Dhatuvamsa

Namo tassa bhagavato arahato sammā sambuddhassa.

1. Tathāgatassāgamanakathā

Sambuddhamatulaṃ suddhaṃ dhammaṃ saṅghaṃ anuttaraṃ

Namassitvā 1 pavakkhāmi dhātuvaṃsappakāsanaṃ 2.

Tikkhattumagamā nātho laṅkādīpaṃ manoramaṃ

Sattānaṃ hitamicchanto sāsanassa ciraṭṭhitiṃ.

Tattha tikkhattumagamā nātho'ti anamatagge saṃsāravaṭṭe parināmetvā 3

appatisaraṇabhāvappattānaṃ 4 lokiyalokuttarasukhanipphādanabhāvena nātho patisaraṇa

5 bhūto bhagavā buddhadhammasaṅgharatanattayamaggaṃ 6 ācikkhanto laṅkādīpaṃ

tikkhattuṃ gato. Tattha paṭhamagamane tāva bodhimaṇḍaṃ āruyha puratthīmābhimukho

7 nisīditvā suriye anatthamiteyeva 8 mārabalaṃ vidhametvā, paṭhamayāme

pubbenivāsañāṇaṃ anussaritvā majjhimayāme cutupapātañāṇaṃ patvā pacchimayāmāvasāne

paccayākāre ñāṇaṃ otāretvā dasabalacatuvesārajjādi guṇapatimaṇḍitaṃ sabbaññutañāṇaṃ

paṭivijjhitvā bodhimaṇḍappadese anukkamena sattasattāhaṃ vītināmetvā aṭṭhame sattāhe

ajapālanigrodhamūle 9 nisinno dhammagambhirataṃ paccavekkhanena 10 appossukkataṃ

āpajjamāno dasasahassa brahmaparivārena sahampatimahābrahmunā āyācitadhammadesano

-----------------------

1. Namassetvā - ji.Vi.Kau. 2. Dhātuvaṃsapakāsakaṃ - ji.Kau. Dhātuvaṃsaṃ suhaṃpiyaṃ -

siṃ.Dhā. 3. Parinametvā - ji. 4. Appatissaraṇabhāva sattānaṃ - jī.Vī.Kau. 5. Patissaraṇa -

jī.Vī.Kau. 6. Ratanattayaṃ maggaṃ - jī.Vī.Kau.. 7. Puratthimāyabhimukho - kau. 8.

Atthaṅgamiteyeva - jī.Vī.Kau. 9. Nigrodharukkhamūle - jī.Vī. 10. Paccavekkhaṇena -

jī.Ḍī.Kau.

[SL Page 002] [\x 2/]

Hutvā buddhacakkhunā lokaṃ olokento pañcavaggiyānaṃ bhikkhunaṃ bahūpakārakaṃ

anussaritvā uṭṭhāyāsanā kāsīnaṃ 1 puraṃ gantvā aññākoṇaḍaññappamukhe aṭṭhārasa

brahmakoṭiyo amataṃ pāyento dhammacakkaṃ pavattetvā pakkhassa pañcamiyaṃ

pañcavaggiye sabbepi te arahante patiṭṭhāpetvā taṃ divasameva yasakulaputtassa rattibhāge

sotāpattiphalaṃ datvā punadivase arahantaṃ datvā tassa sahāyake catupaññāsajane

arahantaṃ pāpetvā evaṃ loke ekasaṭṭhiyā 2 arahantesu jātesu vutthavasso pavāretvā,'caratha

bhikkhave cārika' nti 3 bhikkhu disāsu pesetvā sayaṃ uruvelaṃ gacchanto antarāmagge

kappāsikavanasaṇḍe bhaddavaggiye kumāre tiṃsajane vinetvā ehibhikkhubhāvena

pabbājetvā uruvelaṃ gantvā aḍḍhuḍḍhāni pāṭihāriyasahassāni dassento

uruvelakassapādayo sahassajaṭilaparivāre tebhātikajaṭile vinento tattheva vihāsi.

Aparabhāge aṅgamagadharaṭṭhavāsino uruvelakassapassa mahāyaññaṃ upaṭṭhāpesuṃ. So

pana icchācārābhibhūto 4 cintesi: "sacāyaṃ mahāsamaṇo imassa samāgamassa majjhe

pāṭihāriyaṃ kareyya lābhasakkāro me parihāyissati" ti. Tassevaṃ pavattaajjhāsayaṃ ñatvā

pātova uttarakuruto bhikkhaṃ āharitvā anotatte āhāraṃ paribhuñjitvā sāyanha 5 samaye

phussapuṇṇamīuposathadivase laṅkādīpassatthāya laṅkādīpamupāgami.

Tassa pana dīpassa mahāgaṅgāya dakkhiṇapasse āyāmato tiyojane puthulato

ekayojanappamāṇe mahānāgavanuyyāne yakkhasamāgamassa majjhe tassa upari

mahiyaṅgaṇathūpassa patiṭṭhānaṭṭhāne 6 ākāseyeva ṭhīto vuṭṭhivātandhakāraṃ dassetvā

tesaṃ bhayaṃ uppādesi. Te bhayena upaddutā " kassa nu kho imaṃ kamma "nti ito cito

olokento addasaṃsu 7 bhagavantaṃ ākāse nisinnaṃ. Disvāna 8 bhagavantaṃ abhayaṃ

yāviṃsu. Tesaṃ bhagavā āha:

1. Kāsikaṃ - ji.Vi.Kau. 2. Ekasaṭṭhi - kau. Ekasaṭṭhīsu - ji.Vi.: 3. Cārikaṃ bhikkhave

carathā'ti - ji.Vi.Kau. 4. Icchāmārābhibhuto - kau. 5. Sāhaṇha - jī.Vī.Kau. 6. Patiṭṭhitaṭṭhāne

- jī.Vī.Kau. 7. Addassiṃsu - jī. Adassiṃsu - vi.Kau. 8. Disvā - jī.Vī.Kau.

[SL Page 003] [\x 3/]

"Sace tumhe abhayaṃ icchatha mayhaṃ nisajjaṭṭhānassa okāsaṃ dethā" ti. Sabbepi te tassa

nisajjaṭṭhānaṃ adaṃsu. Bhagavā nisajjāya okāsaṃ gahetvā tesaṃ bhayaṃ vinodetvā tehi dinne

bhumibhāge cammakhaṇḍaṃ pattharitvā nisīdi. Nisinno va pana bhagavā cammakhaṇḍaṃ

pasāresi. 1

Te yakkhā bhītatasitā aññattha gantuṃ asahamānā samantato sāgaratīre rāsibhūtā ahesuṃ.

Satthā giridīpaṃ 2 iddhānubhāvena āharitvā dassesi. Tesu tattha patiṭṭhitesu puna

yathāṭṭhāneva ṭhapetvā pattharitacammakhaṇḍampi saṃkhipi. Tasmiṃ khaṇe tato tato

devā sannipatiṃsu. Tesaṃ samāgame dhammaṃ desesi. Anekesaṃ pāṇakoṭīnaṃ

dhammābhisamayo ahosi. Saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhitā asaṅkheyyā ahesuṃ. Sumanakūṭe

pana mahāsumanadevo sotāpattiphalaṃ patvā attano pūjanīyaṃ bhagavantaṃ yāci. Bhagavā

tena yācito sīsaṃ pāṇinā parāmasitvā kesadhātuṃgahetvā tassa adāsi. Datvā ca pana

laṅkādīpaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā 3 parittaṃ katvā ārakkhaṃ saṃvidhāya puna

uruvelameva āgato.

So pana kesadhātuyo suvaṇṇacaṅgoṭakenādāya satthu nisinnaṭṭhāne nānāratanehi vicittaṃ

thūpaṃ patiṭṭhāpetvā 4 upari indanīlamaṇithūpikāhi pidahitvā gandhamālādīhi pūjento

vihāsi. Parinibbute pana bhagavati sāriputtassa antevāsiko sarabhū nāma thero khīṇāsavo

citakato iddhiyā tathāgatassa gīvaṭṭhiṃ ādāya tasmiṃ indanīlamaṇithūpe patiṭṭhāpetvā 4

meghavaṇṇapāsāṇehi dvādasahatthaṃ thūpaṃ kārāpetvā gato. 5 Tato

devānampiyatissarañño bhātā cūḷābhayo nāma kumāro tamabbhutaṃ cetiyaṃ disvā

abhippasanno taṃ paṭicchādento tiṃsahatthaṃ cetiyaṃ patiṭṭhāpesi. Puna duṭṭhagāmaṇī

abhayamahārājā taṃ paṭicchādetvā asītihatthaṃ kañcukacetiyaṃ 6 kārāpesi.

--------------------------

1. Pasādesi - ji.Vi.Kau. 2. Yakkhagiridīpaṃ - ji.Vi. 3. Tikkhattuṃ vicāretvā - jī.Vi.Kau. 4.

Patiṭṭhapetvā - vi. 5. 'Gato' iti - ji.Vi.Kau. Potthakesu natthi 6. Cetiyaṃ - ji.Vi. Kanaka cetiyaṃ

- kau. Kañcukacetiyaṃ - mava.

[SL Page 004] [\x 4/]

Mahiyaṅgaṇa 1 thūpassa patiṭṭhānādhikāro evaṃ vitthārato 2 veditabbo:

Bodhiṃ patvāna sambuddho bodhimūle narāsabho

Nisīditvāna sattāhaṃ pāṭihīraṃ tato akā.

Tato pubbuttare ṭhatvā pallaṅkā īsake jino

Animisena 3 nettena sattāhaṃ taṃ udikkhayi.

Caṅkamitvāna sattāhaṃ cakkhame ratanāmaye

Vicinitvā 4 jino dhammaṃ varaṃ so ratanāghare.

Ajapālamhi sattāhaṃ anubhosi samādhijaṃ

Ramme ca mucalindasmiṃ vimuttisukhamuttamaṃ.

Rājāyatanamūlamhi sattarattindivaṃ vasī

Dantaponodakaṃ sakko adāsi satthuno tadā.

Catuhi lokapālehi silāpattaṃ samāhaṭaṃ catukkamekakaṃ katvā adhiṭṭhānena nāyako.

Vāṇijehi tadā dinnaṃ manthañca madhupiṇḍikaṃ

Tahiṃ pana gahetvāna bhattakiccaṃ akā jino.

Gaṇhiṃsu saraṇaṃ tassa tapussabhallikā 5 ubho

Saraṇaṃ agamuṃ te taṃ 6 satthu dinnasiroruhā. 7

Gantvāna te sakaṃ 8 raṭṭhaṃ thūpaṃ katvā manoramaṃ

Namassiṃsu ca pūjesuṃ dvebhātikaupāsakā.

Iti so sattasattāhaṃ vītināmesi nāyako:

Brahmunā yācito satthā dhammacakkaṃ pavattituṃ.

Tato bārāṇasiṃ gantvā dhammacakkaṃ pavattayi 9

Koṇḍañño desite dhamme sotāpattiphalaṃ labhi.

Brahmāno'ṭṭhārasakoṭī 10 devatā ca asaṅkhiyā

Sotāpattiphalaṃ pattā dhammacakke pavattite.

------------------

1. Mayihaṅgaṇa - vi.Mayhaṅgana -ji.

2. Vitthāro - ji.Vi.Kau.

3. Animissena -kau.

4. Vicinetvā - vi.Kau.

5. Tapassubhallikā -vi.Ji.. 6. Tesaṃ - ji.Vi.Kau.

7. Siroruhaṃ - ji.Vi.Kau.

8. Saka - ji.Vi.Kau.

9. Pavattiya - kau.

10.Brahmaṭṭhārasakoṭi ca - ji.Vi.Kau.

[SL Page 005] [\x 5/]

Patto pāṭipade vappo bhaddiyo dutiye 1 phalaṃ

Tatiye 2 ca mahānāmo assajī ca catutthīyaṃ.

Te sabbe sannipātetvā pañca'me pañcavaggiye

Anattasuttaṃ desetvā bodhiyagga 3 phalena te.

Bodhiṃ pāpetvā 4 pañcāhe yasattherādike jane

Tato maggantare tiṃsakumāre bhaddavaggiye.

Uruvelaṃ tato gantvā uruvelāya saññitaṃ 5

Uruvelenanuññāto uruvelanāgaṃ dami.

Taṃ taṃ damī jino nāgaṃ damanena urādigaṃ

Tathāgataṃ nimantiṃsu disvā te pāṭihāriyaṃ.

Idheva vanasaṇḍasmiṃ vihāretvā mahāmunī

Upaṭṭhāhāmase sabbe niccabhattena taṃ mayaṃ.

Uruvelakassapassa mahāyaññe upaṭṭhite

Tassa'ttano nāgamane icchācāraṃ vijāniya.[A]

Uttarakuruto bhikkhaṃ haritvā 6 dipaduttamo 6

Anotattadahe bhutvā sāyanha 7 samaye sayaṃ,[a]

Bodhito navame māse phussapuṇṇamiyaṃ jino

Laṅkādīpaṃ visodhetuṃ laṅkādīpamupāgami.[A]

Yakkhe damitvā sambuddho dhātuṃ datvāna nāyako

Gantvāna uruvelaṃ so vasī tattha vane jino.

Paṭhamagamanakathā samattā.

Dutiyagamane pana bodhito pañcame vasse jetavanamahāvihāre vasanto

cūḷodara'mahodarānaṃ mātulabhāgineyyānaṃ nāgānaṃ maṇipallaṅkaṃ nissāya saṅgāmaṃ

paccupaṭṭhitaṃ disvā sayaṃ pattacīvaramādāya cittamāsassa kāḷapakkhe

------------------------

1. Dutiyaṃ - ji.Vi.Kau.

2. Tatiyaṃ - ji.Vi.Kau.

3. Bodhiyaṅga - ji.Vi.Kau.

4. Patthā ca - ji.Vi.Kau.

5. Uruvelena saṃpaya - ji.Vi.Kau.

6. Āharitvārimaddano - mava.

7. Sāyaṇha - ji.Vi.Kau.

8. Cullodara - kau.

[A.] Mahāvaṃsa.

[SL Page 006] [\x 6/]

Uposathadivase nāgadīpaṃ gantvā tesaṃ saṅgāmamajjhe 1 ākāse nisinno andhakāraṃ akāsi.

Te andhakārābhibhūte samassāsetvā ālokaṃ dassetvā attano saraṇabhūtānaṃ tesaṃ

sāmaggikaraṇatthaṃ phalabharitarukkhaṃ cālento viya dhammaṃ desesi. Te ubhopi

dhamme pasīditvā tampi pallaṅkaṃ tathāgatassa adaṃsu. Bhagavā pallaṅke nisinno

dibbannapānehi santappito bhattānumodanaṃ katvā asītikoṭiyo nāge saraṇesu ca sīlesu ca

patiṭṭhāpesi. Tasmiṃ samāgame mahodarassa mātulo maṇiakkhiko nāma nāgarājā

bhagavantaṃ puna kalyāṇidesamāgamanatthaṃ. 2 Ayāci. Bhagavā pana tuṇhībhāvena

adhivāsetvā "jetavanameva gato.

Evaṃ hi so nāgadīpaṃ upeto

Mārābhibhu sabbavidu sumedho

Dametva nāge karuṇāyupeto 3

Gantvā vasī jetavane munindo

Dutiyagamanakathā samattā.

Tatiyagamane pana bodhito aṭṭhame vasse jetavanamahāvihāre viharanto bhagavā: " mama

parinibbānato pacchā tambapaṇṇidīpe sāsanaṃ patiṭṭhahissati, so dīpo bahu

bhikkhubhikkhunīupāsakaupāsikādi ariyagaṇasevito kāsāvapajjoto bhavissati, mayhaṃ

catunnaṃ dāṭhādhātunaṃ antare ekā dāṭhā ca dakkhiṇaakkhadhātu ca nalāṭadhātu 4 ca

rāmagāmavāsīhi laddho ekakoṭṭhāso ca aññe bahusarīradhātu ca kesadhātuyo ca tattheva

patiṭṭhahissanti anekāni saṅghārāmasahassāni ca. Buddhadhammasaṅgharatane

patiṭṭhitasaddho mahājano bhavissati. Tasmā laṅkādīpaṃ gantvā tattha samāpattiṃ

samāpajjitvā āgantuṃ vaṭṭatī "ti cintetvā ānandattheraṃ āmantesi: "ānanda

catupaṭisambhidappattānaṃ pañcasatamahākhīṇāsavānaṃ bhikkhūnaṃ paṭivedesi. Amhehi

saddhiṃ gantabba "nti. Ānandatthero kapilavatthukoḷiya nagaravāsīnaṃ

pañcasatamahākhīṇāsavānaṃ bhikkhūnaṃ paṭivedesi. Te paṭiveditā pañcasatakhīṇāsavā

pattacīvaradhārā hutvā satthāraṃ

----------------------

1. Gāmamajjhe - ji.Vi.Kau.

2. Kalyāṇidesa āgamanatthaṃ - ji.Vi.Kau.

3. Karuṇā vuṭṭhito - jī.Karuṇāya vuṭṭhito - vi.Kau.

4. Lalāṭadhātu - vī.

[SL Page 007] [\x 7/]

Vanditvā añjaliṃ paggayha namassamānā aṭṭhaṃsu. Satthuno pana salalāya nāma

gandhakuṭiyā avidūre

rattasetanīluppalakumudapadumapuṇḍarīkasatapattasahassapattajalajehi sogandhika

nānāpupphehi sañcannā,subhasopānā,

pasāditasamatittikakākapeyyasuramaṇīyasītalamadhurodakā suphullapupphaphaladhārita

nānāvidhavicittasālasalalacampakāsokarukkhānāgarukkhādīhi susajjitabhūmipadesā

accantaramaṇiyā pokkharaṇī atthi. Tattha adhivattho mahānubhāvo sumanonāma nāgarājā

soḷasasahassamattāhi nāgamāṇavikāhi parivuto mahantaṃ sirisampattiṃ anubhavamāno

tathāgatassa rūpasobhaggappattaṃ attabhāvaṃ oloketvā mahantaṃ sukhasomanassaṃ

anubhavamāno attano mātaraṃ nandanāgamānavikaṃ 1 garuṭṭhāne ṭhapetvā tassā

veyyāvaccaṃ kurumāno tasmiṃyeva pokkharaṇiṃ ajjhāvasati. Satthā pana attano gamanaṃ

saṃvidhānānantare sumanaṃ nāgarājānaṃ avidure ṭhitaṃ āmantetvā saparivāro āgacchā hī

ti āha. So sādhuti sampaṭicchitvā attano parivāre chakoṭimatte nāge gahetvā

supuppītacampakarukkhaṃ tathāgatassa suriyaraṃsinivāraṇatthaṃ chattaṃ katvā gaṇhi.

Atha bhagavā ravirasmipatthaṭasuvaṇṇapabbato viya virocamāno attano

pattacīvaramādāya ākāsaṃ abbhūggañchi. 2 Satthāraṃ parivāretvā ṭhītā te

pañcasatakhīṇāsavāpi sakaṃ sakaṃ pattacīvaramādāya ākāsaṃ uggantvā satthāraṃ

parivārayiṃsu. Satthā pañcasatakhīṇāsavaparivuto visākhapuṇṇamuposathadivase

kalyāṇiyaṃ gantvā mahārahe maṇḍapamajjhe paññattavara buddhāsane

pañcasatakhīṇāsavaparivuto hutvā nisīdi.

Atha maṇiakkhiko nāma nāgarājā buddhapamukhaṃ bhikkhu saṅghaṃ anekehi dibbehi

khajjabhojjehi santappetvā ekamantaṃ nisīdi. Satthā tassa bhattānumodanaṃ 3 katvā

sumanakuṭe padalañchanaṃ dassetvā tasmiṃ pabbatapāde anekapādapākiṇṇabhūmippadese

nisinno divāvihāraṃ katvā tato vuṭṭhāya dīghavāpicetiyaṭṭhāne samāpattiṃ samāpajji.

Mahāpaṭhavī udakapariyantaṃ katvā satavāraṃ sahassavāraṃ saṅkampi. Tattha mahāsenaṃ

nāma devaputtaṃ ārakkhatthāya 4 nivattetvā 5

--------------------------

1. Māṇavikaṃ - ji.Vi.Kau.

2. Abbhuggacchi - kau.

3. Bhuttānumodanaṃ - ji.

4. Ārakkhanatthāya - ji.Vi.Kau.

5. Nīyyādetvā - ji.Vi.Kau.

[SL Page 008] [\x 8/]

Tato vuṭṭhāya mahāthūpaṭṭhāne tatheva samāpattiṃ samāpajji. 1 Mahāpaṭhavi tatheva

kampi. Tatrāpi visālarūpa 2 devaputtaṃ ārakkhaṃ gaṇhanatthāya ṭhapetvā tato vuṭṭhāya

thūpārāma cetiyaṭṭhāne tatheva nirodhasamāpattiṃ samāpajji. Mahāpaṭhavī tatheva kampi.

Tattha ca paṭhavipāla 3 devaputtaṃ ārakkhatthāya. 4 Nivattetvā 5 tato vuṭṭhāya

maricavaṭṭicetiyaṭṭhānaṃ gantvā pañcahi bhikkhusatehi 6 saddhiṃ samāpattiṃ appayi.

Paṭhavi tatheva kampi. Tasmiṃ ṭhāne indakadevaputtaṃ ārakkhaṃ gaṇhanatthāya ṭhapesi.

Tato vuṭṭhāya kācaragāmacetiyaṭṭhāne 7 tatheva samāpattiṃ 8 samāpajji. Paṭhavi tatheva

kampi. (Tasmiṃ ṭhāne mahāghosa 9 devaputtaṃ ārakkhaṃ gaṇhanatthāya niyyādesi) *

etasmiṃ mahācetiyaṭṭhāne mahāghosaṃ 10 nāma devaputtaṃ ārakkhaṃ gahaṇatthāya

nivattetvā tato vuṭṭhāya tissamahāvihāracetiyaṭṭhāne tatheva samāpattiṃ samāpajji. Paṭhavi

tatheva kampi. Tattha maṇimekhalaṃ 11 nāma devadhītaraṃ 12 ārakkhaṃ gāhāpetvā tato

nāgamahāvihāracetiyaṭṭhāne tatheva samāpattiṃ samāpajji. Paṭhavi tatheva kampi.

Tasmimpi mahindaṃ nāma devaputtaṃ ārakkhaṃ gahaṇatthāya 13 ṭhapesi. Tato vuṭṭhāya

mahāgaṅgāya dakkhiṇadisābhāge seru nāma dahassa ante varāha nāma soṇḍimatthake

atimanoramaṃ udakabubbuḷakelāsakūṭapaṭibhāgaṃ cetiyaṃ patiṭṭhahissatī'ti

pañcasatakhīṇāsavehi saddhiṃ nirodhasamāpattiṃ samāpajji. Bahalaghanamahāpaṭhavi

paribbhamitakumbhakāracakkaṃ viya pabhintamadamahā hatthināgassa 14

kuñcanādakaraṇaṃ viya ucchukoṭṭana 15 yanta-

------------------------

1. Samāpajjitvā - ji.Vi.Kau. 2. Visārūpa - ji.Vi. Visāru - vi. Visāla - siṃ.Dhā.

3. Puthuvimāla - jī.

4. Ārakkhanatthāya - ji.Vi.Kau.

5. Niyyādetvā - ji.Vi.Kau.

6. Bhikkhusaṅgha satehi - ji.Vi.Kau.

7. Gāma cetiyaṭṭhāne - ji.Vi.Kau.

8. Samādhiṃ - ji.Vi.Kau.

9. Gandha - ji.Vi.Kau. Mahāghosa - siṃ.Dhā.

* Ayaṃ pāṭho adhiko viya gñāyate. 10. Mahāmeghaṃ - ji.Vi.Kau. 11. Maṇikāra - ji. Nakā

samaṇibhāra - siṃ.Dhā.

12. Devadhītā - ji.Vi.Kau.

13. Ārakkhaṃ - ji.Vi.Kau.

14. Nāgo - ji.Vi.Kau. 15. Koṭṭita - ji.Vi.Kau.

[SL Page 009] [\x 9/]

Mukhasaddo viya (ca) satavāraṃ sahassavāraṃ nadamānā somanassappattā viya

sakalalaṅkādīpaṃ unnādaṃ kurumānā saṃkampi. Tato vuṭṭhāya sumananāgarañño hatthesu

ṭhita 1 campakarukkhato pupphāni 2 ādāya tattha pūjetvā punappunaṃ taṃ olokesi. So

satthāraṃ vanditvā mayā bhante kiṃ kattabbanti pucchi. Imassa ṭhānassa ārakkhaṃ karohīti

āha. So taṃ sutvā bhante tumhākaṃ gandhakuṭiṃ 3 mama ārakkhaṃ karontassa

rūpasobhaggappattaṃ asītyānubyañjanabyāmappabhādvattiṃsamahāpurisalakkhaṇavicittaṃ

dassanānuttariyabhūtaṃ passantassa manosilātale sīhanādaṃ nadanto taruṇasīho viya

gajjanto 4 pāvussakamahāmegho viya ākāsagaṅgaṃ otaranto viya ratanadāmaṃ ganthento 5

viya ca aṭṭhaṅgasamannāgataṃ savanīyasaraṃ vissajjetvā 6 bramhaghosaṃ nicchārento

nānānayehi vicittakathaṃ kathayamānānaṃ 7 savanānurittayabhūtaṃ

saṃsāraṇṇavanimuggānaṃ tāraṇasamatthaṃ madhura dhammadesanaṃ suṇantassa,

ñāṇiddhiyā koṭippatte sāriputtamoggallānādayo asītimahāsāvake passantassa, tattheva

mayhaṃ vasanaṃ 8 ruccati. Na sakkomi aññattha tumhehi vinā vasitunti āha. Bhagavā tassa

kathaṃ sutvā nagarāja, imaṃ padesaṃ tayā ciraṃ vasitaṭṭhānaṃ. Kakusandhassa bhagavato

dhātu imasmiṃyeva ṭhāne patiṭṭhitā, tvameva tasmiṃ kāle varaniddo nāma nāgarājā hutvā

tassā dhātuyā ārakkhaṃ gahetvā gandhamālādīhi pūjaṃ karonto ciraṃ vihāsi. Puna

koṇāgamanassa bhagavato dhātu imasmiṃ yeva ṭhāne patiṭṭhitā tvameva tasmiṃ kāle

jayaseno nāma devaputto hutvā tassā dhātuyā ārakkhaṃ gahetvā gandhamālādīhi pūjaṃ

katvā tattheva ciraṃ vihāsi. Puna kassapassa bhagavato dhātu imasmiṃyeva ṭhāne patiṭṭhitā.

