Skandapurāṇa, 1-31.14

namaḥ paramadevāya traiguṇyāvijitātmane

sarvato yogarūpāya saṃsārābhāvahetave //

sthitisaṃrodhasargāṇāṃ hetave 'ntaḥprasāriṇe

ṣaḍviṃśāya pradhānāya mahādevāya dhīmate //

prajāpatermahākṣetre gaṅgākālindisaṃgame

prayāge parame puṇye brahmaṇo lokavartmani //

munayaḥ saṃśitātmānas tapasā kṣīṇakalmaṣāḥ

tīrthasaṃplavanārthāya paurṇamāsyāṃ kṛtāhnikāḥ //

paurāṇikamapaśyanta sūtaṃ satyaparāyaṇam

snātvā tasminmahātīrthe praṇāmārthamupāgatam //

dṛṣṭvā te sūtamāyāntam ṛṣayo hṛṣṭamānasāḥ

āśāsyāsanasaṃveśaṃ tadyogyaṃ samakalpayan //

sa praṇamya ca tānsarvān sūtastānmunipuṃgavān

pradattamāsanaṃ bheje sarvadharmasamanvitaḥ //

tamāsīnamapṛcchanta munayastapasaidhitāḥ

brahmasattre purā sādho naimiśāraṇyavāsinām //

kathitaṃ bhāratākhyānaṃ purāṇaṃ ca paraṃ tvayā

tena naḥ pratibhāsi tvaṃ sākṣātsatyavatīsutaḥ //

sarvāgamaparārthajñaḥ satyadharmaparāyaṇaḥ

dvijapūjārato nityaṃ tena pṛcchāṃ tvamarhasi //

bhāratākhyānasadṛśaṃ purāṇādyadviśiṣyate

tattvā pṛcchāma vai janma kārttikeyasya dhīmataḥ //

ime hi munayaḥ sarve tvadupāstiparāyaṇāḥ

skandasaṃbhavaśuśrūṣāsaṃjātautsukyamānasāḥ //

evamuktastadā sūtaḥ saṃsiddhairmunipuṃgavaiḥ

provācedaṃ munīnsarvān vaco bhūtārthavācakam //

śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve kārttikeyasya sambhavam

brahmaṇyatvaṃ samāhātmyaṃ vīryaṃ ca tridaśādhikam //

mumukṣayā paraṃ sthānaṃ yāte śukamahātmani

sutaśokābhisaṃtapto vyāsastryambakamaikṣata //

dṛṣṭvaiva sa maheśānaṃ vyāso 'bhūdvigatavyathaḥ

vicaransa tadā lokān muniḥ satyavatīsutaḥ //

meruśṛṅge 'tha dadṛśe brahmaṇaḥ sutamagrajam

sanatkumāraṃ varadaṃ yogaiśvaryasamanvitam //

vimāne ravisaṃkāśe tiṣṭhantamanalaprabham

munibhiryogasaṃsiddhais tapoyuktairmahātmabhiḥ //

vedavedāṅgatattvajñaiḥ sarvadharmāgamānvitaiḥ

sakalāvāptavidyaistu caturvaktramivāvṛtam //

dṛṣṭvā taṃ sumahātmānaṃ vyāso munimathāsthitam

vavande parayā bhaktyā sākṣādiva pitāmaham //

brahmasūnuratha vyāsaṃ samāyātaṃ mahaujasam

pariṣvajya paraṃ premṇā provāca vacanaṃ śubham //

diṣṭyā tvamasi dharmajña prasādātpārameśvarāt

apetaśokaḥ samprāptaḥ pṛcchasva pravadāmyaham //

śrutvātha vacanaṃ sūnor brahmaṇo munipuṃgavaḥ

idamāha vaco viprāś ciraṃ yaddhṛdaye sthitam //

kumārasya kathaṃ janma kārttikeyasya dhīmataḥ

kiṃnimittaṃ kuto vāsya icchāmyetaddhi veditum //

kathaṃ rudrasutaścāsau vahnigaṅgāsutaḥ katham
umāyāstanayaścaiva svāhāyāśca kathaṃ punaḥ
suparṇyāścātha mātṝṇāṃ kṛttikānāṃ kathaṃ ca saḥ //

kaścāsau pūrvamutpannaḥ kiṃtapāḥ kaśca vikramaḥ

bhūtasaṃmohanaṃ hyetat kathayasva yathātatham //

evaṃ sa pṛṣṭastejasvī brahmaṇaḥ putrasattamaḥ
uvāca sarvaṃ sarvajño vyāsāyākliṣṭakāriṇe
tacchṛṇudhvaṃ yathātattvaṃ kīrtyamānaṃ mayānaghāḥ //

iti skandapurāṇe prathamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 2

prapadye devamīśānaṃ sarvajñamaparājitam

mahādevaṃ mahātmānaṃ viśvasya jagataḥ patim //

śaktirapratighā yasya aiśvaryaṃ caiva sarvaśaḥ

svāmitvaṃ ca vibhutvaṃ ca svakṛtāni pracakṣate //

tasmai devāya somāya praṇamya prayataḥ śuciḥ

purāṇākhyānajijñāsor vakṣye skandodbhavaṃ śubham //

dehāvatāro devasya rudrasya paramātmanaḥ

prājāpatyābhiṣekaśca haraṇaṃ śirasastathā //

darśanaṃ ṣaṭkulīyānāṃ cakrasya ca visarjanam

naimiśasyodbhavaścaiva sattrasya ca samāpanam //

brahmaṇaścāgamastatra tapasaścaraṇaṃ tathā

śarvasya darśanaṃ caiva devyāścaiva samudbhavaḥ //

satyā vivādaśca tathā dakṣaśāpastathaiva ca

menāyāṃ ca yathotpattir yathā devyāḥ svayaṃvaram //

devānāṃ varadānaṃ ca vasiṣṭhasya ca dhīmataḥ

parāśarasya cotpattir vyāsasya ca mahātmanaḥ //

vasiṣṭhakauśikābhyāṃ ca vairodbhavasamāpanam

vārāṇasyāśca śūnyatvaṃ kṣetramāhātmyavarṇanam //

rudrasya cātra sāṃnidhyaṃ nandinaścāpyanugrahaḥ

gaṇānāṃ darśanaṃ caiva kathanaṃ cāpyaśeṣataḥ //

kālīvyāharaṇaṃ caiva tapaścaraṇameva ca

somanandisamākhyānaṃ varadānaṃ tathaiva ca //

gaurītvaṃ putralambhaśca devyā utpattireva ca

kauśikyā bhūtamātṛtvaṃ siṃhāśca rathinastathā //

gauryāśca nilayo vindhye vindhyasūryasamāgamaḥ

agastyasya ca māhātmyaṃ vadhaḥ sundanisundayoḥ //

nisumbhasumbhaniryāṇaṃ mahiṣasya vadhastathā

abhiṣekaśca kauśikyā varadānamathāpi ca //

andhakasya tathotpattiḥ pṛthivyāścaiva bandhanam

hiraṇyākṣavadhaścaiva hiraṇyakaśipostathā //

balisaṃyamanaṃ caiva devyāḥ samaya eva ca

devānāṃ gamanaṃ caiva agnerdūtatvameva ca //

devānāṃ varadānaṃ ca śukrasya ca visarjanam

sutasya ca tathotpattir devyāścāndhakadarśanam //

śailādidaityasaṃmardo devyāśca śatarūpatā

āryāvarapradānaṃ ca śailādistava eva ca //

devasyāgamanaṃ caiva vṛttasya kathanaṃ tathā

pativratāyāścākhyānaṃ guruśuśrūṣaṇasya ca //

ākhyānaṃ pañcacūḍāyās tejasaścāpyadhṛṣyatā

dūtasyāgamanaṃ caiva saṃvādo 'tha visarjanam //

andhakāsurasaṃvādo mandarāgamanaṃ tathā

gaṇānāmāgamaścaiva saṃkhyānaśravaṇaṃ tathā //

nigrahaścāndhakasyātha yuddhena mahatā tathā

śarīrārdhapradānaṃ ca aśokasutasaṃgrahaḥ //

bhasmasomodbhavaścaiva śmaśānavasatistathā

rudrasya nīlakaṇṭhatvaṃ tathāyatanavarṇanam //

utpattiryakṣarājasya kuberasya ca dhīmataḥ

nigraho bhujagendrāṇāṃ śikharasya ca pātanam //

trailokyasya saśakrasya vaśīkaraṇameva ca

devasenāpradānaṃ ca senāpatyābhiṣecanam //

nāradasyāgamaścaiva tārakapreṣitasya ha

vadhaśca tārakasyogro yātrā bhadravaṭasya ca //

mahiṣasya vadhaścaiva krauñcasya ca nibarhaṇam

śakteruddharaṇaṃ caiva tārakasya vadhaḥ śubhaḥ //

devāsurabhayotpattis traipuraṃ yuddhameva ca
prahlādavigrahaścaiva kṛtaghnākhyānameva ca
mahābhāgyaṃ brāhmaṇānāṃ vistareṇa prakīrtyate //

etajjñātvā yathāvaddhi kumārānucaro bhavet

balavānmatisampannaḥ putraṃ cāpnoti saṃmatam //

iti skandapurāṇe dvitīyo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 3

śṛṇuṣvemāṃ kathāṃ divyāṃ sarvapāpapraṇāśanīm
kathyamānāṃ mayā citrāṃ bahvarthāṃ śrutisaṃmitām
yāṃ śrutvā pāpakarmāpi gacchecca paramāṃ gatim //

na nāstikāśraddadhāne śaṭhe cāpi kathaṃcana

imāṃ kathāmanubrūyāt tathā cāsūyake nare //

idaṃ putrāya śiṣyāya dhārmikāyānasūyave
kathanīyaṃ mahābrahman devabhaktāya vā bhavet
kumārabhaktāya tathā śraddadhānāya caiva hi //

purā brahmā prajādhyakṣaḥ aṇḍe 'sminsamprasūyate

so 'jñānātpitaraṃ brahmā na veda tamasāvṛtaḥ //

ahameka iti jñātvā sarvāṃl lokānavaikṣata

na cāpaśyata tatrānyaṃ tapoyogabalānvitaḥ //

putra putreti cāpyukto brahmā śarveṇa dhīmatā

praṇataḥ prāñjalirbhūtvā tameva śaraṇaṃ gataḥ //

sa dattvā brahmaṇe śambhuḥ sraṣṭṛtvaṃ jñānasaṃhitam

vibhutvaṃ caiva lokānām antardhe parameśvaraḥ //

tadeṣopaniṣatproktā mayā vyāsa sanātanā

yāṃ śrutvā yogino dhyānāt prapadyante maheśvaram //

brahmaṃ ca yo vidadhe putramagre jñānaṃ ca yaḥ prahiṇoti sma tasmai

tamātmasthaṃ ye 'nupaśyanti dhīrās teṣāṃ śāntiḥ śāśvatī netareṣām //

sa vyāsa pitaraṃ dṛṣṭvā svadīptyā parayā yutam

putrakāmaḥ prajāhetos tapastīvraṃ cakāra ha //

mahatā yogatapasā yuktasya sumahātmanaḥ

acireṇaiva kālena pitā sampratutoṣa ha //

darśanaṃ cāgamattasya varado 'smītyuvāca ha

sa tuṣṭāva nato bhūtvā kṛtvā śirasi cāñjalim //

namaḥ paramadevāya devānāmapi vedhase

sraṣṭre vai lokatantrāya brahmaṇaḥ pataye namaḥ //

ekasmai śaktiyuktāya aśaktirahitāya ca

anantāyāprameyāya indriyāviṣayāya ca //

vyāpine vyāptapūrvāya adhiṣṭhātre pracodine

kṛtapracetanāyaiva tattvavinyāsakāriṇe //

pradhānacodakāyaiva guṇināṃ śāntidāya ca

dṛṣṭidāya ca sarveṣāṃ svayaṃ vai darśanāya ca //

viṣayagrāhiṇe caiva niyamasya ca kāriṇe

manasaḥ karaṇānāṃ ca tatraiva niyamasya ca //

bhūtānāṃ guṇakartre ca śaktidāya tathaiva ca
kartre hyaṇḍasya mahyaṃ ca acintyāyāgrajāya ca
aprameya pitarnityaṃ prīto no diśa śakvarīm //

tasyaivaṃ stuvato vyāsa devadevo maheśvaraḥ

tuṣṭo 'bravītsvayaṃ putraṃ brahmāṇaṃ praṇataṃ tathā //

yasmātte viditaṃ vatsa sūkṣmametanmahādyute

tasmādbrahmeti lokeṣu nāmnā khyātiṃ gamiṣyasi //

yasmāccāhaṃ pitetyuktas tvayā buddhimatāṃ vara

tasmātpitāmahatvaṃ te loke khyātiṃ gamiṣyati //

prajārthaṃ yacca te taptaṃ tapa ugraṃ suduścaram

tasmātprajāpatitvaṃ te dadāni prayatātmane //

evamuktvā sa deveśo mūrtimatyo 'sṛjatstriyaḥ
yāstāḥ prakṛtayastvaṣṭau viśeṣāścendriyaiḥ saha
bhāvāśca sarve te devam upatasthuḥ svarūpiṇaḥ //

tānuvāca tato devaḥ patiryuktaḥ svatejasā

etamadyābhiṣekeṇa sampādayata mā ciram //

tābhiḥ svaṃ svaṃ samādāya bhāvaṃ divyamatarkitam

abhiṣikto babhūveti prajāpatiratidyutiḥ //

tatraivaṃ yoginaḥ sūkṣmaṃ dṛṣṭvā divyena cakṣuṣā

purāṇaṃ yogatattvajñā gāyanti triguṇānvitam //

rudraḥ sraṣṭā hi sarveṣāṃ bhūtānāṃ tava ca prabho

asmābhiśca bhavānsārdhaṃ jagataḥ sampravartakaḥ //

sa devastoṣitaḥ samyak paramaiśvaryayogadhṛk

brahmāṇamagrajaṃ putraṃ prājāpatye 'bhyaṣecayat //

yaḥ kṛtvā bahuvidhamārgayogayuktaṃ tattvākhyaṃ jagadidamādarādyuyoja

devānāṃ paramamanantayogayuktaṃ māyābhistribhuvanamandhamaprasādam //

sarveṣāṃ manasi sadāvatiṣṭhamāno jānānaḥ śubhamaśubhaṃ ca bhūtanāthaḥ

taṃ devaṃ pramathapatiṃ praṇamya bhaktyā nityaṃ vai śaraṇamupaimi sūkṣmasūkṣmam //

iti skandapurāṇe tṛtīyo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 4

prājāpatyaṃ tato labdhvā prajāḥ sraṣṭuṃ pracakrame

prajāstāḥ sṛjyamānāśca na vivardhanti tasya ha //

sa kurvāṇastathā sṛṣṭiṃ śaktihīnaḥ pitāmahaḥ

sṛṣṭyarthaṃ bhūya evātha tapaścartuṃ pracakrame //

sṛṣṭihetostapastasya jñātvā tribhuvaneśvaraḥ
tejasā jagadāviśya ājagāma tadantikam
sraṣṭā tasya jagannātho 'darśayatsvatanau jagat //

svayamāgatya deveśo mahābhūtapatirharaḥ
vyāpyeva hi jagatkṛtsnaṃ parameṇa svatejasā
śambhuḥ prāha varaṃ vatsa yācasveti pitāmaham //

taṃ brahmā lokasṛṣṭyarthaṃ putrastvaṃ manasābravīt
sa jñātvā tasya saṃkalpaṃ brahmaṇaḥ parameśvaraḥ
mūḍho 'yamiti saṃcintya provāca varadaḥ svayam //

āgataṃ pitaraṃ mā tvaṃ yasmātputraṃ samīhase

manmūrtistanayastasmād bhaviṣyati mamājñayā //

sa ca te putratāṃ yātvā madīyo gaṇanāyakaḥ

rudro vigrahavānbhūtvā mūḍha tvāṃ vinayiṣyati //

sarvavidyādhipatyaṃ ca yogānāṃ caiva sarvaśaḥ

balasyādhipatitvaṃ ca astrāṇāṃ ca prayoktṛtā //

mayā dattāni tasyāśu upasthāsyanti sarvaśaḥ

dhanuḥ pinākaṃ śūlaṃ ca khaḍgaṃ paraśureva ca //

kamaṇḍalustathā daṇḍaḥ astraṃ pāśupataṃ tathā
saṃvartakāśaniścaiva cakraṃ ca pratisargikam
evaṃ sarvarddhisampannaḥ sutaste sa bhaviṣyati //

evamuktvā gate tasminn antardhānaṃ mahātmani

brahmā cakre tadā ceṣṭiṃ putrakāmaḥ prajāpatiḥ //

sa juhvañchramasaṃyuktaḥ pratighātasamanvitaḥ

samidyuktena hastena lalāṭaṃ pramamārja ha //

samitsaṃyogajastasya svedabindurlalāṭajaḥ

papāta jvalane tasmin dviguṇaṃ tasya tejasā //

taddhi māheśvaraṃ tejaḥ saṃdhitaṃ brahmaṇi srutam

preritaṃ devadevena nipapāta havirbhuji //

kṣaṇe tasminmaheśena smṛtvā taṃ varamuttamam

preṣito gaṇapo rudraḥ sadya evābhavattadā //

tacca saṃsvedajaṃ tejaḥ pūrvaṃ jvalanayojitam

bhūtvā lohitamāśveva punarnīlamabhūttadā //

nīlalohita ityeva tenāsāvabhavatprabhuḥ

tryakṣo daśabhujaḥ śrīmān brahmāṇaṃ chādayanniva //

śarvādyairnāmabhirbrahmā tanūbhiśca jalādibhiḥ

stutvā taṃ sarvagaṃ devaṃ nīlalohitamavyayam //

jñātvā sarvasṛjaṃ paścān mahābhūtapratiṣṭhitam

asṛjadvividhāstvanyāḥ prajāḥ sa jagati prabhuḥ //

so 'pi yogaṃ samāsthāya aiśvaryeṇa samanvitaḥ

lokānsarvānsamāviśya dhārayāmāsa sarvadā //

brahmaṇo 'pi tataḥ putrā dakṣadharmādayaḥ śubhāḥ

asṛjanta prajāḥ sarvā devamānuṣasaṃkulāḥ //

atha kālena mahatā kalpe 'tīte punaḥ punaḥ

prajā dhārayato yogād asminkalpa upasthite //

pratiṣṭhitāyāṃ vārttāyāṃ pravṛtte vṛṣṭisarjane

prajāsu ca vivṛddhāsu prayāge yajataśca ha //

brahmaṇaḥ ṣaṭkulīyāste ṛṣayaḥ saṃśitavratāḥ

marīcayo 'trayaścaiva vasiṣṭhāḥ kratavastathā //

bhṛgavo 'ṅgirasaścaiva tapasā dagdhakilbiṣāḥ

ūcurbrahmāṇamabhyetya sahitāḥ karmaṇo 'ntare //

bhagavannandhakāreṇa mahatā smaḥ samāvṛtāḥ

khinnā vivadamānāśca na ca paśyāma yatparam //

etaṃ naḥ saṃśayaṃ deva ciraṃ hṛdi samāsthitam

tvaṃ hi vettha yathātattvaṃ kāraṇaṃ paramaṃ hi naḥ //

kiṃ paraṃ sarvabhūtānāṃ balīyaścāpi sarvataḥ

kena cādhiṣṭhitaṃ viśvaṃ ko nityaḥ kaśca śāśvataḥ //

kaḥ sraṣṭā sarvabhūtānāṃ prakṛteśca pravartakaḥ

ko 'smānsarveṣu kāryeṣu prayunakti mahāmanāḥ //

kasya bhūtāni vaśyāni kaḥ sarvaviniyojakaḥ

kathaṃ paśyema taṃ caiva etannaḥ śaṃsa sarvaśaḥ //

evamuktastato brahmā sarveṣāmeva saṃnidhau

devānāṃ ca ṛṣīṇāṃ ca gandharvoragarakṣasām //

yakṣāṇāmasurāṇāṃ ca ye ca kutra pravartakāḥ
pakṣiṇāṃ sapiśācānāṃ ye cānye tatsamīpagāḥ
utthāya prāñjaliḥ prāha rudreti triḥ plutaṃ vacaḥ //

sa cāpi tapasā śakyo draṣṭuṃ nānyena kenacit
sa sraṣṭā sarvabhūtānāṃ balavāṃstanmayaṃ jagat
tasya vaśyāni bhūtāni tenedaṃ dhāryate jagat //

tataste sarvalokeśā namaścakrurmahātmane //

kiṃ tanmahattapo deva yena dṛśyeta sa prabhuḥ

tanno vadasva deveśa varadaṃ cābhidhatsva naḥ //

sattraṃ mahatsamāsadhvaṃ vāṅmanodoṣavarjitāḥ

deśaṃ ca vaḥ pravakṣyāmi yasmindeśe cariṣyatha //

tato manomayaṃ cakraṃ sa sṛṣṭvā tānuvāca ha

kṣiptametanmayā cakram anuvrajata mā ciram //

yatrāsya nemiḥ śīryeta sa deśastapasaḥ śubhaḥ

tato mumoca taccakraṃ te ca tatsamanuvrajan //

tasya vai vrajataḥ kṣipraṃ yatra nemiraśīryata

naimiśaṃ tatsmṛtaṃ nāmnā puṇyaṃ sarvatra pūjitam //

tatpūjitaṃ devamanuṣyasiddhai rakṣobhirugrairuragaiśca divyaiḥ

yakṣaiḥ sagandharvapiśācasaṃghaiḥ sarvāpsarobhiśca diteḥ sutaiśca //

vipraiśca dāntaiḥ śamayogayuktais tīrthaiśca sarvairapi cāvanīdhraiḥ

gandharvavidyādharacāraṇaiśca sādhyaiśca viśvaiḥ pitṛbhiḥ stutaṃ ca //

iti skandapurāṇe caturtho 'dhyāyaḥ

Skandapurana 5

tannaimiśaṃ samāsādya ṛṣayo dīptatejasaḥ

divyaṃ sattraṃ samāsanta mahadvarṣasahasrikam //

ekāgramanasaḥ sarve nirmamā hyanahaṃkṛtāḥ

dhyāyanto nityamīśeśaṃ sadāratanayāgnayaḥ //

tanniṣṭhāstatparāḥ sarve tadyuktāstadapāśrayāḥ

sarvakriyāḥ prakurvāṇās tameva manasā gatāḥ //

teṣāṃ taṃ bhāvamālakṣya mātariśvā mahātapāḥ
sarvaprāṇicaraḥ śrīmān sarvabhūtapravartakaḥ
dadau sa rūpī bhagavān darśanaṃ sattriṇāṃ śubhaḥ //

taṃ te dṛṣṭvārcayitvā ca mātariśvānamavyayam
āsīnamāsane puṇye ṛṣayaḥ saṃśitavratāḥ
papracchurudbhavaṃ kṛtsnaṃ jagataḥ pralayaṃ tathā //

sthitiṃ ca kṛtsnāṃ vaṃśāṃśca yugamanvantarāṇi ca

vaṃśānucaritaṃ kṛtsnaṃ divyamānaṃ tathaiva ca //

aṣṭānāṃ devayonīnām utpattiṃ pralayaṃ tathā

pitṛsargaṃ tathāśeṣaṃ brahmaṇo mānameva ca //

candrādityagatiṃ sarvāṃ tārāgrahagatiṃ tathā
sthitiṃ sarveśvarāṇāṃ ca dvīpadharmamaśeṣataḥ
varṇāśramavyavasthānaṃ yajñānāṃ ca pravartanam //

etatsarvamaśeṣeṇa kathayāmāsa sa prabhuḥ

divyaṃ varṣasahasraṃ ca teṣāṃ tadabhiyāttathā //

atha divyena rūpeṇa sāmavāgdiṅnirīkṣaṇā

yajurghrāṇātharvaśirāḥ śabdajihvā śubhā satī //

nyāyaśrotrā niruktatvagṛkpādapadagāminī

kālabāhūrvarṣakarā divasāṅgulidhāriṇī //

kalādibhiḥ parvabhiśca māsaiḥ kararuhaistathā

kalpasādhāraṇā divyā śikṣāvidyonnatastanī //

chandovicitimadhyā ca mīmāṃsānābhireva ca

purāṇavistīrṇakaṭir dharmaśāstramanorathā //

āśramorūrvarṇajānur yajñagulphā phalāṅguliḥ

lokavedaśarīrā ca romabhiśchāndasaiḥ śubhaiḥ //

śraddhāśubhācāravastrā yogadharmābhibhāṣiṇī

vedīmadhyādviniḥsṛtya pravṛttā paramāmbhasā //

tasyānte 'vabhṛthe plutya vāyunā saha saṃgatāḥ

tāmapṛcchanta kā nveṣā vāyuṃ devaṃ mahādhiyam //

uvāca sa mahātejā ṛṣīndharmānubhāvitān

śuddhāḥ stha tapasā sarve mahāndharmaśca vaḥ kṛtaḥ //

yasmādiyaṃ nadī puṇyā brahmalokādihāgatā

iyaṃ sarasvatī nāma brahmalokavibhūṣaṇā //

prathamaṃ martyaloke 'smin yuṣmatsiddhyarthamāgatā

nāsyāḥ puṇyatamā kācit triṣu lokeṣu vidyate //

kathameṣā mahāpuṇyā pravṛttā brahmalokagā

kāraṇaṃ kiṃ ca tatrāsīd etadicchāma veditum //

atra vo vartayiṣyāmi itihāsaṃ purātanam

brahmaṇaścaiva saṃvādaṃ purā yajñasya caiva ha //

yajñairiṣṭvā purā devo brahmā dīptena tejasā

asṛjatsarvabhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca //

sa dṛṣṭvā dīptimāndevo dīptyā paramayā yutaḥ

avekṣamāṇaḥ svāṃl lokāṃś caturbhirmukhapaṅkajaiḥ //

devādīnmanuṣyādīṃśca dṛṣṭvā dṛṣṭvā mahāmanāḥ

amanyata na me 'nyo 'sti samo loke na cādhikaḥ //

yo 'hametāḥ prajāḥ sarvāḥ saptalokapratiṣṭhitāḥ

devamānuṣatiryakṣu grasāmi visṛjāmi ca //

ahaṃ sraṣṭā hi bhūtānāṃ nānyaḥ kaścana vidyate

niyantā lokakartā ca na mayāsti samaḥ kvacit //

tasyaivaṃ manyamānasya yajña āgānmahāmanāḥ
uvāca cainaṃ dīptātmā maivaṃ maṃsthā mahāmate
ayaṃ hi tava saṃmoho vināśāya bhaviṣyati //

na yuktamīdṛśaṃ te 'dya sattvasthasyātmayoninaḥ

sraṣṭā tvaṃ caiva nānyo 'sti tathāpi na yaśaskaram //

ahaṃ kartā hi bhūtānāṃ bhuvanasya tathaiva ca

karomi na ca saṃmohaṃ yathā tvaṃ deva katthase //

tamuvāca tadā brahmā na tvaṃ dhārayitā vibho
ahameva hi bhūtānāṃ dhartā bhartā tathaiva ca
mayā sṛṣṭāni bhūtāni tvamevātra vimuhyase //

athāgāttatra saṃvigno vedaḥ paramadīptimān

uvāca caiva tau vedo naitadevamiti prabhuḥ //

ahaṃ śreṣṭho mahābhāgau na vadāmyanṛtaṃ kvacit

śṛṇudhvaṃ mama yaḥ kartā bhūtānāṃ yuvayośca ha //

parameśo mahādevo rudraḥ sarvagataḥ prabhuḥ

yenāhaṃ tava dattaśca kṛtastvaṃ ca prajāpatiḥ //

yajño 'yaṃ yatprasūtiśca aṇḍaṃ yatrāsti saṃsthitam

sarvaṃ tasmātprasūtaṃ vai nānyaḥ kartāsti naḥ kvacit //

tamevaṃvādinaṃ devo brahmā vedamabhāṣata

ahaṃ śrutīnāṃ sarvāsāṃ netā sraṣṭā tathaiva ca //

matprasādāddhi vedastvaṃ yajñaścāyaṃ na saṃśayaḥ
mūḍhau yuvāmadharmo vā bhavadbhyāmanyathā kṛtaḥ
prāyaścittaṃ caradhvaṃ vaḥ kilbiṣānmokṣyathastataḥ //

evamukte tadā tena mahāñchabdo babhūva ha
ādityamaṇḍalākāram adṛśyata ca maṇḍalam
mahacchabdena mahatā upariṣṭādviyatsthitam //

sa cāpi tasmādvibhraṣṭo bhūtalaṃ samupāśritaḥ
himavatkuñjamāsādya nānāvihaganāditam
vyomagaśca ciraṃ bhūtvā bhūmigaḥ sambabhūva ha //

tato brahmā diśaḥ sarvā nirīkṣya mukhapaṅkajaiḥ

caturbhirna viyatsthaṃ tam apaśyatsa pitāmahaḥ //

sa mukhaṃ pañcamaṃ dīptam asṛjanmūrdhni saṃsthitam
tenāpaśyadviyatsthaṃ taṃ sūryāyutasamaprabham
ādityamaṇḍalākāraṃ śabdavadghoradarśanam //

taṃ dṛṣṭvā pañcamaṃ tasya śiro vai krodhajaṃ mahat

saṃvartakāgnisadṛśaṃ grasiṣyattamavardhata //

vardhamānaṃ tadā tattu vaḍavāmukhasaṃnibham

dīptimacchabdavaccaiva devo 'sau dīptamaṇḍalaḥ //

hastāṅguṣṭhanakhenāśu vāmenāvajñayaiva hi

cakarta tanmahadghoraṃ brahmaṇaḥ pañcamaṃ śiraḥ //

dīptikṛttaśirāḥ so 'tha duḥkhenosreṇa cārditaḥ

papāta mūḍhacetā vai yogadharmavivarjitaḥ //

tataḥ suptotthita iva saṃjñāṃ labdhvā mahātapāḥ

maṇḍalasthaṃ mahādevam astauṣīddīnayā girā //

namaḥ sahasranetrāya śatanetrāya vai namaḥ

namo vivṛtavaktrāya śatavaktrāya vai namaḥ //

namaḥ sahasravaktrāya sarvavaktrāya vai namaḥ

namaḥ sahasrapādāya sarvapādāya vai namaḥ //

sahasrapāṇaye caiva sarvataḥpāṇaye namaḥ

namaḥ sarvasya sraṣṭre ca draṣṭre sarvasya te namaḥ //

ādityavarṇāya namaḥ śirasaśchedanāya ca

sṛṣṭipralayakartre ca sthitikartre tathā namaḥ //

namaḥ sahasraliṅgāya sahasracaraṇāya ca

saṃhāraliṅgine caiva jalaliṅgāya vai namaḥ //

antaścarāya sarvāya prakṛteḥ preraṇāya ca

vyāpine sarvasattvānāṃ puruṣaprerakāya ca //

indriyārthaviśeṣāya tathā niyamakāriṇe

bhūtabhavyāya śarvāya nityaṃ sattvavadāya ca //

tvameva sraṣṭā lokānāṃ mantā dātā tathā vibho

śaraṇāgatāya dāntāya prasādaṃ kartumarhasi //

tasyaivaṃ stuvataḥ samyag bhāvena parameṇa ha

sa tasmai devadeveśo divyaṃ cakṣuradāttadā //

cakṣuṣā tena sa tadā brahmā lokapitāmahaḥ

vimāne sūryasaṃkāśe tejorāśimapaśyata //

tasya madhyāttato vācaṃ mahatīṃ samaśṛṇvata
gambhīrāṃ madhurāṃ yuktām atha sampannalakṣaṇām
viśadāṃ putra putreti pūrvaṃ devena coditām //

saṃsvedātputra utpanno yattubhyaṃ nīlalohitaḥ

yacca pūrvaṃ mayā proktas tvaṃ tadā sutamārgaṇe //

madīyo gaṇapo yaste manmūrtiśca bhaviṣyati

sa prāpya paramaṃ jñānaṃ mūḍha tvā vinayiṣyati //

tasyeyaṃ phalaniṣpattiḥ śirasaśchedanaṃ tava

mayaiva kāritā tena nirvṛtaścādhunā bhava //

tasya caivotpathasthasya yajñasya tu mahāmate
śiraśchetsyatyasāveva kasmiṃścitkāraṇāntare
stavenānena tuṣṭo 'smi kiṃ dadāni ca te 'nagha //

tataḥ sa bhagavānhṛṣṭaḥ praṇamya śubhayā girā

uvāca prāñjalirbhūtvā lakṣyālakṣyaṃ tamīśvaram //

bhagavannaiva me duḥkhaṃ darśanātte prabādhate
icchāmi śiraso hyasya dhāraṇaṃ sarvadā tvayā
nanu smareyametacca śirasaśchedanaṃ vibho //

bhūyaścādharmakāryebhyas tvayaivecche nivāraṇam

tathā ca kṛtyamuddiśya paśyeyaṃ tvā yathāsukham //

vijñaptiṃ brahmaṇaḥ śrutvā provāca bhuvaneśvaraḥ
sa eva sutasaṃjñaste manmūrtirnīlalohitaḥ
śiraśchetsyati yajñasya bibhartsyati śiraśca te //

ityuktvā devadeveśas tatraivāntaradhīyata
gate tasminmahādeve brahmā lokapitāmahaḥ
sayajñaḥ sahavedaśca svaṃ lokaṃ pratyapadyata //

ya imaṃ śṛṇuyānmartyo guhyaṃ vedārthasaṃmitam

sa dehabhedamāsādya sāyujyaṃ brahmaṇo vrajet //

yaścemaṃ paṭhate nityaṃ brāhmaṇānāṃ samīpataḥ

sa sarvapāpanirmukto rudraloke mahīyate //

nāputraśiṣyayogibhya idamākhyānamaiśvaram

ākhyeyaṃ nāpi cājñāya na śaṭhāya na mānine //

idaṃ mahaddivyamadharmaśāsanaṃ paṭhetsadā brāhmaṇavaidyasaṃsadi

kṛtāvakāśo bhavatīha mānavaḥ śarīrabhede praviśetpitāmaham //

iti skandapurāṇe pañcamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 6

tataḥ sa bhagavāndevaḥ kapardī nīlalohitaḥ

ājñayā parameśasya jagrāha brahmaṇaḥ śiraḥ //

tadgṛhītvā śiro dīptaṃ rūpaṃ vikṛtamāsthitaḥ

yogakrīḍāṃ samāsthāya bhaikṣāya pracacāra ha //

sa devaveśmani tadā bhikṣārthamagamaddvijāḥ

na cāsya kaścittāṃ bhikṣām anurūpāmadādvibhoḥ //

abhyagātsaṃkrameṇaiva veśma viṣṇormahātmanaḥ

tasyātiṣṭhata sa dvāri bhikṣāmuccārayañchubhām //

sa dṛṣṭvā tadupasthaṃ tu viṣṇurvai yogacakṣuṣā
śirāṃ lalāṭātsambhidya raktadhārāmapātayat
papāta sā ca vistīrṇā yojanārdhaśataṃ tadā //

tayā patantyā viprendrā bahūnyabdāni dhārayā
pitāmahakapālasya nārdhamapyabhipūritam
tamuvāca tato devaḥ prahasya vacanaṃ śubham //

