkūpajalānāṃ ca śudhyeccāndrāyaṇena tu // KūrmP_2,33.1 //

dravyāṇāmalpasārāṇāṃ steyaṃ kṛtvānyaveśmataḥ /

caret sāṃtapanaṃ kṛcchraṃ tanniryātyātmaśuddhaye // KūrmP_2,33.2 //

dhānyānnadhanacauryaṃ tu kṛtvā kāmād dvijottamaḥ /

svajātīyagṛhādeva kṛcchrārdhena viśuddhyati // KūrmP_2,33.3 //

bhakṣabhojyāpaharaṇe yānaśayyāsanasya ca /

puṣpamūlaphalānāṃ ca pañcagavyaṃ viśodhanam // KūrmP_2,33.4 //

tṛṇakāṣṭhadrumāṇāṃ ca śuṣkānnasya guḍasya ca /

cailacarmāmiṣāṇāṃ ca trirātraṃ syādabhojanam // KūrmP_2,33.5 //

maṇimuktāpravālānāṃ tāmrasya rajatasya ca /

ayaḥ kāṃsyopalānāṃ ca dvādaśāhaṃ kaṇāśanam // KūrmP_2,33.6 //

kārpāsakīṭajorṇānāṃ dviśaphaikaśaphasya ca /

pakṣigandhauṣadhīnāṃ ca rajvāścaiva tryahaṃ payaḥ // KūrmP_2,33.7 //

naramāṃsāśanaṃ kṛtvā cāndrāyaṇamathācaret /
kākaṃ caiva tathā śvānaṃ jagdhvā hastinameva ca /
varāhaṃ kukkuṭaṃ cātha taptakṛcchreṇa śudhyati // KūrmP_2,33.8 //

kravyādānāṃ ca māṃsāni purīṣaṃ mūtrameva ca /
gogomāyukapīnāṃ ca tadeva vratamācaret /
upoṣya dvādaśāhaṃ tu kūṣmāṇḍairjuhuyād ghṛtam // KūrmP_2,33.9 //

nakulolūkamārjāraṃ jagdhvā sāṃtapanaṃ caret /
śvāpadoṣṭrakharāñjagdhvā taptakṛcchreṇa śuddhyati /
vratavaccaiva saṃskāraṃ pūrveṇa vidhinaiva tu // KūrmP_2,33.10 //

bakaṃ caiva balākaṃ ca haṃsaṃ kāraṇḍavaṃ tathā /

cakravākaṃ plavaṃ jagghvā dvādaśāhamabhojanam // KūrmP_2,33.11 //

kapotaṃ ṭiṭṭibhaṃ caiva śukaṃ sārasameva ca /

ulūkaṃ jālapādaṃ ca jagdhvāpyetad vrataṃ caret // KūrmP_2,33.12 //

śiśumāraṃ tathā cāṣaṃ matsyamāṃsaṃ tathaiva ca /

jagdhvā caiva kaṭāhārametadeva cared vratam // KūrmP_2,33.13 //

kokilaṃ caiva matsyāṃśca maṇḍukaṃ bhujagaṃ tathā /

gomūtrayāvakāhāro māsenaikena śuddhyati // KūrmP_2,33.14 //

jalecarāṃśca jalajān prattudānnakhaviṣkirān /

raktapādāṃstathā jagdhvā saptāhaṃ caitadācaret // KūrmP_2,33.15 //

śuno māṃsaṃ śuṣkamāṃsamātmārthaṃ ca tathā kṛtam /

bhuktvā māsaṃ caredetat tatpāpasyāpanuttaye // KūrmP_2,33.16 //

vārtākaṃ bhustṛṇaṃ śigruṃ khukhuṇḍaṃ karakaṃ tathā /

prājāpatyaṃ carejjagdhvā śaṅkhaṃ kumbhīkameva ca // KūrmP_2,33.17 //

palāṇḍuṃ laśunaṃ caiva bhuktvā cāndrāyaṇaṃ caret /

nālikāṃ taṇḍulīyaṃ ca prājāpatyena śuddhyati // KūrmP_2,33.18 //

aśmāntakaṃ tathā potaṃ taptakṛcchreṇa śuddhyati /

prājāpatyena śuddhiḥ syāt kakkubhāṇḍasya bhakṣaṇe // KūrmP_2,33.19 //

alābuṃ kiṃśukaṃ caiva bhuktvā caitad vrataṃ caret /

udumbaraṃ ca kāmena taptakṛcchreṇa śuddhyati // KūrmP_2,33.20 //

vṛthā kṛsarasaṃyāvaṃ pāyasāpūpasaṃkulam /

bhuktvā caivaṃ vidhaṃ tvannaṃ trirātreṇa viśuddhyati // KūrmP_2,33.21 //

pītvā kṣīrāṇyapeyāni brahmacārī samāhitaḥ /

gomūtrayāvakāhāro māsenaikena śuddhyati // KūrmP_2,33.22 //

anirdaśāhaṃ gokṣīraṃ māhiṣaṃ cājameva ca /

saṃdhinyāśca vivatsāyāḥ piban kṣīramidaṃ caret // KūrmP_2,33.23 //

eteṣāṃ ca vikārāṇi pītvā mohena mānavaḥ /

gomūtrayāvakāhāraḥ saptarātreṇa śuddhyati // KūrmP_2,33.24 //

bhuktvā caiva navaśrāddhe mṛtake sūtake tathā /

cāndrāyaṇena śuddhyeta brāhmaṇastu samāhitaḥ // KūrmP_2,33.25 //

yasyāgnau hūyate nityaṃ na yasyāgraṃ na dīyate /

cāndrāyaṇaṃ caret samyak tasyānnaprāśane dvijaḥ // KūrmP_2,33.26 //

abhojyānāṃ tu sarveṣāṃ bhuktvā cānnamupaskṛtam /

antāvasāyināṃ caiva taptakṛcchreṇa śuddhyati // KūrmP_2,33.27 //

cāṇḍālānnaṃ dvijo bhuktvā samyak cāndrāyaṇaṃ caret /

buddhipūrvaṃ tu kṛcchrābdaṃ punaḥ saṃskārameva ca // KūrmP_2,33.28 //

asurāmadyapānena kuryāccāndrāyaṇavratam /

abhojyānnaṃ tu bhuktvā ca prājāpatyena śuddhyati // KūrmP_2,33.29 //

viṇmūtrapāśanaṃ kṛtvā retasaścaitadācaret /

anādiṣṭeṣu caikāhaṃ sarvatra tu yathārthataḥ // KūrmP_2,33.30 //

viḍvarāhakharoṣṭrāṇāṃ gomāyoḥ kapikākayoḥ /

prāśya mūtrapurīṣāṇi dvijaścāndrāyaṇaṃ caret // KūrmP_2,33.31 //

ajñānāt prāśya viṇmūtraṃ surāsaṃspṛṣṭameva ca /

punaḥ saṃskāramarhanti trayo varṇā dvijātayaḥ // KūrmP_2,33.32 //

kravyādāṃ pakṣiṇāṃ caiva prāśya mūtrapurīṣakam /
mahāsāṃtapanaṃ mohāt tathā kuryād dvijottamaḥ /
bhāsamaṇḍūkakurare viṣkire kṛcchramācaret // KūrmP_2,33.33 //

prājāpatyena śuddhyeta brāhāmaṇocchiṣṭabhojane /
kṣatriye taptakṛcchraṃ syād vaiśye caivātikṛcchrakam /
śūdrocchiṣṭaṃ dvijo bhuktvā kuryāccāndrāyaṇavratam // KūrmP_2,33.34 //

surābhāṇḍodare vāri pītvā cāndrāyaṇaṃ caret /
śunocchiṣṭaṃ dvijo bhuktvā trirātreṇa viśuddhyati /
gomūtrayāvakāhāraḥ pītaśeṣaṃ ca rāgavān // KūrmP_2,33.35 //

apo mūtrapurīṣādyairdūṣitāḥ prāśayed yadā /

tadā sāṃtapanaṃ proktaṃ vrataṃ pāpaviśodhanam // KūrmP_2,33.36 //

cāṇḍālakūpabhāṇḍeṣu yadi jñānāt pibejjalam /

caret sāṃtapanaṃ kṛcchraṃ brāhmaṇaḥ pāpaśodhanam // KūrmP_2,33.37 //

cāṇḍālena tu saṃspṛṣṭaṃ pītvā vāri dvijottamaḥ /

trirātreṇa viśuddhyeta pañcagavyena caiva hi // KūrmP_2,33.38 //

mahāpātakisaṃsparśe bhuṅkte 'snātvā dvijo yadi /

buddhipūrvaṃ tu mūḍhātmā taptakṛcchraṃ samācaret // KūrmP_2,33.39 //

spṛṣṭvā mahāpātakinaṃ cāṇḍālaṃ vā rajasvalām /

pramādād bhojanaṃ kṛtvā trirātreṇa viśuddhyati // KūrmP_2,33.40 //

snānārhe yadi bhuñjīta ahorātreṇa śuddhyati /

buddhipūrvaṃ tu kṛcchreṇa bhagavānāha padmajaḥ // KūrmP_2,33.41 //

śuṣkaparyuṣitādīni gavādipratidūṣitam /

bhuktvopavāsaṃ kurvota kṛcchrapādamathāpi vā // KūrmP_2,33.42 //

saṃvatsarānte kṛcchraṃ tu cared vipraḥ punaḥ punaḥ /

ajñātabhuktaśuddhyarthaṃ jñātasya tu viśeṣataḥ // KūrmP_2,33.43 //

vrātyānāṃ yajanaṃ kṛtvā pareṣāmantyakarma ca /

abhicāramahīnaṃ ca tribhiḥ kṛcchrairviśuddhyati // KūrmP_2,33.44 //

brāhmaṇādihatānāṃ tu kṛtvā dāhādikāḥ kriyāḥ /

gomūtrayāvakāhāraḥ prājāpatyena śuddhyati // KūrmP_2,33.45 //

tailābhyakto 'thavā kuryād yadi mūtrapurīṣake /

ahorātreṇa śuddhyeta śmaśrukarma ca maithunam // KūrmP_2,33.46 //

ekāhena vivāhāgniṃ parihārya dvijottamaḥ /

trirātreṇa viśaddhyeta trirātrāt ṣaḍahaṃ punaḥ // KūrmP_2,33.47 //

daśāhaṃ dvādaśāhaṃ vā parihārya pramādataḥ /

kṛcchraṃ cāndrāyaṇaṃ kuryāt tatpāpasyāpanuttaye // KūrmP_2,33.48 //

patitād dravyamādāya tadutsargeṇa śuddhyati /

caret sāṃtapanaṃ kṛcchramityāha bhagavān prabhuḥ // KūrmP_2,33.49 //

anāśakanivṛttāstu pravrajyāvasitāstathā /

careyustrīṇi kṛcchrāṇi trīṇi cāndrāyaṇāni ca // KūrmP_2,33.50 //

punaśca jātakarmādisaṃkāraiḥ saṃskṛtā dvijāḥ /

śuddhyeyustad vrataṃ samyak careyurdharmavardhanāḥ // KūrmP_2,33.51 //

anupāsitasaṃdhyastu tadaharyāpako vaset /

anaśnan saṃyatamanā rātrau ced rātrimeva hi // KūrmP_2,33.52 //

akṛtvā samidādhānaṃ śuciḥ snātvā samāhitaḥ /

gāyatryaṣṭasahasrasya japyaṃ kuryād viśuddhaye // KūrmP_2,33.53 //

upāsīta na cet saṃdhyāṃ gṛhastho 'pi pramādataḥ /

snātvā viśuddhyate sadyaḥ pariśrāntastu saṃyamāt // KūrmP_2,33.54 //

vedoditāni nityāni karmāṇi ca vilopya tu /

snātakavratalopaṃ tu kṛtvā copavased dinam // KūrmP_2,33.55 //

saṃvatsaraṃ caret kṛcchramagnyutsādī dvijottamaḥ /

cāndrāyaṇaṃ cared vrātyo gopradānena śuddhyati // KūrmP_2,33.56 //

nāstikyaṃ yadi kurvota prājāpatyaṃ cared dvijaḥ /

devadrohaṃ gurudrohaṃ taptakṛcchreṇa śuddhyati // KūrmP_2,33.57 //

uṣṭrayānaṃ samāruhya kharayānaṃ ca kāmataḥ /

trirātreṇa viśuddhyet tu nagno vā praviśejjalam // KūrmP_2,33.58 //

ṣaṣṭhānnakālatāmāsaṃ saṃhitājapa eva ca /

homāśca śākalā nityamapāṅktānāṃ viśodhanam // KūrmP_2,33.59 //

nīlaṃ raktaṃ vasitvā ca brāhmaṇo vastrameva hi /

ahorātroṣitaḥ snātaḥ pañcagavyena śuddhyati // KūrmP_2,33.60 //

vedadharmapurāṇānāṃ caṇḍālasya tu bhāṣaṇe /

cāndrāyaṇena śuddhiḥ syānna hyanyā tasya niṣkṛtiḥ // KūrmP_2,33.61 //

udbandhanādinihataṃ saṃspṛśya brāhmaṇaḥ kvacit /

cāndrāyaṇena śuddhiḥ syāt prājāpatyena vā punaḥ // KūrmP_2,33.62 //

ucchiṣṭo yadyanācāntaścāṇḍālādīn spṛśed dvijaḥ /

pramādād vai japet snātvā gāyatryaṣṭasahasrakam // KūrmP_2,33.63 //

drupadānāṃ śataṃ vāpi brahmacārī samāhitaḥ /

trirātropoṣitaḥ samyak pañcagavyena śuddhyati // KūrmP_2,33.64 //

caṇḍālapatitādīṃstu kāmād yaḥ saṃspṛśed dvijaḥ /

ucchiṣṭastatra kurvota prājāpatyaṃ viśuddhaye // KūrmP_2,33.65 //

cāṇḍālasūtakaśavāṃstathā nārīṃ rajasvalām /

spṛṣṭvā snāyād viśuddhyarthaṃ tatspṛṣṭaṃ patitiṃ tathā // KūrmP_2,33.66 //

cāṇḍālasūtakaśavaiḥ saṃspṛṣṭaṃ saṃspṛśed yadi /

pramādāt tata ācamya japaṃ kuryāt samāhitaḥ // KūrmP_2,33.67 //

tat spṛṣṭasparśinaṃ spṛṣṭvā buddhipūrvaṃ dvijottamaḥ /

ācamet tad viśuddhyarthaṃ prāha devaḥ pitāmahaḥ // KūrmP_2,33.68 //

bhuñjānasya tu viprasya kadācit saṃstraved gudam /

kṛtvā śaucaṃ tataḥ snāyādupoṣya juhuyād ghṛtam // KūrmP_2,33.69 //

cāṇḍālāntyaśavaṃ spṛṣṭvā kṛcchraṃ kuryād viśuddhaye /

spṛṣṭvābhyaktastvasaṃspṛśyamahorātreṇa śuddhyati // KūrmP_2,33.70 //

surāṃ spṛṣṭvā dvijaḥ kuryāt prāṇāyāmatrayaṃ śuciḥ /

palāṇḍuṃ laśunaṃ caiva ghṛtaṃ prāśya tataḥ śuciḥ // KūrmP_2,33.71 //

brāhmaṇastu śunā daṣṭastryahaṃ sāyaṃ payaḥ pibet /

nābherūrdhvaṃ tu daṣṭasya tadeva dviguṇaṃ bhavet // KūrmP_2,33.72 //

syādetat triguṇaṃ bāhvormūrdhni ca syāccaturguṇam /

snātvā japed vā sāvitrīṃ śvabhirdaṣṭo dvijottamaḥ // KūrmP_2,33.73 //

anirvartya mahāyajñān yo bhuṅkte tu dvijottamaḥ /

anāturaḥ sati dhane kṛcchrārdhena sa śuddhyati // KūrmP_2,33.74 //

āhitāgnirupasthānaṃ na kuryād yastu parvaṇi /

ṛtau na gacched bhāryāṃ vā so 'pi kṛcchrārdhamācaret // KūrmP_2,33.75 //

vinādbhirapsu nāpyārtaḥ śarīraṃ sanniveśya ca /

sacailo jalamāplutya gāmālabhya viśuddhyati // KūrmP_2,33.76 //

buddhipūrvaṃ tvabhyudito japedantarjale dvijaḥ /

gāyatryaṣṭasahasraṃ tu tryahaṃ copavased vratī // KūrmP_2,33.77 //

anugamyecchayā śūdraṃ pretībhūtaṃ dvijottamaḥ /

gāyatryaṣṭasahasraṃ ca japyaṃ kuryānnadīṣu ca // KūrmP_2,33.78 //

kṛtvā tu śapathaṃ vipro viprasya vadhasaṃyutam /

mṛṣaiva yāvakānnena kuryāccāndrāyaṇaṃ vratam // KūrmP_2,33.79 //

paṅktyāṃ viṣamadānaṃ tu kṛtvā kṛcchreṇa śuddhyati /

chāyāṃ śvapākasyāruhya snātvā saṃprāśayed ghṛtam // KūrmP_2,33.80 //

īkṣedādityamaśucirdṛṣṭvāgniṃ candrameva vā /

mānuṣaṃ cāsthi saṃspṛśya snānaṃ kṛtvā viśuddhyati // KūrmP_2,33.81 //

kṛtvā tu mithyādhyayanaṃ cared bhaikṣaṃ tu vatsaram /

kṛtaghno brāhmaṇagṛhe pañca saṃvatsaraṃ vratī // KūrmP_2,33.82 //

huṅkāraṃ brāhmaṇasyoktvā tvaṅkāraṃ ca garīyasaḥ /

snātvānaśnannahaḥ śeṣaṃ praṇipatya prasādayet // KūrmP_2,33.83 //

tāḍayitvā tṛṇenāpi kaṇṭhaṃ baddhvāpi vāsasā /

vivāde vāpi nirjitya praṇipatya prasādayet // KūrmP_2,33.84 //

avagūrya caret kṛcchramatikṛcchraṃ nipātane /

kṛcchrātikṛcchrau kurvota viprasyotpādya śoṇitam // KūrmP_2,33.85 //

gurorākrośamanṛtaṃ kṛtvā kuryād viśodhanam /

ekarātraṃ trirātraṃ vā tatpāpasyāpanuttaye // KūrmP_2,33.86 //

devarṣoṇāmabhimukhaṃ ṣṭhīvanākrośane kṛte /

ulmukena dahejjihvāṃ dātavyaṃ ca hiraṇyakam // KūrmP_2,33.87 //

devodyāne tu yaḥ kuryānmūtroccāraṃ sakṛd dvijaḥ /

chindyācchiśnaṃ tu śuddhyarthaṃ careccāndrāyaṇaṃ tu vā // KūrmP_2,33.88 //

devatāyatane mūtraṃ kṛtvā mohād dvijottamaḥ /

śiśnasyotkartanaṃ kṛtvā cāndrāyaṇamathācaret // KūrmP_2,33.89 //

devatānāmṛṣīṇāṃ ca devānāṃ caiva kutsanam /

kṛtvā samyak prakurvota prājāpatyaṃ dvijottamaḥ // KūrmP_2,33.90 //

taistu saṃbhāṣaṇaṃ kṛtvā snātvā devān samarcayet /

dṛṣṭvā vīkṣeta bhāsvantaṃ smvatvā viśeśvaraṃ smaret // KūrmP_2,33.91 //

yaḥ sarvabhūtādhipatiṃ viśveśānaṃ vinindati /

na tasya niṣkṛtiḥ śakyā kartuṃ varṣaśatairapi // KūrmP_2,33.92 //

cāndrāyaṇaṃ caret pūrvaṃ kṛcchraṃ caivātikṛcchrakam /

prapannaḥ śaraṇaṃ devaṃ tasmāt pāpād vimucyate // KūrmP_2,33.93 //

sarvasvadānaṃ vidhivat sarvapāpaviśodhanam /

cāndrāyaṇaṃ cavidhinā kṛcchraṃ caivātikṛcchrakam // KūrmP_2,33.94 //

puṇyakṣetrābhigamanaṃ sarvapāpavināśanam /

devatābhyarcanaṃ nṝṇāmaśeṣāghavināśanam // KūrmP_2,33.95 //

amāvasyāṃ tithiṃ prāpya yaḥ samārādhayecchivam /

brāhmaṇān bhojayitvā tu sarvapāpaiḥ pramucyate // KūrmP_2,33.96 //

kṛṣṇāṣṭamyāṃ mahādevaṃ tathā kṛṣṇacaturdaśīm /

saṃpūjya brāhmaṇamukhe sarvapāpaiḥ pramucyate // KūrmP_2,33.97 //

trayodaśyāṃ tathā rātrau sopahāraṃ trilocanam /

dṛṣṭveśaṃ prathame yāme mucyate sarvapātakaiḥ // KūrmP_2,33.98 //

upoṣitaścaturdaśyāṃ kṛṣṇapakṣe samāhitaḥ /

yamāca dharmarājāya mṛtyave cāntakāya ca // KūrmP_2,33.99 //

vaivasvatāya kālāya sarvabhūtakṣayāya ca /
pratyekaṃ tilasaṃyuktān dadyāt saptodakāñjalīn /
snātvā nadyāṃ tu pūrvāhne mucyate sarvapātakaiḥ // KūrmP_2,33.100 //