Tvameva tasmiṃ kāle dīghasālo nāma nāgarājā hutvā tāya dhātuyā ārakkhaṃ gahetvā

gandhamālādīhi pūjaṃ karonto vihāsi. Mayi pana parinibbute kākavaṇṇatissamahārājā

mayhaṃ nalāṭadhātuṃ

------------------------

1. Hatthe suppīta - ji.Vi.Kau.

2. Pupphaṃ - ji.Vi.Kau.

3. Gandhakuṭiyaṃ - ji.Vi.Kau.

4. Vijambhitvā gajjanto - ji.Vi.Kau.

5. Gandhanto - vi.Kau.

6. Visajjitvā - ji.Vi.Kau.

7. Kathayamānaṃ - ji.Vi.Kau.

8. Vacanaṃ - ji.Vi.Kau.

[SL Page 010] [\x 10/]

Imasmiṃyeva ṭhāne patiṭṭhāpessati 1, tasmā tvaṃ imassa ṭhānassa ārakkhaṃ karohīti vatvā

pañcasīlesu patiṭṭhāpetvā pañcasatakhīṇāsavehi saddhiṃ cetiyaṭṭhānaṃ padakkhiṇaṃ katvā

tvaṃ appamatto hohīti vatvā ākāsaṃ uppatitvā jetavanameva gato.

Tassa pana nāgarañño mātā indamānavikā nāma 2 āgantvā tathāgataṃ vanditvā ekamantaṃ

3 ṭhitā, bhante mama putto sumano nāma nāgarājā kuhinti āha. Tava putto

tambapaṇṇidīpe mahāvālukagaṅgāya 4 dakkhiṇabhāge seru nāma dahassa samīpe varāha

nāma soṇḍiyaṃ samādhi appitattā attano parivāre chakoṭimatte nāge gahetvā satthāraṃ

vanditvā bhante ito paṭṭhāya tumhākaṃ dassanaṃ dullabhaṃ, khamatha meti accayaṃ

desetvā 5 mahatiṃ 6 nāgasampattiṃ gahetvā puttassa sumananāgarājassa santikaṃ gantvā

mahatiṃ issariyasampattiṃ anubhavanti tattheva ārakkhaṃ gahetvā ciraṃ vihāsi.

Mahāpañño mahāsaddho mahāvīro mahāisi

Mahābalena sampanno mahantaguṇabhusito.

Gantvāna tambapaṇṇiṃ so sattānuddayamānaso

Gantvā nāgavaraṃ dīpaṃ agā jetavanaṃ vidu.

Atisayamatisāro sāradānaṃ karonto

Atiadhiramaṇiyo sabbalokekanetto

Atiguṇadharaṇīyo sabbasatte tamaggaṃ

Ativipuladayo tānetumāgā sudīpaṃ. *

Tatiyagamanakathā samattā.

Iti ariyajanapasādanatthāya kate dhātuvaṃse tathāgatassa gamanaṃ nāma paṭhamo

paricchedo.

-----------------------1. Patiṭṭhahissati - ji.Vi.Kau. 4. Mahāgaṅgāya - ji.Kau.

2. Nāmanāgakaññā - ji.Vi.Kau. 5. Dassetvā - ji.Vi.Kau.

3. Ekamante - ji.Vi.Kau. 6. Mahantaṃ - ji.Vi.Kau.

* " Mahāpañño mahāvīro mahesimunisattamo

Mahābalehī sampanno mahāthiraguṇe ṭhito

Āgantvā tambapaṇṇiṃ so sattānuddayamānaso

Puna gantvā nāgadīpaṃ agā jetavanaṃ varaṃ

Atisayamatisāro sāradāneka ratto

Atidhitiramaṇiyo sabbalokekanetto

Atiguṇaramaṇīyaṃ sabbasantekamaggaṃ

Ativipuladayattā laṅkamāgā sudīpaṃ "

Iti sīhaḷabhāsāya kate dhātuvaṃse dissate.

[SL Page 011] [\x 11/]

2. Parinibbānakathā

Satthā pana tato pañcacattālīsavassāni tipiṭakapariyattidhammaṃ desetvā veneyyajane

saṃsārato catuariyamaggaphalapaṭilābhavasena uddhāretvā nibbāne patiṭṭhāpetvā pacchime

kāle vesālinagaraṃ upanissāya cāpālacetiyaṃ nissāya viharanto mārena parinibbānatthāya

ārādhito sato sampajāno āyusaṅkhāre vissajjesi. Tassa vissaṭṭhabhāvaṃ ānandoyeva aññāsi.

Añño koci pi jānanto nāma natthi. Tasmā bhikkhusaṅghampi jānāpessāmīti

jetavanamahāvihāraṃ gantvā sabbaṃ bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā bhikkhave tathāgatassa

1 na cirasseva tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena parinibbānaṃ bhavissati, tumhe sattatiṃsabodhi

pakkhiyadhammesu samaggā hutvā ekībhāvā 2 hotha, tumhe vivādaṃ mā karotha.

Appamādena tisso sikkhā sampādethāti vatvā puna divase vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā

piṇḍapātā 3 paṭikkamitvā 4 bhaṇḍagāmaṃ gato. Bhaṇḍagāmato hatthigāmaṃ hatthigāmato

ambagāmaṃ ambagāmato jambugāmaṃ jambugāmato nigrodhagāmaṃ nigrodhagāmato

bhoganagaraṃ bhoganagarato pāvānagaraṃ pāvānagarato kusinārānagaraṃ patto. Tattha

yamakasālānamantare ṭhīto ānandattheraṃ āmantetvā untarasīsakaṃ katvā mañcakaṃ

paññāpehi kilantosmi ānanda nipajjissāmi'ti āha. Taṃ sutvā ānandatthero uttarasīsakaṃ

katvā mañcakaṃ paññāpetvā catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ attharitvā pañcacattālīsavassāni

asayitabuddhaseyyaṃ sayanto dakkhiṇapassena sato sampajāno anuṭṭhānasaññaṃ

manasikaritvā sīhaseyyaṃ kappesi.

Atītamaddhāna bhave caranto

Anantasatte karuṇāyupeto 5

Katvāna puññāni anappakāni

Patto sivaṃ lokahitāya nātho.

-------------------

1. Tathāgate - ji.Vi.Kau.

2. Ekabhāvā - ji.Vi. Ekabhāgā - kau.

3. Piṇḍapātaṃ - ji.Vi.Kau.

4. Paṭikkametvā - ji.Vi.Kau.

5. Karuṇāya yutte - ji.Vi.Kau.

[SL Page 012] [\x 12/]

Evaṃ hi so dasabalopi vihīnathāmo

Yamassa sālāna 1 nipajji majjhe

Katvāna saññaṃ hi 2 anuṭṭhahānaṃ 3

Sa iddhimā 4 māramukhaṃ paviṭṭho.

Tasmiṃ khaṇe samakasālā supupphitā ahesuṃ. Na kevalaṃ yamakasālāyeva supupphītā,

atha kho dasasahassī lokadhātu cakkavāḷesu sālarukkhāpi pupphitā. Na sālarukkhāyeva

supupphitā, atha kho yaṃ kiñci pupphupagaphalūpaga rukkhajātaṃ sabbampi pupphañca

phalañca gaṇhi. Jalesu jalapadumāni thalesu thalapadumāni khandhesu khandhapadumāni

sākhāsu sākhāpadumāni latāsu latāpadumāni ākāse olambapadumāni piṭṭhipāsāṇe hinditvā

satapattapadumāni supupphitāni ahesuṃ. Paṭhavito yāva brahmaloko tāva dasasahassi

cakkavāḷā ekamālāguṇā viya ahesuṃ. Devā ākāsato

dibbamandāravapāricchattakakoviḷārapupphāni ca candanacuṇṇāni ca samākiranti.

Dibbaturiyasaṅgitiyo ca antalikkhe pavattanti. Anekāni acchariyasahassāni ahesuṃ. Evaṃ

pūjāvisese pavattamāne paṭhamayāme subhaddaparibbājakaṃ vinetvā majjhimayāme

dasasahassi lokadhātu devatānaṃ anusāsitvā 5 pacchimayāmāvasāne paṭhamajjhānaṃ

samāpajjitvā tato vuṭṭhāya dutiyajjhānaṃ catutthajjhānaṃ samāpajji. Tato vuṭṭhāya

ākāsānañcāyatanaṃ viññāṇañcāyatanaṃ ākiñcaññāyatanaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ

samāpajjitvā tato vuṭṭhāya nirodhasamāpattiṃ samāpajji. Tato vuṭṭhāya paṭhamajjhānaṃ

dutiyajjhānaṃ tatiyajjhānaṃ catutthajjhānañca samāpajji. Tato vuṭṭhāya etthantarato

anupādisesanibbānadhātuyā parinibbāyi.

Mahāmohatamaṃ hantvā 6 sattānaṃ hadayassitaṃ 7

Ravīva jotamāno 8 so lokassa anukampako,

-------------------

1. Yamakasālāya - ji.Vi.Kau.

2. Passāni - ji.Vi. Padassāni - kau.

3. Anuṭṭhahāni - ji.Vi.Kau.

4. Sayiddhiyā - ji. Sa iddhiyā - kau.

5. Anusāsetvā - ji.Vi.Kau.

6. Mahāmohatamonaddhaṃ - ji.Vi.Kau.

7. Hadayanissitaṃ - ji.Vi.Kau. Siṃ.Dhā.

8. Ravipajjotamāno - ji.Vi.Kau.

Ravivajjotamāno - siṃ.Dhā.

[SL Page 013] [\x 13/]

Vassāni pañcatālīsaṃ katvā sattahitaṃ bahuṃ

Adhunā 1 aggikkhandhova parinibbāyi so jino.

Evaṃ pana bhagavati parinibbute vissakammadevaputto tathāgatassa sarīrappamāṇaṃ

varadoṇiṃ ratanehi 2 māpetvā visuddhakappāsehi tathāgatassa sarīraṃ veṭhetvā

ratanadoṇiyaṃ 3 pakkhipitvā gandhatelehi pūretvā 4 aparāya doṇiyā pidahitvā

sabbagandhadārucitakaṃ katvā yebhuyyena devatāyo lohitacandanaghaṭikāyo ādāya

citakāyaṃ pakkhipitvā aggiṃ gāhāpetuṃ nāsakkhiṃsu. Kasmā ? Mahākassapattherassa

anāgatattā. So āyasmā mahākassapatthero yebhuyyena bahunnaṃ 5 devānaṃ piyo manāpo.

Therassa hi dānaṃ datvā sagge nibbattānaṃ pamāṇo nāma natthi. Tasmā devatā tasmiṃ

samāgame attano kulūpagattheraṃ 6 adisvā amhākaṃ mahākassapatthero kuhinti olokento

attano parivārehi pañcamattehi bhikkhusatehi saddhiṃ maggaṃ paṭipannoti ñatvā yāva

thero imasmiṃ na sampatto citakaṃ tāva na pajjalatuti adhiṭṭhahiṃsu. Tasmiṃ kāle thero

yebhuyyena terasadhutaṅgadharehi pañcamattehi bhikkhusatehi saddhiṃ āgantvā citakaṃ

tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā pādapasse ṭhīto, bhante tumhākaṃ dassanatthāya ito

kappasatasahassamatthake padumuttarasatthuno pādamule abhinīhārato paṭṭhāya

avijahitvā āgato. Idāni me avasānadassananti pāde gahetvā vandituṃ adhiṭṭhāsi.

Mahākassapathero so bhikkhusaṅghapurakkhato

Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā paggahetvāna añjaliṃ.

Padakkhiṇañca tikkhattuṃ katvā ṭhatvā padantike 7

Patiṭṭhahantu sīse me jinapādeti 8'dhiṭṭhahi.

Sahādhiṭṭhānaṃ citakā dussāni ca vibhindiya

Nikkhamiṃsu tadā pādā ghanamuttova candimā.

Uho hatthehi paggayha ṭhapetvā attano sire 9

Vanditvā 10 satthuno pāde khamāpetvā visajjayī.

-------------------

1. Ambunā - siṃ.Dhā.

2. Suvaṇeṇahi ? (Randeṇak mavā - siṃ.Dhā.)

3. Suvaṇṇadoṇiyaṃ - ? (Randeṇa-siṃ.Dhā.)

4. Purāpetvā - ji.Vi.Kau.

5. Bahūnaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Kulupakattheraṃ - kau.

7. Padantikaṃ - ji.Vi.Kau.

8. Jinapadāti - ji.Vi.Kau.

9. Sīse - ji.Vi.Kau.

10. Avandiya - ji.Vi.Kau. [SL Page 014] [\x 14/]

Puṇṇacando yathā abbhaṃ citakaṃ pāvisi tadā

Idaṃ accherakaṃ disvā ravaṃ ravi mahājano.

Uṭṭhahitvāna pācīnā vando atthaṅgato yathā

Pāde antaradhāyante arodiṃsu mahājanā.

Tadā mallarājāno bhagavato sarīrakiccaṃ karissāmāti vatvā nānāvatthābharaṇāni nivāsetvā

parivārayiṃsu. Tato rājāno manussā ca aggiṃ dātuṃ ārahiṃsu. Tadā sakko: mayi pana

parinibbute sakko devarājā maṇijotirasaṃ pasāretvā nikkhantaagginā mama sarīrakiccaṃ

karissati. Maṇiaggino avasāne manussā aggiṃ karissantiti. Evaṃ buddhavacanaṃ

paribhāvetvā 1 nikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā bhagavato sarīrakiccaṃ katvā samantato

uṭṭhahatuti adhiṭṭhahi.

Tasmiṃ khaṇe sayameva citakaṃ aggi gaṇhi. Sarīraṃ pana bhagavato jhāyāmānaṃ

chavicammamaṃsanahāruaṭṭhiaṭṭhimiñjaṃ asesetvā sumanamakuḷamuttārāsisadisameva

dhātuyo avasesā ahesuṃ.

Parinibbutakālepi sakalaṃ kalunaṃ ahu

Paridevo mahā āsi mahī udriyanaṃ yathā.

Devatāyānubhāvena satthuno citako sayaṃ

Tato ekappahārena pajjalittha samantato.

Yañca abbhantaraṃ dussaṃ yaṃ dussaṃ sabbabāhiraṃ 2

Dusse dveva na jhāyiṃsu tesaṃ dussānamantare.

Yathā niruddhatelassa na masī na ca chārikā 3

Evamassa na dissati buddhagattassa jhāyato.

Sumanamakuḷasabhāvā 4 ca dhotamuttābhameva ca

Suvaṇṇavaṇṇasaṃkāsā avasissaṃsu dhātuyo.

Dāṭhā catasso uṇhīsaṃ akkhakā dve ca sattimā 5

Na vikiṇṇā tato sesā vippakiṇṇāva dhātuyo.

Ahosi tanukā dhātu sāsapabījamattikā 6

Dhātuyo majjhimā majjhebhinnataṇḍulamattikā.

-------------------

1. Parisāmetvā - kau. Parisāvetvā - ji.Vi.

2. Dussaṃ yaṃ sabbathā bāhiraṃ - kau.

3. Yā chārikā - vi.

4. Sabhāvo - ji.Vi.Kau.

5. Sattamā - ji.Vi.Kau.

6. Mattakā - ji.Vi.Kau.

[SL Page 015] [\x 15/]

Dhātuyo mahati majjhe bhinnamuggappamāṇikā 1

Dhātuvaṇṇā tayo āsuṃ buddhādhiṭṭhānatejasā.

Sāriputtassa therassa sisso sarabhunāmako

Ādāya jinagīvaṭṭhiṃ citakātova dhātu so.

Saddhiṃ sissasahassena cetiye mahiyaṅgaṇe

hapetvā cetiyaṃ katvā kusināramagā muni.

Chaḷabhiñño vasippatto khemo kāruṇiko muni

Sahasā citakātova 2 vāmadāṭhaṃ samaggahī.

Ākāsato patitvāpi nikkhamitvāpi sālato

Samantatombumuggantvā 3 nibbāpesuṃ 4 jalānalaṃ. 5

Mallarājagaṇā sabbe sabbagandhodakena taṃ

Citakaṃ lokanāthassa nibbāpesuṃ mahesino.

Evaṃ pana sabbaloke 6 karuṇādhiko sammāsambuddho vesākhapuṇṇamuposathe

aṅgāradivase parinibbuto. Devamanussānaṃ saṅgahakaraṇatthāya yamakasālānamantare

citakaṃ sattarattindivaṃ 7 vasī. Tato vīsaṃ hatthasatikassa 8 upari sattarattindivaṃ vasi.

Yāva aggiparinibbāpanaṃ sattarattindivaṃ hoti.

Tato sattadivasāni kusinārāyaṃ mallarājaputtesu gandhodakena citakaṃ nibbāpayamānesu

sālarukkhato udakadhārā nikkhamitvā citakaṃ nibbāpayiṃsu. Tato dasabalassa dhātuyo

suvaṇṇacaṅgoṭake pakkhipitvā attano nagare santhāgāre ṭhapetvā sattipañjaraṃ katvā

dhanupākārehi parikkhipāpetvā sattāhaṃ naccagītavāditagandhamālādīhi mallarājaputtā

sakkāraṃ kariṃsu.

Tato te mallarājāno rammaṃ devasabhopamaṃ

Sabbathā maṇḍuyitvāna santhāgāraṃ tato pana,

------------------

1. Bhinnamuggappamāṇakā - kau. 2. Citakatova - ji.Vi.Kau.

3. Sāmantatumbamugganatvā - ji.Vi.Kau.

4. Harāpesuṃ - ji.Vi.Kau.

5. Jalājalaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Sabbalokaṃ - ji.Vi.Kau.

7. Sattarattivandisaṃ - ji.Vi.Kau.

8. Visatihatthasatikassa - ji.Vi.Kau.

[SL Page 016] [\x 16/]

Maggaṃ alaṅkaritvāna yāva makuṭacetiyā

Hatthīkkhandhe ṭhapetvāna hemadoṇiṃ sadhātukaṃ.

Gandhādīhipi pūjetvā kīḷantā sādhukīḷitaṃ

Pavesetvāna nagaraṃ santhāgāre manorame.

Dasabhūmasmiṃ 1 pallaṅke ṭhapetvā jinadhātuyo

Ussayuṃ 2 te tadā chatte santhāgārasamantato.

Hatthīhi parikkhipāpesuṃ tato asse tato rathe

Añño'ññaṃ parivāretvā 3 tato yodhe tato dhanu.

Iti parikkhipāpesuṃ samantā yojanaṃ kamā 4

Tadā naccehi gītehi vāditehi ca pūjayuṃ.)

Parinibbānakathā samattā.

Tato bhagavato parinibbutabhāvaṃ sutvā ajātasattu mahārājā kosinārakānaṃ 5 mallānaṃ

sāsanaṃ pesesi. Ahampi khattiyo bhagavāpi khattiyo satthuno sarīradhātunaṃ thūpañca

mahañca karomīti. Teneva upāyena vesāliyaṃ licchavirājāno ca kapilavatthumhi sakyarājāno

ca allakappake bulayo 6 ca rāmagāmake koḷiyā ca veṭhadīpake 7 brāhmaṇo ca pāvāyaṃ

pāveyyakā ca sāsanaṃ pesetvā sabbe ekato hutvā kosinārakehi saddhiṃ vivādaṃ uppādesuṃ.

Tesaṃ pana ācariyo droṇabrāhmaṇo nāma. So tesaṃ: mā bhonto viggahavivādaṃ karotha,

amhākaṃ bhagavā khantivādīyevāti vatvā tādisassa ca khantimettānuddayasampannassa

sarīrabhāge 8 kalahaṃ kātuṃ ayuttanti āha.

(Rājā ajātasattu ca licchavī ca narādhipā

Sakyā ca allakappā ca koḷiyāpi 9 ca rāmake,

Brāhmaṇo veṭhadīpo 10 ca mallapāveyyakāpi ca

Mallā ca dhātu atthāya 11 aññamaññaṃ vivādayuṃ.

-------------------

1. Dasabhumassa - ji.Vi.Kau.

2. Dassesuṃ - ji.Vi.Kau.

3. Aññamaññaṃ parivāriko - ji.Vi.Kau.

4. Ahū - ji.Vi.Kau.

5. Kusinārakānaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Cūliyo - ji.Vi.Kau.

7. Vettadīpake - ji.Vi.Kau.

8. Sarīrabhāve - ji.Vi.Kau.

9. Kolirājā - ji.Vi.Kau.

10. Vettadīpo - ji.Vi.Kau.

11. Dhātussatthāya - ji.Vi.Kau.

[SL Page 017] [\x 17/]

Evaṃ sante tadā doṇo brāhmaṇo etadabravī:

Suṇantu bhonto me vācaṃ hitamatthupasaṃhitaṃ. 1

Khantivādī isikāle dhammapālakumārake

Chaddante bhuridatte ca campeyye saṅkhapālake,

Mahākapijātakāle amhākaṃ lokanāyako

Kopaṃ akatvā aññesu khantimeva 2 akā jino.

Siṭṭhāsiṭṭhe sukhe dukkhe 3 lābhālābhe yasāyase

Tādī 4 lakkhaṇasampanno khantivādesu kā kathā.

Evaṃ bhavataṃ 5 vivāde sampahāro na sādhuko

Sabbeva sahitā hotha samaggā modamānakā. 6

Tathāgatassa sārīraṃ 7 aṭṭhabhāgaṃ karomase

Thūpā vitthāritā hontu pasannā hi bahujjanā.

Tena hi vibhajehi 8 tvaṃ aṭṭhabhāgantu brāhmaṇa

Thūpā vitthāritā hontu 9 pasannā hi bahujjanā. 10

Evaṃ vutte tadā doṇo brāhmaṇo gaṇajeṭṭhako

Suvaṇṇaṃ nāḷiṃ katvāna samaṃ bhājesi rājunaṃ.

Soḷasanāḷiyo āsuṃ sabbā tā sesadhātuyo

Ekekapuravāsīnaṃ dve dve doṇo adā tadā.

Dhātuyo ca gahetvāna haṭṭhatuṭṭhā narādhipā

Gantvā sake sake raṭṭhe cetiyāni akārayuṃ.

Doṇo tumbaṃ gahetvāna kāresi tumbacetiyaṃ

Aṅgārathūpaṃ kāresuṃ moriyā haṭṭhamānasā.

Ekā dāṭhā tidasapure ekā nāgapure ahu

Ekā gandhāravisaye ekā kāliṅgarājino.)[A]

-------------------

1. Hitamattupasaññitaṃ - ji.Vi., Hitamatthupasaññitaṃ - kau.

2. Khantiyeva - jī.Vi.Kau.

3. Iṭṭhāniṭṭhamaniṭṭhepi - ji.Vi.Kau.

4. Tādisāni - ji.Vi.Kau.

5. Bhavissaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Modamānasā - ji.Vi.Kau.

7. Sarīraṃ - ji.Vi.Kau.

8. Vibhajjehi - ji.Vi.Kau.

9. Āsi - ji.Vi.Kau.

10. Bahū janā - ji.Vi.Kau.

[A.] Buddhavaṃsa

[SL Page 018] [\x 18/]

Tattha doṇoti: tadā gaṇācariyo. So dhātuyo 1 vibhajanto 2 ekaṃ dakkhiṇadāṭhādhātuṃ

gahetvā veṭhantare ṭhapesi. Tadā sakko ajja dakkhiṇadāṭhādhātuṃ ko labhatīti cintetvā

veṭhantare passi. So ratanacaṅgoṭakaṃ gahetvā adissamānakāyena gantvā dhātuṃ gahetvā

tāvatiṃsabhavane cūḷāmaṇicetiya ekayojanubbedhaṃ yeva mahantaṃ thūpaṃ katvā ṭhapesi.

Ekaṃ dakkhiṇadaṭhādhātuṃ pādaggantare akkamitvā gaṇhi. Ettāvatā

tāvatiṃsabhavanadantadhātukathā paripuṇṇā veditabbā.

Tadā jayaseno nāma nāgarājā bhagavato parinibbutabhāvaṃ sutvā ajja pacchimadassanaṃ

passissāmīti 3 mahantaṃ nāgarājasampattiṃ gahetvā kusināraṃ gantvā mahāpūjaṃ katvā

ekamantaṃ ṭhatvā pādaggantare ṭhitaṃ dhātuṃ disvā nāgaiddhibalena gahetvā

nāgabhavanaṃ netvā nāgapurassa majjhe ratanakhacite cetiye ṭhapesi. Taṃ tambapaṇṇiyaṃ

kākavaṇṇatissarājakāle mahādevattherassa sisso mahindatthero nāma nāgabhavanaṃ gantvā

dakkhiṇadāṭhaṃ gahetvā tambapaṇṇiyaṃ serunagaraṃ haritvā 4 giriabhayassa

serunagarapabbatantare cetiyaṃ kārāpetvā ṭhapesi.

Ettāvatā nāgabhavanadantadhātukathā paripuṇṇā veditabbā.

Tatrāyaṃ gandhāravāsinoti: ekā vāmadāṭhā doṇo nāma ācariyo nivattha 5 vatthantare

ṭhapetvā gaṇhi. Tadā eko gandhāravāsī pubbe laddhabyākaraṇo katābhinīhāro vatthantare

ṭhatapidantadhātuṃ disvā kusalacittena tato dantadhātuṃ gahetvā gandhāravāsikehi saddhiṃ

attano raṭṭhaṃ gantvā cetiyavane ṭhapesi.

Ettāvatā vāmadantadhātukathā paripuṇṇā veditabbā.

Tattha adho vāmadantadhātuṃ sāriputtattherassa sisso khemo nāma muni jālacitakatova

uppatitvā vāmadāṭhaṃ gahetvā kāliṅgapuraṃ netvā brahmadattassa rañño samīpaṃ

-------------------

1. Dhātu - ji.Vi.Kau.

2. Vibhajjanto - ji.Kau.

3. Passissāmāti - ji.Vi.Kau.

4. Pariharitvā - ji.Vi.Kau.

5. Nivāsa - ji.Vi.Kau.

[A.] Buddhavaṃśa

[SL Page 019] [\x 19/]

Gantvā 1 dantadhātuṃ dassetvā: mahārāja vāmadantadhātuṃ bhagavā tameva imasmiṃ

jambudīpe yāva guhasīvaparamparā devamanussānaṃ atthaṃ karitvā pariyosāne

guhasīvarañño pāhessatīti (nīyādetuṃ) āhāti nīyyādesi.

