Lagadha: Ṛgvedavedāṅgajyotiṣa

Header

Data entry: Oliver Hellwig

Contribution: Oliver Hellwig

Date of this version: 2020-07-31

Source:

  • K. V. Sarma, New Delhi: Indian National Science Academy (?).

Publisher: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen

Licence:

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Interpretive markup: none

Notes:

Due to the heterogeneity of the sources the header markup might be suboptimal. For the sake of transparency the header of the legacy file is documented below.

Lagadha: Rgvedavedangajyotisa
Based on the edition by K. V. Sarma,
New Delhi: Indian National Science Academy (?)

Input by Oliver Hellwig (hellwig7@gmx.de), Berlin, 2001/02

Der digitalisierte Text kann in jedem Rahmen ohne
Einschraenkungen genutzt werden. Allerdings sollte ein
Hinweis auf den Einleser enthalten sein.

Revisions:

  • 2020-07-31: TEI encoding by mass conversion of GRETIL's Sanskrit corpus
  • 2025-05-08: Added BK, GND and ISO code for language.

Text

pañcasaṃvatsaramayaṃ yugādhyakṣaṃ prajāpatim /
dinartvayanam āsāṅgaṃ praṇamya śirasā śuciḥ // 1

praṇamya śirasā kālam abhivādya sarasvatīm /
kālajñānaṃ pravakṣyāmi lagadhasya mahātmanaḥ // 2

jyotiṣām ayanaṃ kṛtsnaṃ pravakṣyāmy anupūrvaśaḥ /
viprāṇāṃ sammataṃ loke yajñakālārthasiddhaye // 3

nirekaṃ dvādaśārdhābdaṃ dviguṇaṃ gatasaṃjñikam /
ṣaṣṭyā ṣaṣṭyā yutaṃ dvābhyāṃ parvaṇāṃ rāśir ucyate // 4

svar ākramete somārkau yadā sākaṃ savāsavau /
syāt tadādi yugaṃ māghastapaḥ śuklo 'yanaṃ hy udak // 5

prapadyete śraviṣṭhādau sūryācandramasāv udak /
sārpārdhe dakṣiṇārkas tu māghaśrāvaṇayoḥ sadā // 6

gharmavṛddhir apāṃ prasthaḥ kṣapāhrāsa udaggatau /
dakṣiṇe tau viparyāsaḥ ṣaṇmuhūrtyayanena tu // 7

dviguṇaṃ saptamaṃ cāhur ayanādyaṃ trayodaśam /
caturthaṃ daśamaṃ ca dviryugmādyaṃ bahule 'py ṛtau // 8

vasus tvaṣṭā bhavo 'jaś ca mitraḥ sarpāśvinau jalam /
dhātā kaś cāyanādyāś cārthapañcamabhas tv ṛtuḥ // 9

bhāṃśāḥ syur aṣṭakāḥ kāryāḥ pakṣadvādaśakodgatāḥ /
ekādaśaguṇaś conaḥ śukle 'rdhaṃ caindavā yadi // 10

kāryā bhāṃśāṣṭakasthāne kalā ekānnaviṃśatiḥ /
ūnasthāne trisaptatim udvaped ūnasaṃmitāḥ // 11

tryaṃśo bhaśeṣo divasāṃśabhāgaś caturdaśaś cāpy anīya bhinnam /
bhārdhe 'dhike cāpi gate paro 'ṃśo dvāv uttamaikaṃ pnavakairavedyam // 12

pakṣāt pañcadaśāc cordhvaṃ tadbhuktam iti nirdiśet /
navabhis tūdgato 'ṃśaḥ syād ūnāṃśadvyadhikena tu // 13

jau drā ghaḥ khe śve 'hī ro ṣā cin mū ṣa ṇyaḥ sū mā dhā ṇaḥ /
re mṛ ghrāḥ svā 'po 'jaḥ kṛ ṣyo ha jye ṣṭhā ittṛkṣā liṅgaiḥ // 14

jāvādyaṃśaiḥ samaṃ vidyāt pūrvārdhe parvasūttare /
bhādānaṃ syāt caturdaśyāṃ kāṣṭhānāṃ devinā kalāḥ // 15