brahmacaryamadhaḥ śayyāmupavāsaṃ dvijārcanam /

vrateṣveteṣu kurvota śāntaḥ saṃyatamānasaḥ // KūrmP_2,33.101 //

amāvasyāyāṃ brahmāṇaṃ samuddiśya pitāmaham /

brāhmaṇāṃstrīn samabhyarcya mucyate sarvapātakaiḥ // KūrmP_2,33.102 //

ṣaṣṭhyāmupoṣito devaṃ śuklapakṣe samāhitaḥ /

saptamyāmarcayed bhānuṃ mucyate sarvapātakaiḥ // KūrmP_2,33.103 //

bharaṇyāṃ ca caturthyāṃ ca śanaiścaradine yamam /

pūjayet saptajanmotthairmucyate pātakairnaraḥ // KūrmP_2,33.104 //

ekādaśyāṃ nirāhāraḥ samabhyarcya janārdanam /

dvādaśyāṃ śuklapakṣasya mahāpāpaiḥ pramucyate // KūrmP_2,33.105 //

tapo japastīrthasevā devabrāhmaṇapūjanam /

grahaṇādiṣu kāleṣu mahāpātakaśodhanam // KūrmP_2,33.106 //

yaḥ sarvapāpayukto 'pi puṇyatīrtheṣu mānavaḥ /

niyamena tyajet prāṇān sa mucyet sarvapātakaiḥ // KūrmP_2,33.107 //

brahmaghnaṃ vā kṛtaghnaṃ vā mahāpātakadūṣitam /

bhartāramuddharennārī praviṣṭā saha pāvakam // KūrmP_2,33.108 //

etadeva paraṃ strīṇāṃ prāyaścittaṃ vidurbudhāḥ /

sarvapāpasamudbhūtau nātra kāryā vicāraṇā // KūrmP_2,33.109 //

pativratā tu yā nārī bhartṛśuśrūṣaṇotsukā /

na tasyā vidyate pāpamiha loke paratra ca // KūrmP_2,33.110 //

pativratā dharmaratā rudrāṇyeva na saṃśayaḥ /

nāsyāḥ parābhavaṃ kartuṃ śaknotīha janaḥ kvacit // KūrmP_2,33.111 //

yathā rāmasya subhagā sītā trailokyaviśrutā /

patnī dāśaratherdevī vijigye rākṣaseśvaram // KūrmP_2,33.112 //

rāmasya bhāryāṃ vimalāṃ rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ /

sītāṃ viśālanayanāṃ cakame kālacoditaḥ // KūrmP_2,33.113 //

gṛhītvā māyayā veṣaṃ carantīṃ vijane vane /

samāhartuṃ matiṃ cakre tāpasaḥ kila kāminīm // KūrmP_2,33.114 //

vijñāya sā ca tadbhāvaṃ smṛtvā dāśarathiṃ patim /

jagāma śaraṇaṃ vahnimāvasathyaṃ śucismitā // KūrmP_2,33.115 //

upatasthe mahāyogaṃ sarvadoṣavināśanam /

kṛtāñjalī rāmapatnī śākṣāt patimivācyutam // KūrmP_2,33.116 //

namasyāmi mahāyogaṃ kṛtāntaṃ gahanaṃ param /

dāhakaṃ sarvabhūtānāmīśānaṃ kālarūpiṇam // KūrmP_2,33.117 //

namasye pāvakaṃ devaṃ sākṣiṇaṃ viśvatomukham /

ātmānaṃ dīptavapuṣaṃ sarvabhūtahṛdī sthitam // KūrmP_2,33.118 //

prapadye śaraṇaṃ vahniṃ brahmaṇyaṃ brahmarūpiṇam /

bhūteśaṃ kṛttivasanaṃ śaraṇyaṃ paramaṃ padam // KūrmP_2,33.119 //

oṃ prapadye jaganmūrtiṃ prabhavaṃ sarvatejasām /

mahāyogeśvaraṃ vahnimādityaṃ parameṣṭhinam // KūrmP_2,33.120 //

prapadye śaraṇaṃ rudraṃ mahāgrāsaṃ triśūlinam /

kālāgniṃ yogināmīśaṃ bhogamokṣaphalapradam // KūrmP_2,33.121 //

prapadye tvāṃ virūpākṣaṃ bhurbhuvaḥ svaḥ svarūpiṇam /

hiraṇyamaye gṛhe guptaṃ mahāntamamitaujasam // KūrmP_2,33.122 //

vaiśvānaraṃ prapadye 'haṃ sarvabhūteṣvavasthitam /

havyakavyavahaṃ devaṃ prapadye vahnimīśvaram // KūrmP_2,33.123 //

prapadye tatparaṃ tattvaṃ vareṇyaṃ savituḥ svayam /

bhargamagniparaṃ jyotī rakṣa māṃ havyavāhana // KūrmP_2,33.124 //

iti vahnyaṣṭakaṃ japtvā rāmapatnī yaśasvinī /

dhyāyantī manasā tasthau rāmamunmīlitekṣaṇā // KūrmP_2,33.125 //

athāvasathyād bhagavān havyavāho maheśvaraḥ /

āvirāsīt sudīptātmā tejasā pradahanniva // KūrmP_2,33.126 //

svaṣṭvā māyāmayīṃ sītāṃ sa rāvaṇavadhepsayā /

sītāmādāya dharmiṣṭhāṃ pāvako 'ntaradhīyata // KūrmP_2,33.127 //

tāṃ dṛṣṭvā tādṛśīṃ sītāṃ rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ /

samādāya yayau laṅkāṃ sāgarāntarasaṃsthitām // KūrmP_2,33.128 //

kṛtvātha rāvaṇavadhaṃ rāmo lakṣmaṇasaṃyutaḥ /

masādāyābhavat sītāṃ śaṅkākulitamānasaḥ // KūrmP_2,33.129 //

sā pratyayāya bhūtānāṃ sītā māyāmīya punaḥ /

viveśa pāvakaṃ dīptaṃ dadāha jvalano 'pi tām // KūrmP_2,33.130 //

dagdhvā māyāmayīṃ sītāṃ bhagavānugradīdhitiḥ /

rāmāyādarśayat sītāṃ pāvako 'bhūt surapriyaḥ // KūrmP_2,33.131 //

pragṛhya bhartuścaraṇau karābhyāṃ sā sumadhyamā /

cakāra praṇatiṃ bhūmau rāmāya janakātmajā // KūrmP_2,33.132 //

dṛṣṭvā hṛṣṭamanā rāmo vismayākulalocanaḥ /

nanāma vahniṃ sirasā toṣayāmāsa rāghavaḥ // KūrmP_2,33.133 //

uvāca vahnerbhagavān kimeṣā varavarṇinī /

dagdhā bhagavatā pūrvaṃ dṛṣṭā matpārśvamāgatā // KūrmP_2,33.134 //

tamāha devo lokānāṃ dāhako havyavāhanaḥ /

yathāvṛttaṃ dāśarathiṃ bhūtānāmeva sannidhau // KūrmP_2,33.135 //

iyaṃ sā mithileśena pārvatīṃ rudravallabhām /

ārādhya labdhā tapasā devyāścātyantavallabhā // KūrmP_2,33.136 //

bhartuḥ śuśrūṣaṇopetā suśīleyaṃ pativratā /

bhavānīpārśvamānītā mayā rāvaṇakāmitā // KūrmP_2,33.137 //

yā nītā rākṣaseśena sītā bhagavatāhṛtā /

mayā māyāmayī sṛṣṭā rāvaṇasya vadhāya sā // KūrmP_2,33.138 //

tadarthaṃ bhavatā duṣṭo rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ /

mayopasaṃhṛtā caiva hato lokavināśanaḥ // KūrmP_2,33.139 //

gṛhāṇa vimalāmenāṃ jānakīṃ vacanānmama /

paśya nārāyaṇaṃ devaṃ svātmānaṃ prabhavāvyayam // KūrmP_2,33.140 //

ityuktvā bhagavāṃścaṇḍo viścārcirviśvatomukhaḥ /

mānito rāghaveṇāgnirbhūtaiścāntaradhīyata // KūrmP_2,33.141 //

etate pativratānāṃ vaiṃ māhātmyaṃ kathitaṃ mayā /

strīṇāṃ sarvāghaśamanaṃ prāyaścittamidaṃ smṛtam // KūrmP_2,33.142 //

aśeṣapāpayuktastu puruṣo 'pi susaṃyataḥ /

svadehaṃ puṇyatīrtheṣu tyaktvā mucyeta kilbiṣāt // KūrmP_2,33.143 //

pṛthivyāṃ sarvatīrtheṣu snātvā puṇyeṣu vā dvijaḥ /

mucyate pātakaiḥ sarvaiḥ samastairapi pūruṣaḥ // KūrmP_2,33.144 //

vyāsa uvāca
ityeṣa mānavo dharmo yuṣmākaṃ kathito mayā /
maheśārādhanārthāya jñānayogaṃ ca śāśvatam // KūrmP_2,33.145 //

yo 'nena vidhinā yuktaṃ jñānayogaṃ samācaret /

sa paśyati mahādevaṃ nānyaḥ kalpaśatairapi // KūrmP_2,33.146 //

sthāpayed yaḥ paraṃ dharmaṃ jñānaṃ tatpārameśvaram /

na tasmādadhiko loke sa yogī paramo mataḥ // KūrmP_2,33.147 //

ya saṃsthāpayituṃ śakto na kuryānmohito janaḥ /

sa yogayukto 'pi munirnātyarthaṃ bhagavatpriyaḥ // KūrmP_2,33.148 //

tasmāt sadaiva dātavyaṃ brāhmaṇeṣu viśeṣataḥ /

dharmayukteṣu śānteṣu śraddhayā cānviteṣu vai // KūrmP_2,33.149 //

yaḥ paṭhed bhavatāṃ nityaṃ saṃvādaṃ mama caiva hi /

sarvapāpavinirmukto gaccheta paramāṃ gatim // KūrmP_2,33.150 //

śrāddhe vā daivike kārye brāhmaṇānāṃ ca sannidhau /

paṭheta nityaṃ sumanāḥ śrotavyaṃ ca dvijātibhiḥ // KūrmP_2,33.151 //

yor'thaṃ vicārya yuktātmā śrāvayed brāhmaṇān śucīn /

sa doṣakañcukaṃ tyaktvā yāti devaṃ maheśvaram // KūrmP_2,33.152 //

etāvaduktvā bhagavān vyāsaḥ satyavatīsutaḥ /

samāśvāsya munīn sūtaṃ jagāma ca yathāgatam // KūrmP_2,33.153 //

itī śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge trayastriśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ
tīrthāni yāni loke 'smin viśrutāni māhanti ca /
tāni tvaṃ kathayāsmākaṃ romaharṣaṇa sāṃpratam // KūrmP_2,34.1 //

romaharṣaṇa uvāca
śṛṇudhvaṃ kathayiṣye 'haṃ tīrthāni vividhāni ca /
kathitāni purāṇeṣu munibhirbrahmavādibhiḥ // KūrmP_2,34.2 //

yatra snānaṃ japo homaḥ śrāddhadānādikaṃ kṛtam /

ekaikaśo muniśreṣṭhāḥ punātyāsaptamaṃ kulam // KūrmP_2,34.3 //

pañcayojanavistīrṇaṃ brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ /

prayāgaṃ prathitaṃ tīrthaṃ tasya māhātmyamīritam // KūrmP_2,34.4 //

anyacca tīrthapravaraṃ kurūṇāṃ devavanditam /

ṛṣīṇāmāśramairjuṣṭaṃ sarvapāpaviśodhanam // KūrmP_2,34.5 //

tatra snātvā viśuddhātmā dambhamātsaryavarjitaḥ /

dadāti yatkiñcidapi punātyubhayataḥ kulam // KūrmP_2,34.6 //

gayātīrthaṃ paraṃ guhyaṃ pitṝṇāṃ cāti vallabham /

kṛtvā piṇḍapradānaṃ tu na bhūyo jāyate naraḥ // KūrmP_2,34.7 //

sakṛd gayābhigamanaṃ kṛtvā piṇḍaṃ dadāti yaḥ /

tāritāḥ pitarastena yāsyanti paramāṃ gatim // KūrmP_2,34.8 //

tatra lokahitārthāya rudreṇa paramātmanā /

śilātale padaṃ nyastaṃ tatra pitṝn prasādayet // KūrmP_2,34.9 //

gayābhigamanaṃ kartuṃ yaḥ śakto nābhigacchati /

śocanti pitarastaṃ vai vṛthā tasya pariśramaḥ // KūrmP_2,34.10 //

gāyanti pitaro gāthāḥ kīrtayanti maharṣayaḥ /

gayāṃyāsyatiyaḥ kaścit so 'smān saṃtārayiṣyati // KūrmP_2,34.11 //

yadi syāt pātakopetaḥ svadharmarativarjitaḥ /

gayāṃ yāsyati vaṃśyo yaḥ so 'smān saṃtārayiṣyati // KūrmP_2,34.12 //

eṣṭavyā bahavaḥ putrāḥ śīlavanto guṇānvitāḥ /

teṣāṃ tu samavetānāṃ yadyeko 'pi gayāṃ vrajet // KūrmP_2,34.13 //

tasmāt sarvaprayatnena brāhmaṇastu viśeṣataḥ /

pradadyād vidhivat piṇḍān gayāṃ gatvā samāhitaḥ // KūrmP_2,34.14 //

dhanyāstu khalu te martyā gayāyāṃ piṇḍadāyinaḥ /

kulānyubhayataḥ sapta samuddhṛtyāpnuyāt param // KūrmP_2,34.15 //

anyacca tīrthapravaraṃ siddhāvāsamudāhṛtam /

prabhāsamiti vikhyātaṃ yatrāste bhagavān bhavaḥ // KūrmP_2,34.16 //

tatra snānaṃ tapaḥ śrāddhaṃ brāhmaṇānāṃ ca pūjanam /

kṛtvā lokamavāpnoti brahmaṇo 'kṣayyamuttamam // KūrmP_2,34.17 //

tīrthaṃ traiyambakaṃ nāma sarvadevanamaskṛtam /

pūjayitvā tatra rudraṃ jyotiṣṭomaphalaṃ labhet // KūrmP_2,34.18 //

suvarṇākṣaṃ mahādevaṃ samabhyarcya kapardinam /

brāhmaṇān pūjayitvā tu gāṇapatyaṃ labhed dhruvam // KūrmP_2,34.19 //

someśvaraṃ tīrthavaraṃ rudrasya parameṣṭhinaḥ /

sarvavyādhiharaṃ puṇyaṃ rudrasālokyakāraṇam // KūrmP_2,34.20 //

tīrthānāṃ paramaṃ tīrthaṃ vijayaṃ nāma śobhanam /

tatra liṅgaṃ maheśasya vijayaṃ nāma viśrutam // KūrmP_2,34.21 //

ṣaṇmāsān niyatāhāro brahmacārī samāhitaḥ /

uṣitvā tatra viprendrā yāsyanti paramaṃ padam // KūrmP_2,34.22 //

anyacca tīrthapravaraṃ pūrvadeśe suśobhanam /

ekāmraṃ devadevasya gāṇapatyaphalapradam // KūrmP_2,34.23 //

dattvātra śivabhaktānāṃ kiñcicchaśvanmahīṃ śubhām /

sārvabhaumo bhaved rājā mumukṣurmokṣamāpnuyāt // KūrmP_2,34.24 //

mahānadījalaṃ puṇyaṃ sarvapāpavināśanam /

grahaṇe samupaspṛśya mucyate sarvapātakaiḥ // KūrmP_2,34.25 //

anyā ca virajā nāma nadī trailokyaviśrutā /

tasyāṃ snātvā naro viprā brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,34.26 //

tīrthaṃ nārāyaṇasyānyannāmnā tu puruṣottamam /

tatra nārāyaṇaḥ śrīmānāste paramapūruṣaḥ // KūrmP_2,34.27 //

pūjayitvā paraṃ viṣṇuṃ snātvā tatra dvijottamaḥ /

brāhmaṇān pūjayitvā tu viṣṇulokamavāpnuyāt // KūrmP_2,34.28 //

tīrthānāṃ paramaṃ tīrthaṃ gokarṇaṃ nāma viśrutam /

sarvapāpaharaṃ śaṃbhornivāsaḥ parameṣṭhinaḥ // KūrmP_2,34.29 //

dṛṣṭvā liṃṅgaṃ tu devasya gokarṇeśvaramuttamam /

īpsitāṃllabhate kāmān rudrasya dayito bhavet // KūrmP_2,34.30 //

uttaraṃ cāpi gokarṇaṃ liṅgaṃ devasya śūlinaḥ /

mahādevasyārcayitvā śivasāyujyamāpnuyāt // KūrmP_2,34.31 //

tatra devo mahādevaḥ sthāṇurityabhiviśrutaḥ /

taṃ dṛṣṭvā sarvapāpebhyo mucyate tatkṣaṇānnaraḥ // KūrmP_2,34.32 //

anyat kubjāmramatulaṃ sthānaṃ viṣṇormahātmanaḥ /

saṃpūjya puruṣaṃ viṣṇuṃ śvetadvīpe mahīyate // KūrmP_2,34.33 //

yatra nārāyaṇo devo rudreṇa tripurāriṇā /

kṛtvā yajñasya mathanaṃ dakṣasya tu visarjitaḥ // KūrmP_2,34.34 //

samantād yojanaṃ kṣetraṃ siddharṣigaṇavanditam /

puṇyamāyatanaṃ viṣṇostatrāste puruṣottamaḥ // KūrmP_2,34.35 //

anyat kokāmukhaṃ viṣṇostīrthamadbhutakarmaṇaḥ /

mṛto 'tra pātakairmukto viṣṇusārūpyamāpnuyāt // KūrmP_2,34.36 //

śālagrāmaṃ mahātīrthaṃ viṣṇoḥ prītivivardhanam /

prāṇāṃstatra narastyaktvā hṛṣīkeṣaṃ prapaśyati // KūrmP_2,34.37 //

aśvatīrthamiti khyātaṃ siddhāvāsaṃ supāvanam /

āste hayaśirā nityaṃ tatra nārāyaṇaḥ svayam // KūrmP_2,34.38 //

tīrthaṃ trailokyavikhyātaṃ brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ /

puṣkaraṃ sarvapāpaghnaṃ mṛtānāṃ brahmalokadam // KūrmP_2,34.39 //

manasā saṃsmared yastu puṣkaraṃ vai dvijottamaḥ /

pūyate pātakaiḥ sarvaiḥ śakreṇa saha modate // KūrmP_2,34.40 //

tatra devāḥ sagandharvāḥ sayakṣoragarākṣasāḥ /

upāsate siddhasaṅghā brahmaṇaṃ padmasaṃbhavam // KūrmP_2,34.41 //

tatra strātvā bhavecchuddho brahmāṇaṃ parameṣṭhinam /

pūjayitvā dvijavarān brahmāṇaṃ saṃprapaṣyati // KūrmP_2,34.42 //

tatrābhigamya deveśaṃ puruhūtamaninditam /

surūpo jāyate martyaḥ sarvān kāmānavāpnuyāt // KūrmP_2,34.43 //

saptasārasvataṃ tīrthaṃ brahmādyaiḥ sevitaṃ param /

pūjayitvā tatra rudramaśvamedhaphalaṃ labhet // KūrmP_2,34.44 //

yatra maṅkaṇako rudraṃ prapannaḥ parameśvaram /

ārādhayāmāsa haraṃ pañcakṣaraparāyaṇaḥ // KūrmP_2,34.45 //

namaḥ śivāyeti muniḥ japan pañcākṣaraṃ param /

ārādhayāmāsa śivaṃ tapasā govṛṣadhvajam // KūrmP_2,34.46 //

prajajvālātha tapasā munirmaṅkaṇakastadā /

nanarta harṣavegena jñātvā rudraṃ samāgatam // KūrmP_2,34.47 //

taṃ prāha bhagavān rudraḥ kimarthaṃ nartitaṃ tvayā /

dṛṣṭvāpi devamīśānaṃ nṛtyati sma punaḥ punaḥ // KūrmP_2,34.48 //

so 'nvīkṣya bhagavānīśaḥ sagarvaṃ garvaśāntaye /

svakaṃ dehaṃ vidāryāsmai bhasmarāśimadarśayat // KūrmP_2,34.49 //

paśyemaṃ maccharīrotthaṃ bhasmarāśiṃ dvijottama /

māhātmyametat tapasastvādṛśo 'nyo 'pi vidyate // KūrmP_2,34.50 //

yat sagarvaṃ hi bhavatā nartitaṃ munipuṅgava /

na yuktaṃ tāpasasyaitat tvattopyatrādhiko hyaham // KūrmP_2,34.51 //

ityābhāṣya muniśreṣṭhaṃ sa rudraḥ kila viśvadṛk /

āsthāya paramaṃ bhāvaṃ nanarta jagato haraḥ // KūrmP_2,34.52 //

sahasraśīrṣā bhūtvā sahasrākṣaḥ sahasrapāt /

daṃṣṭrākarālavadano jvālāmālī bhayaṅkaraḥ // KūrmP_2,34.53 //

so 'nvapaśyadaśeṣasya pārśve tasya triśūlinaḥ /
viśālalocanamekāṃ devīṃ cāruvilāsinīm /
sūryāyutasamaprakhyāṃ prasannavadanāṃ śivām // KūrmP_2,34.54 //

sasmitaṃ prekṣya viśveśaṃ tiṣṭhantīmamitadyutim /
dṛṣṭvā saṃtrastahṛdayo vepamāno munīśvaraḥ /
nanāma śirasā rudraṃ rudrādhyāyaṃ japan vaśī // KūrmP_2,34.55 //

prasanno bhagavānīśastryambako bhaktavatsalaḥ /

pūrvaveṣaṃ sa jagrāha devī cāntarhitābhavat // KūrmP_2,34.56 //

āliṅgya bhaktaṃ praṇataṃ devadevaḥ svayaṃśivaḥ /

na bhetavyaṃ tvayā vatsa prāha kiṃ te dadāmyaham // KūrmP_2,34.57 //

praṇamya mūrdhnā giriśaṃ haraṃ tripurasūdanam /

vijñāpayāmāsa tadā hṛṣṭaḥ praṣṭumanā muniḥ // KūrmP_2,34.58 //

namo 'stu te mahādeva maheśvara namo 'stu te /

kimetad bhagavadrūpaṃ sughoraṃ viśvatomukham // KūrmP_2,34.59 //

kā ca sā bhagavatpārśve rājamānā vyavasthitā /

antarhiteva sahasā sarvamicchāmi veditum // KūrmP_2,34.60 //

ityukte vyājahāramaṃ tathā maṅkaṇakaṃ haraḥ /

maheśaḥ svātmano yogaṃ devīṃ ca tripurānalaḥ // KūrmP_2,34.61 //

ahaṃ sahasranayanaḥ sarvātmā sarvatomukhaḥ /

dāhakaḥ sarvapāpānāṃ kālaḥ kālakaro haraḥ // KūrmP_2,34.62 //

mayaiva preryate kṛtsnaṃ cetanācetanātmakam /

so 'ntaryāmī sa puruṣo hyahaṃ vai puruṣottamaḥ // KūrmP_2,34.63 //

tasya sā paramā māyā prakṛtistriguṇātmikā /

procyate munirbhiśaktirjagadyoniḥ sanātanī // KūrmP_2,34.64 //

sa eṣa māyayā viśvaṃ vyāmohayati viśvavit /

nārāyaṇaḥ paro 'vyakto māyārūpa iti śrutiḥ // KūrmP_2,34.65 //

evametajjagat sarvaṃ sarvadā sthāpayāmyaham /

yojayāmi prakṛtyāhaṃ puruṣaṃ pañcaviṃśakam // KūrmP_2,34.66 //

tathā vai saṃgato devaḥ kūṭasthaḥ sarvago 'malaḥ /

sṛjatyaśeṣamevedaṃ svamūrteḥ prakṛterajaḥ // KūrmP_2,34.67 //

sa devo bhagavān brahmā viśvarūpaḥ pitāmahaḥ /

tavaitat kathitaṃ samyak straṣṭvatvaṃ paramātmanaḥ // KūrmP_2,34.68 //

eko 'haṃ bhagavān kalo hyanādiścāntakṛd vibhuḥ /

samāsthāya paraṃ bhāvaṃ prokto rudro manīṣibhiḥ // KūrmP_2,34.69 //

mama vai sāparā śaktirdevī vidyeti viśrutā /

dṛṣṭā hi bhavatā nūnaṃ vidyādehastvahaṃ tataḥ // KūrmP_2,34.70 //

evametāni tattvāni pradhānapuruṣeśvarāḥ /

viṣṇurbrahmā ca bhagavān rudraḥ kāla iti śrutiḥ // KūrmP_2,34.71 //

trayametadanādyantaṃ brahmaṇyeva vyavasthitam /

tadātmakaṃ tadavyaktaṃ tadakṣaramiti śrutiḥ // KūrmP_2,34.72 //

ātmānandaparaṃ tattvaṃ cinmātraṃ paramaṃ padam /

ākāśaṃ niṣkalaṃ brahma tasmādanyanna vidyate // KūrmP_2,34.73 //

evaṃ vijñāya bhavatā bhaktiyogāśrayeṇa tu /

saṃpūjyo vandanīyo 'haṃ tatastaṃ paśya śāśvatam // KūrmP_2,34.74 //

etāvaduktvā bhagavāñjagāmādarśanaṃ haraḥ /

tatraiva bhaktiyogena rudrāmārādhayanmuniḥ // KūrmP_2,34.75 //

etat pavitramatulaṃ tīrthaṃ brahmarṣisevitam /

saṃsevya brāhmaṇo vidvān mucyate sarvapātakaiḥ // KūrmP_2,34.76 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge catustriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
anyat pavitraṃ vipulaṃ tīrthaṃ trailokyaviśrutam /
rudrakoṭiriti khyātaṃ rudrasya parameṣṭhinaḥ // KūrmP_2,35.1 //