Aparabhāge hemamālā rājakaññā dantakumārena saddhiṃ * brāhmaṇavesaṃ gahetvā 2

dantadhātuṃ ādāya palāyitvā vāṇije ārocetvā 3 nāvā vegena gantvā ceva nāgasupaṇṇehi

mahantaṃ pūjaṃ kāretvā anukkamenāgantvā jambukoḷapaṭṭanaṃ patvā dijavarassa

ācikkhitamaggena anurādhapuraṃ patvā kittissirimeghassa pavattiṃ pucchitvā

navavassaāyusamāno tīsu saraṇesu pasannabhāvaṃ sutvā meghagiri 4 mahātherassa

santikaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisīditvā dantadhātuṃ jambudīpato gahetvā

āgatabhāvaṃ ārocetvā dassesi. Disvā 5 ca pana pītiyā phuṭo 6 ubhinnampi saṅgahaṃ katvā

mahāvihāraṃ alaṅkāretvā jinadantadhātuṃ ṭhapetvā ekaṃ bhikkhuṃ pesetvā taṃ pavattiṃ

rañño ārocāpesi. Taṃ sutvā rājā pītipāmojjo cakkavattissa sirisampatto daḷiddo viya tassa

pāṭihāriyaṃ disvā vīmaṃsitvā nikkaṅkho hutvā sakalalaṅkādīpena pūjesi. Etena nayena

pūjaṃ katvā ekadivaseneva navalakkhaṃ pūjesi.

Sīhaḷindo ubhinnampi bahūni ratanāni ca

Gāme ca issare ceva datvāna saṅgahaṃ akā.

Ettāvatā adhodāṭhādhātukathā paripuṇṇā veditabbā.

Cattālīsa samā dantā kesā lomā ca sabbaso

Devā hariṃsu ekekaṃ cakkavāḷaparamparā. [A]

Tatra vacane, cattālīsa samā dantāti: sesadantā 7 ca kesā ca lomā ca nakhā ca sabbasopi

mayi parinibbuta-

-------------------

1. Upasaṅkamitvā - ji.Vi. Upagantvā - kau.

2. Katvā - ji.Vi.Kau.

3. Ārocāpetvā - ji.Vi.Kau.

4. Saṅghari - ji.Vi.Kau.

5. Dassetvā - ji.Vi.Kau. 6. Pitipuṭṭho - ji.Vi.Kau.

7. Setadantā - ji.Vi.Kau.

* Etva " te jayampatikā ubho heṭṭhā vuttanayenevā" tipi. Adhiko pāṭho dissate.

Jinakālamāliyampi evaṃ dissati.

[A.] Buddhavaṃsa

[SL Page 020] [\x 20/]

Kāle mā ḍayhantu 1 luñcitvā ākāse patiṭṭhantu 2 ekekacakkavāḷañca

ekekakesalomanakhadantadhātuparamparā netvā cetiyaṃ kāretvāna devamanussānaṃ atthaṃ

karotuti 3 adhiṭṭhahi. Tasmā parinibbutakālato yāva sarīraṃ na ḍayhati tāva

chabbaṇṇarasmiyo lomadhātu na pajahati. Doṇabrāhmaṇopi dhātuvibhajanāvasāne

veṭhantare ca nivāsanantare ca pādaggantare ca dhātunaṃ vinaṭṭhabhāvaṃ 4 ñatvā

paṭhaviyaṃ uttānakoyevajāto. Tadā sakko devarājā disvā ayaṃ deṇācariyo dhātu atthāya

anuparivattetvā vināsaṃ pāpuṇeyya 5 ahaṃ vīṇācariyavesaṃ gahetvā 6 tassa santikaṃ

gantvā sokaṃ vinodessāmīti sakkarūpaṃ jahitvā vīṇācariyavesaṃ gahetvā tassa santikaṃ

gantvā 7 ekamantaṃ ṭhito dibbagītaṃ gāyitvā vīṇaṃ vādento nānappakāraṃ udānesi. Yaṃ

dhammametaṃ 8 purisassa vādaṃ chindissāmīti vatvā kathāya sotunaṃ 9 lobhaṃ parassa

atthaṃ vināsetvā atilobhena 10 puriso pāpako hotīti. Haṃsarājajātakaṃ 11 dīpetvā yaṃ

laddhaṃ taṃ suladdhanti āha. Taṃ sutvā doṇo ayaṃ vīṇācariyo mayhaṃ thenabhāvaṃ

aññāsīti sokaṃ vinodetvā uṭṭhāya āvajjamāno tumbaṃ disvā yena bhagavato sarīradhātuyo

mitā 12 sopi dhātugatikova. Idaṃ thūpaṃ karissāmīti cintetvā tumbaṃ gahetvāna cetiye

ṭhapesi. Moriyā aṅgāraṃ gahetvā aṅgāracetiyaṃ nāma kāresuṃ.

(Nagare kapilavatthumhi sammādiṭṭhi bahujjano 13

Tattha sārīrikaṃ thūpaṃ akāsi ratanāmayaṃ.

-------------------

1. Daḍḍhātu - ji.Vi.Kau.

2. Patiṭṭhātu - ji.Vi.Kau.

3. Karoti - ji.Vi.Kau.

4. Vinassabhāvaṃ - ji.Vi.Kau.

5. Pāpuṇiyyati - ji. Pāpuṇiyāti - vi.Kau.

6. Katvā - ji.Vi.Kau.

7. Upasaṅkamitvā - ji.Vi.Kau.

8. Yaṃdhammetaṃ - ji.Vi.Kau.

9. Kathanaṃ sotuṃ - ji.Vi.Kau.

10. Atilobho - ji.Vi.Kau.

11. Haṃsarājajātake - ji.Vi.Kau. 12. Minitā - ji.

13. Bahu jano - ji.Vi.Kau.

[SL Page 021] [\x 21/]

Nagare allake ramme buddhadhātu patiṭṭhiya

Silāya muggavaṇṇāya thūpaṃ sadhātukaṃ akā.

Jano pāveyyaraṭṭhasmiṃ 1 patiṭṭhiya sārīrikaṃ

Silāya maṇivaṇṇāya pāveyyaṃ 2 cetiyaṃ akā.

Cīvaraṃ pattadaṇḍañca madhurāyaṃ 3 apūjayuṃ

Nivāsanaṃ kusaghare pūjayiṃsu mahājanā.

Paccattharaṇaṃ kapile uṇṇalomañca kosale

Pūjesuṃ pāṭaliputte karakaṃ kāyabandhanaṃ.

Nisīdanaṃ avantisu 4 campāyaṃ 'dakasāṭakaṃ

Devaraṭṭhe attharaṇaṃ videhe parissāvanaṃ.

Vāsi-sūcigharañcāpi indapatthe 5 apūjayuṃ

Pāsāṇake padaṃ 6 seṭṭhaṃ bhaṇḍasesaṃ parantake.

Mahiṃsu manujā dhātuṃ aṭṭhadoṇamitaṃ tadā 7

Dhātu vitthāritā āsi lokanāthassa satthuno).*

Te pana rājāno hi attanoladdhadhātuṃ gahetvā sakasakanagaraṃ gantvā cetiyaṃ kārāpetvā

mahantaṃ pūjāvidhānaṃ kariṃsu. Cakkhumantassa bhagavato sarīradhātu aṭṭhadoṇamattaṃ

suvaṇṇanāḷiyā ekasataaṭṭhavīsatināḷikā ahosi: satthā pana uttarāsāḷhanakkhattena

mātukucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Visākhanakkhattena mātukucchito nikkhami.

Uttarāsāḷhanakkhattena mahābhinikkhamanaṃ nikkhami. Visākhanakkhattena buddho

ahosi. Uttarāsāḷhanakkhattena dhammacakkaṃ pavattesi. Teneva yamakapāṭihāriyaṃ akāsi.

Assayujanakkhattena devorohaṇaṃ akāsi. Visākhanakkhattena parinibbāyi.

Mahākassapattherā ca anuruddhatthero ca dve mahātherā bhagavato sarīradhātuyo

vissajjāpetvā adaṃsu.

-------------------

1. Tuṇḍanaraṭṭhasmiṃ - kau. Tuṇḍanaraṭṭhampi - ji.

2. Setuṇḍaṃ - ji.Vi.Kau.

3. Vajirāyaṃ - ji.Vi.Kau. Madhurāyaṃ - buddhavaṃsa.

4. Avantipure - ji.Vi.Kau.

5. Indasatthe - ji.Vi.Indapatte - jiṇakā. Indaraṭṭhe - kau. 6. Pāsāṇakosaraṃ - ji.Vi.Kau.

Pāsāṇake padaṃ - jiṇakā.

7. Aṭṭhadoṇamattaṃsu - ji.Vi.Kau.

* "Rājā ajātasattu ca" ādiṃ katvā ettakaṃ ṭhānaṃ sihaḷa bhāsāya kate dhātu vaṃsamhi na

dissate.

[SL Page 022] [\x 22/]

Tesaṃ rājunaṃ 1 bhagavato 2 sarīradhātuṃ labhitvā sattadivasasattamāsādhikāni 3

sattavassāni 4 mahārahaṃ pūjaṃ katvā gatakāle micchādiṭṭhikamanussā: samaṇo gotamo

parinibbuto. Tassa dhātu atthāya amhākaṃ jīvitakappanaṃ nāsetvā pūjaṃ karotī'ti

sammāsambuddhe padussanti. Sakko āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā mahākassapattherassa

ārocesi : 'bhante micchādiṭṭhikā manussā bhagavati 5 paduṭṭhacittena ito cutā avīcinirayaṃ

uppajjanti. Bahutarā anāgate micchādiṭṭhikā mātupitughātakā rājāno bhavissanti. Ajjeva

dhātuyo nidahituṃ 6 vaṭṭatī'ti thero vicāretvā addasa.*

Anantamatthaṃ dharamānakāle katvāna sattānamalīnacitto

Sesānamatthāya sarīradhātuṃ ṭhapetva so maccumukhaṃ upeto.

(Katvā yo bodhiñāṇaṃ vividhabalavaraṃ bujjhituṃ pāramīyo vatvā 7 saṅkheyyapuṇṇe

aparimitabhave uttaritvā sumuttaṃ.

Ārohitvāna 8 sīghaṃ ariyasivapadaṃ accutaṃ sītibhāvaṃ **

Patto so jātipāraṃ nikhilapadahanaṃ 9 dukkaraṃ kārayitvā.

Dhātvantarāyaṃ disvāna thero kassapasavhayo

Nidhānaṃ sabbadhātunaṃ karohītyāha bhūpatiṃ.

Sādhūti so paṭissutvā māgadho 11 tuṭṭhamānaso

Dhātunidhānaṃ kāresi sabbattha vattitādiya. 12

Kārāpetvāna so rājā kassapassa nivedayī

Dhātuyo āharī thero idaṃ kāraṇamaddasa.

-------------------

1. Te rājāno - ji.Vi.Kau.

2. Bhagavantaṃ - ji.Vi.Kau.

3. Māsika - ji.Vi.Kau.

4. Sattavassādhikāni - ji.Vi.Kau.

5. Bhagavato - ji.Vi.Kau.

6. Nidhātuṃ - ji.Vi.Kau.

7. Sattā - ji.Vi.Kau.

8. Āropetvāna - ji.Vi.Kau.

9. Budhagaṇaṃ - ji.Vi.Kau.

10. Anāgate - ji.Vi.Kau.

11. Māgato - ji.Vi.Kau.

12. Vattanādikā - ji.Vi. Vandanādikā - kau.

* Sīhaḷa dhātuvaṃse natthi.

** Ji.Vi.Kau.Potthakesu "dassattamme tāraṇite guṇagaṇasahite jāpayitvāna nātho" itipi

pāṭho dissate, so aṭṭhānapatitoti maññe.

[SL Page 023] [\x 23/]

Bhujaṅgā parigaṇhiṃsu rāmagāmamhi dhātuyo:

Cetiye dhārayissanti laṅkādīpe anāgate.

Tā dhātuyo ṭhapetvāna thero kassapasavhayo

Rañño ajātasattussa adāsi dhātuyo tadā.

Gehe cūpakaraṇāni catusaṭṭhisatāni so

Abbhantare ṭhapesi rājā sabbā tā buddhadhātuyo.

Karaṇḍāsīti saṃkiṇṇaṃ 1 cetiyāsītilaṅkataṃ

Gehe bahusamākiṇṇaṃ thūpārāmappamāṇakaṃ.

Kāretvā sabbakaraṇaṃ vālikaṃ okirī tahiṃ

Nānāpupphasahassāni nānā gandhaṃ samākiri.

Asītitherarūpāni aṭṭhacakkasatāni ca

Suddhodhanassa rūpampi māyāpajāpatādinaṃ.

Sabbāni tāni rūpāni suvaṇṇasseva kārayi

Pañca chattadhajasate ussāpesi mahīpatī.

Jātarūpamaye kumbhe kumbhe ca ratanāmaye

Pañca pañca sateyeva ṭhapāpesi samantato.

Sovaṇṇanikkhamayena ca kapāle 2 rajatāmaye

Puresi gandhatelassa jālāpetvā padīpake.

Pañca pañca sateyeva ṭhapāpesi disampati:

Ime tatheva tiṭṭhanta adhiṭṭhāsi mahāmuni.

Vitthāritā dhammāsoko bhavissati anāgate

Akkhare soṇṇapattamhi chindāpesi mahāmatī. 4

Pakappitvā visukammaṃ 3 dhātugabbhasamantato

Vātavegena yāyantaṃ yantarūpamakārayī.

Katvā silāparikkhepaṃ 5 pidahitvā silāhi taṃ 6

Tassūpari karī thūpaṃ samaṃ pāsāṇathūpiyaṃ.) *

Dhātunidhānakathā samattā.

Iti ariyajanappasādanatthāya kate dhātuvaṃse tathāgatassa parinibbutādhikāro nāma

Dutiyo paricchedo.

-------------------

1. Sampuṇṇaṃ - kau.

2. Kambale - ji.Vi.Kau.

3. Vissakammaṃ - ji.Vi.

4. Mahīpati - kau.

5. Parikkhayaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Susilāya - ji.Vi.Kau.

* Sīhaḷa dhātuvaṃse natthi.

[SL Page 024] [\x 24/]

3. Dhātuparamparākathā

Dhātusu pana vibhajitvā dīyamānesu satthuno nalāṭadhātu kosinārakānaṃ 1 mallānaṃ

laddhakoṭṭhāseyeva ahosi. Mahākassapatthero te upasaṅkamitvā satthuno nalāṭadhātu

tumhākaṃ koṭṭhāse ahosi, taṃ gahetuṃ āgato, bhagavā hi dharamāneyeva

tambapaṇṇidīpassa anujāni, 'tasmā taṃ amhākaṃ dethā'ti. Taṃ sutvā mallarājāno: 'evaṃ

patigaṇhatha bhante dhātu'ti mahākassapattherassa adaṃsu. So attano saddhivihārikaṃ

mahānandattheraṃ pakkosāpetvā nalāṭadhātuṃ therassa niyyādetvā 'imaṃ dhātuṃ

tambapaṇṇi dīpe mahāvālukagaṅgāya dakkhiṇabhāge serunāma dahassa ante varāha 2

nāma soṇḍimatthake kākavaṇṇatisso nāma rājā patiṭṭhāpessati, cetiyaṃ saṅghārāmaṃ

kārāpessati, tvaṃ imaṃ dhātuṃ gahetvā vesāliyaṃ upanissāya mahāvanavihāre

kuṭāgārasālāyaṃ satthuno vasitagandhakuṭiyaṃ ṭhapetvā dhātupūjaṃ katvā āyusaṅkhāre

ossaṭṭhe 3 parinibbāpayamāne attano saddhivihārikassa candaguttattherassa dhātuvaṃsaṃ

kathetvā appamatto hohī'ti vatvā dhātuṃ therassa datvā anupādisesanibbānadhātuyā

parinibbāyi.

Sāvako satthukappo so pabhīnnapaṭisambhido

Gahetvā mānayī dhātuṃ mahānando mahāvane.

Tassa therassa saddhivihāriko candaguttatthero dhātuṃ gahetvā ākāsaṃ uggantvā

sāvatthīyaṃ jetavanamahāvihāre dasabalena vasitagandhakuṭiyaṃ ṭhapetvā dhātupūjaṃ

katvā ciraṃ vihāsi. Sopi āyusaṅkhāre ossaṭṭhe 3 parinibbāpayamāne attano. Saddhivihārikaṃ

bhaddasenattheraṃ pakkosāpetvā dhātuṃ therassa niyyādetvā dhātuvaṃsaṃ kathetvā

anusāsitvā 4 anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.

Candagutto mahāpañño chaḷabhiñño visārado

Ramme jetavane dhātuṃ ṭhapetvā vandanaṃ akā.

-------------------

1. Kusinārakānaṃ - ji.Vi.Kau.

2. Varahaya - ji.Vi.Kau.

3. Osaṭṭhe - ji.Vi.Kau.

4. Anusāsetvā - ji.Vi.Kau.

[SL Page 025] [\x 25/]

Tassa sisso bhaddasenatthero dhātuṃ gahetvā ākāsena gantvā dhammacakkappavattane

isipatane mahā vihāre satthuno vasitagandhakuṭiyaṃ ṭhapetvā gandhamālādīhi pūjetvā

ciraṃ vihāsi. So parinibbāpayamāno attano saddhivihārikassa jayasenattherassa dhātuṃ

niyyādetvā dhātuvaṃsaṃ kathetvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.

Bhaddaseno mahāthero katakicco mahāisi

Dhātuṃ ṭhapetvā isipatane vanditvā nibbutiṃ gato.

So pana jayasenatthero taṃ dhātuṃ gahetvā veluvanamahāvihāre satthuno 1

vasitagandhakuṭiyaṃ ṭhapetvā gandhamālādīhi pūjetvā ciraṃ vasitvā parinibbāpayamāno

attano saddhivihārikassa mahāsaṅgharakkhitattherassa dhātuṃ niyyādetvā dhātuvaṃsaṃ

kathetvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.

Gahetvāna dhātuvaraṃ jayaseno mahāmuni

Nidhāya veluvane ramme akā pūjaṃ manoramaṃ.

So panāyasmā saṅgharakkhitatthero dhātuṃ gahetvā ākāsena āgantvā kosambiṃ 2 upanissāya

ghosita seṭṭhinā kārāpite ghositārāme bhagavato vasitagandhakuṭiyaṃ ṭhapetvā

gandhamālādīhi pūjaṃ katvā ciraṃ vihāsi. So'pi parinibbāpayamāno attano saddhivihārikaṃ

mahādevattheraṃ pakkosāpetvā dhātuvaṃsaṃ kathetvā appamatto hohī'ti vatvā

anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.

Saṅgharakkhitavhayo thero cando viya supākaṭo

hapetvā ghositārāme akā pūjaṃ manoramaṃ.

Tassa therassa saddhivihāriko mahādevatthero dhātuṃ gahetvā devānampiyatissassa

mahārañño bhātu mahānāgassa uparājassa mahāgāme setacchattaṃ ussāpitakāle hatthoṭṭha

nāmajanapade kukkuṭapabbatantare mahāsālarukkhamūle ākāsato otaritvā nisīdi. Tasmiṃ

samaye mahākāḷo nāma upāsako attano puttadārehi saddhiṃ mālāgandhavilepanaṃ

dhajapatākādīni gāhāpetvā divasassa tikkhattuṃ mahantehi pūjāvidhānehi dhātuṃ

pariharitvā ciraṃ vasi. Māsassa aṭṭha-

-------------------

1. Satathuno nāthassa - ji.Vi.Kau.

2. Kosambiyaṃ - ji.Vi.Kau.

[SL Page 026] [\x 26/]

Uposathadivase dhātuto chabbaṇṇaraṃsiyo uggacchiṃsu. Tasmiṃ samaye so padeso

buddhassa 1 dharamānakālo viya ahosi. Janapadavāsī manussāpi therassa santike sīlāni

gaṇhanti, uposathavāsaṃ vasanti, dānaṃ denti, cetiyassa mahantaṃ pūjaṃ karontī.

Tato aparabhāge uparājā mahāgāme viharanto bheriṃ carāpesi: yo amhākaṃ dasabalassa

dhātuṃ gahetvā idhāgato, tassa mahantaṃ sampattiṃ dassāmīti. Tasmiṃ kāle kuṭumbiko

mahākāḷo uparājaṃ passissāmīti tassa anucchavikaṃ paṇṇākāraṃ gahetvā rājadvāre ṭhatvā

sāsanaṃ pahiṇi. Uparājā taṃ pakkosāpesi. So gantvā vanditvā ṭhito taṃ paṇṇākāraṃ

rājapurisānaṃ paṭicchāpesi. Uparājā: mātula mahākāḷa, tumhākaṃ janapade amhākaṃ

satthuno 2 dhātu atthī'ti 3 āha. Mahākāḷo upa rājassa kathaṃ sutvā atthi deva, mayhaṃ

kulupagattherassa 4 santike ādāsamaṇḍalappamāṇaṃ satthuno nalāṭadhātu 5

chabbaṇṇaraṃsīhi ākāsappadese suriyasahassacandasahassānaṃ uṭṭhitakālo viya obhāseti.

So janapado buddhassa 6 uppannakālo 7 viya ahosīti āha. Tassa kuṭumbikassa kathaṃ

suṇantassaeva rañño sakalasarīraṃ pañcavaṇṇāya pītiyā paripuṇṇaṃ ahosi. Ativiya

somanassappatto rājā mayhaṃ mātulassa mahākāḷassa satasahassaṃ kahāpaṇāni ca

catusindhavayuttarathañca suvaṇṇālaṅkārehi susajjitaṃ ekaṃ assañca

udakaphāsukaṭṭhānake khettañca pañcadāsīsatañca dethā' ti vatvā aññañca pasādaṃ 8

dāpesi. So uparājā ettakaṃ kuṭumbikassa dāpetvā taṃ divasameva nagare bheriṃ carāpetvā

hatthassarathayānāni gahetvā kuṭumbikaṃ maggadesakaṃ katvā anupubbena

hatthoṭṭhajanapadaṃ patvā ramaṇīye bhūmippadese khandhāvāraṃ bandhitvā

amaccagaṇaparivuto kuṭumbikaṃ gahetvā therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā vanditvā

ekamantaṃ aṭṭhāsi. Sesā amaccā kuṭumbiko ca theraṃ vanditvā eka-------------------

1. Buddhānaṃ - ji.Vi.Kau.

2. Gotamassa - ji.Kau.

3. Atthi nanthiti - ji.Vi.Kau.

4. Kulupaka therassa - kau. Kulupagatherassa - ji.Vi.

5. Nalāṭadhātuṃ - ji.Vi.Kau. 6. Buddhānaṃ - ji.Vi.Kau.

7. Uppajjanakālo - ji.Vi.Kau.

8. Aññaṃ pasādhanaṃ ca - ji.Vi.Kau.

[SL Page 027] [\x 27/]

Mantaṃ aṭṭhaṃsu. Uparājā theraṃ vanditvā sārāṇīyaṃ kathaṃ katvā 1 ekamantaṃ nisinno

paṭisanthāramakāsi. Mahādevattheropi sammodanīyaṃ kathaṃ katvā kissa tvaṃ mahārāja

idhāgatosi 2 āgatakāraṇaṃ me ārocehī' ti āha. Bhante tumhākaṃ. Santike amhākaṃ

bhagavato nalāṭadhātu 3 atthī kira. Taṃ vandissāmi'ti āgatomhī'ti āha. Thero: bhaddakaṃ

mahā rāja tayā katanti vatvā dhātugharadvāraṃ vivaritvā mahārāja buddhassa 4 nalāṭadhātu

atidullabhā'ti āha. Rājā soḷasehi gandhodakehi nahāyitvā sabbālaṅkārapatimaṇḍito ekaṃsaṃ

uttarāsaṅgaṃ karitvā añjaliṃ paggayha namassamāno aṭṭhāsi. Buddhārammaṇāya pītiyā

sakalasarīraṃ phuṭaṃ ahosi.

(Rājā pītivegena imā gāthā āha. 5

Namāmi vīra pāde te cakkaṅkita tale subhe

Vandite naradevehi amataṃ dehi 6 vandite.

Lokanātha 7 tuvaṃ eko saraṇaṃ sabbapāṇinaṃ

Loke tayā samo natthi tārehi janataṃ bahuṃ.

Mahaṇṇave mayaṃ bhante nimuggā dīghasambhave

Appatissā 8 appatiṭṭhā saṃsarāma ciraṃ tahiṃ.

Etarahi tumhe āpajja patiṭṭhaṃ adhigacchare

Tumhākaṃ vandanaṃ katvā uttiṇṇamha 9 bhavaṇṇavā'ti. 10 )*

Tasmiṃ khaṇe dhātuto rasmiyo nikkhamiṃsu. Sakala laṅkādīpaṃ suvaṇṇarasadhārāhi

sañchannaṃ viya ahosi. Mahantaṃ pītisomanassaṃ uppajji. Rājā mahantaṃ somanassaṃ patto

hutvā haṭṭhatuṭṭho ahosi. So dhātugharato nikkhamitvā therena saddhiṃ alaṅkatamaṇḍape

ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno (nisajjādose vajjetvā seyyathīdaṃ : atiduraccāsanta -

uparivāta - unnatappadesa - ati

-------------------

1. Kathetvā - ji.Vi.Kau.

2. Idhāgatosīti - ji.Vi.Kau.

3. Nalāṭadhātuṃ - ji.Vi.Kau.

4. Buddhānaṃ - ji.Vi.Kau.

5. Imaṃ gāthamāha - ji.Vi.Kau.

6. Āmanteti - kau. Amadandehi - ji.Vi.

7. Lokanātho - ji.Vi.Kau.

8. Appattanā - jī.Vi.Kau.

9. Otiṇṇāmha - kau.Vi. Otiṇṇamhi - ji.

10. Vaṇṇavāti - vi.

* (-) Imā gāthāyo sihaḷa dhātuvaṃse natthi.

[SL Page 028] [\x 28/]

Sammukha-atipacachā'ti. Atidūre nisinno sace kathetukāmo uccāsaddena kathetabbaṃ hoti.

Accāsanne nisinno saṅkaraṃ karoti. Uparivāte nisinno sarīragandho vāyati. Unnatappadese

nisinno agāravaṃ karoti. Atisammukhe nisinno cakkhunā cakkhuṃ paharitvā daṭṭhabbaṃ

hoti. Atipacchā nisinno gīvaṃ parivattetvā daṭṭhabbaṃ hoti. Iti nisajjādosaṃ vajjetvā

nisinno)*. Evamāha. Bhante imaṃ dhātuṃ mayhaṃ detha. Mahantaṃ pūjāsakkaraṃ katvā

pariharāmīti. Bhaddakaṃ mahārāja imāya dhātuyā sammāsambuddho dharamānoyeva 1

vyākaraṇaṃ akāsi. 2 Tumhākaṃ vaṃse jāto kākavaṇṇatisso nāma rājā imasmiṃ dīpe

mahāvālukagaṅgāya dakkhiṇatīre seru nāma dahassa ante varāha nāma soṇḍiyā matthake

patiṭṭhapetvā mahantaṃ thūpaṃ karissatī'ti vatvā satthā tattha samāpattiṃ 3 samāpajjitvā

pañcasatakhīṇāsavehi saddhiṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā gato. Tasmā gaṇhatha

mahārājā'ti vatvā dhātuṃ adāsi.

