daśa-gītikā-pāda
@praṇipatya %ekam anekam kam satyām devatām param brahma/
āryabhaṭas %trīṇi @gadati gaṇitam kāla-kriyām golam//
varga-akṣarāṇi varge avarge avarga-akṣarāṇi kāt $ṅmau $yas/
#kha-%dvi-%navake svarās %nava varge avarge %nava antya-varge vā//
yuga-ravi-bha-gaṇās $khyughṛ śaśi $cayagiyiṅuśuchlṛ ku $ṅiśibuṇḷṣkhṛ prāk/
śani $ḍhuṅvighva guru $khricyubha kuja $bhadlijhnukhṛ bhṛgu-budha-saurās//
candra-ucca $rjuṣkhidha budha $suguśithṛna bhṛgu $jaṣabikhuchṛ śeṣa arkās/
$buphinaca pāta-vilomās budha-ahni aja-arka-udayāt ca laṅkāyām//
ka-ahas manavas $ḍha manu-yugās $śkha gatās te ca manu-yugās $chnā ca/
kalpa-ādes yuga-#pādās $ga ca guru-divasāt ca bhāratāt pūrvam//
śaśi-rāśayas $ṭha cakram te aṃśa-kalā-yojanāni $yavaña-guṇās/
prāṇena @eti kalām bham kha-yuga-aṃśe graha-javas bha-$va-aṃśe arkas//
nṛ-$ṣi yojanam $ñilā bhū-vyāsas arka-indvor $ghriñā $giṇa $ka meros/
bhṛgu-guru-budha-śani-bhaumās śaśi-$ṅa-$ña-$ṇa-$na-$ma-aṃśakās sama-arka-samās//
$bha-apakramas graha-aṃśās śaśi-vikṣepas apamaṇḍalāt $jha-%ardham/
śani-guru-kuja $kha-$ka-$ga-%ardham bhṛgu-budha $kha $sca-aṅgulas $gha-hastas $nā//
budha-bhṛgu-kuja-guru-śani $na-$va-$rā-$ṣa-$ha @gatvā aṃśakān %prathama-pātās/
savitur amīṣām ca tathā $dvā-$ñakhi-$sā-$hdā-$hlya-$khicya manda-uccam//
$jha-%ardhāni manda-vṛttam śaśinas $cha $ga-$cha-$gha-$ḍha-$cha-$jha yathā uktebhyas/
$jhā-$gḍa-$glā-$rdha-$dḍa tathā śani-guru-kuja-bhṛgu-budha-ucca-śīghrebhyas//
mandāt $ṅa-$kha-$da-$ja-$ḍā vakriṇām %dvitīye pade %caturthe ca/
$jā-$ṇa-$kla-$chla-$jhna uccāt śīghrāt $giyiṅaśa ku-vāyu-kakṣyā-antyā//
$makhi $bhaki $phakhi $dhakhi $ṇakhi $ñakhi $ṅakhi $hasjha $skaki $kiṣga $śghaki $kighva/
$ghlaki $kigra $hakya $dhaki $kica $sga $jhaśa $ṅva $kla $pta $pha $cha kalā-%ardha-jyās//
%daśa-gītika-sūtram idam bhū-graha-caritam bha-pañjare @jñātvā/
graha-bha-gaṇa-paribhramaṇam sas @yāti @bhittvā param brahma//
gaṇita-pāda
brahma-ku-śaśi-budha-bhṛgu-ravi-kuja-guru-koṇa-bha-gaṇān @namas-kṛtya/
āryabhaṭas tu iha @nigadati kusuma-pure abhyarcitam jñānam//
%ekam %daśa ca %śatam ca %sahasram %ayuta-%niyute tathā %prayutam/
%koṭi-%arbudam ca %vṛndam sthānāt sthānam %daśa-guṇam @syāt//
vargas sama-%catur-aśras phalam ca sadṛśa-%dvayasya saṃvargas/
sadṛśa-%traya-saṃvargas ghanas tathā %dvādaśa-aśris @syāt//
bhāgam @haret avargān nityam %dvi-guṇena varga-mūlena/
vargāt varge śuddhe labdham sthāna-antare mūlam//
aghanāt @bhajet %dvitīyāt %tri-guṇena ghanasya mūla-vargeṇa/