sakṛtkanyāḥ pradīyante sakṛdagniśca jāyate

sakṛdrājāno bruvate sakṛdbhikṣā pradīyate //

tuṣṭo 'smi tava dānena yuktenānena mānada

varaṃ varaya bhadraṃ te varado 'smi tavādya vai //

eṣa eva varaḥ ślāghyo yadahaṃ devatādhipam

paśyāmi śaṃkaraṃ devam ugraṃ śarvaṃ kapardinam //

devaśchāyāṃ tato vīkṣya kapālasthe tadā rase

sasarja puruṣaṃ dīptaṃ viṣṇoḥ sadṛśamūrjitam //

tamāhāthākṣayaścāsi ajarāmara eva ca
yuddheṣu cāpratidvandvī sakhā viṣṇoranuttamaḥ
devakāryakaraḥ śrīmān sahānena carasva ca //

nārāsu janma yasmātte viṣṇudehodbhavāsu ca

narastasmāddhi nāmnā tvaṃ priyaścāsya bhaviṣyasi //

taṃ tadāśvāsya nikṣipya naraṃ viṣṇoḥ svayaṃ prabhuḥ

agamadbrahmasadanaṃ tau cāviviśaturgṛham //

ya idaṃ narajanmeha śṛṇuyādvā paṭheta vā

sa kīrtyā parayā yukto viṣṇuloke mahīyate //

iti skandapurāṇe ṣaṣṭho 'dhyāyaḥ

Skandapurana 7

brahmalokaṃ samāsādya bhagavānsarvalokapaḥ

bhaikṣyaṃ bhaikṣyamiti procya dvāre samavatiṣṭhata //

taṃ dṛṣṭvā vikṛtaṃ brahmā kapālakarabhūṣaṇam

jñātvā yogena mahatā tuṣṭāva bhuvaneśvaram //

tasya tuṣṭastadā devo varado 'smītyabhāṣata

vṛṇīṣva varamavyagro yaste manasi vartate //

icchāmi devadeveśa tvayā cihnamidaṃ kṛtam

yena cihnena loko 'yaṃ cihnitaḥ syājjagatpate //

tasya tadvacanaṃ śrutvā bhagavānvadatāṃ varaḥ

sarvaśrutimayaṃ brahma omiti vyājahāra ha //

śambhorvyāhāramātreṇa vāgiyaṃ divyarūpiṇī

niḥsṛtā vadanāddevī prahvā samavatiṣṭhata //

tāmuvāca tadā devo vācā saṃjīvayanniva
yasmāttvamakṣaro bhūtvā mama vāco viniḥsṛtā
sarvavidyādhidevī tvaṃ tasmāddevi bhaviṣyasi //

yasmādbrahmasaraścedaṃ mukhaṃ mama samāśritā

tasmātsarasvatītyeva loke khyātiṃ gamiṣyasi //

imaṃ lokaṃ varāmbhobhiḥ pāvayitvā ca suprabhe

sarvāṃl lokāṃstārayitrī punastvaṃ nātra saṃśayaḥ //

yajñabhāgaṃ ca devāste dāsyanti sapitāmahāḥ

puṇyā ca sarvasaritāṃ bhaviṣyasi na saṃśayaḥ //

tataḥ sā samanujñātā śaṃkareṇa vibhāvinī

cakre brahmasaraḥ puṇyaṃ brahmaloke 'tipāvanam //

toyāmṛtasusampūrṇaṃ svarṇapadmopaśobhitam
nānāpakṣigaṇākīrṇaṃ mīnasaṃkṣobhitodakam
tato viniḥsṛtā bhūyaḥ semaṃ lokamapāvayat //

taṃ gṛhītvā mahādevaḥ kapālamamitaujasam

imaṃ lokamanuprāpya deśe śreṣṭhe 'vatiṣṭhata //

tatra tacca mahaddivyaṃ kapālaṃ devatādhipaḥ

sthāpayāmāsa dīptārcir gaṇānāmagrataḥ prabhuḥ //

tatsthāpitamatho dṛṣṭvā gaṇāḥ sarve mahātmanaḥ
anadansumahānādaṃ nādayanto diśo daśa
kṣubdhārṇavāśaniprakhyaṃ nabho yena vyaśīryata //

tena śabdena ghoreṇa asuro devakaṇṭakaḥ

hālāhala iti khyātas taṃ deśaṃ so 'bhyagacchata //

amṛṣyamāṇaḥ krodhāndho durātmā yajñanāśakaḥ
brahmadattavaraścaiva avadhyaḥ sarvajantubhiḥ
mahiṣaśchannarūpāṇām asurāṇāṃ śatairvṛtaḥ //

tamāpatantaṃ sakrodhaṃ mahiṣaṃ devakaṇṭakam

samprekṣyāha gaṇādhyakṣo gaṇānsarvānpinākinaḥ //

daityo 'yaṃ gaṇapā duṣṭas trailokyasurakaṇṭakaḥ

āyāti tvarito yūyaṃ tasmādenaṃ nihanyatha //

tataste gaṇapāḥ sarve samāyāntaṃ suradviṣam

bhittvā śūlena saṃkruddhā vigatāsuṃ ca cakrire //

hate tasmiṃstadā devo diśaḥ sarvā avaikṣata
tābhyaḥ piśācā vṛttāsyāḥ piśācyaśca mahābalāḥ
abhyagacchanta deveśaṃ tābhyastaṃ vinivedayat //

sa tābhirupayuktaśca viniyuktaśca sarvaśaḥ

tameva cāpyathāvāsaṃ devādiṣṭaṃ prapedire //

bhakṣayanti sma mahiṣaṃ mitvā mitvā yatastu tāḥ

kapālamātaraḥ proktās tasmāddevena dhīmatā //

kapālaṃ sthāpitaṃ yasmāt tasmindeśe pinākinā

mahākapālaṃ tattasmāt triṣu lokeṣu gadyate //

sthāpitasya kapālasya yathoktamabhavattadā

khyātaṃ śivataḍāgaṃ tat sarvapāpapramocanam //

āgatyātha tato brahmā devatānāṃ gaṇairvṛtaḥ

kapardinamupāmantrya taṃ deśaṃ so 'nvagṛhṇata //

ardhayojanavistīrṇaṃ kṣetrametatsamantataḥ

bhaviṣyati na saṃdehaḥ siddhakṣetraṃ mahātmanaḥ //

śmeti hi procyate pāpaṃ kṣayaṃ śānaṃ vidurbudhāḥ
dhyānena niyamaiścaiva śmaśānaṃ tena saṃjñitam
guhyaṃ devātidevasya paraṃ priyamanuttamam //

evaṃ tatra naraḥ pāpaṃ sarvameva prahāsyati
trirātropoṣitaścaiva arcayitvā vṛṣadhvajam
rājasūyāśvamedhābhyāṃ phalaṃ yattadavāpsyati //

yaśca prāṇānpriyāṃstatra parityakṣyati mānavaḥ

sa guhyagaṇadevānāṃ samatāṃ samavāpsyati //

tataḥ sa tatra saṃsthāpya devasyārcādvayaṃ śubham

śūleśvaraṃ mahākāyaṃ rudrasyāyatanaṃ śubham //

tatrābhigamanādeva kṛtvā pāpasya saṃkṣayam

rudralokamavāpnoti sa prāhaivaṃ pitāmahaḥ //

yatra cāpi śirastasya ciccheda bhuvaneśvaraḥ

kaśmīraḥ so 'bhavannāmnā deśaḥ puṇyatamaḥ sadā //

tato devaḥ saha gaṇai rūpaṃ vikṛtamāsthitaḥ

paśyatāṃ sarvadevānām antardhānamagātprabhuḥ //

gate ca devanāthe 'tha kapālasthānamavyayam

sarvatīrthābhiṣekasya phalena samayojayat //

tadadyāpi mahaddivyaṃ sarastatra pradṛśyate

mahākapālaṃ viprendrāḥ svargāstatrākṣayāḥ smṛtāḥ //

idaṃ śubhaṃ divyamadharmanāśanaṃ mahāphalaṃ sendrasurāsurārcitam

mahākapālaṃ prakṛtopadarśanaṃ sureśalokādivigāhane hitam //

tapodhanaiḥ siddhagaṇaiśca saṃstutaṃ diviṣṭhatulyadvijarājamaṇḍale

paṭhennaro yaḥ śṛṇuyācca sarvadā tripiṣṭapaṃ gacchati so 'bhinanditaḥ //

iti skandapurāṇe saptamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 8

evameṣā bhagavatī brahmalokānusāriṇī

yuṣmākaṃ dharmasiddhyarthaṃ vedīmadhyādvyavartata //

evaṃ teṣāṃ samāpte 'tha sattre varṣasahasrike

pravṛttāyāṃ sarasvatyām agāttatra pitāmahaḥ //

bhūyo 'nyena ha sattreṇa yajadhvaṃ devamīśvaram

yadā vo bhavitā vighnaṃ tadā niṣkalmaṣaṃ tapaḥ //

vighnaṃ taccaiva saṃtīrya tapastaptvā ca bhāsvaram

yogaṃ prāpya mahadyuktās tato drakṣyatha śaṃkaram //

tathetyuktvā gate tasmin sattrāṇyājahrire tadā

bahūni vividhākārāṇy abhiyuktā mahāvratāḥ //

niḥsomāṃ pṛthivīṃ kṛtvā kṛtsnāmetāṃ tato dvijāḥ

rājānaṃ somamānāyya abhiṣektumiyeṣire //

atha so 'pi kṛtātithyaḥ adṛśyena durātmanā

svarbhānunā hṛtaḥ somas tataste duḥkhitābhavan //

te gatvā munayaḥ sarve kalāpagrāmavāsinaḥ

purūravasamānīya rājānaṃ te 'bhyaṣecayan //

ūcuścainaṃ mahābhāgā hṛtaḥ somo hi naḥ prabho

kenāpi tadbhavānkṣipram ihānayatu mā ciram //

sa evamukto mṛgayan natamāsādayatprabhuḥ

uvāca sa tadā viprān praṇamya bhayapīḍitaḥ //

paramaṃ yatnamāsthāya mayā somo 'bhimārgitaḥ

na ca taṃ vedmi kenāsau kva vā nīta iti prabhuḥ //

tamevaṃvādinaṃ kruddhā ṛṣayaḥ saṃśitavratāḥ

ūcuḥ sarve susaṃrabdhā ilāputraṃ mahāmatim //

bhavānrājā kutastrātā kṛto 'smābhirbhayārditaiḥ

na ca nastadbhayaṃ śakto vināśayitumāśvapi //

viṣayeṣvatisaktātmā yogāttaṃ nānupaśyasi

tasmādvirodhamāsthāya dvijebhyo vadhamāpsyasi //

vayameva hi rājānam ānayiṣyāma durvidam

tapasā svena rājendra paśya no balamuttamam //

tataste ṛṣayaḥ sarve tapasā dagdhakilbiṣāḥ

astuvanvāgbhiriṣṭābhir gāyatrīṃ vedabhāvinīm //

stuvatāṃ tu tatasteṣāṃ gāyatrī vedabhāvinī

rūpiṇī darśanaṃ prādād uvācedaṃ ca tāndvijān //

tuṣṭāsmi vatsāḥ kiṃ vo 'dya karomi varadāsmi vaḥ

brūta tatkṛtameveha bhaviṣyati na saṃśayaḥ //

somo no 'pahṛto devi kenāpi sudurātmanā

tamānaya namaste 'stu eṣa no vara uttamaḥ //

sā tathoktā viniścitya dṛṣṭvā divyena cakṣuṣā

śyenībhūtā jagāmāśu svarbhānumasuraṃ prati //

vyagrāṇāmasurāṇāṃ sā gṛhītvā somamāgatā

āgamya tānṛṣīnprāha ayaṃ somo 'bhiṣūyatām //

te tamāsādya ṛṣayaḥ prāpya yajñaphalaṃ mahat

amanyanta tapo 'smākaṃ niṣkalmaṣamiti dvijāḥ //

tatastatra svayaṃ brahmā saha devoragādibhiḥ

āgatya tānṛṣīnprāha tapaḥ kuruta mā ciram //

te saha brahmaṇā gatvā mainākaṃ parvatottamam

sarvairdevagaṇaiḥ sārdhaṃ tapaśceruḥ samāhitāḥ //

teṣāṃ kālena mahatā tapasā bhāvitātmanām

yogapravṛttirabhavat sūkṣmayuktāstatastu te //

te yuktā brahmaṇā sārdham ṛṣayaḥ saha devataiḥ

maheśvare manaḥ sthāpya niścalopalavatsthitāḥ //

atha teṣāṃ mahādevaḥ pinākī nīlalohitaḥ

abhyagacchata taṃ deśaṃ vimānenārkatejasā //

tadbhāvabhāvitāñ{}jñātvā sadbhāvena pareṇa ha

uvāca meghanirhrādaḥ śatadundubhinisvanaḥ //

bho bho sabrahmakā devāḥ saviṣṇuṛṣicāraṇāḥ

divyaṃ cakṣuḥ prayacchāmi paśyadhvaṃ māṃ yathepsitam //

apaśyanta tataḥ sarve sūryāyutasamaprabham

vimānaṃ merusaṃkāśaṃ nānāratnavibhūṣitaṃ //

tasya madhye 'gnikūṭaṃ ca sumahaddīptimāsthitam

jvālāmālāparikṣiptam arcibhirupaśobhitam //

daṃṣṭrākarālavadanaṃ pradīptānalalocanam

tretāgnipiṅgalajaṭaṃ bhujagābaddhamekhalam //

mṛṣṭakuṇḍalinaṃ caiva śūlāsaktamahākaram

pinākinaṃ daṇḍahastaṃ mudgarāśanipāṇinam //

asipaṭṭisahastaṃ ca cakriṇaṃ cordhvamehanam
akṣasūtrakaraṃ caiva duṣprekṣyamakṛtātmabhiḥ
candrādityagrahaiścaiva kṛtasragupabhūṣaṇam //

tamapaśyanta te sarve devā divyena cakṣuṣā

yaṃ dṛṣṭvā na bhavenmṛtyur martyasyāpi kadācana //

tapasā viniyogayoginaḥ praṇamanto bhavamindunirmalam

viyatīśvaradattacakṣuṣaḥ saha devairmunayo mudānvitāḥ //

prasamīkṣya mahāsureśakālaṃ manasā cāpi vicārya durvisahyam

praṇamanti gatātmabhāvacintāḥ saha devairjagadudbhavaṃ stuvantaḥ //

iti skandapurāṇe aṣṭamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 9

te dṛṣṭvā devadeveśaṃ sarve sabrahmakāḥ surāḥ

astuvanvāgbhiriṣṭābhiḥ praṇamya vṛṣavāhanam //

namaḥ śivāya somāya bhaktānāṃ bhayahāriṇe

namaḥ śūlāgrahastāya kamaṇḍaludharāya ca //

daṇḍine nīlakaṇṭhāya karāladaśanāya ca

tretāgnidīptanetrāya trinetrāya harāya ca //

namaḥ pinākine caiva namo 'stvaśanidhāriṇe

vyālayajñopavītāya kuṇḍalābharaṇāya ca //

namaścakradharāyaiva vyāghracarmadharāya ca

kṛṣṇājinottarīyāya sarpamekhaline tathā //

varadātre ca rudrāya sarasvatīsṛje tathā

somasūryarkṣamālāya akṣasūtrakarāya ca //

jvālāmālāsahasrāya ūrdhvaliṅgāya vai namaḥ

namaḥ parvatavāsāya śirohartre ca me purā //

hālāhalavināśāya kapālavaradhāriṇe
vimānavaravāhāya janakāya mamaiva ca
varadāya variṣṭhāya śmaśānarataye namaḥ //

namo narasya kartre ca sthitikartre namaḥ sadā

utpattipralayānāṃ ca kartre sarvasahāya ca //

ṛṣidaivatanāthāya sarvabhūtādhipāya ca

śivaḥ saumyaśca deveśa bhava no bhaktavatsala //

brahmaṇyathaivaṃ stuvati devadevaḥ sa lokapaḥ

uvāca tuṣṭastāndevān ṛṣīṃśca tapasaidhitān //

tuṣṭo 'smyanena vaḥ samyak tapasā ṛṣidevatāḥ

varaṃ brūta pradāsyāmi suniścintya sa ucyatām //

atha sarvānabhiprekṣya saṃtuṣṭāṃstapasaidhitān

darśanenaiva viprendra brahmā vacanamabravīt //

yadi tuṣṭo 'si deveśa yadi deyo varaśca naḥ

tasmācchivaśca saumyaśca dṛśyaścaiva bhavasva naḥ //

sukhasaṃvyavahāryaśca nityaṃ tuṣṭamanāstathā

sarvakāryeṣu ca sadā hitaḥ pathyaśca śaṃkaraḥ //

saha devyā sasūnuśca saha devagaṇairapi

eṣa no dīyatāṃ deva varo varasahasrada //

evamuktaḥ sa bhagavān brahmaṇā devasattamaḥ

svakaṃ tejo mahaddivyaṃ vyasṛjatsarvayogavit //

ardhena tejasaḥ svasya mukhādulkāṃ sasarja ha

tāmāha bhava nārīti bhagavānviśvarūpadhṛk //

sākāśaṃ dyāṃ ca bhūmiṃ ca mahimnā vyāpya viṣṭhitā

upatasthe ca deveśaṃ dīpyamānā yathā taḍit //

tāmāha prahasandevo devīṃ kamalalocanām

brahmāṇaṃ devi varadam ārādhaya śucismite //

sā tatheti pratijñāya tapastaptuṃ pracakrame
rudraśca tānṛṣīnāha śṛṇudhvaṃ mama toṣaṇe
phalaṃ phalavatāṃ śreṣṭhā yadbravīmi tapodhanāḥ //

amarā jarayā tyaktā arogā janmavarjitāḥ

madbhaktāstapasā yuktā ihaiva ca nivatsyatha //

ayaṃ caivāśramaḥ śreṣṭhaḥ svarṇaśṛṅgo 'calottamaḥ

puṇyaṃ pavitraṃ sthānaṃ vai bhaviṣyati na saṃśayaḥ //

maināke parvate śreṣṭhe svarṇo 'hamabhavaṃ yataḥ

svarṇākṣīṃ cāsṛjaṃ devīṃ svarṇākṣaṃ tena tatsmṛtam //

svarṇākṣe ṛṣayo yūyaṃ ṣaṭkulīyāstapodhanāḥ
nivatsyatha mayājñaptāḥ svarṇākṣaṃ vai tataśca ha
samantādyojanaṃ kṣetraṃ pavitraṃ tanna saṃśayaḥ //

devagandharvacaritam apsarogaṇasevitam
siṃhebhaśarabhākīrṇaṃ śārdūlarkṣamṛgākulam
anekavihagākīrṇaṃ latāvṛkṣakṣupākulam //

brahmacārī niyamavāñ jitakrodho jitendriyaḥ
upoṣya triguṇāṃ rātriṃ caruṃ kṛtvā nivedya ca
yatra tatra mṛtaḥ so 'pi brahmaloke nivatsyati //

yo 'pyevameva kāmātmā paśyettatra vṛṣadhvajam
gosahasraphalaṃ so 'pi matprasādādavāpsyati
niyamena mṛtaścātra mayā saha cariṣyati //

yāvatsthāsyanti lokāśca mainākaścāpyayaṃ giriḥ

tāvatsaha mayā devā matprasādāccariṣyatha //

evaṃ sa tānṛṣīnuktvā dṛṣṭvā saumyena cakṣuṣā

paśyatāmeva sarveṣāṃ tatraivāntaradhīyata //

ya imaṃ śṛṇuyānmartyo dvijātīñchrāvayeta vā

so 'pi tatphalamāsādya carenmṛtyuvivarjitaḥ //

jayati jaladavāhaḥ sarvabhūtāntakālaḥ śamadamaniyatānāṃ kleśahartā yatīnām

jananamaraṇahartā ceṣṭatāṃ dhārmikāṇāṃ vividhakaraṇayuktaḥ khecaraḥ pādacārī //

madanapuravidārī netradantāvapātī vigatabhayaviṣādaḥ sarvabhūtapracetāḥ

satatamabhidadhānaścekitānātmacittaḥ karacaraṇalalāmaḥ sarvadṛgdevadevaḥ //

iti skandapurāṇe navamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 10

sā devī tryambakaproktā tatāpa suciraṃ tapaḥ
nirāhārā kadācicca ekaparṇāśanā punaḥ
vāyvāhārā punaścāpi abbhakṣā bhūya eva ca //

tāṃ tapaścaraṇe yuktāṃ brahmā jñātvātibhāsvarām

uvāca brūhi tuṣṭo 'smi devi kiṃ karavāṇi te //

sābravīt tryambakaṃ devaṃ patiṃ prāpyenduvarcasam

vicareyaṃ sukhaṃ deva sarvāṃl lokānnamastava //

na hi yena śarīreṇa kriyate paramaṃ tapaḥ

tenaiva parameśo 'sau patiḥ śambhuravāpyate //

tasmāddhi yogādbhavatī dakṣasyeha prajāpateḥ

jāyasva duhitā bhūtvā patiṃ rudramavāpsyasi //

tataḥ sā tadvacaḥ śrutvā yogāddevī manasvinī

dakṣasya duhitā jajñe satī nāmātiyoginī //

tāṃ dakṣastryambakāyaiva dadau bhāryāmaninditām

brahmaṇo vacanādyasyāṃ mānasānasṛjatsutān //

ātmatulyabalāndīptāñ jarāmaraṇavarjitān

anekāni sahasrāṇi rudrāṇāmamitaujasām //

tāndṛṣṭvā sṛjyamānāṃśca brahmā taṃ pratyaṣedhayat

mā srākṣīrdevadeveśa prajā mṛtyuvivarjitāḥ //

anyāḥ sṛjasva bhadraṃ te prajā mṛtyusamanvitāḥ

tena coktaṃ sthito 'smīti sthāṇustena tataḥ smṛtaḥ //

na srakṣye mṛtyusaṃyuktāḥ prajā brahmankathaṃcana

sthito 'smi vacanātte 'dya vaktavyo nāsmi te punaḥ //

ye tvime mānasāḥ sṛṣṭā mahātmāno mahābalāḥ

cariṣyanti mayā sārdhaṃ sarva ete hi yājñikāḥ //

atha kāle gate vyāsa sa dakṣaḥ śāpakāraṇāt

anyānāhūya jāmātṝn sadārānarcayadgṛhe //

satīṃ saha tryambakena nājuhāva ruṣānvitaḥ

satī jñātvā tu tatsarvaṃ gatvā pitaramabravīt //

ahaṃ jyeṣṭhā variṣṭhā ca jāmātrā saha suvrata

māṃ hitvā nārhase hyetāḥ saha bhartṛbhirarcitum //

krodhenātha samāviṣṭaḥ sa krodhopahatendriyaḥ

nirīkṣya prābravīddakṣaś cakṣuṣā nirdahanniva //

māmetāḥ sati sasnehāḥ pūjayanti sabhartṛkāḥ

na tvaṃ tathā pūjayase saha bhartrā mahāvrate //

gṛhāṃśca me sapatnīkāḥ praviśanti tapodhanāḥ

śreṣṭhāṃstasmātsadā manye tatastānarcayāmyaham //

tasmādyatte karomyadya śubhaṃ vā yadi vāśubham

pūjāṃ gṛhāṇa tāṃ putri gaccha vā yatra rocate //

tataḥ sā krodhadīptāsyā na jagrāhātikopitā

pūjāmasaṃmatāṃ hīnām idaṃ covāca taṃ śubhā //

yasmādasaṃmatāmetāṃ pūjāṃ tvaṃ kuruṣe mayi

ślāghyāṃ caivāpyaduṣṭāṃ ca śreṣṭhāṃ māṃ garhase pitaḥ //

tasmādimaṃ svakaṃ dehaṃ tyajāmyeṣā tavātmajā

asatkṛtāyāḥ kiṃ me 'dya jīvitenāśubhena ha //

tataḥ kṛtvā namaskāraṃ manasā tryambakāya ha

uvācedaṃ susaṃrabdhā vacanaṃ vacanāraṇiḥ //

yatrāhamupapadyeyaṃ punardehe svayecchayā
evaṃ tatrāpyasaṃmūḍhā sambhūtā dhārmikā satī
gaccheyaṃ dharmapatnītvaṃ tryambakasyaiva dhīmataḥ //

tataḥ sā dhāraṇāṃ kṛtvā āgneyīṃ sahasā satī

dadāha vai svakaṃ dehaṃ svasamutthena vahninā //

tāṃ jñātvā tryambako devīṃ tathābhūtāṃ mahāyaśāḥ

uvāca dakṣaṃ saṃgamya idaṃ vacanakovidaḥ //

yasmātte ninditaścāhaṃ praśastāścetare pṛthak
jāmātaraḥ sapatnīkās tasmādvaivasvate 'ntare
utpatsyante punaryajñe tava jāmātarastvime //

tvaṃ caiva mama śāpena kṣatriyo bhavitā nṛpaḥ
pracetasāṃ sutaścaiva kanyāyāṃ śākhināṃ punaḥ
dharmavighnaṃ ca te tatra kariṣye krūrakarmaṇaḥ //

tamuvāca tadā dakṣo dūyatā hṛdayena vai
mayā yadi sutā svā vai proktā tyaktāpi vā punaḥ
kiṃ tavātra kṛtaṃ deva ahaṃ tasyāḥ prabhuḥ sadā //

yasmāttvaṃ māmabhyaśapas tasmāttvamapi śaṃkara

bhūrloke vatsyase nityaṃ na svarloke kadācana //

bhāgaṃ ca tava yajñeṣu dattvā sarve dvijātayaḥ

apaḥ sprakṣyanti sarvatra mahādeva mahādyute //

tataḥ sa devaḥ prahasaṃs tamuvāca trilocanaḥ

sarveṣāmeva lokānāṃ mūlaṃ bhūrloka ucyate //

tamahaṃ dhārayāmyeko lokānāṃ hitakāmyayā
bhūrloke hi dhṛte lokāḥ sarve tiṣṭhanti śāśvatāḥ
tasmāttiṣṭhāmyahaṃ nityam ihaiva na tavājñayā //

bhāgāndattvā tathānyebhyo ditsavo me dvijātayaḥ
apaḥ spṛśanti śuddhyarthaṃ bhāgaṃ yacchanti me tataḥ
dattvā spṛśanti bhūyaśca dharmasyaivābhivṛddhaye //

yathā hi devanirmālyaṃ śucayo dhārayantyuta

aśuciṃ spraṣṭukāmāśca tyaktvāpaḥ saṃspṛśanti ca //

devānāmevamanyeṣāṃ ditsavo brāhmaṇarṣabhāḥ

bhāgānapaḥ spṛśanti sma tatra kā paridevanā //

tvaṃ tu macchāpanirdagdho viparīto narādhamaḥ

svasyāṃ sutāyāṃ mūḍhātmā putramutpādayiṣyasi //

evaṃ sa bhagavāñchaptvā dakṣaṃ devo jagatpatiḥ

virarāma mahātejā jagāma ca yathāgatam //

candradivākaravahnisamākṣaṃ candranibhānanapadmadalākṣam

govṛṣavāhamameyaguṇaughaṃ satatamihenduvahaṃ praṇatāḥ smaḥ //

ya imaṃ dakṣaśāpāṅkaṃ devyāścaivāśarīratām
śṛṇuyādvātha viprānvā śrāvayīta yatavrataḥ
sarvapāpavinirmukto rudralokamavāpnuyāt //

iti skandapurāṇe daśamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 11

kadācitsvagṛhaṃ prāptaṃ kaśyapaṃ dvipadāṃ varam

apṛcchaddhimavānpraśnaṃ loke khyātikaraṃ nu kim //

kenākṣayāśca lokāḥ syuḥ khyātiśca paramā mune

tathaiva cārcanīyatvaṃ satsu taṃ kathayasva me //

apatyena mahābāho sarvametadavāpyate

mama khyātirapatyena brahmaṇo ṛṣibhiśca ha //

kiṃ na paśyasi śailendra yato māṃ paripṛcchasi

vartayiṣyāmi taccāpi yanme dṛṣṭaṃ purācala //

vārāṇasīmahaṃ gacchann apaśyaṃ saṃsthitaṃ divi

vimānaṃ svanavaddivyam anaupamyamaninditam //

tasyādhastādārtanādaṃ gartāsthāne śṛṇomyaham

tānahaṃ tapasā jñātvā tatraivāntarhitaḥ sthitaḥ //

athāgāttatra śailendra vipro niyamavāñchuciḥ

tīrthābhiṣekapūtātmā pare tapasi saṃsthitaḥ //

atha sa vrajamānastu vyāghreṇābhīṣito dvijaḥ

viveśa taṃ tadā deśaṃ sā gartā yatra bhūdhara //

gartāyāṃ vīraṇastambe lambamānāṃstadā munīn

apaśyadārto duḥkhārtān apṛcchattāṃśca sa dvijaḥ //

ke yūyaṃ vīraṇastambe lambamānā hyadhomukhāḥ

duḥkhitāḥ kena mokṣaśca yuṣmākaṃ bhavitānaghāḥ //

vayaṃ te 'kṛtapuṇyasya pitaraḥ sapitāmahāḥ

prapitāmahāśca kliśyāmas tava duṣṭena karmaṇā //

narako 'yaṃ mahābhāga gartārūpaṃ samāsthitaḥ

tvaṃ cāpi vīraṇastambas tvayi lambāmahe vayam //

yāvattvaṃ jīvase vipra tāvadeva vayaṃ sthitāḥ

mṛte tvayi gamiṣyāmo narakaṃ pāpacetasaḥ //

yadi tvaṃ dārasaṃyogaṃ kṛtvāpatyaṃ guṇottaram

utpādayasi tenāsmān mucyema vayamekaśaḥ //

nānyena tapasā putra na tīrthānāṃ phalena ca

tatkuruṣva mahābuddhe tārayasva pitṝnbhayāt //

sa tatheti pratijñāya ārādhya ca vṛṣadhvajam

pitṝngartātsamuddhṛtya gaṇapānpracakāra ha //

svayaṃ ca rudradayitaḥ sukeśo nāma nāmataḥ

saṃmato balavāṃścaiva rudrasya gaṇapo 'bhavat //

tasmātkṛtvā tapo ghoram apatyaṃ guṇavattaram

utpādayasva śailendra tataḥ kīrtimavāpsyasi //

sa evamukto ṛṣiṇā śailendro niyame sthitaḥ

tapaścakāra vipulaṃ yena brahmā tutoṣa ha //

tamāgatya tadā brahmā varado 'smītyabhāṣata

brūhi tuṣṭo 'smi te śaila tapasānena suvrata //

bhagavanputramicchāmi guṇaiḥ sarvairalaṃkṛtam

etadvaraṃ prayacchasva yadi tuṣṭo 'si naḥ prabho //

kanyā bhavitrī śailendra sutā te varavarṇinī

yasyāḥ prabhāvātsarvatra kīrtimāpsyasi puṣkalām //

arcitaḥ sarvadevānāṃ tīrthakoṭīsamāvṛtaḥ
pāvanaścaiva puṇyaśca devānāmapi sarvataḥ
jyeṣṭhā ca sā bhavitrī te anye cānu tataḥ śubhe //

evamuktvā tato brahmā tatraivāntaradhīyata
so 'pi kālena śailendro menāyāmupapādayat
aparṇāmekaparṇāṃ ca tathā cāpyekapāṭalām //

nyagrodhamekaparṇā tu pāṭalaṃ caikapāṭalā
āśrite dve aparṇā tu aniketā tapo 'carat
śataṃ varṣasahasrāṇāṃ duścaraṃ devadānavaiḥ //

āhāramekaparṇena saikaparṇā samācarat

pāṭalena tathaikena vidadhātyekapāṭalā //

pūrṇe pūrṇe sahasre tu āhāraṃ tena cakratuḥ
aparṇā tu nirāhārā tāṃ mātā pratyabhāṣata
niṣedhayantī hyu meti mātṛsnehena duḥkhitā //

sā tathoktā tadā mātrā devī duścaracāriṇī

tenaiva nāmnā lokeṣu vikhyātā surapūjitā //

etattattrikumārīṇāṃ jagatsthāvarajaṅgamam

etāsāṃ tapasā labdhaṃ yāvadbhūmirdhariṣyati //

tapaḥśarīrāstāḥ sarvās tisro yogabalānvitāḥ

sarvāścaiva mahābhāgāḥ sarvāśca sthirayauvanāḥ //

tā lokamātaraścaiva brahmacāriṇya eva ca

anugṛhṇanti lokāṃśca tapasā svena sarvadā //

umā tāsāṃ variṣṭhā ca śreṣṭhā ca varavarṇinī

mahāyogabalopetā mahādevamupasthitā //

dattakaścośanā tasyāḥ putraḥ sa bhṛgunandanaḥ

asitasyaikaparṇā tu devalaṃ suṣuve sutam //

yā tu tāsāṃ kumārīṇāṃ tṛtīyā hyekapāṭalā
putraṃ śataśalākasya jaigīṣavyamupasthitā
tasyāpi śaṅkhalikhitau smṛtau putrāvayonijau //

umā tu yā mayā tubhyaṃ kīrtitā varavarṇinī
atha tasyāstapoyogāt trailokyamakhilaṃ tadā
pradhūpitaṃ samālakṣya brahmā vacanamabravīt //

devi kiṃ tapasā lokāṃs tāpayasyatiśobhane

tvayā sṛṣṭamidaṃ viśvaṃ mā kṛtvā tadvināśaya //

tvaṃ hi dhārayase lokān imānsarvānsvatejasā

brūhi kiṃ te jaganmātaḥ prārthitaṃ samprasīda naḥ //

yadarthaṃ tapaso hyasya caraṇaṃ me pitāmaha

jānīṣe tattvametanme tataḥ pṛcchasi kiṃ punaḥ //

yadarthaṃ devi tapasā śrāmyase lokabhāvani

sa tvāṃ svayaṃ samāgamya ihaiva varayiṣyati //

sarvadevapatiḥ śreṣṭhaḥ sarvalokeśvareśvaraḥ

vayaṃ sadevā yasyeśe vaśyāḥ kiṃkaravādinaḥ //

sa devadevaḥ parameśvareśvaraḥ svayaṃ tavāyāsyati lokapo 'ntikam

udārarūpo vikṛtābhirūpavān samānarūpo na hi yasya kasyacit //

maheśvaraḥ parvatalokavāsī carācareśaḥ prathamo 'prameyaḥ

vinendunā indusamānavaktro vibhīṣaṇaṃ rūpamihāsthito 'gram //

iti skandapurāṇe ekādaśo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 12

tataḥ sa bhagavāndevo brahmā tāmāha susvaram
devi yenaiva sṛṣṭāsi manasā yastvayā vṛtaḥ
sa bhartā tava deveśo bhavitā mā tapaḥ kṛthāḥ //

tataḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā brahmā vyāsa gireḥ sutām

jagāmādarśanaṃ tasyāḥ sā cāpi virarāma ha //

sā devī yuktamityevam uktvā svasyāśramasya ha

dvāri jātamaśokaṃ vai samupāśritya saṃsthitā //

athāgāccandratilakas tridaśārtiharo haraḥ

vikṛtaṃ rūpamāsthāya hrasvo bāhuka eva ca //

vibhugnanāsiko bhūtvā kubjaḥ keśāntapiṅgalaḥ

uvāca vikṛtāsyaśca devi tvāṃ varayāmyaham //

athomā yogasaṃsiddhā jñātvā śaṃkaramāgatam

antarbhāvaviśuddhā sā kriyānuṣṭhānalipsayā //

tamuvācārghyamānāyya madhuparkeṇa caiva hi

sampūjya sasukhāsīnaṃ brāhmaṇaṃ brāhmaṇapriyā //

bhagavannasvatantrāsmi pitā me 'styaraṇī tathā

tau prabhū mama dāne vai kanyāhaṃ dvijapuṃgava //

gatvā yācasva pitaraṃ mama śailendramavyayam

sa ceddadāti māṃ vipra tubhyaṃ tadrucitaṃ mama //

tataḥ sa bhagavāndevas tathaiva vikṛtaḥ prabhuḥ

uvāca śailarājaṃ tam umāṃ me yaccha śailarāṭ //

sa taṃ vikṛtarūpeṇa jñātvā rudramathāvyayam

bhītaḥ śāpācca vimanā idaṃ vacanamabravīt //

bhagavannāvamanyāmi brāhmaṇānbhūmidaivatān

manīṣitaṃ tu yatpūrvaṃ tacchṛṇuṣva mahātapaḥ //

svayaṃvaro me duhitur bhavitā viprapūjitaḥ

varayedyaṃ svayaṃ tatra sa bhartāsyā bhavediti //

tacchrutvā śailavacanaṃ bhagavāngovṛṣadhvajaḥ

devyāḥ samīpamāgatya idamāha mahāmanāḥ //

devi pitrā tavājñaptaḥ svayaṃvara iti śrutam

tatra tvaṃ varayitrī yaṃ sa te bhartā kilānaghe //

tadāpṛcche gamiṣyāmi durlabhā tvaṃ varānane

rūpavantaṃ samutsṛjya vṛṇīthā mādṛśaṃ katham //

tenoktā sā tadā tatra bhāvayantī tadīritam

bhāvaṃ ca rudranihitaṃ prasādaṃ manasastathā //

samprāpyovāca deveśaṃ mā te bhūdbuddhiranyathā

ahaṃ tvāṃ varayiṣyāmi nānyadbhūtaṃ kathaṃcana //

atha vā te 'sti saṃdeho mayi vipra kathaṃcana

ihaiva tvāṃ mahābhāga varayāmi manoratham //

gṛhītvā stabakaṃ sā tu hastābhyāṃ tatra saṃsthitam

skandhe śambhoḥ samādāya devī prāha vṛto 'si me //

tataḥ sa bhagavāndevas tathā devyā vṛtastadā

uvāca tamaśokaṃ vai vācā saṃjīvayanniva //

yasmāttava supuṣpeṇa stabakena vṛto hyaham

tasmāttvaṃ jarayā tyaktaḥ amaraḥ sambhaviṣyasi //

kāmarūpaḥ kāmapuṣpaḥ kāmago dayito mama

sarvābharaṇapuṣpāḍhyaḥ sarvavṛkṣaphalopagaḥ //

sarvānnabhakṣadaścaiva amṛtasrava eva ca
sarvagandhaśca devyāstvaṃ bhaviṣyasi dṛḍhaṃ priyaḥ
nirbhayaḥ sarvalokeṣu cariṣyasi sunirvṛtaḥ //