purā puṇyatame kāle devadarśanatatparāḥ /

koṭibrahmarṣayo dāntāstaṃ deśamagaman param // KūrmP_2,35.2 //

ahaṃ drakṣyāmi giriśaṃ pūrvameva pinākinam /

anyo 'nyaṃ bhaktiyuktānāṃ vyāghāto jāyate kila // KūrmP_2,35.3 //

teṣāṃ bhaktiṃ tadā dṛṣṭvā giriśo yogināṃ guruḥ /

koṭirūpo 'bhavad rudro rudrakoṭistataḥ smṛtaḥ // KūrmP_2,35.4 //

te sma sarve mahādevaṃ haraṃ giriguhāśayam /

paśyantaḥ pārvatīnāthaṃ hṛṣṭapuṣṭadhiyo 'bhavan // KūrmP_2,35.5 //

anādyantaṃ mahādevaṃ pūrvamevāhamīśvaram /

dṛṣṭavāniti bhaktyā te rudranyastadhiyo 'bhavan // KūrmP_2,35.6 //

athāntarikṣe vimalaṃ paśyanti sma mahattaram /

jyotistatraiva te sarve 'bhilaṣantaḥ paraṃ padam // KūrmP_2,35.7 //

etat sadeśādhyuṣitaṃ tīrthaṃ puṇyatamaṃ śubham /

dṛṣṭvā rudraṃ samabhyarcya rudrasāmīpyamāpnuyāt // KūrmP_2,35.8 //

anyacca tīrthapravaraṃ nāmnā madhuvanaṃ smṛtam /

tatra gatvā niyamavānindrasyārdhāsanaṃ labhet // KūrmP_2,35.9 //

athānyatpuṣpanagarī deśaḥ puṇyatamaḥ śubhaḥ /

tatra gatvā pitṝn pūjya kulānāṃ tārayecchatam // KūrmP_2,35.10 //

kālañjaraṃ mahātīrthaṃ loke rudro maheśvaraḥ /

kālaṃ jaritavān devo yatra bhaktipriyo haraḥ // KūrmP_2,35.11 //

śveto nāma śive bhakto rājarṣipravaraḥ purā /

tadāśīstannamaskāraḥ pūjayāmāsa śūlinam // KūrmP_2,35.12 //

saṃsthāpya vidhinā liṅgaṃ bhaktiyogapuraḥ saraḥ /

jajāpa rudramaniśaṃ tatra saṃnyastamānasaḥ // KūrmP_2,35.13 //

sa taṃ kālo 'tha dīptātmā śūlamādāya bhīṣaṇam /

netumabhyāgato deśaṃ sa rājā yatra tiṣṭhati // KūrmP_2,35.14 //

vīkṣya rājā bhayāviṣṭaḥ śūlahastaṃ samāgatam /

kālaṃ kālakaraṃ ghoraṃ bhīṣaṇaṃ caṇḍadīdhitim // KūrmP_2,35.15 //

ubābhyāmatha hastābhyāṃ spṛṭvāsau liṅgamaiśvaram /

nanāma śirasā rudraṃ jajāpa śatarudriyam // KūrmP_2,35.16 //

japantamāha rājānaṃ namantamasakṛd bhavam /

ehyehīti puraḥ sthitvā kṛtāntaḥ prahasanniva // KūrmP_2,35.17 //

tamuvāca bhayāviṣṭo rājā rudraparāyaṇaḥ /

ekamīśārcanarataṃ vihāyānyaṃ niṣūdaya // KūrmP_2,35.18 //

ityuktavantaṃ bhagavānabravīd bhītamānasam /

rudrārcanarato vānyo madvaśe ko na tiṣṭhati // KūrmP_2,35.19 //

evamuktvā sa rājānaṃ kālo lokaprakālanaḥ /

babandha pāśai rājāpi jajāpa śatarudriyam // KūrmP_2,35.20 //

athāntarikṣe vimalaṃ dīpyamānaṃ
tejorāśiṃ bhūtabhartuḥ purāṇam /
jvālāmālāsaṃvṛtaṃ vyāpya viśvaṃ
prādurbhūtaṃ saṃsthitaṃ saṃdadarśa // KūrmP_2,35.21 //

tanmadhye 'sau puruṣaṃ rukmavarṇaṃ
devyā devaṃ candralekhojjvalāṅgam /
tejorūpaṃ paśyati smātihṛṣṭo
mene cāsmannātha āgacchatīti // KūrmP_2,35.22 //

āgacchantaṃ nātidūre 'tha dṛṣṭvā
kālo rudraṃ devadevyā maheśam /
vyapetabhīrakhileśaikanāthaṃ
rājarṣistaṃ netumabhyājagāma // KūrmP_2,35.23 //

ālokyāsau bhagavānugrakarmā
devo rudro bhūtabhartā purāṇaḥ /
ekaṃ bhaktaṃ matparaṃ māṃ smarantaṃ
dehītīmaṃ kālamūce mameti // KūrmP_2,35.24 //

śrutvā vākhyaṃ gopaterugrabhāvaḥ
kālātmāsau manyamānaḥ svabhāvam /
baddhvā bhaktaṃ punarevātha pāśaiḥ
kruddho rudramabhidudrāva vegāt // KūrmP_2,35.25 //

prekṣyāyāntaṃ śailaputrīmatheśaḥ
so 'nvīkṣyānte viśvamāyāvidhijñaḥ /
sāvajñaṃ vai vāmapādena mṛtyuṃ
śvetasyainaṃ paśyato vyājaghāna // KūrmP_2,35.26 //

mamāra so 'tibhīṣaṇo maheśapādaghātitaḥ /

rarāja devatāpatiḥ sahomayā pinākadhṛk // KūrmP_2,35.27 //

nirīkṣya devamīśvaraṃ prahṛṣṭamānaso haram /

nanāma sāmbamavyayaṃ sa rājapuṅgavastadā // KūrmP_2,35.28 //

namo bhavāya hetave harāya viśvasaṃbhave /

namaḥ śivāya dhīmate namo 'pavargadāyine // KūrmP_2,35.29 //

namo namo namo 'stu te mahāvibhūtaye namaḥ /

vibhāgahīnarūpiṇe namo narādhipāya te // KūrmP_2,35.30 //

namo 'stu te gaṇeśvara prapannaduḥ khanāśana /

anādinityabhūtaye varāhaśṛṅgadhāriṇe // KūrmP_2,35.31 //

namo vṛṣadhvajāya te kapālamāline namaḥ /

namo mahānaṭāya te namo vṛṣadhvajāya te // KūrmP_2,35.32 //

athānugṛhya śaṅkaraḥ praṇāmatatparaṃ nṛpam /

svagāṇapatyamavyayaṃ sarūpatāmatho dadau // KūrmP_2,35.33 //

sahomayā sapārṣadaḥ sarājapuṅgavo haraḥ /

munīśasiddhavanditaḥ kṣaṇādadṛśyatāmagāt // KūrmP_2,35.34 //

kāle maheśābhihate lokanāthaḥ pitāmahaḥ /

ayācata varaṃ rudraṃ sajīvo 'yaṃ bhavatviti // KūrmP_2,35.35 //

nāsti kaścidapīśāna doṣaleśo vṛṣadhvaja /

kṛtāntasyaiva bhavatā tatkārye viniyojitaḥ // KūrmP_2,35.36 //

sa devadevavacanād devadeveśvaro haraḥ /

tathāstvityāha viśvātmā so 'pi tādṛgvidho 'bhavat // KūrmP_2,35.37 //

ityetat paramaṃ tīrthaṃ kālañjaramiti śrutam /

gatvābhyarcya mahādevaṃ gāṇapatyaṃ sa vindati // KūrmP_2,35.38 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge pañcatriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
idanamanyate paraṃ sthānaṃ guhyād guhyatamaṃ mahat /
mahādevasya devasya mahālayamiti śrutam // KūrmP_2,36.1 //

tatra devādidevena rudreṇa tripurāriṇā /

śilātale padaṃ nyastaṃ nāstikānāṃ nidarśanam // KūrmP_2,36.2 //

tatra puśupatāḥ śāntā bhasmoddhūlitavigrahāḥ /

upāsate mahādevaṃ vedādhyayanatatparāḥ // KūrmP_2,36.3 //

snātvā tatra padaṃ śārvaṃ dṛṣṭvā bhaktipuraḥ saram /

namaskṛtvātha śirasā rudrasāmīpyamāpnuyāt // KūrmP_2,36.4 //

anyacca devadevasya sthānaṃ śaṃbhormahātmanaḥ /

kedāramiti vikhyātaṃ siddhānāmālayaṃ śubham // KūrmP_2,36.5 //

tatra snātvā mahādevamabhyarcya vṛṣaketanam /

pītvā caivodakaṃ śuddhaṃ gāṇapatyamavāpnuyāt // KūrmP_2,36.6 //

śrāddhadānādikaṃ kṛtvā hyakṣyaṃ labhate phalam /

dvijātipravarairjuṣṭaṃ yogibhiryatamānasaiḥ // KūrmP_2,36.7 //

tīrthaṃ plakṣāvataraṇaṃ sarvapāpavināśanam /

tatrābhyarcya śrīnivāsaṃ viṣṇuloke mahīyate // KūrmP_2,36.8 //

anyaṃ magadharājasya tīrthaṃ svargagatipradam /

akṣayaṃ vindati svargaṃ tatra gatvā dvijottamaḥ // KūrmP_2,36.9 //

tīrthaṃ kanakhalaṃ puṇyaṃ mahāpātakanāśanam /

yatra devena rudreṇa yajño dakṣasya nāśitaḥ // KūrmP_2,36.10 //

tatra gaṅgāmupaspṛśya śucirbhāvasamanvitaḥ /

mucyate sarvapāpaistu brahmalokaṃ labhenmṛtaḥ // KūrmP_2,36.11 //

mahātīrthamiti khyātaṃ puṇyaṃ nārāyaṇapriyam /

tatrābhyarcya hṛṣīkeśaṃ śvetadvīpaṃ nigacchati // KūrmP_2,36.12 //

anyacca tīrthapravaraṃ nāmnā śrīparvataṃ śubham /

tatra prāṇān parityajya rudrasya dayito bhavet // KūrmP_2,36.13 //

tatra sannihito rudro devyā saha maheśvaraḥ /

snānapiṇḍādikaṃ tatra kṛtamakṣayyamuttamam // KūrmP_2,36.14 //

godāvarī nadī puṇyā sarvapāpavināśanī /
tatra snātvā pitṝn devāṃstarpayitvā yathāvidhi /
sarvapāpavisuddhātmā gosahasraphalaṃ labhet // KūrmP_2,36.15 //

pavitrasalilā puṇyā kāverī vipulā nadī /
tasyāṃ snātvodakaṃ kṛtvā mucyate sarvapātakaiḥ /
trirātropoṣitenātha ekarātroṣitena vā // KūrmP_2,36.16 //

dvijātīnāṃ tu kathitaṃ tīrthānāmiha sevanam /
yasya vāṅmanaso śuddhe hastapādau ca saṃsthitau /
alolupo brahmacāro tīrthānāṃ phalamāpnuyāt // KūrmP_2,36.17 //

svāmitīrthaṃ mahātīrthaṃ triṣu lokeṣu viśrutam /

tatra sannihito nityaṃ skando 'maranamaskṛtaḥ // KūrmP_2,36.18 //

snātvā kumāradhārāyāṃ kṛtvā devāditarpaṇam /

ārādhya ṣaṇmukhaṃ devaṃ skandena saha modate // KūrmP_2,36.19 //

nadī trailokyavikhyātā tāmraparṇoti nāmataḥ /
tatra snātvā pitṝn bhaktyā tarpayitvā yathāvidhi /
pāpakartṝnapi pitṝstārayennātra saṃśayaḥ // KūrmP_2,36.20 //

candratīrthamiti khyātaṃ kāveryāḥ prabhave 'kṣayam /

tīrthaṃ tatra bhaved vastuṃ mṛtānāṃ svargatirdhruvā // KūrmP_2,36.21 //

vindhyapāde prapaśyanti devadevaṃ sadāśivam /

bhaktyā ye te na paśyanti yamasya sadanaṃ dvijāḥ // KūrmP_2,36.22 //

devikāyāṃ vṛṣo nāma tīrthaṃ siddhaniṣevitam /

tatra snātvodakaṃ datvā yogasiddhiṃ ca vindati // KūrmP_2,36.23 //

daśāśvamedhikaṃ tīrthaṃ sarvapāpavināśanam /

daśānāmaśvamedhānāṃ tatrāpnoti phalaṃ naraḥ // KūrmP_2,36.24 //

puṇḍarīkaṃ mahātīrthaṃ brāhmaṇairupasevitam /

tatrābhigamya yuktātmā pauṇḍarīkaphalaṃ labhet // KūrmP_2,36.25 //

tīrthebhyaḥ paramaṃ tīrthaṃ brahmatīrthamiti śrutam /

brahmāṇamarcayitvā tu brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,36.26 //

sarasvatyā vinaśanaṃ plakṣaprastravaṇaṃ śubham /
vyāsatīrthaṃ paraṃ tīrthaṃ mainākaṃ ca nagottamam /
yamunāprabhavaṃ caiva sarvapāpaviśodhanam // KūrmP_2,36.27 //

pitṝṇāṃ duhitā devī gandhakālīti viśrutā /

tasyāṃ snātvā divaṃ yāti mṛto jātismaro bhavet // KūrmP_2,36.28 //

kuberatuṅgaṃ pāpaghnaṃ siddhacāraṇasevitam /

prāṇāṃstatra parityajya kuberānucaro bhavet // KūrmP_2,36.29 //

umātuṅgamiti khyātaṃ yatra sā rudravallabhā /

tatrābhyarcya mahādevīṃ kosahasraphalaṃ labhet // KūrmP_2,36.30 //

bhṛgutuṅge tapastaptaṃ śrāddhaṃ dānaṃ tathā kṛtam /

kulānyubhayataḥ sapta punātīti śrutirmama // KūrmP_2,36.31 //

kāśyapasya mahātīrthaṃ kālasarpiriti śrutam /

tatra śrāddhāni deyāni nityaṃ pāpakṣayecchayā // KūrmP_2,36.32 //

daśārṇāyāṃ tathā dānaṃ śrāddhaṃ homastathā japaḥ /

akṣayaṃ cāvyayaṃ caiva kṛtaṃ bhavati sarvadā // KūrmP_2,36.33 //

tīrthaṃ dvijātibhirjuṣṭaṃ nāmnā vai kurujāṅgalam /

dattvā tu dānaṃ vidhivad brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,36.34 //

vaitaraṇyāṃ mahātīrthe svarṇavedyāṃ tathaiva ca /

dharmapṛṣṭhe ca sarasi brahmaṇaḥ parame śubhe // KūrmP_2,36.35 //

bharatasyāśrame puṇye puṇye śrāddhavaṭe śubhe /

mahāhrade ca kauśikyāṃ dattaṃ bhavati cākṣayam // KūrmP_2,36.36 //

muñjapṛṣṭhe padaṃ nyastaṃ mahādevena dhīmatā /

hitāya sarvabhūtānāṃ nāstikānāṃ nidarśanam // KūrmP_2,36.37 //

alpenāpi tu kālena naro dharmaparāyaṇaḥ /

pāpmānamutsṛjatyāśu jīrṇāṃ tvacamivoragaḥ // KūrmP_2,36.38 //

nāmnā kanakanandeti tīrthaṃ trailokyaviśrutam /

udīcyāṃ muñjapṛṣṭhasya brahmarṣigaṇasevitam // KūrmP_2,36.39 //

tatra snātvā divaṃ yānti saśarīrā dvijātayaḥ /
dattaṃ cāpi sadā śrāddhamakṣayaṃ samudāhṛtam /
ṛṇaistribhirnaraḥ snātvā mucyate kṣīṇakalmaṣaḥ // KūrmP_2,36.40 //

mānase sarasi snātvā śakrasyārdhāsanaṃ labhet /

uttaraṃ mānasaṃ gatvā siddhiṃ prāpnotyanuttamām // KūrmP_2,36.41 //

tasmānnirvartayecchrāddhaṃ yathāśakti yathābalam /

kāmān salabhate divyān mokṣopāyaṃ ca vindati // KūrmP_2,36.42 //

parvato himavānnāma nānādhātuvibhūṣitaḥ /
yojanānāṃ sahasrāṇi so 'śītistvāyato giriḥ /
siddhacāraṇasaṃkīrṇo devarṣigaṇasevitaḥ // KūrmP_2,36.43 //

tatra puṣkariṇī ramyā suṣumnā nāma nāmataḥ /

tatra gatvā dvijo vidvān brahmahatyāṃ vimuñcati // KūrmP_2,36.44 //

śrāddhaṃ bhavati cākṣayyaṃ tatra dattaṃ mahodayam /

tārayecca pitṝn samyag daśa pūrvān daśāparān // KūrmP_2,36.45 //

sarvatra himavān puṇyo gaṅgā puṇyā samantataḥ /

nadyaḥ samudragāḥ puṇyāḥ samudraśca viśeṣataḥ // KūrmP_2,36.46 //

badaryāśramamāsādya mucyate kalikalmaṣāt /

tatra nārāyaṇo devo nareṇāste sanātanaḥ // KūrmP_2,36.47 //

akṣayaṃ tatra dānaṃ syāt japyaṃ vāpi tathāvidham /
mahādevapriyaṃ tīrthaṃ pāvanaṃ tad viśeṣataḥ /
tārayecca pitṝn sarvān dattvā śrāddhaṃ samāhitaḥ // KūrmP_2,36.48 //

devadāruvanaṃ puṇyaṃ siddhagandharvasevitam /

mahādevena devena tatra dattaṃ mahad varaṃ // KūrmP_2,36.49 //

mohayitvā munīn sarvān punastaiḥ saṃprapūjitaḥ /

prasanno bhagavānīśo munīndrān prāha bhāvitān // KūrmP_2,36.50 //

ihāśramavare ramye nivasiṣyatha sarvadā /

madbhāvanāsamāyuktāstataḥ siddhimavāpsyatha // KūrmP_2,36.51 //

ye 'tra māmarcayantīha loke dharmaparā janāḥ /

teṣāṃ dadāmi paramaṃ gāṇapatyaṃ hi śāśvatam // KūrmP_2,36.52 //

atra nityaṃ vasiṣyāmi saha nārāyaṇena ca /

prāṇāniha narastyaktvā na bhūyo janma vindati // KūrmP_2,36.53 //

saṃsmaranti ca ye tīrthaṃ deśāntaragatā janāḥ /

teṣāṃ ca sarvapāpāni nāśayāmi dvijottamāḥ // KūrmP_2,36.54 //

śrāddhaṃ dānaṃ tapo homaḥ piṇḍanirvapaṇaṃ tathā /

dhyānaṃ japaśca niyamaḥ sarvamatrākṣayaṃ kṛtam // KūrmP_2,36.55 //

tasmāt sarvaprayatnena draṣṭavyaṃ hi dvijātibhiḥ /

devadāruvanaṃ puṇyaṃ mahādevaniṣevitam // KūrmP_2,36.56 //

yatresvaro mahādevo viṣṇurvā puruṣottamaḥ /

tatra sannihitā gaṅgātīrthānyāyatanāni ca // KūrmP_2,36.57 //

itī śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge ṣaṭtriśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ
kathaṃ dāruvanaṃ prāpto bhagavān govṛṣadhvajaḥ /
mohayāmāsa viprendrān sūta vaktumihārhasi // KūrmP_2,37.1 //

sūta uvāca
purā dāruvan ramye devasiddhaniṣevite /
saputradārā munayastapaśceruḥ sahasraśaḥ // KūrmP_2,37.2 //

pravṛttaṃ vividhaṃ karma prakurvāṇā yathāvidhi /

yajanti vividhairyajñaistapanti ca maharṣayaḥ // KūrmP_2,37.3 //

teṣāṃ pravṛttivinyastacetasāmatha śūladhṛk /

khyāpayan sa mahādoṣaṃ yayau dāruvanaṃ haraḥ // KūrmP_2,37.4 //

kṛtvā viśvaguruṃ viṣṇuṃ pārśve devo maheśvaraḥ /

yayau nivṛttavijñānasthāpanārthaṃ ca śaṅkaraḥ // KūrmP_2,37.5 //

āsthāya vipulaṃ veśamūnaviṃśativatsaraḥ /

līlālaso mahābāhuḥ pīnāṅgaścārulocanaḥ // KūrmP_2,37.6 //

cāmīkaravapuḥ śrīmān pūrṇacandranibhānanaḥ /

mattamātaṅgagāmano digvāsā jagadīśvaraḥ // KūrmP_2,37.7 //

kuśeśayamayīṃ mālaṃ sarvaratnairalaṅkṛtām /

dadhāno bhagavānīśaḥ samāgacchati sasmitaḥ // KūrmP_2,37.8 //

yo 'nantaḥ puruṣo yonirlokānāmavyayo hariḥ /

strīveṣaṃ viṣṇurāsthāya so 'nugacchati śūlinam // KūrmP_2,37.9 //

sampūrṇacandravadanaṃ pīnonnatapayodharam /

śucismitaṃ suprasannaṃ raṇannupurakadvayam // KūrmP_2,37.10 //

supītavasanaṃ divyaṃ śyāmalaṃ cārulocanam /

udārahaṃsacalanaṃ vilāsi sumanoharam // KūrmP_2,37.11 //

evaṃ sa bhagavānīśo devadāruvane haraḥ /

cacāra hariṇā bhikṣāṃ māyayā mohayan jagat // KūrmP_2,37.12 //

dṛṣṭvā carantaṃ viśveśaṃ tatra tatra pinākinam /

māyayā mohitā nāryo devadevaṃ samanvayuḥ // KūrmP_2,37.13 //

vistrastavastrābharaṇāstyaktvā lajjāṃ pativratāḥ /

sahaiva tena kāmārtā vilāsinyaścarantihi // KūrmP_2,37.14 //

ṛṣīṇāṃ putrakā ye syuryuvāno jitamānasāḥ /

anvagacchan hṛṣīkeśaṃ sarve kāmaprapīḍitāḥ // KūrmP_2,37.15 //

gāyanti nṛtyanti vilāsabāhyā
nārīgaṇā māyinamekamīśam /
dṛṣṭvā sapatnīkamatīvakānta-
micchantyathāliṅganamācaranti // KūrmP_2,37.16 //

pade nipetuḥ smitamācaranti
gāyanti gītāni munīśaputrāḥ /
ālokya padmāpatimādidevaṃ
bhrūbhaṅgamanye vicaranti tena // KūrmP_2,37.17 //