vargas %tri-pūrva-guṇitas śodhyas %prathamāt ghanas ca ghanāt//
%tri-bhujasya phala-śarīram sama-#dala-koṭī-bhujā-%ardha-saṃvargas/
ūrdhva-bhujā-tad-saṃvarga-%ardham sas ghanas %ṣaṣ-aśris iti//
sama-pariṇāhasya-%ardham viṣkambha-%ardha-hatam eva vṛtta-phalam/
tad-nija-mūlena hatam ghana-gola-phalam niravaśeṣam//
āyāma-guṇe pārśve tad-yoga-hṛte sva-pāta-lekhe/
vistara-yoga-%ardha-guṇe jñeyam kṣetra-phalam āyāme//
sarveṣām kṣetrāṇām @prasādhya pārśve phalam tad-abhyāsas/
paridhes %ṣaṣ-bhāga-jyā viṣkambha-%ardhena sā tulyā//
%catur-adhikam %śatam %aṣṭa-guṇam %dvāṣaṣṭis tathā %sahasrāṇām/
%ayuta-%dvaya-viṣkambhasya āsannas vṛtta-pariṇāhas//
sama-vṛtta-paridhi-pādam @chindyāt %tri-bhujāt %catur-bhujāt ca eva/
sama-cāpa-jyā-%ardhāni tu viṣkambha-%ardhe yathā iṣṭāni//
%prathamāt cāpa-jyā-%ardhāt yair ūnam khaṇḍitam %dvitīya-%ardham/
tad-%prathama-jyā-%ardha-aṃśais tais tais ūnāni śeṣāṇi//
vṛttam bhrameṇa sādhyam ca %catur-bhujam ca karṇābhyām/
sādhyā jalena sama-bhūs adhas-ūrdhvam lambakena eva//
śaṅkos pramāṇa-vargam chāyā-vargeṇa saṃyutam @kṛtvā/
yat tasya varga-mūlam viṣkambha-%ardham sva-vṛttasya//
śaṅku-guṇam śaṅku-bhujā-vivaram śaṅku-bhujayor viśeṣa-hṛtam/
yat labdham sā chāyā jñeyā śaṅkos sva-mūlāt hi//
chāyā-guṇitam chāyā-agra-vivaram ūnena bhājitam koṭī/
śaṅku-guṇā koṭī sā chāyā-bhaktā bhujā @bhavati//
yas ca eva bhujā-vargas koṭī-vargas ca karṇa-vargas sas/
vṛtte śara-saṃvargas %ardha-jyā-vargas sas khalu dhanuṣos//
grāsa-ūne %dve vṛtte grāsa-guṇe @bhājayet pṛthaktvena/
grāsa-ūna-yoga-labdhau saṃpāta-śarau paraspara-tas//
iṣṭam vi-%ekam dalitam sa-pūrvam uttara-guṇam sa-mukham madhyam/
iṣṭa-guṇitam iṣṭa-dhanam tu atha vā ādi-antam pada-%ardha-hatam//
gacchas %aṣṭa-uttara-guṇitāt %dvi-guṇa-ādi-uttara-viśeṣa-varga-yutāt/
mūlam %dvi-guṇa-ādi-ūnam sva-uttara-bhajitam sa-#rūpa-ardham//
%eka-uttara-ādi-upacites gacca-ādi-%eka-uttara-%tri-saṃvargas/
%ṣaṣ-bhaktas sas citi-ghanas sa-%eka-pada-ghanas vi-mūlas vā//
sa-%eka-sa-gaccha-padānām kramāt %tri-saṃvargitasya %ṣaṣṭhas aṃśas/
varga-citi-ghanas sas @bhavet citi-vargas ghana-citi-ghanas ca//
samparkasya hi vargāt @viśodhayet eva varga-samparkam/
yat tasya @bhavati %ardham @vidyāt guṇa-kāra-saṃvargam//
%dvi-kṛti-guṇāt saṃvargāt %dvi-antara-vargeṇa saṃyutāt mūlam/
antara-yuktam hīnam tad-guṇa-kāra-%dvayam dalitam//
mūla-phalam sa-phalam kāla-mūla-guṇam %ardha-mūla-kṛti-yuktam/
tad-mūlam mūla-%ardha-ūnam kāla-hṛtam sva-mūla-phalam//
trairāśika-phala-rāśim tam atha icchā-rāśinā hatam @kṛtvā/