āśramaṃ caivamatyarthaṃ citrakūṭeti viśrutam
yo 'bhiyāsyati puṇyārthī so 'śvamedhamavāpsyati
yatra tatra mṛtaścāpi brahmalokaṃ gamiṣyati //

yaścātra niyamairyuktaḥ prāṇānsamyakparityajet

sa devyāstapasā yukto mahāgaṇapatirbhavet //

evamuktvā tadā deva āpṛcchya himavatsutām

antardadhe jagatsraṣṭā sarvabhūtapa īśvaraḥ //

sāpi devī gate tasmin bhagavatyamitātmani

tata evonmukhī sthitvā śilāyāṃ saṃviveśa ha //

unmukhī sā gate tasmin maheṣvāse prajāpatau

niśeva candrarahitā sā babhau vimanāstadā //

atha śuśrāva sā śabdaṃ bālasyārtasya śailajā

sarasyudakasampūrṇe samīpe cāśramasya ha //

sa kṛtvā bālarūpaṃ tu devadevaḥ svayaṃ śivaḥ

krīḍāhetoḥ saromadhye grāhagrasto 'bhavattadā //

yogamāyāmathāsthāya prapañcodbhavakāraṇam
tadrūpaṃ saraso madhye kṛtvedaṃ samabhāṣata
trātu māṃ kaścidetyeha grāheṇa hṛtacetasam //

dhikkaṣṭaṃ bāla evāham aprāptārthamanorathaḥ

yāsyāmi nidhanaṃ vaktre grāhasyāsya durātmanaḥ //

śocāmi na svakaṃ dehaṃ grāhagrasto 'pi duḥkhitaḥ

yathā śocāmi pitaraṃ mātaraṃ ca tapasvinīm //

māṃ śrutvā grāhavadane prāptaṃ nidhanamutsukau

priyaputrāvekaputrau prāṇānnūnaṃ vihāsyataḥ //

śrutvā tu devī taṃ nādaṃ viprasyārtasya śobhanā

utthāya pradrutā tatra yatra tiṣṭhatyasau dvijaḥ //

sāpaśyadinduvadanā bālakaṃ cārurūpiṇam

grāheṇa grasyamānaṃ taṃ vepamānamavasthitam //

so 'pi grāhavaraḥ śrīmān dṛṣṭvā devīmupāgatām

taṃ gṛhītvā drutaṃ yāto madhyaṃ sarasa eva ha //

sa kṛṣyamāṇastejasvī nādamārtaṃ tadākarot

athāha devī duḥkhārtā bālaṃ dṛṣṭvā mahāvratā //

grāharāja mahāsattva bālakaṃ hyekaputrakam

visṛjainaṃ mahādaṃṣṭra kṣipraṃ bhīmaparākrama //

yo devi divase ṣaṣṭhe prathamaṃ samupaiti mām

sa āhāro mama purā vihito lokakartṛbhiḥ //

so 'yaṃ mama mahābhāge ṣaṣṭhe 'hani girīndraje

brahmaṇā vihito nūnaṃ nainaṃ mokṣye kathaṃcana //

yanmayā himavacchṛṅge caritaṃ tapa uttamam

tena bālamimaṃ muñca grāharāja namo 'stu te //

mā vyayaṃ tapaso devi kārṣīḥ śailendranandane

nainaṃ mocayituṃ śakto devarājo 'pi sa svayam //

mahyamīśena tuṣṭena śarveṇogreṇa śūlinā

amaratvamavadhyatvam akṣayaṃ balameva ca //

svayaṃgrahaṇamokṣaśca jñānaṃ caivāvyayaṃ punaḥ

dattaṃ tato bravīmi tvāṃ nāyaṃ mokṣamavāpsyati //

atha vā te kṛpā devi bhṛśaṃ bāle śubhānane

bravīmi yatkuru tathā tato mokṣamavāpsyati //

grāhādhipa vadasvāśu yatsatāmavigarhitam

tatkṛtaṃ nātra saṃdeho mānyā me brāhmaṇā dṛḍham //

yatkṛtaṃ vai tapaḥ kiṃcid bhavatyā svalpamantaśaḥ

tatsarvaṃ me prayacchasva tato mokṣamavāpsyati //

janmaprabhṛti yatpuṇyaṃ mahāgrāha kṛtaṃ mayā

tatte sarvaṃ mayā dattaṃ bālaṃ muñca mamāgrataḥ //

prajajvāla tato grāhas tapasā tena bṛṃhitaḥ

āditya iva madhyāhne durnirīkṣyastadābhavat //

uvāca cedaṃ tuṣṭātmā devīṃ lokasya dhāriṇīm
devi kiṃ kṛtametatte aniścitya mahāvrate
tapaso hyarjanaṃ duḥkhaṃ tasya tyāgo na śasyate //

gṛhāṇa tapa etacca bālaṃ cemaṃ śucismite

tuṣṭo 'smi te viprabhaktyā varaṃ tasmāddadāmi te //

sā tvevamuktā grāheṇa uvācedaṃ mahāvratā
suniścitya mahāgrāha kṛtaṃ bālasya mokṣaṇam
na viprebhyastapaḥ śreṣṭhaṃ śreṣṭhā me brāhmaṇā matāḥ //

dattvā cāhaṃ na gṛhṇāmi grāhendra viditaṃ hi te

na hi kaścinnaro grāha pradattaṃ punarāharet //

dattametanmayā tubhyaṃ nādadāni hi tatpunaḥ

tvayyeva ramatāmetad bālaścāyaṃ vimucyatām //

tathoktastāṃ praśasyātha muktvā bālaṃ namasya ca

devīmādityasadbhāsaṃ tatraivāntaradhīyata //

bālo 'pi sarasastīre mukto grāheṇa vai tadā

svapnalabdha ivārthaughas tatraivāntaradhīyata //

tapaso 'tha vyayaṃ matvā devī himagirīndrajā

bhūya eva tapaḥ kartum ārebhe yatnamāsthitā //

kartukāmāṃ tapo bhūyo jñātvā tāṃ śaṃkaraḥ svayam

provāca vacanaṃ vyāsa mā kṛthāstapa ityuta //

mahyametattapo devi tvayā dattaṃ mahāvrate

tenaivamakṣayaṃ tubhyaṃ bhaviṣyati sahasradhā //

iti labdhvā varaṃ devī tapaso 'kṣayyamuttamam

svayaṃvaramudīkṣantī tasthau prītimudāyutā //

idaṃ paṭhedyo hi naraḥ sadaiva bālānubhāvācaraṇaṃ hi śambhoḥ

sa dehabhedaṃ samavāpya pūto bhavedgaṇastasya kumāratulyaḥ //

iti skandapurāṇe dvādaśamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 13

vistṛte himavatpṛṣṭhe vimānaśatasaṃkule

abhavatsa tu kālena śailaputryāḥ svayaṃvaraḥ //

atha parvatarājo 'sau himavāndhyānakovidaḥ

duhiturdevadevena jñātvā tadabhimantritam //

jānannapi mahāśailaḥ samācārakriyepsayā

svayaṃvaraṃ tato devyāḥ sarvalokeṣvaghoṣayat //

devadānavasiddhānāṃ sarvalokanivāsinām

vṛṇuyātparameśānaṃ samakṣaṃ yena me sutā //

tadeva sukṛtaṃ ślāghyaṃ mamābhyudayasaṃmatam

iti saṃcintya śailendraḥ kṛtvā hṛdi maheśvaram //

ābrahmakeṣu lokeṣu devyāḥ śailendrasattamaḥ

kṛtvā ratnākulaṃ deśaṃ svayaṃvaramacīkarat //

athaivamāghoṣitamātra eva svayaṃvare vyāsa mahīdhraputryāḥ

devādayaḥ sarvajagannivāsāḥ samāyayurdivyagṛhītaveṣāḥ //

praphullapadmāsanasaṃniviṣṭaḥ siddhairvṛto yogibhiraprameyaiḥ

vijñāpitastena mahīdhrarājñā pitāmahastatra samājagāma //

akṣṇāṃ sahasraṃ surarāṭ sa bibhrad divyāṅgahārasragudāttarūpaḥ
airāvataṃ sarvagajendramukhyaṃ sravanmadāsārakṛtapravāham
āruhya sarvāmararāṭ sa vajraṃ bibhratsamāgātpurataḥ surāṇām //

tejaḥpratāpādhikadivyarūpaḥ prodbhāsayansarvadiśo vivasvān

haimaṃ vimānaṃ sacalatpatākam āruhya āgāttvaritaṃ javena //

maṇipradīptojjvalakuṇḍalaśca vahnyarkatejaḥpratime vimāne

samabhyagātkaśyapaviprasūnur āditya āgādbhaganāmadhārī //

pīnāṅgayaṣṭiḥ sukṛtāṅgahāras tejobalājñāsadṛśaprabhāvaḥ

daṇḍaṃ samādāya kṛtānta āgād āruhya bhīmaṃ mahiṣaṃ javena //

mahāmahīdhrocchrayapīnagātraḥ svarṇādiratnācitacāruveṣaḥ

samīraṇaḥ sarvajagadvibhartā vimānamāruhya samabhyagāddhi //

saṃtāpayansarvasurāsureśāṃs tejodhikastejasi saṃniviśya

vahniḥ samabhyetya surendramadhye jvalanpratasthau varaveṣadhārī //

nānāmaṇiprajvalitāṅgayaṣṭir jagaccarandivyavimānamagryam

āruhya sarvadraviṇādhipeśaḥ sa rājarājastvarito 'bhyagācca //

āpyāyayansarvasurāsureśān kāntyā ca veṣeṇa ca cārurūpaḥ

jvalanmahāratnavicitrarūpaṃ vimānamāruhya śaśī samāgāt //

śyāmāṅgayaṣṭiḥ suvicitraveṣaḥ sarvasragābaddhasugandhamālī

tārkṣyaṃ samāruhya mahīdhrakalpaṃ gadādharo 'sau tvaritaṃ sametaḥ //

tathāśvinau devabhiṣagvarau tu ekaṃ vimānaṃ tvarayābhiruhya

manoharāvujjvalacāruveṣāv ājagmaturdevasadaḥ suvīrau //

śeṣaḥ sahasraṃ sphuradagnivarṇaṃ bibhratsphaṭānāṃ jvalanārkatejāḥ

sārdhaṃ sa nāgairaparairmahātmā vimānamāruhya samabhyagācca //

diteḥ sutānāṃ ca mahāsurāṇāṃ vahnyarkaśakrānilatulyabhāsām

varānurūpaṃ pravidhāya veṣaṃ vṛndaṃ samāgātpurataḥ surāṇām //

gandharvarājaḥ sa ca cārurūpī divyaṅgamo divyavimānacārī

gandharvasaṃghaiḥ sahito 'psarobhiḥ śakrājñayā tatra samājagāma //

anye ca devāstridivaukaseśāḥ pṛthakpṛthakcārugṛhītaveṣāḥ

ājagmurāruhya vimānapṛṣṭhaṃ gandharvayakṣoragakiṃnarāśca //

śacīpatistatra surendramadhye rājādhikārādhikalakṣyamūrtiḥ

ājñābalaiśvaryakṛtapramoho vṛthādhikaṃ yatnamupācakāra //

hetustrilokasya jagatprasūter mātā ca teṣāṃ sasurāsurāṇām
patnī ca śambhoḥ puruṣasya dhāmno gītā purāṇe prakṛtiḥ parārthā
dakṣasya kopāddhimavadgṛhaṃ sā kāryārthamāgātparameśapatnī //

evaṃ yatastāṃ na viduḥ sureśā mohastatastānpara āviveśa

varārthamājagmurato vimūḍhā īśena yasmādvṛḍitāḥ kṛtāste //

tataḥ pranṛttābhirathāpsarobhir gandharvasaṃghaiśca sugītaśabdaiḥ

sthitaiśca nānāvidharūpaveṣair devāsurāditridivaukasaṃghaiḥ //

vimānapṛṣṭhe maṇihemacitre sthitā calaccāmaravījitāṅgī

sarvartupuṣpāṃ susugandhamālāṃ pragṛhya devī prasabhaṃ pratasthe //

mālāṃ pragṛhya devyāṃ tu sthitāyāṃ devasaṃsadi

śakrādyairāgatairdevaiḥ svayaṃvaramupāgataiḥ //

devyā jijñāsayā śambhur bhūtvā pañcaśikhaḥ śiśuḥ

utsaṅgatalasaṃsupto babhūva sahasā vibhuḥ //

akasmādatha taṃ devī śiśuṃ pañcaśikhaṃ sthitam

jñātvā yogasamādhānāj jahṛṣe prītisaṃyutā //

atha sā śuddhasaṃkalpā kāṅkṣitaprāptasatphalā

nirvṛteva tadā tasthau kṛtvā hṛdi tameva tu //

tato dṛṣṭvā śiśuṃ devā devyā utsaṅgavartinam

ko 'yamatreti saṃmantrya cukrudhurbhṛśamārditāḥ //

vajramākārayattasya bāhumutkṣipya vṛtrahā

sa bāhurutthitastasya tathaiva samatiṣṭhata //

stambhitaḥ śiśurūpeṇa devadevena śambhunā

vajraṃ kṣeptuṃ na śaśāka bāhuṃ cālayituṃ na ca //

bhago nāma tato deva ādityaḥ kāśyapo balī
utkṣipya muśalaṃ dīptaṃ kṣeptumaicchadvimohitaḥ
tasyāpi bhagavānbāhuṃ tathaivāstambhayattadā //

śiraḥ prakampayanviṣṇuḥ sakrodhastamavaikṣata

tasyāpi śiraso devaḥ khālityaṃ pracakāra ha //

pūṣā dantāndaśandantaiḥ śarvamaikṣata mohitaḥ

tasyāpi daśanāḥ petur dṛṣṭamātrasya śambhunā //

yamasya stambhito daṇḍas tejo vahneḥ śaśeḥ prabhā
balaṃ vāyostathānyeṣāṃ tasminsarvadivaukasām
balaṃ tejaśca yogaṃ ca tathaivāstambhayadvibhuḥ //

atha teṣu sthiteṣvevaṃ manyumatsu sureṣu tu
brahmā paramasaṃvigno dhyānamāsthāya sādaram
bubudhe devadeveśam umotsaṅgasamāsthitam //

sa buddhvā parameśānaṃ śīghramutthāya sādaram
vavande caraṇau śambhor astuvacca pitāmahaḥ
paurāṇaiḥ sāmasaṃgītaiḥ puṇyākhyairguhyanāmabhiḥ //

ajastvamamaro deva sraṣṭā hartā vibhuḥ paraḥ

pradhānapuruṣastattvaṃ brahma dhyeyaṃ tadakṣayam //

amṛtaṃ paramātmā ca īśvaraḥ kāraṇaṃ mahat

brahmakṛtprakṛteḥ sraṣṭā sarvasṛkparameśvaraḥ //

iyaṃ ca prakṛtirdevī sadā te sṛṣṭikāraṇam

patnīrūpaṃ samāsthāya jagatkāraṇamāgatā //

namastubhyaṃ sadeśāna devyāścaiva sadā namaḥ

prasādāttava deveśa niyogācca mayā prajāḥ //

devādyāsta ime sṛṣṭā mūḍhāstvadyogamohitāḥ

kuru prasādameteṣāṃ yathāpūrvaṃ bhavantvime //

tata evaṃ tadā brahmā vijñāpya parameśvaram

stambhitānsarvadevāṃstān idamāha mahādyutiḥ //

mūḍhāḥ stha devatāḥ sarve nainaṃ budhyata śaṃkaram

devadevamihāyātaṃ mamaivotpattikāraṇam //

ayaṃ rudro mahādevaḥ śarvo bhīmaḥ kapardimān

ugra īśāna ātmā ca ajaḥ śaṃkara eva ca //

devadevaḥ paraṃ dhāma īśaḥ paśupatiḥ patiḥ

jagatsraṣṭā jagaddhartā jagatsaṃsthitikāraṇam //

gacchadhvaṃ śaraṇaṃ śīghram evamevāmareśvarāḥ

sārdhaṃ mayaiva deveśaṃ paramātmānamavyayam //

tataste stambhitāḥ sarve tathaiva tridivaukasaḥ

praṇemurmanasā śarvaṃ bhāvaśuddhena cetasā //

atha teṣāṃ prasanno 'bhūd devadevo maheśvaraḥ

yathāpūrvaṃ cakārāśu devatānāṃ tanūstadā //

tata evaṃ pravṛtte tu sarvadevanivāraṇe
vapuścakāra deveśas tryakṣaṃ paramamadbhutam
tejasā yasya devāste cakṣuraprārthayanvibhum //

tebhyaḥ paramakaṃ cakṣuḥ svavapurdṛṣṭiśaktimat

prādātparamadeveśaḥ apaśyaṃste tadā prabhum //

te dṛṣṭvā parameśānaṃ tṛtīyekṣaṇadhāriṇam

brahmādyā nemire tūrṇaṃ sarva eva sureśvarāḥ //

tasya devī tadā hṛṣṭā samakṣaṃ tridivaukasām

pādayoḥ sthāpayāmāsa sragmālāmamitadyuteḥ //

sādhu sādhviti samprocya devatāste punarvibhum

saha devyā namaścakruḥ śirobhirbhūtalāśritaiḥ //

athāsminnantare vyāsa brahmā lokapitāmahaḥ

himavantaṃ mahāśailam idamāha mahādyutiḥ //

ślāghyaḥ pūjyaśca vandyaśca sarveṣāṃ nastvamadya hi
śarveṇa saha sambandho yasya te 'bhūdayaṃ mahān
kriyatāṃ cāśu udvāhaḥ kimarthaṃ sthīyate param //

tataḥ praṇamya himavāṃs taṃ devaṃ pratyabhāṣata

tvameva kāraṇaṃ deva yena śarvādayaṃ mama //

prasādaḥ sahasotpanno hetuścāpi tvameva hi

udvāhaṃ tu yathā yādṛk tadvidhatsva pitāmaha //

tata evaṃ vacaḥ śrutvā girirājñaḥ pitāmahaḥ
udvāhaḥ kriyatāṃ deva iti devamuvāca ha
tamāha śaṃkaro devaṃ yatheṣṭamiti lokapaḥ //

tatkṣaṇācca tato vyāsa brahmaṇā kalpitaṃ puram

udvāhārthaṃ maheśasya nānāratnopaśobhitam //

ratnāni maṇayaścitrā hema mauktikameva ca

mūrtimanta upāgamya alaṃcakruḥ purottamam //

citrā mārakatī bhūmiḥ sauvarṇastambhaśobhitā

bhāsvatsphaṭikabhittībhir muktāhārapralambitā //

tasmiñchivapure ramye udvāhārthaṃ vinirmite

śuśubhe devadevasya maheśasya mahātmanaḥ //

somādityau samaṃ tatra bhāsayantau mahāmaṇī
saurabheyaṃ manoramyaṃ gandhamāghrāya mārutaḥ
pravavau sukhasaṃsparśa īśe bhaktiṃ prasādayan //

samudrāstatra catvāraḥ śakrādyāśca surottamāḥ

devanadyo mahānadyaḥ siddhā munaya eva ca //

gandharvāpsarasaḥ sarve nāgā yakṣāḥ sarākṣasāḥ

guhyakāḥ khecarāścānye kiṃnarā devacāraṇāḥ //

tumbururnārado hāhā hūhū caiva tu sāmagāḥ

ratnānyādāya vādyāṃśca tatrājagmustadā puram //

ṛṣayaḥ kṛtsnaśastatra vedagītāṃstapodhanāḥ

puṇyānvaivāhikānmantrāñ jepuḥ saṃhṛṣṭamānasāḥ //

jagato mātaraḥ sarvā devakanyāśca kṛtsnaśaḥ

gāyanti hṛṣitāḥ sarvā udvāhe parameṣṭhinaḥ //

ṛtavaḥ ṣaṭ samaṃ tatra nānāgandhasukhāvahāḥ

udvāhaḥ śaṃkarasyeti mūrtimanta upasthitāḥ //

nīlajīmūtasaṃghātam andradhvānapraharṣitaiḥ

kekāyamānaiḥ śikhibhir nṛtyamānaiśca sarvaśaḥ //

vilolapiṅgalaspaṣṭavidyullekhāvabhāsitā

kumudāpītaśuklābhir balākābhiśca śobhitā //

pratyagrasaṃjātaśilīndhrakandalā latādrumābhyudgatacārupallavā

śubhāmbudhārāpraṇayaprabodhitair madālasairbhekagaṇaiśca nāditā //

priyeṣu mānonnatamānasānāṃ suniścitānāmapi kāminīnām

mayūrakekābhirutaiḥ kṣaṇena manoharairmānavibhaṅgakartrī //

tathā trivarṇojjvalacārumūrtinā śaśāṅkalekhākuṭilena sarvataḥ

payodasaṃghātasamīpavartinā mahendracāpena bhṛśaṃ virājitā //

vicitrapuṣpasparśātsugandhibhir ghanāmbusamparkatayā suśītalaiḥ

vikampayantī pavanairmanoharaiḥ surāṅganānāmalakāvalīḥ śubhāḥ //

garjatpayodasthagitendubimbā navāmbusekodgatacārudūrvā

nirīkṣitā sādaramutsukābhir niśvāsadhūmraṃ pathikāṅganābhiḥ //

haṃsanūpuraśabdāḍhyā samunnatapayodharā

caladvidyullatākāñcī spaṣṭapadmavilocanā //

asitajaladavṛndadh vānavitrastahaṃsā vimalasaliladhārāpātanamrotpalāgrā

surabhikusumareṇukḷptasarvāṅgaśobhā giriduhitṛvivāhe prāvṛḍāgādvibhūtyai //

meghakañcukanirmuktā padmakośodgatastanī

haṃsanūpuranirhrādā sarvaramyadigantarā //

vistīrṇapulinaśroṇī kūjatsārasamekhalā

praphullendīvarābhogavilocanamanoharā //

pakvabimbādharapuṭā kundadantaprahāsinī

navaśyāmālatāśyāmaromarājīpariṣkṛtā //

candrāṃśuhāravaryeṇa saudhoraḥsthalasarpiṇā

prahlādayantī cetāṃsi sarveṣāṃ tridivaukasām //

samadālikulodgītamadhurasvarabhāṣiṇī

calatkumudasaṃghātacārukuṇḍalaśobhinī //

raktāśokāgraśākhotthapallavāṅgulidhāriṇī

tatpuṣpasaṃcayamayair vāsobhiḥ samalaṃkṛtā //

raktotpalāgracaraṇā jātīpuṣpanakhāvalī

kadalīstambhacārūruḥ śaśāṅkavadanā tathā //

padmakiñjalkasampṛktapavanāgrakaraiḥ surān

premṇā spṛśantī kānteva śaradāgānmanoramā //

nirmuktāsitameghakañcukapuṭā pūrṇendubimbānanā nīlāmbhojavilocanāravindamukulaprodbhinnacārustanī

nānāpuṣparajaḥsugandhipavanaprahlādanī cetasāṃ tatrāgātkalahaṃsanūpuraravā devyā vivāhe śarat //

atyarthaśītalāmbhobhiḥ plāvayantau gireḥ śilāḥ

ṛtū śiśirahemantāv ājagmaturatidyutī //

tābhyāmṛtubhyāṃ prāptābhyāṃ himavānsa nagottamaḥ

prāleyacūrṇavarṣibhyāṃ kṣipraṃ raupya ivābabhau //

tena prāleyavarṣeṇa ghanena sa himācalaḥ

agādhena tadā reje kṣīroda iva sāgaraḥ //

himasthāneṣu himavān nāśayāmāsa pādapān

sādhūpacārānsahasā kṛtārtha iva durjanaḥ //

prāleyapaṭalacchannaiḥ śṛṅgaiḥ sa śuśubhe nagaḥ

chatrairiva mahābhogaiḥ pāṇḍaraiḥ pṛthivīpatiḥ //

pāṇḍarāṇi viśālāni śrīmanti subhagāni ca

tuṅgāni cādriśṛṅgāṇi saudhānīva cakāśire //

tasyācalendrasya darīṣvatīva vicitrasāraṅgakulākulāsu

prāleyadhārāḥ śaśipādagaurā gokṣīradhārā iva saṃnipetuḥ //

bahukusumarajobhirutkarāṅgā himakaṇasaṅgasuśītalāḥ samīrāḥ

vavuramaragaṇeśvarāmbarāṇi pratanutamāni śanairvikampayantaḥ //

nirdhūtarūkṣānilaśītadoṣaḥ prodbhinnacūtāṅkurakarṇapūraḥ

vasantakālaśca tamadriputrīsevārthamāgāddhimavantamāśu //

tasminnṛtāvadrisutāvivāhasiṣevayā taṃ girimabhyupete

prādurbabhūvuḥ kusumāvataṃsāḥ samantataḥ pādapagulmaṣaṇḍāḥ //

vavuḥ sugandhāḥ subhagāḥ suśītā vicitrapuṣpāgrarajotkarāṅgāḥ

manobhavodrekakarāḥ surāṇāṃ surāṅganānāṃ ca muhuḥ samīrāḥ //

svacchāmbupūrṇāśca tathā nalinyaḥ padmotpalānāṃ mukulairupetāḥ

īṣatsamudbhinnapayodharāgrā nāryo yathā ramyatamā babhūvuḥ //

ṛtoḥ svabhāvācca madodbhavācca phullāsu śākhāsu nilīnapakṣāḥ

cetobhirāmaṃ tridaśāṅganānāṃ puṃskokilāścātikalaṃ vineduḥ //

nātyuṣṇaśītāni saraḥpayāṃsi kiñjalkacūrṇaiḥ kapilīkṛtāni

cakrāhvayugmairupanāditāni papuḥ prahṛṣṭāḥ suradantimukhyāḥ //

priyaṅgūścūtataravaś cūtāṃścāpi priyaṅgavaḥ

tarjayanta ivānyonyaṃ mañjarībhiścakāśire //

himaśukleṣu śṛṅgeṣu tilakāḥ kusumotkarāḥ

śuśubhuḥ kāryamuddiśya vṛddhā iva samāgatāḥ //

phullāśokalatāstatra rejire śālasaṃśritāḥ

kāminya iva kāntānāṃ kaṇṭhālambitamūrtayaḥ //

samadālikulodgītalatākusumasaṃcayāḥ

parasparaṃ hi mālatyo bhāṣantya iva rejire //

nīlāni nīlāmburuhaiḥ payāṃsi gaurāṇi gauraiśca sanāladaṇḍaiḥ

raktaiśca raktāni bhṛśaṃ kṛtāni mattadvirephārdhavidaṣṭapatraiḥ //

haimāni vistīrṇajaleṣu keṣucin nirantaraṃ mārakatāni keṣucit

vaidūryanālāni saraḥsu keṣucit prajajñire padmavanāni sarvataḥ //

vāpyastatrābhavanramyāḥ kamalotpalabhūṣitāḥ

nānāvihagasaṃghuṣṭā hemasopānapaṅktayaḥ //

śṛṅgāṇi tasya tu gireḥ karṇikāraiḥ supuṣpitaiḥ

samucchritānyaviralair haimānīva babhurmune //

īṣadudbhinnakusumaiḥ pāṭalaiścāpi pāṭalāḥ

sambabhūvurdiśaḥ sarvāḥ pavanākampimūrtibhiḥ //

kṛṣṇāñjanādriśṛṅgābhā nīlāśokamahīruhāḥ

girau vavṛdhire phullāḥ spardhayeva parasparam //

cīruvākavighuṣṭāni kiṃśukānāṃ vanāni ca

parvatasya nitambeṣu sarveṣvevābhijajñire //

tamālagulmaistasyāsīc chobhā himavatastadā

nīlajīmūtasaṃghātair nilīnairiva sandhiṣu //

nikāmapuṣpaiḥ suviśālaśākhaiḥ samucchritaiścampakapādapaiśca

pramattapuṃskokilasampralāpair himācalo 'tīva tadā rarāja //

śrutvā śabdaṃ ṛtumadakalaṃ sarvataḥ kokilānāṃ cañcatpakṣāḥ sumadhurarutaṃ nīlakaṇṭhā vineduḥ

teṣāṃ śabdairupacitabalaḥ puṣpacāpeṣuhastaḥ sajjībhūtastridaśavanitā veddhumaṅgeṣvanaṅgaḥ //

paṭusūryātapaścāpi prāyaḥ soṣṇajalāśayaḥ

devīvivāhasevārthaṃ grīṣma āgāddhimācalam //

sa cāpi tarubhistatra bahubhiḥ kusumotkaraiḥ

śobhayāmāsa śṛṅgāṇi prāleyādreḥ samantataḥ //

tasyāpi ca ṛtostatra vāyavaḥ sumanoharāḥ

vavuḥ pāṭalavistīrṇakadambārjunagandhinaḥ //

vāpyaḥ praphullapadmaughāḥ kesarāruṇamūrtayaḥ

abhavaṃstaṭasaṃghuṣṭakalahaṃsakadambakāḥ //

tathā kuravakāścāpi kusumāpāṇḍumūrtayaḥ

sarveṣu jajñuḥ śṛṅgeṣu bhramarāvalisevitāḥ //

bakulāśca nitambeṣu viśāleṣu mahībhṛtaḥ

utsasarjurmanojñāni kusumāni samantataḥ //

iti kusumavicitrasarvavṛkṣā vividhavihaṃgamanādaramyadeśāḥ

himagiritanayāvivāhabhūtyai ṣaḍupayayurṛtavo munipravīra //

tata evaṃ pravṛtte tu sarvabhūtasamāgame

nānāvādyaśatākīrṇe brahmā mama pitā svayam //

śailaputrīmalaṃkṛtya yogyābharaṇasampadā

puraṃ praveśayāmāsa svayamādāya lokadhṛk //

tatastu punareveśaṃ brahmā vyajñāpayadvibhum
havirjuhomi vahnau tu upādhyāyapade sthitaḥ
dadāsi mahyaṃ yadyājñāṃ kartavyo 'yaṃ kriyāvidhiḥ //

tamāha śaṃkaro devaṃ devadevo jagatpatiḥ
yadyadiṣṭaṃ sureśāna tatkuruṣva yathepsitam
kartāsmi vacanaṃ sarvaṃ brahmaṃstava jagadvibho //

tataḥ praṇamya hṛṣṭātmā brahmā lokapitāmahaḥ

hastaṃ devasya devyāśca yogabandhe yuyoja ha //

jvalanaṃ ca svayaṃ kṛtvā kṛtāñjalimupasthitaṃ

śrutigītairmahāmantrair mūrtimadbhirupasthitaiḥ //

yathoktavidhinā hutvā sarpistadamṛtaṃ ca hi

triśca taṃ jvalanaṃ devaṃ kārayitvā pradakṣiṇam //

muktvā hastasamāyogaṃ sahitaḥ sarvadevataiḥ
sutaiśca mānasaiḥ sarvaiḥ prahṛṣṭenāntarātmanā
vṛtte udvāhakāle tu praṇanāma vṛṣadhvajam //

yogenaiva tayorvyāsa tadomāparameśayoḥ

udvāhaḥ sa paro vṛtto yaṃ devā na viduḥ kvacit //

iti te sarvamākhyātaṃ svayaṃvaramidaṃ śubham

udvāhaścaiva devasya śṛṇvataḥ paramādbhutam //

iti skandapurāṇe nāma trayodaśo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 14

atha vṛtte vivāhe tu bhavasyāmitatejasaḥ
praharṣamatulaṃ gatvā devāḥ sahapitāmahāḥ
tuṣṭuvurvāgbhiriṣṭābhiḥ praṇamanto maheśvaram //