āsāmathaiṣāmapi vāsudevo
māyī murārirmanasi praviṣṭaḥ /
karoti bhogān manasi pravṛttiṃ
māyānubhūyanta itiva samyak // KūrmP_2,37.18 //

vibhāti viśvāmarabhūtabhartā
sa mādhavaḥ strīgaṇamadhyaviṣṭaḥ /
aśeṣaśaktyāsanasaṃniviṣṭo
yathaikaśaktyā saha devadevaḥ // KūrmP_2,37.19 //

karoti nṛtyaṃ paramaprabhāvaṃ
tadā virūḍhaḥ punareva bhūyaḥ /
yayau samāruhya hariḥ svabhāvaṃ
tadīśavṛttāmṛtamādidevaḥ // KūrmP_2,37.20 //

dṛṣṭvā nārīkulaṃ rudraṃ putrāṇāmapi keśavam /

mohayantaṃ muniśreṣṭhāḥ kopaṃ saṃdadhire bhṛśam // KūrmP_2,37.21 //

atīva paruṣaṃ vākyaṃ procurdevaṃ kapardinam /

śeṣuśca śāpairvividhairmāyayā tasya mohitāḥ // KūrmP_2,37.22 //

tapāṃsi teṣāṃ sarveṣāṃ pratyāhanyanta śaṅkare /

yathādityaprakāśena tārakā nabhasi sthitāḥ // KūrmP_2,37.23 //

te bhagnatapaso viprāḥ sametya vṛṣabhadhvajam /

ko bhavāniti deveśaṃ pṛcchanti sma vimohitāḥ // KūrmP_2,37.24 //

so 'bravīd bhagavānīśastapaścartumihāgataḥ /

idānīṃ bhāryayā deśe bhavadbhiriha suvratāḥ // KūrmP_2,37.25 //

tasya te vākyamākarṇya bhṛgvādyā munipuṅgavāḥ /

ūcurgṛhītvā vasanaṃ tyaktvā bhāryāṃ tapaścara // KūrmP_2,37.26 //

athovāca vihasyeśaḥ pinākī nīlalohitaḥ /

saṃprekṣya jagato yoniṃ pārśvasthaṃ ca janārdanam // KūrmP_2,37.27 //

kathaṃ bhavadbhiruditaṃ svabhāryāpoṣaṇotsukaiḥ /

tyaktavyā mama bhāryeti dharmajñaiḥ śāntamānasaiḥ // KūrmP_2,37.28 //

ṛṣaya ūcuḥ
vyabhicāraratā nāryaḥ saṃtyājyāḥ patineritāḥ /
asmābhireṣā subhagā tādṛśī tyāgamarhati // KūrmP_2,37.29 //

mahādeva uvāca
na kadācidiyaṃ viprā manasāpyanyamicchati /
nāhamenāmapi tathā vimuñcāmi kadācana // KūrmP_2,37.30 //

ṛṣaya ūcuḥ
dṛṣṭvā vyabhicarantīha hyasmābhiḥ puruṣādhama /
uktaṃ hyasatyaṃ bhavatā gamyatāṃ kṣiprameva hi // KūrmP_2,37.31 //

evamukte mahādevaḥ satyameva mayeritam /

bhavatāṃ pratibhātyeṣetyuktvāsau vicacāra ha // KūrmP_2,37.32 //

so 'gacchaddhariṇā sārdhaṃ munindrasya mahātmanaḥ /

vasiṣṭhasyāśramaṃ puṇyaṃ bhikṣārtho parameśvaraḥ // KūrmP_2,37.33 //

dṛṣṭvā samāgataṃ devaṃ bhikṣamāṇamarundhatī /

vasiṣṭhasya priyā bhāryā pratyudgamya nanāma nam // KūrmP_2,37.34 //

prakṣālya pādau vimalaṃ dattvā cāsanamuttamam /
saṃprekṣya śithilaṃ gātramabhighātahataṃ dvijaiḥ /
saṃdhayāmāsa bhaiṣajyairviṣṇā vadanā satī // KūrmP_2,37.35 //

cakāra mahatīṃ pūjāṃ prārthayāmāsa bhāryayā /
ko bhavān kuta āyātaḥ kimācāro bhavāniti /
uvāca tāṃ mahādevaḥ siddhānāṃ pravaro 'smyaham // KūrmP_2,37.36 //

yadetanmaṇḍalaṃ śuddhaṃ bhāti brahmamayaṃ sadā /

eṣaiva devatā mahyaṃ dhārayāmi sadaiva tat // KūrmP_2,37.37 //

hatyuktvā prayayau śrīmānanugṛhya pativratām /

tāḍayāñcakrire daṇḍairloṣṭibhirmuṣṭibhidvijāḥ // KūrmP_2,37.38 //

dṛṣṭvā carantaṃ giriśaṃ nagnaṃ vikṛtalakṣaṇam /

procuretad bhavāṃlliṅgamutpāṭayatu durmate // KūrmP_2,37.39 //

tānabravīnmahāyogī kariṣyāmīti śaṅkaraḥ /

yuṣmākaṃ māmake liṅge yadi dveṣo 'bhijāyate // KūrmP_2,37.40 //

ityuktvotpāṭayāmāsa bhagavān bhaganetrahā /

nāpaśyaṃstatkṣaṇeneśaṃ keśavaṃ liṅgameva ca // KūrmP_2,37.41 //

tadotpātā babhūvurhi lokānāṃ bhayaśaṃsinaḥ /
na rājate sahasrāṃśuścacāla pṛthivī punaḥ /
niṣprabhāśca grahāḥ sarve cukṣubhe ca mahodadhiḥ // KūrmP_2,37.42 //

apaśyaccānusūyātreḥ svapnaṃ bhāryā pativratā /

kathayāmāsa viprāṇāṃ bhayādākulitekṣaṇā // KūrmP_2,37.43 //

tejasā bhāsayan kṛtsnaṃ nārāyaṇasahāyavān /

bhikṣamāṇaḥ śivo nūnaṃ dṛṣṭo 'smākaṃ gṛheṣviti // KūrmP_2,37.44 //

tasyā vacanamākarṇya śaṅkamānā maharṣayaḥ /

sarve jagmurmahāyogaṃ brahmāṇaṃ viśvasaṃbhavam // KūrmP_2,37.45 //

upāsyamānamamalairyogibhirbrahmavittamaiḥ /

caturvedairmūrtimadbhiḥ sāvitryā sahitaṃ prabhum // KūrmP_2,37.46 //

āsīnamāsane ramye nānāścaryasamanvite /

prabhāsahasrakalile jñānaiśvaryādisaṃyute // KūrmP_2,37.47 //

vibhrājamānaṃ vapuṣā sastitaṃ śubhralocanam /

caturmukhaṃ mahābāhuṃ chandomayamajaṃ param // KūrmP_2,37.48 //

vilokya vedapuruṣaṃ prasannavadanaṃ śubham /

śirobhirdharaṇīṃ gatvā toṣayāmāsurīśvaram // KūrmP_2,37.49 //

tān prasannamanā devaścaturmūrtiścaturmukhaḥ /

vyājahāra muniśreṣṭhāḥ kimāgamanakāraṇam // KūrmP_2,37.50 //

tasya te vṛttamakhilaṃ brahmaṇaḥ paramātmanaḥ /

jñāpayāñcakrire sarve kṛtvā śirasi cāñjalim // KūrmP_2,37.51 //

ṛṣaya ūcuḥ
kaścid dāruvanaṃ puṇyaṃ puruṣo 'tīvaśobhanaḥ /
bhāryayā cārusarvāṅgyā praviṣṭo nagna eva hi // KūrmP_2,37.52 //

mohayāmāsa vapuṣā nārīṇāṃ kulamīśvaraḥ /

kanyakānāṃ priyā cāsya dūṣayāmāsa putrakān // KūrmP_2,37.53 //

asmābhirvividhāḥ śāpāḥ pradattāśca parāhatāḥ /

tāḍito 'smābhiratyarthaṃ liṅgantu vinipātitam // KūrmP_2,37.54 //

antarhitaśca bhagavān sabhāryo liṅgameva ca /

utpātāścābhavan ghorāḥ sarvabhūtabhayaṅkarāḥ // KūrmP_2,37.55 //

ka eṣa puruṣo deva bhītāḥ sma puruṣottama /

bhavantameva śaraṇaṃ prapannā vayamacyuta // KūrmP_2,37.56 //

tvaṃ hi vetsi jagatyasmin yatkiñcidapi ceṣṭitam /

anugraheṇa viśveśa tadasmānanupālaya // KūrmP_2,37.57 //

vijñāpito munigaṇairviśvātmā kamalodbhavaḥ /

dhyātvā devaṃ triśūlāṅkaṃ kṛtāñjalirabhāṣata // KūrmP_2,37.58 //

brahmovāca
hā kaṣṭaṃ bhavatāmadya jātaṃ sarvārthanāśanam /
dhigbalaṃ dhik tapaścaryā mithyaiva bhavatāmiha // KūrmP_2,37.59 //

saṃprāpya puṇyasaṃskārānnidhīnāṃ paramaṃ nidhim /

upekṣitaṃ vṛthācārairbhavadbhiriha mohitaiḥ // KūrmP_2,37.60 //

kāṅkṣante yogino nityaṃ yatanto yatayo nidhim /

yameva taṃ samāsādya hā bhavadbhirupekṣitam // KūrmP_2,37.61 //

yajanti yajñairvividhairyatprāptyairvedavādinaḥ /

mahānidhiṃ samāsādya hā bhavadbhirupekṣitam // KūrmP_2,37.62 //

yaṃ samāsādya devānaimaiśvaryamakhilaṃ jagat /

tamāsādyākṣayanidhiṃ hā bhavadbhirupekṣitam // KūrmP_2,37.63 //

yatsamāpattijanitaṃ viśveśatvamidaṃ mama /

tadevopekṣitaṃ dṛṣṭvā nidhānaṃ bhāgyavarjitaiḥ // KūrmP_2,37.64 //

yasmin samāhitaṃ divyamaiśvaryaṃ yat tadavyayam /

tamāsādya nidhiṃ brāhma hā bhavadbhirvṛthākṛtam // KūrmP_2,37.65 //

eṣa devo mahādevo vijñeyastu maheśvaraḥ /

na tasya paramaṃ kiñcit padaṃ samadhigamyate // KūrmP_2,37.66 //

devatānāmṛṣīṇāṃ ca pitṝṇāṃ cāpi śāśvataḥ /
sahasrayugaparyante pralaye sarvadehinām /
saṃharatyeṣa bhagavān kālo bhūtvā maheśvaraḥ // KūrmP_2,37.67 //

eṣa caiva prajāḥ sarvāḥ sṛjatyekaḥ svatejasā /

eṣa cakrī ca vajrī ca śrīvatsakṛtalakṣaṇaḥ // KūrmP_2,37.68 //

yogī kṛtayuge devastretāyāṃ yajña ucyate /

dvāpare bhagavān kālo dharmaketuḥ kalau yuge // KūrmP_2,37.69 //

rudrasya mūrtayastistro yābhirviśvamidaṃ tatam /

tamo hyagnī rajo brahmā sattvaṃ viṣṇuriti prabhuḥ // KūrmP_2,37.70 //

mūrtiranyā smṛtā cāsya digvāsā vai śivā dhruvā /

yatra tiṣṭhati tad brahma yogena tu samanvitam // KūrmP_2,37.71 //

yā cāsya pārśvagā bhāryā bhavadbhirabhivīkṣitā /

sā hi nārāyaṇo devaḥ paramātmā sanātanaḥ // KūrmP_2,37.72 //

tasmāt sarvamidaṃ jātaṃ tatraiva ca layaṃ vrajet /

sa eva mohayet kṛtsnaṃ sa eva paramā gatiḥ // KūrmP_2,37.73 //

sahasraśīrṣā puruṣaḥ sahasrākṣaḥ sahasrapāt /

ekaśṛṅgo mahānātmā purāṇo 'ṣṭākṣaro hariḥ // KūrmP_2,37.74 //

caturvedaścaturmūrtistrimūrtistriguṇaḥ paraḥ /

ekamūrtirameyātmā nārāyaṇa iti śrutiḥ // KūrmP_2,37.75 //

ṛtasya garbho bhagavānāpo māyātanuḥ prabhuḥ /

stūyate vividhairmantrairbrāhmaṇairdharmamokṣibhiḥ // KūrmP_2,37.76 //

saṃhṛtya sakalaṃ viśvaṃ kalpānte puruṣottamaḥ /

śete yogāmṛtaṃ pītvā yat tad viṣṇoḥ paraṃ padam // KūrmP_2,37.77 //

na jāyate na mriyate vardhate na ca viśvasṛk /

mūlaprakṛtiravyaktā gīyate vaidikairajaḥ // KūrmP_2,37.78 //

tato niśāyāṃ vṛttāyāṃ sisṛkṣurakhilañjagat /

ajasya nābhau tad bījaṃ kṣipatyeṣa maheśvaraḥ // KūrmP_2,37.79 //

taṃ māṃ vitta mahātmānaṃ brahmāṇaṃ viśvato mukham /

mahāntaṃ puruṣaṃ viśvamapāṃ garbhamanuttamam // KūrmP_2,37.80 //

na taṃ vidātha janakaṃ mohitāstasya māyayā /

devadevaṃ mahādevaṃ bhūtānāmīśvaraṃ haram // KūrmP_2,37.81 //

eṣa devo mahādevo hyanādirbhagavān haraḥ /

viṣṇunā saha saṃyuktaḥ karoti vikaroti ca // KūrmP_2,37.82 //

na tasya vidyate kāryaṃ na tasmād vidyate param /

sa vedān pradadau pūrvaṃ yogamāyātanurmama // KūrmP_2,37.83 //

sa māyī māyayā sarvaṃ karoti vikaroti ca /

tameva muktaye jñātvā vrajeta śaraṇaṃ bhavam // KūrmP_2,37.84 //

itīritā bhagavatā marīcipramukhā vibhum /

praṇamya devaṃ brahmāṇaṃ pṛcchanti sma suduḥ khitāḥ // KūrmP_2,37.85 //

munaya ūcuḥ
kathaṃ paśyema taṃ devaṃ punareva pinākinam /
brūhi viśvāmareśāna trātā tvaṃ śaraṇaiṣiṇām // KūrmP_2,37.86 //

pitāmaha uvāca
yad dṛṣṭaṃ bhavatā tasya liṅgaṃ bhuvi nipātitam /
talliṅgānukṛtīśasya kṛtvā liṅgamanuttamam // KūrmP_2,37.87 //

pūjayadhvaṃ sapatnīkāḥ sādaraṃ putrasaṃyutāḥ /

vaidikaireva niyamairvividhairbrahmacāriṇaḥ // KūrmP_2,37.88 //

saṃsthāpya śāṅkarairmantrairṛgyajuḥ sāmasaṃbhavaiḥ /

tapaḥ paraṃ samāsthāya gṛṇantaḥ śatarudriyam // KūrmP_2,37.89 //

samāhitāḥ pūjayadhvaṃ saputrāḥ saha bandhubhiḥ /

sarve prāñjalayo bhūtvā śūlapāṇiṃ prapadyatha // KūrmP_2,37.90 //

tato drakṣyatha deveśaṃ durdarśamakṛtātmabhiḥ /

yaṃ dṛṣṭvā sarvamajñānamadharmaśca praṇaśyati // KūrmP_2,37.91 //

tataḥ praṇamya varadaṃ brahmāṇamamitaujasam /

jagmuḥ saṃhṛṣṭamanaso devadāruvanaṃ punaḥ // KūrmP_2,37.92 //

ārādhayitumārabdhā brahmaṇā kathitaṃ yathā /

ajānantaḥ paraṃ devaṃ vītarāgā vimatsarāḥ // KūrmP_2,37.93 //

sthaṇḍileṣu vicitreṣu parvatānāṃ guhāsu ca /

nadīnāṃ ca vivikteṣu pulineṣu śubheṣu ca // KūrmP_2,37.94 //

śaivālabhojanāḥ kecit kecidantarjaleśayāḥ /

kecidabhrāvakāśāstu pādāṅguṣṭhāgraviṣṭhitāḥ // KūrmP_2,37.95 //

danto 'lūkhalinastvanye hyaśmakuṭṭāstathā pare /

śākaparṇāśinaḥ kecit saṃprakṣālā marīcipāḥ // KūrmP_2,37.96 //

vṛkṣamūlaniketāśca śilāśayyāstathā pare /

kālaṃ nayanti tapasā pūjayanto maheśvaram // KūrmP_2,37.97 //

tatasteṣāṃ prasādārthaṃ prapannārtiharo haraḥ /

cakā bhagavān buddhiṃ prabodhāya vṛṣadhvajaḥ // KūrmP_2,37.98 //

devaḥ kṛtayuge hyasmin śṛṅge himavataḥ śubhe /

devadāruvanaṃ prāptaḥ prasannaḥ parameśvaraḥ // KūrmP_2,37.99 //

bhasmapāṇḍuradigdhāṅgo nagno vikṛtalakṣaṇaḥ /

ulmukavyagrahastaśca raktapiṅgalalocanaḥ // KūrmP_2,37.100 //

kvacicca hasate raudraṃ kvacid gāyati vismitaḥ /

kvacinnṛtyati śṛṅgārī kvacidrauti muhurmuhuḥ // KūrmP_2,37.101 //

āśrame 'bhyāgato bhikṣāṃ yācate ca punaḥ punaḥ /

māyāṃ kṛtvātmano rūpaṃ devastad vanamāgataḥ // KūrmP_2,37.102 //

kṛtvā girisutāṃ gaurīṃ pārśvedevaḥ pinākadhṛk /

sā ca pūrvavad deveśī devadāruvanaṃ gatā // KūrmP_2,37.103 //

dṛṣṭvā samāgataṃ devaṃ devyā saha kapardinam /

praṇemuḥ śirasā bhūmau toṣayāmāsurīśvaram // KūrmP_2,37.104 //

vaidikairvividhairmantraiḥ sūktairmāheśvaraiḥ śubhaiḥ /

atharvaśirasā cānye rudrādyairbrahmabhirbhavam // KūrmP_2,37.105 //

namo devādidevāya mahādevāya te namaḥ /

tryambakāya namastubhyaṃ triśūlavaradhāriṇe // KūrmP_2,37.106 //

namo digvāsase tubhyaṃ vikṛtāya pinākine /

sarvapraṇatadehāya svayamapraṇatātmane // KūrmP_2,37.107 //

antakāntakṛte tubhyaṃ sarvasaṃharaṇāya ca /

namo 'stu nṛtyaśīlāya namo bhairavarūpiṇe // KūrmP_2,37.108 //

naranārīśarīrāya yogināṃ gurave namaḥ /

namo dāntāya śāntāya tāpasāya harāya ca // KūrmP_2,37.109 //

vibhīṣaṇāya rudrāya namaste kṛttivāsase /

namaste lelihānāya śitikaṇṭhāya te namaḥ // KūrmP_2,37.110 //

aghoraghorarūpāya vāmadevāya vai namaḥ /

namaḥ kanakamālāya devyāḥ priyakarāya ca // KūrmP_2,37.111 //

gaṅgāsaliladhārāya śambhave parameṣṭhine /

namo yogādhipataye brahmādhipataye namaḥ // KūrmP_2,37.112 //

prāṇāya ca namastubhyaṃ namo bhasmāṅgarāgine /

namaste ghanavāhāya daṃṣṭriṇe vahniretase // KūrmP_2,37.113 //

brahmaṇaśca śiro hartre namaste kālarūpiṇe /
āgatiṃ te na janīmo gatiṃ naiva ca naiva ca /
viśveśvara mahādeva yo 'si so 'si namo 'stu te // KūrmP_2,37.114 //

namaḥ pramathanāthāya dātre ca śubhasaṃpadām /
kapālapāṇaye tubhyaṃ namo mīḍhuṣṭamāya te /
namaḥ kanakaliṅgāya vāriliṅgāya te namaḥ // KūrmP_2,37.115 //

namo vahnyarkaliṅgāya jñānaliṅgāya te namaḥ /
namo bhujaṅgahārāya karṇikārapriyāya ca /
kirīṭine kuṇḍaline kālakālāya te namaḥ // KūrmP_2,37.116 //

vāmadeva maheśāna devadeva trilocana /

kṣamyatāṃ yatkṛtaṃ mohāt tvameva śaraṇaṃ hi naḥ // KūrmP_2,37.117 //

caritāni vicitrāṇi guhyāni gahanāni ca /

brahmādīnāṃ ca sarveṣāṃ durvijñeyo 'si śaṅkara // KūrmP_2,37.118 //

ajñānād yadi vā jñānād yatkiñcitkurute naraḥ /

tatsarvaṃ bhagavānena kurute yogamāyayā // KūrmP_2,37.119 //

evaṃ stutvā mahādevaṃ prahṛṣṭenāntarātmanā /

ūcuḥ praṇamya giriśaṃ paśyāmastvāṃ yathā purā // KūrmP_2,37.120 //

teṣāṃ saṃstavamākarṇya somaḥ momavibhūṣaṇaḥ /

svameva paramaṃ rūpaṃ darśayāmāsa śaṅkaraḥ // KūrmP_2,37.121 //

taṃ te dṛṣṭvātha giriśaṃ devyā saha pinākinam /

yathā pūrvaṃ sthitā viprāḥ praṇemurhṛṣṭamānasāḥ // KūrmP_2,37.122 //

tataste munayaḥ sarve saṃstūya ca maheśvaram /

bhṛgvaṅgirovasiṣṭhāstu viśvāmitrastathaiva ca // KūrmP_2,37.123 //

gautamo 'triḥ sukeśaśca pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ /
marīciḥ kaśyapaścāpi saṃvartaśca mahātapāḥ /
praṇamya devadeveśamidaṃ vacanamabruvan // KūrmP_2,37.124 //

kathaṃ tvāṃ devadeveśa karmayogena vā prabho /

jñānena vātha yogena pūjayāmaḥ sadaiva hi // KūrmP_2,37.125 //

kena vā devamārgeṇa saṃpūjyo bhagavāniha /

kiṃ tat sevyamasevyaṃ vā sarvametad bravīhi naḥ // KūrmP_2,37.126 //

devadeva uvāca
etad vaḥ saṃpravakṣyāmi gūḍhaṃ gahanamuttamam /
brahmaṇe kathitaṃ pūrvamādāveva maharṣayaḥ // KūrmP_2,37.127 //