labdham pramāṇa-bhajitam tasmāt icchā-phalam idam @syāt//
chedās paraspara-hatās @bhavanti guṇa-kāra-bhāga-hārāṇām/
cheda-guṇam sa-chedam parasparam tat savarṇatvam//
guṇa-kārās bhāga-harās bhāga-harās te @bhavanti guṇa-kārās/
yas kṣepas sas apacayas apacayas kṣepas ca viparīte//
rāśi-ūnam rāśi-ūnam gaccha-dhanam piṇḍitam pṛthaktvena/
vi-%ekena padena hṛtam sarva-dhanam tat @bhavati evam//
gulikā-antareṇa @vibhajet %dvayos puruṣayos tu rūpaka-viśeṣam/
labdham gulikā-mūlyam yadi artha-kṛtam @bhavati tulyam//
bhakte viloma-vivare gati-yogena anuloma-vivare %dvau/
gati-antareṇa labdhau %dvi-yoga-kālau atīta-aiṣyau//
adhika-agra-bhāga-hāram @chindyāt ūna-agra-bhāga-hāreṇa/
śeṣa-paraspara-bhaktam mati-guṇam agra-antare kṣiptam//
adhas-upari-guṇitam antya-yuj-ūna-agra-cheda-bhājite śeṣam/
adhika-agra-cheda-guṇam %dvi-cheda-agram adhika-agra-yutam//
kāla-kriyā-pāda
varṣam %dvādaśa-māsās %triṃśat-divasas @bhavet sas māsas tu/
%ṣaṣṭis nāḍyas divasas %ṣaṣṭis ca vināḍikā nāḍī//
guru-akṣarāṇi %ṣaṣṭis vināḍikā ārkṣī %ṣaṭ eva vā prāṇās/
evam kāla-vibhāgas kṣetra-vibhāgas tathā bha-gaṇāt//
bha-gaṇās %dvayos %dvayos ye viśeṣa-śeṣās yuge %dvi-yogās te/
ravi-śaśi-nakṣatra-gaṇās sammiśrās ca vyatīpātās//
sva-ucca-bha-gaṇās sva-bha-gaṇais viśeṣitās sva-ucca-nīca-parivartās/
guru-bha-gaṇās rāśi-guṇās aśvayuja-ādyās guror abdās//
ravi-bha-gaṇās ravi-abdās ravi-śaśi-yogās @bhavanti śaśi-māsās/
ravi-bhū-yogās divasās bha-āvartās ca api nākṣatrās//
adhimāsakās yuge te ravi-māsebhyas adhikās tu ye cāndrās/
śaśi-divasās vijñeyās bhū-divasa-ūnās tithi-pralayās//
ravi-varṣam mānuṣyam tat api triṃśat-guṇam @bhavati pitryam/
pitryam %dvādaśa-guṇitam divyam varṣam vinirdiṣṭam//
divyam varṣa-%sahasram graha-sāmānyam yugam %dvi-5ṣaṭka-guṇam/
%aṣṭa-uttaram %sahasram brāhmas divasas graha-yugānām//
utsarpiṇī yuga-%ardham paścāt apasarpiṇī yuga-%ardham ca/
madhye yugasya suṣamā ādau ante duṣṣamā indu-uccāt//
%ṣaṣṭi-abdānām %ṣaṣṭis yadā vyatītās trayas ca yuga-pādās/
%tri-adhikā %viṃśatis abdās tadā iha mama janmanas atītās//
yuga-varṣa-māsa-divasās samam pravṛttās tu caitra-śukla-ādes/
kālas ayam anādi-antas graha-bhais @anumīyate kṣetre//
%ṣaṣṭyā sūrya-abdānām @prapūrayanti grahās bha-pariṇāham/
divyena nabhas-paridhim samam bhramantas sva-kakṣyāsu//
maṇḍalam alpam adhastāt kālena alpena @pūrayati candras/
upariṣṭāt sarveṣām mahat ca mahatā śanaiścārī//
alpe hi maṇḍale alpā mahati mahāntas ca rāśayas jñeyās/
aṃśās kalās tathā evam vibhāga-tulyās sva-kakṣyāsu//