namaḥ parvataliṅgāya parvateśāya vai namaḥ

namaḥ pavanavegāya virūpāyājitāya ca //

namaḥ kleśavināśāya dātre ca śubhasampadām

namo nīlaśikhaṇḍāya ambikāpataye namaḥ //

namaḥ pavanarūpāya śatarūpāya vai namaḥ

namo bhairavarūpāya virūpanayanāya ca //

namaḥ sahasranetrāya sahasracaraṇāya ca

namo vedarahasyāya vedāṅgāya namo namaḥ //

viṣṭambhanāya śakrasya bāhorvedāṅkurāya ca

carācarādhipataye śamanāya namo namaḥ //

salileśayaliṅgāya yugāntāyataliṅgine

namaḥ kapālamālāya kapālasragmiṇe namaḥ //

namaḥ kapālahastāya daṃṣṭriṇe gadine namaḥ

namastrailokyavāhāya saptalokarathāya ca //

namaḥ khaṭvāṅgahastāya pramathārtiharāya ca

namo yajñaśirohartre kṛṣṇakeśāpahāriṇe //

bhaganetranipātāya pūṣṇo dantaharāya ca

namaḥ pinākaśūlāsikhaḍgamudgaradhāriṇe //

namo 'stu kālakālāya tṛtīyanayanāya ca

antakāntakṛte caiva namaḥ parvatavāsine //

suvarṇaretase caiva sarpakuṇḍaladhāriṇe

vāḍvaleryoganāśāya yogināṃ gurave namaḥ //

śaśāṅkādityanetrāya lalāṭanayanāya ca

namaḥ śmaśānarataye śmaśānavaradāya ca //

namo daivatanāthāya tryambakāya namo namaḥ

aśanīśatahāsāya brahmaṇyāyājitāya ca //

gṛhasthasādhave nityaṃ jaṭine brahmacāriṇe

namo muṇḍārdhamuṇḍāya paśūnāṃ pataye namaḥ //

salile tapyamānāya yogaiśvaryapradāya ca

namaḥ śāntāya dāntāya pralayotpattikāriṇe //

namo 'nugrahakartre ca sthitikartre namo namaḥ

namo rudrāya vasave ādityāyāśvine namaḥ //

namaḥ pitre 'tha sādhyāya viśvedevāya vai namaḥ

namaḥ śarvāya sarvāya ugrāya varadāya ca //

namo bhīmāya senānye paśūnāṃ pataye namaḥ

śucaye rerihāṇāya sadyojātāya vai namaḥ //

mahādevāya citrāya namaścitrarathāya ca

pradhānāya prameyāya kāryāya karaṇāya ca //

puruṣāya namaste 'stu puruṣecchākarāya ca

namaḥ puruṣasaṃyogapradhānaguṇakāriṇe //

pravartakāya prakṛteḥ puruṣasya ca sarvaśaḥ

kṛtākṛtasya saṃvettre phalasaṃyogadāya ca //

kālajñāya ca sarvatra namo niyamakāriṇe

namo vaiṣamyakartre ca guṇānāṃ vṛttidāya ca //

namaste devadeveśa namaste bhūtabhāvana

śivaḥ saumyaḥ sukho draṣṭuṃ bhava somo hi naḥ prabho //

evaṃ sa bhagavāndevo jagatpatirumāpatiḥ

stūyamānaḥ suraiḥ sarvair amarānidamabravīt //

draṣṭuṃ sukhaśca saumyaśca devānāmasmi bho surāḥ

varaṃ brūta yatheṣṭaṃ ca dātāsmi vadatānaghāḥ //

tataste praṇatāḥ sarve ūcuḥ sabrahmakāḥ surāḥ
tavaiva bhagavanhaste vara eṣo 'vatiṣṭhatām
yadā kāryaṃ tadā nastvaṃ dāsyase varamīpsitam //

evamastviti tānuktvā visṛjya ca surānharaḥ

lokāṃśca pramathaiḥ sārdhaṃ viveśa bhavanaṃ tataḥ //

yastu harotsavamadbhutametaṃ gāyati daivataviprasamakṣam

so 'pratirūpagaṇeśasamāno dehaviparyayametya sukhī syāt //

pārāśarya stavaṃ hīdaṃ śṛṇuyādyaḥ paṭheta vā

sa svargalokago devaiḥ pūjyate 'mararāḍiva //

iti skandapurāṇe caturdaśamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 15

praviṣṭe bhavanaṃ deve sūpaviṣṭe varāsane

sa bahirmanmathaḥ krūro devaṃ veddhumanābhavat //

tamanācārasaṃyuktaṃ durātmānaṃ kulādhamam

lokānsarvāṃstāpayānaṃ sarveṣvakaruṇātmakam //

ṛṣīṇāṃ vighnakartāraṃ niyamānāṃ vrataiḥ saha

cakrāhvayasya rūpeṇa ratyā saha tamāgatam //

athātatāyinaṃ vyāsa veddhukāmaṃ sureśvaram

nayanena tṛtīyena sāvajñaṃ tamavaikṣata //

tato 'sya netrajo vahnir jvālāmālāsahasravān

saṃvṛtya ratibhartāram adahatsaparicchadam //

sa dahyamānaḥ karuṇam ārto 'krośata visvaram

prasādayaṃśca taṃ devaṃ papāta sa mahītale //

āśu so 'gniparītāṅgo manmatho lokatāpanaḥ

papāta bhasmasāccaiva kṣaṇena samapadyata //

patnī tu karuṇaṃ tasya vilalāpa suduḥkhitā

devaṃ devīṃ ca duḥkhārtā ayācatkaruṇāyatī //

tasyāśca karuṇāṃ śrutvā devau tau karuṇātmakau

ūcatustāṃ samālokya samāśvāsya ca duḥkhitām //

dagdha eṣa dhruvaṃ bhadre nāsyotpattiriheṣyate

aśarīro 'pi te kāle kāryaṃ sarvaṃ kariṣyati //

yadā tu viṣṇurbhavitā vasudevasutaḥ śubhe

tadā tasya suto 'yaṃ syāt patiste sa bhaviṣyati //

tataḥ sā taṃ varaṃ labdhvā kāmapatnī śubhānanā

jagāmeṣṭaṃ tadā deśaṃ prītiyuktā gataklamā //

evaṃ dagdhvā sa kāmaṃ tu śaṃkaro mūḍhacetasam

provāca himavatputrīṃ bhaktyā munivarasya ha //

vasiṣṭho nāma viprendro māṃ kṛtvā hṛdi tapyate

tasyāhaṃ varadānāya prayāsyāmi mahāvrate //

evamuktvā sa devīṃ tu bhaktiprītyā tadā vibhuḥ

jagāma tapyato 'bhyāśaṃ vasiṣṭhasya munervibhuḥ //

tato munivaraśreṣṭhaṃ variṣṭhaṃ tapatāṃ varam

vasiṣṭhamṛṣiśārdūlaṃ tapyamānaṃ paraṃ tapaḥ //

pūrṇe varṣasahasre tu jvalamānamivānalam
uvāca bhagavāngatvā brūhi kiṃ te dadāni te
dadāmi divyaṃ cakṣuste paśya māṃ sagaṇaṃ dvija //

dṛṣṭvā sa tu tamīśānaṃ praṇamya śirasā prabhum

śirasyañjalimādhāya tuṣṭāva hṛṣitānanaḥ //

namaḥ kanakaliṅgāya vedaliṅgāya vai namaḥ

namaḥ sahasraliṅgāya vahniliṅgāya vai namaḥ //

namaḥ purāṇaliṅgāya śrutiliṅgāya vai namaḥ

namaḥ pavanaliṅgāya brahmaliṅgāya vai namaḥ //

namastrailokyaliṅgāya dāhaliṅgāya vai namaḥ

namaḥ parvataliṅgāya sthitiliṅgāya vai namaḥ //

namo rahasyaliṅgāya saptadvīpordhvaliṅgine

namaḥ sarvārthaliṅgāya sarvalokāṅgaliṅgine //

namo 'stvavyaktaliṅgāya buddhiliṅgāya vai namaḥ

namo 'haṃkāraliṅgāya bhūtaliṅgāya vai namaḥ //

nama indriyaliṅgāya namastanmātraliṅgine

namaḥ puruṣaliṅgāya bhāvaliṅgāya vai namaḥ //

namaḥ sarvārthaliṅgāya tamoliṅgāya vai namaḥ

namo rajordhvaliṅgāya sattvaliṅgāya vai namaḥ //

namo gaganaliṅgāya tejoliṅgāya vai namaḥ

namo vāyūrdhvaliṅgāya śabdaliṅgāya vai namaḥ //

namo ṛkstutaliṅgāya yajurliṅgāya vai namaḥ

namaste 'tharvaliṅgāya sāmaliṅgāya vai namaḥ //

namo yajñāṅgaliṅgāya yajñaliṅgāya vai namaḥ

namaste 'nantaliṅgāya devānugataliṅgine //

diśa naḥ paramaṃ yogam apatyaṃ matsamaṃ tathā
brahma caivākṣayaṃ deva śamaṃ caiva paraṃ vibho
akṣayatvaṃ ca vaṃśasya dharme ca matimakṣayām //

evaṃ sa bhagavānvyāsa vasiṣṭhenāmitātmanā

stūyamānastutoṣātha tuṣṭaścedaṃ tamabravīt //

tuṣṭaste 'haṃ dadānyetat tava sarvaṃ manogatam

yogaṃ ca paramaṃ sūkṣmam akṣayaṃ sarvakāmikam //

pautraṃ ca tvatsamaṃ divyaṃ tapoyogabalānvitam

dadāni te ṛṣiśreṣṭha pratibhāsyanti caiva te //

damaḥ śamastathā kīrtis tuṣṭirakrodha eva ca

nityaṃ tava bhaviṣyanti amaratvaṃ ca sarvaśaḥ //

avadhyatvamasahyatvam akṣayatvaṃ ca sarvadā
vaṃśasya cākṣatirvipra dharme ca ratiravyayā
brūhi cānyānapi varān dadāmi ṛṣisattama //

bhagavanviditaṃ sarvaṃ bhaviṣyaṃ devasattama

na syāddhi tattathā deva yathā vā manyase prabho //

bhaviṣyaṃ nānyathā kuryād iti me niścitā matiḥ

ahaṃ kartā bhaviṣyasya kathaṃ kuryāttadanyathā //

tathā tannātra saṃdeho vihitaṃ yadyathā mayā

tasmātte 'nugrahaṃ kartā bhūyaḥ putrastavāvyayaḥ //

evamuktvā tato devaḥ kapardī nīlalohitaḥ

paśyatastasya viprarṣeḥ kṣaṇādantaradhīyata //

iti skandapurāṇe pañcadaśamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 16

varānsa labdhvā bhagavān vasiṣṭho 'smatpitāmahaḥ

kaṃ putraṃ janayāmāsa ātmanaḥ sadṛśadyutim //

tenāsau varadānena devadevasya śūlinaḥ
arundhatyāmajanayat tapoyogabalānvitam
brahmiṣṭhaṃ śaktināmānaṃ putraṃ putraśatāgrajam //

tasya bālyātprabhṛtyeva vāsiṣṭhasya mahātmanaḥ

pareṇa cetasā bhaktir abhavadgovṛṣadhvaje //

sa kadācidapatyārtham ārādhayadumāpatim

tasya tuṣṭo mahādevo varado 'smītyabhāṣata //

atha dṛṣṭvā tamīśānam idamāhānatānanaḥ
kena stoṣyāmi te deva yastvaṃ sarvajagatpatiḥ
sarvāndhārayase lokān ātmanā samayādvibho //

tvameva bhoktā bhojyaṃ ca kartā kāryaṃ tathā kriyā

utpādakastathotpādya utpattiścaiva sarvaśaḥ //

ātmānaṃ putranāmānaṃ mama tulyaṃ guṇairvibho

icchāmi dattaṃ deveśa eṣa me dīyatāṃ varaḥ //

tamevaṃvādinaṃ devaḥ prahasya vadatāṃ varaḥ

uvāca vacasā vyāsa diśaḥ sarvā vinādayan //

tvayāhaṃ yācitaḥ śakte sa ca te saṃbhaviṣyati

tvatsamaḥ sarvavedajñas tvadīyo munipuṃgava //

bījātmā ca tathodbhūtaḥ svayamevāṅkurātmanā

bījātmanā na bhavati pariṇāmāntaraṃ gataḥ //

evaṃ sa ātmanātmā vaḥ saṃbhūto 'patyasaṃjñitaḥ

svenātmanā na bhavitā pariṇāmāntaraṃ gataḥ //

evamuktvā tu taṃ devaḥ prahasya ca nirīkṣya ca

jagāma sahasā yogī adṛśyatvamatidyutiḥ //

tasmingate mahādeve śaktistava pitāmahaḥ

vacastatpariniścintya evamevetyamanyata //

atha kāle 'timahati samatīte śubhavrate
tapasā bhāvitaścāpi mahatāgnisamaprabhaḥ
adṛśyantyāṃ mahāprajña ādadhe garbhamuttamam //

tasyāmāpannasattvāyāṃ rājā kalmāṣapādṛṣim

bhakṣayāmāsa saṃrabdho rakṣasā hṛtacetanaḥ //

iti skandapurāṇe ṣoḍaśo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 17

kasmātsa rājā tamṛṣiṃ cakhāda tapasānvitam

rakṣasā sa kimarthaṃ ca hṛtacetābhavannṛpaḥ //

vasiṣṭhayājyo rājāsīn nāmnā mitrasahaḥ prabhuḥ

sudāsaputro balavān indracandrasamadyutiḥ //

tamāgamyocivāñchaktiś cariṣye dīkṣito vratam

tatra me niśi rājendra sadaiva piśitāśanam //

ihāgatasya yacchasva śuci sarvaguṇānvitam

apratīkārasaṃyuktam ekadaikānta eva ca //

evamastviti tenokto jagāma sa mahāmanāḥ
athāsyāntarhitaṃ rakṣo nṛpaterabhavattadā
nājñāpayattadā sūdaṃ tasyārthe munisattama //

gate 'tha divase tāta saṃsmṛtya prayatātmavān

sūdamāhūya covāca ārtavatsa narādhipaḥ //

mayāmṛtavaso prātar guruputrasya dhīmataḥ
piśitaṃ sampratijñātaṃ bhojanaṃ niśi saṃskṛtam
tatkuruṣva tathā kṣipraṃ kālo no nātyagādyathā //

sa evamuktaḥ provāca sūdo 'mṛtavasustadā
rājaṃstvayā no nākhyātaṃ prāgeva narapuṃgava
sāmprataṃ nāsti piśitaṃ stokamapyabhikāṅkṣitam //

piśitasyaiva cālpatvād bahūnāṃ caiva tadbhujām

amitasya pradānācca na kiṃcidavaśiṣyate //

jāne sarvopayogaṃ ca jāne cāduṣṭatāṃ tava
jāne stokaṃ ca piśitaṃ kāryaṃ cedaṃ tathāvidham
mṛgyatāṃ piśitaṃ kṣipraṃ labdhavyaṃ yatra manyase //

evamukto 'mṛtavasuḥ prayatnaṃ mahadāsthitaḥ

piśitaṃ mṛgayansamyaṅ nāpyavindata karhicit //

yadā na labdhavānmāṃsaṃ tadovāca narādhipam

gatvā niśi mahārājam idaṃ vacanamarthavat //

rājanna piśitaṃ tvasti pure 'smiñchuci karhicit

mṛgayanparikhinno 'smi śādhi kiṃ karavāṇi te //

sa evamuktaḥ sūdena tasminkāle narādhipaḥ

novāca kiṃcittaṃ sūdaṃ tūṣṇīmeva babhūva ha //

tadantaramabhiprekṣya viśvāmitrasamīritaḥ

rākṣaso rudhiro nāma saṃviveśa narādhipam //

rakṣasā sa tadāviṣṭo rudhireṇa durātmanā

uvāca sūdaṃ śanakaiḥ karṇamūle mahādyutiḥ //

gaccha yatkiṃcidānīya māṃsaṃ mānuṣamantataḥ

gārdabhaṃ vāpyathauṣṭraṃ vā sarvaṃ saṃskartumarhasi //

kimasau jñāsyate rātrau tvayā bhūyaśca saṃskṛtam

rasavadgandhavaccaiva kṣiprameva samācara //

sa evamuktastenātha mānuṣaṃ māṃsamādade

rājāpakāriṇo vyāsa mṛtotsṛṣṭasya kasyacit //

athārdharātrasamaye bhāskarākāravarcasam

śatānalasamaprakhyam apaśyanmunisattamam //

sa tamarghyeṇa pādyena āsanāgryavareṇa ca

samarcayitvā vidhivad annamasyopapādayat //

sa tadannaṃ samānītaṃ samālabhya mahātapāḥ

cukopa kupitaścāha pārthivaṃ pradahanniva //

pārthivādhama viprāṇāṃ bhojanaṃ rākṣasocitam

na dīyate vidhijñena tvaṃ tu māmavamanyase //

yasmāttvaṃ rākṣasamidaṃ mahyaṃ ditsasi bhojanam

tasmāttvaṃ karmaṇā tena puruṣādo bhaviṣyasi //

evamuktastu tejasvī rājā saṃcintya tattadā

uvāca krodharaktākṣo rākṣasāviṣṭacetanaḥ //

puruṣādo bhavetyevaṃ māmavocadbhavānyataḥ

tatastvāṃ bhakṣayiṣyāmi bhrātṛbhiḥ sahitaṃ dvija //

bhakṣayitvā viśuddhyarthaṃ muktaśāpastataḥ param
cariṣyāmi tapaḥ śuddhaṃ saṃyamyendriyasaṃhatim
pitrā tavābhyanujñātaḥ svarge vatsye yathepsitam //

iti skandapurāṇe saptadaśamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 18

tataḥ sa rājā svaṃ rājyam utsṛjya saha bhāryayā

vanaṃ viveśa tatrābhūt puruṣādo mahābalaḥ //

so 'bhakṣayata tatrāgre śaktimeva mahāmunim

tato bhrātṛśataṃ tasya vasiṣṭhasyaiva paśyataḥ //

tataḥ putravadhaṃ ghoraṃ dṛṣṭvā brahmasutaḥ prabhuḥ
notsasarja tadā krodhaṃ vasiṣṭhaḥ kauśikaṃ prati
putraśokena mahatā bhṛśamevānvakīryata //

sa baddhvā mahatīṃ kaṇṭhe śilāṃ brahmasutaḥ prabhuḥ
nadyāmātmānamutsṛjya śatadhā sādravadbhayāt
śatadrūriti tāṃ prāhur munayaḥ saṃśitavratāḥ //

punaḥ pāśairdṛḍhairbaddhvā anyasyāmasṛjadvaśī

tasyāṃ vipāśaḥ saṃvṛtto vipāśā sābhavattataḥ //

tato 'ṭavīṃ samāsādya nirāhāro jitendriyaḥ

vāyubhakṣastadā tasthau svaṃ dehaṃ paritāpayan //

atha śuśrāva vedānāṃ dhvanimekasya susvaram

adhīyānasya tatrāśu dhyānamevānvapadyata //

athainaṃ cārusarvāṅgī pīnonnatapayodharā

upatasthe 'grataḥ patnī śakterdīnānanekṣaṇā //

tāmuvāca kutastvaṃ vai kasyaiṣa śrūyate dhvaniḥ

sovāca dīnayā vācā rudatī śvaśuraṃ tadā //

yadaiva sutaduḥkhena nirgato 'syāśramādguro

tadāprabhṛtyevādṛśyā bhagavantamanuvratā //

adhīyānasya caivāyaṃ dhvaniḥ putrasya te vibho

udarasthasya te sūnor mā duḥkhe tvaṃ manaḥ kṛthāḥ //

idānīmasti me vatse jīvitāśeti so 'bravīt

kṣāntiṃ dhṛtiṃ ca saṃsthitya prayayāvāśramaṃ muniḥ //

tadāśramapadaṃ gacchan pathi rājānamaikṣata

vasārudhiradigdhāṅgaṃ saudāsaṃ raktalocanam //

abhidravantaṃ vegena mantrairastambhayanmuniḥ

tato 'sya nirgataḥ kāyād rakṣaḥ paramadāruṇaḥ //

uvāca cainaṃ duṣṭātman daheyaṃ tvāṃ sabāndhavam

dagdhena ca tvayā kiṃ me gaccha mukto 'si durmate //

tataḥ sa mukto dīnātmā rākṣasaḥ krūrakarmakṛt

praṇamya śirasā bhīto jagāma kuśikāntikam //

gate niśācare rājā praṇamya śirasā munim

prasādayāmāsa tadā sa covācedamarthavat //

na doṣastava rājendra rakṣasādhiṣṭhitasya vai

kṛtāntena hatāḥ putrā nimittaṃ tatra rākṣasaḥ //

praśādhi rājyaṃ rājendra pitṛpaitāmahaṃ vibho

brūhi kiṃ vā priyaṃ te 'dya karomi narapuṃgava //

icchāmi bhagavanputraṃ tvayotpāditamacyuta

devyāmasyāṃ mahāsattvaṃ tatkuruṣva mama priyam //

evamastvityathoktvāsau tasyāṃ patnyāṃ mahāvrataḥ

putraṃ ca śoṇakaṃ nāma janayāmāsa nirvṛtaḥ //

taṃ śoṇakaṃ tato rājye svaṃ putramabhiṣicya saḥ

jagāma vanamevāśu sabhāryastapasi sthitaḥ //

vasiṣṭhasyāpi kālena śakteḥ putraḥ pratāpavān

adṛśyantyāṃ samabhavat putro nāmnā parāśaraḥ //

vasiṣṭhaṃ tu tadā dhīmāṃs tātamevābhyamanyata

tāta tāteti ca muhur vyājahāra piturgurum //

tataḥ kadācidvijñāya bhakṣitaṃ rakṣasā śucim

pitaraṃ tapasā mantrair īje rakṣaḥkratau tadā //

tatra koṭīḥ sa pañcāśad rakṣasāṃ krūrakarmaṇām

juhāvāgnau mahātejās tato brahmābhyagāddrutam //

sutamabhyetya sampūjya vasiṣṭhasahitaḥ prabhuḥ

ṛṣibhirdaivataiścaiva idamāha parāśaram //

devatāste patanti sma yajñairmantrapuraskṛtaiḥ

aṣṭamaṃ sthānametaddhi devānāmādyamīdṛśam //

saha devairahaṃ sarvāṃl lokāndhakṣyāmi pāvakaiḥ

dagdhvānyānprathayiṣyāmi tatra lokānna saṃśayaḥ //

tasyaivaṃ garvitaṃ vākyaṃ śrutvā devaḥ pitāmahaḥ

uvāca ślakṣṇayā vācā sāntvayaṃstamidaṃ vacaḥ //

kṛtametanna saṃdeho yathā brūṣe mahāmate

kṣantavyaṃ sarvametattu asmatpriyacikīrṣayā //

yaiste pitā mahābhāga bhakṣitaḥ saha sodaraiḥ
ta evāgnau ca hotavyā viśvāmitrasya paśyataḥ
anyeṣāṃ svasti sarvatra devānāṃ saha rākṣasaiḥ //

tasya saṃkalpasaṃtapto manyumūlamudāharat

vasiṣṭhasya mahābhāga tvaṃ nivāraya putraka //

devāḥ prāñjalayaḥ sarve praṇemuste mahāmunim

ṛṣayaścaiva te sarve vāgbhistuṣṭuvire tadā //

tatasteṣāṃ mahātejā vacāṃsi pratyapūjayat

viśvāmitrasya miṣata idaṃ provāca susvaram //

ya eṣāṃ brāhmaṇo vāpi kṣatriyo vā durātmavān

rakṣasāṃ pakṣamāsthāya pratīkāraṃ kariṣyati //

tamapyatrāpi saṃkruddhas tapoyogabalānvitaḥ

vihatya tapaso yogād dhoṣye dīpte vibhāvasau //

tato devāḥ sagandharvāḥ pitāmahapuraḥsarāḥ

prabhāvaṃ tasya taṃ jñātvā parāśaramapūjayan //

huteṣu ca tatasteṣu rākṣaseṣu durātmasu

saṃjahāra tataḥ sattraṃ brahmaṇo 'numate tadā //

ya imaṃ śrāddhakāle vā daive karmaṇi vā dvijān

śrāvayīta śucirbhūtvā na taṃ hiṃsanti rākṣasāḥ //

parāśarasyedamadīnasambhavaṃ viśuddhavākkarmavidhānasambhavam

niśāmya vipraḥ kulasiddhisambhavaṃ na rākṣasaṃ gacchati yonisambhavam //

iti skandapurāṇe 'ṣṭādaśamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 19

evaṃ tava pitā vyāsa rakṣaḥsattraṃ samāharat

samāpayitvā ca punas tapastepe ca bhāsvaram //

tamāgatya vasiṣṭhastu tapasā bhāskaradyutim

uvāca prītisampannam idamarthavadavyayaḥ //

pitaraḥ putrakāmā vai tapaḥ kṛtvātiduścaram

putramutpādayanti sma tapojñānasamanvitam //

ayaṃ naḥ saṃtatiṃ caiva jñānavāṃstapasānvitaḥ

kariṣyati gatiṃ caiva iti vedavido viduḥ //

sa tvaṃ taponvitaścaiva jñānavānyaśasānvitaḥ

putraḥ putravatāṃ śreṣṭho vihīnaḥ prajayā vibho //

tasmātpitṝṇāmānṛṇyaṃ gaccha vratavatāṃ vara

sutamutpādaya kṣipram adhikaṃ samameva vā //

sa evamuktastejasvī vasiṣṭhenāmitātmanā

mainākaṃ parvataṃ prāpya tapastepe suduścaram //

tasya kālena mahatā tapasā bhāvitasya tu

umāpatirvaraṃ prādāt sa ca vavre sutaṃ śubham //

sa labdhavara āgamya yayāce putrakāraṇāt

kṣetraṃ supariśuddhaṃ ca svaputro yatra sambhavet //

sambhramandāśarājasya duhitṛtvamupāgatām

pitṛkanyāṃ tataḥ kālīm apaśyaddivyarūpiṇīm //

matsīgarbhasamutpannāṃ vasorbījāśanātpurā

adrikāmapsaraḥśreṣṭhāṃ brahmatejomayīṃ śubhām //

tasyāṃ sa janayāmāsa varaṃ dattvā mahātapāḥ

bhavantaṃ tapasāṃ yoniṃ śrautasmārtapravartakam //

tava putro 'bhavaccāpi śuko yogavidāṃ varaḥ

tasya putrāśca catvāraḥ kanyā caikā sumadhyamā //

kathaṃ vairaṃ samabhavad viśvāmitravasiṣṭhayoḥ

kathaṃ cāpagataṃ bhūya etadicchāmi veditum //

parāśare tu garbhasthe vipratvaṃ gādhije gate

sarasvatyāṃ kurukṣetre dvayorapyāśramau tayoḥ //

tatra vairamanusmṛtya viśvāmitreṇa dhīmatā

miṣatastu vasiṣṭhasya hataṃ putraśataṃ ruṣā //

munirapyāha tatrāsau viśvāmitraḥ pratāpavān
sarasvatīmathaikānte vasiṣṭhaṃ me mahāpage
srotasā mahatākṣipya snāyamānamihānaya //

saivamuktā tu taṃ gatvā vasiṣṭhaṃ prāha duḥkhitā

yaduktavāṃstu gādheyaḥ sa covāca mahānadīm //

evaṃ kuru mahābhāge māṃ nayasva yathepsitam

mā te krūraḥ sa gādheyaḥ śāpaṃ dadyātsudustaram //

gādheyasya tataḥ sā tu juhvato 'gniṃ divākare

madhyaṃ prāpte 'nayadvegād vasiṣṭhaṃ srotasā śubhā //

taṃ dṛṣṭvāpahṛtaṃ vyāsa srotasā munisattamam
uvāca cchadmanā yasmād vegenāpahṛtastvayā
tasmāttvaṃ karmaṇānena sāsṛktoyā bhaviṣyasi //

viśvāmitreṇa sā śaptā nadī lokasukhapradā

avahadrudhiraṃ caiva māṃsamedastathaiva ca //

atha tīrthaprasaṅgena munibhiḥ samupāgataiḥ

anugrahaḥ kṛtastasyā yena svacchajalābhavat //

mahatastapasaḥ śaktyā kālena mahatā tadā

vasiṣṭhasya ca tāṃ kṣāntiṃ jñātvā sa ṛṣipuṃgavaḥ //

viśvāmitro mahātejā vasiṣṭhe vairamatyajat

evaṃ tau vairamanyonyaṃ jahaturmunisattamau //

ya imaṃ śṛṇuyānnityaṃ brāhmaṇāñchrāvayīta vā

sa dustarāṇi durgāṇi taratyaśrāntapauruṣaḥ //

hrīpauruṣaudāryavihārasattvaiḥ samanvitaḥ sojjvalacāruveṣaḥ

bhavecca sarvāmararājatulyas tripiṣṭape krīḍati cecchayā svayam //

evaṃ tadabhavadvyāsa viśvāmitravasiṣṭhayoḥ

vairaṃ samāptaṃ lokānāṃ hitārthaṃ punareva ca //

iti skandapurāṇe ūnaviṃśatitamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 20

umāharau tu deveśau cakraturyacca saṃgatau

tanme sarvamaśeṣeṇa kathayasva mahāmune //

umāharau tu saṃgamya parasparamaninditau

śālaṅkasyānvaye vipraṃ yuyujāte vareṇa ha //

sa cāpyayonijaḥ putra ārādhya parameśvaram

rudreṇa samatāṃ labdhvā mahāgaṇapatirbabhau //

kathaṃ nandī samutpannaḥ kathaṃ cārādhya śaṃkaram

samānatvamagācchambhoḥ pratīhāratvameva ca //

abhūdṛṣiḥ sa dharmātmā śilādo nāma vīryavān

tasyābhūcchilakairvṛttiḥ śilādastena so 'bhavat //

apaśyallambamānāṃstu gartāyāṃ sa pitṝndvijaḥ

vicchinnasaṃtatīnghoraṃ nirayaṃ vai prapetuṣaḥ //

tairukto 'patyakāmaistu devaṃ lokeśamavyayam

ārādhaya mahādevaṃ sutārthaṃ dvijasattama //

tasya varṣasahasreṇa tapyamānasya śūladhṛk

śarvaḥ somo gaṇavṛto varado 'smītyabhāṣata //

taṃ dṛṣṭvā somamīśeśaṃ praṇataḥ pādayorvibhoḥ

harṣagadgadayā vācā tuṣṭāva vibudheśvaram //

namaḥ paramadevāya maheśāya mahātmane

sraṣṭre sarvasureśānāṃ brahmaṇaḥ pataye namaḥ //

namaḥ kāmāṅganāśāya yogasambhavahetave

namaḥ parvatavāsāya dhyānagamyāya vedhase //

ṛṣīṇāṃ pataye nityaṃ devānāṃ pataye namaḥ

vedānāṃ pataye caiva yogināṃ pataye namaḥ //

pradhānāya namo nityaṃ tattvāyāmarasaṃjñiṇe

varadāya ca bhaktānāṃ namaḥ sarvagatāya ca //

tanmātrendriyabhūtānāṃ vikārāṇāṃ guṇaiḥ saha

sraṣṭre ca pataye caiva namaśca prabhaviṣṇave //

jagataḥ pataye caiva jagatsraṣṭre namaḥ sadā

prakṛteḥ pataye nityaṃ puruṣātparagāmine //

īśvarāya namo nityaṃ yogagamyāya raṃhase

saṃsārotpattināśāya sarvakāmapradāya ca //

śaraṇyāya namo nityaṃ namo bhasmāṅgarāgiṇe

namaste 'yograhastāya tejasāṃ pataye namaḥ //

sūryānilahutāśāmbucandrākāśadharāya ca

sthitāya sarvadā nityaṃ namastrailokavedhase //

stotavyasya kuto deva viśrāmastava vidyate

yadā hetustvamevāsya jagataḥ sthitināśayoḥ //

aśaraṇyasya deveśa tvattaśca śaraṇārthinaḥ

prasādaṃ paramālambya varado bhava viśvakṛt //

yaḥ stotrametadakhilaṃ paṭhate dvijanmā prātaḥ śucirniyamavānpurato dvijānām

taṃ brahmarākṣasaniśācarabhūtayakṣā hiṃsanti no dvipadapannagapūtanāśca //

tataḥ sa bhagavāndevaḥ stūyamānaḥ sahomayā

uvāca varado 'smīti brūhi yatte manogatam //

tamevaṃvādinaṃ devaṃ śilādo 'bhyarcayattadā

uvāca cedaṃ deveśaṃ sa vācā sajjamānayā //

bhagavanyadi tuṣṭo 'si yadi deyo varaśca me

icchāmyātmasamaṃ putraṃ mṛtyuhīnamayonijam //

evamuktastato devaḥ prīyamāṇastrilocanaḥ

evamastviti taṃ procya tatraivāntaradhīyata //

gate tasminmaheṣvāse ṛṣiḥ paramapūjitaḥ

svamāśramamupāgamya ṛṣibhyo 'kathayattataḥ //

taiḥ praśastastataścaiva kālena munisattama

yiyakṣuryajñabhūmiṃ svāṃ lāṅgalena cakarṣa tām //

tasyāṃ tu kṛṣyamāṇāyāṃ sītāyāṃ tatsamutthitaḥ

saṃvartakānalaprakhyaḥ kumāraḥ pratyadṛśyata //

sa taṃ dṛṣṭvā tathodbhūtaṃ kumāraṃ dīptatejasam

rākṣaso 'yamiti jñātvā bhayānnopasasāra tam //

kumāro 'pi tathodbhūtaḥ pitaraṃ dīptatejasam

upāsarpata dīnātmā tāta tāteti cābravīt //

sa tātetyucyamāno 'pi yadā taṃ nābhyanandata

tato vāyustamākāśe śilādaṃ prāha susvaram //

śālaṅkāyana putraste yo 'sau devena śambhunā

ayonijaḥ purā dattaḥ sa eṣa pratinandaya //

yasmānnandīkaraste 'yaṃ sadaiva dvijasattama

tasmānnandīti nāmnāyaṃ bhaviṣyati sutastava //

tataḥ sa vāyuvacanān nandinaṃ pariṣasvaje
gṛhītvā cāśramaṃ svena so 'nayattuṣṭivardhanam
cūḍopanayanādīni karmāṇyasya cakāra saḥ //

kṛtvā cādhyāpayāmāsa vedānsāṅgānaśeṣataḥ

āyurvedaṃ dhanurvedaṃ gāndharvaṃ śabdalakṣaṇam //

hastināṃ caritaṃ yacca naranāryośca lakṣaṇam

śilpāni caiva sarvāṇi nimittajñānameva ca //

bhūtagrāmacikitsāṃ ca mātṝṇāṃ caritaṃ ca yat
bhujaṃgānāṃ ca sarveṣāṃ yacca kiṃcidviceṣṭitam
abdairadhītavānsarvaṃ vyāsa pañcabhireva ca //