sāṃkhyayogo dvidhā jñeyaḥ puruṣāṇāṃ hi sādhanam /

yogena sahitaṃ sāṃkhyaṃ puruṣāṇāṃ vimuktidam // KūrmP_2,37.128 //

na kevalena yogena dṛśyate puruṣaḥ paraḥ /

jñānaṃ tu kevalaṃ samyagapavargaphalapradam // KūrmP_2,37.129 //

bhavantaḥ kevalaṃ yogaṃ samāśritya vimuktaye /

vihāya sāṃkhyaṃ vimalamakurvanta pariśramam // KūrmP_2,37.130 //

etasmāt kāraṇād viprānṛṇāṃ kevaladharmiṇām /

āgato 'hamimaṃ deśaṃ jñāpayan mohasaṃbhavam // KūrmP_2,37.131 //

tasmād bhavadbhirvimalaṃ jñānaṃ kaivalyasādhanam /

jñātavyaṃ hi prayatnena śrotavyaṃ dṛśyameva ca // KūrmP_2,37.132 //

ekaḥ sarvatrago hyātmā kevalaścitimātrakaḥ /

ānando nirmalo nityaṃ syādetat sāṃkhyadarśanam // KūrmP_2,37.133 //

etadeva paraṃ jñānameṣa mokṣo 'tra gīyate /

etat kaivalyamamalaṃ brahmabhāvaśca varṇitaḥ // KūrmP_2,37.134 //

āśritya caitat paramaṃ tanniṣṭhāstatparāyaṇāḥ /

paśyanti māṃ mahātmāno yatayo viśvamīśvaram // KūrmP_2,37.135 //

etat tat paramaṃ jñānaṃ kevalaṃ sannirañjanam /

ahaṃ hi vedyo bhagavān mama mūrtiriyaṃ śivā // KūrmP_2,37.136 //

bahūni sādhanānīha siddhaye kathitāni tu /

teṣāmabhyadhikaṃ jñānaṃ māmakaṃ dvijapuṅgavāḥ // KūrmP_2,37.137 //

jñānayogaratāḥ śāntā māmeva śaraṇaṃ gatāḥ /

ye hi māṃ bhasmaniratā dhyāyanti satataṃ hṛdi // KūrmP_2,37.138 //

madbhaktiparamā nityaṃ yatayaḥ kṣīṇakalmaṣāḥ /

nāśayāmyacirāt teṣāṃ ghoraṃ saṃsārasāgaram // KūrmP_2,37.139 //

praśāntaḥ saṃyatamanā bhasmoddhūlitavigrahaḥ /

brahmacaryarato nagno vrataṃ pāśupataṃ caret // KūrmP_2,37.140 //

nirmitaṃ hi mayā pūrvaṃ vrataṃ pāśupataṃ param /

guhyād guhyatamaṃ sūkṣmaṃ vedasāraṃ vimuktaye // KūrmP_2,37.141 //

yad vā kaupīnavasanaḥ syād vaikavasano muniḥ /

vedābhyāsarato vidvān dhyāyet paśupatiṃ śivam // KūrmP_2,37.142 //

eṣa pāśupato yogaḥ sevanīyo mumukṣubhiḥ /

bhasmacchannairhi satataṃ niṣkāmairiti viśrutiḥ // KūrmP_2,37.143 //

vītarāgabhayakrodhā manmayā māmupāśritāḥ /

bahavo 'nena yogena pūtā madbhāvamāgatāḥ // KūrmP_2,37.144 //

anyāni caiva śāstrāṇi loke 'smin mohanānitu /

vedavādaviruddhāni mayaiva kathitāni tu // KūrmP_2,37.145 //

vāmaṃ pāśupataṃ somaṃ lākulaṃ caiva bhairavam /

asevyametat kathitaṃ vedavāhyaṃ tathetaram // KūrmP_2,37.146 //

vedamurtirahaṃ viprā nānyaśāstrārthavedibhiḥ /

jñāyate matsvarūpaṃ tu muktvā vedaṃ sanātanam // KūrmP_2,37.147 //

sthāpayadhvamidaṃ mārgaṃ pūjayadhvaṃ maheśvaram /

acirādaiśvaraṃ jñānamutpatsyati na saṃśayaḥ // KūrmP_2,37.148 //

mayi bhaktiśca vipulā bhavatāmastu sattamāḥ /

dhyātamātro hi sānnidhyaṃ dāsyāmi munisattamāḥ // KūrmP_2,37.149 //

ityuktvā bhagavān somastatraivāntaradhīyata /
to 'pi dāruvane tasmin pūjayanti sma śaṅkaram /
brahmacaryaratāḥ śāntā jñānayogaparāyaṇāḥ // KūrmP_2,37.150 //

sametya te mahātmāno munayo brahmavādinaḥ /

vitenire bahūn vādānnadhyātmajñānasaṃśrayān // KūrmP_2,37.151 //

kimasya jagato mūlamātmā cāsmākameva hi /

ko 'pi syāt sarvabhāvānāṃ heturīśvara eva ca // KūrmP_2,37.152 //

ityevaṃ manyamānānāṃ dhyānamārgāvalambinām /

āvirāsīnmahādevī devī girivarātmajā // KūrmP_2,37.153 //

koṭisūryapratīkāśā jvālāmālāsamāvṛtā /

svabhābhirvimalābhistu pūrayantī nabhastalam // KūrmP_2,37.154 //

tāmanvapaśyan girijāmameyāṃ
jvālāsahasrāntarasanniviṣṭām /
praṇemurekāmakhileśapatnīṃ
jānanti te tat paramasya bījam // KūrmP_2,37.155 //

asamākameṣā parameśapatnī
gatistathātmā gaganābhidhānā /
paśyantyathātmānamidaṃ ca kṛtsnaṃ
tasyāmathaite munayaśca viprāḥ // KūrmP_2,37.156 //

nirīkṣitāste parameśapatnyā
tadantare devamaśeṣahetum /
paśyanti śaṃbhuṃ kavimīśitāraṃ
rudraṃ bṛhantaṃ puruṣaṃ purāṇam // KūrmP_2,37.157 //

ālokya devīmatha devamīśaṃ
praṇemurānandamavāpuragryam /
jñānaṃ tadaiśaṃ bhagavatprasādā-
dāvirbabhau janmavināśahetu // KūrmP_2,37.158 //

iyaṃ hi sā jagato yonirekā
sarvātmikā sarvaniyāmikā ca /
māheśvarīśaktiranādisiddhā
vyomābhidhānā divi rājatīva // KūrmP_2,37.159 //

asyā mahatparameṣṭhī parastā-
nmaheśvaraḥ śiva eko 'tha rudraḥ /
cakāra viśvaṃ paraśaktiniṣṭhāṃ
māyāmathāruhya sa devadevaḥ // KūrmP_2,37.160 //

eko devaḥ sarvabhūteṣu gūḍho
māyī rudraḥ sakalo niṣkalaśca /
sa eva devī na ca tadvibhinna-
metajjñātvā hyamṛtatvaṃ vrajanti // KūrmP_2,37.161 //

antarhito 'bhūd bhagavānatheśo
devyā bhargaḥ saha devādidevaḥ /
ārādhayanti sma tameva devaṃ
vanaukasaste punareva rudram // KūrmP_2,37.162 //

etad vaḥ kathitaṃ sarvaṃ devadevaviceṣṭitam /

devadāruvane pūrvaṃ purāṇe yanmayā śrutam // KūrmP_2,37.163 //

yaḥ paṭhecchṛṇuyānnityaṃ mucyate sarvapātakaiḥ /

śrāvayed vā dvijān śāntān sa yāti paramāṃ gatim // KūrmP_2,37.164 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge saptatriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
eṣā puṇyatamā devī devagandharvasevitā /
narmadā lokavikhyātā tīrthānāmuttamā nadī // KūrmP_2,38.1 //

tasyāḥ śṛṇudhvaṃ māhātmyaṃ mārkaṇḍeyena bhāṣitam /

yudhiṣṭhirāya tu śubhaṃ sarvapāpapraṇāśanam // KūrmP_2,38.2 //

yudhiṣṭhira uvāca
śrutāstu vividhā dharmāstvatprasādānmahāmune /
māhātmyaṃ ca prayāgasya tīrthāni vividhāni ca // KūrmP_2,38.3 //

narmadā sarvatīrthānāṃ mukhyā hi bhavateritā /

tasyāstvidānīṃ māhātmyaṃ vaktumarhasi sattama // KūrmP_2,38.4 //

mārkaṇḍeya uvāca
narmadā saritāṃ śreṣṭhā rudradehād viniḥ sṛtā /
tārayet sarvabhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca // KūrmP_2,38.5 //

narmadāyāstu māhātmyaṃ purāṇe yanmayā śrutam /

idānīṃ tatpravakṣyāmi śṛṇuṣvaikamanāḥ śubham // KūrmP_2,38.6 //

puṇyā kanakhale gaṅgā kurukṣetre sarasvatī /

grāme vā yadi vāraṇye puṇyā sarvatra narmadā // KūrmP_2,38.7 //

tribhiḥ sārasvataṃ toyaṃ saptāhena tu yāmunam /

sadyaḥ punāti gāṅgeyaṃ darśanādeva nārmadam // KūrmP_2,38.8 //

kaliṅgadeśapaścārdhe parvate 'marakaṇṭake /

puṇyā ca triṣu lokeṣu ramaṇīyā manoramā // KūrmP_2,38.9 //

sadevāsuragandharvā ṛṣayaśca tapodhanāḥ /

tapastaptvā tu rājendra siddhiṃ tu paramāṃ gatāḥ // KūrmP_2,38.10 //

tatra snātvā naro rājan niyamastho jitendriyaḥ /

upoṣya rajanīmekāṃ kulānāṃ tārayecchatam // KūrmP_2,38.11 //

yojanānāṃ śataṃ sāgraṃ śrūyate sariduttamā /

vistāreṇa tu rājendra yojanadvayamāyatā // KūrmP_2,38.12 //

ṣaṣṭitīrthasahasrāṇi ṣaṣṭikoṭyastathaiva ca /

parvatasya samantāt tu tiṣṭhantyamarakaṇṭake // KūrmP_2,38.13 //

brahmacārī śucirbhūtvā jitakrodho jitendriyaḥ /

sarvahiṃsānivṛttastu sarvabhūtahite rataḥ // KūrmP_2,38.14 //

evaṃ sarvasamācāro yastu prāṇān samutsṛjet /

tasya puṇyaphalaṃ rājan śṛṇuṣvāvahito nṛpa // KūrmP_2,38.15 //

śatavarṣasahasrāṇi svarge modati pāṇḍava /

sapsarogaṇasaṃkīrṇo divyastrīparivāritaḥ // KūrmP_2,38.16 //

divyagandhānuliptaśca divyapuṣpopaśobhitaḥ /

krīḍate devaloke tu daivataiḥ saha modate // KūrmP_2,38.17 //

tataḥ svargāt paribhraṣṭo rājā bhavati dhārmikaḥ /

gṛhaṃ tu labhate 'sau vai nānāratnasamanvitam // KūrmP_2,38.18 //

stambhairmaṇimayairdivyairvajravaidūryabhūṣitam /

ālekhyavāhanaiḥ śubhrairdāsīdāsasamanvitam // KūrmP_2,38.19 //

rājarājeśvaraḥ śrīmān sarvastrījanavallabhaḥ /

jīved varṣaśataṃ sāgraṃ tatra bhogasamanvitaḥ // KūrmP_2,38.20 //

agnipraveśe 'tha jale athavānaśane kṛte /

anivartikā gatistasya pavanasyāmbare yathā // KūrmP_2,38.21 //

paścime parvatataṭe sarvapāpavināśanaḥ /

hrado jaleśvaro nāma triṣu lokeṣu viśrutaḥ // KūrmP_2,38.22 //

tatra piṇḍapradānena saṃdhyopāsanakarmaṇā /

daśavarṣāṇi pitarastarpitāḥ syurna saṃśayaḥ // KūrmP_2,38.23 //

dakṣiṇe narmadākūle kapilākhyā mahānadī /

saralārjunasaṃcchannā nātidūre vyavasthitā // KūrmP_2,38.24 //

sā tu puṇyā mahābhāgā triṣu lokeṣu viśrutā /

tatra koṭiśataṃ sāgraṃ tīrthānāṃ tu yudhiṣṭhira // KūrmP_2,38.25 //

tasmiṃstīrthe tu ye vṛkṣāḥ patitāḥ kālaparyayāt /

narmadātoyasaṃspṛṣṭāste yānti paramāṃ gatim // KūrmP_2,38.26 //

dvitīyā tu mahābhāgā viśalyakaraṇī śubhā /

tatra tīrthe naraḥ snātvā viśalyo bhavati kṣaṇāt // KūrmP_2,38.27 //

kapilā ca viśalyā ca śrūyate rājasattama /

īśvareṇa purā proktā lokānāṃ hitakāmyayā // KūrmP_2,38.28 //

anāśakaṃ tu yaḥ kuryāt tasmiṃstīrthe narādhipa /

sarvapāpaviśuddhātmā rudralokaṃ sa gacchati // KūrmP_2,38.29 //

tatra snātvā naro rājannaśvamedhaphalaṃ labhet /

ye vasantyuttare kūle rudraloke vasanti te // KūrmP_2,38.30 //

sarasvatyāṃ ca gaṅgāyāṃ narmadāyāṃ yudhiṣṭhira /

samaṃ snānaṃ ca dānaṃ ca yathā me śaṅkaro 'bravīt // KūrmP_2,38.31 //

parityajati yaḥ praṇān parvate 'marakaṇṭake /

varṣakoṭiśataṃ sāgraṃ rudraloke mahīyate // KūrmP_2,38.32 //

narmadāyāṃ jalaṃ puṇyaṃ phenormisamalaṅkṛtam /

pavitraṃ śirasā vandya sarvapāpaiḥ pramucyate // KūrmP_2,38.33 //

narmadā sarvataḥ puṇyā brahmahatyāpahāriṇī /

ahorātropavāsena mucyate brahmahatyayā // KūrmP_2,38.34 //

jāleśvaraṃ tīrthavaraṃ sarvapāpavināśanam /

tatra gatvā niyamavān sarvakāmāṃllabhennaraḥ // KūrmP_2,38.35 //

candrasūryoparāge tu gatvā hyamarakaṇṭakam /

aśvamedhād daśaguṇaṃ puṇyamāpnoti mānavaḥ // KūrmP_2,38.36 //

eṣa puṇyo girivaro devagandharvasevitaḥ /

nānādrumalatākīrṇo nānāpuṣpopaśobhitaḥ // KūrmP_2,38.37 //

tatra saṃnihito rājan devyā saha maheśvaraḥ /

brahmā viṣṇustathā cendro vidyādharagaṇaiḥ saha // KūrmP_2,38.38 //

pradakṣiṇaṃ tu yaḥ kuryāt parvataṃ hyamarakaṇṭakam /

pauṇḍarīkasya yajñasya phalaṃ prāpnoti mānaḥ // KūrmP_2,38.39 //

kāverī nāma vipulā nadī kalpaṣanāśinī /
tatra snātvā mahādevamarcayed vṛṣabhadhvajam /
saṃgame narmadāyāstu rudraloke mahīyate // KūrmP_2,38.40 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge aṣṭātriśo 'dhyāyaḥ

mārkaṇḍeya uvāca
narmadā saritāṃ śreṣṭhā sarvapāpavināśinī /
munibhiḥ kathitā pūrvamīśvareṇa svayaṃbhuvā // KūrmP_2,39.1 //

munibhiḥ saṃstutā hyeṣā narmadā pravarā nadī /

rudragātrād viniṣkrāntā lokānāṃ hitakāmyayā // KūrmP_2,39.2 //

sarvapāpaharā nityaṃ sarvadevanamaskṛtā /

saṃstutā devagandharvairapyarobhistathaiva ca // KūrmP_2,39.3 //

uttare caiva tatkūle tīrthaṃ trailokyaviśrutam /
nāmnā bhadreśvaraṃ puṇyaṃ sarvapāpaharaṃ śubham /
tatra snātvā naro rājan daivataiḥ saha mohate // KūrmP_2,39.4 //

tato gaccheta rājendra tīrthamāmrātakeśvaram /

tatra snātvā naro rājan gosahasraphalaṃ labhet // KūrmP_2,39.5 //

tato 'ṅgāreśvaraṃ gacchenniyato niyatāśanaḥ /

sarvapāpaviśuddhātmā rudraloke mahīyate // KūrmP_2,39.6 //

tato gaccheta rājendra kedāraṃ nāma puṇyadam /

tatra snātvodakaṃ kṛtvā sarvān kāmānavāpnuyāt // KūrmP_2,39.7 //

pippaleśaṃ tato gacchet sarvapāpavināśanam /

tatra snātvā mahārāja rudraloke mahīyate // KūrmP_2,39.8 //

tato gaccheta rājendra vimaleśvaramuttamam /

tatra prāṇān parityajya rudralokamavāpnuyāt // KūrmP_2,39.9 //

tataḥ puṣkariṇīṃ gacchet snānaṃ tatra samācaret /

snātamātro narastatra indrasyārdhāsanaṃ labhet // KūrmP_2,39.10 //

tato gaccheta rājendra śūlabhedamiti śrutam /

tatra snātvārcayed devaṃ gosahasraphalaṃ labhet // KūrmP_2,39.11 //

tato gaccheta rājendra balitīrthamanuttam /

tatra snātvā naro rājan sihāsanapatirbhavet // KūrmP_2,39.12 //

śakratīrthaṃ tato gacchet kūle caiva tu dakṣiṇe /

upoṣya rajanīmekāṃ snānaṃ kṛtvā yathāvidhi // KūrmP_2,39.13 //

ārādhayenmahāyogaṃ devaṃ nārāyaṇaṃ harim /

gosahasraphalaṃ prāpya viṣṇulokaṃ sa gacchati // KūrmP_2,39.14 //

ṛṣitīrthaṃ tato gatvā sarvapāpaharaṃ nṛṇām /

snātamātro narastatra śivaloke mahīyate // KūrmP_2,39.15 //

nāradasya tu tatraiva tīrthaṃ paramaśobhanam /

snātamātro narastatra gosahasraphalaṃ labhet // KūrmP_2,39.16 //

yatra taptaṃ tapaḥ pūrvaṃ nāradena surarṣiṇā /

pratīstasya dadau yogaṃ devadevo maheśvaraḥ // KūrmP_2,39.17 //

brahmaṇā nirmitaṃ liṅgaṃ brahmeśvaramiti śrutam /

yatra snātvā naro rājan brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,39.18 //

ṛṇatīrthaṃ tato gacchet sa ṛṇānmucyate dhruvam /

maheśvaraṃ tato gacchet paryāptaṃ janmanaḥ phalam // KūrmP_2,39.19 //

bhīmeśvaraṃ tato gacchet sarvavyādhivināśanam /

snātamātro narastatra sarvaduḥkhaiḥ pramucyate // KūrmP_2,39.20 //

tato gaccheta rājendra piṅgaleśvaramuttamam /

ahorātropavāsena trirātraphalamāpnuyāt // KūrmP_2,39.21 //

tasmiṃmastīrthe tu rājendra kapilāṃ yaḥ prayacchati /
yāvanti tasyā romāṇi tatprasūtikuleṣu ca /
tāvad varṣasahasrāṇi rudraloke mahīyate // KūrmP_2,39.22 //

yastu prāṇaparityāgaṃ kuryāt tatra narādhipa /

akṣayaṃ modate kālaṃ yāvaccandradivākarau // KūrmP_2,39.23 //

narmadātaṭamāśritya tiṣṭhante ye tu mānavāḥ /

te mṛtāḥ svargamāyānti santaḥ sukṛtino yathā // KūrmP_2,39.24 //

tato dīpteśvaraṃ gacched vyāsatīrthaṃ tapovanam /
nivartitā purā tatra vyāsabhītā mahānadī /
huṅkāritā tu vyāsena dakṣiṇena tato gatā // KūrmP_2,39.25 //

pradakṣiṇaṃ tu yaḥ kuryāt tasmiṃstīrthe yudhiṣṭhira /

prītastasya bhaved vyāso vāñchitaṃ labhate phalam // KūrmP_2,39.26 //

tato gaccheta rājendra ikṣunadyāstu saṃgamam /
trailokyaviśrutaṃ puṇyaṃ tatra sannihitaḥ śivaḥ /
tatra stanātvā naro rājan gāṇapatyamavāpnuyāt // KūrmP_2,39.27 //

skandatīrthaṃ tato gacchet sarvapāpapraṇāśanam /

ājanmanaḥ kṛtaṃ pāpaṃ snātastīvraṃ vyapohati // KūrmP_2,39.28 //

tatra devāḥ sagandharvā bhavātmajamanuttamam /

upāsate mahātmānaṃ skandaṃ śaktidhiraṃ prabhum // KūrmP_2,39.29 //

tato gacchedāṅgirasaṃ snānaṃ tatra samācaret /

gosahasraphalaṃ prāpya rudralokaṃ sa gacchati // KūrmP_2,39.30 //

aṅgirā yatra deveśaṃ brahmaputro vṛṣadhvajam /

tapasārādhya viśveśaṃ labdhavān yogamuttamam // KūrmP_2,39.31 //

kuśatīrthaṃ tato gacchet sarvapāpapraṇāśanam /

snānaṃ tatra prakurvota aśvamedhaphalaṃ labhet // KūrmP_2,39.32 //

koṭitīrthaṃ tato gacchet sarvapāpapraṇāśanam /

tatra strātvā naro rājyaṃ labhate nātra saṃśayaḥ // KūrmP_2,39.33 //

candrabhāgāṃ tato gacchet snānaṃ tatra samācaret /

snātamātro narastatra somaloke mahīyate // KūrmP_2,39.34 //

narmadādakṣiṇe kūle saṃgameśvaramuttamam /

tatra snātvā naro rājan sarvayajñaphalaṃ labhet // KūrmP_2,39.35 //

narmadāyottare kūle tīrthaṃ paramaśobhanam /

ādityāyatanaṃ ramyamīśvareṇa tu bhāṣitam // KūrmP_2,39.36 //

tatra snātvā tu rājendra dattvā dānaṃ tu śaktitaḥ /

tasya tīrthaprabhāveṇa labhate cākṣayaṃ phalam // KūrmP_2,39.37 //

daridrā vyādhitā ye tu ye ca duṣkṛtakāriṇaḥ /

mucyante sarvapāpebhyaḥ sūryalokaṃ prayānti ca // KūrmP_2,39.38 //

mārgeśvaraṃ tato gacchet snānaṃ tatra samācaret /

snātamātro narastatra svargalokamavāpnuyāt // KūrmP_2,39.39 //

tataḥ paścimato gacchenmarudālayamuttamam /

tatra snātvā tu rājendra śucirbhūtvā prayatnataḥ // KūrmP_2,39.40 //

kāñcanaṃ tu dvijo dadyād yathāvibhavavistaram /

puṣpakeṇa vimānena vāyulokaṃ sa gacchati // KūrmP_2,39.41 //

tato gaccheta rājendra ahalyātīrthamuttamam /

snānamātrādapsarobhirmodate kālamakṣayam // KūrmP_2,39.42 //

caitramāse tu saṃprāpte śuklapakṣe trayodaśī /

kāmadevadine tasminnahalyāṃ yastu pūjayet // KūrmP_2,39.43 //

yatra tatra narotpanno varastatra priyo bhavet /

strīvallabho bhavecchrīmān kāmadeva ivāparaḥ // KūrmP_2,39.44 //

ayodhyāṃ tu samāsādya tīrthaṃ śakrasya viśrutam /

snātamātro narastatra gosahasraphalaṃ labhet // KūrmP_2,39.45 //

somatīrthaṃ tato gacchet snānaṃ tatra samācaret /

snātamātro narastatra sarvapāpaiḥ pramucyate // KūrmP_2,39.46 //

somagrahe tu rājendra pāpakṣayakaraṃ bhavet /

trailokyaviśrutaṃ rājan somatīrthaṃ mahāphalam // KūrmP_2,39.47 //

yastu cāndrāyaṇaṃ kuryāt tatra tīrthe samāhitaḥ /

sarvapāpaviśuddhātmā somalokaṃ sa gacchati // KūrmP_2,39.48 //

agnipraveśaṃ yaḥ kuryāt somatīrthe narādhipa /

jale cānaśanaṃ vāpi nāsau martyo 'bhijāyate // KūrmP_2,39.49 //

stambhatīrthaṃ tato gacchet snānaṃ tatra samācaret /

snātamātro narastatra somaloke mahīyate // KūrmP_2,39.50 //

tato gaccheta rājendra viṣṇutīrthamanuttamam /

yodhanīpuramākhyātaṃ viṣṇoḥ sthānamanuttamam // KūrmP_2,39.51 //

asurā yodhitāstatra vāsudevena koṭiśaḥ /
tatra tīrthaṃ samutpannaṃ viṣṇuśrīko bhavediha /
ahorātropavāsena brahmahatyāṃ vyapohati // KūrmP_2,39.52 //

narmadādakṣiṇe kūle tīrthaṃ paramaśobhanam /

kāmatīrthamiti khyātaṃ yatra kāmor'cayad bhavam // KūrmP_2,39.53 //

tasmiṃstīrthe naraḥ snātvā upavāsaparāyaṇaḥ /

kusumāyudharūpeṇa rudroloke mahīyate // KūrmP_2,39.54 //

tato gaccheta rājendra brahmatīrthamanuttamam /

umāhakamiti khyātaṃ tatra saṃtarpayet pitṝn // KūrmP_2,39.55 //

paurṇamāsyāmamāvāsyāṃ śrdhaṃ kuryād yathāvidhi /

gajarūpā śilā tatra toyamadhye vyavasthitā // KūrmP_2,39.56 //

tasmiṃstu dāpayet piṇḍān vaiśākhyāntu viśeṣataḥ /
snātvā samāhitamanā dambhamātsaryavarjitaḥ /
tṛpyanti pitarastasya yāvat tiṣṭhati medinī // KūrmP_2,39.57 //

siddheśvaraṃ tato gacchet snānaṃ tatra samācaret /

snātamātro narastatra gāṇapatyapadaṃ labhet // KūrmP_2,39.58 //

tato gaccheta rājendra liṅgo yatra janārdanaḥ /

tatra snātvā tu rājendra viṣṇuloke mahīyate // KūrmP_2,39.59 //

yatra nārāyaṇo devo munonāṃ bhāvitātmanām /

svātmānaṃ darśayāmāsa liṅgaṃ tat paramaṃ padam // KūrmP_2,39.60 //

aṅkolaṃ tu tato gacchet sarvapāpavināśanam /
snānaṃ dānaṃ ca tatraiva brāhmaṇānāṃ ca bhojanam /
piṇḍapridānaṃ ca kṛtaṃ pretyānantaphalapradam // KūrmP_2,39.61 //

traiyambakena toyena yaścaruṃ śrapayet tataḥ /
aṅkolamūle dadyācca piṇḍāṃścaiva yathāvidhi /
tāritāḥ pitarastena tṛpyantyācandratārakam // KūrmP_2,39.62 //

tato gaccheta rājendra tāpaseśvaramuttamam /

tatra snātvā tu rājendra prāpnuyāt tapasaḥ phalam // KūrmP_2,39.63 //

śuklatīrthaṃ tato gacchet sarvapāpavināśanam /

nāsti tena sama tīrthaṃ narmadāyāṃ yudhiṣṭhira // KūrmP_2,39.64 //

darśanāt sparśanāt tasya snānadānatapojapāt /

homāccaivopavāsācca śuklatīrthe mahat phalam // KūrmP_2,39.65 //

yojanaṃ tat smṛtaṃ kṣetraṃ devagandharvasevitam /

śuklatīrthamiti khyātaṃ sarvapāpavināśanam // KūrmP_2,39.66 //

pādapāgreṇa dṛṣṭena brahmahatyāṃ vyapohati /

devyā saha sadā bhargastatra tiṣṭhati śaṅkaraḥ // KūrmP_2,39.67 //

kṛṣṇapakṣe caturdaśyāṃ vaiśākhe māsi suvrata /

kailāsāccābhiniṣkramya tatra sannihito haraḥ // KūrmP_2,39.68 //

devadānavagandharvāḥ siddhavidyādharāstathā /

gaṇāścāpsarasāṃ nāgāstatra tiṣṭhanti puṅgava // KūrmP_2,39.69 //

rajakena yathā vastraṃ śuklaṃ bhavati vāriṇā /
ājanmani kṛtaṃ pāpaṃ śuklatīrthe vyapohati /
snānaṃ dānaṃ tapaḥ śrāddhamanantaṃ tatra dṛśyate // KūrmP_2,39.70 //