Rājā dhātuṃ gahetvā caturassapallaṅke dhātukaraṇḍakaṃ nidahitvā karaṇḍake dhātuṃ

patiṭṭhāpetvā taṃ kumudapattasannihamaṅgalasindhavayuttarathe ṭhapetvā samantā 4

ārakkhaṃ saṃvidahitvā (rājā dhātuṃ gahetvā) ** pañcaṅgaturiye paggaṇhāpayamāno pacchā

āgacchatu'ti mahājanassa sāsanaṃ vatvā mahādevattherassa santikaṃ gantvā: tumhe bhante,

dhātuyā upaṭṭhānaṃ karonto āgacchathā'ti āha. Thero tassa kathaṃ sutvā : 'mahārāja ayaṃ

dhātu paramparā āgatā. Ahaṃ bhagavato dhammabhaṇḍāgārikaānandatthero viya imaṃ

dhātuṃ pariharissāmī'ti vatvā attano paccayadāyakaṃ kuṭumbikaṃ āpucchitvā

pattacīvaramādāya dhātuṃ upaṭṭhahiyamāno pacchato pacchato gacchati. Rājā dhātuṃ

gahetvā anupubbena mahāgāmaṃ patto mahāsenaguttaṃ pakkosāpetvā nagaraṃ

alaṅkarāpehī'ti āha. So nagare bheriṃ carāpetvā aṭṭhārasa vīthiyo sammajjantu,5

puṇṇaghaṭe 6 ṭhapentu, dhajapatākādayo ussāpentu, toraṇāni 7 ussāpentu, pañcavaṇṇāni

-------------------

1. Dharamāneyeva - ji.Vi.Kau.

2. Adāsi - ji.Vi.Kau.

3. Samādhiṃ - ji.Vi.Kau.

4. Kumudapattasannivesa - ji.Vi.Kau.

5. Smajjantu - ji.Vi.Kau.

6. Puṇṇaghaṭaṃ - ji.Vi.Kau.

7. Toraṇaṃ - ji.Vi.Kau.

* (-) Sihaḷa dhātuvaṃse natthī.

** (-) Ayaṃ pāṭho adhiko.

[SL Page 029] [\x 29/]

Pupphāni okirantu, sakalanagaraṃ alaṅkarontu, gandhamālādayo gahetvā suddhuttarāsaṅgā

1 hutvā sakalanāgarā paṭipathaṃ āgacchantuti āṇāpesi. Tato mahājano sabbaturiyāni

ghosāpayamāno gandhamālādihattho paṭipathaṃ nikkhanto 2. Devamanussā

bhikkhubhikkhuniyo upāsakaupāsikā appamāṇā ahesuṃ. ("Gandhamālādi

puṇṇaghaṭasamussitadhajākiṇṇā) " * parisā velukkhepasahassāni pavattayiṃsu.

Sugandhavātābhighātasamuddaghoso viya sakalanagaraṃ ekaninnādajātaṃ. So rājā nagare

bandhanāgāre sabbasatte bandhanā muñcantu, dhammena samena anusāsantuti vatvā

dhātuṃ gahetvā attano nagaraṃ pavesetvā attano rājanivesanaṃ āgantvā nāṭakīnaṃ 3

saññamadāsi dhātuṃ vandantuti. Nāṭakī 4 nānābharaṇehi patimaṇḍitā rājagehato

nikkhamitvā dhātuṃ vanditvā attano attano hatthagatāni turiyabhaṇḍāni sādhukaṃ

paggaṇhitvā mahantaṃ pūjamakaṃsu.

Tato vaḍḍhakiṃ 5 pakkosāpetvā rājanivesanato nātidūre nāccāsante subhumitale

dhātugharaṃ kārāpetvā mālākammalatākammādiṃ patiṭṭhāpetvā dhātughare

vicittamaṇḍapaṃ kārāpetvāna sattaratanamayaṃ dhātukaraṇḍakaṃ kārāpetvā

dhātukaraṇḍake dhātuṃ ṭhapetvā ratanapallaṅka matthake dhātuṃ ṭhapetvā upari

vicittavitānaṃ bandhitvā sāṇiyā parikkhipāpetvā mahantena parivārena mahantaṃ

dhātupūjaṃ akāsi. Mahājanā gandhamālaṃ gahetvā māsassa aṭṭhūposathadivase dhātuyā 6

mahantaṃ pūjaṃ akaṃsu. Dhātuto raṃsiyo samuggacchanti 7. Mahājanā vimbhayajātā

sādhukāraṃ karonti. Somanassabhūtā sakalanagaravāsino buddhārammaṇa pītiṃ gahetvā

divase divase dhātuyā mahantaṃ pūjaṃ karontā vītināmenti. Pañcasīlāni rakkhanti,

buddhamāmakā dhammamāmakā saṅghamāmakā hutvā saraṇāni gacchanti. Rājā

mahājanassa ovadati. 8 "Mettaṃ bhāvetha, karuṇaṃ muditaṃ upekkhaṃ bhāvetha, kule

jeṭṭhāpacāyanakammaṃ karothā"ti. Ovaditvā 9 bhikkhusaṅghassapi cattāro paccaye gaṅgāya

maho-

-------------------

1. Suṭṭhuttarāsaṅgā. - Ji.Vi.Kau.

2. Pakkhanto - kau.

3. Nāṭakānaṃ - ji.Vi.Kau.

4. Nāṭakā - ji.Vi.Kau.

5. Vaḍḍhakī - ji.Vi.Kau.

6. Dhātuṃ - ji.Vi.Kau.

7. Samupagacchanti - ji.Vi.Kau.

8. Ovādeti - ji.Vi.Kau.

9. Ovādetvā - ji.Vi.Kau.

* (-) Ayaṃ pāṭho adhiko.

[SL Page 030] [\x 30/]

Ghappavattanakālo viya mahādānaṃ pavattesi. Mātāpituṭṭhāne ṭhatvā 1 bhikkhusaṅghaṃ

saṅgaṇhi. Mahājanā tassa ovāde ṭhatvā dānādīni 2 puññāni katvā yebhuyyena tasmiṃ kāle

matā saggaṃ gatā.

Kalyāṇavaggamhi patiṭṭhitā janā

Dānādi puññāni karitva 3 sabbadā

Cutā cutā sabbajanā sumānasā

Gatā asesaṃ sugatiṃ subhe ratā.

Rājā dhātuyā mahantaṃ pūjaṃ karonto mahagāme vihāsi. Tena patiṭṭhāpitavihārā

kathetabbā: kathaṃ : lenavihāraṃ candagirivihāraṃ 4 koṭipabbatavihāraṃ

nagaraṅgaṇavihāraṃ 5 selakā 6 vihāraṃ talākāvihāranti evamādayo vihāre 7 patiṭṭhāpetvā

tipiṭakamahāariṭṭhattherassa dakkhiṇodakaṃ datvā mahāvihāre niyyādesi. Evaṃ so rājā

yāvajīvaṃ dhātuṃ pariharitvā pacchime kāle maraṇamañce nipanno attano puttaṃ

yaṭālatissa kumāraṃ pakkosāpetvā : tāta tissa, amhehi pariharita nalāṭadhātu 8 pūjehī'ti

dhātuvaṃsaṃ kathetvā puttaṃ anusāsitvā 9 kālaṃ katvā saggapuraṃ 10 gato.

Rājā mahānāgavaro 11 yasassi

Katvāpi rajjaṃ matimā susaddho

Mānetva saṅghaṃ catupaccayehi

Agā asoko varadevalokaṃ. 12

Tassa putto yaṭālatissakumāro pitu accayena pitarā vuttaniyāmeneva dhātuyā mahantaṃ

pūjaṃ kāresi. So'pi divasassa tayo vāre dhātupaṭṭhānaṃ karonto rajjaṃ kāretvā ciraṃ vihāsi.

Iminā'pi patiṭṭhāpitavihārā kathetabbā : dhammasālavihāraṃ mahādhammasālavihāraṃ

selābhayavihāranti

-------------------

1. Evaṃ dissati sabbatthaṃ.

2. Dānādi - ji.Vi.Kau.

3. Karonti - ji.Vi.Kau.

4. Sandagirivihāraṃ - ji.Vi.Kau.

5. Ratnavihāraṃ - ji.Vi.Kau.

6. Senalena - siṃ.Dhā.

7. Vihāraṭṭhānāni - ji.Vi.Kau.

8. Nalāṭadhātu - ji.Vi.Kau.

9. Anusāsetvā - ji.Vi.Kau.

10. Saggapuraṃ purayamāno - ji.Vi.Kau.

11. Mahānāmavaro - ji.Vi.Kau.

12. Paridevalokaṃ - ji.Vi.Kau.

[SL Page 031] [\x 31/]

Evamādayo patiṭṭhāpetvā - tipiṭakamahāariṭṭhattherassa saddhivihāriko

tipiṭakamahāabhayatthero uparājassa mahānāgassa ayyako. - Tassa therassa dakkhiṇodakaṃ

adāsi. So'pi rājā yāvajīvaṃ dhātuṃ pariharitvā pacchime kāle maraṇamañce nipanno attano

puttaṃ goṭhābhayakumāraṃ pakkosāpetvā 'dhātuyā mahantaṃ pūjaṃ karonto appamatto

hohī'ti vatvā dhātuvaṃsaṃ kathetvā kālaṃ katvā sagge nibbatti.

Yaṭṭhālako 1 nāma mahāmahīpati

Mahājanassatthakaro guṇālayo 2

So dhātupūjaṃ vipulaṃ anekadhā

Katvā gato devapuraṃ anindito.

Tassa putto goṭhābhayakumāro pitu accayena pitarā vuttaniyāmeneva dhātuyā mahantaṃ

pūjaṃ katvā goṭhābhaya mahārājā hutvā rajjaṃ karonto kācaragāme 4 dasabhātike rājāno 5

ghātetvā daṇḍakammatthāya goṭhābhayamahātherassa hatthoṭṭhajanapade vasantassa

mattikalenavihāraṃ khīrasāla vihāraṃ nāgamahāvihāraṃ kumbhaselavihāraṃ

cetiyapabbatavihāraṃ sānupabbatavihāraṃ kaṇikāra 6 selavihāraṃ ambasela 7 vihāraṃ

tindukalena 8 vihāraṃ karaṇḍakavihāraṃ godhasālavihāraṃ vālukatitthavihāranti

evamādayo gaṅgāya paratīre pañcasatavihāre orimatīre pañcasatavihāre cā'ti vihārasahassaṃ

kāretvā 9 attano sadisanāmassa goṭhābhayattherassa dakkhiṇodakaṃ datvā adāsi. So

yāvajīvaṃ dhātupūjaṃ katvā pacchime kāle maraṇamañce nipanno attano puttaṃ

kākavaṇṇatissa kumāraṃ pakkosāpetvā āliṅgitvā : 'tāta tissa, ayaṃ nalāṭadhātu amhākaṃ

paramparāya āgatā. Tvaṃ kira dhātuṃ gahetvā mahāgaṅgāya passe seru nāma dahassa ante

varāha nāma soṇḍiyā matthake patiṭṭhāpetvā saṅghārāmaṃ kārāpessasī'ti satthā jīvamāno

vyākaraṇamakāsi. Tasmā tvaṃ imaṃ dhātuṃ gahetvā mamaccayena tasmiṃ ṭhāne

patiṭṭhāpehī'ti puttaṃ anusāsitvā kālakiriyaṃ katvā sagge nibbatti.

-------------------

1. Chaṭṭhālayo - sīdhā

2. Guṇākaro - sīdhā 3. Anopamaṃ - sīdhā

4. Mahāgāme - ji.Vi.Kau.

5. Dasabhātike - ji.Vi.Kau.

6. Kaṇṇikāra - ji.Vi.Kau.

7. Seḍakalla - ji.Vi.Kau.

8. Tiṇḍakalena - ji.Vi.Kau.

9. Katvā - ji.Vi.Kau.

[SL Page 032] [\x 32/]

Goṭhābhayo nāma mahīpatissaro

Mahājane tosayi appamatto

So dhātupūjaṃ vipulaṃ karitvā

Agā asoko varadevalokaṃ 1.

Mahānando mahāpañño candagutto bahussuto

Bhaddaseno mahāthero 2 bhaddadhamme visārado.

Jayaseno ca so vīro thero so saṅgharakkhito

Devatthero ca medhāvī rakkhakā 3 dhātu bhaddakā.

Uparājā mahānāgo yaṭṭhālako mahābalo 4

Goṭhābhayo mahāpuñño kākavaṇṇo ca viriyavā.

Ete therā ca rājāno puññavanto sumānasā

Dhātu paramparānītā dhātā dhātusukovidā.

Kassapādīnatherānaṃ paramparāyamāgatā

Mahānāgādi hatthato yāva tissamupāgatā.

Iti ariyajanappasādanatthāya kate dhātuvaṃse

Dhātuparamparā kathā 5 nāma

Tatiyo paricchedo.

-------------------

1. Paridevalokaṃ - ji.Vi.Kau.

2. Haddaseno ca so thero - siṃ.Dhā.

3. Rakkhitā - ji.Vi.Kau.

4. Mahabbalo - siṃ.Dhā.

5. Kato - kau. Kato - ji.Vi.

[SL Page 033] [\x 33/]

4. Pakiṇṇakakathā

Tatra ṭhatvā rañeño uppatti kathetabbā. (So pana)* amhākaṃ satthuno bodhippattito 1

puretarameva mahāmalaya 2 raṭṭhe vanacarakaṃ paṭicca tassa bhariyāya kucchiyaṃ

paṭisandhiṃ gaṇhi. Navaḍḍhamāsāvasāne mātukucchito nikkhamitvā kamena vaḍḍhanto

viññubhāvaṃ pāpuṇi. Tassa pitā ekaṃ dārikaṃ ānetvā puttassa gehe akāsi. Aparabhāge tassa

pitā kālamakāsi. Kumāro 'carako'ti paññāyi. So tato paṭṭhāya paccekabuddhaṃ upaṭṭhahi.

Carako attano nivāsavatthusmiṃ kadalipanasādīni ropetvā 3 phalārāmaṃ 4 akāsi. Tato

aparabhāge tena ropitapanasarukkho mahantaṃ cāṭippamāṇaṃ panasaphalaṃ gaṇhi. Carako

attano vatthuṃ gantvā sākhāya supakkaṃ panasaphalaṃ passitvā chinditvā 5 gehaṃ āharitvā

apassāyaṃ 6 luñcitvā upadhāresi. Tato samantā catumadhuraṃ viya yūsaṃ otaritvā apassayaṃ

apanīta āvāṭaṃ pūretvā aṭṭhāsi. Tato carako evaṃ 7 cintesi. Imaṃ panasaphalaṃ amhākaṃ

paccekabuddhena vinā aññesaṃ nānucchavikanti. Paṭisāmetvā ṭhapesi.

Punadivase paccekabuddho lenato nikkhamitvā sarīrapaṭijagganaṃ katvā

surattapallavasadisaṃ antaravāsakaṃ parimaṇḍalaṃ katvā nivāsetvā

bahalapavaramahāpaṃsukūlacīvaraṃ pārupitvā nīlabhamaravaṇṇaṃ pattaṃ hatthena

gahetvā ākāsena āgantvā tassa kuṭidvāre pākaṭo ahosi. Carako kuṭito nikkhamitvā taṃ

vanditvā hatthato pattaṃ gahetvā gehaṃ pavesetvā pīṭhe nisīdāpetvā attanā 8

ṭhapitaṭṭhānato panasaphalaṃ gahetvā yūsaṃ patte pūretvā paṭiggahāpesi.

-------------------

* Sopana i ti ji.Vi.Kau. Potthakesu natthi.

1. Bodhippattato - ji.Vi.Kau.

2. Mahāmallaya - ji.Vi.Kau.

3. Ropāpetvā - ji.Vi.Kau.

4. Pupphārāmaṃ - ji.Vi.Kau.

5. Bhinditvā - ji.Vi.Kau.

6. Assayaṃ - ji.Vi.Kau.

7. Evaṃ samaṃ - ji.Vi.Kau.

8. Attano - ji.Vi.Kau.

[SL Page 034] [\x 34/]

Paccekabuddho taṃ paribhuñjitvā ākāsato attano vasanaṭṭhānameva gato. Athekadivasaṃ

carako paradesā gacchanto bhariyaṃ pakkosāpetvā : 'amma, ayyassa appamatto hutvā dānaṃ

dehī'ti sabbūpakaraṇaṃ 1 niyyādetvā paradesaṃ gato. Punadivase paccekabuddho lenato

nikkhamitvā cīvaraṃ pārupitvā pattamādāya ākāsato āgantvā kuṭidvāre otaritvā aṭṭhāsi.

Tasmiṃ khaṇe carakassa bhariyā kuṭito nikkhamitvā paccekabuddhassa hatthato pattaṃ

gahetvā gehe nisīdāpetvā bhattaṃ adāsi.

Tena bhattakicce pariniṭṭhite sā taruṇapaccekabuddhaṃ passitvā kilesapaṭisaṃyuttaṃ cittaṃ

uppādetvā paccekabuddhassa attano ajjhāsayaṃ kathesi. Paccekabuddho tassā kathaṃ sutvā

jigucchamāno uppatitvā ākāsato attano vasanaṭṭhānameva gato. Sā paccekabuddhassa

gatakāle attano sarīraṃ telena makkhetvā bhaṇḍanakā viya nitthunamānā mañce nipajji.

Carako paradesato āgantvā bhariyaṃ nipajjamānaṃ evamāha: 'bhadde, kiṃ ayyassa bhikkhaṃ

adāsī'ti. Sā nitthunamānā āha: mā puccha tava ayyassa kammanti. Kathehi bhadde, kiṃ tena

kammaṃ katanti. So attanā saddhiṃ kilesavasne okāsaṃ kārāpetuṃ vāyamitvā mayā ayuttanti

vutte mama 2 kese gahetvā hatthapādehi ākoṭetvā sarīraṃ nakhena ottharitvā sīse paharitvā

gato'ti vutte carako taṃ sutvā asahanto (eso mayā 3 ) evarūpassa assamaṇakammassa

posito'ti 4 vatvā tassā sokaṃ vinodetvā dhanuṃ ādāya tikkhasaraṃ gahetvā etaṃ māretvā

āgamissāmī'ti vatvā vasanaṭṭhānaṃ agamāsi.

Tasmiṃ samaye paccekabuddho nahānatthāya gato. Gantvā ca pana kāyabandhanaṃ ākāse

cīvaravaṃsaṃ viya katvā nivāsanapāpuraṇaṃ tasmiṃ ṭhapetvā jalasāṭakaṃ nivāsetvā

udakamatthakā ākāse nisīditvā nahāyituṃ ārabhi. Carako paccekabuddhassa

garugāravakāraṇaṃ passanto gumbantare

-------------------

1. Sabbopakaraṇaṃ - ji.Vi.Kau.

2. Me - ji.Vi.Kau.

3. Esomayā iti - ji.Vi.Kau. Potthakesu natthi.

4. Positomhīti - ji.Vi.Kau.

[SL Page 035] [\x 35/]

Nilīno 1 aṭṭhāsi. hatvā ca pana evarūpaṃ acchariyaṃ 2 disvā cintesi: ayaṃ ca evarūpaṃ na

karoti, addhā esā musāvādā'ti. Ahaṃ etissā vacanaṃ gahetvā evarūpassa samaṇassa akāraṇe

3 aparādhaṃ 4 kataṃ. Eso tādisaṃ na karotī'ti cintetvā paccekabuddhassa nahatvā ṭhītakāle

gantvā pādesu nipatitvā: 'mayhaṃ khamatha ayyā'ti āha. Pacceka buddho: kiṃ kathesi

upāsakā'ti. So attano mātugāmassa kathitaṃ ācikkhi. Evaṃ hi sati upāsaka tumhākaṃ

āgatakammaṃ niṭṭhapetvā gantuṃ vaṭṭatī'ti āha. Mā evaṃ kathetha sāmi, ahaṃ

aññāṇabhāvena tassā vacanaṃ gahetvā tumhākaṃ akāraṇe 3 dubbhituṃ āgatomhi'ti sabbaṃ

attanā cintitaṃ ācikkhi.

Paccekabuddho: āma upāsaka, sā attanā saddhiṃ asaddhammapaṭisaṃyuttakathaṃ kathesī'ti

āha. So tassā kujjhitvā ahaṃ etaṃ nissāya imassa aparajjhāmi. Gantvā taṃ māressāmī'ti

paccekabuddhaṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā nikkhami. Paccekabuddho taṃ nivattetvā

mātugāmaṃ mā mārehī'ti anekavidhāni kāraṇāni kathetvā pañcasīle patiṭṭhapetvā tassa

dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha:

Yo appaduṭṭhassa narassa dussati

Suddhassa posassa anaṅgaṇassa

Tameva bālaṃ pacceti pāpaṃ

Sukhumo rajo paṭivātaṃ va khitto'ti.

Carako tassa dhammadesanaṃ sutvā pasantacitto hutvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā gehaṃ

gantvā tāya saddhiṃ samaggavāsaṃ vasitvā tato paṭṭhāya yāvajīvaṃ paccekabuddhassa

cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārādayo parikkhāre ca datvā

paṭijaggi. So tasmiṃ yeva lene vasanto aparabhāge anupādisesāya nibbānadhātuyā

parinibbāyi. -------------------

1. Nisinno - ji.Vi. Ninno - kau.

2. Acintanīyaṃ - ji.Vi.Kau.

3. Antare mayā - ji.Vi.Kau.

4. Sabbattha napuṃsakaliṅgena dissati..

[SL Page 036] [\x 36/]

Sayambhuñāṇena vigayha dhammaṃ

Dukkhaṃ anantaṃ sakalaṃ pahāya 1

Samādhijhānābhirato yasassi

Gato vināsaṃ pavaro yasassi.

Atha pacchā carako kālaṃ katvā sagge nibbatti. Tattha ciraṃ dibbasampattiṃ anubhavitvā

devalokato cavitvā imasmiṃ dīpe malaya 2 raṭṭhe amaruppala 3 lenassa āsannaṭṭhāne

upacarakassa putto hutvā nibbatti. So navamāsaḍḍhapariyosāne mātukucchito nikkhami 4.

Tassa nāmagahaṇadivase ñātakā amaruppala 5 kumāroti nāmaṃ akaṃsu. So pana

aparabhāge vaḍḍhento dārakehi saddhiṃ kīḷanto pattapuṭena vālukabhattaṃ pacitvā,

dārakā ime samaṇāti vatvā paṭipāṭiyā nisīdāpetvā dānaṃ dassāmī'ti vatvā kīḷādānaṃ deti.

Ekadivasaṃ amaruppala 5 kumāro vālukathupaṃ katvā attano nivāsanavatthadussaṃ gahetvā

khuddakadaṇḍake 6 bandhitvā paṭākaṃ katvā pūjanatthāya ṭhapesi. Amaruppala 7

lenavāsī maliya 8 devattheraṃ nissāya dānādīni puññāni katvā tato cuto imasmiṃyeva dīpe

mahāgāme goṭhābhayamahārājassa aggamahesiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. So

navamāsaḍḍhapariyosāne mātukucchito nikkhami. Tassa nāmagahaṇa divase

'kākavaṇṇatisso'ti nāmaṃ akaṃsu. So anupubbena vaḍḍhitvā pitu accayena chattaṃ

ussāpetvā kākavaṇṇatissamahārājā ahosi. Tassa chatte ussāpiteyeva sakalaraṭṭhaṃ

subhikkhaṃ ahosi. Pañca vā dvādasa vā divase anatikkamitvā devo sammā vassati.

Vessantarabodhisattassa dānagge yācakānaṃ hatthe bhikkhābhājanaṃ viya tasmiṃ kāle

vāpīpokkharaṇī - nadī - kandara - sobbha - jātasarādayo vassodakena pūritā ahesuṃ.

Pañcavidhapadumasañchannā anekadijasamākiṇṇā nānārukkhehi virocitā ahesuṃ. Nānā

sassāni sampajjiṃsu, uttarakuru ālakamandā rājadhānisadisaṃ va hiraññasuvaṇṇādi

ratanaṭṭhānaṃ.

-------------------

1. Sakalampi hīno - ji.Vi.Kau.

2. Mallaya - ji.Vi.Kau.

3. Aparassa - ji.Vi.Kau. Amarassa - siṃ.Dhā. Amaruppalalenassa samīpe - rasa.

4. Nikkhamitvā - ji.Vi.Kau.

5. Anugala - ji.Vi.Kau. Amaruppala - siṃ.Dhā.,

6. Khuddakadaṇḍakaṃ - ji.Vi.Kau.

7. Apara - ji.Vi.Kau. Amara - siṃ.Dhā.

8. Malla - ji.Vi.Kau.

[SL Page 037] [\x 37/]

So rājā saddhāya sampanno mahābhikkhusaṅghassa cattāro paccaye anūnaṃ 1 katvā dāpesi.

Saṭṭhimattānaṃ tipiṭakadharānaṃ candanadoṇiyā satapākatelassa pūrāpetvā

yāvapiṭṭhipādaṃ tāva osīdāpetvā nisinnānaṃ laṭṭhima dhudantakaṭṭhaṃ catumadhuraṃ

pakkhipitvā dāpesi. Ucchukaṇḍa - sakkharā - nālikera - phalamūlakhandhakhādanaṃ ca

nānāvidhamaccharasehi sugandhasālitaṇḍulena sādhitayāgubhattañca pāto va adāsi.

Antarābhatte aṭṭhārasavidha-antarakhajjakañca ucchukadalipanasaphalādayo ca

nānāvidhauttaribhaṅgena saddhiṃ sugandhasālitaṇḍulabhattaṃ nānaggarasaṃ dāpetvā

pacchābhattaṃ aṭṭhavidhakappīyapānake ca dāpesi. Aññe samaṇaparikkhāre ca dāpesi.

Iminā niyāmeneva bhikkhusaṅghassa tipiṭakadharabhikkhūnañca nirantaraṃ mahā dānaṃ

datvā vasati.