dakṣaḥ śuciradīnātmā priyavāganasūyakaḥ

sarvalokapriyo nityaṃ manonayananandanaḥ //

tasyātha saptame varṣe ṛṣī divyau tapodhanau

āśramaṃ samanuprāptau śilādasya mahaujasau //

tāvabhyarcya yathānyāyaṃ śilādaḥ sumahātapāḥ

sukhāsīnau samālakṣya āsane paramārcitau //

mitrāvaruṇanāmānau tapoyogabalānvitau

abhijñau sarvabhūtānāṃ trailokye sacarācare //

tābhyāmanujñātaścaiva niṣasāda varāsane

upaviṣṭastataḥ prīta iṣṭābhirvāgbhirastuvat //

tābhyāṃ pṛṣṭaśca kaccitte putrastuṣṭipradaḥ śubhaḥ

svādhyāyaniyataḥ kaccit kacciddharmasya saṃtatiḥ //

kaccinna vṛddhānbālo na gurūnvāpyavamanyate

kaccinniyamavāṃścaiva kaccittuṣṭipradaḥ satām //

sa evamuktastejasvī śilādaḥ putravatsalaḥ

uvāca guṇavānsamyak kulavaṃśavivardhanaḥ //

tamāhūya sa tuṣṭyā tu putraṃ nandinamacyutam

tayoḥ pādeṣu śirasā apātayata nandinam //

tau tu tasyāśiṣaṃ devau prayuṅkto dharmanityatām

guruśuśrūṣaṇe bhāvaṃ lokāṃścaiva tathākṣayān //

śilādastāmathālakṣya āśiṣaṃ devayostadā

visṛjya nandinaṃ bhītaḥ so 'pṛcchadṛṣisattamau //

bhagavantāvṛṣī satyau gatijñau sarvadehinām
kimarthaṃ mama putrasya dīrghamāyurubhāvapi
prayuktavantau samyaktu nāśiṣaṃ munisattamau //

tavaiṣa tanayastāta alpāyuḥ sarvasaṃmataḥ

ato 'nyadvarṣamekaṃ vai jīvitaṃ dhārayiṣyati //

tataḥ sa śokasaṃtapto nyapatadbhuvi duḥkhitaḥ

visṛjya ṛṣiśārdūlāv ekākī vilalāpa ca //

tasya śokādvilapataḥ svaraṃ śrutvā sutaḥ śubhaḥ

nandyāgāttamathāpaśyat pitaraṃ duḥkhitaṃ bhṛśam //

kena tvaṃ tāta duḥkhena dūyamānaḥ prarodiṣi

duḥkhaṃ te kuta udbhūtaṃ jñātumicchāmyahaṃ pitaḥ //

putra tvaṃ kila varṣeṇa jīvitaṃ samprahāsyasi

ūcatustāvṛṣītyevaṃ tato māṃ kṛcchramāviśat //

satyaṃ devaṛṣī tāta na tāvanṛtamūcatuḥ

tathāpi tu na mṛtyurme prabhaviṣyati mā śucaḥ //

kiṃ tapaḥ kiṃ parijñānaṃ ko yogaḥ kaḥ śramaśca te

yena tvaṃ mṛtyumudyuktaṃ vañcayiṣyasi kathyatām //

na tāta tapasā mṛtyuṃ vañcayiṣye na vidyayā

mahādevaprasādena mṛtyuṃ jeṣyāmi nānyathā //

drakṣyāmi śaṃkaraṃ devaṃ tato mṛtyurna me bhavet

naṣṭe mṛtyau tvayā sārdhaṃ ciraṃ vatsyāmi nirvṛtaḥ //

mayā varṣasahasreṇa tapastaptvā suduścaram

mahādevaḥ purā dṛṣṭo labdhastvaṃ me yataḥ sutaḥ //

bhavāṃstu varṣeṇaikena tapasā nātibhāvitaḥ

kathaṃ draṣṭā mahādevam etadicchāmi veditum //

na tāta tapasā devo dṛśyate na ca vidyayā

śuddhena manasā bhaktyā dṛśyate parameśvaraḥ //

tvayā visṛṣṭo gatvāham acireṇa trilocanam

draṣṭā tāta na saṃdeho visṛjāśu tatastu mām //

tiṣṭhantaṃ māṃ yamo 'bhyetya paśyataste 'bhisaṃmatam

na hiṃsati tathā tasmād itastāta vrajāmyaham //

tiṣṭhantaṃ vā śayānaṃ vā dhāvantaṃ patitaṃ tathā

na pratīkṣati vai mṛtyur iti buddhvā śamaṃ vraja //

avatīrya jalaṃ divyaṃ bhāvaṃ śuddhaṃ samāsthitaḥ

abhyasya raudramadhyāyaṃ tato drakṣyāmi śaṃkaram //

japataścāpi yuktasya rudrabhāvārpitasya ca

na mṛtyukālā bahavaḥ kariṣyanti mama vyathām //

tamevaṃvādinaṃ matvā bruvāṇaṃ śuddhayā girā

vyasarjayadadīnātmā kṛcchrātputraṃ mahātapāḥ //

abhivandya pituḥ pādau śirasā sa mahāyaśāḥ

pradakṣiṇaṃ samāvṛtya sampratasthe 'tiniścitaḥ //

abhivādya ṛṣīnsarvān sa didṛkṣurudāradhīḥ

muniḥ sa devamagamat praṇatārtiharaṃ haram //

iti skandapurāṇe viṃśatitamo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 21

nirgato 'tha tato nandī jagāma saritāṃ varām

bhuvanāmiti vikhyātāṃ sarvalokasukhāvahām //

tāṃ praviśya tato dhīmān ekāgro hradamāsthitaḥ

sa jajāpa tadā rudrān mṛtyorbhītaḥ samāhitaḥ //

japatā tena tatraiva tatpareṇa tadāśiṣā

koṭirekā yadā japtā tadā devastutoṣa ha //

tamāgatyāha bhagavāñ charva ugraḥ kapardimān

nandiṃstuṣṭo 'smi bhadraṃ te varaṃ vṛṇu yathepsitam //

uvāca praṇato bhūtvā praṇatārtiharaṃ haram
dvitīyāṃ japtumicchāmi koṭiṃ bhagavatāṃ vibho
evamastviti devo 'pi procyāgacchadyathāgatam //

so 'vatīrya tato bhūyaḥ prayatātmā tathaiva ha

jajāpa koṭimanyāṃ tu rudramevānucintayan //

dvitīyāyāṃ tataḥ koṭyāṃ sampūrṇāyāṃ vṛṣadhvajaḥ

abhyājagāma taṃ caiva varado 'smītyabhāṣata //

sa prāha bhagavankoṭiṃ tṛtīyāmapi kālahan

japtumicchāmi deveśa tvatprasādādahaṃ vibho //

evamastviti bhūyo 'pi bhagavānpratyuvāca ha

uktvā jagāma svaṃ veśma devyā saha mahādyutiḥ //

tatastṛtīyāṃ rudrāṇāṃ koṭimanyāṃ jajāpa ha

yugāntādityasaṃkāśas tataḥ samabhavaddvijaḥ //

tasya koṭītraye vyāsa samāpte jvalanatviṣaḥ

somaḥ saha gaṇairdevas taṃ deśamupacakrame //

sa taṃ kareṇa saṃgṛhya uddhṛtya salilācca ha

saṃmṛjāno 'grahastena nandinaṃ kālahābravīt //

śailāde varado 'haṃ te tapasānena toṣitaḥ

sādhu japtaṃ tvayā dhīman brūhi yatte manogatam //

japeyaṃ koṭimanyāṃ tu bhūyo 'pi tava tejasā

varametaṃ vṛṇe deva yadi tuṣṭo 'si me vibho //

kiṃ te japtena bhūyo 'pi tuṣṭo 'smi tava sarvathā

yadyattvaṃ vṛṇuṣe kāmaṃ sarvaṃ tatpradadāni te //

brahmatvamatha viṣṇutvam indratvamatha vāyutām

ādityo bhava rudro vā brūhi kiṃ vā dadāni te //

sa evamukto devena śirasā pādayornataḥ

tuṣṭāva purakāmāṅgakratuparvatanāśanam //

namo devātidevāya mahādevāya vai namaḥ

namaḥ kāmāṅganāśāya nīlakaṇṭhāya vai namaḥ //

namastuṣitanāśāya trailokyadahanāya ca

namaḥ kālogradaṇḍāya ugradaṇḍāya vai namaḥ //

namo nīlaśikhaṇḍāya sahasraśirase namaḥ

sahasrapāṇaye caiva sahasracaraṇāya ca //

sarvataḥpāṇipādāya sarvatokṣimukhāya ca

sarvataḥśrutaye caiva sarvamāvṛtya tiṣṭhate //

namaste rukmavarṇāya tathaivātīndriyāya ca

namaḥ kanakaliṅgāya sarvaliṅgāya vai namaḥ //

namaścandrārkavarṇāya yogeśāyājitāya ca

pinākapāṇaye caiva śūlamudgarapāṇaye //

gadine khaḍgine caiva paraśvadhadharāya ca

rathine varmiṇe caiva maheṣvāsāya vai namaḥ //

namastriśūlahastāya ugradaṇḍadharāya ca

namo gaṇādhipataye rudrāṇāṃ pataye namaḥ //

namaḥ sahasranetrāya śatanetrāya vai namaḥ

ādityānāṃ ca pataye vasūnāṃ pataye namaḥ //

namaḥ pṛthivyāḥ pataye ākāśapataye namaḥ

namaḥ svarlokapataye umāyāḥ pataye namaḥ //

namo yogādhipataye sarvayogapradāya ca

dhyānine dhyāyamānāya dhyānibhiḥ saṃstutāya ca //

mṛtyave kāladaṇḍāya yamāya ca mahātmane

devādhipataye caiva divyasaṃhananāya ca //

yajñāya vasudānāya svargāyājanmadāya ca

savitre sarvadevānāṃ dharmāyānekarūpiṇe //

amṛtāya vareṇyāya sarvadevastutāya ca

brahmaṇaśca śirohartre yajñasya ca mahātmanaḥ //

tripuraghnāya cogrāya sarvāśubhaharāya ca

umādehārdharūpāya lalāṭanayanāya ca //

mahiṣāndhakabhettāya sraṣṭre vai parameṣṭhine

brahmaṇo gurave caiva brahmaṇo janakāya ca //

kumāragurave caiva kumāravaradāya ca

haline muṣalaghnāya mahāhāsāya vai namaḥ //

mṛtyupāśograhastāya takṣakabrahmasūtriṇe

savidyudghanavāhāya tathaiva vṛṣayāyine //

himavadvindhyavāsāya meruparvatavāsine

kailāsavāsine caiva dhaneśvarasakhāya ca //

viṣṇordehārdhadattāya tasyaiva varadāya ca

sarvabhūtāsamajñāya sarvabhūtānukampine //

antarbhūtādhibhūtāya prāṇināṃ jīvadāya ca

manase manyamānāya atimānāya caiva hi //

budhyamānāya buddhāya draṣṭre vai cakṣuṣe namaḥ

namaste sparśayitre ca tathaiva sparśanāya ca //

namaste rasayitre ca tathaiva rasanāya ca
namo ghrāṇāya ghrātre ca śrotre śrotrāya caiva hi
hastine caiva hastāya tathā pādāya pādine //

namo 'stvānandakartre ca ānandāya ca vai namaḥ

vāce 'tha vāgmine caiva tanmātrāya mahātmane //

sūkṣmāya caiva sthūlāya sattvāya rajase namaḥ

namaśca tamase nityaṃ kṣetrajñāyājitāya ca //

viṣṇave lokatantrāya prajānāṃ pataye namaḥ

manave saptaṛṣaye tapyamānāya tāpine //

brahmaṇyāyātha śuddhāya tathā durvāsase namaḥ

śilpine śilpanāthāya viduṣe viśvakarmaṇe //

atraye bhṛgave caiva tathaivāṅgirase namaḥ

pulahāya pulastyāya kratudakṣānalāya ca //

dharmāya rucaye caiva vasiṣṭhāya namo 'stu te

bhūtāya bhūtanāthāya kuṣmāṇḍapataye namaḥ //

tiṣṭhate dravate caiva gāyate nṛtyate 'pi ca

avaśyāyāpyavadhyāya ajarāyāmarāya ca //

akṣayāyāvyayāyaiva tathāpratihatāya ca

anāveśyāya sarveṣāṃ dṛśyāyādṛśyarūpiṇe //

sūkṣmebhyaścāpi sūkṣmāya sarvagāya mahātmane
namaste bhagavaṃstryakṣa namaste bhagavañchiva
namaste sarvalokeśa namaste lokabhāvana //

na me devādhipatyena brahmatvenāthavā punaḥ
na viṣṇutvena deveśa nāpīndratvena bhūtapa
icchāmyahaṃ taveśāna gaṇatvaṃ nityamavyayam //

nityaṃ tvāṃ sagaṇaṃ sāmbaṃ prasannaṃ saparicchadam

draṣṭumicchāmi deveśa eṣa me dīyatāṃ varaḥ //

tvaṃ no gatiḥ purā deva tvaṃ caivārtāyanaṃ prabhuḥ

śaraṇaṃ ca tvamevātha nānyaṃ paśyāmi karhicit //

tvayā tyaktasya caivāśu vināśo nātra saṃśayaḥ

anyāṃ gatiṃ na paśyāmi yasyā ātyantikaṃ śubham //

anuraktaṃ ca bhaktaṃ ca tvatparaṃ tvadapāśrayam

pratīccha māṃ sadā deva eṣa me dīyatāṃ varaḥ //

ya imaṃ prātarutthāya paṭhedavimanā naraḥ

sa dehabhedamāsādya nandīśvarasamo bhavet //

yaścemaṃ śṛṇuyānnityaṃ śrāvayedvā dvijātiṣu

so 'śvamedhaphalaṃ prāpya rudraloke mahīyate //

śrutvā sakṛdapi hyetaṃ stavaṃ pāpapraṇāśanam

yatra tatra mṛto vyāsa na durgatimavāpnuyāt //

yo 'dhītya nityaṃ stavametamagryaṃ devaṃ sadābhyarcayate yatātmā

kiṃ tasya yajñairvividhaiśca dānais tīrthaiḥ sutaptaiśca tathā tapobhiḥ //

iti skandapurāṇa ekaviṃśatimo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 22

tatastu devadeveśo bhaktyā paramayā yutam

aśrupūrṇekṣaṇaṃ dīnaṃ pādayoḥ śirasā natam //

karābhyāṃ susukhābhyāṃ tu saṃgṛhya paramārtihā

utthāpya nayane somaḥ aśrupūrṇe mamārja ha //

uvāca cainaṃ tuṣṭātmā vacasāpyāyayanniva

nirīkṣya gaṇapānsarvān devyā saha tadā prabhuḥ //

jāne bhaktiṃ tava mayi jāne cārtiṃ tavānagha

tasya sarvasya śailāde udarkaṃ saṃniśāmaya //

amaro jarayā tyakto nityaṃ duḥkhavivarjitaḥ

akṣayaścāvyayaścaiva sapitā sasuhṛjjanaḥ //

mameṣṭo gaṇapaścaiva madvīryo matparākramaḥ
iṣṭo mama sadā caiva mama pārśvagataḥ sadā
madrūpaścaiva bhavitā mahāyogabalānvitaḥ //

ṛddhimaccaiva te dvīpaṃ kṣīrodamamṛtākaram

saṃvāsaṃ samprayacchāmi tatra raṃsyasi sarvadā //

kuśeśayamayīṃ mālām avamucyātmanastataḥ

ābabandha mahātejā nandine divyarūpiṇīm //

sa tayā mālayā nandī babhau kaṇṭhāvasaktayā

tryakṣo daśabhujaḥ śrīmān dvitīya iva śaṃkaraḥ //

tatastaṃ vai samādāya hastena bhagavānharaḥ

uvāca brūhi kiṃ te 'dya dadāni varamuttamam //

āśramaścāyamatyarthaṃ tapasā tava bhāvitaḥ

japyeśvara iti khyāto mama guhyo bhaviṣyati //

samantādyojanaṃ kṣetraṃ divyaṃ devagaṇairvṛtam
siddhacāraṇasaṃkīrṇam apsarogaṇasevitam
siddhikṣetraṃ paraṃ guhyaṃ bhaviṣyati na saṃśayaḥ //

karmaṇā manasā vācā yatkiṃcitkurute naraḥ

śubhaṃ vāpyaśubhaṃ vātra sarvaṃ bhavitṛ tacchubham //

jāpyaṃ mānasaṃ tulyaṃ vai rudrāṇāṃ tadbhaviṣyati

yatra tatra mṛtā martyā yāsyanti tava lokatām //

tato jaṭāsrutaṃ vāri gṛhītvā hāranirmalam

uktvā nadī bhavasveti visasarja mahātapāḥ //

sā tato divyatoyā ca puṇyā maṇijalā śubhā
haṃsakāraṇḍavākīrṇā cakravākopaśobhitā
padmotpalavanopetā prāvartata mahānadī //

strīrūpadhāriṇī caiva prāñjaliḥ śirasā natā

padmotpaladalābhākṣī mahādevamupasthitā //

tāmuvāca tato devo nadīṃ svayamupasthitām
yasmājjaṭodakāddevi pravṛttā tvaṃ śubhānane
tasmājjaṭodā nāmnā tvaṃ bhaviṣyasi saridvarā //

tvayi snānaṃ tu yaḥ kuryāc chuciḥ prayatamānasaḥ

so 'śvamedhaphalaṃ prāpya rudraloke mahīyate //

tato devyā mahādevo nandīśvaramatiprabham

putraste 'yamiti procya pādayostaṃ vyanāmayat //

sā tamāghrāya śirasi pāṇibhyāṃ parimārjatī
putrapremṇābhyaṣiñcattaṃ srotobhiḥ stanajaistribhiḥ
payasā śaṅkhagaureṇa devī devaṃ nirīkṣatī //

tāni srotāṃsi trīṇyasyāḥ srutānyoghavatī nadī

nadīṃ trisrotasīṃ puṇyāṃ tatastāmavadaddharaḥ //

trisrotasaṃ nadīṃ dṛṣṭvā vṛṣaḥ paramaharṣitaḥ

nanarda nādāttasmācca saridanyā tato 'bhavat //

yasmādvṛṣabhanādena pravṛttā sā mahānadī

tasmāḍḍhitkirikāṃ tāṃ vai uvāca vṛṣabhadhvajaḥ //

jāmbūnadamayaṃ citraṃ svaṃ devaḥ paramādbhutam

mukuṭaṃ cābabandhāsmai kuṇḍale cāmṛtodbhave //

taṃ tathābhyarcitaṃ vyomni dṛṣṭvā meghaḥ prabhākaraḥ

devopavāhyaḥ siṣice sanādaḥ sataḍidguṇaḥ //

tasyābhiṣiktasya tadā pravṛtte srotasī bhṛśam
yasmātsuvarṇānniḥsṛtya nadyekā sampravartata
svarṇodaketi nāmnā tāṃ mahādevo 'bhyabhāṣata //

jāmbūnadamayādyasmād dvitīyā mukuṭācchubhāt

prāvartata nadī puṇyā ūcurjambūnadīti tām //

etatpañcanadaṃ nāma japyeśvarasamīpagam

vyākhyātaṃ phalametāsāṃ jaṭodāyāṃ mahātmanā //

tacca pañcanadaṃ divyaṃ devaṃ japyeśvaraṃ ca tam

trirātropoṣito gatvā snātvābhyarcya ca śūlinam //

nandīśvarasyānucaraḥ kṣīrodanilayo bhavet //

yastu japyeśvare prāṇān parityajati dustyajān

niyamenānyathā vāpi sa me gaṇapatirbhavet //

nandīśvarasamo nityaḥ śāśvataḥ akṣayo 'vyayaḥ

mama pārśvādanapagaḥ priyaḥ saṃmata eva ca //

japyeśvaraṃ pañcanadaṃ ca tadvai yo mānavo 'bhyetya jahāti deham

sa me sadā syādgaṇapo variṣṭhas tvayā samaḥ kāntivapuśca nityam //

iti skandapurāṇe dvāviṃśatimo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 23

bhagavāndevadeveśaḥ sarvabhūtapatirharaḥ

devīmuvāca vāgīśa umāṃ girivarātmajām //

devi nandīśvaraṃ devam abhiṣekṣyāmi bhūtapam

gaṇānāvāhayiṣyāmi kiṃ vā tvaṃ manyase 'vyaye //

saptalokādhipatyaṃ ca gaṇeśānāṃ tathaiva ca

sarvamarhati deveśa nandī putro mamāgrajaḥ //

tataḥ sa bhagavāndevaḥ suraśatruniṣūdanaḥ

prāṅmukhaḥ sa gaṇeśānām āhvānamakarottadā //

tataḥ sahasraśastatra gaṇādhyakṣā mudā yutāḥ

samprāptāḥ sarvalokeśās tacchṛṇuṣva mahāmune //

tataḥ karāladaśano bhṛkuṭībhūṣitānanaḥ

śaṅkhahārāmbugauraśca daṃṣṭrī sragmī trilocanaḥ //

jaṭāsahasrordhvaśirā jvālākeśo mahāhanuḥ

agnyaṅgārakanetraśca bhujagābaddhamekhalaḥ //

vidyujjihvo mahākāyas tathā caivordhvamehanaḥ

sarpayajñopavītī ca paraśvadhadharastathā //

bhujagābaddhamauñjiśca bhujagaireva kaṅkaṇaiḥ
aṭṭahāsānsṛjānaśca aśanīpātasaṃnibhān
diṇḍirityeva vikhyāto gaṇapaḥ samadṛśyata //

ātmanaḥ sadṛśānāṃ ca koṭībhirdaśabhirvṛtaḥ

gaṇapānāṃ sureśānāṃ yogināṃ dīptatejasām //

tato 'paro mahākeśo mahākāyordhvamehanaḥ

tryakṣo 'nalaśataprakhyaḥ aśanīpātanardanaḥ //

nṛtyangāyaṃśca citrāṇi kurvannāṭyānyanekaśaḥ

jvaladaṃṣṭro mahāhāso bṛhatskandhaḥ pinākadhṛk //

koṭībhirdaśabhiḥ sārdhaṃ dviguṇābhirmahātmanām

gaṇānāṃ citrarūpāṇāṃ yugapatsampradṛśyata //

siṃhāsyagajakokāsyair dvīpiśārdūlakānanaiḥ

so 'ṣāḍhirnāma gaṇapo vyāsa tatra samāgataḥ //

athānyo vyāsa samprāpto yugāntādityasaprabhaḥ

śatayojanabāhuśca digvāsāścordhvamehanaḥ //

atidīrgho 'timeḍhraśca lambabhrūḥ sthūlanāsikaḥ

vṛttāsyaśca mahākṣaśca bhṛkuṭīsaṃhatānanaḥ //

pañcayojanavistīrṇo dīrgho vai tāvadeva ca

daṃṣṭrāścatasro vaktreṇa bibhracchaṅkhendupāṇḍarāḥ //

pañcajihvordhvakarṇaśca pāśahasto manojavaḥ

vṛtaḥ koṭīśatenaiva sadṛśānāmadṛśyata //

bhārabhūtīti vikhyāto mahāyogabalānvitaḥ

gaṇapo devadevasya samīpaṃ so 'bhyagacchata //

tataḥ kundenduśaṅkhābhaṃ himarāśyambusaṃnibham

mṛṇālasphaṭikābhaṃ ca bhasmakakṣāvalambanam //

gṛhītvā cāśanīhāsaṃ tripādaṃ cīravāsasam

śatodaraṃ triśirasaṃ trinetraṃ cordhvamūrdhajam //

jvālāmālāgrakeśaṃ ca vyāghracarmājināmbaram

vāyuvegaṃ mahāhāsaṃ bhujagābaddhamekhalam //

mahoragakṛtāpīḍaṃ śaṅkukarṇordhvamehanam

bhasmapraharaṇaṃ caiva mahādaṃṣṭraṃ mahāhanum //

mahāgaṇapatiṃ vīraṃ jvara ityeva viśrutam

koṭīśatavṛtaṃ taṃ ca gaṇapaṃ so 'nvapaśyata //

tato 'paraḥ saumyarūpo bhasmadigdhāṅga eva ca

triśūlapāṇirdigvāsā mahāyogabalānvitaḥ //

bahuveṣadharaścaiva dhyānayogaparāyaṇaḥ
somavarṇa iti khyātaḥ koṭīśatavṛtaḥ prabhuḥ
tādṛśānāṃ gaṇādhyakṣo devenāhūta āgataḥ //

athāparo mahākāyaḥ śūlapāṇirmahābalaḥ

yugāntānalasaṃkāśaḥ sthiraḥ sthirayaśobalaḥ //

candramaulirmahākeśaś caturbāhurvilohitaḥ

ekapādairmahākāyais tryakṣaistaiḥ śūlapāṇibhiḥ //

vṛtaḥ koṭīśatenaiva sthāṇustatrābhyavartata

samahāpārṣado rudraḥ sarvāsuranibarhaṇaḥ //

tato 'paraḥ paṭṭisena hrasvapādodaraḥ śuciḥ

sahasrabāhucaraṇaḥ sahasrākṣaḥ pratāpavān //

karāladaśanaścaiva kṛṣṇasarpāmbaracchadaḥ

tryakṣaścandrakṛtāpīḍaḥ kaṇṭhamālāvibhūṣitaḥ //

ugrasena iti khyātaḥ koṭīśatavṛtaḥ sa ca

āgātsamīpaṃ devasya āhūtaḥ svayamīśvaraḥ //

tato 'paraḥ samāpede devaṃ candrārdhadhāriṇam

caturvaktro mahātejāś caturviṃśekṣaṇaḥ prabhuḥ //

sahasrabāhurjvālāsyo mahānetrordhvamehanaḥ

karāladaśanaścaiva śaṅkukarṇo mahānakhaḥ //

asipāṇirmahātejāḥ śatapādaḥ śatodaraḥ

vidyutkeśo 'tihāsaśca tathaivobhayatogatiḥ //

ajaikapāditi khyāto vṛtaḥ koṭīśatena saḥ

kāñcanopalavṛkṣāḍhyaḥ samegha iva parvataḥ //

āgāttato 'paro vyāsa gaṇapaḥ sumahābalaḥ

sarvatovadanaḥ śrīmān sarvataḥpāṇipādadhṛk //

hrasvabāhūrupādaśca aśaniṃ dhārayañchubham
śatairvṛtaśca koṭīnām aṣṭābhistvātmanaḥ samaiḥ
nikumbha iti vikhyātaḥ śatapādodarānanaḥ //

āgāttato 'paraścāpi vidyutkeśo mahābalaḥ

candramālādharo ghoraḥ prahasanpravicālayan //

daṇḍadhārī mahāvaktraḥ śaṅkhakundendusaprabhaḥ

gaṇakoṭīśatavṛtaḥ paramaṃ paratāpanaḥ //

tato 'paraḥ sahasreṇa koṭīnāṃ gaṇapo vṛtaḥ

sūryamālāsrajaṃ bibhrad ājagāma mahātapāḥ //

sa sūryāpyāyano nāma devasya paramapriyaḥ

dhanuṣpāṇirmahātejā viśrutaḥ samahādyutiḥ //

tathānyaḥ sarpamālaśca cakrābharaṇa eva ca

cakrāyudho mahātejā hrasvapādakaṭīkaraḥ //

sa nāmnā viśruto loke grahāpyāyana ityuta

gaṇakoṭiśataiḥ ṣaḍbhir vṛtaḥ samanudhāvata //

śaṅkukarṇo 'bhyayāccaiva gaṇakoṭyā mahābalaḥ
nandikaścāpi daśabhiḥ piṅgākṣo 'ṣṭābhireva ca
vināyakaścatuḥṣaṣṭyā kuṣmāṇḍo nāma viśrutaḥ //

hiraṇyavarṇaḥ ṣaḍbhiśca ekapādastathaiva ca

dhūmrakeśo dvādaśabhiḥ patākī daśabhistathā //

sahasraghaṇṭo 'ṣṭādaśabhis tapaḥ pañcabhireva ca

sahasraśīrṣaḥ ṣaḍbhiśca bhavaḥ koṭiśatāvṛtaḥ //

varo daśabhirabhyāgāt kumbhakarṇastathāṣṭabhiḥ

viṣvaksenaḥ sahasreṇa annadastu śatena vai //

āveśanī tathāṣṭābhiḥ saptabhiśca pravartanaḥ

mahāravaḥ sahasreṇa koṭīnāṃ gaṇapo vṛtaḥ //

caturmukho dvādaśabhis tathā bāhūpahārakaḥ

mahākālaḥ śatenaiva tathāgniśikharo gaṇaḥ //

ādityamūrdhā koṭyā ca tathā caiva dhanāvahaḥ

saṃnāmaśca śatenaiva kukkuṭo 'ṣṭābhireva ca //

kundaśca pañcadaśabhis tathā saṃkoṭako 'paraḥ

amoghabhūtiḥ koṭyā ca tathā dvau meghabhūtikau //

ekapādo 'paraḥ ṣaṣṭyā tathā saptaśirā gaṇaḥ

mahābalaśca navabhir apasmāraśca viśrutaḥ //

nīlo navatyā deveśaḥ pūrṇabhadrastathaiva ca

nirṛtiścaiva saptatyā koṭīnāmabhyagātsaha //

koṭīkoṭīsahasrāṇāṃ śatairviṃśatibhirvṛtāḥ

ītayastatra cājagmur mahāyogabalānvitāḥ //

bhūtāḥ koṭisahasreṇa pramathāḥ koṭibhistribhiḥ

vīrabhadraścatuḥṣaṣṭyā vṛṣabhaśca mahābalaḥ //

meghaḥ saudāmanīmālo navatyā saṃvṛto 'bhyagāt

prabhākaraśca viṃśatyā viṭpatiśca mahābalaḥ //

giriko meghanādaśca udaro maṇireva ca

kāṣṭhakarṇaśca divyātmā bilvarūpaśca viśrutaḥ //

śatamanyustathā caiva pañcākṣaścaiva vīryavān

tālaketuśca ṣaṇḍaśca kāpālī gajanāśanaḥ //

saṃvartakastathā caitras trailokyadahanastathā

lokāntakaśca dīptātmā hemakuṇḍala eva ca //

mṛtyuścaiva yamaścaiva kālo viṣaharastathā
śatamāyo mahāmāyaḥ sarvatrāśaraṇastathā
ekaśṛṅgī ca vikhyātas tathā bhṛṅgiriṭiśca yaḥ //

ete cānye ca gaṇapā guhyā ye ca mahābalāḥ

tatrājagmurmudā yuktāḥ sarve citrāstrayodhinaḥ //

gāyantaśca dravantaśca nṛtyantaśca mahābalāḥ

mukhāḍambaravādyāni nādayantastathaiva ca //

rathairnāgairhayaiścaiva vāyumarkaṭavāhanāḥ

vyāghrasiṃhabiḍālaiśca sarpaiḥ pakṣibhireva ca //

śvāpadaiśca tathānekair anyaiśca vividhaiḥ śubhaiḥ

vimāneṣu tathārūḍhā manuṣyeṣu tathāpare //

bherīśaṅkhamṛdaṅgaiśca paṇavānakagomukhaiḥ

vāditrairvividhaiścaiva paṭahairekapuṣkaraiḥ //

bherījharjharasaṃnādair āḍambarakaḍiṇḍimaiḥ

maḍḍukairveṇuvīṇābhir vivṛṣaistuṇavairapi //

darduraistālaghātaiśca kacchapaiḥ paṇavairapi

vādyamānairmahāyogā ājagmurdevasaṃsadam //

te viśvakarmāṇamamitrasāhā viśveśamekākṣaramavyayaṃ ca

sahasranetrapratimātibhāsvarāḥ praṇemuruccairapi cābhineduḥ //

iti skandapurāṇe trayoviṃśatimo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 24

te gaṇeśā mahāsattvāḥ sarve deveśvareśvarāḥ

praṇamya devaṃ devīṃ ca idaṃ vacanamabruvan //

bhagavandevatārighna devadevāmbikāpate

kimarthaṃ vayamāhūtā ājñāpaya kṛtaṃ hi tat //

kiṃ sāgarāñchoṣayāmo yamaṃ vā saha kiṃkaraiḥ

hanmo mṛtyumutāmṛtyur na bhavatvadya padmajaḥ //

baddhvendraṃ saha devaiśca saviṣṇuṃ saha vāyunā

ānayāmaḥ susaṃkruddhā daityānvā saha dānavaiḥ //

kasyādya vyasanaṃ ghoraṃ kariṣyāmastavājñayā

kasya vādyotsavaṃ deva sarvakāmasamṛddhimat //

tāṃstathāvādinaḥ sarvān namato bhaktavatsalaḥ

uvāca devaḥ sampūjya gaṇāngaṇapatirbhavaḥ //

śṛṇudhvaṃ yatkṛte yūyam ihāhūtā jagaddhitāḥ

śrutvā ca prayatātmānaḥ kurudhvaṃ tadaśaṅkitāḥ //

nandīśvaro 'yaṃ putro naḥ sarveṣāmīśvareśvaraḥ

priyo 'granāyakaścaiva senānīrvaḥ samāhitaḥ //

tamimaṃ mama saṃdeśād yūyaṃ sarve 'bhisaṃmatāḥ

senānyamabhiṣiñcadhvaṃ mahāyogapatiṃ patim //

adyaprabhṛti yuṣmākam ayaṃ nandīśvaraḥ śubhaḥ

priyo gauravayuktaśca senānīramaraḥ prabhuḥ //

evamukte bhagavatā gaṇapāḥ sarva eva te

evamastviti saṃmantrya sambhārānāharaṃstataḥ //

tasya rūpāśrayaṃ divyaṃ jāmbūnadamayaṃ śubham

āsanaṃ merusaṃkāśaṃ manoramamathāharan //

śātakumbhamayaṃ cāpi cārucāmīkaraprabham

muktādāmāvalambaṃ ca maṇiratnāvabhāsitam //

stambhaiśca vaiḍūryamayaiḥ kiṅkiṇījālasaṃvṛtam
cāruratnakasaṃyuktaṃ maṇḍapaṃ viśvatomukham
kṛtvā cakruśca tanmadhye tadāsanavaraṃ śubham //

tasyāgrataḥ pādapīṭhaṃ nīlaṃ vajrāvabhāsitam
cakruḥ pādapratiṣṭhārthaṃ kalaśau cāsya pārśvagau
sampūrṇau paramāmbhobhir aravindāvṛtānanau //

agrato 'gniṃ samādhāya vṛṣabhaṃ cāpi pārśvataḥ

savatsāṃ surabhiṃ cāpi tasya pārśve 'tha dakṣiṇe //

chattraṃ śataśalākaṃ ca jāmbūnadamayaṃ śubham

śaṅkhahārāmbugaureṇa pṛṣṭhenābhivirājitam //

vyajanaṃ candraśubhraṃ ca hemadaṇḍaṃ sucārumat

mālāṃ kuśeśayānāṃ ca bhramarāvalisevitām //

āninyustatra gaṇapā nandyāvartāṃśca kāñcanān

punarvasuṃ ca puṣyaṃ ca dvau matsyau varuṇālayau //

svastikaṃ vardhamānaṃ ca śrīvatsaṃ caiva kāñcanam

kīcakā veṇavaścaiva kanyā caivābhipūjitā //

airāvataṃ supratīkaṃ gajāvetau ca pūjitau

dhvajaṃ ca pūjitaṃ divyaṃ śaṅkhaṃ caivenduvarcasam //

kalaśānāṃ sahasraṃ ca kāñcanānāṃ suvarcasām

rājatānāṃ sahasraṃ ca pārthivānāṃ tathaiva ca //

tāmrāṇāmatha divyānāṃ sahasramanalatviṣām

vāsoyugaṃ vṛkṣajaṃ ca virajaḥ sūkṣmameva ca //

mukuṭaṃ kāñcanaṃ caiva sukṛtaṃ viśvakarmaṇā

kuṇḍale cāmale divye vajraṃ caiva varāyudham //

paṭṭisaṃ ca mahaddivyaṃ śūlaṃ cāśanimeva ca

jāmbūnadamayaṃ sūtraṃ keyūradvayameva ca //

hāraṃ ca maṇicitrāṅgaṃ rocanārucakaṃ tathā

{}nalabhāṃ pāriyātraṃ ca varṣaṃ kaṅkaṇimeva ca{} //

darbhāṃśca divyāṃ samidham ājyaṃ dhūpamathāpi ca

samantānninyuravyagrā gaṇapā devasaṃmatāḥ //

tato diśaḥ samudrāśca varuṇaḥ sadhaneśvaraḥ

yamo 'gnirvasavaścaiva candrādityau grahaiḥ saha //

tārārūpāṇi sarvāṇi nakṣatrāṇi dhruvastathā

rudrā rakṣāṃsi yakṣāśca aśvinau daityadānavāḥ //

gandharvāpsarasaścaiva nāradaḥ parvatastathā

pṛthivī ca samudrāśca varṣāṇi girayastathā //

vṛkṣāśca vīrudhaścaiva oṣadhyaśca mahābalāḥ

nadyaḥ sarvāḥ samājagmuḥ paśavaścaiva sarvaśaḥ //

lokasya mātaraścaiva pṛthivī svarga eva ca

bhūtāni prakṛtiścaiva indriyāṇi ca sarvaśaḥ //

tīrthāni caiva sarvāṇi dānāni vividhāni ca

ṛco yajūṃṣi sāmāni atharvāṅgirasāvapi //

yajñāśca kratavaścaiva iṣṭayo niyamāstathā
chandāṃsi caiva sarvāṇi piśācā devayonayaḥ
brahmā ca ṛṣayaścaiva viṣṇuḥ sānucarastathā //