śuklatīrthāt paraṃ tīrthaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati /
pūrve vayasi karmāṇi kṛtvā pāpāni mānavaḥ /
ahorātropavāsena śuklatīrthe vyapohati // KūrmP_2,39.71 //

kārtikasya tu māsasya kṛṣṇapakṣe caturdaśī /
ghṛtena snāpayed devamupoṣya parameśvaram /
ekaviṃśatkulopeto na cyavedaiśvarāt padāt // KūrmP_2,39.72 //

tapasā brahmacaryeṇa yajñadānena vā punaḥ /

na tāṃ gatimavāpnoti śuklatīrthe tu yāṃ labhet // KūrmP_2,39.73 //

śuklatīrthaṃ mahātīrthamṛṣisiddhaniṣevitam /

tatra snātvā naro rājan punarjanma na vindati // KūrmP_2,39.74 //

ayane vā caturdaśyāṃ saṃkrāntau viṣuve tathā /

snātvā tu sopavāsaḥ san vijitātmā samāhitaḥ // KūrmP_2,39.75 //

dānaṃ dadyād yathāśakti prīyetāṃ hariśaṅkarau /

etat tīrthaprabhāveṇa sarvaṃ bhavati cākṣayam // KūrmP_2,39.76 //

anāthaṃ durgataṃ vipraṃ nāthavantamathāpi vā /

udvādayati yastīrthe tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // KūrmP_2,39.77 //

yāvat tadromasaṃkhyā tu tatprasūtikuleṣu ca /

tāvad varṣasahasrāṇi rudraloke mahīyate // KūrmP_2,39.78 //

tato gaccheta rājendra yamatīrtha manuttamam /
kṛṣṇapakṣe caturdaśyāṃ māghamāse yudhiṣṭhira /
snānaṃ kṛtvā naktabhījī na paśyed yonisaṅkaṭam // KūrmP_2,39.79 //

tato gaccheta rājendra eraṇḍītīrthamuttamam /
saṃgame tu naraḥ snāyādupavāsaparāyaṇaḥ /
brāhmaṇaṃ bhojayedekaṃ koṭirbhavati bhojitāḥ // KūrmP_2,39.80 //

eraṇḍīsaṃgame snātvā bhaktibhāvāt turañjitaḥ /
mṛttikāṃ śirasi sthāpya avagāhya ca tajjalam /
narmadodakasaṃmiśraṃ mucyate sarvakilbiṣaiḥ // KūrmP_2,39.81 //

tato gaccheta rājendra tīrthaṃ kārṇāṭikeśvaram /

gaṅgāvatarate tatra dine puṇye na saṃśayaḥ // KūrmP_2,39.82 //

tatra snātvā ca pītvā ca dattvā caiva yathāvidhi /

sarvapāpavinirmukto brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,39.83 //

nanditīrthaṃ tato gacchet snānaṃ tatra samācaret /

prīyate tasya nandīśaḥ somaloke mahīyate // KūrmP_2,39.84 //

tato gaccheta rājendra tīrthaṃ tvanarakaṃ śubham /

tatra snātvā naro rājan narakaṃ naiva paśyati // KūrmP_2,39.85 //

tasmiṃstīrthe tu rājendra svānyasthīni vinikṣipet /

rūpavān jāyate loke dhanabhogasamanvitaḥ // KūrmP_2,39.86 //

tato gaccheta rājendra kapilātīrtha muttamam /

tatra snātvā naro rājan gosahasraphalaṃ labhet // KūrmP_2,39.87 //

jyeṣṭhamāse tu saṃprāpte caturdaśyāṃ viśeṣataḥ /

tatropoṣya naro bhaktyā dadyād dīpaṃ ghṛtena tu // KūrmP_2,39.88 //

ghṛtena snāpayed rudraṃ saghṛtaṃ śrīphalaṃ dahet /

ghaṇṭābharaṇasaṃyuktāṃ kapilāṃ vai pradāpayet // KūrmP_2,39.89 //

sarvābharaṇasaṃyuktaḥ sarvadevanamaskṛtaḥ /

śivatulyabalo bhūtvā śivavat krīḍate ciram // KūrmP_2,39.90 //

aṅgārakadine prāpte caturthyāṃ tu viśeṣataḥ /

snāpayitvā śivaṃ dadyād brāhmaṇebhyastu bhojanam // KūrmP_2,39.91 //

sarvabhogasamāyukto vimānaiḥ sārvakāmikaiḥ /

gatvā śakrasya bhavanaṃ śakreṇa saha modate // KūrmP_2,39.92 //

tataḥ svargāt paribhraṣṭo dhanavān bhogavān bhavet /
aṅgārakanavamyāṃ tu amāvāsyāṃ tathaiva ca /
snāpayet tatra yatnena rūpavān subhago bhavet // KūrmP_2,39.93 //

tato gaccheta rājendra gaṇeśvaramanuttamam /

śrāvaṇe māsī saṃprāpte kṛṣṇapakṣe caturdaśī // KūrmP_2,39.94 //

snātamātro narastatra rudraloke mahīyate /

pitṝṇāṃ tarpaṇaṃ kṛtvā mucyate 'sāvṝṇatrayāt // KūrmP_2,39.95 //

gaṅgeśvarasamīpe tu gaṅgāvadanamuttamam /
akāmo vā sakāmo vā tatra snātvā tu mānavaḥ /
ājanmajanitaiḥ pāpairmucyate nātra saṃśayaḥ // KūrmP_2,39.96 //

tasya vai paścime deśe samīpe nātidūrataḥ /

daśāśvamedhikaṃ tīrthaṃ triṣu lokeṣu viśrutam // KūrmP_2,39.97 //

upoṣya rajanīmekāṃ māsi bhādrapade śubhe /

amāvasyāṃ naraḥ snātvā pūjayed vṛṣabhadhvajam // KūrmP_2,39.98 //

kāñcanena vimānena kiṅkiṇījālamālinā /

gatvā rudrapuraṃ ramyaṃ rudreṇa saha modate // KūrmP_2,39.99 //

sarvatra sarvadivase snānaṃ tatra samācaret /

pitṝṇāṃ tarpaṇaṃ kuryādaśvamedhaphalaṃ labhet // KūrmP_2,39.100 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge ekonacatvāriśo 'dhyāyaḥ

mārkaṇḍeya uvāca
tato gaccheta rājendra bhṛgutīrtha manuttamam /
tatra devo bhṛguḥ purvaṃ rudramārādhayat purā // KūrmP_2,40.1 //

darśanāt tasya devasya sadyaḥ pāpāt pramucyate /

etat kṣetraṃ suvipulaṃ sarvapāpapraṇāśanam // KūrmP_2,40.2 //

tatra snātvā divaṃ yānti ye mṛtāste 'punarbhavāḥ /
upānahostathā yugmaṃ deyamannaṃ sakāñcanam /
bhojanaṃ ca yathāśakti tadasyākṣayamucyate // KūrmP_2,40.3 //

kṣaranti sarvadānāni yajñadānaṃ tapaḥ kriyā /

akṣayaṃ tat tapastaptaṃ bhṛgutīrthe yudhiṣṭhira // KūrmP_2,40.4 //

tasyaiva tapasogreṇa tuṣṭena tripurāriṇā /

sānnidhyaṃ tatra kathitaṃ bhṛgutīrthe yudhiṣṭhira // KūrmP_2,40.5 //

tato gaccheta rājendra gautameśvaramuttamam /

yatrārādhya triśūlāṅkaṃ gautamaḥ siddhimāpnuyāt // KūrmP_2,40.6 //

tatra snātvā naro rājan upavāsaparāyaṇaḥ /

kāñcanena vimānena brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,40.7 //

vṛṣotsargaṃ tato gacchecchāśvataṃ padamāpnuyāt /

na jānanti narā mūḍhā viṣṇormāyāvimohitāḥ // KūrmP_2,40.8 //

dhautapāpaṃ tato gacched dhautaṃ yatra vṛṣeṇa tu /
narmadāyāṃ sthitaṃ rājan sarvapātakanāśanam /
tatra tīrthe naraḥ snātvā brahmahatyāṃ vyapohati // KūrmP_2,40.9 //

tatra tīrthe tu rājendra prāṇatyāgaṃ karoti yaḥ /

caturbhujastrinetraśca haratulyabalo bhavet // KūrmP_2,40.10 //

vaset kalpāyutaṃ sāgraṃ śivatulyaparākramaḥ /

kālena mahatā jātaḥ pṛthivyāmekarāḍ bhavet // KūrmP_2,40.11 //

tato gaccheta rājendra haṃsatīrtha manuttamam /

tatra snātvā naro rājan brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,40.12 //

tato gaccheta rājendra siddho yatra janārdanaḥ /

varāhatīrtha mākhyātaṃ viṣṇulokagatipradam // KūrmP_2,40.13 //

tato gaccheta rājendra candratīrthamanuttamam /
paurṇamāsyāṃ viśeṣeṇa snānaṃ tatra samācaret /
snātamātro narastatra candraloke mahīyate // KūrmP_2,40.14 //

tato gaccheta rājendra kanyātīrthamanuttamam /
śuklapakṣe tṛtīyāyāṃ snānaṃ tatra samācaret /
snātamātro narastatra pṛthivyāmekarāḍ bhavet // KūrmP_2,40.15 //

devatīrtha tato gacchet sarvadevanamakṛtam /

tatra snātvā ca rājendra daivataiḥ saha modate // KūrmP_2,40.16 //

tato gaccheta rājendra śikhitīrthamanuttamam /

yat tatra dīyate dānaṃ sarvaṃ koṭiguṇaṃ bhavet // KūrmP_2,40.17 //

tato gaccheta rājendra tīrthaṃ paitāmahaṃ śubham /

yattatra kriyate śrāddhaṃ sarvaṃ tadakṣayaṃ bhavet // KūrmP_2,40.18 //

sāvitrītīrthamāsādya yastu prāṇān parityajet /

vidhūya sarvapāpāni brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,40.19 //

manoharaṃ tu tatraiva tīrthaṃ paramaśobhanam /

tatra snātvā naro rājan daivataiḥ saha modate // KūrmP_2,40.20 //

tato gaccheta rājendra mānasaṃ tīrthamuttamam /

snātvā tatra naro rājan rudraloke mahīyate // KūrmP_2,40.21 //

svargabinduṃ tato gacchettīrthaṃ devanamaskṛtam /

tatra snātvā naro rājan durgatiṃ naiva gacchati // KūrmP_2,40.22 //

apsareśaṃ tato gacchet snānaṃ tatra samācaret /

krīḍate nākalokastho hyapsarobhiḥ sa modate // KūrmP_2,40.23 //

tato gaccheta rājendra bhārabhūtimanuttamam /
upoṣitor'cayedīśaṃ rudraloke mahīyate /
asmiṃstīrthe mṛto rājan gāṇapatyamavāpnuyāt // KūrmP_2,40.24 //

kārtike māsi deveśamarcayet pārvatīpatim /

aśvamedhād daśaguṇaṃ pravadanti manīṣiṇaḥ // KūrmP_2,40.25 //

vṛṣabhaṃ yaḥ prayaccheta tatra kundendusaprabham /

vṛṣayuktena yānena rudralokaṃ sa gacchati // KūrmP_2,40.26 //

etat tīrthaṃ samāsādya yastu prāṇān parityajet /

sarvapāpaviśuddhātmā rudralokaṃ sa gacchati // KūrmP_2,40.27 //

jalapraveśaṃ yaḥ kuryāt tasmiṃstīrthe narādhipa /

haṃsayuktena yānena svargalokaṃ sa gacchati // KūrmP_2,40.28 //

eraṇḍyā narmadāyāstu saṃgamaṃ lokaviśrutam /

tatra tīrthaṃ mahāpuṇyaṃ sarvapāpapraṇāśanam // KūrmP_2,40.29 //

upavāsaparo bhūtvā nityaṃ vrataparāyaṇaḥ /

tatra snātvā tu rājendra mucyate brahmahatyayā // KūrmP_2,40.30 //

tato gaccheta rājendra narmadodadhisaṃgamam /

jamadagniriti khyātaḥ siddho yatra janārdanaḥ // KūrmP_2,40.31 //

tatra snātvā naro rājan narmadodadhisaṃgame /

triguṇaṃ cāśvamedhasya phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // KūrmP_2,40.32 //

tato gaccheta rājendra piṅgaleśvaramuttamam /

tatra snātvā naro rājan rudraloke mahīyate // KūrmP_2,40.33 //

tatropavāsaṃ yaḥ kṛtvā paśyeta vimaleśvaram /

saptajanmakṛtaṃ pāpaṃ hitvā yāti śivālayam // KūrmP_2,40.34 //

tato gaccheta rājendra ālikātīrthamuttamam /
upoṣya rajanīmekāṃ niyato niyatāśanaḥ /
asya tīrthasya māhātmyānmucyate brahmahatyayā // KūrmP_2,40.35 //

etāni tava saṃkṣepāt prādhānyāt kathitāni tu /

na śakyā vistarād vaktuṃ saṃkhyā tīrtheṣupāṇḍava // KūrmP_2,40.36 //

eṣā pavitrā vimalā nadī trailokyaviśrutā /

narmadā saritāṃ śreṣṭhā mahādevasya vallabhā // KūrmP_2,40.37 //

manasā saṃsmaredyastu narmadāṃ vai yudhiṣṭhira /

cāndrāyaṇaśataṃ sāgraṃ labhate nātra saṃśayaḥ // KūrmP_2,40.38 //

aśraddadhānāḥ puruṣā nāstikyaṃ ghoramāśritāḥ /

patanti narake ghore ityāha parameśvaraḥ // KūrmP_2,40.39 //

narmadāṃ sevate nityaṃ svayaṃ devo maheśvaraḥ /

tena puṇyā nadī jñeyā brahmahatyāpahāriṇī // KūrmP_2,40.40 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge catvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
idaṃ trailokyavikhyātaṃ tīrthaṃ naimiśamuttamam /
mahādevapriyakaraṃ mahāpātakanāśanam // KūrmP_2,41.1 //

mahādevaṃ didṛkṣūṇāmṛṣīṇaṇāṃ parameṣṭhinām /

brahāmaṇā nirmitaṃ sthānaṃ tapastaptuṃ dvijottamāḥ // KūrmP_2,41.2 //

marīcayo 'trayo viprā vasiṣṭhāḥ kratavastathā /

bhṛgavo 'ṅgirasaḥ pūrvā brahmāṇaṃ kamalodbhavam // KūrmP_2,41.3 //

sametya sarvavaradaṃ caturmūrti caturmukham /

pṛcchanti praṇipatyainaṃ viśvakarmāṇamacyutam // KūrmP_2,41.4 //

ṣaṭkulīyā ūcuḥ
bhagavan devamīśānaṃ bhargamekaṃ kapardinam /
kenopāyena paśyāmo brūhi devanamaskṛtam // KūrmP_2,41.5 //

brahmovāca
satraṃ sahasramāsadhvaṃ vāṅmanodoṣavarjitāḥ /
deśaṃ ca vaḥ pravakṣyāmi yasmin deśe cariṣyatha // KūrmP_2,41.6 //

uktvā manomayaṃ cakraṃ sa sṛṣṭvā tānuvāca ha /
kṣiptametanmayā cakramanuvrajata mā ciram /
yatrāsya nemiḥ śīryeta sa deśaḥ puruṣarṣabhāḥ // KūrmP_2,41.7 //

tato mumoca taccakraṃ te ca tatsamanuvrajan /
tasya vai vrajataḥ kṣipraṃ yatra nemiraśīryata /
naimisaṃ tatsmṛtaṃ nāmnā puṇyaṃ sarvatra pūjitam // KūrmP_2,41.8 //

siddhacāraṇasaṃkīrṇaṃ yakṣagandharvasevitam /

sthānaṃ bhagavataḥ śaṃbhoretannaimiśamuttamam // KūrmP_2,41.9 //

atra devāḥ sagandharvāḥ sayakṣoragarākṣasāḥ /

tapastaptvā purā devā lebhire pravarān varān // KūrmP_2,41.10 //

imaṃ deśaṃ samāśritya ṣaṭkulīyāḥ samāhitāḥ /

satreṇārādhya deveśaṃ dṛṣṭavanto maheśvaram // KūrmP_2,41.11 //

atra dānaṃ tapastaptaṃ snānaṃ japyādikaṃ ca yat /

ekaikaṃ pāvayet pāpaṃ saptajanmakṛtaṃ dvijāḥ // KūrmP_2,41.12 //

atra pūrvaṃ sa bhagavānṛṣīṇāṃ satramāsatām /

provāca vāyurbrahmāṇḍaṃ purāṇaṃ brahmabhāṣitam // KūrmP_2,41.13 //

atra devo mahādevo rudrāṇyā kila viśvakṛt /

ramate 'dhyāpi bhagavān pramathaiḥ parivāritaḥ // KūrmP_2,41.14 //

atra prāṇān parityajya niyamena dvijātayaḥ /

brahmalokaṃ gamiṣyanti yatra gatvā na jāyate // KūrmP_2,41.15 //

anyacca tīrthapravaraṃ jāpyeśvaramitiśrutam /

jajāpa rudramaniśaṃ yatra nandī mahāgaṇaḥ // KūrmP_2,41.16 //

prītastasya mahādevo devyā saha pinākadhṛk /

dadāvātmasamānatvaṃ mṛtyuvañcanameva ca // KūrmP_2,41.17 //

abhūdṛṣiḥ sa dharmātmā śilādo nāma dharmavit /

ārādhayanmahādevaṃ putrārthaṃ vṛṣabhadhvajam // KūrmP_2,41.18 //

tasya varṣasahasrānte tapyamānasya viśvakṛt /

śarvaḥ somo gaṇavṛto varado 'smītyabhāṣata // KūrmP_2,41.19 //

sa vavre varamīśānaṃ vareṇyaṃ girijāpatim /

ayonijaṃ mṛtyuhīnaṃ dehi putraṃ tvayā samam // KūrmP_2,41.20 //

tathāstvityāha bhagavān devyā saha maheśvaraḥ /

paśyatastasya viprarṣerantardhānaṃ gato haraḥ // KūrmP_2,41.21 //

tato yiyakṣuḥ svāṃ bhūmiṃ śilādo dharmavittamaḥ /

cakarṣa lāṅgalenorvoṃ bhittvādṛśyata śobhanaḥ // KūrmP_2,41.22 //

saṃvartakānalaprakhyaḥ kumāraḥ prahasanniva /

rūpalāvaṇyasaṃpannastejasā bhāsayan diśaḥ // KūrmP_2,41.23 //

kumāratulyo 'pratimo meghagambhīrayā girā /

śilādaṃ tāta tāteti prāha nandī punaḥ punaḥ // KūrmP_2,41.24 //

taṃ dṛṣṭvā nandanaṃ jātaṃ śilādaḥ pariṣasvaje /

munibhyo darśayāmāsa ye tadāśramavāsinaḥ // KūrmP_2,41.25 //

jātakarmādikāḥ sarvāḥ kriyāstasya cakāra ha /

upanīya yathāśāstraṃ vedamadhyāpayat sutam // KūrmP_2,41.26 //

adhītavedo bhagavān nandī matimanuttamām /

cakre maheśvaraṃ draṣṭuṃ jeṣye mṛtyumiti prabhum // KūrmP_2,41.27 //

sa gatvā saritaṃ puṇyāmekāgraśraddhayānvitaḥ /

jajāpa rudramaniśaṃ maheśāsaktamānasaḥ // KūrmP_2,41.28 //

tasya koṭyāṃ tu pūrṇāyāṃ śaṅkaro bhaktavatsalaḥ /

āgatya sāmbaḥ sagaṇo varado 'smītyuvāca ha // KūrmP_2,41.29 //

sa vavre punarevāhaṃ japeyaṃ koṭimīśvaram /

tāvadāyurmahādeva dehīti varamīśvara // KūrmP_2,41.30 //

evamastviti saṃprocya devo 'pyantaradhīyata /

jajāpa koṭiṃ bhagavān bhūyastadgatamānasaḥ // KūrmP_2,41.31 //

dvitīyāyāṃ ca koṭyāṃ vai saṃpūrṇāyāṃ vṛṣadhvajaḥ /

āgatya varado 'smīti prāha bhūtagaṇairvṛtaḥ // KūrmP_2,41.32 //

tṛtīyāṃ japtumicchāmi koṭiṃ bhūyo 'pi śaṅkara /

tathāstvityāha viśvātmā devo 'pyantaradhīyata // KūrmP_2,41.33 //

koṭitraye 'tha saṃpūrṇe devaḥ prītamanā bhṛśam /

āgatya varado 'smīti prāha bhūtagaṇairvṛtaḥ // KūrmP_2,41.34 //

japeyaṃ koṭimanyāṃ vai bhūyo 'pi tava tejasā /

ityukte bhagavānāha na japtavyaṃ tvayā punaḥ // KūrmP_2,41.35 //

amaro jarayā tyakto mama pārśvagataḥ sadā /

mahāgaṇapatirdevyāḥ putro bhava maheśvaraḥ // KūrmP_2,41.36 //

yogīśvaro yoganetā gaṇānāmīśvareśvaraḥ /

sarvalokādhipaḥ śrīmān sarvajño madbalānvitaḥ // KūrmP_2,41.37 //

jñānaṃ tanmāmakaṃ divyaṃ hastāmalakavat tava /

ābhūtasaṃplavasthāyī tato yāsyasi matpadam // KūrmP_2,41.38 //

etaduktvā mahādevo gaṇānāhūya śaṅkaraḥ /

abhiṣekeṇa yuktena nandīśvaramayojayat // KūrmP_2,41.39 //

udvāhayāmāsa ca taṃ svayameva pinākadhṛk /

marutāṃ ca śubhāṃ kanyāṃ suyaśeti ca viśrutām // KūrmP_2,41.40 //

etajjapyeśvaraṃ sthānaṃ devadevasya śūlinaḥ /

yatra tatra mṛto martyo rudraloke mahīyate // KūrmP_2,41.41 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge ekacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
anyacca tīrthapravaraṃ japyeśvarasamīpataḥ /
nāmnā pañcanadaṃ puṇyaṃ sarvapāpapraṇāśanam // KūrmP_2,42.1 //