Athāparena samayena kalyāṇiyaṃ sivo nāma mahārājā attano bhāgineyyassa

abhayakumārassa kākavaṇṇatissa rañño bhaginiyā somadeviyā nāma rājaputtiyā

āvāhamaṅgalaṃ katvā ānetvā 2 pādaparicārikaṃ dāpesi. Datvā ca pana abhaya kumāraṃ

girinagaramhi nisīdāpesī. So girinagare rajjaṃ kārāpetvā giriabhayo nāma rājā hutvā

mahantaṃ sampattiṃ anubhavamāno vihāsi. Tato aparabhāge kākavaṇṇatissa mahārājā

mahāgāme viharanto aññatarassa bhikkhussa gatte maṅkunā daṭṭhaṭṭhāne gaṇḍaṃ 3

uṭṭhitaṃ 4 disvā kimetaṃ 5 ayyā'ti pucchi. Maṅkunā daṭṭhaṭṭhānaṃ mahārājā ti. Taṃ sutvā

saṃvegappatto, bhante maṅkunā kismiṃ na bhavanti'ti pucchi. Paṭṭasāṭake na bhavanti'ti.

Ime pana bhaddantā paṭṭasāṭake kuto labhantī' ti 6 cintetvā gato. Taṃ divasameva

pānīyamāḷake nisinno tipiṭakatissatthero nāma rañño buddhasīhanādasuttaṃ nāma kathesi.

So there 7 pasanno : uttarāsaṅge dīyamāne 'ekasāṭako bhavissāmi' tasmā imameva dātuṃ na

sakkā, kathaṃ karissāmī'ti cintento therena saddhiṃ kathayamāno tattha māḷakeyeva

aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe eko kāko ambasākhantare nisīditvā

-------------------

1. Anūno - ji.Vi.Kau.

2. Attano bhāgineyyassa - ji.Vi.Kau.

3. Gaṇḍo - ji.Vi.Kau.

4. Uṭṭhīto taṃ - ji.Vi.Kau.

5. Rājā kimetaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Labbhantīti - ji.Vi.Kau.

7. Therassa - ji.Vi.Kau.

[SL Page 038] [\x 38/]

Saddaṃ karonto evamācikkhi. Ayya kākavaṇṇatissamahārāja, tumhākaṃ kaṅkhā nāma

natthī, pasādakkhaṇe dhammakathikassa uttarāsaṅgaṃ dehī'ti āha.

(Kāko so kākavaṇṇassa vadeti vacanakkhamo 1

Pasādajāto therassa tuvaṃ saddhammadesane

Dadāhi uttarāsaṅgaṃ mahātherassa bhūmipā'ti.)*

Mahārāja, ahaṃ tumhākaṃ pañcasāsanaṃ gahetvā āgato. Vihāradevi puttaṃ vijāyi. Idamekaṃ

sāsanaṃ. Ekā kareṇukā suvīrahatthipotakaṃ titthasare vijāyī. Idaṃ 2 dutiyaṃ sāsanaṃ.

Goṭhasamuddamajjhena 3 sattamattā nāvā paṭṭane paccuṭṭhitā, idaṃ tatiyaṃ sāsanaṃ uttara

4 vaḍḍhamānapabbatapāde dvikarīsappamāṇe khette taruṇatālakkhandhappamāṇā

suvaṇṇakkhandhā uggacchiṃsu, idaṃ catutthaṃ sāsanaṃ. Giripabbatapāde koṭa raṭṭhaka 5

vihāre koṭaraṭṭhako 6 nāma thero maggopasamaṃ 7 vatvā 8 giripabbatamatthake

sattatālappamāṇaṃ uggantvā ākāse nisinno parinibbāyi,9 idaṃ pañcamaṃ sāsanaṃ.

(Putto hatthī ca nāvā ca catutthaṃ hemakhandhakaṃ

Therassa parinibbānaṃ pañcamaṃ sāsanaṃ idaṃ.

Imaṃ gahetvāna ahaṃ āgato tava santikaṃ

Sāsanaṃ īdisaṃ sutvā puññakamme rato bhava.

Vatthaṃ sahasā dāpehi kato sabbasamāgamo

Idaṃ niccaṃ jānanto kiṃ laggo 10 uttarāsaṅge'ti.)*

Rājā kākassa vacanaṃ sutvā hasi. Thero: kasmā mahārāja hasī'ti pucchi. Bhante, etasmiṃ

ambasākhantare nisīditvā saddaṃ karontassa kākassa kathaṃ sutvā hasinti sabbaṃ ārocesi.

Thero'pi raññā 11 purimattabhāve kata

-------------------

1. Vacanakkhaṇe - ji.Vi.Kau.

2. Imaṃ - ji.Vi.Kau.

3. Majhejaca - ji.Vi.Kau.

4. Uttare - ji.Vi.Kau.

5. Kontaraṭṭhaka -siṃ.Dhā.

6. Kontaraṭṭhako - siṃ.Dhā.

7. Magge samaṃ - ji.Vi.Kau.

8. Katvā - ji.Vi.Kau.

9. Parinibbāyīti - ji.Vi.Kau.

10. Laggi - ji.Vi.Kau.

11. Rañño - ji.Vi.Kau.

* (-) Sīhala dhātu vaṃse natthi.

[SL Page 039] [\x 39/]

Kammaṃ passitvā hasi. Rājā kasmā ayyo 1 hasī' ti pucchi. Mahārāja, tumhākaṃ anantare

attabhāve malayaraṭṭhe amaruppala 2 nāma kāle katakammaṃ passitvā hasitti. Tena puṭṭho

katakusalakammaṃ sabbaṃ vitthārena tassa ācikkhi. Rājā somanassappatto 3 attano

uttarāsaṅgaṃ datvā theraṃ vanditvā gehaṃ gato. Koṭaraṭṭhakavihāraṃ gantvā therassa

sarīrajjhāpanaṃ 4 kārāpetvā dhātuṃ ādāya cetiyaṃ kārāpetvā mahantaṃ pūjaṃ katvā

mahāgāmaṃ gato. Suvaṇṇaṃ āharāpetvā rājaṅgaṇe ṭhapāpesi. Goṭhasamuddakucchiyaṃ

patta nāvāto vatthāni āharāpetvā bhikkhusaṅghassa cīvaratthāya dāpetvā mahādānaṃ

pavattetvā mahāgāmasamīpe vihāraṃ kārāpetvā viharanto attano puttaṃ duṭṭhagāmaṇiṃ

pakkosāpetvā : tāta, tvaṃ gantvā girimhi nagare nisīdā'ti vatvā amaccañcassa pituṭṭhāne

ṭhapetvā girinagaraṃ pāhesi. Taṃ disvā giriabhaya 5 kumāro kumārena saddhiṃ

āgatabaḷassa vatthāhārādīni dāpetvā mahantaṃ sammānaṃ akāsi. Rājakumāro

giripabbatapāde vihāsi.

Tato aparabhāge jātiṃ nissāya khattiyānaṃ vivādo ahosi. So abhayarājā kiṃ mevivādenā'ti

attano bhariyāya somadeviyā saddhiṃ balavāhanaṃ gahetvā anukkamena gacchanto

serunagare rajjaṃ kārentaṃ attasahāyaṃ sivarājaṃ sandhāya tassa santikaṃ āgañji. So'pi

sivarājā giriabhayaraññā saddhiṃ āgatabaḷassa mahantaṃ sakkāraṃ kāretvā

ahatavatthatilataṇḍulādīni āharāpetvā dāpesi. Katipāhaccaye : samma, kasmā āgatosi'ti

pucchi. So āgatakāraṇaṃ sabbamassa ācikkhi. Bhaddakaṃ samma, te kataṃ āgantabbameva

āgato. Ahaṃ te kattabbaṃ jānissāmi. Tvaṃ mā cintayī'ti vatvā tassa vasanatthāya

nagarabhūmiṃ gavesanto sarakoṭiyaṃ atiramaṇīyabhūmiṃ passitvā tasmiṃ bhūmibhāge so

nagaraṃ māpetvā deviyā ekasadisanāmaṃ karissāmī'ti somanagaranti nāmaṃ akāsi. Taṃ

nagaraṃ susamiddhaṃ sampannadhanadhaññādīhi upakaraṇehi

dvāraṭṭālakagopuraparikhāpokkhara-

------------------1. Ayya - ji.Vi.Kau.

2. Anupāla - ji.Vi.Kau.

3. Therassa somanassa bhūto - ji.Vi.Kau.

4. Sarīranikkhepaṃ - ji.Vi.Kau.

5. Abhayagiri - ji.Vi.Kau.

[SL Page 040] [\x 40/]

Ṇiyādīhi sahitaṃ hatthiassarathapattiādīhi samākulaṃ saṅkhapaṇavabherisaddādīhi

samākiṇṇaṃ nagaraṃ ahosi. So abhayo ciraṃ somanagare mahantaṃ issariyaṃ anubhavanto

vihāsi. 1

Athāparasmiṃ kāle somadevī raññā saddhiṃ kathesi : ayya amhākaṃ paṭisaraṇaṃ cetiyañca

vihārañca kāretuṃ vaṭṭatī'ti. Bhaddakaṃ te kathitanti somanassappatto hutvā vihārabhūmiṃ

gavesanto nagarato nātidure nāccāsanne mahantaṃ sālavanaṃ atthi. Taṃ passituṃ gato. Tadā

tasmiṃ sālavane mahāariṭṭhattherassa vaṃse mahāmahindatthero nāma eko thero atthi. So

saṭṭhimatte bhikkhū gahetvā viharati. Taṃ disvā iriyāpathe pasanno theraṃ 2 evamāha :

'ayya tumhākaṃ imasmiṃ sālavane vihāraṃ karissāmi'ti. Thero tassa vacanaṃ sutvā

tuṇhīhāvena adhivāsesi. Rājā somanassappatto theraṃ vanditvā nagarameva gantvā

somadeviṃ āmantetvā : bhaddesomadevi, amhākaṃ manoratho matthakaṃ patto.

Vihārakaraṇatthāya manāpo bhūmibhāgo laddho. Tattha ca 3 mahindo nāma thero

samaṇānaṃ saṭṭhimattaṃ gahetvā viharati. Taṃ vanditvā viharaṇatthāya paṭiññaṃ gahetvā

āgato. Tattha vihāraṃ karissāmī'ti āha. Sā taṃ sutvā somanassappattā sādhū'ti sampaṭicchi.

Punadivase deviyā saddhiṃ therassa santikaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Thero

tesaṃ mahāsamayasuttaṃ kathesi. Te ubho'pi dhammaṃ sutvā somanassajātā ahesuṃ. Atha

rājā ayya dhātuṃ kuto labhissāmā'ti theraṃ pucchi. Mā cintayi mahārāja, dhātuṃ amhe

jānissāmā'ti ācikkhi.

So tato paṭṭhāya vihārabhumiṃ sodhāpetvā khāṇukaṇṭakādayo nīharitvā bheritalamiva

ramaṇīyaṃ samaṃ kārāpetvā iṭṭhakavaḍḍhakiṃ pakkosāpetvā iṭṭhacitaṃ kārāpetvā

cetiyakammaṃ paṭṭhapesi. 4 Vaḍḍhakī cetiyaṃ cinanto katipāhena pupphādhānattayaṃ 5

niṭṭhapetvā dhātugabbhe sabbaṃ kattabbaṃ kammaṃ niṭṭhapetvā 6 rañño paṭivedesi. Rājā,

āgantvā therassa ārocesi. Niṭṭhāpito ayya dhātu gabbho'ti. Thero rañño vacanaṃ sutvā

attanā

-------------------

1. Viharati - ji.Vi.Kau.

2. Therassa - ji.Vi.Kau.

3. Tatthapi - ji.Vi.Kau.

4. hapesi - ji.Vi.Kau.

5. Pupphaṭṭhānattayaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Niṭṭhāpite - ji.Vi.Kau.

[SL Page 041] [\x 41/]

Pariharitaṃ 1 tathāgatassa dakkhiṇadāṭhādhātuṃ tassa adāsi. Rājā dhātuṃ gahetvā

sunakkhattena sumuhuttena mahatā 2 parivārena dhātugabbhe 3 nidahitvā atimanoramaṃ

udakabubbuḷakelāsakuṭapaṭibhāgaṃ cetiyaṃ kārāpesi.

Saddhādiguṇasampanno lokasāsanarakkhako 4

Sacetiyaṃ mahārājā kārāpesi vihārakaṃ.

Tato therassa santike saṭṭhimattānaṃ bhikkhunaṃ atthāya saṭṭhimattāni pariveṇāni

kārāpetvā dvāraṭṭālakapākārehi sobhitaṃ vihāraṃ niṭṭhapetvā attano deviyā ekanāmaṃ

katvā mahindattherassa dakkhiṇodakaṃ datvā gandhamālādhūpadhajehi pūjaṃ karonto

divasassa tikkhattuṃ dhātupaṭṭhānaṃ gantvā dānādīni puññāni kurumāno giriabhayarājā

mahantaṃ sampattiṃ anubhavamāno somanagaraṃ 5 paṭivasati.

(Nagare somanāmamhi ramaṇīye manorame

Deviyā saha modanto rajjaṃ kāresi nāyako.)*

Tato vihāradeviyā bhātā cullapiṇḍapātiyatissatthero nāma ekadivasaṃ

kākavaṇṇatissamahārañño āyusaṅkhāramolokento na cirappavattanabhāvaṃ ñatvā

punadivase rañño santikaṃ gantvā tena saddhiṃ kathesi. Mahārāja tumhākaṃ nalāṭadhātuyā

satthārā byākaraṇaṃ dinnaṃ : 'mahāvālukagaṅgāya dakkhiṇabhāge seru nāma dahassa ante

varāha nāma soṇḍiyā matthake anāgate kākavaṇṇatisso nāma mahārājā mayhaṃ

nalāṭadhātuṃ patiṭṭhapessatī'ti vatvā taṃ sandhāya bhagavā samāpattiṃ 6 samāpajjitvā gato.

Tassa vacanaṃ manasikarohī'ti āha. Tassa kathaṃ sutvā amhākaṃ kusalasampattiṃ 7

avināsetvā ayyassa vacanamuddissa cetiyaṃ kārāpanatthāya gantabbanti mantvā 8

bhaddakaṃ ayyā'ti therassa vacanaṃ sampaṭicchitvā attano puttaṃ duṭṭhagāmaṇiṃ

girinagarato pakkosāpetvā mahāgāme nisīdāpetvā nagare bheriṃ carāpesi : ahaṃ

mahāvālukāya gaṅgāya samīpe seru

-------------------

1. Attano pariharaṇakaṃ - ji.Vi.Kau.

2. Mahantena - ji.Vi.Kau.

3. Dhātugabbhe dhātuṃ - ji.Vi.Kau.

4. Rakkhiko - ji.Vi.Kau.

5. Nagare - ji.Vi.Kau.

6. Samādhiṃ - ji.Vi.Kau.

7. Kulasampattiṃ - ji.Vi.

8. Vatvā - ji.Vi.Kau.

* (-) Sīhaḷa dhātuvaṃse natthi

[SL Page 042] [\x 42/]

Nāma dahassa ante varāha nāma soṇḍiyā matthake cetiyaṃ kārāpanatthāya gamissāmi,

sabbaseniyo ca mahā jano ca mayā saddhiṃ āgacchantu'ti vatvā rājā

culapiṇḍapātiyatissattherassa tissamahāvihāre 1 sāgalattherassa ca santikaṃ gantvā 2 bhante

tumhākaṃ parivāre pañcasatamatte bhikkhu gahetvā 3 dhātuṃ upaṭṭhahantā mayā saddhiṃ

yeva āgacchathā'ti 4 vatvā bhaddamāse bhaddadivase sunakkhatte sumuhutte bandhāvāraṃ

sajjetvā dhātugharato dhātukaraṇḍakaṃ nīharitvā 5 susajjitarathe ṭhapetvā 6 upari

setacchattañca katvā purato purato ratanamaṇaḍape kārāpetvā puretaramakāsi.

Tato rājā puttaṃ duṭṭhagāmaṇiṃ pakkosāpetvā anusāsitvā 7 puttaṃ saddhātissakumārañca

vihāradeviñca 8 gahetvā sīghaṃ nikkhami. Cūḷapiṇḍapātiyatissatthero ca attano parivāre

pañcasatabhikkhū gahetvā dhātuṃ upaṭṭhahanto pacchato āgañchi. Sabbaseniyo ca rājā ca

bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā bhikkhu saṅghena saddhiṃ gantvā dīghavāpiṃ

pāpuṇiṃsu. Tasmiṃ saddhātissakumāraṃ nisīdāpetvā anukkamena āgantvā

sumanamālāpiṭṭhiyaṃ 9 khandhavāraṃ bandhitvā nisīdi. Kasmā pana taṃ ṭhānaṃ evaṃ

nāmakaṃ jātanti. Sumananāgarājā sattadivasāni nāgasampattiṃ abhiramamāno (nalāṭadhātuṃ

vissari.)10 Sattāhaccayena nalāṭadhātuṃ anussaritvā 11 pacchā āvajjamāno rañño dhātuṃ

gahetvā āgatabhāvaṃ ñatvā mahantaṃ somanassaṃ patto mahantajjhāsayo attano parivāre

chakoṭimatte nāge gahetvā dhātupaṭipathaṃ gantvā dhātupatiṭṭhitaṭṭhāneva paṭhaviyaṃ

nābhippamāṇato sumanamālāvassaṃ vassesi. Tasmā taṃ ṭhānaṃ sumanamālāpiṭṭhiti 12

jātaṃ. Punadivase rājā dhātuṃ gahetvā

-------------------

1. Mahāvihāre - ji.Vi.Kau.

2. Gantvā āmantetvā - ji.Vi.Kau.

3. Gāhāpetvā - ji.Vi.Kau.

4. Gacchathāti - ji.Vi.Kau.

5. Nīharāpetvā - ji.Vi.Kau.

6. hapāpetvā - ji.Vi.Kau.

7. Anusāsetvā - ji.Vi.Kau.

8. Vihāradevīca - ji.Vi.Kau.

9. Sumanamālā muṭṭhiyaṃ - kau. Sumanamālā vuṭṭhiyaṃ - jī.Vi.

10. Potthakesu ūnaṃ - ji.Vi.Kau.

11. Anussaretā - ji.Vi.Kau.

12. Sumanamālāvuṭṭhiti - ji.Vi.Kau.

[SL Page 43] [\x 43/]

Varāha nāma soṇḍiṃ 1 pāpuṇi. Sampattāya dhātuyā tasmiṃ ṭhāne sumananāgarājā

rathacakke yāva nābhiṃ tāva osīdāpetvā aparivattanaṃ akāsi. Taṃ disvā rājā saṃvegappatto

theraṃ pucchi. Mā bhāyi mahārāja, dhātu patiṭṭhānaṭṭhānaṃ 2 āgato. Imasmiṃ ṭhāne

patiṭṭhahissatī'ti āha.

Taṃ sutvā rājā dhātupatiṭṭhāna 3 bhūmibhāgaṃ bhavissatī'ti cintetvā tattheva

senaṃnivesetvā 4 idaṃ ṭhānaṃ 5 samantato sakaṇṭakaṃ vanaṃ 6 nīharāpetvā bhūmibhāgaṃ

atiramaṇīyaṃ 7 bheritalamiva samaṃ kārāpetvā seniyapāmokkhaṃ 8 āmantetvā tumhe

dhātuṃ ṭhapanatthāya paṭhamaṃ dhātugharaṃ kārāpetvā dhātu gabbhaṃ 9 patiṭṭhāpetvā

nivedesi. Rājā anto dhātughare tasmiṃ dhātugabbhe dhātukaraṇḍakaṃ patiṭṭhapetvā 10

bahi ārakkhaṃ saṃvidhāya tattha mahantaṃ pūjāvidhānaṃ kārāpetvā dhātugharaṃ

catujātiyagandhena vilimpāpesi. Tadupādāya taṃ gehaṃ gandhamūlaṃ 11 nāma jātaṃ. Tasmiṃ

ṭhāne bahū sannipatiṃsu. Tattha mahindo nāma thero āgantuka 12 bhikkhūnaṃ

vattapaṭivattaṃ akāsi. Punadivase rājā vihāraṃ gantvā sukhena vasittha ayyā'ti pucchitvā

sabbe bhikkhu nimantetvā 13 rājagehe 14 nisīdāpetvā yāgubhattaṃ sakkaccaṃ datvā pacchā

bhattaṃ anumodanaṃ sutvā nisinnakāle thero ovadanto mahārāja, pamādena vasituṃ na

vaṭṭati jīvitaṃ nāma na ciraṭṭhitikaṃ, dhātupatiṭṭhāpanaṃ papañcaṃ akatvā kārehī'ti vatvā

gāthamāha :

Yasmā hi jīvitaṃ nāma appaṃ bubbulakupamaṃ

Tasmā hi paṇḍito poso kareyya kusalaṃ sadā'ti.

-------------------

1. Soṇḍiyaṃ - kau.

2. Dhātupatiṭṭhānaṃ - ji.Vi.

3. Patiṭṭhāpanaṃ - ji.Vi.Kau.

4. Nidahitvā - kau. Nidahetvā - ji.Vi.

5. Vihārāṭṭhānaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Sakaṇḍakaṃ bhūmiṃ - ji.Vi.Kau.

7. Abhiramaṇiya - ji.Vi.Kau.

8. Senipāmokkhaṃ - ji.Vi.Kau. Seṇiyapade kutrāpi ṇikāro na dissati

9. Cetiyaṃ - ji.Vi.Kau.

10. Patiṭṭhāpetvā- ji.Vi.Kau.

11. Gandhagokulaṃ - ji.Vi.Kau.

12. Āgantuga - kau.

13. Gahetvā - ji.Vi.Kau.

14. Punadivase rājagehe - ji.Vi.Kau.

[SL Page 044] [\x 44/]

Iminā nayena dhammaṃ kathetvā cūḷapiṇḍapātiyatissa 1 tthero ca sāgalatthero ca

mahindatthero cā'ti tayo therā attano attano parivāre bhikkhū gahetvā dhātu

pariharaṇatthāya āgacchiṃsu.

Vipulayaso parahitāvahanto

Sujanahito dhitimā avītasaddho,

Suparivuto mahatiyā hi parisā

Rājaseṭṭho pavarathūpamārabhī'ti.

Iti ariyajanappasādanatthāya kate dhātuvaṃse

Pakiṇṇako nāma

Catuttho paricchedo.

[SL Page 045] [\x 45/]

5. Dhātunidhānādhikāro

Tato vimaṃsetvā bhumibhāgaṃ gahetuṃ vaṭṭatī'ti bhūmi bhāgaṃ vīmaṃsento

maṅgalasammate aṭṭha goṇe āharāpetvā gandhodakena nahāpetvā siṅgesu

suvaṇṇakañcukaṃ patimuñcāpetvā gandhapañcaṅgulikaṃ 1 dāpetvā gīvāya mālādāmaṃ

bandhāpetvā 2 ayodāmena 3 bandhāpetvā evaṃ cintesi: yadi pana bhagavato nalāṭadhātu

yasmiṃ ṭhāne patiṭṭhahitvā lokatthacariyaṃ karontī 4 pañcavassasahassāni sāsanaṃ

patiṭṭhahissati tasmiṃ ṭhāne goṇā sayameva ayodāmato 5 muñcitvā thupaṭṭhānaṃ

samantato vicaritvā catusu disāsu sayantuti 6 adhiṭṭhahitvā purise āṇāpesi. Te tatheva

akaṃsu. Tato vibhātāya rattiyā rājāgoṇe gāhāpanatthāya āyuttake āṇāpesi. Te manussā

gantvā goṇe apassitvā na passāma devā'ti rañño ārocesuṃ. Gaccha bhaṇe, goṇānaṃ

gataṭṭhānaṃ olokethā'ti āha. Te gavesamānā bandhanaṭṭhāne adisvā padānupadaṃ gantvā

thūpakaraṇaṭṭhānaṃ samantā vicaritvā catusu disāsu sayitagoṇe disvā sayitaṭṭhānato

naṅguṭṭhādīni maddantāpi uṭṭhāpetuṃ asakkontā gantvā rañño ārocesu : deva, goṇā na

uṭṭhahanti,7 ekaṃ ṭhānaṃ samantā vicaritvā catusu disāsu sayitā'ti. Taṃ sutvā rājā

senaṅgaparivuto sayameva gantvā'pi goṇe uṭṭhāpetuṃ asakkonto rājā evaṃ adhiṭṭhāsi : yadi

imasmiṃ ṭhāne dhātu patiṭṭhāpetabbā 9 bhaveyya goṇā uṭṭhahitvā gacchantu'ti. Goṇā

cittakkhaṇeyeva uṭṭhahitvā palāyiṃsu. Rājā taṃ acchariyaṃ disvā pasannamano hutvā

punekadivasaṃ vuttaniyāmeneva

-------------------

1. Pañcaṅguliyā - ji.Vi.Kau.

2. Bandhitvā - ji. Bandhetvā - ji.Vi.Kau.

3. Ayadāmena - ji.Vi.Kau.

4. Karonto - ji.Vi.Kau.

5. Ayadāmato - ji.Vi.Kau.

6. Passantuti - ji.Vi.Kau.

7. Vuṭṭhahanti - ji.Vi.Kau.

8. hāne - ji.Vi.Kau.

9. Patiṭṭhāpetabbaṃ - ji.Vi.Kau.

[SL Page 046] [\x 46/]

Asse alaṅkārāpetvā ayodāmena 1 bandhāpetvā 2 ṭhapesi. Assāpi te goṇā viya gantvā

nipajjiṃsu. Rājā gantvā tatheva adhiṭṭhahitvā asse uṭṭhāpesi. Punekadivasaṃ hatthīṃ

alaṅkārāpetvā tatheva adhiṭṭhāsi. Sopi bandhadāme chinditvā pacchimayāmasamanantare

gantvā cetiyakaraṇaṭṭhāne nipajji. Pabhātāya rattiyā rājā hatthīgopake pakkosāpetvā hatthiṃ

ānethā'ti āha. Hatthigopakā hatthiṃ bandhanaṭṭhāne adisvā, hatthiṃ bandhanaṭṭhāne na

passāma devā'ti āhaṃsu. Tenahi bhaṇe, sīghaṃ upadhārethā'ti vutte hatthigopakā

padānupadaṃ gavesamānā cetiyaṭṭhāne nipannaṃ hatthiṃ disvā āgantvā rañño ārocesuṃ.

Taṃ sutvā rājā heṭṭhā vuttappakārena paṭipajjitvā hatthiṃ pure katvā āgacchi.