teṣvāgateṣu sarveṣu bhagavāngovṛṣadhvajaḥ

sarvakāryavidhiṃ kartum ādideśa pitāmaham //

ekaikaṃ kalaśaṃ tatra sarvauṣadhisamanvitam

kṛtvādbhiḥ pūrayitvā ca kuśeśayamukhāvṛtam //

jayāṃ ca vijayāṃ caiva siṃhīṃ vyāghrīṃ tathaiva ca

suvarcalāṃ śaṅkhapuṣpīṃ viṣṇukrāntāṃ punarnavām //

kumārīṃ candrakāntāṃ ca mṛtasaṃjīvanīmapi

ādityavarcasaṃ caiva amṛtāṃ śrīniketanām //

tathā kumudvatīṃ caiva prākṣipaṃsteṣvathauṣadhīḥ

pārthiveṣu tadā vyāsa sarveṣveva gaṇeśvarāḥ //

sauvarṇeṣu tu sarveṣu tīrthāni vividhāni ca

dānāni caiva sarvāṇi bhagavānsaṃnyaveśayat //

rājateṣu ca kumbheṣu mantrāṃśchandāṃsi caiva ha

kratūnanyāṃśca vividhā iṣṭīḥ kāmyāṃstathetarān //

audumbareṣu sarveṣu saritaḥ sāgarāṃstathā

tapāṃsi niyamāṃścaiva bhagavānabhyavinyasat //

ekaikaṃ kalaśaṃ tatra abhipūryābhimantrya ca

veṣṭayitvā ca sūtreṇa devebhyaḥ pradadau vibhuḥ //

sa jagrāha tadā brahmā ekaṃ kalaśamātmanā
viṣṇave ca dadāvekam ekamindrāya dhīmate
gaṇapebhyastathā cānyān ṛṣibhyaśca pitāmahaḥ //

tatastamāsane tasminn upaveśya mahāmanāḥ

arcayitvā tato brahmā svayamevābhyaṣiñcata //

tato viṣṇustataḥ śakro ṛṣayaśca sahāmaraiḥ

gaṇādhipāśca sarve te abhyaṣiñcanta nandinam //

vāsoyugaṃ ca taddivyaṃ gandhāndivyāṃstathaiva ca
keyūre kuṇḍale caiva mukuṭaṃ hārameva ca
paṭṭisaṃ śūlavajre ca aśanīṃ ca dadau svayam //

chattraṃ jagrāha devendro vāyurvyajanameva ca

ṛṣayastuṣṭuvuścaiva pitāmahapurogamāḥ //

namaḥ kuṣmāṇḍarājāya vajrodyatakarāya ca

śālaṅkāyanapautrāya halamārgotthitāya ca //

śilādasya ca putrāya rudrajapyakarāya ca

rudrabhaktāya devāya namo 'ntarjalaśāyine //

gaṇānāṃ pataye caiva bhūtānāṃ pataye namaḥ

umāputrāya devāya paṭṭisāyudhadhāriṇe //

namo daṃṣṭrākarālāya lalāṭanayanāya ca

pramathāya vareṇyāya īśānāyārpitāya ca //

dvārādhyakṣāya śūrāya suyaśāpataye namaḥ

namaḥ pravaramālāya kṣīrodanilayāya ca //

mahāgaṇādhipataye mahāyogeśvarāya ca

diṇḍimuṇḍāya caṇḍāya ekākṣararatāya ca //

akṣayāyāmṛtāyaiva ajarāyāmarāya ca

paśūnāṃ pataye caiva jetre mṛtyostathaiva ca //

namaḥ pavanavegāya sarvajñāyājitāya ca

anekaśirase caiva anekacaraṇāya ca //

kirīṭine kuṇḍaline mahāparighabāhave

sarvāndevāngaṇāṃścaiva pāhi deva namo 'stu te //

evaṃ stutvā tato devas tasmai vyāsa mahātmane

prāñjaliḥ prayato bhūtvā jayaśabdaṃ cakāra ha //

tato gaṇā jayetyūcus tato devāstato 'surāḥ

tataḥ sarvāṇi bhūtāni brahmā śakrastathaiva ca //

tataḥ śaṅkhāṃśca bherīṃśca paṭahāḍambarāṃstathā

vaṃśāṃśca paṇavāṃścaiva kṛkavāngoviṣāṇikān //

diṇḍimānveṇukāṃścaiva mardalāṃścaiva sarvaśaḥ

avādayanta gaṇapā harṣayanto mudā yutāḥ //

nandīśvarasya ya imaṃ stavaṃ devābhinirmitam

paṭheta satataṃ martyaḥ sa gacchenmama lokatām //

namo nandīśvarāyeti kṛtvā yaḥ svapnamācaret

tasya kuṣmāṇḍarājebhyo na bhayaṃ vidyate kvacit //

yatrāyaṃ sthāpyate nityaṃ stavaḥ paramapūjitaḥ

na bhayaṃ tatra bhavati grahebhyo vyāsa sarvadā //

nandīśvaraṃ ye praṇamanti martyā nityaṃ prasannendriyaśuddhasattvāḥ

te devadevasya sahādriputryā iṣṭā variṣṭhāśca gaṇā bhavanti //

iti skandapurāṇe caturviṃśatimo 'dhyāyaḥ

Skandapurana 25

tatastatrāgatāndevān devatādhipatirbhavaḥ

marutaḥ prāha sampūjya kanyārthaṃ sadasatpatiḥ //

maruto ye mahāvegā mahāsattvā mahaujasaḥ

āmantrya nāmnā tānīśaḥ saśakraḥ sapitāmahaḥ //

yuṣmākaṃ suyaśā kanyā subhagā divyarūpiṇī

dātumarhatha tāṃ subhrūṃ snuṣāṃ mahyaṃ mahābalāḥ //

tvamasmākaṃ ca tasyāśca sarvasya jagatastathā

prabhaviṣṇustrilokeśa na tu yācitumarhasi //

tvayaiva deyā grāhyā ca tvaṃ no gatiranuttamā

mā naḥ parāniveśāna yācanena vibhāvaya //

pitā naḥ kaśyapaḥ śrīmān marīciśca pitāmahaḥ
pitāmahapitā brahmā tasyāpi tvaṃ pitāmahaḥ
sa tvaṃ pitāmaho 'smākaṃ na parānkartumarhasi //

sa evamukto deveśo marudbhirdevasattamaiḥ

suyaśāṃ marutāṃ kanyām ānayāmāsa tatkṣaṇāt //

svayaṃ hotāsya tatrāsīd brahmā lokapitāmahaḥ
kaśyapaśca tathodgātā atriḥ sāma svayaṃ jagau
atharvāṅgirasau devau brahmatvamapi cakratuḥ //

nāradaḥ parvataścaiva citrasenaśca gāyanaḥ

viśvāvasū ruciścaiva hāhā hūhū tathaiva ca //

tathā śāliśirā yaśca viśruto gaṇḍamaṇḍakaḥ
ītiścaivendravāhaśca yajñavāho 'tha dakṣiṇaḥ
ete cānye ca gandharvā jagurmadhurakaṇṭhinaḥ //

urvaśī caiva rambhā ca ghṛtācī pūrvacittyapi
tilottamā ca viśvācī anyāścāpsarasaḥ śubhāḥ
anṛtyanta mahābhāgā nṛttaṃ suramanoharam //

sa evamabhavadvyāsa vivāhastasya dhīmataḥ

nandino gaṇamukhyasya anaupamyo hyaninditaḥ //

tataḥ sa tu kṛtodvāho nandī gatvā mahāmanāḥ
pādānvavande devasya devyā brahmaṇa eva ca
śilādasya ca lokeśaḥ śriyā paramayā yutaḥ //

varaṃ vṛṇīṣva putra tvaṃ snuṣā ceyaṃ tava priyā

varaṃ dadāmi te vatsa anayā sahamīpsitam //

bhagavanyadi tuṣṭo 'si tvayi bhaktirdṛḍhāstu me

sadā ca tuṣṭo bhava me sāmbaḥ saha gaṇeśvaraiḥ //

pitaraṃ caiva me deva utpādakamimaṃ prabho

anugraheṇa yuktena yoktumarhasi kāmada //

sadāhaṃ tava nandīśa sutuṣṭaḥ sagaṇeśvaraḥ

pārvatyā sahito dhīmann idaṃ ca śṛṇu me vacaḥ //

sadeṣṭaśca variṣṭhaśca paramaiśvaryasaṃyutaḥ

mahāyogī maheṣvāso mahābalaparākramaḥ //

ajayyaścaiva jetā ca pūjyejyaśca sadā bhava

ahaṃ yatra bhavāṃstatra yatra tvaṃ tatra cāpyaham //

ayaṃ ca te pitā vipraḥ paramaiśvaryasaṃyutaḥ

bhaviṣyati gaṇādhyakṣo mahāgaṇapatirmama //

parvataṃ cāsya vaibhrājaṃ kāmagaṃ sarvakāñcanam
upetaṃ bhavanairdivyaiḥ prayacchāmi janāvṛtam
tenāyaṃ sarvalokeṣu cariṣyati yathepsitam //

sthānaṃ śrīparvate cāsya bhaviṣyati supūjitam
bhṛgau tasmiṃśca yaḥ prāṇāṃs tyakṣyate vai sudhārmikaḥ
sa kāmacārī vaibhrāje gaṇapo 'sya bhaviṣyati //

tato devī mahābhāgā śailāderadadadvaram

so 'bravīttvayi bhaktirme sadaivānapagā bhavet //

tato marutsutā caiva ubhābhyāmapi coditā

varaṃ vṛṇu yatheṣṭaṃ vai tāvidaṃ pratyuvāca ha //

yuvayorastu bhaktirme tathā bhartari caiva hi
nityaṃ cānapagā syānme dharme ca matiruttamā
etadicchāmi deveśau varaṃ varasahasradau //

tatastāvevametatte bhaviteti śucismite

ūcaturmuditau devau snuṣāṃ tāṃ varavarṇinīm //

gaṇāścāsya tato 'bhyetya sarve devapriyepsayā

varaṃ dadurmahāsattvāḥ sa vavre kāñcanaprabhaḥ //

yuṣmāsu mama bhaktiśca aiśvaryaṃ cāpi saṃmatam

vaśyāśca yūyaṃ sarve me priyo yuṣmākameva ca //

bhavānmantānumantā ca gatirāgatireva ca

asmākamīśaḥ sarveṣāṃ devānāmapi ceśvaraḥ //

kuṣmāṇḍānāṃ variṣṭhaśca rudrāṇāṃ tvaṃ mahābalaḥ

ītīnāṃ dvārapālaśca pramathānāṃ tathaiva ca //

mahābalo mahāyogī senānīstvaṃ hi no mataḥ

tvaṃ bhūto bhūtanetā ca nāyako 'tha vināyakaḥ //

grahāṇāmadhipaścaiva ugradaṇḍadharastathā

tvamagrayodhī śatrughnas tvaṃ vīrastvaṃ divaspatiḥ //

mahānubhāvastvaṃ caiva kṣīrodanilayaśca ha

japyeśvaraniketaśca japyeśvaravibhāvitaḥ //

bhāvanaḥ sarvabhūtānāṃ varado varadārcitaḥ

asmākaṃ varadaścaiva bhava bhūteśvara prabho //

sa evaṃ gaṇapaiḥ sarvaiḥ stuto nandīśvaro vibhuḥ

uvāca praṇataḥ sarvān brūta kiṃ karavāṇi vaḥ //

ta evamuktā gaṇapāḥ sarva eva mahābalāḥ

ūcustaṃ divyabhāvajñā devadevasya saṃnidhau //

tvamasmākaṃ gaṇādhyakṣaḥ kṛto devena śambhunā

asmābhiścābhiṣiktastvaṃ nāyako dharmadāyakaḥ //

sa tvaṃ śivaśca saumyaśca guṇavānaguṇeṣvapi

kṣamāśaucadamopeto bhava naḥ priyakṛtsadā //

evamuktastadā sarvān praṇamya bahumānataḥ

śirasyañjalimādhāya gaṇapānastuvattadā //

namo vaḥ sarvabhūtebhyo namo yogibhya eva ca

namaścāpyaniketebhyo yogīśebhyo namastathā //

namaḥ kāmacarebhyaśca nama ugrebhya eva ca

mṛtyubhyaśca yamebhyaśca kālebhyaśca namo namaḥ //

namaḥ kāñcanamālebhyaḥ sarvadharmibhya eva ca

namo vo vadhakebhyaśca avadhyebhyastathaiva ca //

namaḥ paramayogibhyo jaṭibhyaśca namo namaḥ

namo vo 'dṛśyarūpebhyo vikṛtebhyastathaiva ca //

namo valkalavāsebhyaḥ kṛttivāsebhya eva ca

namaḥ śvetāmbarasragbhyaś citrasragbhyo namo namaḥ //

dhāvadbhyaśca dravadbhyaśca prasthitebhyo namo namaḥ

namo munibhyo gāyadbhyo japadbhyaśca namo namaḥ //

namaḥ śarabharūpebhyaḥ śatarūpebhya eva ca

namaḥ parvatavāsebhyo vyāghrarūpebhya eva ca //

namo mārjārarūpebhyaḥ kākakokebhya eva ca

namo daivatarūpebhyaḥ pavanebhyastathaiva ca //

namo 'gnibhyastathādbhyaśca varuṇebhyastathaiva ca

namo dhaneśarūpebhyaḥ sarvarūpibhya eva ca //

namaścodaravaktrebhyaḥ sarvavaktrebhya eva ca

namo vāmanarūpebhyo vāmarūpebhya eva ca //

devāsuramanuṣyāṇām āpyāyibhyo namo namaḥ

namo vaḥ sarvabhūtānāṃ namo vaḥ sarvataḥ śubhāḥ //

grahebhyaśca namo vo 'stu mokṣebhyaśca namastathā
śubhebhyaśca namo vo 'stu aśubhebhyastathaiva ca
mama saumyāḥ śivāścaiva bhavantu gaṇanāyakāḥ //

iti stutā gaṇapatayo mahābalāḥ śubhairvacobhiḥ suraśatrunāśanāḥ

diśantu me sukhamatulaṃ sukhapradā balaṃ ca vīryaṃ sthiratāṃ ca saṃyuge //

tapo 'kṣayaṃ sthānamathātulāṃ gatiṃ yaśastathāgryaṃ bahu dharmanityatām

diśantu sarvaṃ manasepsitaṃ ca me sureśvarāḥ puṣṭimanuttamāṃ tathā //

imau nandigaṇendrāṇāṃ stavau yo 'dhyeti nityaśaḥ

so 'śvamedhāvabhṛthavat sarvapāpaiḥ pramucyate //

sandhyāyāmaparasyāṃ tu japanpāpaṃ divākṛtam

pūrvasyāṃ saṃtyajedvāpi sarvarātrikṛtaṃ japan //

tataste gaṇapāḥ sarve saṃstutāstena dhīmatā

nisṛṣṭāśca tadā jagmuḥ praṇipatya vṛṣadhvajam //

devāśca sarvalokāśca tato devaḥ svayaṃ prabhuḥ
sṛṣṭvā nandīśvaragṛhaṃ pradāya ca mahāmanāḥ
īpsitaṃ saha devyā vai jagāma sthānamavyayam //

ya imaṃ nandino janma varadānaṃ tathaiva ca
abhiṣekaṃ vivāhaṃ ca paṭhedvā śrāvayīta vā
brāhmaṇaḥ sa mṛto yāti nandīśvarasalokatām //

yo niyatastu paṭhetprayatātmā sarvamimaṃ praṇato bhavabhaktyā

so 'pi gataḥ paralokavicārī nandisamo 'nucaro hi mama syāt //

iti skandapurāṇe pañcaviṃśatimo 'dhyāyaḥ

evaṃ nandīśvaro vyāsa utpanno 'nucaraśca ha

abhavaddevadevasya senāpatye 'bhiṣecitaḥ //

devyā sahātha bhagavān āsīnastatra kāmadaḥ

akarotkiṃ mahādeva etadicchāmi veditum //

bhagavānhimavacchṛṅge śarvo devyāḥ priyepsayā

gaṇeśairvividhākārair hāsaṃ saṃjanayanmuhuḥ //

devīṃ bālendutilako rāmayacca rarāma ca

mahānubhāvaiḥ sarvajñaiḥ kāmarūpadharaiḥ śubhaiḥ //

atha devyāsasādaikā mātaraṃ parameśvarī

āsīnāṃ kāñcane śubhre āsane paramārcite //

atha dṛṣṭvā satīṃ devīm āgatāṃ tu surūpiṇīm

āsanena mahārheṇa sampādayadaninditām //

āsīnāṃ tāṃ ca sovāca menā himavataḥ priyā
cirasyāgamanaṃ hyadya tava putri śubhekṣaṇe
daridrakrīḍanaistvaṃ hi bhartrā krīḍasi saṃgatā //

ye daridrā bhavanti sma tathaiva ca nirāśrayāḥ

ume ta evaṃ krīḍanti yathā tava patiḥ śubhe //

saivamuktā tu mātrātha nātihṛṣṭamanābhavat

mahatyākṣamayā yuktā na kiṃcittāmuvāca ha //

visṛṣṭā sā tadā mātrā gatvā devamuvāca ha
bhagavandevadeveśa neha vatsyāmi bhūdhare
anyaṃ vṛṇu mamāvāsaṃ bhuvaneśa mahādyute //

sadā tvamucyamānā vai mayā vāsārthamīśvari

anyatra rocitavatī nāvāsaṃ devi karhicit //

idānīṃ svayameva tvaṃ vāsamanyatra śobhane

kasmānmṛgayase devi brūhi tanme śucismite //

gṛhaṃ gatāhaṃ deveśa pituradya mahātmanaḥ

dṛṣṭvā ca me tatra mātā vijane lokabhāvanī //

āsanādibhirabhyarcya sā māmevamabhāṣata
ume tava sadā bhartā daridrakrīḍanaiḥ śubhe
krīḍate na hi devānāṃ krīḍā bhavati tādṛśī //

yatkila tvaṃ mahādeva gaṇeśairvividhaiḥ śubhaiḥ

ramase tadaniṣṭaṃ hi mama māturvṛṣadhvaja //

tato devaḥ prahasyāha devīṃ hāsayituṃ prabhuḥ

evametanna saṃdehaḥ kasmānmanyurabhūttava //

kṛttivāsā hyavāsā vā śmaśānanilayaśca ha
aniketo hyaraṇyeṣu parvatānāṃ guhāsu ca
vicarāmi gaṇairnagnair vṛto 'mbhojavilocane //

mā krudho devi mātustvaṃ tathyaṃ mātāvadattava

na hi mātṛsamo bandhur jantūnāmasti śobhane //

na me 'sti bandhubhiḥ kiṃcit kṛtyaṃ suravareśvara

tathā kuru mahādeva yathānyatra vasāmahe //

sa evamukto deveśo devyā deveśvaraḥ prabhuḥ

pārśvasthaṃ gaṇapaṃ prāha nikumbhaṃ nāma viśrutam //

gaṇeśvara nikumbha tvaṃ gatvā vārāṇasīṃ śubhām

śūnyāṃ kuru mahābāho upāyenaiva mā balāt //

tatra rājā nivasati divodāsaḥ pratāpavān

dhārmiko mama bhaktaśca mahāyogī mahābalaḥ //

sa tvaṃ tathā gataḥ kuryā yathāsmai nāparādhyase

tasyaiva cāparādhena śūnyāṃ vārāṇasīṃ kuru //

sa evamuktastejasvī nikumbho gaṇasattamaḥ

uvāca devaṃ praṇataḥ prāñjalirhṛṣitānanaḥ //

tathā kariṣye deveśa yathā sa hi narādhipaḥ
bhaviṣyatyaparādhīśa tvaṃ ca tuṣṭo bhaviṣyasi
śūnyā vārāṇasī caiva bhaviṣyati na saṃśayaḥ //

evamuktvā nikumbho 'sau praṇamya śirasā haram

jagāma puṇyāṃ lokeṣu purīṃ vārāṇasīṃ prabhuḥ //

tatrāsau darśanaṃ svapne nāpitāya dadau gaṇaḥ

maṇḍūkākṣāya rūpaṃ ca svaṃ tasyādarśayattadā //

maṇḍūkākṣa nikumbho 'haṃ gaṇapaḥ śokanāśanaḥ

tavānugrahakṛtprāpto yadbravīmi kuruṣva tat //

divodāsagṛhadvāri kuruṣva tvaṃ mamālayam

sthāpayasva ca tatrārcāṃ madrūpasadṛśīṃ śubhām //

vittaṃ ca te pradāsyāmi putrānsaubhāgyameva ca

priyatvaṃ caiva sarvatra gatiṃ cānuttamāṃ punaḥ //

evamukto nikumbhena nāpito nṛpatiṃ tadā

gatvāvadaddivodāsam indravaivasvatopamam //

svāmiṃstava gṛhadvāri kariṣye gaṇapālayam

sthāpayiṣye gaṇeśaṃ ca tanme 'nujñātumarhasi //

tatheti so 'pyanujñātaś cakre tatra tadālayam

pratyasthāpayadarcāṃ ca yādṛśīṃ dṛṣṭavānasau //

tasya pūjāṃ ca mahatīṃ prāvartayata śobhanām

gaṇeśasya mahāsattvaḥ sa ca tāṃ pratyagṛhṇata //

sa tasmai karmaṇā tena vittaṃ yadyatsamīhitam

paśūṃścaiva hi putrāṃśca saubhāgyaṃ cādadatprabhuḥ //

tasya tāṃ vṛddhimatulāṃ nāpitasyābhivīkṣya tu

ārirādhayiṣurlokast asya pūjāṃ cakāra ha //

cakruryātrāstathā kecid upavāsāṃstathāpare
homaṃ japyaṃ tathaivānye pūjāṃ cānye varārthinaḥ
upahārāṃstathaivānye gītanṛttaṃ tathāpare //

tebhyastathābhyupetebhyo nikumbhaḥ sa mahāyaśāḥ

dadau sarvānabhiprāyān ye ye teṣāmabhīpsitāḥ //

evaṃ taṃ kāmadaṃ jñātvā divodāso nṛpastadā

uvāca mahiṣīṃ vyāsa kadācitputralipsayā //

devi sarvānabhiprāyāñ janebhyo 'yaṃ prayacchati

gaṇeśvaraṃ tvamapyenam apatyārthaṃ prasādaya //

saivamuktā tadā gatvā gaṇeśaṃ prāpya śobhanā

uvāca bhagavandeva anapatyāhamīśvara //

upavāsaṃ kariṣyāmi tava devābhirādhane

tāvanna bhokṣye yāvanme varo 'dattastvayā prabho //

jāte ca putre dāsyāmi śatānāṃ daśatīrdaśa

tvāmuddiśya dvijātibhyo godhenūnāṃ gaṇeśvara //

tathā ghaṭasahasreṇa dadhnaścaiva ghṛtasya ca

kṣīrasya pañcagavyasya kariṣye snapanaṃ ca te //

brāhmaṇānāṃ sahasrāṇāṃ śataṃ cāpi supūjitam

purastādbhojayiṣye te putre jāte na saṃśayaḥ //

bahūndāsyati rājā ca grāmāndāsyastathaiva ca

sadā sattraṃ ca pūjāṃ ca kariṣyati tava prabho //

sā tamuktvā tathā vyāsa tasthau niyamamāsthitā

sopavāsā tadā pūjāṃ mahatīṃ tasya kurvatī //

tāṃ tathā tiṣṭhatīṃ devaḥ provāca sa gaṇeśvaraḥ

uttiṣṭha nāsti te putro mā khedaṃ tvaṃ vṛthā kṛthāḥ //

evaṃ tena gaṇeśena nikumbhena mahātmanā

asakṛtprocyamānā sā niyamādvirarāma ha //

tato narādhipaṃ devī provāca vimanā tadā
āryaputra na me putraṃ gaṇapo 'sau prayacchati
bravīti nāsti te putro mā vṛthā niyamaṃ kṛthāḥ //

evaṃ mahiṣyā sa proktaḥ svayameva narādhipaḥ

sadā saniyamastasthau gaṇeśasyāgrato nṛpaḥ //

tamapyuvāca nṛpatiṃ nikumbho niyamasthitam

mā sthā vṛtheha nṛpate na te putraṃ dadāmyaham //

evamuktaḥ sa rājendro nikumbhena mahābalaḥ

krodharaktekṣaṇaḥ prāha tamutthāya gaṇeśvaram //

gaṇo vā tvaṃ piśāco vā bhūto vā rākṣaso 'pi vā

kṛtaghnastvaṃ na saṃdeho na tvaṃ pūjāmihārhasi //

mama caiva gṛhadvāri pauraiścaiva samarcitaḥ

viṣaye mama vāsī ca na ca putraṃ prayacchasi //

pūjārho na bhavāṃstasmān matto daṇḍaṃ tvamarhasi

nṛśaṃsaścāvaliptaśca niṣṭhuro matsarānvitaḥ //

tato 'sya bhedayāmāsa nilayaṃ gajayūthapaiḥ

sthaṇḍilaṃ ca babhañjāśu dadāhārcāṃ ca suprabhām //

nikumbho 'pi kṛtārthaḥ sann ākāśe saṃsthitaḥ prabhuḥ

uvāca taṃ divodāsaṃ pradahanniva tejasā //

yatheṣṭaṃ samprayacchanti devā varamabhīpsitam

na datto yadyasau kopaḥ kastatra bhavato 'bhavat //

yasmānmamālayo bhagnas tvayā nirapakāriṇaḥ

tasmādvarṣasahasraṃ te purī śūnyā bhaviṣyati //

sa evamuktvā rājānaṃ nikumbhaḥ paramātmavān

deveśāya nivedyaivaṃ tasthau pārśvagataḥ prabhoḥ //

rājāpi tasya vākyena tathyenārthena caiva hi

vrīḍāṃ parāṃ samāsādya gṛhānabhyāgamattadā //

atha sā tena śāpena purī vārāṇasī tadā

śūnyā samabhavatkṣipraṃ viśuddhā mṛgasevitā //

tāṃ tu śūnyāṃ sa vijñāya devyā saha pinākadhṛk

sagaṇo nandinā sārdham ājagāma mahādyutiḥ //

sa tatra mānasaṃ divyaṃ vimānaṃ sūryavarcasam

anaupamyaguṇaṃ devo manasaivābhinirmime //

na me prabhavati prajñā kṛtsnaśastannirūpaṇe

etāvacchakyate vaktum anaupamyaguṇaṃ hi tat //

devodyānāni ramyāṇi nandanādyāni yāni tu

tebhyaḥ śreṣṭhatamaṃ śrīmad udyānamasṛjatprabhuḥ //

tasminvimāne girirājaputrī sarvarddhiyukte vacasāmagamye

reme navendīvaraphullanetrā devī na sasmāra vacaśca mātuḥ //

iti skandapurāṇe ṣaḍviṃśo 'dhyāyaḥ

atha tasminsukhāsīnau śailajāvṛṣabhadhvajau

āsane kāñcane divye nānāratnopaśobhite //

athācalasutā devī sukhāsīnā vibhāvarī

sarvalokapatiṃ prāha girīndratanayā patim //

bhagavandevatārighna candrāvayavabhūṣaṇa

kathayaitanmama vibho yattvāṃ pṛcchāmi mānada //

kiṃ phalaṃ tava deveśa labhante bhaktavatsala

bhaktā ye phalamuddiśya kurvate tava kiṃcana //

sa evamumayā proktaḥ śūlapāṇirvṛṣadhvajaḥ

avocatsarvamavyagro devadevaḥ śubhāśubham //

kiṃ tatsa bhagavāndevaḥ prīyamāṇo mahātapāḥ

praṇayātsa tadā devyā pṛṣṭo 'kathayadavyayaḥ //

mayāpyetatpurā vyāsa pṛṣṭo nandīśvaraḥ prabhuḥ

yathoktavānmayi brahmaṃs tathā tatkathayāmi te //

gaṇeśānaṃ mahābhāgaṃ sūryāyutasamaprabham

apṛcchamahamavyagro nandīśvaraṃ mahādyutim //

īśena yatpurā devyāḥ kathitaṃ gaṇasattama

tanme brūhi yathātattvaṃ paraṃ kautūhalaṃ hi me //

śrūyatāmabhidhāsyāmi pṛcchataste mahāmune

devadevena pārvatyā yatpurā kathitaṃ hitam //

śrūyatāmabhidhāsyāmi yanmāṃ pṛcchasi suvrate

hitāya devi bhaktānāṃ pṛṣṭaste kathayāmi te //

prāsādaṃ yastu me devi śubhraṃ kuryādanindite

vidadhāmyarjunaṃ tasya gṛhaṃ śivapure 'kṣayam //

vidhānena yathoktena liṅgaṃ me sthāpayecca yaḥ

carate sa mayā sārdhaṃ nityamaṣṭaguṇānvitaḥ //

kāñcanaṃ tuṭimātraṃ vā yo dadyādbahu vā mama

tasya haimavate śṛṅge dadāni gṛhamuttamam //

yo me gāstu hiraṇyaṃ vā dadyādavimanāḥ priye

lokāndadānyahaṃ tasmai sarvakāmasamanvitān //

vṛṣabhaṃ yaḥ prayaccheta śvetaṃ nīlamathāpi vā

sa kulānāmubhayatas tārayedekaviṃśatim //

gocarmadvayasāṃ vāpi yo me dadyādvasundharām

sa me puraṃ samāsādya gaṇeśaiḥ saha modate //

yo me puṇyaphalaṃ dadyād ātmanā pūrvamārjitam

so 'nantaphalamāpnoti modate ca triviṣṭape //

yo 'nuyānaṃ caturdaśyāṃ kṛṣṇasya kurute mama

rathena vṛṣayuktena mama loke sa modate //

mahimānopacāraiśca yo māṃ japyaiśca pūjayet

dadāni brahmaṇo loke vāsaṃ tasya supūjitam //

manasā cintayedyaśca pūjayeyamahaṃ haram

aśakto nāsti ca dravyaṃ yasya nityaṃ sumadhyame //

sa tayā śraddhayā pūto vimuktaḥ sarvapātakaiḥ

mama lokamavāpnoti bhinne dehe na saṃśayaḥ //

snātvā yaḥ pūrvasaṃdhyāyāṃ sadā māmupagacchati

sa mitraṃ yakṣarājasya yakṣo bhavati vīryavān //

saṃmārjanaṃ pañcaśataṃ sahasramupalepanam

gandhāśca daśasāhasrā ānantyaṃ cārcanaṃ smṛtam //

abhyaṅgo 'ṣṭaśataṃ caiva snapanaṃ triśataṃ bhavet

gandhodakaṃ pañcaśataṃ pañcagavyaṃ tathaiva ca //

kṣīraṃ pañcaguṇaṃ devi tasmādbhūyaśca kāpilam

tasmācca sarpiṣā snānaṃ bhūyaḥ pañcaguṇaṃ tathā //

kṣamāmi devi cāsyeha aparādhānbahūnapi

bhasmābhiṣekamānantyaṃ guhyaṃ caitanmamepsitam //

agaruṃ daśasāhasraṃ ṣaṭsahasraṃ tu candanam

caturdaśasahasrāṇi dhūpaḥ kālāgaruḥ smṛtaḥ //

akṣatāstaṇḍulayavāḥ śālayo dviśatāḥ smṛtāḥ

ānantyo gugguluścaiva sahājyena sudhūpitaḥ //

dve sahasre palānāṃ tu mahiṣākṣasya yo dahet

devi saṃvatsaraṃ pūrṇaṃ sa me nandisamo bhavet //

dakṣiṇāyāṃ tu yo mūrtau pāyasaṃ saghṛtaṃ śubhe

nivedayedvarṣamekaṃ sa ca nandisamo bhavet //

caravo daśasāhasrā yāvakaśca caturguṇaḥ

śeṣāśca caravaḥ sarve yāvakārdhena saṃmitāḥ //

ghṛtapātramasaṃkhyeyam iha pretya ca śāśvatam
prīṇāti ca pitṝnsarvān vimāne caiva modate
chattraṃ dadyācca yaḥ so 'pi dīpyate tejasā divi //

ubhe pakṣe trayodaśyām aṣṭamyāṃ copavāsikaḥ
upatiṣṭheta māṃ bhaktyā sopahāramanindite
dadānyasya svakaṃ lokaṃ tuṣṭo 'haṃ devi śāśvatam //