trirātropoṣitastatra pūjayitvā maheśvaram /

sarvapāpaviśuddhātmā rudraloke mahīyate // KūrmP_2,42.2 //

anyacca tīrthapravaraṃ śaṅkarasyāmitaujasaḥ /

mahābhairavamityuktaṃ mahāpātakanāśanam // KūrmP_2,42.3 //

tīrthānāṃ ca paraṃ tīrthaṃ vitastā paramā nadī /

sarvapāpaharā puṇyā svayameva girīndrajā // KūrmP_2,42.4 //

tīrthaṃ pañcatapaṃ nāma śaṃbhoramitatejasaḥ /

yatra devādidevena cakrārthaṃ pūjito bhavaḥ // KūrmP_2,42.5 //

piṇḍadānādikaṃ tatra pretyānantaphalapradam /

mṛtastatrāpi niyamād brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,42.6 //

kāyāvarohaṇaṃ nāma mahādevālayaṃ śubham /

yatra māheśvarā dharmā munibhiḥ saṃpravartitāḥ // KūrmP_2,42.7 //

śrāddhaṃ dānaṃ tapo homa upavāsastathākṣayaḥ /

parityajati yaḥ prāṇān rudralokaṃ sa gacchati // KūrmP_2,42.8 //

anyacca tīrthapravaraṃ kanyātīrthamiti śrutam /

tatra gatvā tyajet prāṇāṃllokān prāpnoti śāśvatān // KūrmP_2,42.9 //

jāmadagnyasya tu śubhaṃ rāmasyākliṣṭakarmaṇaḥ /

tatra snātvā tīrtha vare gosahasraphalaṃ labhet // KūrmP_2,42.10 //

mahākālamiti khyātaṃ tīrthaṃ trailokyaviśrutam /

gatvā prāṇān parityajya gāṇapatyamavāpnuyāt // KūrmP_2,42.11 //

guhyād guhyatamaṃ tīrthaṃ nakulīśvaramuttamam /

tatra sannihitaḥ śrīmān bhagavān nakulīśvaraḥ // KūrmP_2,42.12 //

himavacchikhare ramye gaṅgādvāre suśobhane /

devyā saha mahādevo nityaṃ śiṣyaiśca saṃvṛtaḥ // KūrmP_2,42.13 //

tatra snātvā mahādevaṃ pūjayitvā vṛṣadhvajam /

sarvapāpairvimucyeta mṛtastajjñānamāpnuyāt // KūrmP_2,42.14 //

anyacca devadevasya sthānaṃ puṇyatamaṃ śubham /

bhīmeśvaramiti khyātaṃ gatvā muñcati pātakam // KūrmP_2,42.15 //

tathānyaccaṇḍavegāyāḥ saṃbhedaḥ pāpanāśanaḥ /

tatra snātvā ca pītvā ca mucyate brahmahatyayā // KūrmP_2,42.16 //

sarveṣāmapi caiteṣāṃ tīrthānāṃ paramā purī /

nāmnāvārāṇasī divyā koṭikoṭyayutādhikā // KūrmP_2,42.17 //

tasyāḥ purastānmāhātmyaṃ bhāṣitaṃ vo mayā tviha /

nānyatra labhyate muktiryogināpyekajanmanā // KūrmP_2,42.18 //

ete prādhānyataḥ proktā deśāḥ pāpaharā nṛṇām /

gatvā saṃkṣālayet pāpaṃ janmāntaraśataiḥ kṛtam // KūrmP_2,42.19 //

yaḥ svadharmān parityajya tīrthasevāṃ karoti hi /

na tasya phalate tīrthamahi loke paratra ca // KūrmP_2,42.20 //

prāyaścittī ca vidhurastathā pāpacaro gṛhī /

prakuryāt tīrthasaṃsevāṃ ye cānye tādṛśā janāḥ // KūrmP_2,42.21 //

sahāgnirvā sapatnīko gacchet tīrthāni yatnataḥ /

sarvapāpavinirmukto yathoktāṃ gatimāpnuyāt // KūrmP_2,42.22 //

ṛṇāni trīṇyapākṛtya kuryād vā tīrthasevanam /

vidhāya vṛttiṃ putrāṇāṃ bhāryāṃ teṣu nidhāya ca // KūrmP_2,42.23 //

prāyaścittaprasaṅgena tīrthamāhātmyamīritam /

yaḥ paṭhecchṛṇuyād vāpi mucyate sarvapātakaiḥ // KūrmP_2,42.24 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge dvicatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca
etadākarṇya vijñānaṃ nārāyaṇamukheritam /
kūrmarūpadharaṃ devaṃ papracchurmunayaḥ prabhum // KūrmP_2,43.1 //

munaya ūcuḥ
kathitā bhavatā dharmā mokṣajñānaṃ savistaram /
lokānāṃ sargavistāraṃ vaṃśamanvantarāṇi ca // KūrmP_2,43.2 //

pratisargamidānīṃ no vaktumarhasī mādhava /

bhūtānāṃ bhūtabhavyeśa yathā pūrvaṃ tvayoditam // KūrmP_2,43.3 //

sūta uvāca
śrutvā teṣāṃ tadā vākyaṃ bhagavān kūrmarūpadhṛk /
vyājahāra mahāyogī bhūtānāṃ pratisaṃcaram // KūrmP_2,43.4 //

kūrma uvāca
nityo naimittikaścaiva prākṛtātyantikau tathā /
caturdhāyaṃ purāṇe 'smin procyate pratisaṃcaraḥ // KūrmP_2,43.5 //

yo 'yaṃ saṃdṛśyate nityaṃ loke bhūtakṣayastviha /

nityaḥ saṃkīrtyate nāmnā munibhiḥ pratisaṃcaraḥ // KūrmP_2,43.6 //

brāhmo naimittiko nāma kalpānte yo bhaviṣyati /

trailokyasyāsya kathitaḥ pratisargo manīṣibhiḥ // KūrmP_2,43.7 //

mahādādyāṃ viśeṣāntaṃ yadā saṃyāti saṃkṣayam /

prākṛtaḥ pratisargo 'yaṃ procyate kālacintakaiḥ // KūrmP_2,43.8 //

jñānādātyantikaḥ prokto yoginaḥ paramātmani /

pralayaḥ pratisargo 'yaṃ kālacintāparairdvijaiḥ // KūrmP_2,43.9 //

ātyantikaśca kathitaḥ pralayo 'tra sasādhanaḥ /

naimittikamidānīṃ vaḥ kathayiṣye samāsataḥ // KūrmP_2,43.10 //

caturyugasahasrānte saṃprāpte pratisaṃcare /

svātmasaṃsthāḥ prajāḥ kartuṃ pratipede prajāpatiḥ // KūrmP_2,43.11 //

tato bhavatyanāvṛṣṭistīvrā sā śatavārṣikī /

bhūtakṣayakarī ghorā sarvabhūtakṣayaṅkarī // KūrmP_2,43.12 //

tato yānyalpasārāṇi sattvāni pṛthivītale /

tāni cāgre pralīyante bhūmitvamupayānti ca // KūrmP_2,43.13 //

saptaraśmiratho bhūtvā samuttiṣṭhan divākaraḥ /

asahyaraśmirbhavati pibannambho gabhastibhiḥ // KūrmP_2,43.14 //

tasya te raśmayaḥ sapta pibantyambu mahārṇave /

tenāhāreṇa tā dīptāḥ sūryāḥ sapta bhavantyuta // KūrmP_2,43.15 //

tataste raśmayaḥ sapta sūryā bhūtvā caturdiśam /

caturlokamidaṃ sarvaṃ dahanti śikhinastathā // KūrmP_2,43.16 //

vyāpnuvantaśca te viprāstūrdhvaṃ cādhaśca raśmibhiḥ /

dīpyante bhāskarāḥ sapta yugāntāgnipratāpinaḥ // KūrmP_2,43.17 //

te sūryā vāriṇā dīptā bahusāhastraraśmayaḥ /

khaṃ samāvṛtya tiṣṭhanti nirdahanto vasuṃdharām // KūrmP_2,43.18 //

tatasteṣāṃ pratāpena dahyamānā vasuṃdharā /

sādrinadyarṇavadvīpā nisnehā samapadyata // KūrmP_2,43.19 //

dīptābhiḥ saṃtatābhiśca raśmibhirvai samantataḥ /

adhaścordhvaṃ ca lagnābhistiryak caiva samāvṛtam // KūrmP_2,43.20 //

sūryāgninā pramṛṣṭānāṃ saṃsṛṣṭānāṃ parasparam /

ekatvamupayātānāmekajvālaṃ bhavatyuta // KūrmP_2,43.21 //

sarvalokapraṇāśaśca so 'gnirbhūtvā sukuṇḍalī /

caturlokamidaṃ sarvaṃ nirdahatyātmatejasā // KūrmP_2,43.22 //

tataḥ pralīne sarvasmiñ jaṅgame sthāvare tathā /

nirvṛkṣā nistṛṇā bhūmiḥ kūrmapṛṣṭhā prakāśate // KūrmP_2,43.23 //

ambarīṣamivābhāti sarvamāpūritaṃ jagat /

sarvameva tadarcirbhiḥ pūrṇaṃ jājvalyate punaḥ // KūrmP_2,43.24 //

pātāle yāni sattvāni mahodadhigatāni ca /

tatastāni pralīyante bhūmitvamupayānti ca // KūrmP_2,43.25 //

dvīpāṃśca parvatāṃścaiva varṣāṇyatha mahodadhīn /

tān sarvān bhasmasāt kṛtvā saptātmā pāvakaḥ prabhuḥ // KūrmP_2,43.26 //

samudrebhyo nadībhyaśca pātālebhyaśca sarvaśaḥ /

pibannapaḥ samiddho 'gniḥ pṛthivīmāśrito jvalan // KūrmP_2,43.27 //

tataḥ saṃvartakaḥ śailānatikramya mahāṃstathā /

lokān dahati dīptātmā rudratejovijṝmbhitaḥ // KūrmP_2,43.28 //

sa dagdhvā pṛthivīṃ devo rasātalamaśoṣayat /

adhastāt pṛthivīṃ dagdhvā divamūrdhvaṃ dahiṣyati // KūrmP_2,43.29 //

yojanānāṃ śatānīha sahasrāṇyayutāni ca /

uttiṣṭhanti śikhāstasya vahneḥ saṃvartakasya tu // KūrmP_2,43.30 //

gandharvāṃśca piśācāṃśca sayakṣoragarākṣasān /

tadā dahatyasau dīptaḥ kālarudrapracoditaḥ // KūrmP_2,43.31 //

bhūrlokaṃ ca bhuvarlokaṃ svarlokaṃ ca tathā mahaḥ /

dahedaśeṣaṃ kālāgniḥ kālo viśvatanuḥ svayam // KūrmP_2,43.32 //

vyāpteṣveteṣu lokeṣu tiryagūrdhvamathāgninā /
tat tejaḥ samanuprāpya kṛtsnaṃ jagadidaṃ śanaiḥ /
ayoguḍanibhaṃ sarvaṃ tadā caikaṃ prakāśate // KūrmP_2,43.33 //

tato gajakulonnādāstaḍidbhiḥ samalaṅkṛtāḥ /

uttiṣṭhanti tadā vyomni ghorāḥ saṃvartakā ghanāḥ // KūrmP_2,43.34 //

kecinnīlotpalaśyāmāḥ kecit kumudasannibhāḥ /

dhūmravarṇāstathā kecit kecit pītāḥ payodharāḥ // KūrmP_2,43.35 //

kecid rāsabhavarṇāstu lākṣārasanibhāstathā /

śaṅkhakundanibhāścānye jātyañjananibhāḥ pare // KūrmP_2,43.36 //

manaḥ śilābhāstvanye ca kapotasadṛśāḥ pare /
indragopanibhāḥ keciddharitālanibhāstathā /
indracāpanibhāḥ keciduttiṣṭhanti ghanā divi // KūrmP_2,43.37 //

kecit parvatasaṃkāśāḥ kecid gajakulopamāḥ /
kūṭāṅgāranibhāścānye kecinmīnakulodvahāḥ /
bahūrūpā ghorūpā ghorasvaraninādinaḥ // KūrmP_2,43.38 //

tadā jaladharāḥ sarve pūrayanti nabhaḥ sthalam /
tataste jaladā ghorā rāviṇo bhāskarātmajāḥ /
saptadhā saṃvṛtātmānastamagniṃ śamayantyuta // KūrmP_2,43.39 //

tataste jaladā varṣaṃ muñcantīha mahaughavat /

sughoramaśivaṃ sarvaṃ nāśayanti ca pāvakam // KūrmP_2,43.40 //

pravṛṣṭe ca tadātyarthamambhasā pūryate jagat /

adbhistejobhibhūtatvāt tadāgniḥ praviśatyapaḥ // KūrmP_2,43.41 //

naṣṭe cāgnau varṣaśataiḥ payodāḥ kṣayasaṃbhavāḥ /

plāvayanto 'tha bhuvanaṃ mahājalaparistravaiḥ // KūrmP_2,43.42 //

dhārābhiḥ pūrayantīdaṃ codyamānāḥ svayaṃbhuvā /

atyantasalilaughaiśca velā iva mahodadhiḥ // KūrmP_2,43.43 //

sādridvīpā tathā pṛthvī jalaiḥ saṃcchādyate śanaiḥ /
ādityaraśmibhiḥ pītaṃ jalamabhreṣu tiṣṭhati /
punaḥ patati tad bhūmau pūryante tena cārṇavāḥ // KūrmP_2,43.44 //

tataḥ samudrāḥ svāṃ velāmatikrāntāstu kṛtsnaśaḥ /

parvatāśca vilīyante mahī cāpsu nimajjati // KūrmP_2,43.45 //

tasminnekārṇave ghore naṣṭe sthāvarajaṅgame /

yoganindrāṃ samāsthāya śete devaḥ prajāpatiḥ // KūrmP_2,43.46 //

caturyugasahasrāntaṃ kalpamāhurmaharṣayaḥ /

vārāho vartate kalpo yasya vistāra īritaḥ // KūrmP_2,43.47 //

asaṃkhyātāstathā kalpā brahmaviṣṇuśivātmakāḥ /

kathitā hi purāṇeṣu munibhiḥ kālacintakaiḥ // KūrmP_2,43.48 //

sāttvikeṣvatha kalpeṣu māhātmyamadhikaṃ hareḥ /

tāmaseṣu harasyoktaṃ rājaseṣu prajāpateḥ // KūrmP_2,43.49 //

yo 'yaṃ pravartate kalpo vārāhaḥ sāttviko mataḥ /

anye ca sāttvikāḥ kalpā mama teṣu parigrahaḥ // KūrmP_2,43.50 //

dhyānaṃ tapastathā jñānaṃ labdhvā teṣveva yoginaḥ /

ārādhya giriśaṃ māṃ ca yānti tat paramaṃ padam // KūrmP_2,43.51 //

so 'haṃ sattvaṃ samāsthāya māyī māyāmayīṃ svayam /

ekārṇave jagatyasmin yoganidrāṃ vrajāmi tu // KūrmP_2,43.52 //

māṃ paśyanti mahātmānaḥ suptaṃ kālaṃ maharṣayaḥ /

janaloke vartamānāstapasā yogacakṣuṣā // KūrmP_2,43.53 //

ahaṃ purāṇapuruṣo bhūrbhuvaḥ prabhavo vibhuḥ /

sahasracaraṇaḥ śrīmān sahasrāṃśuḥ sahasradṛk // KūrmP_2,43.54 //

mantro 'gnirbrāhmiṇā gāvaḥ kuśāśca samidho hyaham /

prokṣaṇī ca śruvaścaiva somo ghṛtamathāsmyaham // KūrmP_2,43.55 //

saṃvartako mahānātmā pavitraṃ paramaṃ yaśaḥ /

vedo vedyaṃ prabhurgoptā gopatirbrahmaṇo mukham // KūrmP_2,43.56 //

anantastārako yogī gatirgatimatāṃ varaḥ /

haṃsaḥ prāṇo 'tha kapilo viśvamūrtiḥ sanātanaḥ // KūrmP_2,43.57 //

kṣetrajñaḥ prakṛtiḥ kālo jagadbījamathāmṛtam /

mātā pitā mahādevo matto hyanyanna vidyate // KūrmP_2,43.58 //

ādityavarṇo bhuvanasya goptā
nārāyaṇaḥ puruṣo yogamūrtiḥ /
māṃ paśyanti yatayo yoganiṣṭhā
jñātvātmānamamṛtatvaṃ vrajanti // KūrmP_2,43.59 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge tricatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

kūrma uvāca
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi pratisargamanuttamam /
prākṛtaṃ hi samāsena śṛṇudhvaṃ gadato mama // KūrmP_2,44.1 //

gate parārdhadvitaye kālo lokaprakālanaḥ /

kālāgnirbhasmasāt kartuṃ karoti nikilaṃ matim // KūrmP_2,44.2 //

svātmanyātmānamāveśya bhūtvā devo maheśvaraḥ /

dahedaśeṣaṃ brahmāṇḍaṃ sadevāsuramānuṣam // KūrmP_2,44.3 //

tamāviśya mahādevo bhagavānnīlalohitaḥ /

karoti lokasaṃhāraṃ bhīṣaṇaṃ rūpamāśritaḥ // KūrmP_2,44.4 //

praviśya maṇḍalaṃ sauraṃ kṛtvāsau bahudhā punaḥ /

nirdahatyakhilaṃ lokaṃ saptasaptisvarūpadhṛk // KūrmP_2,44.5 //

sa dagdhvā sakalaṃ sattvamastraṃ brahmaśiro mahat /

devatānāṃ śarīreṣu kṣipatyakhiladāhakam // KūrmP_2,44.6 //

dagdheṣvaśeṣadeveṣu devī girivarātmajā /

ekāsā sākṣiṇī śaṃbhostiṣṭhate vaidikī śrutiḥ // KūrmP_2,44.7 //

śiraḥ kapālairdevānāṃ kṛtastragvarabhūṣaṇaḥ /

ādityacandrādigaṇaiḥ pūrayan vyomamaṇḍalam // KūrmP_2,44.8 //

sahasranayano devaḥ sahasrākṛtiriśvaraḥ /

sahasrahastacaraṇaḥ sahasrārcirmahābhujaḥ // KūrmP_2,44.9 //

daṃṣṭrākarālavadanaḥ pradīptānalalocanaḥ /

triśūlī kṛttivasano yogamaiśvaramāsthitaḥ // KūrmP_2,44.10 //

pītvā tatparamānandaṃ prabhūtamamṛtaṃ svayam /

karoti tāṇḍavaṃ devīmālokya parameśvaraḥ // KūrmP_2,44.11 //

pītvā nṛttāmṛtaṃ devī bhartuḥ paramamaṅgalā /

yogamāsthāya devasya dehamāyāti śūlinaḥ // KūrmP_2,44.12 //

saṃtyaktvā tāṇḍavarasaṃ svecchayaiva pinākadhṛk /

jyotiḥ svabhāvaṃ bhagavān dagdhvā brahmāṇḍamaṇḍalam // KūrmP_2,44.13 //

saṃsthiteṣvatha deveṣu brahmaviṣṇupinākiṣu /

guṇairaśeṣaiḥ pṛthivīvilayaṃ yāti vāriṣu // KūrmP_2,44.14 //

sa vāritattvaṃ saguṇaṃ grasate havyavāhanaḥ /

tejastu guṇasaṃyuktaṃ vāyau saṃyāti saṃkṣayam // KūrmP_2,44.15 //

ākāśe saguṇo vāyuḥ pralayaṃ yāti viśvabhṛt /

bhūtādau ca tathākāśaṃ līyate guṇasaṃyutam // KūrmP_2,44.16 //

indriyāṇi ca sarvāṇi taijase yānti saṃkṣayam /

vaikārike devagaṇāḥ pralaṃya yānti sattamāḥ // KūrmP_2,44.17 //

vaikārikastaijasaśca bhūtādiśceti sattamāḥ /

trividho 'yamahaṅkāro mahati pralaṃya vrajet // KūrmP_2,44.18 //

mahāntamebhiḥ sahitaṃ brahmāṇamatitejasam /

avyaktaṃ jagato yoniḥ saṃharedekamavyayam // KūrmP_2,44.19 //

evaṃ saṃhṛtya bhūtāni tattvāni ca maheśvaraḥ /

viyojayati cānyonyaṃ pradhānaṃ puruṣaṃ param // KūrmP_2,44.20 //

pradhānapuṃsorajayoreṣa saṃhāra īritaḥ /

maheśvarecchājanito na svayaṃ vidyate layaḥ // KūrmP_2,44.21 //

guṇasāmyaṃ tadavyaktaṃ prakṛtiḥ parigīyate /

pradhānaṃ jagato yonirmāyātattvamacetanam // KūrmP_2,44.22 //

kūṭasthaścinmayo hyātmā kevalaḥ pañcaviṃśakaḥ /

gīyate munibhiḥ sākṣī mahānekaḥ pitāmahaḥ // KūrmP_2,44.23 //

evaṃ saṃhārakaraṇī śaktirmāheśvarī dhruvā /

pradhānādyaṃ viśeṣāntaṃ dahed rudra iti śrutiḥ // KūrmP_2,44.24 //

yogināmatha sarveṣāṃ jñānavinyastacetasām /

ātyantikaṃ caiva layaṃ vidadhātīha śaṅkaraḥ // KūrmP_2,44.25 //

ityeṣa bhagavān rudraḥ saṃhāraṃ kurute vaśī /

sthāpikā mohanī śaktirnārāyaṇa iti śrutiḥ // KūrmP_2,44.26 //

hiraṇyagarbhā bhagavān jagat sadasadātmakam /

sṛjedaśeṣaṃ prakṛtestanmayaḥ pañcaviṃśakaḥ // KūrmP_2,44.27 //

sarvajñāḥ sarvagāḥ śāntāḥ svātmanyevavyavasthitāḥ /

śaktayo brahmaviṇvīśā bhuktimuktiphalapradāḥ // KūrmP_2,44.28 //

sarveśvarāḥ sarvavandyāḥ śāśvatānantabhoginaḥ /

ekamevākṣaraṃ tattvaṃ puṃpradhāneśvarātmakam // KūrmP_2,44.29 //

anyāśca śaktayo divyāḥ santi tatra sahasraśaḥ /

ijyante vividhairyajñaiḥ śakrādityādayo 'marāḥ // KūrmP_2,44.30 //

ekaikasya sahasrāṇi dehānāṃ vai śatāni ca /

kathyante caiva māhātmyācchaktirekaiva nirguṇāḥ // KūrmP_2,44.31 //

tāṃ tāṃ śaktiṃ samādhāya svayaṃ devo maheśvaraḥ /

karoti dehān vividhān grasate caiva līlayā // KūrmP_2,44.32 //

ijyate sarvayajñeṣu brāhmaṇairvedavādibhiḥ /

sarvakāmaprado rudra ityeṣā vaidikī śrutiḥ // KūrmP_2,44.33 //

sarvāsāmeva śaktīnāṃ brahmaviṣṇumaheśvarāḥ /

prādhānyena smṛtā devāḥ śaktayaḥ paramātmanaḥ // KūrmP_2,44.34 //

ādyaḥ parastād bhagavān paramātmā sanātanaḥ /

gīyate sarvaśaktyātmā śūlapāṇirmaheśvaraḥ // KūrmP_2,44.35 //

enameke vadantyagniṃ nārāyaṇamathāpare /

indrameke pare viśvān brahmāṇamapare jaguḥ // KūrmP_2,44.36 //

brahmaviṣṇavagnivaruṇāḥ sarve devāstatharṣayaḥ /

ekasyaivātha rudrasya bhedāste parikīrtitāḥ // KūrmP_2,44.37 //

yaṃ yaṃ bhedaṃ samāśritya yajanti parameśvaram /

tat tad rūpaṃ samāsthāya pradadāti phalaṃ śivaḥ // KūrmP_2,44.38 //

tasmādekataraṃ bhedaṃ samāśrityāpi śāśvatam /

ārādhayanmahādevaṃ yāti tatparamaṃ padam // KūrmP_2,44.39 //

kintu devaṃ mahādevaṃ sarvaśaktiṃ sanātanam /

ārādhayed vai giriśaṃ saguṇaṃ vātha nirguṇam // KūrmP_2,44.40 //

mayā prokto hi bhavatāṃ yogaḥ prāgeva nirguṇaḥ /

ārurukṣustu saguṇaṃ pūjayet parameśvaram // KūrmP_2,44.41 //

pinākinaṃ trinayanaṃ jaṭilaṃ kṛttivāsasam /

padmāsanasthaṃ rukmābhaṃ cintayed vaidikī śrutiḥ // KūrmP_2,44.42 //

eṣa yogaḥ samuddiṣṭaḥ sabījo munisattamāḥ /
tasmāt sarvān parityajya devān brahmapurogamān /
ārādhayed virūpākṣamādimadhyāntasaṃsthitam // KūrmP_2,44.43 //