Evaṃ tīhi vimaṃsanāhi vīmaṃsetvā bhumigahitabhāvaṃ therassa santikaṃ gantvā 3 vanditvā

upaṭṭhahamāno ārocesi. Tasmiṃ kāle serunagare sivarājā bahū paṇṇākāre gāhāpetvā rājānaṃ

passissāmi'ti āgantvā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Rājā tena saddhiṃ sammodanīyaṃ kathaṃ

katvā 4 nisinnakāle loṇanagare mahānāgarājā'pi bahupaṇṇākāraṃ gāhāpetvā rājānaṃ

passissāmi'ti āgantvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Tena saddhiṃ sammodanīyaṃ kathaṃ akāsi

: 5 imasmiṃ ṭhāne dasabaladhātuṃ 6 patiṭṭhāpessāmi, tumhe mama sahāyā hothā'ti te

gahetvā gantvā dhātuṃ vandathā'ti vandāpesi. Tasmiṃ khaṇe dhātuto chabbaṇṇaraṃsiyo

uggacchiṃsu. Devā 7 sādhukāraṃ karontā ākāsato mālāyo 8 khipiṃsu. Rājāno

somanassappattā amhākaṃ laṅkāyaṃ dasabalassa nalāṭadhātu amhākaṃ raṭṭhe

patiṭṭhahissati 9. Esā dhātu mahā janassa satthukiccaṃ sādheyyāti vanditvā gatā. Rājā tesaṃ

gatakāle giriabhayaṃ pakkosāpetvā tāta, iṭṭhakaṃ janassa pīḷanaṃ 10 akatvā kārāpemā'tī

āha. Mā cintayittha deva,

-------------------

1. Ayadāmena - ji.Vi.Kau.

2. Bandhetvā - ji.Vi.Kau.

3. Upasaṅkamitvā - ji.Vi.Kau.

4. Kathetvā - ji.Vi.Kau.

5. Kathesi - ji.Vi.Kau.

6. Dhātu - ji.Vi.Kau.

7. Tasmiṃ khaṇe devatā - ji.Vi.Kau.

8. Mālaṃ - ji.Vi.Kau.

9. Patiṭṭhahessati - ji.Vi.Kau.

10. Pīḷitaṃ - ji.Vi.Kau.

[SL Page 047] [\x 47/]

Ahaṃ iṭṭhakaṃ kārāpessāmī 1 ti. Evaṃ hi sati papañco bhavissatī'ti āha. Amhākaṃ santike

suvaṇṇarajatāni mandāni kuto labhissāmā'ti 2 vutte giriabhayo evamāha : deva, satthā

mahāpuñño mahantaṃ pūjāsakkārasammānaṃ labhissati. Tvaṃ acintetvā cetiyakammaṃ

paṭṭhapehī'ti 3 āha.

So tassa taṃ acintanīyaṃ kathaṃ sutvā somanassappatto therassa 4 santike dhammaṃ sutvā

dhātuṃ vanditvā nagaraṃ gantvā bhuttasāyamāso 5 sayane nipanno 6 niddaṃ okkami.

Vibhātāya 7 rattiyā pabujjhitvā 8 iṭṭhakaṃ cintayamānassa 9 domanassaṃ ahosi. Tasmiṃ kāle

sakko devarājā vissakammaṃ devaputtaṃ āmantetvā : tāta, vissakamma,

kākavaṇṇatissamahārājā amhākaṃ satthuno nalāṭa dhātuṃ nidahitvā 10 mahantaṃ cetiyaṃ

kārāpetukāmo iṭṭhakaṃ cintayi. Tvaṃ gantvā phāsukaṭṭhāne iṭṭhakaṃ māpehīti āha. Taṃ

sutvā vissakammadevaputto duggatassa brāhmaṇassa khette iṭṭhakaṃ māpetvā

devalokameva gato. Tasmiṃ khaṇe khettasāmiko duggatabrāhmaṇo pātova attano khettaṃ

olokanatthāya gato itovito olokento iṭṭhakarāsiṃ disvā cintesi : hīyo rājā iṭṭhakaṃ kathaṃ

labhissāmīti kathesi. Mahantaṃ vata paṇṇākāraṃ mayā laddhanti tuṭṭho devaiṭṭhakāni

kājena gahetvā rañño dassanatthāya gantvā rājadvāre ṭhatvā sāsanaṃ pahiṇi. Taṃ

pakkosāpetvā kasmā pāto'va āgatosī'ti pucchi. Deva mayhaṃ khette iṭṭhakarāsiṃ disvā

pāto'va iṭṭhakāni gahetvā āgatomhī'ti. Īdisāni iṭṭhakāni cetiyassa anucchavikānīti dassesi.

Rājā passitvā somanassappatto brāhmaṇassa bahuṃ dhanaṃ dāpesi.

-------------------

1. Karomīti - ji.Vi.Kau.

2. Labhissāmīti - ji.Vi.Kau.

3. Patiṭṭhāpehīti - ji.Vi.Kau.

4. Therānaṃ - ji.Vi.Kau.

5. Pātarāso - ji.Vi.Kau.

6. Nisinno - ji.Vi.Kau.

7. Ekābhāgīya - jī.Vi. Ekabhāvaya -kau.

8. Niddāya pabujjhitvā - ji.Vi.Kau.

9. Cintayamāno - ji.Vi.Kau.

10. Nidahetvā - ji.Vi.Kau.

[SL Page 048] [\x 48/]

Tasmiṃ khaṇe aññaṃ sāsanaṃ āhari.1 Madanapaṭṭanadvārato catasso rajatanāvā

suvaṇṇabhumito catasso suvaṇṇanāvā ukkamiṃsūti 2 paṭṭanamukhadvāre viharanto 3

ārakkhaka 4 jeṭṭhako dhammapālo nāma āgantvā rañño ārocesi. Rājā tuṭṭho suvaṇṇarajate

āharāpesi.

(Iṭṭhakaṃ rajatañceva suvaṇṇañca mahārahaṃ

Āharitvāna taṃ sabbaṃ kammaṃ 5 ārabhi cetiye.

Satthu puññānubhāvena rañño puññabalena 6 ca

Cintitacintitaṃ sabbaṃ khaṇeneva samijjhati.)*

Tato rājā cūḷapiṇḍapātiyatissattherassa santikaṃ gantvā: ayya iṭṭhakabhumiṃ gamissāmīti

āha. Thero sutvā tuṭṭho attano parivārehi pañcasatabhikkhūhi saddhiṃ iṭṭhaka bhūmiṃ gato.

Tato mahāsāgalatthero ca mahindatthero ca attano parivārehi bhikkhuhi saddhiṃ

iṭṭhakabhumiṃ 7 gatā. Siva nagare rājāpi iṭṭhakabhumiṃ gato. Loṇanagare nāgarājāpi

iṭṭhakabhumiṃ gato. Somanagare giriabhayarājāpi attano senaṅgehi parivāretvā

iṭṭhakabhumiṃ gato. Tesaṃ samaṇa brāhmaṇānaṃ rājabaḷānañca sampiṇḍitattā so

piṭṭhipāsāṇo balavāhano nāma jāto. Te sabbe iṭṭhakabhumiṃ samosariṃsu. Thero

iṭṭhakarāsiṃ oloketvā rājānaṃ evamāha: mahārāja, ayaṃ iṭṭhakarāsi cetiye

sabbakammatthāya pahotī'ti.8 Rājā attamano senaṅgaparivuto sayameva paṭhamaṃ iṭṭhakaṃ

gaṇhi. Taṃ disvā sesarājāno ca amaccādayo ca parisā ca sabbe bhikkhu ca iṭṭhakāni

gaṇhiṃsu tasmiṃ kāle bhāraṃ ukkhipitvā gamanaṃ papañcaṃ bhavissatī'ti rājā cintesi. Thero

tassa cittaṃ jānitvā evamāha: mā cintayittha mahārāja, iṭṭhakāni gahetvā gaccha. Pacchā

devanāgādayo iṭṭhakabhumito paṭṭhāya yāva cetiyaṭṭhānaṃ nirantarā ṭhitā āharissantī'ti.

Te āharitvā cetiyaṭṭhāne rāsiṃ karonti.

-------------------

1. Āhariṃsu - ji.Vi.Kau.

2. Ukkamiṃsu so - ji.Vi.Kau.

3. Pamukhadvāravihāre - ji.Vi.Kau.

4. Ārāmaka - ji.Vi.Kau.

5. Kamme - ji.Vi.Kau.

6. Phalena - ji.Vi.

7. Bhumimeva - ji.Vi.Kau.

8. Pāhosīti - ji.Vi.Kau.

* (-)Sīhaḷa dhātuvaṃse natthi.

[SL Page 049] [\x 49/]

Teneva nīyāmena 1 yāva cetiyassa niṭṭhaṅgamā tāva devanāgasupaṇṇādayo nirantaraṃ

ṭhatvā iṭṭhakāni āharitvā cetiyakaraṇaṭṭhāneva catusu disāsu rāsiṃ akaṃsu.

Tato rājā sabbe iṭṭhakavaḍḍhakī rāsiṃ kārāpetvā tesaṃ vaḍḍhakīnaṃ antare jayasenaṃ

nāma iṭṭhakavaḍḍhakiṃ parigaṇhitvā tassa pana satasahassagghanakāni 2 dve sāṭakāni

kahāpaṇasatasahassāni ca suvaṇṇakuṇḍalādayo ābharaṇāni 3 ca dāpesi. Tassa parivārānaṃ

vaḍḍhakīnaṃ ahatavatthādīni sabbupakaraṇāni dāpesi. Anekavidhaṃ mahantaṃ sammānaṃ

kāretvā therena saddhiṃ mantento : ayya ajja visākhapuṇṇamī 4 uposathadivaso, tasmā

nalāṭadhātuyā maṅgalaṃ karitvā cetiyaṭṭhāne iṭṭhakaṃ patiṭṭhāpetuṃ vaṭṭatī'ti āha. Taṃ

sutvā thero : bhaddakaṃ mahārāja, buddhassa bhagavato jātadivaso'ti vatvā

cetiyakammakaraṇatthāya pañca jane gaṇhi. Tesu eko varadevo nāma, eko saṅkho nāma,

eko vijjo nāma, eko pussadevo 5 nāma, eko mahādevo 6 nāma. Imesaṃ vaḍḍhakīnaṃ

maṅgalaṃ kārāpetvā chaṇavesaṃ gahetvā sabbālaṅkārena alaṅkārāpetvā rājā sayampi

sabbālaṅkārena patimaṇḍito maṅgalavidhānaṃ kārāpetvā bhikkhusaṅghaṃ gandhamālādīhi

pūjetvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā catusu ṭhānesu pañcapatiṭṭhitena vanditvā

vijamhetvā suvaṇṇaghaṭṭhānaṃ pavisitvā suvaṇṇakhacitaṃ 7 maṇimuttāratanamayaṃ

paribbhamanadaṇḍaṃ jīvamānakamātāpitarena ubhatosumaṇḍitapasādhitena

abhimaṅgalasammatena amaccaputtena gāhāpetvā mahantaṃ cetiyaṃ tattha karonto sayampi

paribbhamanadaṇḍaṃ gahetvā parikammakatabhumiyaṃ paribbhamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.

Tato mahāvaḍḍhakī sunakkhattena sumuhuttena cetiyaṭṭhāne iṭṭhakaṃ patiṭṭhāpesi.

-------------------

1. Niyāmeneva - ji.Vi.Kau.

2. Satasahassagghanikāti - vi.

3. Ābharaṇe - ji.Vi.Kau.

4. Puṇṇama - ji.Vi.Kau.

5. Puññadevā - ji.Vi.Kau.

6. Mahāphussadevo - ji.Vi.Kau. 7 Suvaṇṇalikhitaṃ- chi.Vi.Kau.

[SL Page 050] [\x 50/]

Tasmiṃ khaṇe catunahutādhika dviyojana satasahassabahulā ayaṃ mahāpaṭhavī

sādhukāraṃ pavattentī viya mahānādaṃ pavattesi. Devamanussā divase divase

pahonaka-mattikaṃ nisadena piṃsitvā suppehi papphoṭhetvā denti. Evaṃ karonto

katipayeneva divasena pupphādhānattayaṃ cinitvā 1 mahābhikkhu saṅghassa nivedesi. Taṃ

sutvā saṅgho cunduttaranāmake dve sāmaṇere āṇāpesi: tumhe himavantaṃ gantvā

medavaṇṇapāsāṇe āharathā'ti. Te pana sāmaṇerā jātiyā soḷasavassikā

chaḷabhiññāppabhedena paṭisambhidappattā. Mahākhīṇāsavabhikkhusaṅghassa santikā

bhikkhusaṅghassa vacanaṃ sampaṭicchitvā ākāsaṃ abbhuggantvā himavantato attano

iddhibalena medavaṇṇapāsāṇe āhariṃsu 2. Etesu ekaṃ pāsāṇaṃ dhātugabbhassa bhumiyaṃ

pattharitvā catusu passesu cattāro pāsāṇe patiṭṭhāpetvā aparaṃ dhātugabbhaṃ pidahituṃ 3

adassanaṃ katvā 4 ṭhapayiṃsu.

Tadā rājā dhātugabbhe kammaṃ niṭṭhapento nava koṭippamāṇaṃ suvaṇṇaṃ āharāpetvā

suvaṇṇakārānaṃ datvā dhātugabbhassa iṭṭhakāni 5 karothā'ti āṇāpesi. Te suvaṇṇakārā

dīghato ratanappamāṇaṃ puthulato vidatthīppamāṇaṃ bahalato caturaṅgulappamāṇaṃ

iṭṭhakaṃ katvā dhātugabbhaṃ ciniṃsu. Taṃ pana dhātugabbhaṃ uccato soḷasahatthaṃ

vitthāratopi itocito dasadasaratanaṃ katvā suvaṇṇiṭṭhakeheva 6 niṭṭhapetvā

dhātugabbhassa majjhe sattaratanamayaṃ sineruṃ kārāpetvā sinerussa upari jātihiṅgulakena

paṇḍukambalasilāsanaṃ sattaratanena pāricchattakarukkhaṃ rajatamayaṃ setacchattaṃ

brahmunā gāhāpetvā satthuno paṭimāya upari dhāriyamānaṃ kāresi. Sinerupādamūle

gandhakalalapūrita nīluppalavibhusitasuvaṇṇamayaaṭṭhuttarasataghaṭapantiyo ṭhapāpesi.

Tadanantaraṃ gandhakalalapūritaratnapadumavibhusitarajatamayaaṭṭhuttara -

-------------------

1. Cinetvā - ji.Vi.Kau.

2. Hariṃsu - ji.Vi.Kau.

3. Pidahitvā - ji.Vi.Kau.

4. Katvā mahiṭṭhakaṃ - ji.Vi.Kau.

5. Iṭṭhakaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Suvaṇṇiṭṭhakeneva - ji.Vi.Kau.

[SL Page 051] [\x 51/]

- sataghaṭapantiyo ṭhapāpesi. Tadanantaraṃ gandhakalalapūrita

setuppalamālāvibhusitamaṇimayaaṭṭhuttarasataghaṭapattiyo ṭhapāpesi. Tadanantaraṃ

gandhakalalapūritasetuppalavibhusita-masāragallamaya aṭṭhuttarasataghaṭapantiyo

ṭhapāpesi. Tadanantaraṃ

gandhakalalapūritacampakapupphavibhusitalohitaṅkamayaaṭṭhuttarasata ghaṭapattiyo

ṭhapāpesi. Tadanantaraṃ

gandhakalalapūritapañcuppalavibhusitamattikāmayaaṭṭhuttarasataghaṭapantiyo ṭhapāpesi.

Tāsaṃ ghaṭapantīnaṃ antare 1 gandhakalalapūritasattaratanamayasarāvake ṭhapāpesi.

Kañcanamaya - sattaratanamaya -

vicittamālālatāpuṇṇaghaṭasirivacchanandiyāvaṭṭabhaddapīṭhādayo ca

hatthiassasīhavyagghausabhapantiādayo ca kāresi. Devorohaṇaṃ yamakapāṭihīrādayo

dhanapāla-aṅgulimāla-āḷavakadamanādayo, sāriputta-moggallāna - mahākassapattherādayo,

asītimahāsāvakarūpādīni ca kārāpesi. Sinerussa majjhimabhāge tārāgaṇaparivāritaṃ

rajatamayaṃ candamaṇḍalañca kārāpesi. Raṃsijālavibhusitaṃ kanakamayaṃ

suriyamaṇḍalañca kārāpesi.

Tato sinerussa matthake pāricchattakamule paṇḍukambalasilāsane amhākaṃ satthuno

paṭimaṃ ghanakoṭṭima rattasuvaṇṇamayaṃ kārāpetvā mātudevapāmokkha 2 dasasahassa

cakkavāḷadevatānaṃ sattappakaraṇaṃ abhidhammaṃ desanākārena nisīdāpesi. Tassa

vīsatinakhā akkhitalānaṃ setaṭṭhānāni jātiphalikamayāni. Aṅguliyo suvaṇṇamayā

hatthapādatalāni ca dantāvaraṇāni ca akkhīnaṃ rattaṭṭhānāni ca jātipavāḷamayāni,

kesamassubhamukaṭṭhānāni indanīlamayāni, samacattālīsa dantā vajiramayā ahesuṃ.

Uṇṇalomaṃ pana suvaṇṇa bhittiyaṃ ṭhapitarajatabubbuḷavilāsaṃ rajatamayaṃ ahosi.

Bhagavato anavalokita 3 muddhani matthake sattaratanamayaṃ vicittakiṃkiṇijālaṃ

parikkhipāpesi. Maṇḍapassa anto navasatasahassagghanakaṃ 4 muttākalāpamolambakaṃ

manoramaṃ celavitānaṃ bandhāpetvā maṇḍapakoṭiyaṃ muttājālaṃ 5 tadanantaraṃ satta

ratanavicittaṃ kiṃkiṇijālaṃ parikkhipāpesi. -------------------

1. Antaraṃ - ji.Vi.Kau.

2. Pamukhā - kau.

3. Anulokita - ji.Vi.Kau.

4. Agghanikaṃ - ji.Vi.Kau.

5. Muttajālaṃ - ji.Vi.Kau.

[SL Page 052] [\x 52/]

Amhākaṃ bhagavato mātudevaputtampi sattaratanena kārāpesi. Tathā

erāvaṇavissakammadevaputtādayo ca saparivāro 1 sakko devarājā ca cattāro mahārājāno ca

pañcasikhadevaputtādayo gandhabbadevaputtā ca sahampati mahā brahmādayo

mahābrahmano ca kārāpesi. Vessantarajātakaṃ karonto saṃjayamahārājā phusatīdevī ādayo

ca maddīdevī dve dārake ca jūjakabrāhmaṇādayo ca kārāpesi. Vidhura - soṇadatta

mahānāradakassapa - sutasoma - suppāraka - saṅkhapālajātakādīni ca,

dhammacakkappavattana - mahāsamayasuttādi desanākāro ca, suddhodanamahārājā

mahāmāyā mahāpajāpatī gotamī bhaddakaccānā rāhulamātādevī ca rāhulakumāro ca

channañca kanthakañca mahābhinikkhamanaṃ mahābodhimaṇḍalaṃ asītimahāsāvakā

kosalamahārājā anāthapiṇḍikamahāseṭṭhi cūḷaanāthapiṇḍika-visākhā suppavāsā ca pacchā

cūḷapiṇḍapātiya tissattherañca attānañca kārāpetvā te sabbe dhātu gabbhe patiṭṭhāpesi.

Dhātugabbhavaṇṇaṇā samattā.

Evaṃ dhātugabbhe pūjāvidhānaṃ suvibhattaṃ sumanoramaṃ kārāpetvā therena saddhiṃ

kathesi: bhante dhātugabbhe mayā kattabbaṃ niṭṭhāpitaṃ. Sve rohiṇīnakkhattena dhātu

nidhānaṃ karissāmī. Ayyā pana kesadhātuyo gahetvā āgacchantuti. Tissattherassa

bhāramakāsi. Thero taṃ sutvā bhaddakaṃ mahārāja, kesadhātuyo vicinitvā āharāpessāmāti

vatvā attano saddhivihārikaṃ sivattheraṃ pakkosāpetvā āvuso bhūmindharanāgavimāne

jayaseno nāma nāgarājā vasati. Tassa santike (kesadhātuyo santi.)* Tapussa bhallikānaṃ 2

dvebhātikavāṇijānaṃ paricaraṇakāle tesaṃ pamādaṃ ñatvā nāgarājā dve kesadhātuyo 3

gahetvā nāgabhavane ṭhapesi. Tvaṃ tā dhātuyo āharitvā rañño dehīti āṇāpesi. Thero taṃ

vacanaṃ sampaṭicchitvā gato.

Tato rājā attano bhaginiyā somadeviyā ca bhāgineyyassa giriabhayarañño ca sāsanaṃ pesesi:

sve dhātunidhānaṃkarissāma. Tumhe senaṅgaṃ gahetvā āgacchathā'ti.

-------------------

1. Saparivāra -ji.Vi.Kau. Upayogavacanaṃ ettha bahusu ṭhānesu na dissati.

2. Tapassubhaḷikānaṃ ji.Vi.Kau.

* Ayaṃ pāṭho tālapaṇṇapotthake natthi.

3. Kesadhātu - ji.Vi.Kau..

[SL Page 053] [\x 53/]

Loṇanagare mahānāgarañño ca seru nagare sivarañño ca tatheva sāsanaṃ pesetvā sayampi

attano vijite 1 yena mayhaṃ hatthato antamaso ekakarīsamattampi laddhaṃ tadupādāya 2

sabbepi tumhe saddhiṃ parivārena āgacchathā'ti bheriṃ carāpesi. Taṃ sutvā somanassappattā

mahājanā attano attano vibhavānurūpena alaṅkatapaṭiyattā agamiṃsu. Rājā pabhātāya rattiyā

sabbe seniyo gandhamālādhūpadhajādayo gahetvā 3 dhātunidhānaṃ āgacchantuti vatvā

bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā tivīvaratthāya mahagghavatthādīni datvā sayampi

sabbālaṅkārapatimaṇḍito nānaggarasabhojanaṃ bhuñjitvā uposathaṃ adhiṭṭhāya

maṇikuṇḍalamekhalānūpura 4 valayādivicittasabbālaṅkāravibhūsitāhi

koseyyādisukhumanānāvidhavicittavatthanivatthāhi naccagītavāditaturiyabhaṇḍagahita 5

hatthāhi devaccharāpaṭibhāganāṭakitthīhi parivārito vuttappakārehi saddhiṃ cetiyaṭṭhānaṃ

gantvā mahābhikkhusaṅghaṃ vanditvā aṭṭhāsi.

Tato somanagare giriabhayarājā'pi sabbe nāgarā attano attano vibhavānurūpena

dhātunidhānaṭṭhānaṃ āgacchantuti nagare bheriṃ carāpetvā sayaṃ sabbālaṅkārapatimaṇḍito

susajjitaamaccagaṇaparivārito nikkhami. Soma devīpi sīsaṃ nahātvā 6 ahatavatthanivatthā

sabbālaṅkārapatimaṇḍitā devaccharā viya attano parivārā pañcasatakumāriyo nīlavatthehi

paridahāpetvā tatheva alaṅkāretvā puṇṇaghaṭe 7 gāhāpetvā tāsaṃ anantarā

pañcasatakumāriyo pītavatthehi paridahāpetvā tatheva alaṅkāretvā pūjābhaṇḍāni 8

gāhāpetvā, tāsaṃ anantarā pañcasata 9 kumāriyo rattavatthehi paridahāpetvā tatheva.

Alaṅkāretvā vicitrapupphapūritamañjusāyo 10 gāhāpetvā tāsaṃ anantarā pañcasatakumāriyo

setavatthehi 11 paridahāpetvā tatheva alaṅkāretvā dhūma kaṭacchuke 12 gāhāpetvā evaṃ

pūjāvidhānaṃ saṃvidahitvā 13

-------------------

1. Khandhavāre - ji.Vi.Kau.

2. Upādāya - ji.Vi.Kau.

3. Gāhāpetvā - ji.Vi.Kau.

4. Mekhalādisura - ji.Vi.Kau.

5. Turiyabhaṇḍabheriñca - ji.Vi.Kau.

6. Nahāpetvā - ji.Vi.Kau.

7. Puṇṇaghaṭaṃ - ji.Vi.Kau.

8. Pūjāvidhānaṃ - ji.Vi.Kau.

9. Anantarā - ji.Vi.Kau.

10. Mañjusādayo - ji.Vi.Kau.

11. Suddhavatthehi - ji.Vi.Kau.

12. Kaṭacchaṃ - ji.Vi.Kau.

13. Saṃvidahetvā - ji.Vi.Kau.

[SL Page 054] [\x 54/]

Parivārena cetiṅgaṇaṃ gantvā mahābhikkhusaṅghaṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā

gandhamālādīhi pūjaṃ katvā attano sāminā giriabhayarājena saddhiṃ ekapasse ṭhītā.

Loṇanagare mahānāgarājā'pi sabbālaṅkārehi patimaṇḍito 1 sabbābharaṇehi

susajjītaamaccamaṇḍalaparivuto naccagītaturīyāni paggaṇhāpayamāno gandhamālā

dhūmakaṭacchu gāhāpetvā cetiyaṭṭhānaṃ āgantvā bhikkhusaṅghaṃ vanditvā ekamantaṃ

aṭṭhāsi.

Serunagare sivarājā'pi attānaṃ sabbālaṅkārehi alaṅkaritvā mahantena parivārena

pūjāvidhānaṃ gāhāpetvā cetiyaṭṭhānaṃ āgantvā mahābhikkhusaṅghaṃ vanditvā ekamantaṃ

aṭṭhāsi. Rājaparisā attano vibhavānurūpena vatthālaṅkārehi 2 candana mālādīhi ca

sobhamānā nalāṭe muttākalāpamolambaka vicittasuvaṇṇapaṭṭāni 3 bandhitvā

hatthābharaṇādi anekābharaṇehi dibbaparisā viya sumaṇḍitapasādhitā vesānurūpāni 4

vividhāvudhāni 5 gahetvā ekapasse ṭhītā. Sīhavyagghadīpicammehi

pasādhitasuvaṇṇālaṅkārasuvaṇṇadhajahemajālasañchanne ratha vare ca

sabbālaṅkāravibhusitā rathikā āruyha ekapasse ṭhītā. Brāhmaṇaputtādayo maṇḍitacamme

pārupitvā upasobhayamānā ekapasse ṭhītā. Bahu amaccā attano attano vesānurūpena

mahagghavatthābharaṇavibhūsitā saparivārā ekapasse ṭhītā. Gandhodaka 6 pūrita

dakkhiṇāvatta 7 saṅkhaṃ gahetvā upavītasuttaṃ 8 ekaṃsaṃ karitvā brāhmaṇaveṭhanaṃ

veṭhetvā purohitabrāhmaṇā mahantena parivārena pūjāvidhānaṃ gāhāpetvā cetiyaṭṭhānaṃ

āgantvā mahābhikkhusaṅghaṃ vanditvā jayaghosaṃ sāventā evamāhaṃsu:

Khemaṃ subhikkhaṃ bhavatu niccaṃ janapadaṃ sivaṃ

Sassāni samuppajjantu rañño evaṃ jayā siyuṃ.