raktapītakavāsobhiḥ puṣpaiśca vividhairapi

pūjito 'haṃ sadā bhaktyā putratve kalpayāmi tam //

ekarātraṃ ca yo martyo dīpaṃ dhārayati sthitaḥ

sarvayajñaphalaṃ tasya dadāni śriyameva ca //

mayaiva mohitāḥ sarve lokāḥ sajaḍapaṇḍitāḥ

na māṃ paśyanti rāgāndhās tamasā bahulīkṛtāḥ //

dhyānino nityayuktā ye satyadharmaparāyaṇāḥ

ekāgramanaso dāntās te māṃ paśyanti nityadā //

ye me bhaktāḥ sadā caiva sāṃkhyayogaviśāradāḥ

sarvaṃ paśyanti ca mayi māṃ ca sarvatra yogataḥ //

trīṃllokānsamatikramya brahmalokaṃ tathaiva ca

gacchanti mama te lokaṃ tamo bhittvā sudurbhidam //

na śakyo 'smi tapoyuktair draṣṭuṃ munigaṇairapi

dhyānino nityayuktāśca devi paśyanti māṃ budhāḥ //

yāni lokeṣu tīrthāni devatāyatanāni ca

pādayostāni suśroṇi sadā saṃnihitāni me //

mayyarpitamanā nityaṃ tathā madbhāvabhāvitaḥ

mamaiva sa prabhāvena sarvapāpaiḥ pramucyate //

sarvathā vartamāno 'pi devi yo māṃ sadā smaret

kalmaṣeṇa na yujyeta naraḥ kartā kadācana //

sarvāvastho 'pi pāpātmā jñānaniṣṭhena cetasā

yo 'bhyarcayati māṃ nityaṃ sa mamātmasamo bhavet //

ṣaḍaṅgena ca yogena yo māmarcayate sadā

praviśeta sa māṃ kṣipram atra nāsti vicāraṇā //

yo 'pyasajjanarato viyonijaḥ pātakairapi samanvitaḥ sadā

so 'pi madgatamanā madarpaṇo yāti devi gatimapratarkitām //

iti skandapurāṇe saptaviṃśatitamo 'dhyāyaḥ

tato vyāsa punardevī patiṃ vratapatiṃ śubhā

apṛcchadvratasambaddhaṃ phalaṃ phalaśatārcitā //

vratānāṃ phalamalpaṃ vā mahadvā yattrilokapa

vrataṃ bhavati yādṛgvā tatprabrūhi maheśvara //

mahāphalaṃ yadbhavati yaccāpyalpaphalaṃ śubhe

vrataṃ yādṛkca yatproktaṃ tacchṛṇuṣva-m-anindite //

caturdaśyāṃ tathāṣṭamyām ubhayoḥ pakṣayoḥ śuciḥ

saṃvatsaramabhuñjānaḥ śānto dānto jitendriyaḥ //

sattrayājiphalaṃ yacca satyavāgṛtugāminām

taccaiva phalamāpnoti yamaṃ caiva na paśyati //

śayyāsanasthaḥ strīmadhye ratiraktaḥ sukhe rataḥ

sa tapyatyā nakhāgrebhyo nityaṃ yo māṃ samāśritaḥ //

madbhaktastapasā yukto māmeva pratipadyate

lokāstasyākṣayā devi yadyapi syātsupāpakṛt //

pṛthivībhājane bhuṅkte nityaṃ parvasu yo naraḥ

sa trirātraphalaṃ devi ahorātreṇa vindati //

saṃvatsaraṃ tu yo bhuṅkte nityameva hyatandritaḥ

nivedya pitṛdevebhyaḥ pṛthivyāmekarāḍbhavet //

navamī aṣṭamī caiva paurṇamāsī trayodaśī

yo bhuṅkte devi naiteṣu saṃyatastu naraḥ samām //

gāṇapatyaṃ sa labhate niḥsapatnamanindite

bhūtānāṃ dayitaścaiva divyaṃ rūpaṃ bibharti ca //

śrīvatsaṃ yaśca piṣṭena dadyāddhemaphalaṃ śubham
kiretkṛṣṇatilāṃścātra taṇḍulākṣatameva ca
phalaiśca vividhākārair yathālabdhai rasānvitaiḥ //

sa vai varṣasahasrāṇi dviṣaṣṭiṃ divi modate

divyarūpadharaḥ śrīmān devataiḥ saha nityaśaḥ //

hariberamayīṃ yo me dadyātpratikṛtiṃ svakām

sarvagandharasairyuktāṃ niryāsaiśca susaṃskṛtām //

bhakṣyabhojyaiśca vividhaiḥ kṛṣṇapakṣe caturdaśīm

pūrvadakṣiṇayoścātra paścimottarayostathā //

pārśveṣu haritālaṃ ca kṛṣṇāgarumanaḥśilām

candanaṃ caiva dadyādvai yathāsaṃkhyena pūjitam //

tasya puṇyaphalaṃ devi śṛṇu yanmattakāśini

sarvavyādhivinirmuktas tathā niṣkalmaṣaśca ha //

varṣakoṭiśatānyaṣṭau divi bhuktvā mahatsukham

iha loke sukhī jāto māmeva pratipadyate //

ratnāvaliṃ tu yo dadyād brāhmaṇaḥ kṣatriyo 'tha viṭ

śūdraḥ strī vā sa me loke matsaukhyaṃ prāpnute param //

siddhārthakairathārghārthe daive pitrye 'thavā punaḥ

triṃśadvarṣasahasrāṇi tarpayetsa pitṝnapi //

ṛṣīṃśca sarvadevāṃśca rūpaṃ cāpnoti puṣkalam

manvantaraṃ ca goloke gokanyābhiḥ sa pūjyate //

sarve devāstathā viṣṇur brahmā ṛṣaya eva ca

kurvantyarghe hi sāṃnidhyaṃ tebhyastadviddhi niḥsṛtam //

guhyametatparaṃ devi yo vetti sa mahātapāḥ
tasya prabhāvājjāyeta dhanavānpriyadarśanaḥ
prajñārūpaguṇairyuktaḥ saṃvatsaraśatāyutam //

kṣīreṇa yo māṃ satataṃ snāpayeta trirudyataḥ

aparādhasahasraṃ tu kṣame tasyāhamantaśaḥ //

yaśca tatsnapanaṃ paśyet sarvapāpaiḥ pramucyate

mānasasya ca jāpyasya sahasrasya phalaṃ labhet //

saṃvatsaraṃ tu yaḥ kuryāt kṣīreṇa snapanaṃ śuciḥ

gāṇapatyaṃ sa labhate vallabhatvaṃ ca nityaśaḥ //

sarpiṣā yo mamābhyaṅgaṃ karotyavimanā naraḥ

dvisāhasrasya jāpyasya mānasasya phalaṃ labhet //

abhigamyaśca devānāṃ sa bhaveta narottamaḥ

niṣkāṇāṃ ca suvarṇasya sahasrasya phalaṃ labhet //

saṃmārjanaṃ ca yaḥ kuryāt saṃvatsaramanuvrataḥ
vitarāmi śubhaṃ lokaṃ nityaṃ tasya dhruvaṃ śivam
sarvalokakṣaye tasya na kṣayo bhavatīśvari //

liṅgapūjāṃ tu yaḥ kuryān mama devi dṛḍhavrataḥ

śataṃ varṣasahasrāṇi divyāni divi modate //

caturṇāṃ puṣpajātīnāṃ gandhamāghrāti śaṃkaraḥ
arkasya karavīrasya bilvasya ca bukasya ca
suvarṇaniṣkaṃ puṣpe tu sarvasminneva kathyate //

sahasre tvarkapuṣpāṇāṃ datte yatkathyate phalam

ekasminkaravīrasya datte puṣpe hi tatphalam //

karavīrasahasrasya bhaveddattasya yatphalam

tadekasya tu padmasya dattasya phalamucyate //

padmānāṃ tu sahasrasya mama dattasya yatphalam

tatphalaṃ labhate pattre datte bilvasya śobhane //

bilvapattrasahasre tu datte me yatphalaṃ smṛtam

bukapuṣpe tadekasmin mama datte labhetphalam //

bukapuṣpasahasrasya mama dattasya yatphalam

puṣpe datte tadekasmiṃl labheddhuttūrakasya tu //

nirmālyaṃ yo hi me nityaṃ śirasā dhārayiṣyati

aśucirbhinnamaryādo naraḥ pāpasamanvitaḥ //

svairī caiva tathāyukto niyamaiśca bahiṣkṛtaḥ

narake sa patedghore tiryagyonau ca sambhavet //

brahmacārī śucirbhūtvā nirmālyaṃ yastu dhārayet

tasya pāpamahaṃ śīghraṃ nāśayāmi mahāvrate //

dīpamālāṃ tu yaḥ kuryāt kārttike māsi vai mama
avasāne ca dīpānāṃ brāhmaṇāṃstarpayecchuciḥ
gāṇapatyaṃ sa labhate dīpyate ca raviryathā //

dadyātkṛṣṇatilāṃścaiva saha siddhārthakāṃśca ha

yo me devi sadā mūrdhni sa me nandisamo bhavet //

ye hi siddhārthakāḥ proktās tathā kṛṣṇatilāśca ye

sarve te tvanmayā devi guhyametanmayeritam //

citro nāma gaṇo mahyaṃ tena sārdhaṃ sa modate
sarvasampralaye caiva prāpte trailokyasaṃkṣaye
tyaktvā sarvāṇi duḥkhāni māmeva pratipadyate //

na tuṣyāmyarcito 'rcāyāṃ tathā devi nagātmaje

liṅge 'rcite yathātyarthaṃ parituṣyāmi pārvati //

sarvendriyaprasakto vā yukto vā sarvapātakaiḥ

sa prayāti divaṃ devi liṅgaṃ yo 'rcayatīha me //

tyaktvā sarvāṇi pāpāni nirdvandvo dagdhakilbiṣaḥ

madāśīrmannamaskāro māmeva pratipadyate //

tato bhagavatī bhūyaḥ patiṃ sarvajagatpatim

apṛcchatpuṣpyamāṇāsyā kena tvaṃ deva tuṣyasi //

tataḥ prahasamānāsyaḥ sarvalokeśvareśvaraḥ

vacaḥ provāca bhagavāṃl lokānāṃ hitakāmyayā //

śṛṇu devi yathātattvaṃ yena yānti śubhāṃ gatim

trailokye jantavaḥ sarve madbhaktā ye śubhānane //

yattatparataraṃ guhyaṃ tatsarvaṃ tvayi tiṣṭhati

yo hi tattvena tadveda saṃsārādvipramucyate //

na ca prakāśayedguhyaṃ nāma te kīrtayennaraḥ

sadā sarvasahetyevaṃ prātaḥ prāñjalirutthitaḥ //

tasmācca kīrtanātpāpaṃ sarvameva vinirdahet

yaśaḥ kīrtiṃ ca samprāpya rudraloke mahīyate //

sarvamālyāni yo dadyāt sarvamūrtiṣu nityaśaḥ

mantreṇa vidhivaccaiva tasya puṇyaphalaṃ mahat //

mantraḥ

sarvagāya sureśāya sarvadevamayāya ca

namo bhagavate caiva guhyāguhyāya vai sadā //

somāya bhūtanāthāya bhāvanāya bhavāya ca

sarvaguhyāya vai svāhā devaguhyamayāya ca //

sarvaguhyamayo mantraḥ svāhā somāya caiva ha

kaṭaṃkaṭāya vai svāhā svāhā devāya śuṣmiṇe //

puṣpāṇyetena mantreṇa yo me nityaṃ nivedayet

sahasraṃ tena jāpyasya mānasasya kṛtaṃ bhavet //

athāñjalimamāvāsyāṃ susampūrṇāṃ samāhitaḥ
tilānāṃ caiva kṛṣṇānāṃ sarṣapāṇāṃ ca pārvati
arcayitvā yathānyāyaṃ yathālābhaṃ prayacchati //

idaṃ ca vacanaṃ brūyāt sūryeti ca mameti ca

sarvapāpavinirmuktaḥ svargalokaṃ vrajennaraḥ //

arcayitvā ca māṃ devi yo me nāmāni kīrtayet
caturdaśyāmathāṣṭamyāṃ pakṣayorubhayorapi
so 'pi devi prapaśyenmāṃ viyoniṃ na sa gacchati //

vāmadeva sudeveti hara gupteti vā punaḥ

umāpate nīlakaṇṭha śānta śrīkaṇṭha gopate //

śarva bhīma paśupate śaṃkarogra bhaveti ca
mahādeveti cāpyanyan nāma guhyaṃ prakīrtayet
sarvapāpaiḥ pramucyeta divi devaiśca pūjyate //

eteṣāmekamapi yaḥ kathayedvā paṭheta vā
sa dehapaddhatiṃ bhittvā māmeva pratipadyate
evaṃ sarvapraṇāmena yanmayā parikīrtitam //

amāvāsyāṃ tu yo nityaṃ saghṛtaṃ gugguluṃ dahet
kṣīreṇa caiva saṃmiśraṃ guhyametanmama priye
so 'cyutaṃ sthānamāpnoti matprasādānna saṃśayaḥ //

idaṃ ca paramaṃ guhyaṃ yo me devi nivedayet
arkaparṇapuṭaṃ pūrṇaṃ ghṛtasya madhunā saha
nivedya vidhivadbhaktyā sarvapāpaiḥ pramucyate //

imāni ca mahābhāge yo me nāmāni kīrtayet

śmaśānanilayo nagno bhasmaśāyī yatavrataḥ //

vāmadevaḥ praśāntaśca stabdhaśephastrilocanaḥ

avasavyapriyaḥ savyo bahurūpo 'ntakāntakṛt //

purāṇaḥ puruhūtaśca mṛtyormṛtyurjitendriyaḥ

anindriyo 'tīndriyaśca sarvabhūtahṛdi sthitaḥ //

saṃsāracakrī yogātmā kāpālī diṇḍireva ca

mahādevo mahādevo mahādeveti caiva hi //

japedetanniyamavān śṛṇuyādvāpi nityaśaḥ

sa dehabhedamāsādya yogātmā gaṇapo bhavet //

nāśubhāya na pāpāya nānṛtāya kadācana

śrāvayedbhaktimānpuṇyaṃ nāvratāya kadācana //

dhanyaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ śāntivṛddhikaraṃ śubham
pūtaṃ pavitraṃ paramaṃ maṅgalānāṃ ca maṅgalam
śrotavyaṃ na ca sarveṇa tathā deyaṃ na kasyacit //

iti skandapurāṇe 'ṣṭāviṃśatitamo 'dhyāyaḥ

evaṃ kālena samprāpya vārāṇasyāṃ niketanam

jagataḥ pitarau devau cakratuḥ kimataḥ param //

tataḥ sa bhagavāndevo devīṃ himavataḥ sutām

uvāca devi paśyāma udyānaṃ yadi rocate //

evaṃ bhavatu deveśa yathāttha tvaṃ vṛṣadhvaja

na hi me 'nyatra gantavyam udyānātparato hara //

saha devyā tato vyāsa vārāṇasyāṃ vṛṣadhvajaḥ

devodyānadidṛkṣārthaṃ vicacāra samantataḥ //

pūrvasminsa diśābhāge devyā devaḥ pinākadhṛk

udyānaṃ darśayāmāsa nānākusumaśobhitam //

campakāśokapuṃnāgapriyaṅgūcūtasaṃkulam

bilvārjunakadambaiśca nyagrodhodumbarairapi //

gandhavadbhiśca kusumair jātīkesaraketakaiḥ
ramyaiḥ surabhipuṣpaiśca ṣaṭpadavrātasevitaiḥ
saṃyuktaṃ sarvataḥ śrīmad vanaṃ vaibhrājasaṃnibham //

sa tadudyānamāsādya devīmāha jagatpatiḥ

asmindeśe purā devi tiṣṭhato mama śobhane //

ūrdhvaṃ golokasaṃsthānāṃ gavāṃ vatsaiḥ svayaṃbhuvaiḥ

pīyatīnāṃ payo vegāt phenaṃ mūrdhni samāpatat //

tato mayordhvaṃ dṛṣṭāstu gāvastāḥ somapārśvagāḥ
tatastāḥ prekṣitāstatra mayā gāvastadābhavan
tejasā dahyamānāstu naikavarṇā bhṛśārditāḥ //

gāvaḥ pūrvamimā devi āsankapilavarṇajāḥ

naikavarṇāstadābhūvan yadā samprekṣitā mayā //

tāsāṃ śaraṇyatāṃ yātvā tābhirmāmeva śailaje

āśritaḥ soma āgatya saha gobhirna tāstyajat //

arditābhistadā gobhir brahmā māmabravīttataḥ
prasādaṃ kuru deveśa surabhīstejasā tava
na naśyanti yathā sadyas tathā sarvasurārcita //

tato 'hamāsthito devi sthāne 'sminsvayameva tu

goprekṣaka iti khyātaḥ saṃstutaḥ sarvadevataiḥ //

goprekṣeśvaramāgatya dṛṣṭvā cārcya ca mānavaḥ

na durgatimavāpnoti kalmaṣaiśca vimucyate //

tatastā dahyamānāstu prasanne surabhīrmayi
hrade 'sminpeturabhyetya śāntāstā vibabhustadā
kapilāhrada ityevaṃ tadāprabhṛti kathyate //

atrāpi svayamevāhaṃ vṛṣadhvaja iti śrutaḥ

sāṃnidhyaṃ kṛtavāndevi sa cāyaṃ dṛśyatāṃ sthitaḥ //

kapilāhradatīrthe 'smin snātvā nānyamanā naraḥ

vṛṣadhvajamimaṃ dṛṣṭvā sarvayajñaphalaṃ labhet //

salokatāṃ mṛtaścāpi arcayitvā tu māmiha

labhate dehabhede tu gaṇatvaṃ cātidurlabham //

asminnapi pradeśe tu tā gāvo brahmaṇā svayam

śāntyarthaṃ sarvalokānāṃ sarvā dugdhāḥ payomṛtam //

tāsāṃ kṣīreṇa saṃjātaṃ hradametanmanoharam

bhadradohamiti khyātaṃ puṇyaṃ devavanaṃ śubham //

sarvairdevairahaṃ devi asmindeśe prasāditaḥ

gacchopaśamamīśeti upaśāntaśivastataḥ //

sthito bhūtvāhamatrasthaḥ puṇyamasyāpi darśanam

dṛṣṭvainaṃ prayato martyaḥ svargalokamavāpnuyāt //

atrāhaṃ brahmaṇānīya sthāpitaḥ parameṣṭhinā

brahmaṇaścāpi saṃgṛhya viṣṇunā sthāpitaḥ punaḥ //

brahmaṇā sa tato viṣṇuḥ proktaḥ saṃvignacetasā

mayānītamidaṃ liṅgaṃ kasmātsthāpitavānasi //

tamuvāca punarviṣṇur brahmāṇaṃ kupitānanam

rudradeve mamātyantaṃ purā bhaktirmahattarā //

mayaiṣa sthāpitastena nāmnā tava bhaviṣyati
hiraṇyagarbha ityevaṃ tato 'trāhaṃ samāsthitaḥ
dṛṣṭvainamapi deveśaṃ mama lokaṃ vrajennaraḥ //

punaścāpi tato brahmā mama liṅgamimaṃ śubhe
sthāpayāmāsa vidhivad bhaktyā paramayā yutaḥ
svarlīneśvara ityevam atrāhaṃ svayamāsthitaḥ //

svasminparatare līnaḥ pradhāne mama kāraṇe

tasmātsvarlīna ityevaṃ guhyaṃ kṣetraṃ mama smṛtam //

prāṇāniha narastyaktvā na punarjāyate kvacit

ānantyā sā gatistasya yogināṃ caiva sā smṛtā //

asminnapi mayā deśe daityo devatakaṇṭakaḥ

vyāghrarūpaṃ samāsthāya nihato darpito balī //

vyāghreśvarastataḥ khyāto nityamatrāhamāsthitaḥ

na punardurgatiṃ yāti dṛṣṭvainamamareśvaram //

utpalo vidalaścaiva yau daityau brahmaṇā purā
strīvadhyau darpitau sṛṣṭau tvayaiva nihatau śubhe
sāvajñaṃ gendukenātra tasyedaṃ cihnamāsthitam //

ādāvatrāhamāgatya āsthito gaṇapaiḥ saha

jyeṣṭhaṃ sthānamidaṃ tasmād etanme puṇyadarśanam //

dṛṣṭvemaṃ mama liṅgaṃ tu jyeṣṭhasthānasamāśritam

na śocati punarmartyaḥ saṃsiddho mṛtyujanmanī //

samantāddevataiḥ sarvair liṅgāni sthāpitāni ha

dṛṣṭvā tu niyato martyo dehabhede gaṇo bhavet //

idānīmahamāgatya svayamasminvyavasthitaḥ
na ca muktaṃ mayā yasmād avimuktamidaṃ tataḥ
kṣetraṃ vārāṇasī puṇyā muktidaṃ sambhaviṣyati //

avimukteśvaraṃ māṃ vai yo 'tra drakṣyati mānavaḥ
gāṇapatyā gatistasya yatra tatra mṛtasya ha
prāṇāniha tu saṃnyasya yāsyate muktimuttamām //

pitrā te girirājena purā himavatā svayam

mama priyamidaṃ sthānaṃ jñātvā liṅgaṃ pratiṣṭhitam //

śaileśvaramiti khyātaṃ dṛśyatāmidamāsthitam

dṛṣṭvedaṃ manujo devi na durgatimanuvrajet //

nadī vārāṇasī ceyaṃ puṇyā pāpapramocanī

kṣetrametadalaṃkṛtya jāhnavyā saha saṃgatā //

sthāpitaṃ saṃgame cāsmin brahmaṇā liṅgamuttamam

saṃgameśvaramityevaṃ khyātaṃ jagati dṛśyatām //

saṃgame devanadyostu yaḥ snātvā manujaḥ śuciḥ

arcayetsaṃgameśānaṃ tasya janmabhayaṃ kutaḥ //

idamanyanmahatkṣetraṃ nivāsaṃ yogināṃ param
kṣetramadhye ca yatrāhaṃ svayaṃ bhūtvā samāsthitaḥ
madhyameśvara ityevaṃ khyātaḥ sarvasurāsuraiḥ //

siddhānāṃ sthānametaddhi madīyavratacāriṇām
yogināṃ mokṣalipsūnāṃ janmamṛtyujitātmanām
dṛṣṭvedaṃ madhyameśānaṃ janma prati na śocati //

sthāpitaṃ liṅgametacca śukreṇa tava sūnunā

nāmnā śukreśvaraṃ nāma sarvasiddhāmarārcitam //

dṛṣṭvedaṃ mānavaḥ sadyo muktaḥ syātsarvakilbiṣaiḥ

mṛtaśca na punarjanma saṃsāre tu labhennaraḥ //

purā jambukarūpeṇa asurā devakaṇṭakāḥ

brahmaṇo 'tha varaṃ labdhvā gomāyuvadhaśaṅkitāḥ //

nihatā himavatputri jambukeśastato hyaham
abhavaṃ jagati khyātaḥ surāsuranamaskṛtaḥ
dṛṣṭvainamapi deveśaṃ sarvakāmānavāpnuyāt //

grahaiḥ śukrapurogaiśca etāni sthāpitāni hi

paśya liṅgāni puṇyāni sarvakāmapradāni tu //

evametāni puṇyāni mannivāsāni pārvati

kathitāni tava kṣetre guhyaṃ cānyadidaṃ śṛṇu //

krośaṃ krośaṃ caturdikṣu kṣetrametatprakīrtitam

yojanaṃ viddhi cārvaṅgi mṛtyukāle 'mṛtapradam //

mahālayagiristhāne kedāre ca vyavasthitam

gaṇatvaṃ labhate dṛṣṭvā kṣetre 'sminmokṣa-m-āpyate //

gāṇapatyapadāttasmād yataḥ sā muktiruttamā
tato mahālayāttasmāt kedārānmadhyamādapi
smṛtaṃ puṇyatamaṃ kṣetram avimuktamidaṃ śubhe //

kedāramadhyame sthāne sthānaṃ caiva mahālayam

mama puṇyāni bhūrloke tebhyaḥ śreṣṭhatamaṃ tvidam //

yataḥ sṛṣṭāni lokāni tataḥ kṣetramidaṃ śubham

kadācinna mayā muktam avimuktaṃ tato 'bhavat //

avimukteśvaraṃ liṅgaṃ mama dṛṣṭveha mānavaḥ

sadyaḥ pāpavinirmuktaḥ paśupāśairvimucyate //

śaileśaṃ saṃgameśaṃ ca svarlīnaṃ madhyameśvaram

hiraṇyagarbhamīśānaṃ goprekṣaṃ savṛṣadhvajam //

upaśāntaśivaṃ caiva jyeṣṭhasthānanivāsinam
śukreśvaraṃ ca vikhyātaṃ vyāghreśaṃ jambukeśvaram
dṛṣṭvā na jāyate martyaḥ saṃsāre duḥkhasāgare //

evamuktvā mahādevo diśaḥ sarvā vyalokayat

vilokya saṃsthite paścād devadeve maheśvare //

akasmādabhavatsarvaṃ taddeśaṃ jvalitaṃ yathā
savidyutstanitāghoṣaṃ sūryāyutaśatoditam
tejobhirekataḥ pūrṇaṃ vahnibhāskarayoriva //

tataḥ pāśupatāḥ siddhā bhasmābhyaṅgasitaprabhāḥ

yogīśvarā mahātmānas tathā vaitānikavratāḥ //

avyaktaliṅginaścaiva śivayogojjvalaprabhāḥ

bahavaḥ śataśo 'bhyetya namaścakrurmaheśvaram //

punarnirīkṣya deveśaṃ dhyānayogaṃ ca kṛtsnaśaḥ

tasthurātmānamādhāya līyamānā iveśvare //

sthitānāṃ sa tathā teṣāṃ devadeva umāpatiḥ

saṃcintya paramāṃ mūrtiṃ babhūva puruṣaḥ prabhuḥ //

ṣaḍviṃśa īśvaro 'vyaktaḥ sūryāyutasamaprabhaḥ

kṛtsnaṃ jagadivaikasthaṃ kartumanta ivāsthitaḥ //

tasya tāṃ paramāṃ mūrtim āsthitasya jagatprabhoḥ

na śaśāka vapurdraṣṭuṃ hṛṣṭaromā girīndrajā //

tatastatsṛṣṭamātmānaṃ buddhvā sā prakṛtisthitam
prakṛtermūrtimāsthāya yogena paramātmikā
taṃ śaśāka vapurdraṣṭuṃ puruṣasya parātmanaḥ //

tataste layamādhāya yoginaḥ puruṣasya tu

viviśurhṛdayaṃ sarve dagdhasaṃsārabījinaḥ //

anugṛhya tataḥ sarvāṃs tānsiddhānyatipuṃgavān

nīlalohitamūrtisthaṃ punaścakre vapuḥ śubham //

taṃ dṛṣṭvā śailajā prāha hṛṣṭasarvatanūruhā

stunvantī caraṇau gatvā ka ime bhagavanniti //

tāmuvāca suraśreṣṭhas tadā devīṃ girīndrajām
madīyaṃ vratamāśritya bhaktimadbhirdvijottamaiḥ
yairyairyoga ihābhyastas teṣāmekena janmanā //

kṣetrasyāsya prabhāvena bhaktyā ca mama bhāvataḥ

anugraho mayā hyevaṃ kriyate muktidaḥ sadā //

tasmādidaṃ mahatkṣetraṃ brahmādyaiḥ sevyate mama

śrutimadbhiśca viprendraiḥ saṃsiddhaiśca tapasvibhiḥ //

pratimāsamathāṣṭamyāṃ pratimāsaṃ caturdaśīm

ubhayoḥ pakṣayordevi vārāṇasyāṃ mamāspade //

śaśibhānūparāge ca kārttikyāṃ tu viśeṣataḥ

sarvaparvasu puṇyeṣu viṣuveṣvayaneṣu ca //

pṛthivyāṃ sarvatīrthāni vārāṇasyāṃ tu jāhnavīm

uttarapravahāṃ puṇyāṃ mama maulivinirgatām //

pituste girirājācca srutāṃ himavataḥ śubhām

bhajante sarvato 'bhyetya tāñchṛṇuṣva varānane //

saṃnihityā kurukṣetraṃ sārdhaṃ tīrthaśataistathā

puṣkaraṃ naimiśaṃ caiva prayāgaṃ sapṛthūdakam //

sandhyā saptaṛcaṃ caiva sarvānadyaḥ sarāṃsi ca
samudrāḥ sapta caivātra devatīrthāni kṛtsnaśaḥ
bhāgīrathīṃ sameṣyanti sarvaparvasu kāśigām //

avimukteśvaraṃ māṃ ca kāśīsthamacalātmaje
pṛthivyāṃ yāni puṇyāni mahyamāyatanāni ca
praviśanti sadābhyetya puṇyaṃ parvasu parvasu //

kedāre caiva yalliṅgaṃ yacca liṅgaṃ mahālaye

madhyameśvarasaṃsthaṃ ca tathā paśupatīśvaram //

śaṅkukarṇeśvaraṃ caiva gokarṇe ca tathā hyubhau

drimicaṇḍeśvaraṃ caiva bhadreśvara tathaiva ca //

sthāneśvaramathaikāmraṃ kāleśvaramajeśvaram

bhairaveśvaramīśānaṃ tathā kārohaṇāsthitam //

yāni cānyāni puṇyāni sthānāni mama bhūtale

tāni sarvāṇyaśeṣeṇa kāśipuryāṃ viśanti mām //

sarvaparvasu puṇyeṣu guhyaṃ caitadudāhṛtam

teneha labhyate jantor vipannasyāmṛtaṃ padam //

snātasya caiva gaṅgāyāṃ dṛṣṭena ca mayā śubhe
sarvayajñaphalaistulyam iṣṭaiḥ śatasahasraśaḥ
sadya eva-m-avāpnoti kiṃ nvataḥ paramasti vai //

sarvāyatanamukhyānāṃ divi bhūmau giriṣvapi

nātaḥ parataraṃ devi budhyasvāstīti kṛtsnaśaḥ //

brahmārkavaiśvānaraśakracandrair jaleśavittādhipavāyubhiśca

gandharvayakṣoragasiddhasaṃghaiḥ sārdhaṃ sadā sevitametadagryam //

sthānaṃ mamedaṃ himaśailaputri guhyaṃ sadā kṣetramidaṃ supuṇyam

vimokṣasaṃsiddhiphalapradaṃ hi tattvaprabuddhā yatayo vadanti //

kṣetre 'sminnivasanti ye sukṛtino bhaktāḥ sadā māṃ narāḥ paśyanto 'nvahamādareṇa śucayaḥ snātāḥ sadā matparāḥ

te martyā bhayapāpaduḥkharahitāḥ saṃśuddhakarmakriyā bhittvā sambhavabandhajālagahanaṃ vindanti mokṣaṃ param //

evametatsaraḥkīrṇaṃ nānādrumalatākulam

jāhnavyālaṃkṛtaṃ puṇyaṃ kṣetraṃ guhyatamaṃ mama //

bhāgīrathīmihāsādya vārāṇasyāṃ mamāspade

aśvamedhaśataṃ prāpya brahmalokaṃ ca gacchati //

nātaḥ puṇyatamaṃ devi nāto guhyatamaṃ kvacit

nātaḥ śubhataraṃ kiṃcin nātaḥ priyataraṃ mama //

kṣetraṃ mamedaṃ surasiddhajuṣṭaṃ samprāpya martyaḥ sukṛtaprabhāvāt

khyāto bhavetsarvasurāsurāṇāṃ mṛtaśca yāyātparamaṃ padaṃ tam //

udyānāni tato devaḥ sthānāni ca tathātmanaḥ

ākhyāya himavatputryā vicacāra tadā punaḥ //

so 'paśyata tadā vipraṃ tapyamānaṃ paraṃ tapaḥ

putraṃ śataśalākasya jaigīṣavyaṃ tapodhanam //

sa liṅgaṃ devadevasya pratiṣṭhāpyārcayatsadā
bhasmaśāyī bhasmadigdho nṛttagītairatoṣayat
japyena vṛṣanādaiśca tapasā bhāvitaḥ śuciḥ //

tamevaṃ vartamānaṃ tu bhaktyā paramayā yutam

bhagavānsahasābhyetya idaṃ vacanamabravīt //

jaigīṣavya mahābuddhe paśya māṃ divyacakṣuṣā

tuṣṭo 'smi varadaścaiva brūhi yatte manogatam //

sa evamukto devena somaṃ dṛṣṭvā trilocanam

praṇamya śirasā pādāv avandatparayā mudā //

namaḥ sarvārthasiddhāya yogasiddhāya vai namaḥ

namaḥ pinākahastāya himavannilayāya ca //

namaḥ pavanavegāya dhyeyāya dhyāyibhiḥ sadā

namaḥ somāya hemne ca hemamālādharāya ca //

namo gaṇādhipataye namaḥ śāntendriyāya ca

yogasāhāyyakartre ca sāhasopaśamāya ca //

namo mṛtyuharāyaiva namaḥ śokaharāya ca

namaḥ siddhipradātre ca siddhisiddhāya vai namaḥ //

dhāriṇe sarvalokānāṃ sarvalokeśvarāya ca

namo daśārdhavarṇāya saṃsārāpanudāya ca //

namaḥ saṃsārapārāya apāraparamāya ca

svayaṃmantre ca manase durvijñeyāya vai namaḥ //

namaḥ kālakalājñāya sakalāyākalāya ca

namastattvādhivāsāya pretādhipataye namaḥ //

namaḥ krodhavihīnāya krodhādhipataye namaḥ

namaḥ śramāyāśramiṇe śramāpanayanāya ca //

namo jñānarasajñāya jñānine 'jñānahāriṇe

saktāya caiva tapasi aiśvaryaniratāya ca //

namo jñānāya bandhāya ajñānavinivartine

namaḥ sarvānubhāvāya bhāvānugatacetase //

namaḥ śamadamāḍhyāya mṛtyudūtāpahāriṇe

namaḥ śailādināthāya śailādigaṇapāya ca //

namo yogarahasyāya yogadāya namo namaḥ

mahyaṃ sarvātmanā kāmān prayaccha bhagavanprabho //

sa evaṃ stūyamānaśca bhaktyā paramayāpi ca

tuṣṭastutoṣa bhūyo 'sya idaṃ cainamuvāca ha //

ajaraścāmaraścaiva sarvaśokavivarjitaḥ

mahāyogī mahāvīryo yogaiśvaryasamanvitaḥ //

prabhāvāccāsya guhyasya kṣetrasya mama śāśvatam
yoge 'ṣṭaguṇamaiśvaryaṃ prāpsyase paramaṃ mahat
bhaviṣyasi dvijaśreṣṭha yogācāryaśca viśrutaḥ //