bhaktiyogasamāyuktaḥ svadharmanirataḥ śuciḥ /

tādṛśaṃ rūpamāsthāya samāyātyantikaṃ śivam // KūrmP_2,44.44 //

eṣa yogaḥ samuddiṣṭaḥ sabījo 'tyantabhāvane /

yathāvidhi prakurvāṇaḥ prāpnuyādaiśvaraṃ padam // KūrmP_2,44.45 //

atrāpyaśakto 'tha haraṃ viṣṇuṃ bahmāṇamarcayet /
atha cedasamarthaḥ syāt tatrāpi munipuṅgavāḥ /
tato vāyvagniśakrādīn pūjayed bhaktisaṃyutaḥ // KūrmP_2,44.46 //

ye cānye bhāvane śuddhe prāgukte bhavatāmiha /

athāpi kathito yogo nirbojaśca sabījakaḥ // KūrmP_2,44.47 //

jñānaṃ taduktaṃ nirbojaṃ pūrvaṃ hi bhavatāṃ mayā /
viṣṇuṃ rudraṃ virañciṃ ca sabījaṃ bhāvayed budhaḥ /
sathavāgnyādikān devāṃstatparaḥ saṃyatendriyaḥ // KūrmP_2,44.48 //

pūjayet puruṣaṃ viṣṇuṃ caturmūrtidharaṃ harim /

anādinidhanaṃ devaṃ vāsudevaṃ sanātanam // KūrmP_2,44.49 //

nārāyaṇaṃ jagadyonimākāśaṃ paramaṃ padam /
talliṅgadhārī niyataṃ tadbhaktastadapāśrayaḥ /
eṣa eva vidhirbrāhme bhāvane cāntike mataḥ // KūrmP_2,44.50 //

ityetat kathitaṃ jñānaṃ bhāvanāsaṃśrayaṃ param /

indradyumnāya munaye kathitaṃ yanmayā purā // KūrmP_2,44.51 //

avyaktātmakamevedaṃ cetanācetanaṃ jagat /

tadīśvaraḥ paraṃ brahma tasmād brahmamayaṃ jagat // KūrmP_2,44.52 //

sūta uvāca
etāvaduktvā bhagavān virarāma janārdanaḥ /
tuṣṭuvurmunayo viṣṇuṃ śakreṇa saha mādhavam // KūrmP_2,44.53 //

munaya ūcuḥ
namaste kūrmarūpāya viṣṇave paramātmane /
nārāyaṇāya viśvāya vāsudevāya te namaḥ // KūrmP_2,44.54 //

namo namaste kṛṣṇāya govindāya namo namaḥ /

mādhavāya namastubhyaṃ namo yajñeśvarāya ca // KūrmP_2,44.55 //

sahasraśirase tubhyaṃ sahasrākṣāya te namaḥ /

namaḥ sahasrahastāya sahasracaraṇāya ca // KūrmP_2,44.56 //

oṃ namo jñānarūpāya paramātmasvarūpiṇe /

ānandāya namastubhyaṃ māyātītāya te namaḥ // KūrmP_2,44.57 //

namo gūḍhaśarīrāya nirguṇāya namo 'stu te /

puruṣāya purāṇāya sattāmātrasvarūpiṇe // KūrmP_2,44.58 //

namaḥ sāṃkhyāya yogāya kevalāya namo 'stu te /

dharmajñānādhigamyāya niṣkalāya namo namaḥ // KūrmP_2,44.59 //

namostu vyomatattvāya mahāyogeśvarāya ca /

parāvarāṇāṃ prabhave vedavedyāya te namaḥ // KūrmP_2,44.60 //

namo buddhāya śuddhāya namo yuktāya hetave /

namo namo namastubhyaṃ māyine vedhase namaḥ // KūrmP_2,44.61 //

namo 'stu te varāhāya nārasiṃhāya te namaḥ /

vāmanāya namastubhyaṃ hṛṣīkeśāya te namaḥ // KūrmP_2,44.62 //

namo 'stu kālarudrāya kālarūpāya te namaḥ /

svargāpavargadātre ca namo 'pratihatātmane // KūrmP_2,44.63 //

namo yogādhigamyāya yogine yogadāyine /

devānāṃ pataye tubhyaṃ devārtiśamanāya te // KūrmP_2,44.64 //

bhagavaṃstvatprasādena sarvasaṃsāranāśanam /

asmābhirviditaṃ jñānaṃ yajjñātvāmṛtamaśnute // KūrmP_2,44.65 //

śrutāstu vividhā dharmā vaṃśā manvantarāṇi ca /

sargaśca pratisargaśca brahmāṇyasyāsya vistaraḥ // KūrmP_2,44.66 //

tvaṃ hi sarvajagatsākṣī viśvo nārāyaṇaḥ paraḥ /

trātumarhasyanantātmaṃstvameva śaraṇaṃ gatiḥ // KūrmP_2,44.67 //

sūta uvāca
etad vaḥ kathitaṃ viprā yogamokṣapradāyakam /
kaurmaṃ purāṇamakhilaṃ yajjagāda gadādharaḥ // KūrmP_2,44.68 //

asmin purāṇe lakṣmyāstu saṃbhavaḥ kathitaḥ purā /

mohāyāśeṣabhūtānāṃ vāsudevena yojanam // KūrmP_2,44.69 //

prajāpatīnāṃ sargastu varṇadharmāśca vṛttayaḥ /

dharmārthakāmamokṣāṇāṃ yathāvallakṣaṇaṃ śubham // KūrmP_2,44.70 //

pitāmahasya viṣṇośca maheśasya ca dhīmataḥ /

ekatvaṃ ca pṛthaktvaṃ ca viśeṣaścopavarṇitaḥ // KūrmP_2,44.71 //

bhaktānāṃ lakṣaṇaṃ proktaṃ samācāraśca śobhanaḥ /

varṇāśramāṇāṃ kathitaṃ yathāvadiha lakṣaṇam // KūrmP_2,44.72 //

ādisargastataḥ paścādaṇḍāvaraṇasaptakam /

hiraṇyagarbhasargaśca kīrtito munipuṅgavāḥ // KūrmP_2,44.73 //

kālasaṃkhyāprakathanaṃ māhātmyaṃ ceśvarasya ca /

brahmaṇaḥ śayanaṃ cāpsu nāmanirvacanaṃ tathā // KūrmP_2,44.74 //

varāhavapuṣā bhūyo bhūmeruddharaṇaṃ punaḥ /

mukhyādisargakathanaṃ munisargastathāparaḥ // KūrmP_2,44.75 //

vyākhyato rudrasargaśca ṛṣisargaśca tāpasaḥ /

dharmasya ca prajāsargastāmasāt pūrvameva tu // KūrmP_2,44.76 //

brahmaviṣṇuvivādaḥ syādantardehapraveśanam /

padmodbhavatvaṃ devasya mohastasya ca dhīmataḥ // KūrmP_2,44.77 //

darśanaṃ ca maheśasya māhātmyaṃ viṣṇuneritam /

divyadṛṣṭipradānaṃ ca brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ // KūrmP_2,44.78 //

saṃstavo devadevasya brahmaṇā parameṣṭhinā /

prasādo giriśasyātha varadānaṃ tathaiva ca // KūrmP_2,44.79 //

saṃvādo viṣṇunā sārdhaṃ śaṅkarasya mahātmanaḥ /

varadānaṃ tathāpūrvamantardhānaṃ pinākinaḥ // KūrmP_2,44.80 //

vadhaśca kathito viprā madhukaiṭabhayoḥ purā /

avatāro 'tha devasya brahmaṇo nābhipaṅkajāt // KūrmP_2,44.81 //

ekībhāvaśca devasya viṣṇunā kathitastataḥ /

vimoho brahmaṇaścātha saṃjñālābho harestataḥ // KūrmP_2,44.82 //

tapaścaraṇamākhyātaṃ devadevasya dhīmataḥ /

prādurbhāvo maheśasya lalāṭāt kathitastataḥ // KūrmP_2,44.83 //

rudrāṇāṃ kathitā sṛṣṭirbrahmaṇaḥ pratiṣedhanam /

bhūtiśca devadevasya varadānopadeśakau // KūrmP_2,44.84 //

antardhānaṃ ca rudrasya tapaścaryāṇḍajasya ca /

darśanaṃ devadevasya naranārīśarīratā // KūrmP_2,44.85 //

devyā vibhāgakathanaṃ devadevāt pinākinaḥ /

devyāstu paścāt kathitaṃ dakṣaputrītvameva ca // KūrmP_2,44.86 //

himavadduhitṛtvaṃ ca devyā māhātmyameva ca /

darśanaṃ divyarūpasya vaiśvarūpasya darśanam // KūrmP_2,44.87 //

nāmnāṃ sahasraṃ kathitaṃ pitrā himavatā svayam /

upadeśo mahādevyā varadānaṃ tathaiva ca // KūrmP_2,44.88 //

bhṛgvādīnāṃ prajāsargo rājñāṃ vaṃśasya vistaraḥ /

prācetasatvaṃ dakṣasya dakṣayajñavimardanam // KūrmP_2,44.89 //

dadhīcasya ca dakṣasya vivādaḥ kathitastadā /

tataśca śāpaḥ kathito munīnāṃ munipuṅgavāḥ // KūrmP_2,44.90 //

rudrāgatiḥ prasādaśca antardhānaṃ pinākinaḥ /

pitāmahasyopadeśaḥ kīrtyate rakṣaṇāya tu // KūrmP_2,44.91 //

dakṣasya ca prajāsargaḥ kaśyapasya mahātmanaḥ /

hiraṇyakaśipornāśo hiraṇyākṣavadhastathā // KūrmP_2,44.92 //

tataśca śāpaḥ kathito devadāruvanaukasām /

nigrahaścāndhakasyātha gāṇapatyamanuttamam // KūrmP_2,44.93 //

prahrādanigrahaścātha baleḥ saṃyamanaṃ tataḥ /

bāṇasya nigrahaścātha prasādastasya śūlinaḥ // KūrmP_2,44.94 //

ṛṣīṇāṃ vaṃśavistāro rājñāṃ vaṃśāḥ prakīrtitāḥ /

vasudevāt tato viṣṇorutpattiḥ svecchayā hareḥ // KūrmP_2,44.95 //

darśanaṃ copamanyorvai tapaścaraṇameva ca /

varalābho mahādevaṃ dṛṣṭvā sāmbaṃ trilocanam // KūrmP_2,44.96 //

kailāsagamanaṃ cātha nivāsastatra śārṅgiṇaḥ /

tataśca kathyate bhītirdvārivatyā nivāsinām // KūrmP_2,44.97 //

rakṣaṇaṃ garuḍenātha jitvā śatrūn mahābalān /

nārādāgamanaṃ caiva yātrā caiva garutmataḥ // KūrmP_2,44.98 //

tataśca kṛṣṇāgamanaṃ munīnāmāgatistataḥ /

naityakaṃ vāsudevasya śivaliṅgārcanaṃ tathā // KūrmP_2,44.99 //

mārkaṇḍeyasya ca muneḥ praśnaḥ proktastataḥ param /

liṅgārcananimittaṃ ca liṅgasyāpi saliṅginaḥ // KūrmP_2,44.100 //

yathātmyakathanaṃ cātha liṅgāvirbhāva eva ca /

brahmaviṣṇostathā madhye kīrtito munipuṅgavāḥ // KūrmP_2,44.101 //

mohastayostu kathito gamanaṃ cordhvato 'pyadhaḥ /

saṃstavo devadevasya prasādaḥ parameṣṭhinaḥ // KūrmP_2,44.102 //

antardhānaṃ ca liṅgasya sāmbotpattistataḥ param /

kīrtitā cāniruddhasya samutpattirdvijottamāḥ // KūrmP_2,44.103 //

kṛṣṇasya gamane buddhirṛṣīṇāmāgatistathā /

anuvaśāsitaṃ ca kṛṣṇena varadānaṃ mahātmanaḥ // KūrmP_2,44.104 //

gamanaṃ caiva kṛṣṇasya pārthasyāpi ca darśanam /

kṛṣṇadvaipāyanasyoktā yugadharmāḥ sanātanāḥ // KūrmP_2,44.105 //

anugraho 'tha pārthasya vārāṇasīgatistataḥ /

pārāśaryasya ca munervyāsasyādbhutakarmaṇaḥ // KūrmP_2,44.106 //

vāraṇasyāśca māhātmyaṃ tīrthānāṃ caiva varṇanam /
tīrthayātrā ca vyāsasya devyāścaivātha darśanam /
udvāsanaṃ ca kathitaṃ varadānaṃ tathaiva ca // KūrmP_2,44.107 //

prayāgasya ca māhātmyaṃ kṣetrāṇāmatha kīrtinam /

phalaṃ ca vipulaṃ viprā mārkaṇḍeyasya nirgamaḥ // KūrmP_2,44.108 //

bhuvanānāṃ svarūpaṃ ca jyotiṣāṃ ca niveśanam /

kīrtyante caiva varṣāṇi nadīnāṃ caiva nirṇayaḥ // KūrmP_2,44.109 //

parvatānāṃ ca kathanaṃ sthānāni ca divaukasām /

dvīpānāṃ pravibhāgaśca śvetadvīpopavarṇanam // KūrmP_2,44.110 //

śayanaṃ keśavasyātha māhātmyaṃ ca mahātmanaḥ /

manvantarāṇāṃ kathanaṃ viṣṇormāhātmyameva ca // KūrmP_2,44.111 //

vedaśākhāpraṇayanaṃ vyāsānāṃ kathanaṃ tataḥ /

avedasya ca vedānāṃ kathanaṃ munipuṅgavāḥ // KūrmP_2,44.112 //

yogeśvarāṇāṃ ca kathā śiṣyāṇāṃ cātha kīrtanam /

gītāśca vividhāguhyā īśvarasyātha kīrtitāḥ // KūrmP_2,44.113 //

varṇāśramāṇāmācārāḥ prāyaścittavidhistataḥ /

kapālitvaṃ ca rudrasya bhikṣācaraṇameva ca // KūrmP_2,44.114 //

pativratāyāścākhyānaṃ tīrthānāṃ ca vinirṇayaḥ /

tathā maṅkaṇakasyātha nigrahaḥ kīrtyate dvijāḥ // KūrmP_2,44.115 //

vadhaśca kathito viprāḥ kālasya ca samāsataḥ /

devadāruvane śaṃbhoḥ praveśo mādhavasya ca // KūrmP_2,44.116 //

darśanaṃ ṣaṭkulīyānāṃ devadevasya dhīmataḥ /

varadānaṃ ca devasya nandine tu prakīrtitam // KūrmP_2,44.117 //

naimittikastu kathitaḥ pratisargastataḥ param /

prākṛtaḥ pralayaścordhvaṃ sabījo yoga eva ca // KūrmP_2,44.118 //

evaṃ jñātvā purāṇasya saṃkṣepaṃ kīrtayet tu yaḥ /

sarvapāpavinirmukto brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,44.119 //

evamuktvā śriyaṃ devīmādāya puruṣottamaḥ /

saṃtyajya kūrmasaṃsthānaṃ svasthānaṃ ca jagāma ha // KūrmP_2,44.120 //

devāśca sarve munayaḥ svāni sthānāni bhejire /

praṇamya puruṣaṃ viṣṇuṃ gṛhītvā hyamṛtaṃ dvijāḥ // KūrmP_2,44.121 //

etat purāṇaṃ paramaṃ bhāṣitaṃ kūrmarūpiṇā /

sākṣād devādidenena viṣṇunā viśvayoninā // KūrmP_2,44.122 //

yaḥ paṭhet satataṃ martyo niyamena samāhitaḥ /

sarvapāpavinirmukto brahmaloke mahīyate // KūrmP_2,44.123 //

likhitvā caiva yo dadyād vaiśākhe māsi suvrataḥ /

viprāya vedaviduṣe tasya puṇyaṃ nibodhata // KūrmP_2,44.124 //

sarvapāpavinirmuktaḥ sarvaiśvaryasamanvitaḥ /

bhuktvā ca vipulānsvarge bhogāndivyānsuśobhanān // KūrmP_2,44.125 //

tataḥ svargāt paribhraṣṭo viprāṇāṃ jāyate kule /

pūrvasaṃskāramāhātmyād brahmavidyāmavāpnuyāt // KūrmP_2,44.126 //

paṭhitvādhyāyamevaikaṃ sarvapāpaiḥ pramucyate /

yor'thaṃ vicārayet samyak sa prāpnoti paraṃ padam // KūrmP_2,44.127 //

adhyetavyamidaṃ nityaṃ vipraiḥ parvaṇi parvaṇi /

śrotavyaṃ ca dvijaśreṣṭhā mahāpātakanāśanam // KūrmP_2,44.128 //

ekatastu purāṇāni setihāsāni kṛtsnaśaḥ /

ekatra cedaṃ paramametadevātiricyate // KūrmP_2,44.129 //

dharmanaipuṇyakāmānāṃ jñānanaipuṇyakāminām /

idaṃ purāṇaṃ muktvaikaṃ nāstyanyat sādhanaṃ param // KūrmP_2,44.130 //

yathāvadatra bhagavān devo nārāyaṇo hariḥ /

kathyate hi yathā viṣṇurna tathānyeṣu suvratāḥ // KūrmP_2,44.131 //

brāhmī paurāṇikī ceyaṃ saṃhitā pāpanāśanī /

atra tat paramaṃ brahma kīrtyate hi yathārthataḥ // KūrmP_2,44.132 //

tīrthānāṃ paramaṃ tīrthaṃ tapasāṃ ca paraṃ tapaḥ /

jñānānāṃ paramaṃ jñānaṃ vratānāṃ paramaṃ vratam // KūrmP_2,44.133 //

nādhyetavyamidaṃ śāstraṃ vṛṣalasya ca sannidhau /

yo 'dhīte sa tu mohātmā sa yāti narakān bahūn // KūrmP_2,44.134 //

śrāddhe vā daivike kārye śrāvaṇīyaṃ dvijātibhiḥ /

yajñānte tu viśeṣeṇa sarvadoṣaviśodhanam // KūrmP_2,44.135 //

mumukṣūṇāmidaṃ śāstramadhyetavyaṃ viśeṣataḥ /

śrotavyaṃ cātha mantavyaṃ vedārthaparibṛṃhaṇam // KūrmP_2,44.136 //

jñātvā yathāvad viprendrān śrāvayed bhaktisaṃyutān /

sarvapāpavinirmukto brahmasāyujyamāpnuyāt // KūrmP_2,44.137 //

yo 'śraddadhāne puruṣe dadyāccādhārmike tathā /

sa pretya gatvā nirayān śunāṃ yoniṃ vrajatyadhaḥ // KūrmP_2,44.138 //

namaskṛtvā hariṃ viṣṇuṃ jagadyoniṃ sanātanam /

adhyetavyamidaṃ śāstraṃ kṛṣṇadvaipāyanaṃ tathā // KūrmP_2,44.139 //

ityājñā devadevasya viṣṇoramitatejasaḥ /

pārāśaryasya viprarṣervyāsasya ca mahātmanaḥ // KūrmP_2,44.140 //

śrutvā nārāyaṇād divyāṃ nārado bhagavānṛṣiḥ /

gautamāya dadau pūrvaṃ tasmāccaiva parāśaraḥ // KūrmP_2,44.141 //

parāśaro 'pi bhagavāna gaṅgādvāre munīśvarāḥ /

munibhyaḥ kathayāmāsa dharmakāmārthamokṣadam // KūrmP_2,44.142 //

brahmaṇā kathitaṃ pūrvaṃ sanakāya ca dhīmate /

sanatkumārāya tathā sarvapāpapraṇāśanam // KūrmP_2,44.143 //

sanakād bhagavān sākṣād devalo yogavittamaḥ /

avāptavān pañcaśikho devalādidamuttamam // KūrmP_2,44.144 //

sanatkumārād bhagavān muniḥ satyavatīsutaḥ /

lebhe purāṇaṃ paramaṃ vyāsaḥ sarvārthasaṃcayam // KūrmP_2,44.145 //

tasmād vyāsādahaṃ śrutvā bhavatāṃ pāpanāśanam /

ūcivān vai bhavadbhiśca dātavyaṃ dhārmike jane // KūrmP_2,44.146 //

tasmai vyāsāya gurave sarvajñāya maharṣaye /

pārāśaryāya śāntāya namo nārāyaṇātmane // KūrmP_2,44.147 //

yasmāt saṃjāyate kṛtsanaṃ yatra caiva pralīyate /

namastasmai sureśāya viṣṇave kūrmarūpiṇe // KūrmP_2,44.148 //

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge catuścatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

uparivibhāgaḥ samāptaḥ

iti śrīkūrmapurāṇaṃ samāptam

Lizenz: Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Link zur Lizenz

Zitationsvorschlag für diese Edition: TextGrid Repository (2025). Reinhold Grünendahl. Kūrmapurāṇa. GRETIL. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-C830-0