Avasesā mahājanā evamāhaṃsu:

-------------------

1. Patimaṇḍetvā - ji.Vi.Kau.

2. Vatthālaṅkārena - ji.Vi.Kau.

3. Paṭṭena - ji.Vi.Kau.

4. Rūpaṃ - ji.Vi.Kau.

5. Vividhāvudhaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Gandha - ji.Vi.Kau.

7. Dakkhiṇāvaṭṭa - ji.Vi.Kau.

8. Suttaṃ - ji.Vi.Kau.

[SL Page 055] [\x 55/]

Samuddapariyantaṃ hi 1 mahiṃ sāgarakuṇḍalaṃ 2

Vasundharaṃ āvasatu amaccaparivārito.

Evaṃ vatvā: amhākaṃ ayyo kākavaṇṇatisso mahā rājā sadevake loke ekapuggalassa

lokanāthassanalāṭadhātuṃ patiṭṭhāpetī'ti attano attano vibhavānurūpena

sumaṇḍitapasādhitā. Khujjavāmanakādayo'pi sabbe janā pūjābhaṇḍāni 3 gahetvā

sādhukāraṃ dadamānā aṭṭhaṃsu. Imasmiṃ cetiyaṭṭhāne rāsībhūtā parisā evaṃ veditabbā:

Khattiyā brāhmaṇā vessā negamā ca samāgatā

Pupphādigahitā sabbe alaṅkāravibhūsitā.

Gaṇanā vītivattā te aneke ca mahājanā

Samuddo pattharantova khattiyā samupāgatā.

Alaṅkato mahārājā 4 sarājaparivārito

Devarājā yathā sakko aṭṭhāsi cetiyaṅgaṇe.

Sādhuvādena sattānaṃ pañcaṅgaturiyehi ca

Hatthassarathasaddena samākiṇṇaṃ mahītalaṃ.

Tato cūḷapiṇḍapātiyatissatthero attano saddhivihārīke pañcasata khīṇāsave 5 parivāretvā

cetiyaṭṭhānameva āgato. Mahāsāgalatthero'pi pañcasata khīṇāsave 5 parivāretvā

cetiyaṭṭhānameva āgato. Mahindatthero'pi attano sāvake saṭṭhimatte khiṇāsave gahetvā

cetiyaṭṭhānameva āgato. Iti iminā niyāmeneva eko 7 dve tayo 8 cattāro 9 pañca khīṇāsavā

āgacchantā 10 satta sahassamattā ahesuṃ. Tato cūḷapiṇḍapātiyatissatthero ettake 11 bhikkhū

12 parivāretvā cetiyaṅgaṇe nisīdī. Tato rājā āgantvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā therena

saddhiṃ

-------------------

1. Sasamuddaparivāraṃ - ji.Vi.Kau.

2. Sābharaṇakuṇḍalaṃ - ji.Vi.Kau.

3. Bhaṇḍaṃ - ji.Vi.Kau.

4. Alaṅkatāmahājanā - ji.Vi.Kau.

5. Khīṇāsavehi - ji.Vi.Kau.

7. Ekaṃ - ji.Vi.Kau.

8. Tīṇi - ji.Vi.Kau.

9. Cattāri - ji.Vi.Kau.

10. Āgacchantīti - ji.Vi.Kau.

11. Ettakehi - ji.Vi.Kau.

12. Bhikkhūhi - ji.Vi.Kau.

[SL Page 056] [\x 56/]

Kathesi: kesadhātu kuto labhissāma ayyā'ti. Tasmiṃ khaṇe tissatthero attano

saddhivihārikaṃ sivattheraṃ olokesi. So 1 olokitakkhaṇeyeva nisinnaṭṭhānato uṭṭhāya

cīvaraṃ pārupitvā 2 mahābhikkhusaṅghaṃ vanditvā chaḷabhiñño mahākhīṇāsavo

catutthajjhānaṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya paṭhaviyaṃ nimujjitvā bhumindharanāgavimāne

pāturahosi.

(Sutvāssa 3 sivathero ca vasippatto visārado

Pākaṭo abhavi nāganagaraṃ purato khaṇe.)*

Tasmiṃ kho pana samaye jayaseno nāgarājā attano bhāgineyyaṃ dvikoṭimatte 4 nāge 5

parivāretvā 6 mahā yasaṃ anubhavamānaṃ nisinnaṃ iṅgitasaññaṃ datvā theraṃ duratova

āgacchantaṃ disvā cintesi: imasmiṃ nāgabhavane samaṇehi kattabbakiccaṃ natthī.

Nissaṃsayaṃ kesadhātuṃ nissāya āgato bhavissatīti uṭṭhāya dhātugharaṃ pavisitvā 7

dhātukaraṇḍakaṃ gilitvā kiñci ajānanto viya nisīdi. Tasmiṃ kāle thero tassa santikaṃ

agamāsi. Nāgarājā paccuggantvā paṭisanthāraṃ karonto therena saddhiṃ kathesi. Kasmā

ayyo āgato'ti vutte evamāha: tilokanāthassa amhākaṃ sambuddhassa kesadhātūnaṃ atthāya

āgato, tuyhaṃ santike ṭhapitakesadhātuyo papañcaṃ akatvā mayhaṃ dehi, teyeva sandhāya

upajjhāyena pesitomhī'ti vutte amhākaṃ sammā sambuddhassa kesadhātuyo mama santike

natthī'ti āha. Thero dhātukaraṇḍakaṃ gilitabhāvaṃ ñatvā gaṇhāmi mahārājā kesadhātuyo'ti

vutte āma passanto gahetvā gacchāhī ti āha. Evaṃ tayo vāre paṭiññaṃ gahetvā tatheva

ṭhīto:

Iddhiyā māpayitvāna tato so sukhumaṃ karaṃ

Pavesetvā mukhe tassa gaṇhī dhātukaraṇḍakaṃ

Nāgālayābhinikkhami tiṭṭha nāgā'ti bhāsiya.

-------------------

1. So attato - ji.Vi.Kau.

2. Pārupetvā - ji.Vi.

3. Sutassa - ji.Vi.Kau.

4. Dvikoṭimattena - ji.Vi.Kau.

5. Nāgena - ji.Vi.Kau.

6. Parivāritvā - ji.Vi.Kau.

7. Pavisetvā - ji.Vi.Kau.

* (-) Sīhaḷa dhātuvaṃse natthī

[SL Page 057] [\x 57/]

Tasmiṃ khaṇe jayaseno nāgarājā samaṇaṃ vañcetvā pesitomhī'ti vatvā tassa gatakāle

dhātukaraṇḍakaṃ oloketvā dhātu apassitvā samaṇena nāsitomhī'ti dve hatthe ukkhipitvā

ṭhapetvā attano sakalanāgabhavanaṃ eka kolāhalaṃ katvā mahantena saddena paridevanto:

amhākaṃ cakkhuni uppāṭetvā gato viya sadevakassa lokassa patiṭṭhānabhūtassa

sammāsambuddhassa kesadhātuyo apāyadukkhato amuñcantānaṃ amhākaṃ abhibhavitvā

dhātuyo gahetvā gatasamaṇaṃ anubandhitvā 1 gaṇhissāmā'ti dvekoṭimatte nāge gahetvā

attano bhāgineyyena saddhiṃ tassa piṭṭhito piṭṭhito anubandhitvā 1 ākāsaṃ uggacchiṃ (su).

Tasmiṃ khaṇe pana 2 sivatthero akāsato otaritvā paṭhaviyaṃ pāvisi. Puna tepi paṭhaviyaṃ

pavisiṃsu. Evaṃ thero tehi saddhiṃ ummujja nimujjaṃ karonto pāṭihāriyaṃ dassetvā

serunagarassa nātidūre piṭṭhipāsāṇe uggañji. Tattheva 3 te saṃvejetvā cetiyaṅgaṇe

mahābhikkhusaṅghassa purato pākaṭo ahosi. Nāgā taṃ gahetuṃ asakkontā mahantena

saddena ravaṃ patiravaṃ datvā. Ito paṭṭhāya naṭṭhamhā'ti tasmiṃ piṭṭhi pāsāṇe sabbe

samāgamaṃ katvā mahāsaddena parideviṃsu: naṭṭhambhā vata bho'ti. Tato paṭṭhāya so

piṭṭhipāsāṇo nāgānaṃ ravaṃ patiravaṃ datvā paridevitahāvena nāgagallaṃ 4 nāma ahosi.

Nāgo therassa piṭṭhitoyeva 5 anubandhitvā cetiyaṅgaṇaṃ gantvā rājānaṃ evamāha: deva,

eso bhikkhu mayā adinnadhātu gahetvā āgato'ti.6 Taṃ sutvā rājā: saccaṃ kira ayya nāgassa

vacananti vutte naheva mahārāja, iminā dinnaṃ eva dhātuṃ aggahesinti vutte: nāgo tava

sakkhiṃ dehīti āha. Thero tassa bhāginyeṃ samaṇuppala nāgarājānaṃ sakkhiṃ akāsi. Rājā

tassa bhāgineyyassa sabbavacanaṃ sutvā saddahi. Tasmiṃ kāle dukkhābhibhūto nāgarājā

gantvā bahi ṭhīto. Tato paṭṭhāya so nāga

-------------------

1. Anubadhetvā - ji.Vi.Kau.

2. Puna - ji.Vi.Kau.

3. Tatheva - ji.Vi.Kau.

4. Nāgaggala - ji.Vi. Nāgaggallaṃ - kau.

5. Patiṭṭhitoyeva - ji.Vi.Kau.

6. Āgato'ti āha - ji.Vi.Kau.

7. Sabbavacanaṃ - ji.Vi.Kau.

[SL Page 058] [\x 58/]

Rājā bahi hutvā nisinnattā bahināgarājā nāma ahosi. Tassa pana bhāgineyyaṃ anto

cetiyaṅgaṇe nisīdāpesi. Imassa pana cetiyassa ārakkhaṃ gahitanāgā kathetabbā.

Sumananāgarañño parivārā chakoṭimattā nāgā, jayasenassa parivārā koṭisatamattā nāgā,

samaṇuppalanāgarañño parivārā dvikoṭimattā nāgā ahesuṃ. Sabbe dhātuyā ārakkhaṃ

gaṇhiṃsu. Rājā therassa hatthato kesadhātuṃ gahetvā ratanacaṅegāṭake ṭhapetvā

mahindassa nāma amaccassa adāsi. Tasmiṃ samāgame tipiṭakamahāphussadevattherassa

saddhivihārikā paṭisambhidappattā cattāro sāmaṇerā ahesuṃ. Tesu eko malaya 1 rājaputto

sumanasāmaṇero nāma, eko serunagare sivarājabhāgineyyassa putto uttara sāmaṇero nāma.

Eko mahāgāme mālākāraputto cunda sāmaṇero nāma eko mahāgāme ekassa kuṭumbikassa

putto mahākassapasāmaṇero nāma, ime cattāro sāmaṇerā ajja kākavaṇṇatissamahārājā

mahācetiye dhātu nidhānaṃ karissati, mayaṃ himavantaṃ gantvā sukusumāni āharissāmāti

theraṃ vanditvā ākāsato himavantaṃ gantvā campakanāgasalalādayo pūjanīyamālaṃ 2

gahetvā tāvatiṃsadeva lokaṃ gatā.

Tasmiṃ kāle sakko devarājā sabbābharaṇapatimaṇḍito 3 dvisu devalokesu devatāyo

gahetvā erāvaṇahatthīkkhandhamāruyha aḍḍhateyyakoṭidevaccharāparivārito

sudassanamahā vīthiyaṃ vicaranto savaṅgoṭake te cattāro sāmaṇere duratova āgacchante

disvā hatthīkkhandhato oruyha pañca patiṭṭhitena vanditvā tesaṃ hatthe mālācaṅgoṭake

disvā: kiṃ ayyā tumhākaṃ hatthe'ti pucchi. Taṃ sutvā sāmaṇerā mahārāja, kiṃ tvaṃ na jānāsi.

Laṅkāyaṃ kākavaṇṇatissa mahārājā dasabalassa nalāṭadhātuṃ gahetvā mahāvālukagaṅagāya

dakkhiṇapasse seru nāma dahassa ante varāha nāma soṇḍimatthake cetiyaṃ kārāpetuṃ

tumhākaṃ niyogena vissakammadevaputtena nimmitaiṭṭhakāni 4 gahetvā cetiyaṃ kārāpetvā

ajja dhātunidhānaṃ karoti. Tattha pūjanatthāya himavantato ānītapupphamidanti vatvā itopi

kusumaṃ gahetuṃ āgatamhā'ti vadiṃsu. Sakko tesaṃ vacanaṃ sutvā:

-------------------

1. Mallaya - ji.Vi.Kau.

2. Himanavantaṃ pūjanīyamālaṃ - ji.Vi.Kau.

3. Paṭimaṇḍito - ji.Vi.Kau.

4. Iṭṭhakaṃ - ji.Vi.Kau.

[SL Page 059] [\x 59/]

Ayya tumhākaṃ hatthe pupphāni cūḷāmaṇicetiye pujetvā amhākaṃ uyyānato pupphāni 1

gahetvā gacchathāti vatvā 2 tehi saddhiṃ gantvā tesaṃ pupphehi cūḷāmaṇicetiyaṃ 3 pūjesi.

Tato papañcaṃ na bhavitabbanti 4 sakkassa nivedesuṃ. Taṃ sutvā sakko sāmaṇerānaṃ

pañcamahāuyyānato pāricchatta - koviḷārādīni 5 pupphāni ca candanacuṇṇañca gahetvā

dāpesi. Sāmaṇerā pupphāni gahetvā devalokato otaritvā 6 himavantaṃ pavisitvā

suvaṇṇamaṇipabbate santacchāyāya nasīditvā divāvihāraṃ katvā nakkhattavelāya

sampattāya maṇī gavesamānā cattāro maṇayo addasaṃsu. 7 Tesaṃ eko indanīlamaṇī, eko

pahassarajotiraṅga 8 maṇī, eko veluriyamaṇi, eko masāragallamaṇi, cattāro maṇayo ca

dibbapupphāni ca gahetvā therānaṃ dassesuṃ. Thero: mahārāja, ime sāmaṇerā

pāricchattakakoviḷārādīni pupphāni ca candanacuṇṇañca cattāro maṇayo ca gahetvā

āgatā'ti rañño ārocesuṃ.

Rājā taṃ sutvā somanassajāto 9 sāmaṇere pañca patiṭṭhītena vanditvā tesamāhatamaṇayo

gahetvā mahānanda nāma amaccassa datvā therehī saddhiṃ mahantena parivārena 10

cetiyaṅgaṇaṃ gantvā maṇikaraṇḍakena dhātuṃ 11 gahetvā attano sīse dhātuṃ ṭhapetvā

upari setacchattaṃ 12 kārāpetvā cetiyaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā pācīnadvāre ṭhīto:

ayaṃ dasabalassa nalāṭadhātu amhehi kārāpitāya buddhapaṭimāya nalāṭe uṇṇalomākāraṃ

hutvā patiṭṭhahatūti adhiṭṭhāsi. Tassa cintitakkhaṇeyeva dhātu karaṇḍato

nabhamuggantvā 13 ākāse sattatālappamāṇe ṭhatvā chabbaṇṇa raṃsiyo vissajjesi. Tā

raṃsiyo kuṭena āsiñcamānavilīna suvaṇṇaṃ viya antalikkhato nikkhantasuvaṇṇarasadhārā

viya -------------------

1. Pupphaṃ - ji.Vi.Kau.

2. Gahetvā - ji.Vi.Kau.

3. Cetiye - ji.Vi.Kau.

4. Na bhajitabbanti - ji.Vi.

5. Kovilārādayo - ji.Vi.Kau.

6. Uttaritvā - ji.Vi.Kau.

7. Addasiṃsu - ji.Vi.Kau.

8. Jotirasa - kau.

9. Somanassabhuto - vi.

10. Parivārena parivāretvā - ji.Vi.Kau.

11. Maṇisilācetiye nidhātuṃ - ji.Vi.Kau.

12. Setacchatte - ji.Vi.Kau.

13. Nabhuggantvā - ji.Vi.Kau.

[SL Page 060] [\x 60/]

Sakalalaṅkādīpaṃ raṃsijālehi ekobhāsaṃ katvā gaṇhiṃsu. Tasmiṃ kāle

yamakapāṭihāriyasadisaṃ pāṭihāriyaṃ ahosi. Mahākāruṇikassa bhagavato adiṭṭhapubbaṃ

pāṭihāriyaṃ disvā 1 mahājanā tathāgatassa rūpakāyaṃ 2 paccakkhabhutā viya ahesuṃ.

Adiṭṭhapubbaṃ satthussa pāṭihīraṃ mahājanā

Disvā pītiparā jātā pasādamajjhaguṃ jine. 3

Pūjesuṃ gandhamālañca alaṅkāraṃ sakaṃ sakaṃ

Sabbe vandiṃsu sirasā-cetiyaṃ īdisaṃ varaṃ.

Tasmiṃ samāgame eko paṇḍitapuriso jinaṃ thomento evamāha:

Nibbutassāpi buddhassa yaso bhavati īdiso

hītassa lokanāthassa kīdisā 4 āsi sampadā. 5

Anubhāvamidaṃ sabbaṃ puññeneva mahesino

Kareyya 6 ñatvā puññaṃ taṃ patthento bodhimuttamaṃ.

Tasmiṃ kāle nānāratanavicittaṃ anekālaṅkārapatimaṇḍitaṃ mahārahaṃ

samussitadhajapatākaṃ nānāvidhakusumasamākiṇṇaṃ anekapūjāvidhānaṃ gahetvā manussā

chaṇavesaṃ gaṇhiṃsu. Anekavidhaturiyasaṅghuṭṭaṃ ahosi. Tasmiṃ khaṇe devatāyo

pupphavassaṃ vassāpenti. Mahānubhāvasampannā nāgā pūjaṃ karonti. Evaṃ sabbe devā

nāgā manussā sādhukāraṃ denti, apphoṭenti, velukkhepaṃ karonti, hatthīno kuñcanādaṃ 7

nadanti. Assā tuṭṭhiravaṃ ravanti, bahalaghana mahāpaṭhavī yāva udakapariyantaṃ kampi.

Disāsu vijjullatā nicchariṃsu. Sakalalaṅkādīpe sumanakūṭādayo mahānagā

kusumagaṇasamākiṇṇā ahesuṃ. Sabbe jalāsayā pañcavidha padumasañchantā,

devatānamantare manussā, manussānaṃ antare yakkhanāgasupaṇṇādayo ca ahesuṃ.

Bhikkhubhikkhunīupāsaka upāsikā aparimāṇā ahesuṃ. Mahantena sādhukārena mahā

nigghosena sakalalaṅkādīpe tibbavātābhihatasamuddo viya

-------------------

1. Disvā - ji.Vi.Kau.

2. Rūpakāyā - ji.Vi.Kau.

3. Pasādamajjhagā janā - ji.Vi.Kau.

4. Kīdiso - ji.Vi.Kau.

5. Sabbadā - ji.Vi.Kau.

6. Kareyya puññaṃ sappañño - siṃ.Dhā.

7. Koñcanādaṃ - ji.Vi.Kau.

[SL Page 061] [\x 61/]

Ekaninnādaṃ ekanigghosaṃ ahosi. Iminā pūjāvidhānena pasādakabhūtamahājanakāyamajjhe

dhātu pāṭihāriyaṃ dassetvā ākāsato otaritvā 1 buddhapaṭimāya nalāṭe

puṇṇacandasassirīkaṃ abhibhavantamiva virocamānā patiṭṭhāsi.

Rājā mahānandanāmakassa amaccassa hatthato kesadhātuṃ gahetvā vihāradeviyā datvā tvaṃ

2 imā 3 kesadhātuyo 4 dasabalassa anavalokita 5 matthake patiṭṭhāpehī'ti āha. Sā

kesadhātuyo gahetvā tattheva patiṭṭhahantu'ti adhiṭṭhānaṃ akāsi. Tasmiṃ khaṇe

kesadhātuyo karaṇḍato nabhaṃ uggantvā mayūragīvasaṃkāsanīlaraṃsiyo 6 vissajjentī 7

ākāsato otaritvā buddhapaṭimāya 8 uttamaṅge sirasmiṃ patiṭṭhahiṃsu.

Tato rājā therena saddhiṃ dhātugabbhaṃ pavisitvā dibbacandanacuṇṇasamākiṇṇaṃ

pāricchattakakoviḷārādi sugandhapupphasantharaṃ 9 viyūhitvā pabhāsamudayasamākiṇṇe

cattāro maṇi pāsāṇe ṭhapesi. Tesaṃ ālokābhibhūto dhātugabbho ativiya virocittha.

Sabbanāṭakitthīyo attano attano ābharaṇāni omuñcitvā 10 dhātugabbheyeva pūjesuṃ. Tato

rājā dhātunidhānaṃ katvā buddharūpassa pādatale sīsaṃ ṭhapetvā nipanno 11 evaṃ paridevi

: mayhaṃ pitupitāmahaparamparāgatādhātu 12 ajja ādiṃ katvā ito paṭṭhāya viyogā jātā 13

ahaṃ dāni tumhākaṃ aticiraṃ (ṭhītā) 14 ramaṇīyā rohaṇajanapadā āharitvā imasmiṃ ṭhāne

patiṭṭhāpesinti 15 vatvā sineru

-------------------

1. Otāretvā - ji.Vi.Kau.

2. Taṃ - ji.Vi.Kau.

3. Ime - ji.Vi.Kau.

4. Dhātu - ji.Vi.Kau.

5. Anulokita - ji.Vi.Kau.

6. Raṃsi - ji.Vi.Kau.

7. Vissajjento - ji.Vi.Kau.

8. Patimāya - ji.Vi.Kau.

9. Sandhāraṃ - ji.Vi.Kau.

10. Muñcitvā - ji.Vi.

11. Nisinno - ji.Vi.Kau.

12. Dhātuyo - ji.Vi.Kau.

13. Viyogo jāto - ji.Vi.Kau.

14. ' hītā' itipotthakesu natthi -

15. Patiṭṭhāpesīti - jī.Vi.Kau.

[SL Page 062] [\x 62/]

Muddhani samujjalamahāpadīpo viya tumhe idheva ṭhītā. Idāni na gamissāma 1 mayaṃ

khamatha bhagavā'ti paridevamāno dhātu gabbheyeva patitvā āha:

Aho viyogaṃ dukkhaṃ me etā bādhenti 2 dhātuyo 3

Vatvā so paridevanto dhātugabbhe sayī tadā.

Marissāmi no gamissaṃ ayyaṃ 4 hitvā idheva'haṃ

Dullabhaṃ dassanaṃ tassa saṃsāre carato mamā'ti.

Vatvā paridevanto nipajji. Tassa pana bhikkhusaṅghassa antare sahadevo nāma thero

rājānaṃ dhātugabbhe rodamānaṃ nipannaṃ disvā kimajjhāsayo etassā'ti cetopariyañāṇena

samantāharitvā idha nipanno marissāmī'ti 5 nipannabhāvaṃ jānitvā iddhiyā saṃsaraṃ 6

piyarūpaṃ māpetvā dhātugabbhato taṃ bahi akāsi.

(Iddhiyā so vasipatto chaḷabhiñño visārado

Taṃ khaṇaññeva sappañño rājānaṃ taṃ bahiṃ akā.)*

Tato paṭhamānītajotiraṅga 7 pāsāṇaṃ dhātugabbhassa upari vitānaṃ viya ṭhapetvā

arahantā: dhātugabbho 8 samantato caturassamañcaṃ viya ekaghano 9 hotu. Dhātu gabbhe

gandhā mā sussantu, pupphāni mā milāyantu, ratanāni mā vivaṇṇā hontu,

pūjanīyabhaṇḍāni mā nassantu, paccatthikapaccāmittānaṃ okāso vā vivaro vā mā hotu'ti

adhiṭṭhahiṃsu. Tato rājā dhātuyo mahantaṃ pūjaṃ katvā maṅgalacetiye caturassakoṭṭhakaṃ

atimanoramaṃ chattakammañca kelāsakūṭaṃ viya sudhākammañca vālukapādato paṭṭhāya

sabbañca 10 kattabbaṃ kammaṃ niṭṭhāpesi. So pana seta nimmalacandaraṃsi viya 11

udakabubbuḷakelāsakūṭapaṭibhāgo12

1. Gamissāmi - ji.Vi.Kau.

2. Me bādheti me - ji.Vi.Kau.

3. Sadhāti yo - ji.Vi.Kau.

4. Kāyaṃ - ji.Vi.Kau.

5. Marissatīti - ji.Vi.Kau.

6. Saraṃ -jī, sāsaraṃ -vi, satthāraṃ -kau.

7. Jotirasa - ji.Vi.Kau.

8. Dhātu - ji.Vi.Kau.

9. Ekaghanaṃ - ji.Kau. Ekaṅgano - vi.

10. Sabbaṃ - ji.Vi.Kau.

11. Mattahaṃsabila - ji.Vi.Kau.

12. Paṭibhāga - ji.Vi.Kau.

* (-) Sīhaḷa dhātuvaṃse natthī

[SL Page 063] [\x 63/]

Chattadharo 1 acalappatiṭṭhito 2 sujanappasādako 3 aññatitthīya maddanakaro

maṅgalathūpo virocittha.

Vilāsamāno aṭṭhāsi tosayanto mahājane

Maṅgalakelāsathūpo acalo suppatiṭṭhito.

Sujanappasādanakaro titthiyadiṭṭhimaddano

Bhavi saddhākaro seṭṭho sabbajanapasādako.

Cetiyo pavaro loke mahājananisevito

Dhajapupphasamākiṇṇo sadā pūjāraho bhavi.

Bahū janā 4 samāgamma nānā desā samāgatā

Pūjesuṃ taṃ mahāthūpaṃ 5 sabbadāpi atanditā.

Īdiso patirūpavāso so deso dullabho bhave

Appamattā sadā santā vinātha kusalaṃ bahunti.