yaścemaṃ tvatkṛtaṃ liṅgaṃ niyamenārcayiṣyati

yonayaḥ sapta gatvā tu yogaṃ sa samavāpsyati //

jaigīṣavyaguhāṃ cemāṃ prāpya yo yokṣyate dvijaḥ

sa saptarātraṃ yuktātmā sarvapāpaiḥ pramucyate //

māsena pūrvāṃ jātiṃ ca pūrvādhītaṃ ca vetsyati

ekarātraṃ gatiṃ śuddhāṃ dvābhyāṃ tārayate pitṝn //

trirātreṇa vyatītāṃśca parānsapta ca tārayet

ato bhūyaśca kiṃ te 'dya jaigīṣavya dadānyaham //

bhagavandevadeveśa yaccha yanme manogatam

ato 'haṃ nānyadicchāmi yogākṣayyātparaṃ hitam //

tvayi bhaktiśca nityaṃ syāt some sagaṇapeśvare

anutsekaṃ tathā kṣāntiṃ śamaṃ damamathāpi ca //

na cāpyabhibhavaṃ kuryān na ca tejovamānanām

etānvarānahaṃ deva sadecchāmi mahādyute //

ete tava bhaviṣyanti ajayyatvaṃ ca yogibhiḥ

icchato darśanaṃ caiva bhaviṣyati ca te mama //

tataḥ sa bhagavāndevaḥ pārāśaryomayā saha

sanandī sagaṇaścaiva bhaktānugrahalipsayā //

tapyato yakṣarājasya kṛtvā hṛdi maheśvaram

varadānāya deveśo jagāma puratastadā //

atha dṛṣṭvā tripādaṃ ca hrasvabāhūrupādakam

tapyamānaṃ tapo ghoraṃ sutaṃ viśravasastadā //

dṛṣṭvovāca tato devaḥ kuberaṃ dīptatejasam

tapasā bhāvitaṃ vyāsa tvagasthiparisaṃsthitam //

bho bho viśravasaḥ putra cakṣurdivyaṃ dadāni te

somaṃ paśya mahāsattva māṃ tvaṃ divyena cakṣuṣā //

tataḥ sa dṛṣṭvā deveśaṃ sāmbaṃ nandipuraḥsaram

praṇamya karṣitaḥ samyag utthātuṃ na śaśāka ha //

abalaṃ taṃ samālakṣya utthāne 'śaktamīśvaraḥ

uvācottiṣṭha bhadraṃ te balaṃ paurāṇamastu te //

tata utthāya jānubhyāṃ kubero hyavatiṣṭhata

pārśvagāṃ caiva netreṇa devīmālokayansthitaḥ //

iyaṃ sā parvatasutā sarvalokanamaskṛtā

mātā lokatrayasyāsya mahāyogabalānvitā //

aho 'syāstapaso vīryam aho dīptiraho balam

yā prabhoḥ sarvalokasya patnītvaṃ prajagāma ha //

tamevaṃbhūtamanasam īkṣamāṇaṃ ca pārvatīm

bubodha devī buddhvā ca cukopa parameśvarī //

sā kruddhā tu kuberasya vāmamakṣi sudīptimat

viśuṣkaṃ kakṣamādīptā dadāhāgneḥ śikhā yathā //

punaścāsya vināśāya kuberasya śubhānanā

matiṃ dadhre tapoyonir athaināmavadaddharaḥ //

mā krudho devi yakṣasya bhaktasyāsya tapasvinaḥ

yaśasvī dhārmikaścāyaṃ bhaktastvāṃ ca viśeṣataḥ //

kutūhalatayā hyeṣa tvāṃ nirīkṣitavāñchubhe

prasādaṃ kuru bālasya dhanadasya maheśvari //

eṣo 'sakṛnmāṃ deveśa vīkṣate 'vinayātprabho

minoti na guṇāndeva kasmānmama puraḥ sthitaḥ //

tejasāṃ yo 'prameyānāṃ kuryānmohena laṅghanam

so 'lpavīryo vinaśyeta pataṅgo 'gnimivāgataḥ //

tāmevaṃ krodhatāmrākṣīṃ kruddhāṃ samprekṣya śaṃkaraḥ

uvāca madhuraṃ ślakṣṇaṃ girīndratanayāṃ vacaḥ //

bravīmi tvāṃ mahābhāge mā krudho jagato 'raṇi
tvayā sṛṣṭaṃ jagatsarvaṃ prakṛtistvaṃ sureśvari
putraste 'yaṃ yato devi tasmānna kroddhumarhasi //

mātaraṃ caiva putrasya vīkṣamāṇasya śobhane

na doṣo 'sti na caivāsya tvayi ceto vimohitam //

tasmāttvameva devyasya prasannasya natasya ca

prasādaṃ kuru deveśe kuberasya yathepsitam //

sā tathā devadevena proktā girivarātmajā

prasādamakarottasya prasannā cedamabravīt //

kubera yatte duritaṃ kṣāntaṃ tatte mayānagha

tuṣṭāsmi mā kṛthāścaiva punastejasvilaṅghanam //

yattvidaṃ te mayā dagdham īkṣamāṇasya locanam

vāmaṃ tathaiva bhavatu piṅgalaṃ dīptimacca ha //

anena cāṅkito loke bhaviṣyasi na saṃśayaḥ

ekākṣipiṅgalo nāmnā khyātaḥ sarvatra pūjitaḥ //

caritaṃ yattapaścedam akṣayaṃ tacca te 'vyayam

saubhāgyamuttamaṃ caiva matprasādādbhaviṣyati //

evamuktvā tato devī virarāma śubhānanā

bhagavānvarado 'smīti kuberamavadattataḥ //

athaivamukto devena kubero hṛṣṭamānasaḥ

tuṣṭāva devaṃ devīṃ ca śirasā prāñjalirnataḥ //

namaḥ paṭṭisahastāya kirīṭavaradhāriṇe

namo valayadhāriṇyai dhāriṇyai darpaṇasya ca //

namaḥ sarvāṅgakeśāya dīrghakeśyai namo namaḥ

namo mekhaladhāriṇyai namo mauñjīdharāya ca //

namo nīlaśikhaṇḍinyai namaḥ piṅgajaṭābhṛte

namo jñānāya tanave bhūtādhipataye namaḥ //

namastārābhidhāriṇyai siṃhoraskāya vai namaḥ

namo ratnāgryadhāriṇyai namaścandrārdhamaulaye //

namaḥ prakṛtaye caiva namo 'stu puruṣāya ca

namo 'stu buddhaye caiva ahaṃkārāya vai namaḥ //

namo 'stu rataye caiva sukhāya ca namo namaḥ

namaḥ kīrtyai karmaṇe ca ārambhāya samāptaye //

namo yajñāya mantrāya dakṣiṇāyai ṛce namaḥ

namaḥ sāmne 'tha yajuṣe chandase ceṣṭaye namaḥ //

namo 'gnaye ca vedyai ca svāhāyai haviṣe namaḥ

namo lakṣmyai śriyai caiva namo dharmāya vedhase //

icchāyai rataye caiva namaḥ sampadvirāgiṇe

namaḥ siddhyai tathā puṣṭyai tuṣṭyai kṣāntyai namo namaḥ //

namaḥ svadhāyai kavyāya havyāya ca namo namaḥ

namo vedyāya vidyāyai namaḥ śarvāya bhaktaye //

pralayotpattaye caiva sthityai saṃsāraṇāya ca

mokṣāya muktaye caiva namaḥ kālāya mṛtyave //

namaste bhagavandeva saha devyā jagatpate

diśa no bhūtabhavyeśa yanme manasi saṃsthitam //

ya imaṃ paṭhate nityaṃ stavaṃ prātaḥ samutthitaḥ

japaṃśca vipro vaiśyo vā śūdraḥ kṣatriya eva vā //

tasya tuṣṭo dhaneśastu prayacchati mahaddhanam

somaśca bhagavāṃstuṣṭo gatimiṣṭāṃ prayacchati //

evaṃ sa saṃstutastena kubereṇa jagatpatiḥ

uvāca varado 'smīti brūhi viśravasaḥ suta //

tvattaḥ prasādaḥ satataṃ bhaktiśca tvayi śāśvatī

bhagavaṃstvāṃ ca paśyeyaṃ vara eṣo 'stu me vibho //

evamastviti tatsarvaṃ pradāya bhagavāñchivaḥ

ātmanā saha sakhyaṃ ca dadāvātyantikaṃ tadā //

gṛhāṇa cemāṃ śibikāṃ narayuktāmasaṅginīm

lokānyatheṣṭaṃ lokeśa yāmāruhya cariṣyasi //

imāṃ caivāśaniṃ divyām apratīghātalakṣaṇām

gṛhāṇāyudhametatte bhaviṣyatyariduḥsaham //

astraṃ ca te prayacchāmi tava nāmnā bhaviṣyati

kauberamiti vikhyātaṃ mohanaṃ sarvadehinām //

tataḥ sa devastuṣṭātmā mālāṃ svayamaninditām

ābabaddhāsya śirasi bhāskarākāravarcasam //

kuśeśayānāṃ phullānāṃ sragdāmaṃ ca manoramam

ābabaddhāsya kaṇṭhe vai prīyamāṇa umāpatiḥ //

prakāmaṃ darśanaṃ cāsya dattvā caiva dhaneśatām

jagāma bhagavānsomas tato 'nyaṃ deśamīpsitam //

ya imaṃ tu kuberasya varadānamaśeṣataḥ

śṛṇuyācchrāvayedvāpi nityaṃ viprānsamāhitaḥ //

dhanavānrūpasampannaḥ putrapautrasamanvitaḥ

kulajñānabalopeto jāyate sa mṛto naraḥ //

atha devī mahābhāgā sahitā śambhunā tadā

saṃcintya pañcacūḍāstu tapantyo 'psarasaḥ śubhāḥ //

kṛśāṅgyo bhaktimatyaśca tapasā dagdhakilbiṣāḥ

kāruṇyāhṛtacetaskā devaṃ vacanamabravīt //

etāsāṃ tapyamānānāṃ yoṣitāṃ varamuttamam
dadānīpsitamīśāna tanme 'nujñātumarhasi
tasyā vijñaptimākarṇya bhagavānidamabravīt //

evaṃ kuru mahābhāge bhaktānugrahamīpsitam
vaidikyo 'psaraso hyetāḥ pañcacūḍā iti smṛtāḥ
tvāṃ kṛtvā hṛdi tapyante vara ābhyaḥ pradīyatām //

tataḥ sā devadevena tathā samanucoditā

pañcacūḍāḥ samāgamya vaca etaduvāca ha //

tuṣṭāsmyapsarasaḥ sākṣāt paśyadhvaṃ māṃ śucismitāḥ

dadāni vo varāniṣṭāny evo hṛdayasaṃsthitāḥ //

tā evamuktāḥ pārvatyā vaidikyo 'psarasaḥ śubhāḥ

devīṃ dṛṣṭvā praṇamyaiva śirasā pādayornatāḥ //

aśrupūrṇekṣaṇā dīnāḥ saṃstabhyātmānamātmanā

śirasyañjalimādhāya tuṣṭuvuḥ sahitāḥ samam //

namaḥ siddhyai namastuṣṭyai kriyāyai buddhaye namaḥ

namaḥ kīrtyai namaḥ satyai ulkajāyai tatheṣṭaye //

namaḥ pṛthivyai kalyāṇyai śriyai lakṣmyai namo namaḥ

namaḥ sudhāyai svāhāyai svadhāyai ditaye namaḥ //

namo 'stu taḍite caiva saudāmanyai namo namaḥ

sāvitryai cātha gāyatryai vedamātre namo namaḥ //

namaḥ parvatakanyāyai mataye smṛtaye namaḥ

namaḥ parvatavāsinyai rudrāṇyai ca namo namaḥ //

namaḥ prakṛtaye caiva jyotsnāyai ṛddhaye namaḥ

śobhāyai dīptaye caiva bhāskaragraharaśmaye //

gatyāyai gataye caiva indrāṇyai muktaye namaḥ

niyatyai sarite caiva gaṅgāyai sūtaye namaḥ //

hetaye prītaye caiva namaḥ karaṇavṛttaye

namaḥ saṃnataye caiva irāyai vṛttaye namaḥ //

vāruṇyai ca śaraṇyāyai gauryai kālyai namo namaḥ

kauśikyai ca namaste 'stu kātyāyanyai namo namaḥ //

namaḥ saṃnataye caiva mahimne ca namo namaḥ

aṇimāyai namaste 'stu laghimāyai namo namaḥ //

pūjāyai te namaste 'stu śitibāhve ca sṛptaye

saṃjñāyai ca namaste 'stu gire 'tha smṛtaye namaḥ //

namaste 'stu sarasvatyai jihvāyai dṛṣṭaye namaḥ

namo mahiṣaghātinyai tathā sumbhanisumbhayoḥ //

namaḥ siṃharathinyai ca śūlinyai ca namo namaḥ

namo mudgaradhāriṇyai kavacinyai namo namaḥ //

namastūṇīradhāriṇyai dhāriṇyai jagato namaḥ

namo dhanurdharāyai ca khaḍginyai ca namo namaḥ //

namaḥ piñcchadhvajinyai ca dhāriṇyai paṭṭisasya ca

namo 'stu bhūtamātre ca skandasya ca namo namaḥ //

viśākhaśākhayoścaiva naigameṣasya caiva hi

jātyai sarvarasānāṃ ca devatāyai vanasya ca //

āryāyai ca namo nityaṃ śikhaṇḍinyai namo namaḥ

namo nīlaśikhaṇḍinyai dīrghaveṇyai namo namaḥ //

namo 'stu tanumadhyāyai devatāyai dhanasya ca

namo dhṛtyai namaścityai kīrtaye ca namo namaḥ //

strīṇāṃ saubhāgyadāyinyai dhāriṇyai ca namo namaḥ

rākānumataye caiva sinīvālyai namo namaḥ //

namaḥ kriyāyai śraddhāyai medhāyai ca namo namaḥ

namo 'stu dhāraṇāyai ca ūhāyai ca namo namaḥ //

apohāyai namaste 'stu vaṣaṭprakṛtaye namaḥ

namaḥ samādhaye caiva spṛhāyai vittaye namaḥ //

vedanāyai namaste 'stu bṛhadukṣyai namo namaḥ

namaḥ prabhāyai śuddhāyai śuddhaye śucaye namaḥ //

namastryambakabhāryāyai vidyāyai ca namo namaḥ

dīkṣāyai dakṣiṇāyai ca jvālāyai ca namo namaḥ //

indriyāṇāṃ pravṛttyai ca nivṛttyai caiva karmaṇām

śrutaye sarvavedānāṃ bhavānyai ca namo namaḥ //

durgāyai durgatāriṇyai dhāriṇyai sarvadehinām

namaste sarvadevatyai namaste lokabhāvani //

namaḥ śāntyai namaḥ kāntyai namaḥ patnyai harasya ca

namo 'stvadityai dānavyai vinatāyai namo namaḥ //

namaḥ śivāyai kartryai ca prabhāvāyai namo namaḥ

mṛkaṇḍvai mārdabāhvai ca tathā surataye namaḥ //

vinatāyai tathā lakṣmyai surasāyai namo namaḥ
namaste śitikaṇṭhinyai namaste sarvataḥ sadā
diśa naḥ sumanāḥ sarvaṃ yatkiṃciddhṛdaye sthitam //

ya idaṃ paṭhate nityaṃ naraḥ strī vā samāhitaḥ

sa rātriṣu kṛtaṃ pāpaṃ tyajetsarvamaśeṣataḥ //

śayāno japate yaśca prayato vyāsa nityaśaḥ

divākṛtaṃ sa jahyāttu mṛtaśca sugatiṃ vrajet //

yaścaitacchṛṇuyānnityaṃ dvijānvā śrāvayetsadā

sa dehabhedamāsādya pañcacūḍāpriyo bhavet //

yaścainaṃ prajahanprāṇāñ japenmartyaḥ sudustyajān
vimāne sūryasaṃkāśe apsarogaṇasevite
sarvapāpavinirmukto ramedvarṣāyutaṃ samam //

yaśca bhaktyā paramayā tithau niyamavānnaraḥ

devīmabhyarcya japate sarvapāpaiḥ pramucyate //

japanāddehatapanād dehe bhinne ca bhaktimān

sa bhūtvānucaro devyāḥ puṇye loke mahīyate //

tābhirevaṃ stutā devī sthitā devasya saṃnidhau

uvāca harṣamāṇāsyā pañcacūḍāstadā vacaḥ //

śṛṇutāpsarasaḥ sarvās tapaso 'sya mahatphalam

yaccāpi parayā bhaktyā māṃ prapannāḥ stha śobhanāḥ //

ajarāśca viśokāśca nityaṃ muditamānasāḥ

priyāśca sarvalokasya bhaviṣyatha mamājñayā //

brūta yaccāpi kiṃcidvo hṛdi sthitamaśaṅkitāḥ

sarvaṃ dāsyāmi tadvo 'haṃ mā cirāya taducyatām //

devi puṃsāṃ striyaḥ sarvāḥ kāryārthaṃ viditaṃ ca te
arthinaste ca nastāvad yāvatkāryaṃ samāpyate
samāpte caiva tatkārye parā iva bhavanti naḥ //

taddevi yadi tuṣṭāsi yadi deyo varaśca naḥ

sarvastrīṇāṃ mahādevi bhavantu puruṣā vaśāḥ //

adyaprabhṛti lokeṣu sarvastrīṇāṃ narāḥ sadā

sarve vaśyā bhaviṣyanti sarvakāryakarāśca ha //

ādau paścācca sarvābhyo hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ

sarvabhogāṃśca dāsyantu vaśagāḥ sarvathāpi ca //

vyalīkānyapi kurvantyo bahūni vividhāni ca

priyā eva bhaviṣyanti pāpaṃ na ca bhavetsadā //

mātaraṃ pitaraṃ bhrātṝn suhṛdo 'tha sutānapi

akāryāṇi kariṣyantu strīṇāṃ vaśyatvamāgatāḥ //

paśyanto 'pi vyalīkāni doṣānvaikṛtyameva ca

naiva drakṣyanti te puṃso madvarānmohitendriyāḥ //

tataḥ sā devadevasya patnī himavataḥ sutā
mālyadāmaṃ gṛhītvā tu bhrāmayantī śubhānanā
bhava nārya iti prāha hasantī priyamavyayā //

bhrāmyatastasya dāmnastu yānyaśīryanta bhūtale

kusumānyabhavaṃstāni nāryaḥ kamalalocanāḥ //

tā uvācāmarā yūyaṃ jarākṣayavivarjitāḥ

jaganmohakarā yūyaṃ puṃsāṃ hṛdayabandhanāḥ //

dṛṣṭisparśavilāseṣu āviśya jagati striyaḥ
saṃmohayiṣyatha narān strīvaśāṃśca kariṣyatha
narāḥ sarve ca yuṣmāsu bhaviṣyanti sadā ratāḥ //

vṛttiḥ śubhā bhavitrī ca sarvāsāṃ mama tejasā

puṃsāṃ strībhogasiddhyarthaṃ strīṇāṃ ratyarthameva ca //

kriyāḥ śubhāṅgasaṃskārā divyā ye mānuṣāśca ha

bahurūpāśca tā bhūtvā viviśuḥ sarvadāṅganāḥ //

evaṃ devī tadā vyāsa sṛṣṭvā tā vai visṛjya ca

uvācāpsaraso brūta kiṃ vo bhūyaḥ karomyaham //

tāstuṣṭamanasaścāpi ūcurvyāsa bhavemahi
devānāṃ mānuṣāṇāṃ ca avadhyāścaiva rakṣasām
tā uvāca tato devī evaṃ loke bhaviṣyatu //

tataḥ sa sahito devyā sanandī parameśvaraḥ

gaṇaiḥ sarvaiśca sahito gṛhānsvānāviśatprabhuḥ //

bhaganayananipātī daityadarpāpahārī purakamalahimaughaḥ kāmayajñendhanāgniḥ

jaladavṛṣabhayāyī sarvaduḥkhāntakārī samaravṛṣabhaketuścandramaulirjagāma //

iti skandapurāṇe ūnatriṃśo 'dhyāyaḥ

bhagavanpiṅgalaḥ kena gaṇatvaṃ samupāgataḥ

annadatvaṃ ca samprāpto vārāṇasyāṃ mahādyutiḥ //

kṣetrapālaḥ kathaṃ jātaḥ priyatvaṃ ca kathaṃ gataḥ

etadicchāmi kathitaṃ śrotuṃ brahmasuta tvayā //

śṛṇu vyāsa yathā lebhe gaṇeśatvaṃ sa piṅgalaḥ

annadatvaṃ ca lokānāṃ sthānaṃ vārāṇasīṃ ca hi //

pūrṇabhadrasutaḥ śrīmān āsīdyakṣaḥ pratāpavān

harikeśa iti khyāto brahmaṇyo dhārmikaśca ha //

tasya janmaprabhṛtyeva śarve bhaktiranuttamā

tadāśīstannamaskāras tanniṣṭhastatparāyaṇaḥ //

āsīnaśca śayānaśca gacchaṃstiṣṭhannanuvrajan

bhuñjāno 'tha pibanvāpi rudramevānucintayat //

tamevaṃ yuktamanasaṃ pūrṇabhadraḥ pitābravīt

na tvā putramahaṃ manye durjāto yastvamanyathā //

na hi yakṣakulīnānām etadvṛttaṃ bhavatyuta
guhyakā vata yūyaṃ vai svabhāvātkrūracetasaḥ
kravyādāścaiva kiṃbhakṣā hiṃsāśīlāśca putraka //

maivaṃ kārṣīrna no vṛttir evaṃ dṛṣṭā mahātmanām

svayambhuvā yathā sṛṣṭā saiva vṛttiḥ praśasyate //

duṣṭā caivāpraśastā ca garhitā sādhubhiḥ sadā
vṛttiḥ svayambhuvā sṛṣṭā tyaktavyā yadi no bhavet
āśramāntarajaṃ karma na kuryurgṛhiṇastataḥ //

hitvā manuṣyabhāvaṃ ca karmabhirvividhaiśca ha

devatvaṃ no vimārgeyur mānuṣyāṃ jātimeva ca //

atha cedvihitaṃ teṣāṃ karma tatprāptisaṃśritam

mamāpi vihitaṃ paśya karmaitannātra saṃśayaḥ //

sa evamuktaḥ putreṇa pūrṇabhadraḥ pratāpavān

uvāca niṣkrama kṣipraṃ gaccha tvaṃ yatra rocate //

tataḥ sa nirgatastyaktvā gṛhasambandhibāndhavān

vārāṇasīṃ samāsādya tapastepe suduścaram //

sthāṇubhūto hyanimiṣaḥ śuṣkakāṣṭhopalopamaḥ

saṃniyamyendriyagrāmam avātiṣṭhata niścalaḥ //

atha tasyaivamaniśaṃ tatparasya tadāśiṣaḥ

sahasramekaṃ varṣāṇāṃ divyamabhyativartata //

valmīkena samākrānto bhakṣyamāṇaḥ pipīlikaiḥ

vajrasūcīmukhairvyāsa vidhyamānastathaiva ca //

nirmāṃsarudhiratvakca kundaśaṅkhendusaprabhaḥ

asthiśeṣo 'bhavatsarvo devaścainamamanyata //

etasminnantare devī vyajñāpayata śaṃkaram

udyānaṃ punarevedaṃ draṣṭumicchāmi sarvada //

kṣetrasya caiva māhātmyaṃ śrotuṃ kautūhalaṃ hi me

yataśca priyametatte yaccāsya phalamuttamam //

iti vijñāpito devaḥ pārvatyā bhuvaneśvaraḥ

sarvaṃ pṛṣṭaṃ yathānyāyam ākhyātumupacakrame //

nirjagāma ca deveśaḥ pārvatyā saha śaṃkaraḥ

udyānaṃ darśayāmāsa devyā devaḥ pinākadhṛk //

praphullanānāvidhagulmaśobhitaṃ latāpratānāvanataṃ manoharam

virūḍhapuṣpaiḥ paritaḥ priyaṅgubhiḥ supuṣpitaiḥ kaṇṭakitaiśca ketakaiḥ //

tamālagulmairnicitaṃ sugandhibhir nikāmapuṣpairbakulaiśca sarvaśaḥ

aśokapuṃnāgavanaiḥ supuṣpitair dvirephamālākulapuṣpasaṃcayaiḥ //

kvacitpraphullāmbujareṇurūṣitair vihaṃgamaiścārukalapraṇādibhiḥ

vināditaṃ sārasahaṃsanādibhiḥ pramattadātyūharutaiśca valgubhiḥ //

kvacicca cakrāhvarutopanāditaṃ kvacicca kādambakadambakāyutam

kvacicca kāraṇḍavanādanāditaṃ kvacicca mattālikulākulīkṛtam //

madākulābhirbhramarāṅganābhir niṣevitaṃ cārusugandhipuṣpam

kvacitsupuṣpaiḥ sahakāravṛkṣair latopagūḍhaistilakaiśca gūḍham //

pragītavidyādharasiddhacāraṇaṃ pranṛttanityānugatāpsarogaṇam

prahṛṣṭanānāvidhapakṣisevitaṃ pramattahārītakulopanāditam //

mṛgendranādākulasannamānasaiḥ kvacitkvacidbaddhakadambakaṃ mṛgaiḥ

praphullanānāvidhacārupaṅkajaiḥ sarastaḍāgairupaśobhitaṃ kvacit //

niviḍaniculanīlaṃ nīlakaṇṭhābhirāmaṃ madamuditavihaṃgavrātanādābhirāmam

kusumitataruśākhālīnamattadvirephaṃ navakisalayaśobhāśobhitaprāntaśākham //

kvacicca dantikṣatacāruvīrutkvacillatāliṅgitacāruvṛkṣam

kvacidvilāsālasagāminībhir niṣevitaṃ kiṃpuruṣāṅganābhiḥ //

pārāvatadhvaninikūjitacāruśṛṅgair abhraṃkaṣaiḥ sitamanoharacārurūpaiḥ

ākīrṇapuṣpanikarapraviviktahāsair vibhrājitaṃ tridaśadevakulairanekaiḥ //

phullotpalāgarusahasravitānayuktais toyāśayaiḥ samanuśobhitadevamārgam

mārgāntarāgalitapuṣpavicitrabhakti sambaddhagulmaviṭapairvihagairupetam //

tuṅgāgrairnīlapuṣpastabakabharanataprāntaśākhairaśokair mattālivrātagītaśrutisukhajananairbhāsitāntaṃ manojñaiḥ

rātrau candrasya bhāsā kusumitatilakairekatāṃ samprayātaṃ chāyāsuptaprabuddhasthitahariṇakulāluptadarbhāṅkurāgram //

haṃsānāṃ pakṣavātapracalitakamalasvacchavistīrṇatoyaṃ toyānāṃ tīrajātapravikacakadalīvāṭanṛtyanmayūram

māyūraiḥ pakṣacandraiḥ kvacidapi patitai rañjitakṣmāpradeśaṃ deśe deśe nilīnapramuditavilasanmattahārītavṛndam //

sāraṅgaiḥ kvacidupasevitapradeśaṃ saṃchannaṃ kusumacayaiḥ kvacidvicitraiḥ

hṛṣṭābhiḥ kvacidapi kiṃnarāṅganābhiḥ kṣīvābhiḥ sumadhuragītavṛkṣaṣaṇḍam //

saṃsṛṣṭaiḥ kvacidupaliptakīrṇapuṣpair āvāsaiḥ parivṛtapādapaṃ munīnām

ā mūlātphalanicitaiḥ kvacidviśālair uttuṅgaiḥ panasamahīruhairupetam //

phullātimuktakalatāgṛhalīnasiddhaṃ siddhāṅganākanakanūpurarāvaramyam

ramyapriyaṅgutarumañjarisaktabhṛṅgaṃ bhṛṅgāvalīśabalitāmrakadambapuṣpam //

puṣpotkarānilavighūrṇitapādapāgram agre surebhavinipātitavaṃśagulmam

gulmāntaraprasṛtabhītamṛgīsamūham ūhāvatāṃ tanubhṛtāmapavargadātṛ //

candrāṃśujāladhavalaistilakairmanojñaiḥ sindūrakuṅkumakusumbhanibhairaśokaiḥ

cāmīkarapratisamairatha karṇikāraiḥ puṣpotkarairupacitaṃ suviśālaśākhaiḥ //

kvacidañjanacūrṇābhaiḥ kvacidvidrumasaṃnibhaiḥ

kvacitkāñcanasaṃkāśaiḥ puṣpairācitabhūtalam //

puṃnāgeṣu dvijaśatavirutaṃ raktāśokastabakabharanatam

ramyopāntaṃ klamaharapavanaṃ phullābjeṣu bhramaravilasitam //

sakalabhuvanabhartā lokanāthastadānīṃ tuhinaśikhariputryā sārdhamiṣṭairgaṇeśaiḥ

vividhataruviśālaṃ mattahṛṣṭānyapuṣṭam upavanamatiramyaṃ darśayāmāsa devyāḥ //

udyānaṃ darśitaṃ deva śobhayā parayā yutam

kṣetrasya tu guṇānsarvān punarvaktumihārhasi //

asya kṣetrasya māhātmyam avimuktasya tattadā

śrutvāpi na hi me tṛptir ato bhūyo vadasva me //

idaṃ guhyatamaṃ kṣetraṃ sadā vārāṇasī mama

sarveṣāmeva jantūnāṃ heturmokṣasya sarvadā //

asminsiddhāḥ sadā devi madīyaṃ vratamāśritāḥ
nānāliṅgadharā nityaṃ mama lokābhikāṅkṣiṇaḥ
abhyasyanti paraṃ yogaṃ yuktātmāno jitendriyāḥ //

nānāvṛkṣasamākīrṇe nānāvihagasevite

kamalotpalapuṣpāḍhyaiḥ sarobhiḥ samalaṃkṛte //

apsarogaṇagandharvaiḥ sadā saṃsevite śubhe

rocate me sadāvāso yena kāryeṇa tacchṛṇu //

manmanā mama bhaktaśca mayi sarvārpitakriyaḥ

yathā mokṣamihāpnoti anyatra na tathā kvacit //

etanmama puraṃ divyaṃ guhyādguhyataraṃ mahat
brahmādayo vijānanti ye ca siddhā mumukṣavaḥ
ataḥ priyamidaṃ kṣetram asmācceha ratirmama //

vimuktaṃ na mayā yasmān mokṣyate vā kadācana

mama kṣetramidaṃ tasmād avimuktamiti smṛtam //

naimiśe 'tha kurukṣetre gaṅgādvāre 'tha puṣkare
snānātsaṃsevanādvāpi na mokṣaḥ prāpyate yataḥ
iha samprāpyate yena tata etadviśiṣyate //

prayāge vā bhavenmokṣa iha vā matparigrahāt

prayāgādapi tīrthāgryād idameva mahatsmṛtam //

jaigīṣavyaḥ parāṃ siddhiṃ yo gataḥ sa mahātapāḥ

asya kṣetrasya māhātmyād bhaktyā ca mama bhāvataḥ //

jaigīṣavyaguhā śreṣṭhā yogināṃ sthānamiṣyate
dhyāyatastatra māṃ nityaṃ yogāgnirdīpyate bhṛśam
kaivalyaṃ paramaṃ yāti devānāmapi durlabham //

avyaktaliṅgairmunibhiḥ sarvasiddhāntavedibhiḥ

iha samprāpyate mokṣo durlabho 'nyatra karhicit //

tebhyaścāhaṃ prayacchāmi yogaiśvaryamanuttamam

ātmanaścaiva sāyujyam īpsitaṃ sthānameva ca //

kuberaḥ sa mahāyakṣas tathā sarvārpitakriyaḥ

kṣetrasaṃsevanāddevi gaṇeśatvamavāpa ha //

saṃvarto bhavitā yaśca so 'pi bhaktyā mamaiva tu

ihaivārādhya māṃ devi siddhiṃ yāsyatyanuttamām //

parāśarasuto yogī ṛṣirvyāso mahātapāḥ
dharmavaktā bhaviṣyaśca vedasaṃsthāpravartakaḥ
raṃsyate so 'pi padmākṣi kṣetre 'sminmunipuṃgavaḥ //

brahmā devarṣibhiḥ sārdhaṃ viṣṇurvāyurdivākaraḥ
devarājastathā śakro ye 'pi cānye divaukasaḥ
upāsate mahātmānaḥ sarve māmiha suvrate //

anye ca yoginaḥ siddhāś channarūpā mahāvrate

ananyamanaso bhūtvā māmihopāsate sadā //

alarkaśca purīmetāṃ matprasādādavāpsyati

sa caināṃ pūrvavatkṛtvā caturvarṇasamākulām //

sphītāṃ janapadākīrṇāṃ bhuktvā ca suciraṃ nṛpaḥ

mayi sarvārpitaprāṇo māmeva pratipatsyate //

tataḥ prabhṛti cārvaṅgi ye 'pi kṣetranivāsinaḥ
gṛhiṇo liṅgino vāpi madbhaktā matparāyaṇāḥ
matprasādādgamiṣyanti mokṣaṃ paramadurgamam //

viṣayāsaktacitto 'pi tyaktadharmaratirnaraḥ

iha kṣetre mṛtaḥ so 'pi saṃsāraṃ na punarviśet //

ye punarnirmamā dhīrāḥ sattvasthā vijitendriyāḥ

vratinaśca nirārambhāḥ sarvato mayi bhāvitāḥ //

dehabhedaṃ samāsādya dhīmantaḥ saṅgavarjitāḥ

gatā eva paraṃ mokṣaṃ prasādānmama suvrate //

janmāntarasahasreṣu yuñjanyogī yamāpnuyāt

tamihaiva paraṃ mokṣaṃ maraṇādadhigacchati //

etatsaṃkṣepato devi kṣetrasyāsya mahatphalam

avimuktasya kathitaṃ mayā te guhyamuttamam //

ataḥ parataraṃ nāsti kṣetraṃ guhyamitīśvari

etadbudhyanti yogajñā ye ca yogīśvarā bhuvi //

etadeva paraṃ jñānam etadeva paraṃ śivam

etadeva paraṃ brahma etadeva paraṃ padam //

vārāṇasīti bhuvanatrayasārabhūtā ramyā purī mama sadā girirājaputri

atrāgatā vividhaduṣkṛtakāriṇo 'pi pāpakṣayādvirajasaḥ pratibhānti martyāḥ //

etatsmṛtaṃ priyatamaṃ mama devi nityaṃ kṣetraṃ vicitratarugulmanikāmapuṣpam

asminmṛtāstanubhṛtaḥ padamāpnuvanti mokṣākhyamenasi ratāpi na saṃśayo 'tra //

iti skandapurāṇe triṃśattamo 'dhyāyaḥ

etasminnantare devo devīṃ prāha girīndrajām

prayāma dātuṃ yakṣāya varaṃ bhaktāya bhāvini //

bhakto mama varārohe tapasā hatakilbiṣaḥ

arho varamasau labdham asmatto bhuvaneśvari //

evamuktvā tato devaḥ saha devyā jagatpatiḥ

jagāma yakṣo yatrāste kṛśo dhamanisaṃtataḥ //

taṃ dṛṣṭvā praṇataṃ bhaktyā harikeśaṃ vṛṣadhvajaḥ

divyaṃ cakṣuradāttasmai yenāpaśyatsa śaṃkaram //

atha yakṣastadā vyāsa śanairunmīlya locane

apaśyatsagaṇaṃ devaṃ vṛṣaṃ caiva-m-upāśritam //

balaṃ dadāni te pūrvaṃ traikālyaṃ darśanaṃ tathā

sāvarṇyaṃ ca śarīrasya paśya māṃ vigatajvaraḥ //

tataḥ sa labdhvā tu varaṃ śarīreṇākṣatena ca

pādayoḥ praṇatastasthau kṛtvā śirasi cāñjalim //

uvāca sa tadā yakṣo varado 'smīti coditaḥ

bhagavanbhaktimagryāṃ tu tvayyananyāṃ vidhatsva me //

annadatvaṃ ca lokānāṃ gāṇapatyaṃ tathākṣayam
avimukte ca te sthāne paśyeyaṃ sarvadā yathā
etadicchāmi deveśa dattaṃ varamanuttamam //

jarāmaraṇasaṃtyaktaḥ sarvaśokavivarjitaḥ

bhaviṣyasi gaṇādhyakṣo varadaḥ sarvapūjitaḥ //

ajayyaścāpi sarveṣāṃ yogaiśvaryasamanvitaḥ

annadaścāpi lokebhyaḥ kṣetrapālo bhaviṣyasi //

mahābalo mahāsattvo brahmaṇyo 'tha mama priyaḥ

tryakṣaśca daṇḍapāṇiśca mahāyogī tathaiva ca //

udbhramaḥ sambhramaścaiva gaṇau te paricārakau

tavājñayā kariṣyete lokasyodbhramasambhramau //

evaṃ sa bhagavānvyāsa yakṣaṃ kṛtvā gaṇeśvaram

jagāma dhāma deveśaḥ saha tena sureśvaraḥ //

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Holder of rights: GRETIL project

Citation Suggestion for this Object: TextGrid Repository (2025). Purana Collection. Skandapurāṇa, 1-31.14. Skandapurāṇa, 1-31.14. GRETIL. GRETIL project. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-C844-A