bhānām adhas śanaiścara-suraguru-bhauma-arka-śukra-budha-candrās/
eṣām adhas ca bhūmis medhī-bhūtā kha-madhya-sthā//
%sapta ete horā-īśās śanaiścara-ādyās yathā-kramam śīghrās/
śīghra-kramāt %caturthās @bhavanti sūrya-udayāt dinapās//
kakṣyā-pratimaṇḍala-gās @bhramanti sarve grahās sva-cāreṇa/
manda-uccāt anulomam pratilomam ca eva śīghra-uccāt//
kakṣyā-maṇḍala-tulyam svam svam pratimaṇḍalam @bhavati eṣām/
pratimaṇḍalasya madhyam ghana-bhū-madhyāt atikrāntam//
pratimaṇḍala-bhū-vivaram vyāsa-%ardham sva-ucca-nīca-vṛttasya/
vṛtta-paridhau grahās te madhyama-cārāt @bhramanti evam//
yas śīghra-gatis sva-uccāt pratiloma-gatis sva-vṛtta-kakṣyāyām/
anuloma-gatis vṛtte manda-gatis yas grahas @bhavati//
anuloma-gāni mandāt śīghrāt pratiloma-gāni vṛttāni/
kakṣyā-maṇḍala-lagna-sva-vṛtta-madhye grahas madhyas//
kṣaya-dhana-dhana-kṣayās @syur manda-uccāt vyatyayena śīghra-uccāt/
śani-guru-kujeṣu mandāt %ardham ṛṇam dhanam @bhavati pūrve//
manda-uccāt śīghra-uccāt %ardham ṛṇam dhanam graheṣu mandeṣu/
manda-uccāt sphuṭa-madhyās śīghra-uccāt ca sphuṭās jñeyās//
śīghra-uccāt %ardha-ūnam kartavyam ṛṇam dhanam sva-manda-ucce/
sphuṭa-madhyau tu bhṛgu-budhau siddhāt mandāt sphuṭau @bhavatas//
bhū-tārā-graha-vivaram vyāsa-%ardha-hṛtas sva-karṇa-saṃvargas/
kakṣyāyām graha-vegas yas @bhavati sas manda-nīca-ucce//
gola-pāda
meṣa-ādes kanyā-antam samam udac-apamaṇḍala-%ardham apayātam/
taulya-ādes mīna-antam śeṣa-%ardham dakṣiṇena eva//
tārā-graha-indu-pātās @bhramanti ajasram apamaṇḍale arkas ca/
arkāt ca maṇḍala-%ardhe @bhramati hi tasmin kṣiti-chāyā//
apamaṇḍalasya candras pātāt @yāti uttareṇa dakṣiṇa-tas/
kuja-guru-koṇās ca evam śīghra-uccena api budha-śukrau//
candras aṃśais %dvādaśabhis avikṣiptas arka-antara-sthitas dṛśyas/
%navabhis bhṛgus bhṛgos tais %dvi-adhikais %dvi-adhikais yathā ślakṣṇās//
bhū-graha-bhānām gola-%ardhāni sva-chāyayā vi-varṇāni/
%ardhāni yathā-sāram sūrya-abhimukhāni @dīpyante//
vṛtta-bha-pañjara-madhye kakṣyā-pariveṣṭitas kha-madhya-gatas/
mṛd-jala-śikhi-vāyu-mayas bhū-golas sarvatas vṛttas//
yad-vat kadamba-puṣpa-granthis pracitas samantatas kusumais/
tad-vat hi sarva-sattvais jala-jais sthala-jais ca bhū-golas//
brahma-divasena bhūmes upariṣṭāt yojanam @bhavati vṛddhis/
dina-tulyayā %eka-rātryā mṛd-upacitāyā @bhavati hānis//
anuloma-gatis nau-sthas @paśyati acalam viloma-gam yad-vat/
acalāni bhāni tad-vat sama-paścima-gāni laṅkāyām//
udaya-astamaya-nimittam nityam pravaheṇa vāyunā kṣiptas/
laṅkā-sama-paścima-gas bha-pañjaras sa-grahas @bhramati//