Rājā kappāsikasukhumavatthena mahārahaṃ cetiyaṃ veṭhetvā, sirivaḍḍhanaṃ nāma

mahābodhiṃ patiṭṭhapetvā tattha bodhigharañca kārāpetvā tibhūmakaṃ uposathāgāraṃ

kārāpetvā rattiṭṭhāna divāṭṭhānādīni katvā sabbaṃ vihāre kattabbaṃ kāresi. Ettakaṃ

kārāpetvā vihāraṃ dakkhiṇodakaṃ dassāmī'ti cintetvā asītisahassamattānaṃ bhikkhūnaṃ

sattadivasāni nānāvidha sūpavyañjanehi mahādānaṃ datvā sattame divase mahābhikkhu

saṅghassa ticīvaratthāya vatthāni dāpetvā pātova pātarāsabhattaṃ bhuñjitvā therassa

santikaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ ṭhīto evamāha: ayyā, cātuddasike

mahābhikkhusaṅghassa dakkhiṇaṃ dātumicchāmī'ti. So panāyasmā evamāha : upakaṭṭha 6

puṇṇamāyaṃ uposathadivase assayujanakkhattena dakkhiṇaṃ dhātuṃ bhaddakanti. So

therassa vacanaṃ 7 sutvā pañcapatiṭṭhitena theraṃ vanditvā somanagare attano bhaginiṃ 8

deviṃ kathesi: bhagini, dasabalassa nalāṭadhātuṃ nidahitvā maṅgala 9

-------------------

1. Dhara - ji.Vi.Kau.

2. Patiṭṭhita - ji.Vi.Kau.

3. Pasādaka - ji.Vi.Kau.

4. Bahujano - ji.Vi.Kau.

5. Pūjaṃ katvā mahāthūpaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Upacanda - ji.Vi.Kau.

7. Kathaṃ - ji.

8. Bhaginiyā - ji.Vi.Kau.

9. Deviyā - ji.Vi.Kau.

[SL Page 064] [\x 64/]

Mahācetiyānurūpaṃ pāsādaṃ alaṅkatadvāraṭṭālakatoraṇaṃ seta 1 vattha

anekadhajasamākiṇṇaṃ vihārañca kārāpetvā dakkhiṇaṃ dassāmī'ti ayyassa kathesiṃ 2. So

panāyasmā : upakaṭṭha 3 puṇṇamāya uposathadivase dātuṃ yuttanti āhā'ti. 4 Deva, kiṃ

kathesi, ayyassa kathītaniyāmeneva upakaṭṭha puṇṇamāya uposathadivase dakkhiṇaṃ

dehī'ti āha.

So tassā kathaṃ sutvā somanassapatto sādhu bhadde'ti sampaṭicchitvā somanagare

viharanto, upakaṭṭha puṇṇamāya uposathe sampatteyeva ajjuposatho'ti ñatvā giriabhayaṃ

pakkosāpetvā, tāta sve dakkhiṇaṃ dātabbaṃ tvaṃ senaṅgaṃ alaṅkaritvā sve amhehi saddhiṃ

ehī'ti vatvā serunagare sivarañño loṇanagare mahānāgarañño paṇṇaṃ pahiṇī. Sve

tumhākaṃ hatthiassarathapattādīni suvaṇṇālaṅkārehi alaṅkaritvā sve amhehi saddhiṃ

chaṇa vesaṃ gāhāpetvā ayyassa tissattherassa dakkhiṇaṃ dīyamānaṃ samosarantuti. Te

pana rājāno sāsanaṃ sutvā attano attano vibhavānurūpena hatthiassarathapattādīni

alaṅkaritvā gandhapañcaṅgulikaṃ datvā suvaṇṇamālādīni pilandhāpetvā mahā goṇepi

tatheva alaṅkaritvā siṅgesu suvaṇṇakañcukaṃ (paṭi) muñcāpetvā amaccagahapati -

brāhmaṇaputta - ajagopaka - khujjavāmanaka - senāpatiādayo ca vicittavatthāni 5 nivāsetvā

nānāvidhavilepanāni vilimpetvā āgantvā rañño dassayiṃsu. Rājāpi caturaṅginiyā senāya

parivuto alaṅkatahatthikkhandhaṃ āruhi 6. Sesarājāno ca attano attano senaṅgehi parivāretvā

hatthikkhandhe nisīditvā 7 rājānaṃ majjhe katvā vāmadakkhiṇapassato namassamānā

nikkhamiṃsu. Tassa pana gamanaṃ ajātasattuno 8 tathāgatassa dassanatthāya

jīvakambavanagamanaṃ viya tiṃsayojanappamāṇaṃ erāvaṇahatthikkhandhaṃ āruhitvā

dvīsu devalokesu devehi parivāretvā sakkassa devānamindassa nandanavanagamanakālo

viya ca 9 ahosi. So

-------------------

1. Suddha - ji.Vi.Kau.

2. Kathesi - ji.Kau. Kathemi - vi.

3. Upacanda - ji.Vi.Kau.

4. Āha - ji.Vi.Kau.

5. Vatthaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Āruyha - ji.Vi.Kau.

7. Nisīdāpetvā - kau. Nisīdetvā - vi.

8. Ajātasattunā - ji.Vi.Kau.

9. Viya - ji.Vi.Kau.

[SL Page 065] [\x 65/]

Vaḍḍhamāsakacchāyāya sampattāya somanagarato nikkhamitvā serudahassa ante

nānāvidha alaṅkatapaṭiyattanāṭakitthīnaṃ pañcaṅgikaturiyaṃ paggaṇhāpayamāno 1 aṭṭhāsi.

Mahāpaṭhavī bhijjamānā viya pabbatā parivattamānā 2 viya mahāsamuddo 3 (thalaṃ)4

avattharitvā bhijjamānakālo viya ca 5 ahosi. Brāhmaṇā jayamukhamaṅgalikā sotthi vacanaṃ

vadiṃsu. Sabbālaṅkārapatimaṇḍitā nāṭakitthiyo pañcaṅgikaturiyaṃ pavattayiṃsu. Mahājano

velukkhepasahassāni pavattesi. Tato rājā bahū gandhadīpadhūpādayo gāhāpetvā uṭṭhāya

senāya parivuto therassa vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā theraṃ vanditvā nisinno āha: ayya rājāno

ca sampiṇḍitvā dakkhiṇodakassa dīyamānassa kālo'ti. Thero tassa kathaṃ sutvā bhaddakaṃ

mahārājā'ti sampaṭicchi.6 Tasmiṃ dakkhiṇodakassa dānadivase

nānāvidhavicittamaṇidaṇḍakesu nānāvidha dhajapatākādīni bandhāpetvā samussitāni

ahesuṃ. Purimādī disāsu manuññavātā vāyiṃsu. Tathā mahāraṃsijālasamujjalito

sahassaraṃsibhākaro atthaṅgato 7 ahosi. Vipphuritakiraṇarajadhūmarāhuabbhādīhi

uparodhehi virahito tārāgaṇaparivuto puṇṇacando samujjalarajatamayaṃ ādāsamaṇḍalaṃ

viya pācīnadisato samuggato. Tasmiṃ khaṇe daṇḍadīpikādayo samujjalāpesuṃ.

Mahāmaṅgalacetiyaṃ 8 pana jātisumanamālādāmena parikkhipitvā ekamālāguṇaṃ viya

alaṅkari.9 Yathā tārāgaṇaparivuto puṇṇacando tathā padīpamālālaṅkato mahācetiyo *

ativiya virocati. Sakala laṅkādīpe pana sabbe rukkhāpi vicittadhajena alaṅkatā viya 10

akālaphalapallavehi 11 vicittā ahesuṃ. Mahāsamuddaloṇasāgarādayo'pi

pañcavidhapadumasañchannā ahesuṃ.

Vicitravatthābharaṇehi sabbe

Alaṅkatā devasamānavaṇṇā

Anekasaṅkhyā sumanā patītā

Janā samantā parivārayiṃsu.

-------------------

1. Paggaṇahāpayamānā - ji.Vi.Kau.

2. Pabbataṃ pavattamānaṃ - ji.Vi.Kau.

3. Mahāsamuddaṃ - ji.Vi.Kau.

4. 'Thalaṃ'iti natthi - ji.Vi.Kau.

5. Viya - ji.Vi.Kau.

6. Sampaṭicchitvā - ji.Vi.Kau.

7. Atthaṅgamito - ji.Vi.Kau.

8. Cetiye - ji.Vi.Kau.

9. Alaṅkaritvā - ji.Vi.Kau. 10. Viya honti - ji.Vi.Kau.

11. Akāluppalapallavehi - ji.Vi.Kau.

* Liṅgavipallāso ettha dissati.

[SL Page 066] [\x 66/]

Sabbeva ujjalāpesuṃ daṇḍadīpaṃ manoramaṃ

Sakalampi idaṃ dīpaṃ āsi obhāsitaṃ 1 tadā.

Tārāgaṇasamākiṇṇo 2 puṇṇacandova jotayī

Sārade nabhamajjhamhi ṭhito ruciraraṃsiyā.

Tathā ayaṃ thūpavaro suppabhāso alaṅkato

Mālāpadīpamajjhamhi bhāti bhutilakuttamo. 3

Sabbe'pi pādapā 4 assa laṅkādīpassa sabbaso

Dhajehi'va samākiṇṇā 5 āsuṃ pupphaphalandadā. 6

Sacetanā yathā sabbe akā pūjaṃ akā tadā

Tathā 7 acetanā sabbe akā pūjaṃ 8 anappakaṃ.

Yebhuyyena bhumaṭṭhe deve upādāya yāva akaṇiṭṭhakā 9 devā brahmā 10

dibbamālāpāricchattakakoviḷāracandanacuṇṇaṃ gahetvā āgatādevāti vā manussāti vā

jānituṃ asakkonti. Ukkaṭṭhamahāsamāgamo ahosi. Tasmimpi divase mahāpaṭhavi

ākāsayugandharacakkavāḷapabbatuttamādayo kampiṃsu. Taṃ disvā rājā ativiya

somanassappatto there ca 11 avasesa mahāmattādayo sannipātetvā nāṭakādayo ca gahetvā,

idānevāhaṃ vihāradakkhiṇaṃ dassāmi'ti cetiyaṅgaṇaṃ agamāsi. Theropi bhikkhusaṅghaṃ

gahetvā cetiyaṅgaṇe alaṅkatamaṇḍape 12 nisīdi. Rājā vāsitagandhodakasuvaṇṇabhiṅkāraṃ

gahetvā udakaṃ therassa hatthe āsiñcitvā dakkhiṇaṃ adāsi. Datvā ca pana evamāha : ayyā

esā dhātu mayhaṃ pitāmahavaṃsena āgatā. Idāni amhākaṃ atiruciraramaṇiyā

rohaṇajanapadā āharitvā suvaṇṇena dhātugabbhaṃ, sattaratanena dhātumaṇḍapaṃ

kārāpetvā tasmiṃ suvaṇṇamayaṃ buddhapaṭimaṃ nisīdāpetvā amhākaṃ dasabalassa

-------------------

1. Ohāsito - ji.Vi.Kau.

2. Samākiṇṇadhajā - ji.Vi. Tārāgaṇakiṇṇadhajā - kau.

3. Bhutilaṅkuttamo - ji.Vi.

4. Sabbopi pādapo - ji.Vi.Kau.

5. Dhajadhūpasamākiṇṇā - kau. Dhajadhūmasamākiṇṇā - ji.Vi.

6. Ādipupphaphalado tadā - ji.Vi. Ādimupphalado tadā -kau

7. Natā - kau. Nagā - ji.Vi.Siṃdhā

8. Thūpaṃ - ji.Vi.Kau. Imissaṃ gāthāyaṃ akā'ti appāṭho.

9. Brāhmaṇāyakkhā - ji.Vi.Kau.

10. Devā - ji.Vi.Kau.

11. Therānañca - ji.Vi.Kau.

12. Sālamaṇḍape - ji.Vi.Kau.

[SL Page 067] [\x 67/]

Nalāṭadhātuṃ nidahitvā ayyassa cīvarādīnamatthāya idāni soḷasagāmavarāni dassāmi'ti

gāmavarāni datvā samantato tigāvutappamāṇe serudahe 1 bheriṃ carāpetvā ārāmikaṃ katvā

āha: bhante, tumhākaṃ mayā dinnasoḷasagāmaṃ ajjeva gantabbaṃ. Gantvā ca pana ajjeva

pariggahaṃ karothāti vatvā tattheva vāsupagato 2 puna divase samāgantvā sattāhaṃ

mahādānaṃ datvā sattame divase mahābhikkhusaṅghassa tīcīvarappahonakasāṭakaṃ

paṇītaṃ bhojanaṃ datvā therassa santikaṃ 3 āgato, ayya vihāre kattabbaṃ aparihāpetvā

mayā kataṃ, gehaṃ gamissāmīti (nivedesi)4. Thero tassa kathaṃ sutvā sādhu mahārājāti

sampaṭicchi.

So pana cetiyassa pūjanatthāya pupphārāmaṃ kārāpetvā mālākārānaṃ paribbayaṃ 5 dāpesi.

Tathā bherivādakanāṭakānampi 6 vihārasīmante suvaṇṇanaṅgalena paricchinditvā

ārāmikānampi gāmaṃ kārāpesi. Bhikkhusaṅghassa veyyāvaccatthāya attano santike

pañcasataamaccadhītaro 7 tattake amaccaputte dāsadāsiyo ca datvā paribbayatthāya tesaṃ

tesaṃ pañcasatasahassakahāpaṇe ca dāpesi. Bhikkhusaṅghassa ca dhātupujanatthāya

soḷasasahassaṃ kahāpaṇaṃ dāpesi.

Tato giriabhayaṃ pakkosāpetvā, tāta tumhe idheva niccaṃ vasatha. Amhākaṃ vihāre ca

ārāmikesu ca ayyesu ca appamatto hohīti ovaditvā 8 sabbaṃ tassa niyyādesi. Thero tassa

evamāha: mahārāja samantato mahāsīmaṃ bandhitabbanti. Bandhatha bhanteti vutte:

mahārāja akittitena 9 nimittena sīmaṃ bandhituṃ nasakkā,10 vihārassa pācīna

pacchimuttaradakkhiṇato mahāsīmaṃ bandhanāya nimittaṃ sallakkhetvā dehi,11 mayaṃ

sīmaṃ bandhissāmāti āha. Rājā tuṭṭho satta amacce 12 sabbālaṅkārena alaṅkaritvā

sīmānimittaṃ kittetvā

-------------------

1. Dahade - kau.

2. Vāsupakato - ji.Vi.Kau.

3. Santike - ji.Vi.Kau.

4. Ji.Vi.Kau. - Potthakesu natthi.

5. Paṭibbayaṃ - vi.

6. Rodivātakānamhi - ji.Vi. Therodivātakānamhi - kau.

7. Dhītāyo - ji.Vi.Kau.

8. Ovadetvā - ji.Vi.Kau.

9. Akittakena - ji.Vi.Kau. Akittanena - kau.

10. Na sakkāti - ji.Vi.Kau.

11. Dāpehi - ji.Vi.Kau.

12. Amaccānā - ji.Vi.Kau.

[SL Page 068] [\x 68/]

Āgamanatthaṃ pesesi. Te pana satta amaccā catusu disāsu nimittaṃ sallakkhetvā paṇṇe

likhitvā āharitvā rañño adaṃsu. Rājā ekekaṃ satakahāpaṇaṃ datvā catusu disāsu ārakkhaṃ

dāpetvā sīmaṃ bandhantūti mahābhikkhusaṅghassa nivedesi. Atha thero

bhikkhusaṅghaparivuto cetiyaṅgaṇe nisīditvā vappamāsakāḷapakkhadvādasadivase sīmaṃ

bandhitvā niṭṭhapesi.

Tattha sīmānimittaṃ evaṃ jānitabbaṃ : purimāya disāya sigāla 1 pāsāṇaṃ gato. Tato2

macchaselagāmassa 3 vāma passena koṭasīmā 4 nāma gāmakkhettaṃ 5 vissajjetvā

gaṇadvāragāmaṃ gato. Cittavāpiyā 6 uttaravāna 7 koṭito varagāmakkhette piṭṭhipāsāṇaṃ

gato. Tato sālikaṃ 8 nāma madhukarukkhe ṭhītapāsāṇathūpassa 10 gato. Tato vuttika nāma

vāpiyā dakkhiṇavāna 11 koṭito kaṇikāra selassa 12 gato. Tato channajjhāpitaselassa 13 gato.

Tato kukkuṭasiva 14 nāma upāsakassa madhukarukkhe ṭhītaṃ 15 thūpaṃ gato. Tato soṇḍaṃ

16 nāma selaṃ gato. Tato sabaraṃ 17 nāma pāsāṇaṃ gato. Tato elālatitthassa 18 gato. Tato

sobbha 19 majjhimena gantvā 20 assabandhanaṃ nāma ṭhānaṃ gato. Tato pāsāṇassa

matthake 21 udaka kākaṃ nāma nigrodhaṃ gato. So rukkho udaka kākānaṃ vusita 22

bhāvena evaṃ nāma jāto. Tato tambatitthaṃ 23 nāma gantā mahācārikassanāma

thūpamaggassa

-------------------

1. Siṅgāla - ji.Vi.Kau. Kènahilāgala - siṃ.Dhā.

2. Tato sīmā - ji.Vi.Kau.

3. Macchāselagaṅgāya - ji.Vi.Kau. Massala nam gamaṭa - siṃ.Dhā.

4. Koṭisiṅgā - ji.Vi.Kau. Koṭasīma - siṃ.Dhā.

5. Khettaṃ - ji.Vi.Kau.

6. Goḍagama vèva - siṃ.Dhā.

7. Uttaranāma - ji.Vi.Kau. Uturu diśāvehi goḍavān - siṃ.Dhā. 8. Sālika nāma - ji.Vi.Kau.

Sālikā nam - siṃ.Dhā.

10. Thūpanti upayogavacanameva sundarataraṃ tathāpi idha ca 12, 13, 18, aṅkitaṭṭhānesu ca

sampadānarūpameva dissate. Sīhaḷāya niruttiyā māgadhiṃ āropentena sīhaḷasaddarupaṃ

anuyāyinā evaṃ ṭhapitanti mañño saddasatthe ca 'gāmaṃgato' tipi gāmassagatotipi dissate.

Athavā samphadānapadassa anantaraṃ samīpanti yojetabbaṃ.

11. Dakkhiṇavāma - ji.Vi.Kau. Dakuṇudiśāvehi goḍavān - siṃdhā.

14. Kukkuṭasīma - ji.Vi.Kau.

15. hīta - ji.Vi.Kau.

16. Asosa - ji.Vi.Kau.

17. Sabharaṃ - ji.Vi.Kau.

18. Ekatitthassa - ji.Vi.Kau.

19. Sabbhaya - ji.Vi.Kau.

20. Patvā - ji.Vi.Kau.

21. Gato - ji.Vi.Kau.

22. Gahita - kau. Gasita -ji. Ghasita - vi lagina - siṃ.Dhā.

23. Tambatitthīyā -jī. Tambatitthīyaṃ - vi.Kau. Dhamma nam toṭa - siṃ.Dhā.

[SL Page 069] [\x 69/]

Gato. Tato assamaṇḍalapiṭṭhiṃ 1 gato. Tato mahā kadamba 2 passe ṭhītaṃ pāsāṇathūpaṃ

3 gato. Tato mahā rājuvāpiyā uttarakoṭiyā ṭhītaṃ 4 mahānigrodharukkhaṃ gato. Tato

mahāvanapiṭṭhiṃ gato. Tato loṇasāgarassa ante 5 rajataselaṃ gato. Puna āvattitvā sigāla 6

pāsāṇeyeva ṭhīto. Imaṃ ettakaṃ padesaṃ samantato 7 paricchindāpetvā rājā adāsi. Vihārassa

bahū ārāmike ca 8 (tesaṃ) vividhāni 9 upakaraṇāni (ca) dāpetvā sabbe pākāratoraṇādayo 10

kārāpetvā 11 vihāraṃ niṭṭhāpetvā rohaṇameva gato.

Rājā pasannahadayo mahāpuñño mahābalo

Kāretvā 11 uttamaṃ thūpaṃ kañcanagghīka 13 sobhitaṃ.

Bandhāpetvā tato sīmaṃ vaṭṭagāmañca 14 soḷasa

Datvā 15 ārāmikānañca sabbupakaraṇāni 16 ca.

Tato so rohaṇaṃ gantvā 17 mahāsenāpurakkhato 18

Vihāradeviyā saddhiṃ modamāno vasī tahiṃ. 19

Thero pana tattheva 20 viharanto yo imasmiṃ vihāre vasanto tathāgatassa

ekagandhakuṭiyaṃ vuttho 21 viya bhavissatīti khyākaritvā tato paṭṭhāya

sīlācārasamādhisamāpattipaṭiladdhajaḷabhiññāpaṭisambhidappattehi khīṇāsavehi

parivāretvā 22 sabba buddhaguṇaṃ anussaranto ciraṃ vasitvā tattheva anupādisesāya

nibbānadhātuyā parinibbāyi. -------------------

1. Assamaṇḍalassa piṭṭhīssa - ji.Vi.Kau.

2. Mahākaramba - ji.Vi.Kau.

3. hītapāsāṇathūpassa -ji.Vi.Kau.

4. Uttarakoṭiyatitthamhā - ji.

5. Anto - ji.Vi.Kau.

6. Siṅgāla - ji.Vi.Kau.

7. Āvāsato - ji.Vi.Kau.

8. Ārāmikānañca - ji.Vi.Kau.

9. Vividhānaṃ - ji.Vi.Kau.

10. Sabbākārato - ji.Vi.Kau.

11. Karitvā - ji.Vi.Kau.

13. Kañcanaṃ viya - ji.Vi.Kau. Kañcanagghika - siṃ.Dhā.

14. Sabbagāmañca -ji.Vi.Kau. Siṃ.

15. Bahū - ji.Vi.Kau.

16. Sabbhūpakaraṇampi -ji.Vi.Kau.

17. Rammaṃ -ji.Vi.Kau.

18. Purakkhito - ji.Kau.

19. Mahīpati - ji.Vi.Kau.

20. Tatheva - ji.Vi.Kau.

21. Vutto - ji.Vi.Kau.

22. Parivāritvā - ji.Vi.Kau.

[SL Page 070] [\x 70/]

Anekaguṇasampanno tissatthero bahussuto

Janānaṃ saṅgahaṃkatvā nibbuto so anāsavo.

Therāpi te sīlasamādhiyuttā

Bahussutā sādhuguṇābhirāmā

Paññāpabhāvāyuppannacittā 1

Guṇākarā tānayutā janānaṃ. 2

Pahīnabhavasaṃsārā 3 pabhinnapaṭisambhidā 4

Nāmarūpaṃ samāsanto pesalā 5 chinnabandhanā. 6

Sattānaṃ uttamaṃ santiṃ katvā ca janasaṅgahaṃ

Nibbutā te mahāpaññā 7 padīpoca sumānasā.

Iti ariyajanappasādanatthāya kate dhātuvaṃse

Dhātunidhānādhikāro nāma

Pañcamo paricchedo.

-------------------

1. Paññā sagāthā supasannacittā - vi.

Paññā sagāthāyupasanna cittā - ji.

Paññāsagāmassa pasannacittā - kau.

Puññappabhā cārupasannacitta - siṃ.Dhā.

2. Janassa - ji.Vi.Kau.

3. Pahīnabhavasaṃsāro - ji.Vi.Kau.

4. Pabhinnapaṭisambhido - ji.Vi.Kau.

5. Pesalo - ji.Vi.Kau.

6. Chinnabandhano - ji.Vi.Kau.

7. Nibbuto so mahāpañño - ji.Vi.Kau.

[SL Page 071] [\x 71/]

Iminā kārāpitavihārā kathetabbā : vihāradevīmahāvihāraṃ, chātapabbata 1 vihāraṃ,

samuddavihāraṃ, cittalapabbatavihāraṃ, bhaddapāsāṇadvāravihāraṃ, acchagalla 2 vihāraṃ,

koḷambatissapabbatavihāraṃ, gaṇavihāraṃ, kālakavihāraṃ, dukkhapālaka 3 vihāraṃ,

uccaṅgaṇavihāraṃ, koṭitissavihāraṃ, tassa pana ekanāmaṃ katvā kārāpite mahāgāme

tissamahāvihārādiṃ katvā ekasataaṭṭhavīsavihārāni 4 katāni 5 ahesuṃ.

Aṭṭhavīsaekasatavihārañca mahārahaṃ

Vihāradeviyā saddhiṃ kārāpesi mahāyaso.

Tato paṭṭhāya rājā mahādānaṃ datvā puññāni katvā tato cuto devaloke nibbatti.

Katvāni puññakammāni anekāni mahāyaso

Atthaṃ janassa katvāna gantvāna tusitaṃ puraṃ.

So tattha dibbasampattiṃ cīraṃ bhuñjiya nandito 6

Mahāvībhavasampanno devatānaṃ purakkhato. 7

Tampi sampattimohāya jīvavaloke manorame

Lokuttaraṃ sivaṃ khemaṃ icchanto āgamissati.

So tato cuto jambudīpe nibbattitvā metteyya bhagavato pitā subrahmā nāma bhavissati.

Vihāradevī tasseva mātā brahmavatī nāma brāhmaṇī bhavissati. Abhayagāmaṇīkumāro

tasseva metteyyassa 8 bhagavato paṭhamaggasāvako bhavissati. Kaniṭṭho saddhātisso

dutiyaggasāvako bhavissati.

Ettāvatā nalāṭadhātu saṃvaṇṇanā samattā.

Dhātuvaṃso samatto.

-------------------

1. Tulākārapabbata - siṃ.Dhā.

2. Accagalla - ji.Kau. Accagale - vi.

3. Dukkhalapāka - ji.Kau.

4. Ekasiya aṭatisak (138)- siṃ.Dhā.

5. Tāni tāni -ji.Vi.Kau.

6. Bhuñji anindito - ji.Vi.Kau.

7. Purakkhito - ji.Vi.Kau.

8. Metteyya - ji.Vi.

[SL Page 072] [\x 72/]

Anena puññakammena saṃsaranto bhavābhave

Sabbattha paṇḍito homī sāriputtova paññavā.

Arimedassa buddhassa pabbajitvāna sāsane

Nibbānaṃ pāpuṇitvāna muñcemi bhavabandhanā.*

Anena me sabbabhavābhave'haṃ

Bhaveyyamekantaparānukampī

Kulī balī ceva satī matī ca

Kavīhisantehi sadā samaṅgī. **

Paññāvantānaṃ aggo bhavatu.

Siddhiratthu

-------------------

* Imā dve gāthā kau. Potthakeyeva dissante.

** Ayaṃ gāthā jī. Potthakeyeva dissate vi. Potthake ekāpi natthī.

Tissopimā gāthāyo lipikāreheva likhitā, na vaṃsakathācariyena.