kalā daśa saviṃśā syāt dve muhūrtasya nāḍike /
dyutriṃśat tatkalānāṃ tu ṣaṭchatī tryadhikaṃ bhavet // 16

nāḍike dve muhūrtas tu pañcāśatpalam āḍhakam /
āḍhakāt kumbhako droṇaḥ kuṭapair vardhate tribhiḥ // 17

sasaptakaṃ bhayuk somaḥ sūryo dyūni trayodaśa /
navabhāni ca pañcāhnaḥ kāṣṭhāḥ pañcākṣarāḥ smṛtāḥ // 18

śraviṣṭhāyāṃ gaṇābhyastān prāgvilagnān vinirdiśet /
staryān māsān ṣaḍabhyastān vidyāc cāndramasān ṛtun // 19

atītaparvabhāgebhyaḥ śodhayed dviguṇāṃ tithim /
teṣu maṇḍalabhāgeṣu tithiniṣṭhāṃgato raviḥ // 20

yāḥ parvabhādānakalās tāsu saptaguṇāṃ tithim /
prakṣipet tatsamūhas tu vidyād ādānikīḥ kalāḥ // 21

yad uttarasyāyanato gataṃ syāc cheṣaṃ tu yad dakṣiṇato 'yanasya /
tad ekaṣaṣṭyā dviguṇaṃ vibhaktaṃ sadvādaśaṃ syād divasapramāṇam // 22

yad ardhaṃ dinabhāgānāṃ sadā parvaṇi parvaṇi /
ṛtuśeṣaṃ tu tad vidyāt saṃkhyāya sahaparvaṇām // 23

ity upāyasamuddeśo bhūyo 'py ahnaḥ prakalpayet /
jñeyarāśigatābhyastaṃ vibhajet jñānarāśinā // 24

agniḥ prajāpatiḥ somo rudro 'ditir bṛhaspatiḥ /
sarpāś ca pitaraś caiva bhagaś caivāryamāpi ca // 25

savitā tvaṣṭātha vāyuś cendrāgnī mitra eva ca /
indro niṛrtir āpo vai viśvedevās tathaiva ca // 26

viṣnur vasavo varuṇo 'ja ekapāt tathaiva ca /
ahirbudhnyas tathā pūṣā aśvinau yama eva ca // 27

nakṣatradevatā etā etābhir yajñakarmaṇi /
yajamānasya śāstrajñair nāma nakṣatrajaṃ smṛtam // 28

ity evaṃ māsavarṣāṇāṃ muhūrtodayaparvaṇām /
dinartvayanam āsāṅgaṃ vyākhyānaṃ lagadho 'bravīt // 29

somasūryastṛcaritaṃ lokaṃ loke ca sammatim /
somasūryastṛcaritaṃ vidvān vedavid aśnute // 30

viṣuvaṃ tadguṇaṃ dvābhyāṃ rūpahīnaṃ tu ṣaḍguṇam /
yal labdhaṃ tāni parvāṇi tathārdhaṃ sā tithir bhavet // 31

māghaśuklapravṛttasya pauṣakṛṣnasamāpinaḥ /
yugasya pañcavarṣasya kālajñānaṃ pracakṣate // 32

tṛtīyāṃ navamīṃ caiva paurṇamāsīm athāsite /
ṣaṣṭhīṃ ca viṣuvān prokto dvādaśīṃ ca samaṃ bhavet // 33

caturdaśīm upavasathas tathā bhaved yathodito dinam upaiti candramāḥ /
māghaśuklāhniko yuṅkte śraviṣṭhāyāṃ ca vārṣikīm // 34

yathā śikhā mayūrāṇāṃ nāgānāṃ maṇayo yathā /
tadvad vedāṅgaśāstrāṇāṃ jyotiṣaṃ mūrdhani sthitam // 35


Holder of rights
GRETIL project

Citation Suggestion for this Object
TextGrid Repository (2025). Śāstra Collection. Ṛgvedavedāṅgajyotiṣa. Ṛgvedavedāṅgajyotiṣa. GRETIL. GRETIL project. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-C921-0