merus yojana-mātras prabhā-karas hima-vatā parikṣiptas/
nandana-vanasya madhye ratna-mayas sarva-tas vṛttas//
svar-merū sthala-madhye narakas baḍavā-mukham ca jala-madhye/
amara-marās @manyante parasparam adhas-sthitās niyatam//
udayas yas laṅkāyām sas astamayas savitur eva siddha-pure/
madhya-ahnas yama-koṭyām romaka-viṣaye %ardha-rātras @syāt//
sthala-jala-madhyāt laṅkā bhū-kakṣyāyās @bhavet %catur-bhāge/
ujjayinī laṅkāyās tad-%catur-aṃśe sama-uttaratas//
bhū-vyāsa-%ardhena ūnam dṛśyam deśāt samāt bha-gola-%ardham/
%ardham bhūmi-channam bhū-vyāsa-%ardha-adhikam ca eva//
devās @paśyanti bha-gola-%ardham udac-meru-saṃsthitās savyam/
%ardham tu apasavya-gatam dakṣiṇa-baḍavā-mukhe pretās//
ravi-varṣa-%ardham devās @paśyanti uditam ravim tathā pretās/
śaśi-māsa-%ardham pitaras śaśi-gās ku-dina-%ardham iha manu-jās//
pūrva-aparam adhas-ūrdhvam maṇḍalam atha dakṣiṇa-uttaram ca eva/
kṣiti-jam sama-pārśva-stham bhānām yatra udaya-astamayau//
pūrva-apara-diś-lagnam kṣiti-jāt akṣa-agrayos ca lagnam yat/
unmaṇḍalam @bhavet tat kṣaya-vṛddhī yatra divasa-niśos//
pūrva-apara-diś-rekhā adhas ca ūrdhvā dakṣiṇa-uttara-sthā ca/
etāsām sampātas draṣṭā yasmin @bhavet deśe//
ūrdhvam adhastāt draṣṭur jñeyam dṛś-maṇḍalam graha-abhimukham/
dṛś-kṣepa-maṇḍalam api prāc-lagnam @syāt %tri-rāśi-ūnam//
kāṣṭha-mayam sama-vṛttam samantatas sama-gurum laghum golam/
pārata-taila-jalais tam @bhramayet sva-dhiyā ca kāla-samam//
dṛś-gola-%ardha-kapāle jyā-%ardhena @vikalpayet bha-gola-%ardham/
viṣuvat-jīvā-akṣa-bhujā tasyās tu avalambaks koṭis//
iṣṭa-apakrama-vargam vyāsa-%ardha-kṛtes @viśodhya yat mūlam/
viṣuvat-udac-dakṣiṇatas tat ahorātra-%ardha-viṣkambhas//
iṣṭa-jyā-guṇitam ahorātra-vyāsa-%ardham eva kāṣṭha-antyam/
sva-ahorātra-%ardha-hṛtam phalam ajāt laṅkā-udaya-prāc-jyās//
iṣṭa-apakrama-guṇitām akṣa-jyām lambakena @hṛtvā yā/
sva-ahorātre kṣiti-jā kṣaya-vṛddhi-jyā dina-niśos sā//
@udayati hi cakra-pādas cara-#dala-hīnena divasa-#pādena/
%prathamas antyas ca atha anyau tad-sahitena krama-utkramaśas//
sva-ahorātra-iṣṭa-jyā kṣiti-jāt avalambaka-āhatām @kṛtvā/
viṣkambha-%ardha-vibhakte dinasya gata-śeṣsayos śaṅkus//
viṣuvat-jīvā-guṇitas sva-iṣṭas śaṅkus sva-lambakena hṛtas/
astamaya-udaya-sūtrāt dakṣiṇatas sūrya-śaṅku-agram//
parama-apakrama-jīvām iṣṭa-jyā-%ardha-āhatām tatas @vibhajet/
jyā lambakena labdhā arka-agrā pūrva-apare kṣiti-je//
sā viṣuvat-jyā-ūnā ced viṣuvat-udac-lambakena saṅguṇitā/
viṣuvat-jyayā vibhaktā labdhas pūrva-apare śaṅkus//
kṣiti-jāt unnata-bhāgānām yā jyā sā paras @bhavet śaṅkus/
madhyāt nata-bhāga-jyā chāyā śaṅkos tu tasya eva//
madhya-jyā-udaya-jīvā-saṃvarge vyāsa-#dala-hṛte yat @syāt/
tad-madhya-jyā-kṛtyos viśeṣa-mūlam sva-dṛś-kṣepas/
dṛś-dṛś-kṣepa-kṛti-viśeṣitasya mūlam sva-dṛś-gatis ku-vaśāt/
kṣiti-je svā dṛś-chāyā bhū-vyāsa-%ardham nabhas-madhyāt//
vikṣepa-guṇa-akṣa-jyā lambaka-bhaktā @bhavet ṛṇam udac-sthe/
udaye dhanam astamaye dakṣiṇa-ge dhanam ṛṇam candre//
vikṣepa-apakrama-guṇam utkramaṇam vistara-%ardha-kṛti-bhaktam/
udac-ṛṇa-dhanam udac-ayane dakṣiṇa-ge dhanam ṛṇam yāmye//
candras jalam arkas agnis mṛd-bhū-chāyā api yā tamas tat hi/
@chādayati śaśī sūryam śaśinam mahatī ca bhū-chāyā//
sphuṭa-śaśi-māsa-ante arkam pāta-āsannas yadā @praviśati indus/
bhū-chāyām pakṣa-ante tadā adhika-ūnam grahaṇa-madhyam//
bhū-ravi-vivaram @vibhajet bhū-guṇitam tu ravi-bhū-viśeṣeṇa/
bhū-chāyā-dīrghatvam labdham bhū-gola-viṣkambhāt//
chāyā-agra-candra-vivaram bhū-viṣkambheṇa tat samabhyastam/
bhū-chāyayā vibhaktam @vidyāt tamasas sva-viṣkambham//
tad-śaśi-samparka-%ardha-kṛtes śaśi-vikṣepa-vargitam śodhyam/
sthiti-%ardham asya mūlam jñeyam candra-arka-dina-bhogāt//
candra-vyāsa-%ardha-ūnasya vargitam yat tamas-maya-%ardhasya/
vikṣepa-kṛti-vihīnam tasmāt mūlam vimarda-%ardham//
tamasas viṣkambha-%ardham śaśi-viṣkambha-%ardha-varjitam @apohya/
vikṣepāt yat śeṣam na @gṛhyate tat śaśāṅkasya//
vikṣepa-varga-sahitāt sthiti-madhyāt iṣṭa-varjitāt mūlam/
samparka-%ardhāt śodhyam śeṣas tātkālikas grāsas//
madhya-ahna-utkrama-guṇitas akṣas dakṣiṇatas %ardha-vistara-hṛtas dik/
sthiti-%ardhāt ca arka-indvos %tri-rāśi-sahita-ayanāt sparśe//
pragrahaṇa-ante dhūmras khaṇḍa-grahaṇe śaśī @bhavati kṛṣṇas/
sarva-grāse kapilas sa-kṛṣṇa-tāmras tamas-madhye//
sūrya-indu-paridhi-yoge arka-%aṣṭama-bhāgas @bhavati anādeśyas/
bhānos bhāsvara-bhāvāt su-accha-tanutvāt ca śaśi-paridhes//
kṣiti-ravi-yogāt dina-kṛt ravi-indu-yogāt @prasādhayet ca indum/
śaśi-tārā-graha-yogāt tathā eva tārā-grahās sarve//
sat-asat-jñāna-samudrāt samuddhṛtam brahmaṇas prasādena/
sat-jñāna-uttama-ratnam mayā nimagnam sva-mati-nāvā//
āryabhaṭīyam nāmnā pūrvam svāyambhuavam sadā nityam/
su-kṛta-āyuṣos praṇāśam @kurute pratikañcukam yas asya//
- License
-
Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Link to license
- Citation Suggestion for this Edition
- TextGrid Repository (2025). Āryabhaṭa. Āryabhaṭīya. GRETIL. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-C904-1